enongqai vol 2 no 6
DESCRIPTION
Monthly magazine for Veterna of the SA Police Force, Railways Police and for those interested in our national security history.TRANSCRIPT
1
THE eNONGQAI
Un-official Police Gazette for VETERANS of the former
South African Police Force, Railway Police and for those
interested in the history of our Police and South Africa’s
National Security
June 2011; Vol 2 no 6
DIE eNONGQAI
Nie-amptelike Polisiekoerant vir VETERANE van die ou Suid-Afrikaanse
Polisiemag, die Spoorwegpolisie en vir diegene wat belangstel in die geskiedenis
van ons polisie en nasionale veiligheid
Junie 2011; Vol 2 Nr 6
Beskermheer: generaal Johan vand er Merwe
Patron: General Johan van der Merwe
“Johan van der Merwe" [email protected]
2
1. Contents / Inhoud
1. Contents / Inhoud ............................................................................................................................ 2
2. WELCOME / WELKOM ................................................................................................................ 6
2.1 Editorial / Redaksioneel ............................................................................................................ 6
Adv George Bizos. ........................................................................................................................... 6
Audi alteram partem ....................................................................................................................... 7
Ons Polisiegeskiedenis .................................................................................................................... 7
3. PERSONALIA .................................................................................................................................. 8
3.1 Deaths / Afsterwe ....................................................................................................................... 8
3.1.1 22 Mei 2011 Brigadier Cornelius (“Kerneels”) Taljaard.................................................... 8
3.1.2 Jacob Raap (1942.12.06 – 2011.05.30) .................................................................................... 9
3.1.3 Oud S/A/O Gary Waldeck ..................................................................................................... 9
3.2 Birthdays / Verjaarsdagwense .................................................................................................. 9
3.3 In Memoriam .............................................................................................................................. 9
3.4 Honours & Awards / Eerbewyse & Toekennings ............................................................... 10
3.4.1 Brig Ronnie Beyl .................................................................................................................... 10
3.5 Roll of Honour / Ererol: kapt DF Horn, insp G Olivier, insp G Scholtz en sers J
Weideman ....................................................................................................................................... 10
4. FRIENDS MISSING AND FOUND! / SAP 55 VERMISTE PERSONE .................................. 11
4.1. A/O LM Potgieter & Kol N Thoms ....................................................................................... 11
5. REUNIONS / REUNIES / EVENTS / GEBEURE ........................................................................ 11
5.1 Reunie - Die 1961-inname van die SAP Kollege .................................................................. 11
5.2 Die Brigadiersklub van die Suid-Afrikaanse Polisie ........................................................... 12
5.3 Re-unie Wynberg (Kaap) – Ivan Meyers .............................................................................. 14
6. PERSONALITY OF THE MONTH/ PERSOONLIKHEID VAN DIE MAAND - Lt-Gen
Denis Earp, SSA, SD, SOE, SM (SAAF) ........................................................................................... 16
3
7.0. PERSONALITIES & BIOGRAFICAL DICTIONARY/ PERSOONLIKHEDE /
BIOGRAFIESE WOORDEBOEK ...................................................................................................... 18
7.1 Wie is die lede? Who are these men? .................................................................................... 18
7.1.1 Member of the Security Branch at John Vorster Square .................................................. 18
7.1.2 Wie en Waar en Wanneer? ................................................................................................... 19
7.2 Lyfwagte .................................................................................................................................... 20
7.3 1939 - First Police Mortar Detachment at Windhoek .......................................................... 21
7.4 No 11402 Konstabel JC Hoehler, KPM .................................................................................. 23
7.5 SAP –Steinhausen, SWA. ........................................................................................................ 24
7.6 George Barnwell van der Sandt – Veiligheidshoofkantoor, Kompol x 302 ..................... 25
8. WE REMEMBER / ONS ONTHOU ............................................................................................ 26
8.1 SAP King’s Rest, No 75 Distrik, Durban-Suid. .................................................................... 26
8.2 SAP – Tak Vervoerpolisiering – Lt-Kol Sakkie Kotze onthou: .......................................... 32
8.3 1955 SAP Kollege – Koot van Schalkwyk ............................................................................. 33
8.4 Besoek aan Nigel 4 Junie 2011-06-06 ..................................................................................... 34
8.5 Police at Andalusia – Andalusië - lt-kol William Marshall .............................................. 34
8.6 Brigadier Jan Geldenhuys ....................................................................................................... 35
8.7 BSAP Dog Handler- Patrol-Officer Spencer-Thomas (KIA with SA-ANC) – Jeff
Manning (UK) ................................................................................................................................. 35
8.4 Slaanstokke – Lt-kol Herman le Roux - Pretoria ................................................................. 40
8.5 Nasionale Vlae – Stryking – Lt-kol Herman le Roux .......................................................... 41
8.6 Border Gate - SAP Land Rover - wyle Konst Rapie Brits ................................................... 44
8.7 SAP Vervoer – Dis Casspir en die Njala – luit-genl JG le Roux Stemmet ....................... 44
8.8 1939 Some SA Police Transport in SWA – lt-genl HV Verster........................................... 45
8.9 SAP invasion transport in SWA ............................................................................................. 48
8.10 SAP Kollege – Marcia du Pont ............................................................................................. 50
4
9. OUR VESTED INTERESTS / ONS BELANGE ........................................................................... 52
9.1 Polmed ........................................................................................................................................... 52
9.2 Sale of Books in Aid of the Trust............................................................................................ 52
9.3. Vraag: Medaljes nie ontvang of toegeken, wat nou? ......................................................... 52
9.4 Injuries on duty / Beserings aandiens ................................................................................... 52
9.5 Die Jaarlikse Skaapbraai van die Veiligheidstak ................................................................. 52
10. NATIONAL SECURITY HISTORY / NASIONALE VEILIGHEIDSGESKIEDENIS .......... 52
10.1.1 Herinneringe van vervloë se dae – JA Loubser .............................................................. 52
10.1.1.1 Foto’s van Mnr Karl Giersch by die Polisieopleidingskool Kupeferberg, Otavi en
op kameelpatrollie ......................................................................................................................... 54
10.2.1 DIE VERANDERDE SUID AFRIKA WAAR ONS NOU WOON - – Ronnie Beyl..... 57
10.2.2 Kranslegging ter ere van lede van die SA Spoorwegpolisie wat tydens Grensdiens
gesterf het. ....................................................................................................................................... 58
10.5 The Anglo-Boer war: Camillo Ricchiardi - Cav. Amb Andre Martinaglia .................... 61
Rand Special Mine Police .............................................................................................................. 61
10.5 THIS IS HOW WE REMEBER... / SO ONTHOU ONS ... ................................................. 64
10.5.1 Die Republiek van ‘n Duisend Jaar? – ‘n Brief aan my Oupagrootjie ......................... 64
Daar is geen vrede en daar is geen vryheid nie – dis ‘n droom! ............................................. 71
10.5.2 King’s Rest & Rhodesia – Jeffers aka Jeff Manning in the UK ...................................... 73
11 HERALDRY, UNIFORMS, COLOURS, FLAGS, MEDALS, MEMORIALS / HERALDIEK,
UNIFORMS, VAANDEELS, VLAE, MEDALJES, GEDENKTEKENS ........................................ 76
11.1 Lt Beauchamp-Proctor – Capt (SAN-Ret) Charles Ross ................................................... 77
11.2 Ou Magte kentekens .............................................................................................................. 78
12 NATIONAL SECURITY NEWS / NUUS EN NASIONALE VEILIGHEID .......................... 79
13. THE LIBRARY / DIE BOEKRAK .............................................................................................. 79
13.1 Boek: Cape Mounted Rifles .................................................................................................. 79
13.2 FOR KAISER AND HITLER - Jochen Mahncke (Johan vd Berg) ........................................ 80
5
Book Details .................................................................................................................................... 83
The Translator - Jochen O.E.O. (John) Mahncke ........................................................................ 84
14. SPORT ............................................................................................................................................ 84
14.1 Sakkie Kotze en die SABC TV .............................................................................................. 84
14. 2 Uit my plakboek - HBH ....................................................................................................... 85
14.2. 1 Rofstoei: Manie van Zyl en Quassa Moodo ................................................................... 85
14.2.2 Keith Oxlee: Springbok ...................................................................................................... 86
14.3 Pistoolskiet – Karl Hoehler ................................................................................................... 86
15. HUMOUR IN UNIFORM .......................................................................................................... 88
15.1 Misdaadsyfers ............................................................................................................................. 88
15.2 The Royal Family and the Queen was certainly not amused! ......................................... 89
15.3 Drankvoorraad tydens WO 2 - William Marshall ............................................................. 89
16. Anecdotes, A Point to Ponder, Paraprosdokians .................................................................... 90
17. Sosiaal & Vriendskaplik / Social & Friends .............................................................................. 90
17.1 Israel: Lital Eizenboim Rockefeller at checkpoint: Wadi Al- Joz - Jerusalem ................ 90
17.2 ASSOCIAZIONE NAZIONALE CARABINIERI .............................................................. 91
18. Oor die Nongqai se Drumpel ..................................................................................................... 92
19. NEWS FROM ALL OVER - THE POLICE POST BAG / NUUS VAN HEINDE EN VERRE
- POLISIE-POSSAK ............................................................................................................................ 94
19.1 Peter Wood – Boksburg Historical Association ................................................................. 94
19.2 Karine van der Sandt ............................................................................................................. 95
19.3 Dana Kruger vra wat is die polisiestasie se naam? ........................................................... 95
20. NETWORKING & “LET’S SUPPORT ONE ANOTHER”/ NETWERK & “KOM ONS
ONDERSTEUN MEKAAR” ............................................................................................................. 96
20.1 Gesoek Nongqai’s, SAP foto’s, dokumente, papiere ens ................................................. 96
20.2 Wanted Photographs 1938 SAP Depot................................................................................ 97
6
21. THE MARKET PLACE / DIE MARK ........................................................................................ 97
22. Wanted / Gesoek .......................................................................................................................... 97
22.1 Militaria James DN McKenzie .............................................................................................. 97
22.2 Boeke – HELP! ........................................................................................................................ 98
23. STOP PRESS / LAAT BERIGTE .................................................................................................. 98
24. Indemity / Vrywaring .................................................................................................................. 98
25. NEXT EDITION............................................................................................................................ 98
26. CONCLUSION / SLOT ................................................................................................................ 98
2. WELCOME / WELKOM
A word of hearty welcome!
©Hennie Heymans, Pretoria, ZA
2.1 Editorial / Redaksioneel
Adv George Bizos.
Ons wil geensins swaarde kruis met adv George Bizos, SC, nie. Hy is immers ’n
gerespekteerde en wetsgeleerde man. Adv Bizos het onder meer twee boeke geskryf waarin
lede van die Suid-Afrikaanse Polisie gekritiseer word. Nie net lede van die Veiligheidstak
nie, maar ook ander lede!
In sy tweede boek skryf hy in woorde van min of meer die volgende strekking: “Die
aantygings teen lede van die Polisie wat ek gemaak het is waarskynlik waar, aangesien
7
niemand beswaar aangeteken het nie.” Dit het my laat dink aan die audi alteram patrem –
reël!
Audi alteram partem
Vir diegene wat bietjie vergeet het: Audi alteram partem (or audiatur et altera pars) is a
Latin phrase that literally means "hear the other side" or "hear the alternative party".[1] It is most
often used to refer to the principle that no person should be judged without a fair hearing in which
each party is given the opportunity to respond to the evidence against them.[2]
"Audi alteram partem" is considered a principle of fundamental justice or equity in most legal
systems. The principle includes the rights of a party or his lawyers to confront the witnesses against
him, to have a fair opportunity to challenge the evidence presented by the other party, to summon
one's own witnesses and to present evidence, and to have counsel, if necessary at public expense, in
order to make one's case properly.1
In ‘n demokrasie is kritiek op die polisie en die staat gesond – dit hou die mense op hul tone.
Maar wanneer iemand in die media krities is, behoort die teiken van die kritiek die
geleentheid gegun word om repliek te lewer.
Dankie aan adv Bizos wat my wakker geskud het, om ondersoek te doen in ons geskiedenis.
Dit bring my by die tweede punt:
Ons Polisiegeskiedenis
Indien ons, ons slegs op eenkant van ‘n storie verlaat dan word ons polisiegeskiedenis skeef
getrek! (Dink maar hoe skeef word Witsieshoek2, Cato Manor en Sharpeville uitgebeeld!)
Steeds vandag nog vind ek “nuwe onthullings” en die grofste, mees, ongegronde bewerings
teen sekere lede van die SAP en die SAW op die internet.
Daar is duisende polisiemanne wat net hul werk gedoen het – slegs roetine pligte vervul het!
Daar was ook duisende polisiemanne wat uit die aard van hul spesiale roeping en pligte
noodwendig sekere spesiale take en koverte aksies - ter goeder trou verrig het - gevare
getrotseer het en risiko’s moes loop ten einde sekere bedrywighede te bekamp en sekere
strategiese doelstellings te bereik!
Hierdie skewe beelde trek ons polisie- en nasionale veiligheidsgeskiedenis skeef. Ek lees
gisteraand (26 Mei) die volgende en ek haal aan: “At this inn, the Reverend Vanderkemp
was sometimes to be encountered. He ran the mission at Bethelsdorp. En dan “.... his
marriage to a Hottentot girl of thirteen, when he was 75 years of age.” 3
1 http://en.wikipedia.org/wiki/Audi_alteram_partem 2 Volgende maand getuie verslag oor Witsieshoek. 3 Lennox van Onselen, Heads of Steel, (Howard Timmins) 1962 p 50.
8
Hierdie heer van die London Missionary Society is een van ons kritici. Lees gerus meer oor
Vanderkemp en besluit self. As dit is hoe ons kritici lyk? Hoe lyk die stories wat hulle die
wêreld instuur!
Van oudsher af het die Portugese hierdie land vermy. Daar is geen goeie woord vir die
Hollander in hierdie land gewees nie, toe volg die Trekkers, die Boere en later die Afrikaner
– veral toe die Afrikaner by die polisiemag aangesluit het, het baie kritiek gevolg! Maar
hierdie kritiek veral teen die Zarp’s en later die Afrikaner polisieman is in baie gevalle
ongegrond! Maar in ander gevalle juis! (Almal mag optree – behalwe die polisie – indien ons
optree, dan is ons berug! Koevoet is berug! Die ander partye in dieselfde oorlog is nie berug
nie?)
Ek plaas later ‘n paar voorbeelde van ongegronde kritiek teen die polisie en die land vanaf
1948.
Ons is die land van verlore geleenthede!
3. PERSONALIA
3.1 Deaths / Afsterwe
3.1.1 22 Mei 2011 Brigadier Cornelius (“Kerneels”) Taljaard
Dagsê Hennie,
Ons sukkel maar met die sein hier in Warmbad se Waterberg-gebied, maar ek hoop die
boodskap bereik jou. Soos voorheen in die Polkoerant versoek, rapporteer ek met leedwese
die afsterwe van oud-brigadier Cornelius (“Kerneels”) Taljaard op 22 Mei 2011, ‘n ou vriend
en kollega op Johannesburg se Handelstak.
Enkele gegewens tot my beskikking: Kerneels en sy tweelingbroer, Danie , boorlinge van die
Amersfoort-omgewing – was saam met ons 1961 inname in die Polisiekollege . Ek dink hy
was in Troep 38. Albei het na uitpassering op Glencoe en later Volksrust beland, waar die
latere Brigadier Theuns Botes hul Stasiebevelvoerder was. Met die totstandkoming van die
Handelstak in 1969 as ‘n spesialiseenheid, was hy een van die uitgesoekte en streng
gekeurde groep wat die eerste Handelstakkursus deurloop het. Hy is in Johannesburg
geplaas waar hy oor die jare heen tot die rang van brigadier gevorder het. In ongeveer 1991-
2 het hy die Mag weens buitengewone omstandighede verlaat, waarna hy steeds forensiese
ondersoekwerk vir verskeie instansies gedoen het. Enkele maande gelede is Danie aan
kanker oorlede. Min het ons geweet Kerneels sou so kort daarna ook aan kanker sterf.
Kerneels se Christenskap het duidelik na vore gekom deur sy nederigheid, ‘n mens wat nie
die kalklig opgesoek het nie, maar stilweg sy werk gedoen het, altyd deeglik, volledig en
professioneel, nie altyd om ‘n verdagte se skuld te bewys nie, maar ook sy onskuld. Min
mense het geweet dat hy die eintlike ondersoekbeampte in bekende sake was, soos dié teen
Agliotti (die destydse bewerings van korrupsie ten opsigte van grondaankope deur die Staat
9
by Jan Smutslughawe) en die saak teen Eschel Rhoodie, om maar slegs twee te noem. Deur
sy voorbeeldige optrede teenoor die publiek en kollegas, het hy die beeld van die
Handelstak en die Suid-Afrikaanse Polisie uitgebou en hoog gehou.
Vir die jongeling op die personeel was hy ‘n rolmodel. Vir ons almal ‘n voorbeeld van ‘n
man van onbesproke karakter en onkreukbare integriteit. In die handels-, rekenmeesters-, en
regsgemeenskap was hy ‘n gerekende man en deur almal gerespekteer. Aldus was dit selde
nodig dat hy in ‘n getuiebank moes staan. Die verdediging het sy eedsverklaring eenvoudig
as ‘n bewysstuk aanvaar, sonder enige voorbehoude. Regters en landdroste sou hul
wenkbroue lig indien Kerneels onder kruisverhoor geplaas sou word.
