Energjia. burimet e Energjise.

Energjia. burimet e Energjise.Objektivat: - kuptojm me madhesin fizike, energji? - Cilat jan format baz t energjis? - Cilat jan dy format e shndrrimit t energjis?

Energjia: Energjia sht aftsia e nj sistemi pr t kryer pun.FORMAT E ENERGJISE: Energjia kinetike lidhet me lvizjen e sistemit ose t pjesve prbrse t tij.Energjia potenciale lidhet me bashkveprimin e pjesve t sistemit.FORMAT E SHNDERRIMIT TE ENERGJISE:Puna (A) vlerson shndrrimin e energjis makroskopike t nj sistemi n energji makroskopike ose mikroskopike t nj sistemi tjetr dhe anasjelltas.

Nxehtsia (Q) vlerson shndrrimin e energjis mikroskopike po n energji mikroskopike, ashtu edhe n energji mikroskopike.

Llojet e ndryshe te energjiseEnergjia Kimike.

Energjia Elektrike.

Energjia e Ers.

Energjia Termale.

Energjia Diellore.

Energjia Brthamore (nga ndarja e atomit).

Roli I energjise ne aktivitetin njerezor

Energjia Kimike

Ushqimi na jep energjin e nevojshme per t ciln ka nevoj qeliza q t funksionoj. Ajo sht energjia q ndodhet n lidhjet q bashkojn mes tyre atomet q formojn molekulat e ushqimeve, e quajtur Energji Kimike. T gjitha substancat me t cilat ushqehemi, qofshin ato qe vijn nga kafsht apo bimet prmbajn energji kimike q shfaqet si flak dhe nxehtsi kur digjen ushqimet. Energjia q mund t prdoret nga qelizat prmbahet n molekuln e nj sheqeri te thjesht, glukozs. Reaksioni i djegies se glukozs, q n qeliza liron energjin e nevojshme pr veprimtarin e tyre, quhet frymemarrje qelizore. Fotosinteza sht procesi me an t t cilit bimt prdorin energjin e diellit pr t prodhuar oksigjen, duke u nisur nga CO2 dhe nga H2O, molekula organike te pasura me energji kimike si glukoza. Energjia kimike sht energjia e rezervuar n lidhjet ndrmjet atomeve ose molekulave t lnds. Kjo energji lirohet,pr shembull, n trajtn e energjis termike gjat djegies s lndve t ndryshme.

Energjia Brthamore

Energjia brthamore sht nj burim i cmuar q mund t prdorim pr t evituar degradimin e mtejshm t planetit, dhe pr t mbuluar nevojat me energji t nj popullsie gjithnj n rritje dhe prbn nj rrezik serioz si pr njerzimin ashtu edhe pr planetin Tok.

Energjia Elektrike

sht nj form energjie e prftuar nga energjia elektrike potenciale.

Energjia Diellore (solare)

Energjia e Ers

Energjia TermaleMbshtet pothuaj t gjith jetn n tok nprmjet fotosintezsq nga shfaqja eorganizmitt par. Njerzit e prdorin energjin diellore pr ndriim, ngrohtsi, rritjen e t korrave dhe pr shndrrimin e fuqis diellore n energji elektrike. Nxehtsia e krijuar nga dielli prcakton klimn (moti) dhe ndrrimin e stinve n tok.

Nxirret nga rrjedha e ajritduke prdorurturbinat e ersapo velat pr t prodhuar energji mekanike oseelektrike. Mullinjt e ers jan prdorur pr fuqin e tyre mekanike, pompat e ers pr pompimin e ujit, dhe velat pr t lvizur anijet. Energjia e ers si nj alternativ e karburanteve fosile, sht e bollshme, eriprtritshme, e shprndar gjersisht, epastr, nuk prodhon emetimet e gazit serr gjat operacionit, dhe prdor shum pak tok. Efektet n mjedis jan shum m pak problematike se ato t burimeve t energjis jo-riprtritshme.

N termodinamike energjia termale I referohet energjis s brendshme, I pranishm n nj sistem pr shkak t temperatures s tij.