Hy laat sy vrou, Antoinette, en twee seuns, Danie en Herman, agter . Almal van ons gaan
Kerneels mis. Daarom groet en salueer ons ‘n ou vriend en kollega, “an officer and a
gentleman”
Afgetr. Luit Genl DJ (Daan) le Roux
• Dankie Generaal!
[top]1 Contents / Inhoud
3.1.2 Jacob Raap (1942.12.06 – 2011.05.30)
Met innige leedwese word aangehaal uit me K van der Sandt se epos:
My pa se aangetroude neef, Oom Jaap Raap (Jacob Raap) is ook laas week oorlede aan sy
hart. (1942.12.06 – 2011.05.30). Hy was ook ‘n afgetrede Polisieman. Hulle het op Andeon
plotte gebly. Ek is nie seker watter eenheid was hy werksaam toe hy nog ’n polisieman was
nie. Me K van der Sandt.
• Sy naam is baie in polisiekringe gehoor – ek verbeel my Radio Pretoria (Marabastat).
3.1.3 Oud S/A/O Gary Waldeck
Tiny Coetser skryf op 6 Junie 2011:
Oud S/A/O Gary Waldeck het op 5/6/2011 aan ‘n hartaanval beswyk. Saluut ou vriend,tot
ons weer ontmoet.
3.2 Birthdays / Verjaarsdagwense
3.3 In Memoriam
Ons het die maand hulde gebring aan sekere lede wat tydens die Bosoorlog gesterf het. Ons
julle nooit vergeet nie!
10
3.4 Honours & Awards / Eerbewyse & Toekennings
3.4.1 Brig Ronnie Beyl
Brig Ronnie Beyl is deur sy portuurgroep vir sy boek oor die Spoorwegpolisie vereer.
• Baie dankie kol Loekie Jordaan – dis ’n sinvolle gebaar! Ook die eNongqai se beste
wense en geluk aan brig Beyl met die mooi boek. Namens al ons oudpolisiemanne
baie dankie, dit is ’n boek wat ’n ereplek langs my ander SASP-boek geniet! Hennie
Heymans.
3.5 Roll of Honour / Ererol: kapt DF Horn, insp G Olivier, insp G Scholtz en
sers J Weideman
3.5.1 Robert Brand het hierdie foto gestuur:
11
Dit is altyd goed om afgestorwe kamerade in herhinnering te roep! Ons eer hul
nagedagtenis! Saluut! - HBH
4. FRIENDS MISSING AND FOUND! / SAP 55 VERMISTE
PERSONE
4.1. A/O LM Potgieter & Kol N Thoms
Christo van den Heever, ‘n oud-Bobbie, skakel en hy soek twee ou vriende van die
polisiemag:
Oud-a/o LM Potgieter (+_ 67 jaar our) voorheen op Klerksdorp.
Kol Neville Thoms. (Diè het ek laas in Soweto gedurende 1993 gesien) .
5. REUNIONS / REUNIES / EVENTS / GEBEURE
5.1 Reunie - Die 1961-inname van die SAP Kollege
Loutjie Laubscher van daar onder in die Kaap skakel. Hy vertel my hulle gaan ’n re-unie
hou van al die polisiemanne wat gedurende 1961 in die SAP Kollege opleiding ondergaan
het. Hulle was glo ’n jaar in die kollege en hulle het verander van die kakieuniform na die
blou-uniform.
Julle sal almal vir Loutjie die stoeier onthou! Die re-unie vind plaas, DV, 22, 23, 24 en 25
September 2011 by Hartenbos (afgelei van hert en bos). Louwtjie sê die manne van “1961”
kan hom gerus skakel by 082-828-3091.
12
5.2 Die Brigadiersklub van die Suid-Afrikaanse Polisie
Die nuwe bestuur van die Brigadiersklub van die Suid-Afrikaanse Polisie: agter brigg H du
Plessis, TB Arlow, S Gillham (voorsiter) en Dick Diedericks. Voor mevv Gilham en
Zinzerling. Foto – Hennie.
13
Ons almal se ou vriende, brig en mev JB Willers. Foto – Hennie.
Pretoria se geheime wapen teen die Kaap se potjiekos-manne. Jan van Wyk let op ons
potjiekos-konings (of is dit presidente?) vlnr brigg Wolf Pelser, Arnoldus Mentz en Valie
Viljoen! Foto - Hennie
14
Brigg Hansie du Plessis en Gert van Wyk. Gert was gedurende 1954 in troep 51 (V) in die
SAP Kollege. Troepsersant was eers Oom Fred en toe Hans van Rooyen. Foto – Hennie.
5.3 Re-unie Wynberg (Kaap) – Ivan Meyers
Hallo Oom Hennie, Aangeheg is ‘n groepfoto van die manne en vroue wat die
aangeleentheid te IPA Timour Hall op die 28ste Mei bygewoon het.
Die foto was geneem deur Jo Huysamen, oud-lt-kol Deon Huysamen (die huisbestuurder
van IPA Huis Timour Hall) se dogter.
Die aand was ‘n reuse sukses en ‘n spesiale woord van dank moet beslis na Chris Kruger vir
die reëlings sowel as Deon Huysamen vir die geriewe by Timor Hall gaan.
Ons hoop om in die toekoms weer so iets te doen en sal u beslis vroegtydig in kennis stel.
Groete,
Ivan Myers
15
Almal Stormers!
16
6. PERSONALITY OF THE MONTH/ PERSOONLIKHEID VAN
DIE MAAND - Lt-Gen Denis John Earp, SSA, SD, SOE, SM
(SAAF)
Genl Johan van der Merwe was op sy dag die Afdelingsbevelvoerder van die Veiligheidstak
in Suidwes gewees. Hy het my herinner dat ons in die boek oor Koevoet nie die rol van die
SALM buite rekening moet laat nie.
Genl Jannie Geldenhuys het my aangeraai om met genl Denis Earp te gesels oor die rol van
die SA Lugmag en samewerking met Koevoet en die geskuthelikopters. Dit was voorwaar
‘n voorreg om met hierdie Generaal te gesels. Ek gaan sommer so uit die vuis praat na my
verskeie onderhoude met hom! Hy is ‘n Vrystater. As kadet het hy deeglik vertroud geraak
met alle aspekte van die verskillende weermagsdele. Hy ken die infanterie, geskut, kanonne,
pantser, seiners - al die basiese goed van die weermag.
Hy het gedurende die 1950’s as jong onderluitenant in Korea vegvliegtuie gevlieg. Hy het ds
‘Doempie’ Cloete geken. Hy is afgeskiet en het bykans twee jaar in die kommuniste se tronk
gesit. Hy het die kommunis eerstehands leer ken! Hy ken die kommunis se taal! Hy vertel
‘n soldaat moet sy vyand ken.
Na die moord op die Polisie te Bergville het hy daarheen gevlieg om die polisie by te staan
met sy Harvard. Hier ontmoet hy kaptein Pat Dillon. Later het hy saam met genl “Pop”
Frazer gewerk en ‘n kundige op rewolusionêre-, sowel as konvensionele-, oorlog geword.
Operasies was sy voorliefde. In ons buurstate soos Angola, Mosambiek en Rhodesië het hy
17
goeie gevegsondervinding opgedoen!
Die Generaal vlieg alles van spuitaangedrewe vegvliegtuie tot die “groot goed”. Hy is een
van ons senior “chopper” manne ook! Hierdie Generaal is reguit en eerlik en hy draai nie
doekies om as hy praat nie! Het die lugmag aangemoedig om aan praktiese pistoolskiet deel
te neem. Die Lugmag moes in staat wees om homself en sy installasies te beskerm teen enige
bedreiging, was sy ingesteldheid.
Lees gerus sy boek. Hy is die tipe mens wat eerlik is – skroom nie om die waarheid te vertel
nie. As lid van die Veiligheidstak wat lank met die “kommuniste” gewerk het, sou ek
destyds baie graag met hom oor kommunisme en die bedreiging wou gesels. Soos al die
Vrystaters, is hy vol Boere-wysheid en baie prakties. Genl Earp is ‘n man sonder pretensie,
kern gesond met albei bene op die grond! Hy was op Grey Kollege, ons het gepraat oor die
bekende studente van die kollege – Robey Leibbrandt en Oom Manie Maritz was ook
studente daar.
Genl Earp is iemand – in my opinie - wat baie maklik sommer die Hoof van die
Veiligheidstak, of die DG van die Nasionale Intelligensiediens, of Hoof van AMI of die
Hoof van die Staatsveiligheidsraad in die ou bedeling kon wees. Die man weet presies
waaroor dit gaan! Hy raai nie, hy praat uit oortuiging en praat oor die praktyk waarvan hy
‘n kenner is.
Hy vertel dat hy sy manne vertrou het, dat hulle ook op hom kon vertrou! Hy het ook saam
gevare trotseer. Die geheim van die lekker samewerking? Goeie manne, goeie opleiding,
goeie doktrine, goeie toerusting, goeie uitrusting en lus om te veg – lyk my dit is ‘n geval
van krygslis en krygslus!
Die Chopper-manne het dit geniet om met Koevoet saam te werk omdat beide die lugmag
en Koevoet resultaat gedrewe was. Daar is ‘n besondere verhouding tussen die
Koevoetmanne en die Choppers se manne. In alle billikheid moet ek sê dat gesprek oor
Koevoet en die Choppers gegaan het – maar die Lugmag het ook met ander elemente van
die SAW lekker saam gewerk!
Hy is ‘n wawyd wakker persoon en weet wat op die grond aangegaan het, hy is ook bewus
van die onderlinge hartlike samewerking tussen die manne.
18
7.0. PERSONALITIES & BIOGRAFICAL DICTIONARY/
PERSOONLIKHEDE / BIOGRAFIESE WOORDEBOEK
7.1 Wie is die lede? Who are these men?
7.1.1 Member of the Security Branch at John Vorster Square
Hier is ‘n foto van ‘n lid van die Veiligheidstak, John Vorsterplein. Die
foto swerf op die internet rond. Wie is die lid en op wie se dokumente
het hy beslag gelê? Dit moes iets opspraakwekkend gewees het – daar is
baie lede van die media aanwesig, die storie lyk georkestreer. “Wanneer,
waar, wie” ?
19
7.1.2 Wie en Waar en Wanneer?
Wie is diè twee blanke polisiemanne?
20
7.2 Lyfwagte
Adv BJ Vorster en ‘n
jong Alwyn Conradie –
later luit-genl.
21
‘n Foto van genl Mike Geldenhuys op toer deur Israel met adv BJ Vorster –
die Generaal was seker toe ‘n jong kolonel!
7.3 1939 - First Police Mortar Detachment at Windhoek
22
“In days of Old – when Men were Bold” and Warrant Officers were called Head Constables.
Those days officers and W/O’s wore their Sam Browne’s on duty. Those in Khaki were
Mounted Police while the Foot Police wore blue-black. The SA Police, like the British South
Africa Police, was a mounted regiment. Mounted Sergeants wore one set of chevrons on the
right arm while Foot Sergeants wore a pair – one on each arm. The from at least 1961 when
the blue uniform came in sergeants wore only a set of chevrons on the right arm because we
were a Mounted Regiment while SAP H/Const later W/O wore a castle (in the place of the
Tudor Crown from 1957) on the bottom right sleeve and a cane without the Sam Browne.
2/Sergeant Botha was known by the nick-name “Donker-Afrika”.
Photo: The Nongqai November 1939.
• Does anybody remember when the Castle was replaced by the Coat of Arms within a
laurel wreath? I think c1965 - 1966. Then the W/O wore his insignia on both arms. In
those days a W/O wore a voided gilt badge, gilt buttons, gilt SAP’s and a leather
covered cane.
23
7.4 No 11402 Konstabel JC Hoehler, KPM
24
No 11402 Constable
John Christian
Hoehler, Kings
Police Medal. Medal
awarded for
gallantry on 16 April
1927 at Boksburg
railway station.
Const Hoehler was off-duty when he had boarded a train. His train was moving out of the
station when a man came from the opposite platform with the intention of boarding the
moving train. This man then fell between the rails whilst another train was approaching fast
from the opposite direction. Const Hoehler jumped out of the slow moving train and
grabbed the fallen man and they both rolled away from the approaching train. They were
lying flat between the two moving trains and the steps of both trains could have killed them
– he kept the other person down until the danger passed. For his presence of mind and
gallantry he was awarded the KPM.
7.5 SAP –Steinhausen, SWA.
Sgt Myburgh, Constables Thomas, Steyn,
Phinias and Petrus.
Watch them shine! Ready for Inspection!
25
7.6 George Barnwell van der Sandt – Veiligheidshoofkantoor, Kompol x 302
Ek het hierdie foto in my argief – ek het egter nooit geweet dit is “meneer” Van der Sandt in
sy jong dae nie! Foto is ingestuur deur sy dogter, Karine. Meneer Van der Sandt was ’n baie
streng adj-off wat nie nonsens geduld het nie! Tog was daar balans, ek dink die manne en
die offisiere het hom respekteer! (Persoonlik het ek leker saam met hom gewerk – hy was
vriendelik en lojaal! Ons het ’n liefde vir voëls en pluimvee gedeel!) – Hennie.
26
8. WE REMEMBER / ONS ONTHOU
8.1 SAP King’s Rest, No 75 Distrik, Durban-Suid.
Links buite die foto is
die SB se kantoor,
dan die aanklagte-
kantoor, dan die twee
speurderskantore en
regs die ondersoek
en navraekantoor. In
my geestesoog kan
ek vir die SB, “Ou
Mof”, sien terwyl hy
angstig vir die ‘DK-
pos’ wag! Hy lê-staan
teen die pilaar en
swaai die ketting van
sy kluis se sluitels om sy wysvinger van ongeduld!
King’s Rest Stories - Wanneer mens klagtes bygewoon het, het sommige van die publiek
altyd gevra: “Where is Sergeant Kidd? He used to patrol here with a Harley Davidson – No
nonense then, Old Boy!” So was daar mense wat naam gemaak het onder lede van die
publiek en legendes geword het. “Wifey make the Constable some tea and toast! He must be
starving cold out there tonight!”
Nou hervat ek die storie wat ek jare gelede geskryf het oor King’s Rest en sy dapper 20 man:
Sers ‘Hannie’ Fourie
Hy was ‘n goeie skut en het eenmaal diens gedoen op ‘n amptelike skip langs SWA se kus
om die regulasies tov seevissery toe te pas. Hy moes sy .303 en 50 patrone saamneem.
Hy was familie van Nannie Sauerman. Nannie en ek was op Port Natal Laerskool en later is
Nannie ook op King’s Rest, vandaar na Van Reenen en Ladysmith waar hy offisier geword
het. Nannie het ‘n medalje vir dapperheid verwerf. Nannie Sauerman se Vader was Oom
“Ken” Sauerman. Hy was op ‘n stadium ons hoofoudeling in die NG Kerk Durban-Suid. Hy
het langs Wentworth Hospitaal gewoon, net voor mens by die hek ingaan, links. Ek het
altyd duiwe by Oom Ken gekoop! Nannie is die skoonpa van Pierre Victor wat by Servamus
gewerk het. Pierre het die kunswerk in Knuppeldik gedoen.
Eendag jaag sers Fourie in Marinerylaan deur ‘n plas water en die “wa” het omgeval!
Sers H C ‘Harry’ Graham
Hy was ‘n oudlid van die SA Spoorwegpolisie – as kind het hy en ek dikwels saam bus gery.
Later kom hy oor na die SA Polisie en ons werk saam. Sy seun is met genl-maj Herman
27
Stadler se dogter getroud. Genl Stadler vertel my eendag dat Harry Graham onlangs
oorlede is.4
Konst DC ‘Danny’ Keyter
Hy was seun van sersant EE Keyter van Wentworth, hy word saam met my bevorder na
sersant gedurende 1967. Die heel eerste dag na Danny Keyter van Benoni se Meganiese
Skool af teruggekeer het, waar hy sy meganiesekursus voltooi het, het hy die patrolliewa
omgegooi in ‘n systraatjie wat op Marinerylaan uitgeloop het, reg voor die Harcourt Hotel.
Ek dink dit is Netfordweg. Hy het later ‘n hondeman geword en was aan die Rand
gestasioneer .
Sers van Rooyen
Hy was ‘n konstabel te Seymour in die Oos-Kaap en is as sersant van Seymour na King’s
Rest verplaas. Met vrou en pap baba op die Bluff aangekom en eers in Crossways Hotel tuis
gegaan. Sers Van Rooyen het navrae en ondersoek gewerk.
Rietbok
Op 13 Maart 1967 neem ek sers Van Rooyen en konst Dirk Bisschoff na die Louis Botha
lughawe om ‘n vliegtuig na Port Elizabeth te haal. Hulle moes twee nuwe polisiemotors
daar gaan afhaal. Eers het ons per trein na Port Elizabeth gery maar dit het ‘n paar dae
geneem. Met die vliegtuig was dit nie twee uur langs die kus af nie. Laat die aand hoor ons
op die nuus dat ‘n vliegtuig, die Rietbok, op pad na Port Elizabeth naby Oos-Londen in die
see neergestort het. Gelukkig was my kollegas op ‘n ander vlug!
Konst Degenaar
Sy voorletters kon CM? gewees het. Hy het by die Van Jaarsveld’s wat voor Dirkie Uys
Hoërskool gewoon het, loseer. Toe ek op King’s Rest land werk hy buite en ek binne. Stil ou
en heel te maal op sy plek gewees. Hy het nie van die woord ‘skofte’ gehou nie – hy het die
woord ‘aflossing’ verkies.
Konst ‘Skepie’ Scheepers
Ons het ‘n bruin Studebaker Champion patrolliewa, SAP 10881, te King’s Rest gehad en hy
het altyd op nagdiens die ‘baffles’ uit die wa se uitlaatpyp verwyder en dan het die ‘van’
lekker gebrul.
Dan kla die publiek wat naby die stasie woon en gebeur dit maar weer totdat ek eenmaal die
“van” in Armstrongweg “gebord” het. Dit was maar ‘n klein ongelukkie.
Die patrolliewa het eers “springkane” in die Noord-Kaap iewers bekamp voordat sy op
King’s Rest aangekom het! Dit het voor in die logboek gestaan. Elke band het ‘n nommer en
die se ‘myle’ moes ook elke maand in die banderegister aangeteken geword het. Doen hulle
dit nog vandag, ek wonder?
Later het ek vir Skepie raakgeloop toe hy ‘n kaptein te Benoni Meganiese skool was.
4 Dit was in 2004.
28
Konst Uys
Hy het eers skofte gewerk en toe later ‘raiding5’ op King’s Rest. Hy was die “senior”
konstabel op die stasie – sy magnommer was in die 32xxx reeks. Daar was ansiënniteit ook
onder konstabels in daardie dae! [Ek weet nie of dit nog so is nie!] Hy was groot van
gestalte en kon seker nie lekker vinnig hardloop nie maar hy het altyd wavragte vol mense
gearresteer. Vir my het hy maar kwaai gelyk! In teenstelling met konst Uys moes ek altyd
die manne inhardloop – niemand het sommer nader gestaan as ek hom nader gewink het
nie! Sy vrou het in die droë goedere kantien6 te Wentworth gewerk.
Ek het sommer gekreun as konst Uys met die opruktrok en tientalle prisoniers opdaag en
ekke moet hulle “deur die boeke sit.” Dis weer so 40 VB inskrywings, 40 RAA’s, 30 PEK’s en
30 inskrywings in die selregister SAP 14, dan bewysstukke en so 10 J70’s vir Erkenning van
Skuld. Die Zulu AK-klerk doen die visentering van elke ou wat aangekeer is en neem die
vingerafdrukke waar nodig. Hier het beheer en spanwerk gegeld! As ‘n man weghardloop
was daar probleme. (Sers Willie Zulu het ‘n man laat ontsnap en hy is rang verlaag en van
verplaas.)
Spesiale matrone kry weer ‘n paar rand vir vroulike deursoekings en so gaan die sleurwerk
aan. “Die Staat soos per konstabel Uys” duld geen nonsens in King’s Rest se wyk nie! New
York se burgermeester kon by ons kom leer!
[Mof – dis nou Meneer Marais - het altyd gesê: “Ek soek nie eens iemand wat “Urineer op
Straat” nie. Niks, misdaad in my wyk nie! Die ouens moet vir mekaar sê in King’s Rest se
wyk mag jy nie eens in die straat urineer nie – wat nog van huisbraak?”]
Snaaks maar vir my was hy maar net “Konstabel Uys” – konstabel met ‘n hoofletter “K”, ek
het nooit sy voornaam geken nie! Hy was toe al ‘n senior konstabel!
Konst Gert Jooste
Ons was saam op skool – hy was later by Veiligheidstak Maserubruggrenspos gestasioneer.
Hy het ‘n broer Hennie gehad wat ook by die Mag aangesluit. Beide was goeie rugbyspelers.
Ek het hom eenmaal weer in die Vrystaat raakgeloop!
Konst Westraat
Ek wil nog eendag ‘n kostelike staaltjie oor konstabel Westraat vertel. Dit het gebeur op
Kersnag 1967 toe Heymans en Jooste ‘n paar wit dames van die nag op ‘n SAFMARINE boot
gearresteer het en hulle Westraat se eer en manlike waardigheid wou krenk. Westraat is net
uit die kollege en wou saamwerk, wat doen ‘n jong kind nou anders op ‘n kersaand ver weg
van die huis? Hy werk maar vrywillig saam met die sersant en die konstabel “op die wa”.
Konst PC Cattell
Hy was ‘n slim outjie en het navrae en ondersoek gewerk!
5 Misdaadvoorkoming in Afrikaans. Die polisiemanne het maar van ‘raiding; gepraat as hulle
misdaadvoorkoming bedoel het. 6 Eintlik die polisie se winkel. Die SAP het dit vir sy lede bedryf. Dit was groothandel kosprys plus 5%. Kol
Lahner was die bestuurder.
29
Konst IWC ‘Ivor’ Human (herindiensneming): Hy was ‘n “ou” konstabel en het
teruggekeer Mag toe, nadat hy eers vir ‘n tydperk lank as assistent op die SAS se elektriese
lokomotiewe was. Hy was ‘n man vol lewenservaring en het gou ons jong ouens touwys
gemaak. Mnr Marais het hom genomineer om ‘n ‘ondersoeker van voertuie’ te word en hy
moes ‘n kursus ondergaan. Later is hy speurders toe.
Konst PP ‘Piet’ Odendaal
Ek onthou nog sy magnommer – 43915. Hy het my een nag na LM Radio laat bel – ek dink
dit was Robin Alexander – wat die omroeper was en ek het toe ‘n boodskap vir die SAP en
die stasie laat uitsaai.
Jare later stap ek op ‘n staptog – Fanie Botha of so iets – toe kom daar ‘n meisie verby met ‘n
polisie ‘camou’ hoedjie en ek keer haar voor. Die hoedjie behoort toe aan niemand minder as
PP Odendaal nie! Nooit weer van hom gehoor nie.
Konst DR ‘Des’ Doig
Ons was eenmaal so moeg, op nagdiens, dat ons onder die tafels ‘n kort slapie geslaap het.
Jare later bied ek ‘n lesing te Maleoskop aan en Des Doig het my kom groet. Hy is toe ‘n
kaptein en ‘n hondeman êrens aan die Rand. Hy het ook groot en fors geword - ek het hom
nie herken nie.
Konst Brian Ord Armstrong
Hy het swart hare gehad en sy broer konst Ord-Armstrong - wit hare, hulle het verskillende
vanne gehad. Armstrong en ek het eenmaal op nagdiens saam buite gewerk. Durban was
warm bedags kon mense nie slaap nie en snags was dit bedompig en het mens vaak geword.
Ons ry toe na die Alex Teater naby Cluver Singel en toe rus ons in die wa op ‘n sand kol in
die bos. Skielik gaan die wa se deur agter oop en toe klap iemand dit toe. Ons skrik en
spring uit – geen spore in die sand en dadelik dink ons dis ‘n spook en daar trek ons!
Wawyd wakker en lus vir patrollie!
Ek mag my verbeel maar ek dink hy het later ook in die veiligheidstak saam met a/a/o Lang-
Piet du Toit7 in die Durban hawe gewerk met hawe- en reisbeheer.
Konst Pottas
Ek dink hy voorletters was D.P. Nooit eintlik met hom saam gewerk nie! Behalwe om hom
te vervoer.
Konst Rodney G Fall (magnommer 47174R)
Rodney was ‘n regte Kapenaar van Kaapstad,. Sy ouers het onder andere die restaurant in
Kirstenbosch gehad. Die gesin was lief vir perdewedrenne. Een jaar het sy ouers met die
Bloutrein van Kaapstad na die Durban se July-perdewedren gekom.
En Saterdagoggend werk ek en hy soos gewoonlik saam. Hy is aanklagkantoorsersant en ek
die wyksersant en wabestuurder.
7 Later genl-maj PL du Toit
30
Hy vra my om uit die wyk uit te ry na Suidkuspad. Ek weier. Hy sê hy het sy ‘perde’
uitgewerk en die wabemanning, konst Sefali, - ook ‘n wedder – sal die weddenskappe vir
hom plaas by die off course tote.
Besluit toe om vir een of ander ‘wettige’ rede uit my wyk te ry sodat hulle hul
weddenskappe kan plaas. Sondagmiddag kom ons weer as aflossing op diens en Rodney is
so bly! Hy het duisende rande gewen. Hy koop vir ons elkeen op die aflossing ‘n gaar
hoender by die Lunch Box in Bluffweg. (Dit was ligjare voor KFC.) Ook gee hy vir my en
Sefali elk R10-00. Onthou dat R10-00 baie geld was daardie dae. Rodney het toe ‘n splinter
nuwe, wit, Cortina en musieksentrum gekoop.
Ou Rodney met sy boepensie was ‘n egte rykmanseun en hy vorder toe na wyksersant en
wabestuurder. Hy is in bevel van buitedienste. Hy het digte swart hare gehad en was nie lief
om ‘n pet te dra nie.
Eendag ry ek en hy in Edwin Swales VC8 rylaan en majoor FLC Engels ry in die
teenoorgestelde rigting by ons verby. Ek het my pet op Rodney nie! Kom dit oor die lug:
“Daardie man in King’s Rest se voertuig - sit op jou pet!
Die versuim om pet te dra sou nog tot sy dood by dra!
So van dood gepraat: op ons buurstasie, Wentworth, werk sers Bobby Welman, konstabels
Danie du Toit en Tjaat Riekert. Tjaart is later na radiobeheer, Durban waar hy ‘n hondeman
geword het. Danie, Tjaart en Rodney is op die grens dood – Bobby Welman is ook later as
kolonel ook in Wentworth-wyk dood as plofstofdeskundige toe ‘n tweede kleefmyn ontplof
het. Ons het almal dikwels saam op dieselfde skofte gewerk!
Rodney was ook baie stout en onnutsig. Maar mooi stout!
Dit reent soos dit in Durban kon reën! Die water loop! Baie keer het ons kniediep in die
water gestaan en mens se uniform en reënjas het nat geword. Baie keer met nat reënjas buite
gewerk. Daar is ‘n botsing en dit REENT!
Rodney kom by die toneel van die botsing aan en “toet-toet”. Hy wink vir die bestuurder
van voertuig “A” om nader te staan. In die reent staan die arme man by die wa se venster.
“Meneer lees asb u motor se lisensieskyfie se nommer vir my”, toe dit klaar was:
“derdeparty naam en nommer”. Die man protesteer, dis die konstabel se werk om die
botsing by te woon! Mag so wees gee Rodney toe, maar die man het die botsing gemaak en
nie Rodney nie! Hy verduidelik dat hy nog twee weke nagdiens moet verrig en as hy nou
nat word bly hy nat! Nou stuur hy man om die afmetings in gietende reent af te tree. Hy
roep die ander bestuurder sê Rodney en die hele proses herhaal homself.
Wanneer hy my afgelos het, het hy van die Sandown kaserne terug bestuur. Sodra ons op
8 Die straat wat eens na ‘n held vanuit WW2 vernoem is, is nou vernoem na iemand uit die sg “struggle”.
31
die snelweg - die Southern Freeway9 - kom, het hy altyd gesê: “Here we go for the main race of
the day!” Eenmaal het hy so vinnig op die snelweg gery dat ons nie die afrit kon neem nie!
Grensdiens was aan die orde van die dag en Rodney gaan grens toe. Hy dra nie pet nie, hy
kry sonstraal in die Zambezi riviervallei en sterf ten spyte van alle poging om sy lewe te
red. Ek het ‘n goeie vriend verloor! 10
Mistaken Identity
Eendag vang ek letterlik ‘n wavrag vol dames van die nag te Salisbury-eiland toe dinge stil
begin word. Ek stop langs die pad om met die SAS Polisie te gesels en hulle vloek my dat
die weerlig rond spring en mens die kruit in die lug kon ruik! Ek vloek terug! Ons kom by
die stasie in die lig en binne die aanklagkantoor. Ek en die wabemanning staan saam met
hulle aan die publieke kant van die toonbank. Skielik gryp hulle my en begin by my voete
huil. Die Sersant is dan dood op die grens en hier staan hy dan ongedeerd! Huil-huil en
snuif-snuif. Man is maar ‘n man en nie van klip gemaak nie! Ek jaag hulle toe almal weg en
laggend en wuiwend is hulle by die stasie weg.
Rodney is intussen op die grens bevorder na sersant en die koerante en dames het natuurlik
na hom verwys!
Bluff Prostitute in die Hawe
Dit was my stokperdjie om wanneer dit “stil” was gedurende die nanag “die dames van die
nag” te arresteer. Onbeheerde prostitusie lei tot allerhande misdade – moord, roof,
verkragting, drank- en dwelmmisbruik. Ek sou prostitusie gewettig wou sien en dit sou ‘n
nuwe betekenis aan vermaaklikheidsbelasting gee – veral in ons hawes.
Een nag arresteer ek weer ‘n klomp. Ek is besig om aan te kla, toe vra die een dame vir my:
“Sersant hoeveel verdien u per maand?” Ek is maar skaam oor die polisiesalaris en lieg toe
vir haar en sê R150-00 per maand! (As jong sersant het ek maar so R90-00 uitgekry.) Sy grou
geld orals uit en sit R90-00 op die toonbank neer en sy sê: “My verdienste vir die aand. Is dit
genoeg geld vir een dag?”
Ons salarisse was swak. ‘n (Swart) swaar vragmotorbestuurder by die olietenks het ‘n
sersant se salaris per week verdien en my rangeerder skoolvriende het maklik R400-00 per
maand met oortyd verdien! In daardie dae het die SAS Polisie ook R10-00 per maand meer
as ons verdien en hul het ook betaalde oortyd gekry. (Hulle het spesiale diens by die
olietenkskepe gedoen.)
‘n Ander aflossing vang eendag ‘n Europeër, hulle het altyd kort sokkies met sandale gedra.
Hy was matroos. Help nie om hom aan te kla nie. Sersant trap hom uit en sê: “Sies man, jou
9 Ek was die eerste persoon om met King’s Rest se wa op die snelweg te ry – ek het hom as’t ware geopen. Toe
hulle die dromme wegskuif en die snelweg die oggend oopmaak was ek voor in die ry! 10 Ek sal baie graag ‘n foto van RG Fall wil hê. Is daar nie iewers ‘n ander vriend wat ‘n foto van Rodney het
nie?
32
metgesel ruik nie eens lekker nie!” Hy antwoord: “Ach meneer, maar het genot heeft toch
wel de stank te boven gegaan!”
8.2 SAP – Tak Vervoerpolisiering – Lt-Kol Sakkie Kotze onthou:
Sakkie Kotze : Hennie het sommer alles afgetrek. Groete, Sakkie.
As speurder in die voormalige SAP in Seepunt , het ek baie nou saam gewerk met die
spoorwegpolisiespeurders in Kaapstad hawe en Doeane en Aksyns. Min wetende dat ek
eendag Spoorwegpolisie bevelvoerder in Kaapstad sou wees.
Tydens ons majoor-kursus het genl PM du Plessis (oud SASPOL) my gevra wat dink ek van
die samesmelting tussen die twee magte. My mening was dat die lede op hulle poste moet
bly en onafhanklik funksioneer as deel van die SAP. Ongelukkig het dit op dowe ore geval
en was die lede aangewend vir algemene polisiewerk en het die Spoorwegpolisie se
werksaamhede begin verdwyn tot daar later niks oor was nie. Ek het begin met die
trokdiefstal en moes poskantoor, hawe en lughawens tot en met George bedien.
So ook die Karoo se goedereloodse. Dit het ook gegeld vir die goedereloodse op die
lughawens en bagasiediefstal. Later het kabeldiefstal bygekom.
Ek het begin met, sersant Fred van Niekerk, sersant Gunter,sersant Erasmus en later
Bosman, Blackie Swart, Reynolds , (Jellie) wat intussen op Gansbaai oorlede is, Sersant Sneli
en konst Erasmus en Peter Greenwood. Eers het “Ou Jorrie” Jordaan my gehelp om kantore
in die Kaapse hawe te bekom en later het ek die hele vloer van die ou Spoorwegpolisie by
mnr. Steyn by behouering in Bellville-Suid gratis gekry .
Op die ou einde was ons 14 voertuie sterk met ‘n groot personeel en baie suksesse. Wat die
SAP nie kon verstaan nie was dat hulle op statistieke en die spoorwegpolisie op tendense
gewerk het.
Ek moes meningmaal tussen kol. Small en brig Loots11 (voormalige SASP) en die SAP-
offisiere as amper skakelbeampte beweeg want die SAP het nie die tendens-situasie verstaan
nie. Gelukkig het ek my met alle hoofkantoor skrywes tov die spoorwegpolisie bekwaam en
tydens inspeksies kon ek vir my manne in die bres tree soos bv. majoor Lxxxx vir Gxxxx wat
pos en verwante aangeleenthede gedoen het, wou aanpraat omdat hy nie geweet het wat in
daardie ondersoeke aangaan nie.
Ek het ook baie met P.E. Trokdiefstal saamgewerk. Ek dink ook aan majoor Meyer wat my
belangstelling in broodbome gedeel het. Ek het ‘n puik span gehad en moes ongelukkig
medies uittree na ‘n operasie skeef geloop het.