Ngrohja GLOBALE & Efekti sere

Ngrohja globalesht rritja e temperaturs mesatare afr siprfaqes s Toks dhe oqeaneve q nga gjysma e shekullit t 20-t e n vazhdim. Temperatura e globit sht rritur me 0,74 0,18C gjat 100 vjetve deri n fund t vitit 2005. Grupi Ndrqeveritar i ndryshimit t klims (IPCC) konkludoi q rritja e temperaturs qysh n mes t shekullit t 20-t sht rezultat i rritjes s koncentrimit t gazit t efektit serr. Fenomeni natyral i till si variacioni diellor dhe vullkanet kishin nj efekt t vogl ngrohjeje nga koht para industriale te viteve 1950 dhe nj efekt te vogl freskues nga viti 1950 e n vazhdim. Kto konkluzione baz kan qen konstatuar nga t paktn 30 shoqata shkenctarsh dhe akademi shkencash duke prfshir t gjith akademit kombtare t shkencs n shumicn e vendeve t industrializuara. Ndrsa individ shkenctar kan theksuar mos aprovimin me kto gjetje, shumica drmuese e shkenctarve punuan mbi marrveshjen e ndryshimit t klims mbi bazn e konkluzioneve kryesore t IPCC.Efekti serN pranvern e hershme temperaturat e ajrit, veanrisht natn jan t ulta. Nse e masim temperaturn e ajrit n brendsi t serrs do t shohim se ajo sht shum m e lart se jasht serrs. Kjo dukuri ngjan pr arsye se serra funksionon si nj ventil njkrahesh. Mbulesa e serrs gjat dits lejon deprtimin e rrezeve t diellit, mirpo nxehtsin e krijuar brenda serrs e ruan dhe kshtu nuk e lejon t dal jasht. Nj proces i ngjashm zhvillohet edhe n planet dhe n atmosfern e toks. Si dihet dielli bn ngrohjen e siprfaqes s toks dhe vazhdimisht nxehtsia rrezaton n drejtim t atmosfers duke dashur ta lshoj at. N saj t pranis s disa gazrave n atmosfer si jan dioksidi i karbonit, avulli i ujit dhe metani pengohet shprndarja e trsishme e nxehtsis prej toks n gjithsi. Ky proces i ngrohjes s atmosfers sht i njohur si efekt i serrs. Sikur t mos ishte ky proces, toka do t ishte shum m e ftoht.

Kursimi I energjise Pr t kontribuar n paksimin e konsumit t energjis dhe rrjedhimisht n ngadalsimin e faktorve q sjellin ngrohjen globale, gjithsecili prej nesh mund tia nis nga shtpia e tij. M posht do t rndisim disa mnyra pr t kursyer energjin n shtpi. Kjo do t thot se do t harxhoni m pak energji dhe do t paguani m pak para.

Ndryshoni llambat e zakonshme duke vendosni llamba ekologjike. Nj ndr mnyrat m t thjeshta pr t zvogluar konsumin e energjis elektrike sht t zvendsoni llambat e zakonshme me ato ekonomike. N Shqipri ka filluar prej vitesh tregtimi i llambave t tilla, madje edhe llambat fluoreshente. Konsumojn pak energji dhe jan t madhsive t ndryshme , 12 her m afatgjata se ato t zakonshmet.

Disa komponente per kursimin e energjiseFrigoriferi. Ky elektroshtepiak kaq i domosdoshem pr ne, sht nj nga konsumatoret m t medhenj t energjise. Konsumon edhe me shum s kondicioneri. Prandaj keshillohet q dera e tij t mos qndroj pr nj koh shum t gjat e hapur, t mos vendosen gjera t ngrohta n frigorifer dhe t mos lejohet formimi i akullit n pjesn e pasme t tij. Gjithashtu, nse jeni n krkim t nj frigoriferi te ri, kini parasysh dika: sa m i madh frigoriferi, aq me shum harxhon.

Kondicioneri.Shum i nevojshem ne ambientet familjare, sidomos gjat diteve t nxehta t vers.Kshillohet q, n ver,temperatura e kondicionerit t qndrojstabl n 25 grad Celsius, kurse n dimer temperatura perfekte sht 20 grad Celsius. Gjat vers keshillohet q t prdoret edhe freskuesja, n mnyr q ajri i ftoht t shprndahet n t gjith dhomn.

Televizori.TV Plazma jan konsumatoret me t mdhenj t energjis, prandaj nese doni t kurseni, zgjidhni nj LCD. Por ndryshimi qndron edhe tek madhsia, prandaj midis nj 32 dhe nj 55, zgjidhni t parin.

Kompjuteri.Fikeni kompjuterin nse nuk do e prdorni pr m shum se 20 min. Reduktoni kontrastin dhendriimin e ekranit. Ndrroje desktop-in pr nj lap-top, sepse harxhon m pak energji. Ndrroje ekranin e vjetr t kompjuterit me nj LCD, pr t njjtn arsye.

Burimet e rinovueshme dhe te parinovueshmeBurimet e rinovueshme jan gjitha burimet q lidhen me rrezatimin e Diellit, si dritor ashtu edhe termik t tij, jan burime t rinovueshme. Tek burimet e parinovueshme hyjn si: energjia diellore, energjia hidrike, energjia e baticave e zbaticave, energjia e ers. N kt grup t burimeve t rinovueshme hyn edhe energjia gjeotermike, q sht energjia q lirohet drejt nga Toka n form avulli.

Burimet e parinovueshme jan lndt djegse si qymyri, nafta, gazi natyral, jan formuar prgjat miliona vjetsh nga dekompozimi i bimve. N shkall botrore, rreth 90% e energjis q prdoret prodhohet nga lndt djegse. Vlersimet tregojn se rezervat e shfrytzueshme toksore t lnds djegse jan shum t kufizuara; ato mund t mjaftojn mbase edhe pr nj shekull apo disa dhjetra vjear. Kjo i bn kto burime t parinovueshme.

Projekt n Fizik Energjia dhe Burimet e Energjis Punoi: Klajdi ProkoKlasa: XII

D