Ek het altyd gedink die Spoorweë is slegs spoorlyne met goedereloodse , maar het toe later
gesien watter groot organisasie dit was, met bv. verkoeling, bedryf, goedereloodse, pos,
11 Ek wonder hou gaan dit met brig Loots? Sal iemand asb laat weet hoe dit met hom gaan. Hy en ek het by die
NASGIS saam gewerk. Ek moet eendag nog die storie van diè Brigadier vertel – hy wou my pêk.
33
lughawens, hawens, spoorverkeer ens. Ek het uitgetree terwyl ek daardie ondersoeke
behartig het en saluut my puik span vir hulle werk en samewerking, want sonder hulle sou
dit maar broekskeur gegaan het.
Marius: As ek my stuiwer kan ingooi: Ek het op Parkstasie gewerk en met SASPOL se
inlywing het ek die agteruitgang van Polisiering op Transnet persele eerstehands beleef. Ek
is later terug Spoorweë toe (1990). Ons statistieke het gewys dat verliese weens diefstal op
Transnet persele in Transvaal van R 50miljoen pj na R 500 miljoen pj in net meer as drie jaar
opgeskiet het. Net een jaar later was dit oor die 1 Biljoen. ...
8.3 1955 SAP Kollege – Koot van Schalkwyk
Hennie,
Op hierdie foto geneem na ‘n Kerkparade op ‘n Sondagoggend in die Polisiekollege
gedurende 1955 verskyn op die foto op die foto van links na regs: konstabels Potgieter, De
Nysschen, Rossouw, Lemon, Ferreira, De Wet, Koot Van Schalkwyk en Badenhorst. Voor
van lings na regs is konstabels Coetzee, Britz en Laing.
Groete!!!
Koot van Schalkwyk.
34
8.4 Besoek aan Nigel 4 Junie 2011-06-06
Van links na regs: Jannie Otto, genl Mike en mev Annatjie Geldenhuys en Willie du Plessis.
Hulle het bietjie by die Generaal en Annatjie ‘n vleisie oor die kole getrek! - Hennie
8.5 Police at Andalusia – Andalusië - lt-kol William Marshall
• Note once again, mounted and foot police. Constables are armed with .303 and 50
rounds while the NCO’s are armed with side arms.
35
• Hierdie kamp is naby Jan Kempdorp gewees. Is daar nog iets oor?
8.6 Brigadier Jan Geldenhuys
Oom Fred Geldenhuis is die ouer broer van brig Jan Geldenhuys – let op die verskillende
spelwyses. Hulle het dieselfde Pa gehad, Oom Fred se Moeder is oorlede en toe het Oom
Fred se Vader weer getrou en Jan is die tweede vrou se seun. Nooit geweet hulle is broers
nie!
8.7 BSAP Dog Handler- Patrol-Officer Spencer-Thomas (KIA with SA-ANC) –
Jeff Manning (UK)
Hi Hennie,
Me again - further to the picture of the BSAP dog-handler, P/O Spencer-Thomas, killed in
action in Matabeleland, nr. Vic Falls (e-Nongqai - May issue) you are right; it was during a
large skirmish with ANC terrorists who had infiltrated from Zambia en-route to RSA.
Amazing that you were involved with the later trial proceedings! I attach some other info of
other officers injured in the same fire-fight: I was on that op. but we had been choppered in
as a 'stop-line' and missed the initial contact. It was one of the first contacts where ANC
CT's were involved.
The painted picture photo, is of the framed canvas presented by S-Thomas's parents, to the
BSAP to commemorate his passing - it used to hang in the 'Blue Lamp' BSAP sports club, in
Bulawayo.Stay lucky,
Jeffers (41482).
36
Patrol Officer Barry Tiffin – Wounded in the Leg
37
38
Patrol Officer Robert Horn – BSA Police – His dog “Flip” flushed out a terrorist under
heavy fire?
In Memory of No 7009 Patrol Officer Spencer Thomas Morgan Thomas KIA
39
Dear Jeff
• It was many years ago. I was a novice on the Durban Security Branch and I only
conveyed the Rhodesian-witnesses who gave evidence to and from Court – like a
host. What I can remember is the post-mortem photographs in the docket. I
remember one of the dead policemen had dried blood on his finger nails.
• The BSAP and Rhodesian soldiers gave evidence in Pietermaritzburg in this trial and
they used high words in their evidence like coup de grace, nom de geurre, mortis de
combat and other high sounding English words with real British accents.
40
Hennie
[top]
8.4 Slaanstokke – Lt-kol Herman le Roux - Pretoria
Ek het as ‘n kaptein, gedurende Junie 1989 stasie-inspeksie gehou te Welbekend, D.K 92
Pretoria Moot Distrik, Afdeling Noord Transvaal waar a/o Eduan Liebengerg Naude die
stasiebevelvoerder was. Ek het op drie geelhout onlusstokke afgekom wat met leer aan die
agterkant bedek was met 'n ronde leerskyf en 'n handbeskermer soos mens by 'n swaard
kry. Die stok weeg .5 kg.(1/2 kg) en is een meter lank en so effe dikker as 'n besemstok. Op
die leerhandbeskermer is op twee plekke die letters "SAP" gestempel met 'n stempel wat in
die leer ingesny het die letters "35" kom ook voor wat twee verduidelikings kan wees "SAP
35" of "SAP 1935"
Ek het al drie slaanstokke "gekeur" en vervang met pikstele.
Ek het een geneem een vir a/o Naude en een vir kapt. Kleynhans gegee om te "vernietig".
Saam met my stok het ek ook 'n skouer bandelier "gekeur" wat gebruik was vir die dra van
.303 patrone. ook gestempel met SAP.
Waar bewaar mens die goed ?
• Herman daar is ’n paar manne wat goed bewaar!
41
• Ek kan onthou in die Onluste Afdeling in my jong dae het ons twee rye Zulu
konstabels gehad – hulle was toegerus met knopkieries en assegaaie. Ons was
toegerus met knuppel en .303. Daar was seker ’n Sten of twee. Ons bandietwag het
ook met ’n skerp assegaai geloop. Geen nonses polisiemanne die Zulu! Goed
gedissiplineer en goed gedril! Dis vandat voetdril “uit” is, dat displine “af” is! HBH
8.5 Nasionale Vlae – Stryking – Lt-kol Herman le Roux
LANDSVLAG IN PAKKET
Ek was die Distrikskommandant, Pretoria Noord, se hoof van die inspektoraat, dit beteken
slegs ek het parade- en stasie-inspeksies gehou en lede opgelei in “ondersoek” en stasie
inspeksies, niks spesiaal nie, enige polisieman van ‘n polisiestasie wat offisier geword het
tot en met 1994 kon dit doen!
Dit was volmaan of nog nie laaste kwartier nie, Maandag die 25ste April 1994 was dit
volmaan, ek onthou, ons het 16-uur skofte gewerk tydens die 1994 verkiesing, ek het
saailinge geplant, want met die opkom van die maan plant jy wat bogronds in die lig wat
vrug dra.
Eers met die afgaan na die laaste kwartier toe, voor donkermaan, plant jy die wat
ondergronds in die donker groei, goed wat weggesteek moet word, goed met knoetse soos
patats en aartappels.
Donkermaan goed, soos na die 1994 verkiesing, ironies dat dit donkermaan was
toe die uitslae bekend gemaak was.
42
Woensdag die 27ste April 1994 het die maan rooi opgekom; die verkiesing was
verby, so ook Suid Afrika en die Polisiemag soos ons dit geken het, toe die
vlag te Pretoria Noord gestryk is om 18h00 daardie dag, was ek daar, en het ek
'n splinter nuwe groot Oranje-Blanje-Blou-vlag gehys.
Ons was 'n informele 'parade' myself, luit-kol Herman Le Roux, ek was 43, op
daardie stadium was my pad oop om ten minste ‘n generaal-majoor te word, myself
en 'n groepie polisiemanne van Pretoria-Noord, vyf wit lede, ses swart lede van Mamelodi,
een kleurlinglid van Eersterus en 'n swart kaptein van Atteridgeville het spesiaal
deurgekom, ek het 'n lys gemaak, ja soos ons 'n lys gemaak het van lede wat malariapille
ontvang het op die grens, ek onthou hoe die nostalgie in my opgestoot het, ek het die lys vir
Sersant Matome gegee om te voltooi. Ek het gehuil, op die paal waar die Polisievlag stil
gehang het, stil asof ook die wind die oomblik van verslaenheid gerespekteer het, ek die
Polisievlag gestryk en die Transvaalse-vierkleur aan daardie paal gehys waar die
Polisievlag was, wat saam met die Oranje, Wit en Blou gewedywer het vir 'n briesie.
Sersant M Matlana het gesê hy wonder wat Seuntjie sou doen as hy teenwoordig
was, Seuntjie; X.J. Vuma Zonke, wat in Mamelodi met 'n AK 47 doodgeskiet is naby ons op
31 Januarie 1991, 'n jaar voordat mnr FW de Klerk en sy genote die Terroriste begin vrylaat
het.
Een minuut na 12 middernag het ek albei vlae, die RSA Republiek vlag van 31 Mei
1961 en die Transvaalse Vierkleur wat ek geërf het, gestryk en met die naamlys
van die offisiere en lede daar teenwoordig verseël in 'n pakket, toe het ek
die vlagtou afgesny en dit om die pakket gedraai, daardie tou sou nie die nuwe
vlag optrek nie, terwyl ek besig was het die lede en die een offisier gesalueer
en so gestaan tot ek klaar is.
Ek het die Britse Polisiemanne wat moes kom kyk of ek my werk tydens die verkiesing reg
doen, in Soshanguve swart woonbuurt gelos en die radioboodsakappe daaromtrent
geïgnoreer.
My roepsein was “Agt Twee Lima, 82 Lima”. L, vir Le Roux. Op pad na my huis het ek by
my vorige stasie, Hercules, omgegaan. Die vlae het nog gehang, reservis lt-kolonel Jakkie
van der Merwe en die aanklagkantoorsersant Maruis Deysel was reeds van diens af maar
het by die vlagpaal gewaak tot ek arriveer. Ons het die vlag gestryk, die vlagtou afgesny en
daarmee twee pakkette toegedraai ek het die Landsvlag vir Jakkie gegee en die Polisievlag
vir Marius.
43
Ons het die gerugte gehoor van nuwe range, op daardie stadium was die rang van
luitenant en majoor reeds afgeskaf.12 Ek kon en sou nooit my rang die kasteel en ster verruil
nie! Ek sou nooit die 'nuwe' vlag op my bors dra met my naamplaat nie, nooit.
Die volgende dag het ek die DK-kantore geskakel en meegedeel hulle moet die bakkie kom
haal. Lt-kolonel Richard Gibbens van ons DK-store en sersant Bulter het die voertuig kom
haal.
Behalwe drie, het ek hierdie mense nooit weer gesien nie.
Op 30 November 1994 het die DK, kolonel (later brigadier) Oupa van Eeden in sy kalme
wysheid gereël en is ek op mediese pensioen agv 'n ou rugbesering. Maar ek was te haastig,
ek het God nie in hierdie saak, my pensionering uit die Polisie, geken nie en ek wou ook nie
luister na my ouderling, kolonel (brig) Oupa van Eeden se raad nie.
Net die vlag van die verraaiers, diè vlag, ek sou dit nie kon dra nie. . .
Ek sal eendag weer die pakket oopmaak en die vlae hys en die name uitlees Magnommer,
Rang, Naam en Standplaas van die wie saam met my treur oor wat was,
of my seuns sal dit doen, hulle weet.
Ek is nou 62, dit is nou 17 jaar later, intussen het ek my verder gaan bekwaam in teologie en
is nou tien jaar in Bediening en Hoof van my eie Bybelskool: 'Proverb's Ministries
Bybelskool', waar ek polisiemanne op my eie koste bekwaam maak vir die Here se werk.
Drie van die lede van ons vlagseremonie het my onlangs besoek, in senior orde wat hulle
was, is hulle nou 'n brigadier, kolonel en genl-majoor, die kolonel het sy pet afgehaal en vir
my gesê: “Morêna, my kroon. . . ons was nog jonk jy was vir ons 'n pa gewees," en toe vir
ons gebid in Afrikaans, hy noem die Here ook ”Morêna my Kroon”.
Herman Le Roux, luit-kol Afgetree.
12 Persoonlik dink ek dis eers later gedoen na amalgamasie.
44
8.6 Border Gate - SAP Land Rover - wyle Konst Rapie Brits
Landmyn wat Konst Rapie Brits het in hierdie Land Rover gery toe hulle oor ‘n landmyn
gery het. Hy het sy lewe in hierdie voorval gelaat – foto deur Johan Ferreira.
8.7 SAP Vervoer – Dis Casspir en die Njala – luit-genl JG le Roux Stemmet
Casspir en herwinningsvoertuig – foto Le Roux Stemmet.
‘n Geskiedkundige feit: Gedurende die tagtiger jare van die vorige eeu was ek aandiens in
45
die Staatspresident se Situasiekamer te Tuynhuis, Kaapstad. Ek het die president, mnr PW
Botha, ‘n video gewys oor die onluste in die Kaap. Toe hy ‘n Casspir sien met die
spaarwiele, agter, bo langs die sykante het my onmiddelik opdrag gegee om die spaarwiele
op polisievoertuie aldaar te laat verwyder. Volgens hom het polisievoertuie in ‘n stedelike
konteks onheilspellend gelyk .
Operasie “Velvet Fist” het gevolg. Die Casspirs vir stedelike gebruik is geel geverf met ‘n
blou streep. In teenstelling met Koevoet se Casspirs is hierdie wat in die stedelike rol
gebruik word, met dakke toegerus om o.a. te verhoed dat petrolbomme daarin gegooi kan
word. (HBH)
Njalas (foto: genl Stemmet)
[top]1 Contents / Inhoud
8.8 1939 Some SA Police Transport in SWA – lt-genl HV Verster
Gen Vic Verster’s father, Lt-Col Frank Verster, was the Deputy Police Commissioner for
Transvaal. Nazi’s in South West Africa were planning a putsch13 for 20 April 1939 as they
were planning to hand over SWA as gift to Hitler on his birthday. (Capt Jan Taillard and
two other SA Police officers played an important role gathering intelligence.)
13 A sudden planned attempt, to overthrow a government using military force – Encarta Dictionary English
(North America)
46
The Prime Minister of the Union was Gen JMB Hertzog while General JC Smuts was
Minister of Justice. Gen Smuts instructed Lt-Col Verster to invade the territory. This he did
by train but he took some transport with him. The result was that before WW2 was declared
many German speaking Nazi’s from SWA were interned in the Union while the SAW Police
was also taken over and incorporated into the SA Police.
The South African Police action took quietly and there is scant reference to this historic event
that changed the course of the war in Africa. This is how Wikipedia describes Hitler’s
birthday during 1939: (http://en.wikipedia.org/wiki/Adolf_Hitler%27s_50th_birthday)
This gives some idea of the situation in pre-war Germany:
“Celebrations
On April 18, 1939, the government of Nazi Germany declared April 20, the birthday of Adolf
Hitler, a national holiday.[3] Festivities took place in all municipalities throughout the
country, as well as in the Free City of Danzig.[4] Historian Ian Kershaw comments that the
events organized in Berlin by the Nazi minister of propaganda Dr. Joseph Goebbels were
…an astonishing extravaganza of the Führer cult. The lavish outpourings of adulation and
sycophancy surpassed those of any previous 'Führer's Birthday.' —Ian Kershaw, Hitler: 1936-1945:
Nemesis.[5]
Festivities began in the afternoon of the day before, when Hitler was driven at the head of a
motorcade of fifty white limousines along Albert Speer's newly-completed "East-West Axis",
the planned central boulevard for "Germania", which was to be the new capital for the Nazi
empire.[5] Hitler had been anticipating a speech from the taciturn Speer and was amused
when he evaded this by briefly announcing that the work should speak for itself.[6] The next
event was a torchlight procession of deputations from all over Germany, which Hitler
reviewed from a balcony in the Reich Chancellery.[5] Then, at midnight, Hitler's courtiers
congratulated him and presented him with gifts, including
…statues, bronze casts, Meissen porcelain, oil-paintings (some valuable, including a Lenbach and
even a Titian, but mostly the standard dreary exhibits found in the House of German Art in Munich),
tapestries, rare coins, antique weapons, and a mass of other presents, many of them kitsch (like the
cushions embroidered with Nazi emblems or 'Heil mein Führer') ... Hitler admired some, made fun of
others, and ignored most. —Ian Kershaw, Hitler: 1936-1945: Nemesis.[5]
Notably, Speer gave Hitler a model of the gigantic triumphal arch planned for the rebuilding
of Berlin, and Hitler's pilot, Hans Baur, gave him a model of the 'Fuhrer Machine', a four-
engined Focke-Wulf 200 'Condor' which was to go into service in the summer as Hitler's
official airplane.
“Military parade
The main feature of the celebrations on the birthday itself was a huge show of the military
capabilities of Nazi Germany intended, in part, as a warning to the western powers.[5]
47
In total, 40,000[2][7][8] to 50,000[9][10] German troops took part in the parade, which lasted about
five hours[8][11] and included 12 companies of the Luftwaffe, 12 companies of the Army, and
12 companies of sailors,[2] as well as the SS. 162 warplanes flew over the city of Berlin.[8] The
grandstand comprised 20,000 official guests,[12] and the parade was watched by several
hundreds of thousands of spectators.[2][10] Features of the parade were large long range air
defence artillery guns, emphasis on motorized artillery and development of air defence
units.[11]
Goebbels, the event's organizer[13] declared in a broadcast address to the German people
"The Reich stands in the shadow of the German sword. Trade and industry, and cultural and
national life flourish under the guarantee of the military forces. [...] The name of Herr Hitler
is our political programme. Imagination and realism are harmoniously combined in the
Führer."[14]
Military leaders throughout the country gave addresses to their troops to celebrate the
occasion. Some, such as Erich von Manstein, were especially effusive in their praise for their
supreme commander.[15]
Official guests representing 23 countries took part in the celebrations.[4] Cesare Orsenigo, the
Papal envoy, Jozef Tiso, the President of the Slovak Republic, the heads of the branches of
Nazi Germany's armed forces, and mayors of German cities offered birthday
congratulations at the chancellery of Nazi Germany.[2][8] The Greek government sent a
delegation that included George Kirkimis, the governor general of the Greek region of
Macedonia at the time.[16] Hitler and Italian dictator Benito Mussolini exchanged telegrams
assuring each other that the friendship between Germany and the Kingdom of Italy, two
countries ruled by fascist regimes at the time, could not be disturbed by their enemies.[17]
The ambassadors of the United Kingdom, France and the United States were not present at
the parade, having been withdrawn after Hitler's march into Czechoslovakia.[5] The U.S. was
represented at the troop review by chargé d'affaires Raymond H. Geist.[8] U.S. President
Franklin D. Roosevelt did not congratulate Hitler on his birthday,[18] in accordance with his
practice of not sending birthday greetings to any but ruling monarchs.[10][19] King George VI
of the United Kingdom dispatched a message of congratulation to Hitler. Due to the strained
relations between the two countries at the time, the advisors of the British monarch had
considered whether the King should ignore the birthday or not.[20]
There was no Polish representation at the parade.[5]
“Commemoration
A luxury edition of Hitler's book Mein Kampf published in 1939 in honor of his 50th birthday
was known as the Jubiläumsausgabe ("Anniversary Issue"). It came in both dark blue and
sharp red boards with a gold sword on the cover.[21]
The German author Heinrich Hoffmann wrote a book about Hitler's 50th birthday, entitled
Ein Volk ehrt seinen Führer ("A nation honors her leader"). Composer Hans Rehberg wrote a
hymn for the occasion.[22]
48
A film of the birthday celebrations was made — Hitlers 50. Geburtstag. An important
example of Nazi propaganda,[23] was subsequently shown to packed audiences of young
people at the Youth Film Hours held on Sundays.[24]”
8.9 SAP invasion transport in SWA
Daar was twee Crossleys ook – reg op die punt.
There were two Crossley Armoured Cars - at end of the line!
49
Comments by Hennie Heymans: This part focuses on the early SAP transport in SWA. I
have researched the covert role of the SA Police in SWA and the role of Lt-Col F Verster and
his men.
I think South Africa owes our SAP Intelligence and our Policemen who changed the course
of World War Two by their exemplary conduct and loyal service to the World in which they
so ably played a part, a belated apology for never giving these men any recognition what so
ever. There was the minimum bloodshed and it was a highly charged situation! Neither did
General JC Smuts die by a sniper’s bullet - all because of good police work.
The Police sure deserve more recognition for an undercover job well done as well taking
over the SWA Police without any trouble!
Very few policemen, if any, were decorated for their valour and gallantly in SWA before
WW2. The SA Police went to SWA on two occasions to do battle and once to prevent a
putsch!
We salute them!
Luit-kol Jannie Otto se
onvoltooide medalje-
groepie. Regs is die SWA
Polisie Stigtingsmedalje.
• So oor 20 jaar sal
„iemand“ wakker
skrik en dan sal die
oudlede seker hul
medaljes ontvang!
50
8.10 SAP Kollege – Marcia du Pont
Parade aandag!
Ontspan vere!
51
Nasionale Saluut! Presenteer Geweer!
52
9. OUR VESTED INTERESTS / ONS BELANGE
9.1 Polmed
Geen nuus ontvang.
9.2 Sale of Books in Aid of the Trust
Ek het ‘n paar boeke om te verkoop ten bate van die trust.
9.3. Vraag: Medaljes nie ontvang of toegeken, wat nou?
Geen antwoord gekry.
9.4 Injuries on duty / Beserings aandiens
Geen antwoord gekry.
9.5 Die Jaarlikse Skaapbraai van die Veiligheidstak
Die Trust hou sy jaarlikse skaapbraai te Hoffenheim op 17 September 2011. Die prys is weer
dieselfde naamlik R75-00 per kop. Kyk volgende maand vir meer inligting.
10. NATIONAL SECURITY HISTORY / NASIONALE
VEILIGHEIDSGESKIEDENIS
10. 1 THIS IS HOW WE REMEBER THE POLICE IN GSWA / SO ONTHOU ONS
DIE POLISIE IN DSWA
10.1.1 Herinneringe van vervloë se dae – JA Loubser14
Tydens my verblyf te Otavi gedurende die jare 1960/64 het ek daar heelwat interessanthede,
asook interessante karakters, raakgeloop. Een van hulle was mnr Karl Giersch, 'n ou
afgeleefde soldaat van eerste wêreldoorlog-faam. Mnr Giersch was onder andere
teenwoordig, en volgens hom 'n ooggetuie toe landdros Van Ryneveld, destydse Landdros
van Gobabis, sy lewe deur middel van ' n boesmanpyl verloor het. 15 [Mnr Giersch is
natuurlik ook nie meer in die lewe nie.] Giersch het in 1904 uit Duitsland na Suidwes-Afrika
14 Nuntius: Jaarblad van die Justisiegenootskap, nr 16 Nov 1986 - pp 78 – 79. 15 Kyk artikel in 1982-uitgawe van NUNTIUS op bl 54.
53
gekom. Hy het aan verskeie Herero- en Hottentotoorloë deelgeneem en in 1910 sy dienstyd
as soldaat voltooi.
Daarna het hy by die Duitse Polisie aangesluit. Hy was in die distrik van Gobabis op 'n
buitepos16 teen die Betsjoeanalandse grens gestasioneer. Alhier het hy goed bekend geraak
met die Boesmans en hulle dodelike gifpyle. In 1914 het die eerste wêreldoorlog uitgebreek
en het Suidwes-Afrika ook kort daarna in gedrang gekom. Besoekers uit die destydse Unie
van Suid-Afrika het toe 'n paar dae grasie gekry om die land te verlaat. Giersch vertel dat hy
opdrag ontvang het om ' n sekere man met die van Smuts oor die grens na Betsjoeanaland
met kamele te neem.
Smuts was ' n politikus. Hy kon ook toevallig goed Duits praat en hulle het na etlike dae van
saamwees goeie vriende geword. Toe hulle uiteindelik van mekaar afskeid geneem het, het
hulle geskenke uitgeruil.
Sersant Frahm
Toe Giersch terugkom by sy pos het hy verneem dat die Suid-Afrikaanse troepe die land al
diep binnegedring het. Die Duitse regering onder goewerneur Seitz het verhuis na
Grootfontein. 'n Sekere sersant Frahm het aan Giersch 32 kamele wat belaai was met
regerinsdokumente asook vyf hoe amptenare oorhandig. Giersch, omdat hy bekend was met
die landstreek en die woestyn, het opdrag ontvang om met 'n ompad deur die woestyn die
dokumente na Grootfontein te neem. Hy het na etlike dae daarin geslaag om die sending
met sukses te voltooi.
T e Grootfontein het hy weer' n kommando gekry om die Ovambos, wat in opstand gekom
het te Tsinsibis, te gaan onderdruk. Toe hy van die ekspedisie af terugkom, was die oorlog
verby en die Duitse soldate na Walvisbaai gestuur vir deportasie17. Hyself was van sy
rangtekens gestroop en in die gevangenis geplaas vir latere deportasie.
Op 'n dag was hy toe onder twee begeleides na Windhoek gestuur. Sy uniform was op die
stadium in vodde.
Die begeleides het hom van siviele klere voorsien. Met die siviele klere kon hy maklik op
Windhoekstasie tussen die mense verdwyn en ontsnap. ' n Duitse handelaar wat hom ken
het hom gehelp met 'n perd en hy het uitgewyk na Gobabis. In Gobabis het hy vir ongeveer
een jaar geskuil en het toe gedink dit is veilig om in die openbaar te verskyn. Hy is ook
intussen getroud en het op sy skoonpa se plaas begin boer. Giersch het egter nie rekening
gehou met die pligsgetrouheid van landdros Van Ryneveld, die Landdros van Gobabis nie.
Op 'n dag is hy gearresteer en saam met sy vrou gedeporteer na Duitsland.
16 Sal graag Gawie Botha se kommentaar wil bekom tov die “buitepos” of is dit Buitepos? – HBH. 17 Die Duitse Polisie in SWA is ook almal gedeporteer – HBH.
54
In Duitsland het dit broekskeur gegaan om in daardie tyd 'n bestaan te maak. Giersch het
dadelik begin om vertoë na Londen en Suid-Afrika te rig, maar alles tevergeefs. Na bykans
twee jaar het hy begin dink aan sy vriend Smuts. Smuts was destyds parlementslid vir
Ermelo. Giersch het sy vertoë aan Smuts per adres die Kaapse Parlement gerig. Hy het nie
lank gewag nie toe hy 'n mooi brief van Smuts ontvang het asook sy dokumente om terug te
kom.
Na twee jaar was Giersch weer terug te Gobabis en het hy weer sy boerdery hervat. Weens
sy ervaring en kennis van die Boesmans het landdros Van Ryneveld van sy dienste gebruik
gemaak. Hy het dikwels saam met die landdros op kommando teen die Boesmans opgetrek.
Op 'n dag was hy weer saam met landdros Van Ryneveld op so 'n ekspedisie. Die landdros
het toe besluit dat hy persoonlik met die Boesmans wou onderhandel. Giersch en andere het
hom gewys op die verraderlikheid van die Boesmans en dat hy hulle nie kon vertrou nie.
Die landdros wou nie afsien van sy sienswyse nie. Hy het toe die Boesmans tegemoet
geloop. Ongeveer vyftig tree verder is die landdros deur 'n dodelike pyl in die maag getref.
Hulle het hom te hulp gesnel en met 'n oskar na Gobabis probeer bring. Landdros Van
Ryneveld is egter ongeveer twee uur nadat hy getref was oorlede. Hy het 'n aaklige lyding
gehad gedurende daardie twee uur.
10.1.1.1 Foto’s van Mnr Karl Giersch by die Polisieopleidingskool
Kupeferberg, Otavi en op kameelpatrollie
55
• Dit sal wonderlik wees indien ons foto’s van die mense, soos ssersant Frahm kan
bekom!
10.1.2 So Onthou ons die SASP & Koevoet!
Mev Beyl, brig Beyl en Shorty Singisi
56
Shorty die outeur van Skadu’s
in die Sand – ‘n boek oor
Koevoet – ek het self die
manuskrip gesien en dele gelees!
Die man kan maar skryf!
Shorty Singisi en Leon Bezuidenhout was ook daar. Shorty het in sy rolstoel namens
Koevoet se afgestorwe helde ‘n krans gelê. (Leon is ‘n diensplig-konstabel gewees wat
steeds die belange en beeld van die SAP bevorder en poets net waar hy kom!) Hy en Shorty
het ‘n boek geskryf in Engels en Afrikaans oor Koevoet.
As oud-polisieoffisier het ‘n knop in die keel gekry toe ek nader staan om vir Shorty te groet.
Hy het my flink gesalueer deur met soveel èlan te strek in die rolstoel dat ek opnuut weer
baie respek vir hom gekry het. Gelukkig het ek ‘n hoofdeksel op gehad en hom terug
gesalueer! Sy optrede as oudlid en sy militêre etiket strek net homself en die sy leermeesters
in die polisie tot groot eer! Weereens het ek tot die diepe besef gekom, dat mense wat baie
57
van hulself dink altyd onberispelik optree - soos Shorty!
10.2 THIS IS HOW WE REMEMBER THE RAILWAYS POLICE / SO ONTHOU
ONS DIE SPOORWEGPOLISIE
10.2.1 DIE VERANDERDE SUID AFRIKA WAAR ONS NOU WOON - – Ronnie
Beyl.
Tot en met die sewentiger jare, was groot hoeveelhede edel metale en kontant geld deur
lede van die eertydse SA Spoorwegpolisie begelei. Gekeurde lede was verantwoordelik om
stawe goud per trein vanaf Johannesburg stasie na Durban hawe te begelei. ‘n Spesiaal
ontwerpte spesiewa van hout was vir die doel gebruik. Bo elk van die wa se aste was ‘n
brandkluis aan die binnekant gemonteer. Vir die lede se gerief was ‘n koolstoof en yskas in
die spesie wa geplaas. Die rede vir die koolstoof is dat die lede self etes vir hulle moes
voorberei. Hulle was egter verbied om enige eetgoed onderweg na Durban te koop as
veiligheidsmaatreël dat hulle nie vergiftig of verdoof kon word nie.
Die wa was dan vanaf Johannesburg stasie na Rand Refinery in Germiston gesleep waar die
goud in die brandkluise gelaai was. Twee lede bewapen met 9mm HMK’s was dan in die
wa toegesluit en terug na Johannesburg stasie gesleep. Met aankoms te Johannesburg was
die spesiewa agter aan die Trans Natal trein gehaak en na Durban gesleep. Die
Posbevelvoerders op die seksie na Durban was dan per teleks in kennis gestel van die
besending wat onderweg is. Met aankoms van die trein by stasies waar daar ‘n
Posbevelvoerder was, het ‘n offisier die lede in die spesiewa besoek om te verseker dat alles
in orde was. Met aankoms te Durban word die spesiewa na die hawe rangeer vanwaar die
goud op die Castle Liner gelaai word. Honderde duisende rand kontant wat vanaf die
Reserwe Bank na die verskillende banke in al die stede gestuur was, was in die
kompartement van die passasierstrein, waarin passasiers gereis het deur lede in uniform
begelei. Nooit het daar ‘n roof of diefstal plaasgevind nie. Vandag is die vervoer van kontant
met spesiaal toegeruste pantser voertuie nie eens meer veilig nie.
Specie - 1910
58
10.2.2 Kranslegging ter ere van lede van die SA Spoorwegpolisie wat tydens
Grensdiens gesterf het.
Die foto toon brig Ronnie Beyl waar hy ‘n krans gelê het ter nagedagtenis van die SASP-lede
wat tydens grensdiens gesterf het.
10.3 THIS IS HOW WE REMEBER THE SADF / SO ONTHOU ONS DIE SA
WEERMAG /
59
Genl Jannie Geldenhuys met regt-sers-maj Fred Geldenhuis voorheen van Prince
Alfred’s Guard en Ina Kotze. Ina was aan Beeld verbonde. Sy kom uit ‘n Vloot-huis
en haar broer is ‘m Kolonel te Thaba Tswane.
10.4 THIS IS HOW WE REMEBER THE NSMS & SSSC / SO ONTHOU ONS DIE
NVBS & SSVR
60
61
10.5 The Anglo-Boer war: Camillo Ricchiardi - Cav. Amb Andre Martinaglia
Camillo Ricchiardi left London,England at the beginning of October 1899,prior to President
Paul Kruger’s famous ultimatum. He travelled then by ship, the ‘’Umtata’’, which on arrival
at Durban was impounded by the English authorities, since it was transporting goods
destined for the Boer Republic of Transvaal. Posing as a correspondent for an American
Newspaper, and showing his credentials, finally he was allowed to proceed to Lourenco
Marques (Maputo) Mozambique than a Portuguese Colony. From there he entered the
Transvaal Boer Republic (Z.A.R.) by train, on route to his final destination, namely Pretoria.
On the 5th of November, 1889 in Pretoria he enlisted as a volunteer, and he and another four
volunteers, namely Guglielmo Martinaglia, who had discovered the Sterkfontein Caves,
near Krugersdorp in 1896, the two Buglio brothers and Giovanni Antoniazzi left on
horseback with orders to report to General Louis Botha of the ‘’Krugersdorp Commando’’ in
Natal.
Within in a short period of time Ricchiardi learned all the basics of the Afrikaans language,
becoming very popular among his newly found comrades in arms. During this period he
was able to speak with General Louis Botha, pointing out the necessity for a ‘’Scouting
Unit’’, which would be very effective in combating the English later on the battlefield. Soon
he received the necessary permission, and the ‘’Italian Scouts’’ were formed placed first
under the command of Edward. One of the first exploits was their involvement with the
French and Boers in the capturing of the train travelling through Chiveley, with none other
than the Prime Minister, later to be, then military correspondent, Winston Churchill himself.
Another contingent of Italian volunteers arrived soon thereafter, and Ricchiardi was
promoted to the rank of Corporal. On the 15th December, 1899, and the days that followed
prior to the Battle of Colenso, the Italian detachment was deployed in the centre of the Boer
positions, near the Krugersdorp Commando, towards the railway bridge side, in a
vulnerable position, which was continuously shelled by the English artillery. During the
battle the English had extensive losses, with 2,500 dead and roughly a further 2,000
wounded. Ricchiardi himself was wounded in the leg, and had to be removed to hospital for
the necessary medical attention. Smiling at him, General Louis Botha said, ‘’Next time you
will hide better!’’. During Ricchiardi’s absence the command of the Italian Scouts was taken
over by Calcagnini, formerly a second lieutenant in the Garibaldi Regiment in Greece.
Rand Special Mine Police
Soon the bravery of the Italians came to the notice of the public, receiving positive
publication regarding their war efforts, in the newspapers of Pretoria and Johannesburg. So
much so, that twenty fellow countrymen left their work as mine policemen, where they were
earning one pound a day, and immediately enlisted. Among them was Dr. Alfredo Fietta,
who belonged to the General Staff of the ‘’Rand Special Mine Police’’. The whole of Pretoria
flocked to the railway station to see them off, including the Secretary of State, Reitz, praising
62
the volunteers, saying that ‘’Not only do we have Italians who are prepared to work and
build a future for themselves in this country, but are also prepared to fight and maintain it!’’.
On the 8th of January, 1900 the Italians were reorganized in an independent unit, under the
Command of Commandant General Joubert, calling it the ‘’Italiaanse
Verkenningskorps’’(Italian Reconnaissance Corps), with Ricchiardi promoted to
Veldkornet18 (Major). Others to receive the ranks were, First Adjutant, Captain Van
Ameringen, a Dutch–Italian from Genoa, in Italy, who had also been Vice-Consul in the
United States of America; Lieutenant, Baron Von Karlsburg; Paratico di Lantieri, who had by
chance, after travelling down the African Continent hunting lions, found himself in the
Transvaal at the start of the hostilities, and decided to join; Baron Von der Lippe, a German
Officer from Stresa, North Italy; Lieutenant Eugenio Boccaleone from Geneve, Switzerland,
who was initially a correspondent for the Italian newspapers, but subsequently became so
inflamed by the Boer cause, that he abandoned his original assignment, and took up arms
instead. The Non-Commissioned Officers were Corporal De Giovanni and Rizzola, and
Sella, who was put in charge of the mules and all the necessary provisions.
Then another twenty German Officers arrived, who upon joining in Pretoria, were advised
to become part of the Italian group, if it was their ambition to participate in risky and
dangerous missions.
There was a period in which members of the ‘’Italian Legion’’ took part in all special
services. Trinchieri a member of this group plus ten other volunteers were trained in the use
of electric signal lamps; to them went the arduous task of disrupting all nocturnal contact
between the town of Ladysmith, then under siege, and General Buller’s positions. They were
able to do so by intercepting all light signals from the enemy lamps. Other Italians were
manning artillery canons, digging trenches and effecting repairs to the railway lines.
On the 3rd of January, 1900, one of the first Italian patrols near Cheverly, captured two senior
ranked English Officers, namely Major Grenfell of the Egyptian Army, and Captain
Kirkwood, while studying a map, a few hundred meters from the bivouac. Then on the 16th
of January, 25 Italians climbed a hill behind the English encampment, near Cheverly, which
at the time contained 45,000 English troops. Spending the night on the hill, at sunrise they
attacked a small cavalry outpost, with resulted in five English troops killed and their
Sergeant Judell of the South African Light Horse Regiment being captured. This caused so
much confusion in the English camp, they deployed in a matter of a few hours time, whole
divisions in the area, thinking that the Boer attack was now imminent. Lt. Paratico and
Corporal Rizzola distinguished themselves during the attack whilst under continuous fire,
they proceeded to set alight the huts in which the cavalrymen had taken cover. Two days
later. Upon learning that General Warren was advancing towards Klein Tugela-Spioenkop,
from Cheverly, Ricchiardi then organized an attack to harass his rearguard. Moving in the
dead of night, they crossed the Tugela River. Leaving the horses in an abandoned
farmhouse, the volunteers took cover behind some large ant heaps. At dawn a squadron of
Hussars, who had dismounted were ambushed, as they were reconnoitring the ridge of a
nearby mountain. Twenty-five soldiers were killed and another twenty-two were captured.
18 In my book a Field cornet is a Captain? - Hennie
63
The remaining Hussars fled. The ‘’Italian Legion’’, suffered only light casualties, one of
whom was Baron Von Maltzen, who was shot through the mouth, with Corporal Rizzola
suffering a wounded hand. Only a small number of Italians took part in the ‘’Battle of
Spioenkop’’. Volunteer Lori from Venice, was wounded in the forehead, while approaching
a small group of English soldiers who had surrendered. The shot was fired by a Lancashire
Regiment trooper, from the surrounding hills. The battle however had cost the English
dearly with 2,000 dead, while Boer loses were 57 at the count, with 75 wounded. A Roman
Catholic Priest was surprised to hear Italian being spoken, and asked Ricchiardi why they
are fighting the English. Ricchiardi replied, that ‘’The Italians are, and will always be the
Champions of the Underdogs’’.
The fourth time General Buller tried to cross the Tugela, at Bulwana, the battle lasted from
the 21st-23rd February, the Italian Legion remaining on the front line for the whole period,
being the last to retreat after blowing up the bridge, under enemy fire.
Italian Volunteers Accinni and Vezzano staying the water for 4 hours while trying to sever
the chains that supported the bridge. In the meantime Calcagnini burnt two large pontoons,
and the boats after dousing them with paraffin. A number of horses and mules were lost,
and an Austrian volunteer was wounded. During the fighting General Lukas Meyer used
Italian volunteers as runners to deliver orders to the different Commando Units involved in
the battle. Finally crossing the Tugela, Buller finally gained the upper hand, and broke the
siege of Ladysmith, and in the confusing that followed, many of the Italian volunteers
landed with other Boer Commando Units, not knowing where Ricchiardi and the main
group were to be found. During this confusion, with the Boer forces retreating and the
Italians with them arrived the young 12 year old Francesco De Giovanni, who had rode
down on horseback alone, some 200 kilometres to be at his father’s side. Ricchiardi was not
happy that he should stay with the ‘’Italian Legion’’, but after some persistence by his men,
he decided that he could remain on condition that he be his personal assistant and orderly.
Soon the Boer Commandos were to know him, giving him the nickname of ‘’Ciccio’’.
‘’Ciccio’’ was to prove his worth being an excellent horse rider and rifleman. During the
retreat placed on guard, whilst the rest of Ricchiardi and his men were preparing a modest
meal, he was the first to detect, and open fire on a patrol of English Hussars, who were
approaching the farmhouse, sending them into a hasty retreat, and allowing the ‘’Italian
Legion’’ time to escape. After he and his father’s final departure on the ship the ‘’Styria’’
from Lourenco Marques, Mozambique, nothing more is known about this young brave
Sicilian from Raddusa, Italy.
So the retreat continued up to the border with Mozambique at Komatipoort, where
President Paul Kruger ordered the Italian Legion to disband. Twenty of these men then
joined other Commando Units, deciding to fight to the bitter end. The rest of the Italian
Legion, including Ricchiardi boarded the ‘’Styria’’, returning to Europe, awaiting the arrival
of President Paul Kruger. From thereon he was to lecture at a number of universities in the
United States of America on the Anglo-Boer War, going from there to Argentina and
Uruguay, eventually arranging in co-operation with the first mentioned government Boer
families to settle in the southern part of the country to cultivate the land and make it to
fertile, in 1902. Their descendents are still there, though only the over 40’s still able to speak
64
Afrikaans. A few have in recent years amongst the young folk returned to South Africa. On
the internet one will find the article ‘’Don’t Cry for Me Oranje’’, which will tell one more
regarding this story of these pioneering Boers. Apparently one of them, whilst looking for
underground streams, struck oil, whilst doing so. The pioneering spirit of our nation lives
on to-day.
Best Regards,
Cav. Amb. Andre Martinaglia.
10.5 THIS IS HOW WE REMEBER... / SO ONTHOU ONS ...
10.5.1 Die Republiek van ‘n Duisend Jaar? – ‘n Brief aan my Oupagrootjie
Burger JF Heymans –
Bethlehem Kommando -
en sy gesin voor die
Anglo-Boereoorlog. Sy
vrou is ‘n nooi Du Preez.
Liewe Oupagrootjie
Die Republiek van ‘n Duisend Jaar!
Ek weet nie of u hierdie brief kan lees waar u nou is nie – maar hopelik as dinge reg uitwerk,
soos ek dit glo, sal u moontlik kennis kan neem.
65
My naam is Hendrik Bernardus Heymans, ek is die kleinseun van u seun, Hendrik
Bernardus Heymans voorheen van die plaas Witklip daar naby Bethlehem.
Navorsing toon dat u vermoor is deur die Klaas-bende wat onder die bevel van ene Grobler
gestaan het – u het hom seker geken? Hy en die bende het in Bethlehem se geweste
geopereer. Grobler soos u seker teen hierdie tyd weet het met die vyand saam gewerk. ‘n
Boereveraaier? Ek oordeel nie!
Nie alleen is u vermoor nie, maar u susterkind Daniël McCarthy is ook vermoor. Hy het
saam met u te perd gery, nadat u kommando – die Bethlehem-kommando onder genl Rooi-
Machiel Prinsloo in die Brits-omgewing oorwinter het, nadat julle president Steyn vergesel
het om vir pres Kruger te groet.
U en klein McCarthy het toestemming gekry om Witklip te besoek – u sou weer Pa word.
Die kindjie is na u moord gebore, dit is ‘n dogtertjie. Sy is ongelukkig dood in die
Harrismith Konsentrasiekamp – die ou graffie is nog daar. Ek het ‘n foto geneem – daar is
ook ‘n Fivaz-kindjie oorlede. Ek wonder of dit familie van ons later polisiekommissaris
George Fivaz is?
Oorlede Oom Hendrik Prinsloo, in lewe die
eienaar van die historiese plaas Kerkenberg en
Hennie by die graffie van die Heymans- en
Fivaz-kinders wat dood is in die Harrismith
konsentrasiekamp tydens die Anglo-
Boereoorlog! Platbergt lê in die agtergrond.
66
Ja, u buurman, mnr Koos Mostert is ook deur die Klaasbende vermoor! Konstabel Fourie –
“Ou Jan-poliesman” – het die aanval oorleef. Ek het konstabel Fourie se verklaring van die
gebeure verkry. Landdros Rosenweigh van Bethlehem het ‘n lasbrief verleen dat burger
Mostert en konstabel Fourie van die OVSRDM Klaas se kraal mag deursoek vir ‘n gesteelde
koei. (Konstabel Fourie is hier in Pretoria begrawe en ek het ook sy foto gekry. Netjiese en
fier polisiebeampte gewees!)
67
Na u vermoor is het die Boere gekom en die Klaasbende uitgewis. Grobler is ter dood
veroordeel – genl Hertzog het die doodstraf bevestig. Ek het ‘n foto van Grobler se graf
geneem en daar gebid dat u hom sal vergewe. Hopelik sal u hom ook vergewe. Hy het sy
redes gehad waarom hy met die Britte saam gewerk het – miskien was sy een rede om die
einde van die oorlog te verhaas... Wie weet?
U gesinnetjie is toe na die Harrismith Konsentrasiekamp geneem. U weduwee het nie net
die Britte gevrees nie maar ook die plunderbendes wat die boervroue getreiter het. Hulle is
toe later na “Tin Town” te Ladysmith verskuif. Volgens u seun, Oom Gideon, het die Britte
hulle goed behandel in Ladysmith.
68
My Oumagrootjie in die kamp – waarskynlik Harrismith Konsentrasiekamp. Regs voor sit
my Oupa HB Heymans.
Na die oorlog was daar maar baie ellende. Op ‘n dag het Oumagrootjie dorp toe gegaan en
die ‘wilde’ perde het die perdekar omgegooi. Sy het haar been gebreek en was toe maar ‘n
invalide. Die seuns het maat uitgespring en gehelp om siel en liggaam aanmekaar te hou.
Intussen het u seun Hendrik, ‘n “keb”-drywer geword. Hy het mense van die stasie na die
dorp vervoer.
Hy het ‘n ou ander weeskindjie ontmoet. Sy was ‘n nooi Faure. Sy het as weeskind
grootgeword. Haar ouers mnr en mev Abraham Faure is in die Heuningspruit-
konsentrasiekamp oorlede – ‘n sussie is ook daar dood. Ek vermoed dat hy neutraal gestaan
het want hy was ‘n Kaapse burger, lees Britse onderdaan. Hy was nogal ‘n geleerde man.
Haar Oupa het die oorlog oorleef – hy was “Dik-Willem” Prinsloo van die plaas “Waterval”
naby Steynsrus en Kroonstad. Sy het haar Oupa versorg terwyl haar tante en haar oom,
Doors Serfontein, ‘n oog oor haar gehou het.
69
Gedurende 1910 – op 31 Mei – word die Unie van Suid-Afrika gestig – agt jaar na die Vrede
van Vereniging! Die oudkommandant-generaal van die ZAR, Louis Botha, word die eerste
eersteminister van Suid-Afrika. Genl Hertzog is nie lank lid van diè kabinet nie.
Oupa en Ouma Heymans is getroud, brandarm en het na Van Reenen vertrek nadat Oupa
Hendrik borg gestaan het en die plaas, Prins Faure, verloor het. Hy wou by die spoorweë
werk, maar met sy standerd 2 (graad 4) kon hy nie ‘n betrekking kry nie. Oupa het altyd
gesê die SAS & H het hom daardeur ‘n groot guns bewys – hy het toe later skatryk geword
as sakeman.
Daar was tydens 1914 ‘n Rebellie en hoofkommandant CR de Wet het die Vrystaat-magte in
Rebellie gelei – hy is in die Kalahari aangekeer, is veroordeel en het gevangenisstraf
uitgedien. Die Engelse het die oorlog gewen en beide generaals Botha en Smuts het
gewaarsku dat die verdrag van Versailles in die toekoms nog moeilikheid gaan veroorsaak.
Die Van Reenen-Heymanse was sewe kinders en aan die begin was geld maar skaars. My
Vader het die plaas “Waaiheuwel” verlaat en is toe na die Unie Verdedigingsmag en later
polisie toe.
Hier van 1933 het die Duitsers dmv Radio Zeesen met uitsendings in Afrikaans begin en
gedurende 1938 is die Boere – nou Afrikaners genoem – gemobiliseer en geaktiveer. Die
herdenking van die 1838 Ossewatrek vind plaas en die hoeksteen van die
Voortrekkermonument word gelê. Kol Laas, van die Vystaat, sig die Ossewabrandwag.
Gedurende 1939 val ons polisie Suidwes binne en neem die polisiemag daar oor en
interneer die Nazi’s van Suidwes. Op 4 September 1939 word genl Hertzog in die parlement
verslaan en genl Smuts neem oor en ons verklaar oorlog teen Duitsland en die spilmagte.
Die tweede wêreldoorlog het uitgebreek en my Vader het ten spyte van Ouma se
dreigemente uiteindelik die “Rooi Eed” geteken – sonder ouerlike toestemming. Hy dra toe
“rooi lussies” op sy swart polisie-uniform. Hy is toe voet-konstabel in Durban – ek weet nie
of u ooit Durban met u transportryery besoek het nie?
Ons Heymanse het met dieselfde Engelse getrou as die wat teen ons kom veg het. (Na hul
terugkeer aan Engeland het hulle teruggekom en die harte van die Boeremeisies gewen! U
weet tog self dat pres MT Steyn se vrou ook Engels gepraat het, sy was ‘n nooi Frazer en so
ook genl Louis Botha se vrou was Engelssprekend – sy was Annie Emmet. Haar broer was
ook ‘n Boeregeneraal! So, die Engelse was nie eintlik vir die Vrystaters kwaad nie en ook
anders om! Ook generaal Pat Dillon van die SA Polisie se Vader, het aan die Boere se kant
geveg – hy was van die plaas Waterfall (ook Waterval) naby Swinburne. U was immers self
saam met u susterskind, McCarthy toe julle vermoor is! U broer sien ek, is met ‘n Hern-
meisie, van Ierse afkoms, getroud!
70
Die Engelse het weer die tweede wêreldoorlog gewen. Die strewe om ‘n republiek te vorm
het altyd die leitmotiv van ons politiek gebly. Hier is 1960 het dr HF Verwoerd aangekondig
dat ons ‘n referendum gaan hou oor ‘n republiek. Die wil van die meerderheid het geseëvier
en op 31 Mei 1961 het ons die Republiek van Suid-Afrika gevorm! Die republiek het gekom
ten spyte van Natal se dreigement om af te stig. Baie van die oudstryders het die dag gehuil
van vreugde! Vir hulle was die oorlog, die moeite en die verdriet alles die moeite werd!
U sal bly wees om te hoor dat ‘n Vrystater, adv CR Swart – daar van Winburg-Brandfort se
wêreld - ons eerste staatspresident geword het. Selfs ek as Afrikanerseun in Durban was
aangeneem verras en bly dat ons ‘n republiek gekry het! Ons Engelse nefies het my soms
gespot oor die Anglo-Boereoorlog. Ek kon eenvoudig nie glo dat die Engelse ons gewen het
nie! Dis eers later dat ek gelees het dat die stryd het 32 maande geduur en ‘n halfmiljoen
Britte het medaljes ontvang vir die stryd in Suid-Afrika. [Ek het baie gedink indien u ‘n paar
Casspirs gehad het en een of twee G5 of G6 kanonne wat die uitslag van die oorlog sou
wees? Terloops ek kon nooit u Anglo-Boereoorlog medaljes kry nie. Daar is blykbaar nooit
daarvoor aansoek gedoen nie!”]
Nou ja Oupagrootjie, ek het self ‘n polisieman geword. Gedurende 1971 was ek lid van die
Veiligheidstak en het op 31 Mei 1971 diens gedoen by King’s Park toe die Indiër-
gemeenskap van Durban en omstreke die “R10” – dit is tien jaar van republiek gevier het!
Daar was manne wat die feesvieringe wou ontwrig. Ek onthou die een Indiërstudent se
naam was “Noddy” – ek verswyg sy van.
Later gedurende 1981, toe ons 20 jaar ‘n republiek was, het daar geen noemenswaardige
feesvieringe plaasgevind nie. Indien daar enige feesvieringe was, het ek dit nie agtergekom
nie! Miskien was ons weer te besig om te veg! Ons was die hele wêreld vol – in die lokasies
en op die grense daarbo in Duitswes en ook in Rhodesië. Die kommuniste het agter dit alles
gesit!
Nou wil ek vir u vertel ons was gister 50 jaar ‘n republiek – maar daar is geen woord gerep
deur enige Afrikaner politikus nie. Indien daar wel woorde geuiter was, het ek of laat
geslaap of gesit en getik! Ek het niks gehoor nie! Ons Vrystaters hou mos van Oranje – maar
ironies genoeg vandag is slegs die Putco-busse hier in Pretoria Oranje – let op die hoofletter
“O”.
Ek wonder nou wat dink u hiervan? U het u bloed gestort! My maters het ook geveg en
gesterf – ek onthou hul name en hul magsnommers.
Mag ek vir u vra?
Waarvoor die geveg in die Anglo-Boereoorlog? U as Vrystater het natuurlik die
verdedigingsverbond tussen die OVS en die ZAR eerbiedig. Daar was ‘n rebellie in 1914 –
diè manne het ook seker verniet gesterf en verniet in die tronk gaan gesit.
71
Ek het ‘n foto waar onse hoofkommandant van die Vrystaat, CR de Wet agter in ‘n “Swart
Meraai” inklim terwyl ‘n Engelssprekende voetpolisieman – dit kan net ‘n Engelse kollega
wees – wat vir die kamera glimlag! Dit is darem onse Generaal wat met krom skouers
agter inklim soos ‘n gewone verhoorafwagtende prisonier – oorwonne maar nie verslaan
nie! (Hy was medestigter van die Nasionale Party.) Die polisieman moes nie so triomfantlik
geglimlag het nie – die Engelse kon hom nooit vang nie – maar dit het ‘n Boer aan die
regeringskant geneem, om hom aan te keer!
Daar is geen vrede en daar is geen vryheid nie – dis ‘n droom!
Wanneer ek so die Suid-Afrikaanse geskiedenis lees so van die Vryburgers af sien ek net een
droom: “Vrede en Vryheid op ‘n eie plaas”. Dis ‘n idilliese droom – daar is geen vryheid en
daar is geen vrede nie.
Ons het al hier vanaf 1917 teen die kommuniste geveg. Ek het pres Steyn se visie vir die
Vrystaat – ‘n model republiek – gelees. Ek wil nie nou daaruit aanhaal nie want u sal dit
alles onthou! Hy het toe al oor die ekonomie en opleiding gepraat! Dit lyk my geld skep
twee klasse – die wat het en die wat nie het nie! Solank daar die twee klasse mense is; sal
misdaad, onvrede en onveiligheid heers. Geld gee ook Mag aan mense veral politici!
Maar terug na die 50 jaar van Republiek – was dit die moeite werd? Indien wel, waarom is
dit nie op luisterryke wyse gevier nie? Nie een van ons “ou mense” soos onse generaals en
kommandante het laat weet dat ons iets plegtig gaan vier nie! Ons Afrikaner politici was ook
maar stil!
Was dit die moeite werd om uit die Britse Gemenebes te tree?
72
Daar was van onse offisiere wat reeds in 1957 die kroon van die SAP-kenteken verwyder
het. Ons wou die SA Polisie se naam na die SA Republiek Polisie verander. Dit het egter
nooit gebeur nie – net ons tydskrif is SARP vir ‘n rukkie genoem! Britse en oënskynlike
Britse tradisies in die polisie en in die weermag is verwyder. ‘n Plek of twee se name is
verander. Maar ons het eers in 1961 die Britse Gemenebes verlaat. Ek kan insien dat dit ter
goeder trou gedoen is. Indien ons nog lid van die gemenebes was kon ons mos vandag
makliker die land verlaat het en as polisiemanne elders gaan werk het. Ons wit
polisiemanne - lees wit en man - werk orals in Afrika, die Midde-Ooste en in Afghanistan as
veiligheidsspesialiste edm.
Ons het nie meer apartheid nie! Ons is nou almal “gelyk” en daar is ‘n handves van
menseregte, daar is ‘n sogenaamde “Freedom Charter” en ‘n fantastiese grondwet. Ons is ‘n
Rechtstaat. Inderwaarheid sit ons nou wraggies met agterstevoor apartheid. (Dis nou beter
om “swart” te wees as om “wit” te wees. Terselfdertyd is die wat “swart” is, hard besig om
soos “wit” mense te probeer lyk. Daar is nou swart vrouens met trosse of bosse “rooi” hare!
(Soos die een in Queenswood-poskantoor – ja die posmeester lyk ook anders!)
Hier in die nuwe Suid-Afrika moet ongeveer helfte van die polisie almal vroue wees! (Ek
kan u net inlig dat 99.9% van ons kriminele mans is – polisiemans moet dus seker ‘n bietjie
harder werk op die funksionele lyn! En dis vir die polisievroue ook gevaarlik want hulle
moet mans aankeer!
Hoe stuur ons nou skone dames in om teen geharde opgeleide en gevaarlike misdadigers te
baklei? (Baie polisie word vermoor – maar dis ‘n ander storie!) Dis maar die nuwe wette –
ons is mos almal “gelyk”! (Gelukkig kan ‘n man op patrollie nog agter ‘n bos staan en fluit!
Hoe dames op patrollie dit doen weet nie?)
Maar elk geval Oupagrootjie ek wonder net of u en president Steyn, generaal “Rooi-
Machiel” Prinsloo (U weet seker hy is ook vermoor – geskiet deur ene Van Heerden lank na
die oorlog daar in Bethlehem), hoofkommandant CR de Wet, “Swart-Wessel” Wessels en
julle ander Vrystaters kom seker soms bymekaar en kyk wat hier aangaan?
Julle gesels seker ook soms met die ou Transvalers ook? Ek wens u kon vir my laat weet wat
julle alles dink oor die toestand in die land en waaroor julle alles praat.
Oupagrootjie maak solank voorspraak – daar is ‘n paar “ou” manne met wie ek baie graag
sal wil gesels: heel eerste is my Vader en dan Jan van Riebeeck, dan kol Jacob Robert Gordon
en Hendrickus Bernardus Heymans (beide oorspronklik van Doesburg), dan Sir Harry
Smith, dan ‘n paar Voortrekkers soos Piet Retief (hy was die buurman van my Malan-familie
in Riebeek-Oos), Boereleiers soos pres MT Steyn, boerevegters soos CR De Wet, Rooi-
Machiel Prinsloo, Jan Smuts, Koos de la Rey, en Louis Botha – julle het sy naam as “Lewies”
uitgespreek. Dan sal ek ook met ‘n paar oudkollegas wil praat – maar dit nadat ek al eers al
die familie gegroet het en ook al die oervoorsate wat ek nie aangeteken het nie, ontmoet!
73
Sal darem lekker gesels met al die manne! (Ek het so half-en-half ‘n spesmaas dat ons dalk
Jode mag wees – dit het ek in Nederland en in België gesien daar is baie Jode met die
familienaam Heymans. In Hebreeus beteken ons familienaam “lewe” en in oud-Nederlands
kom dit weer van “man van die heide” – hey-man. ) Laat dit nou maar wees soos dit wil – ek
is trots op my Afrikanerskap en wat my voorsate in Suid-Afrika gedoen het.
Ek hoop dis ‘n baie groot plek waar julle is! Daar waar die lam en die leeu saam wei.
Jan Smuts vertel seker vir julle dat ons na hom moes geluister het – veral wat die Engelse
betref. Maar genl Hertzog het met die 1926 wet in ‘n baie groot mate vir ons onafhanklikheid
verkry met die Statuut van Westminster. Sy leuse was destyds “Suid-Afrika eerste”. Voor ek
afsluit wil ek net noem dat u nageslag vandag in Kanada, Skotland, Australië woon. Ek gaan
egter, as dit die Heer se Wil is, hier bly.
Maar wat dink u “daarbo” van ons miskenning van die 50 jaar van Republiek? Was
dit alles die moeite werd?
Groete aan almal!
Met respek!
U agterkleinseun, Hennie.
10.5.2 King’s Rest & Rhodesia – Jeffers aka Jeff Manning in the UK
Greetings Hennie
I have just read your May issue of the e-Nongqai and must congratulate and thank you for
such a varied and interesting document - you are a star, sir!! Well done.
SAP Kings Rest
Firstly, in regard to SAP King’s Rest on the Bluff. Your pictures brought back some
memories of 'aanklagkantoordienste' which included regular cell checks of the old cell block
featured in your pictures. You are right - security was a nightmare with no perimeter fence
and I recall one late afternoon having to open one of the cells in which was held a very large
African woman who was 'penga' 19 and was awaiting assessment under the mental health
regulations. She was violently smashing her head against the wall and the cell was opened
so she could be restrained with leg irons. She had ripped all her clothes off and was buck-
naked and the inevitable happened .... as the cell door was opened, the 'amfazi' burst out
and was off up the road at the front of the station, like a jackrabbit, screaming and cursing
her head off.
19 We used to call it U-fufu-yane! I also had to arrest a naked one in Blackpool Rd, Sunday afternoon. The
African Constable refused to touch her! I talked her into the van w/o a fight. But I also had my uniform ripped
up, lanyard broken and some tender parts crushed by a violent Zulu lady in front of an American Missionary.
They had a quarrel about wages and he was very nice but she nearly killed me, Old Man!
74
Myself and three African Csts gave chase after the naked woman, much to the amusement of
the local residents who had all come out to see what all the shouting was about. She was
eventually brought down and then started one of the hardest fights of my entire police
career and I have come across some hard men, but this was a match for any of them!
Kicking like a buffalo and biting like a crocodile she took us all on and nearly won until a
couple of well placed blows learnt from boxing at the College, brought her down - there was
much booing from the onlookers and cries of "shame" but not many offers of help!
Eventually placed back in the cell and secured, we retired to lick our wounds and recover. It
cost me a new uniform plus a reprimand from the SB, hurt pride and a lesson learned
when opening cell doors. You are right, Kings Rest was unique - I was told it was the
smallest police station in the country. Is this correct?20
BSAP Gallantry Awards
The attachments are citations of a few of the early awards of the Police Decoration for
Gallantry (PDG), during the war years. Others followed and were all well deserved and a
source of pride to the whole of the BSAP.
Cst. Mazarire of the Support Unit was recommended for the award of the Grand Cross of
Valour (the Rhodesian "VC") but I understand it was reduced to a PDG award. A great
shame as I believe the Grand Cross was never awarded to a police officer.
I will dig out and forward some more pics of PATU days for your next issue, if you want
them.
Best regards
Jeffers (41482).
Cst. Mazarire of the Support Unit
20 No, I my view Groenvlei in Natal just across the border from Wakkerstroom is the smallest I ever saw. The
registers were older than me!
75
• Super stuff!!
• Please just send the reference to the sources you used so that we may credit the
sources - Hennie
76
The Rhodesian Police (BSAP) Cross for Conspicious Gallantry - Jeffers
11 HERALDRY, UNIFORMS, COLOURS, FLAGS, MEDALS,
MEMORIALS / HERALDIEK, UNIFORMS, VAANDEELS, VLAE,
MEDALJES, GEDENKTEKENS
77
11.1 Lt Beauchamp-Proctor – Capt (SAN-Ret) Charles Ross
Good Afternoon Brig,
Thank you very much for the e-mail. I visited the site and wish to compliment you on a
splendid publication full of very interesting information about a wide variety of topics.
I found the article on Lt Beauchamp-Proctor extremely interesting as I visited his grave early
in 2010. As his grave is not a Commonwealth grave it was not maintained by the
Commonwealth War Graves Commission. Fortunately his grave is amongst South African
War (Anglo Boer War) graves in the Mafikeng Cemetery we were able to renovate the grave
along with these. I am attaching photos of the grave.
Yours Aye,
Charles.
78
• Thank you Captain and let’s the pictures roll in!
• We are also interested in the Cape Mounted Rifles as well as the SA Mounted Rifles.
11.2 Ou Magte kentekens
79
12 NATIONAL SECURITY NEWS / NUUS EN NASIONALE
VEILIGHEID
Staan oor.
13. THE LIBRARY / DIE BOEKRAK
13.1 Boek: Cape Mounted Rifles
80
Cape Mounted Rifles, G Eskadron, Boek 2169: Titel “Over the Sea and Far
Away” gedruk 1876. Hierdie pragtige boek het in die besit van die staat gekom en is
later vir ‘n appel en ‘n ei verkoop! Ek het die boek slegs om geskiedkundige redes gekoop
ten einde dit te bewaar.
Dit grief my wanneer ek pragtige Africana boeke ten duurste in tweedehandse boekwinkels
moet koop wanneer die staat (of plaaslike owerheid) sodanige openbare-eiedom vir ‘n appel
en ‘n ei verkoop! ‘n Bekende inrigting het ook onlangs gesogte Africana vir R5-00 per boek
verkoop! Kan sulke boeke nie per openbare veiling verkoop word nie? Diegene wat ingestel
is op bewaring kan dit dan aankoop en bewaar vir die nageslag.
13.2 FOR KAISER AND HITLER - Jochen Mahncke (Johan vd
Berg)
Hallo Hennie,
Ek heg die promosiepamflet vir FOR KAISER AND HITLER hierby aan (WORD & PDF)
sowel as ‘n generiese advertensie vir THE MILITARY BOOKSHOP. Jammer dat dit ‘n bietjie
gedraal het, maar ek moes eers toestemming by die gemagtigde invoerders kry wat die
verspreidingsregte sou gehad het vir dié spesifieke titel. Dit is nou uitgeklaar en ek kan
daarmee voortgaan.
Ek het getekende kopieë beskikbaar, maar het een ongetekende kopie uitgehou indien jy dit
self deur Jochen Mahncke sou wou laat teken. Ek heg ook ‘n foto aan van Jochen tydens die
boeketekensessie (Op die foto wat die rugkant van die omslag wys, stap Gen Mahncke langs
Charles Lindbergh – net een van die foto’s in die boek wat hom in die geselskap van BBP
van die tydvak toon). Nogmaals baie dankie vir die geleentheid om die boek te adverteer.
THE MILITARY BOOKSHOP: South Africa’s ONLY Specialist MAIL-ORDER Bookshop – We
Buy and Sell NEW & SECOND-HAND Quality HISTORY- & MILITARY HISTORY BOOKS,
MILITARY BIOGRAPHIES & MEMOIRS. CONTACT US: We are only a call or a click away! Tel:
021-939-7923 – Fax: 086-512-2384 – Mobile: 082-579-0386 – Email: [email protected] – Skype:
stoppelhopser94
Groete
Johan van den Berg: The Military Bookshop
81
For Kaiser and Hitler - From Military Aviator to High Command - The Memoirs of
Luftwaffe General Alfred Mahncke 1910-1945
This is a unique and very important account by one of the world’s first military aviators who went on
to become a general in the Luftwaffe. Not only does it give new and valuable insights into the German
defeat at Stalingrad, the subsequent German retreat through much of the areas previously conquered
in the East, and many other episodes during the last World War, but, rarely, these very well-written
memoirs also reveal to us the attitudes, views and personality of a man whose social background led
him to seek a senior military career in the Third Reich, thus providing an even broader historical
perspective. Highly recommended.
Christer Bergström, author of Stalingrad – The Air Battle and Black Cross Red Star – The Air
War over the Eastern Front
The autobiography of a lesser known Luftwaffe general
would not normally be worthy of much notice, but General
der Flieger Alfred Mahncke’s For Kaiser and Hitler is a
treasure trove. For Mahncke was – to quote the title of Adolf
Galland’s autobiography – truly the ‘First and the Last’ in
German aviation. He was one of Germany’s earliest military
pilots and provides a fascinating account of life before and
during the Great War during which he knew key members
of the German Army air leadership. His account of his early
days in military aviation is truly an eye-opener with many
surprising revelations.
A policeman between the wars before rejoining the colours,
he served in the Luftwaffe largely in an administrative role, but was highly regarded by that
most demanding of leaders, Wolfram von Richthofen. He also provides a fascinating insight
into the problems which the Luftwaffe faced, both in Russia and in Italy. Mahncke not only
82
provides much information on the background to German air power, but some interesting
comments on the personalities and situations which it faced. This is combined with a
revealing social background about life for an officer and ex-officer in Imperial, Weimar and
post-war Germany and a fascinating career change which began as a prisoner and led to a
new life.
This is a fresh and fascinating account of German air power written by someone who was
neither at the top, nor the bottom, and therefore provides a new perspective. For anyone
interested in the evolution of German air power, it is essential reading.
E.R. Hooton, author of War over the Trenches – Air Power and the Western Front
Campaigns 1916-1918, The Luftwaffe: A Study in Air Power 1933-1945, Phoenix
Triumphant and Eagle in Flames
The memoirs of General der Flieger a.D. Alfred
Mahncke are the first from a former General of the
German Luftwaffe to be published in the English
language since those of Generalfeldmarschall Albert
Kesselring in 1953. Since then, thousands of books
have been written on every aspect of the Luftwaffe’s
history, development, personalities, aircraft,
campaigns, operations and ultimate defeat. But the
historiography has lacked a fresh, detailed and
personal insight into the leadership and command of
the Luftwaffe from its earliest years through to the
period of crisis which ensued after the tragedy of
Stalingrad. Alfred Mahncke’s For Kaiser and Hitler
rectifies this omission, providing those with an
interest in the history of the German military
machine with an absorbing, detailed, highly
readable and evocative account of life within the
Luftwaffe at senior command level.
Yet Mahncke’s account is much more than that – for
as he states, his is a story spanning ‘…the national
autocracy of the Monarchy and the unsuccessful
parliamentary democracy of the Weimar Republic, to the failed National Socialist
dictatorship.’
It is also a chronicle of the very beginnings of military aviation. Mahncke was among the
first German military aviators and flew with the Kaiser’s fledgling air unit in 1911,
witnessing and experiencing the exhilaration – and dangers – of flying in some of the earliest
military aeroplanes. He met the Kaiser, the German Crown Prince and various members of
83
the Imperial royal family, as well as Hindenburg and many prominent German political and
military figures. He flew in an early Zeppelin airship. By the outbreak of the First World
War, Mahncke was an experienced pilot and he flew subsequently over the Western and
Eastern Fronts, before assuming staff positions in France and Russia where he controlled
tactical air operations. He went on a dive in a German U-boat in 1915 and later travelled to
Palestine. He also suffered, and describes in highly graphic and emotional terms, the
carnage and horror of the trench warfare on the Western Front in 1917.
In the ‘dark years’ of the interwar period following in the wake of the Versailles Treaty,
Mahncke served in senior positions with the military police and his writing offers a valuable
insight into life in the Weimar Republic and of the uncomfortable rise of National Socialism
and Adolf Hitler – whom he first met in 1933 – from the viewpoint of the German
conservative middle classes and the military. He met Charles Lindbergh and attended the
controversial 1936 Olympic Games in Berlin as well as the Nuremberg rallies where he
shared a podium with the Führer.
In 1935, he joined the fledgling Luftwaffe, experiencing – from his position as overseer and
champion of air sport in the Third Reich – at first-hand the politics, personalities and
measures of stealth used to re-build German air power under Nazi control. He witnessed,
and describes vividly, the emergence of an awesome – but not flawless – new force in
aviation and its eventual deployment in Hitler’s invasion of Russia in June 1941, culminating
in the drive into the Caucasus and Crimea and the advance on the Volga. Mahncke was
deeply involved in Luftwaffe operations at Stalingrad and later in the Kuban in 1943, before
moving to Italy, where he co-ordinated the desperate German air defence of Sicily ahead of
the slow, tenacious defence and ultimate retreat through the Italian mainland throughout
1943 and 1944.
Mahncke met and worked with Göring, Udet, Milch, Kesselring, Jeschonnek, von Richthofen
and many other senior commanders of the Luftwaffe and German armed forces. He
describes their strengths and weaknesses, as well as their vision – or lack of it.
For Kaiser and Hitler is unapologetic, honest, readable and engaging. It provides an
intriguing insight for those with an interest in the air power and military history of the First
World War and the Third Reich and forms an important resource for scholarship.
Book Details
Format: Hard Cover
Size: 230 x 150 mm
Illustrations: 97 photographs (b/w), 4 maps
Pages: 288 pp.
ISBN: 978-0-9555977-4-9
Publication Date: May 2011
Price: R425,00 (VAT incl; P&P exclusive)
84
The Translator - Jochen O.E.O. (John) Mahncke
Jochen O.E.O. (John) Mahncke was born in
Königsberg, East Prussia in 1926. While
attending high school in Berlin, he was
conscripted as an anti-aircraft auxiliary in the
Flak defence of Berlin from February 1943 to
mid-1944. He joined the Wehrmacht as a
Panzergrenadier in 1944 and was despatched
to Italy where he served as an NCO (Officer
Cadet) taking part in actions against Italian
partisans to keep the Pasubio Pass open for retreating German forces before and after 2 May
1945.
He was taken Prisoner of War by the Americans in May 1945 and handed over to the British
later that year and was shipped to North Africa. He was held in various PoW camps at El
Dabbah, near El Alamein, until 1947. In mid-1947 he was moved to Cairo and then to the
Suez Canal Zone where he served in a guard unit intended to protect British troops in their
camps. By the time he was repatriated to Germany at the end of 1948, he was working as an
assistant paymaster in No.156 Transit Camp at Port Said/Port Fouad for British troops
passing through to and from Palestine.
Upon returning to Germany he took up an apprenticeship with an import/export business in
Hamburg, but emigrated to South Africa in 1957 where he now lives with his wife and
where he worked in the printing and packaging industry in Johannesburg and Cape Town
until retirement in 1992. He has two sons and four grandchildren.
Jochen Mahncke is author of U-Boats and Spies in Southern Africa: Anecdotes,
Legends, Stories (Cape Town, 2007) and is an Honorary Life Member of the South
African Military History Society.
PLEASE NOTE: At the request of the translator, Autographed Copies will be handled and
only be available through THE MILITARY BOOKSHOP, P. O. Box 15030, PANORAMA,
South Africa 7506 (Tel: +27-(0)21-9397923; Fax: +27-(0)86-5122384, Mobile: +27-(0)82-5790386;
Skype: stoppelhopser94 & Email: [email protected])
14. SPORT
14.1 Sakkie Kotze en die SABC TV
From: Izak Kotze
85
Cc: ----
Sent: Friday, May 27, 2011 1:12 PM
Subject: SPORT : RUGBY>I.J.Kotze; Strand Kaapstad.
Geagte Mnr. Heunis,
Ek is 63 jaar oud en betaal nog al die jare my lisensie gereeld. Die onderstaande hinder en ek
hoop die SAUK doen iets daaraan:
1. Rugby was altyd uitgesaai maar nou moet ons skielik M/choice betaal terwyl sokker
gratis op verskeie kanale uitgesaai word. Waarom word daar teen rugbyliefhebbers
gediskrimineer? Daar is net so baie, as nie meer rugbyliefhebbers, in ons land ondr alle
rassegroepe. Moet ons, ons nou tot die gelykheidshof wend, veral met nuwe wetgewing vir
die verbruiker?
2.Waarom kan een kanaal bv. TV.2 nie net vir Engels en Afrikaans aangewend word en die
ander kanale vir Afrika Tale nie? Net so steurend vir my is wat Afrikaans en Engels magtig
is, as daar na bv. TV.2 gekyk word en dit dan skielik na ‘n Afrika taal of swart kultuur
oorgeskakel word, moet dit vir die swart kyker wees, as hy sy storie op bv.TV. 2 kyk en dit
word oorgeskakel na Engels of Afrikaans.
Ek hoop en vertrou hierdie skrywe word aan die SAUK RAAD voorgelê, want saam en met
rasseharmonie kan ons land met rasse skrewe vooruitgaan.
Vriendelike Groete en Seënwense,
Sakkie Kotze
14. 2 Uit my plakboek - HBH
14.2. 1 Rofstoei: Manie van Zyl en Quassa Moodo
Manie van Zyl, later genl Van Zyl, stoei een aand teen Quassa Moodu in Durban. My Vader,
86
sers Heymans van SAP Somtsueweg was altyd in bevel van polisiedienste by die rofstoei
aangesien dit hul wyk was. Hy was altyd in bevel van die dienste by stoei. Die twee
stoeiers het vir my hulle handtekeninge gegee.
14.2.2 Keith Oxlee: Springbok
Eendag op King’s Park het ek, as skoolseun, Keith Oxlee se handtekening bekom.
14.3 Pistoolskiet – Karl Hoehler
Hennie
Daar is nog skuts bv Johan Claasen, Berne van der Bergh, Piet van Staden want Majoor
Barry Steenkamp by die SAP Kollege het begin om skuts te werf vir die SAP. 1974 was
omtrent die einde van suiwer amateurskap en dit het half professioneel geword waar 'n
volledige stel wapens en voldoende ammunisie deur die SAP uitgereik was. Die
Internasionale Skiet-vereeniging hou 'n Wêreldkampioenskap elke 4 jaar. In die middel van
1973 het die Pistool-vereeniging begin met voorbereidings vir die Wêreldkampioenskap in
Switserland teen die einde van 1974.
Daar was twee stelle proewe (een vir elke skut wat genomineer was deur sy Provinsie en
een vir die beste 10 skuts).
Die span sou dan teen Rhodesië skiet as voorbereiding om die finale (baie klein) span te kies
om na Switserland te gaan.
Daar was toe geen Vrystaters in die 'squad' en daar is besluit om weer 'n stel proewe te hou
en ek het drooggemaak.
Daar daardie tweede span is toe na Switserland maar met die begin van isolasie en
pistoolpolitiek was dit net 'n kwessie van tyd voordat alles tot niet toe gekom het.
87
Twee lede van die Mag, Barry Steenkamp en Mickey de Swardt ook op die foto is
Carl Hoehler wat bostaande berig ingestuur het.
88
15. HUMOUR IN UNIFORM
15.1 Misdaadsyfers
Met erkenning aan Rapport. Dis iets uniek! [Rapport 22-07-2007]
89
15.2 The Royal Family and the Queen was certainly not amused!
The pictures say it all!
15.3 Drankvoorraad tydens WO 2 - William Marshall
90
(“William ek glo nie dis lede van die SAP-brigade nie!” - HBH)
16. Anecdotes, A Point to Ponder, Paraprosdokians
• Geld verander mos die kleur van jou oë – Sakkie Kotze
• In die ou dae was ons ryk – maar ons het nie geld gehad nie! – Willie du Plessis
17. Sosiaal & Vriendskaplik / Social & Friends
17.1 Israel: Lital Eizenboim Rockefeller at checkpoint: Wadi Al- Joz -
Jerusalem
91
17.2 ASSOCIAZIONE NAZIONALE CARABINIERI
ASSOCIAZIONE NAZIONALE CARABINIERI
Sezione Ten CC M.O.V.M. Alfredo SANDULLI MERCURO,
JOHANNESBURG-SUD AFRICA
Mr Luigi Zamperoni, President of the ASSOCIAZIONE NAZIONALE CARABINIERI has
informed eNongqai as follows:
That their association was formed in April 2003. The association head offices are located in
ROME and are present in the following countries as subsections: South Africa, Australia,
Canada, South America, USA and Europe.
The Association is a non political and non profitable association only historic and cultural as
the Association participates in various commemorations in South Africa and abroad.
The abovementioned association erected a monument in honour of those who lost their lives
during their duties. Memorial services are held during November month every year in
remembrance.
• We will be meeting next week, thanks Andre Martinaglia.
92
18. Oor die Nongqai se Drumpel
William Marshall van Radio Pretoria van “Op die Plek Rus!” Hy poog om vir die Zarps te
wys hoe om pap en kaiings te maak! Maar hy kry darem ‘n paar punte!
Jannie Otto – het kom kuier. Ons het land en sand aanmekaar gesels!
93
Mike Bowery het kom gesig wys! Dit was louter plesier om hierdie ou speurder van die “ou
skool” weer te sien. Mike was a young Detective in Durban at Wentworth! Fifty years ago
this man had a crew cut hair style and he knew only one thing! Detection of crime!
We had mutual friends in Durban and we spent an enjoyable day together. I remember well
how he then fought corruption! Mike has authored four books and I am spending my time
reading his books! One non-fiction, while the others are fact based upon fiction. So far my
time has been well spent reading his work! So far nice clean factual reading.
Mike thank you so much for spending so much time talking about the past! You certainly
have seen the world and you have an excellent memory – remembering things that
happened 50 years ago, like they happened yesterday!
Wonderful how your path has crossed so many people I also have known for so many years!
Yes you brought back memories of Nkunzi Mbomvu, aka Red Bull or officially Det/W/O
Opperman and of W/O “Koffer” Botha. We all knew him by that name!
I will always be proud of our association of so many years ago!
94
Genl Mike en
Annatjie
afgeneem saam
met Willie du
Plessis. Ons het
’n reeks
onderhoude
met die
Generaal op
band en op
video gevoer
vir die
nageslag.
19. NEWS FROM ALL OVER - THE POLICE POST BAG / NUUS
VAN HEINDE EN VERRE - POLISIE-POSSAK
19.1 Peter Wood – Boksburg Historical Association
Hallo Hennie
We had some correspondence from some-one in USA, whose grandfather was a striker
commando leader in the 1922 strike. Do you perhaps have any info on this subject -
possibly any information about people who were involved, or about any of the action that
took place??
The names I have of some of the people involved include:
• Capt. Loftus - Police commander at Benoni.
• Capt. Fulford - Chief of police in Boksburg.
• Det-Sergeants Foley & Murphy - involved in the action.
• Sergeant Byrne.
• Lt. Brodigan (killed by strikers at Brakpan mine together with Constable Thompson
& others.)
Kind regards -
Peter Wood (Boksburg Historical Association)
Dear Peter:
The following are the full particulars of the Police killed in Action:
Lt Brodigan – no record. I will have to go into the finer details. Will be in touch soon!
Hennie.
95
19.2 Karine van der Sandt
Hallo Oom Hennie, Ek hoop dit gaan goed. Jammer ek het so lank gevat om ‘n foto van my
pa te stuur, dit het maar dol gegaan. Hier is ‘n foto wat deur ‘n polisiefotograaf geneem was,
toe my pa “beat”gestap het. Oom Paul se standbeeld is nog in die agtergrond. Ek weet
ongelukkig nie watter jaar die foto geneem is nie. Ma pa was nog jonk hier.
My pa se aangetroude neef, Oom Jaap Raap (Jacob Raap) is ook laas week oorlede aan sy
hart. (1942.12.06 – 2011.05.30). Hy was ook ‘n afgetrede Polisieman. Hulle het op Andeon
plotte gebly. Ek is nie seker watter eenheid was hy werksaam toe hy nog ’n polisieman was
nie.
Ek hoop daar sal reaksie wees op my versoek om meer staaltjies te hoor van my pa. Dankie
vir die moeite. Groete tot volgende keer, Karine van der Sandt.
19.3 Dana Kruger vra wat is die polisiestasie se naam?
96
20. NETWORKING & “LET’S SUPPORT ONE ANOTHER”/
NETWERK & “KOM ONS ONDERSTEUN MEKAAR”
20.1 Gesoek Nongqai’s, SAP foto’s, dokumente, papiere ens
‘n Ou Nongqai in besit van Biebie de Vos - Harrismith
97
20.2 Wanted Photographs 1938 SAP Depot
1938 SAP Hennie Heymans is looking for a troop photo in which his father, No 18742 (F)
Const AF Heymans appears – Sgt Landman was the Troop Sgt, while Major-General Hillary
Schroëder and Maj Piet Veigh were troop members.
21. THE MARKET PLACE / DIE MARK
-
22. Wanted / Gesoek
22.1 Militaria James DN McKenzie
Collector wants to buy: military and police medals, badges, uniforms, browns, caps, berets,
helmets, camo items, kit, bayonets, swords, knives, books, magazines, photos, training
manuals, wall plaques, beer mugs, flags, etc, all countries, any period. I am especially
looking for Special Air Service, Selous Scouts, Commandos, Paratrooper and Recce items.
Top prices paid.
Phone James on 021 - 9499602 or 0836832694, or email: [email protected]
Many thanks
James D.N. MacKenzie
98
22.2 Boeke – HELP!
Ek het vir twee verskillende persone boeke geleen – die een boek gaan oor die lewe van dr
Hans van Rensburg – die leier van die Ossewabrandwag. Die boek is gebind – voor is ‘n
endossement dat Heinz Lass die boek vir my gegee het.
Die ander is jaarboeke van die SA Spoorweë, die persoon het jaar 1942 reeds geleen gehad
en op ‘n stuk papier ontvangs daarvoor erken maar nie sy naam geteken nie! Toe het hy ook
my SAS-SAR jaarboeke van 1910 – 1915 geleen!
23. STOP PRESS / LAAT BERIGTE
Hallo Hennie, Dit was ‘n groot plesier om julle hier te ontvang die Generaal het dit baie
geniet onthou ek soek makatane vir die konfyt wat ons wil kook vir verkoop by die
skaapbraai, ek dink so drie behoort genoeg te wees en gaan nog baie ander goed ook maak.
Nogmaals dankie aan julle drie wat generaal kom besoek het. Groete, Annatjie Geldenhuys
• Wie kan help met makatane? Dis vir verkope tydens die “Skaapbraai”.
Volgende maand interessante foto’s van Jan van Wyk, Kaapstad en oor Fanie du Plessis van
Kemptonpark se Vader wat polisieman was.
Baie op tegniese gebied gesukkel.
24. Indemity / Vrywaring
Die e-Nongqai bevat die uiteenlopende en diverse persoonlike menings van verskillende
korrespondente en die opsteller van e-Nongqai kan nie vir enige deel van die inhoud
daarvan in sy persoonlike hoedanigheid verantwoordelik gehou word nie.
The e-Nongqai contains various and sundry personal opinions of different correspondents
and the compiler of e-Nongqai cannot be held responsible for any of their comments.
25. NEXT EDITION / VOLGENDE UITGAWE
So gedurende Julie / Sometime during July 2011
26. CONCLUSION / SLOT
Greetings
Salute!
Your Van Driver and Section Sergeant: No 43630 (M) Hennie Heymans. © 2011