endocrinologiecursus verpleging
TRANSCRIPT
![Page 1: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/1.jpg)
Toegepaste Toegepaste endocrinologieendocrinologie
Dr. R.SchatsDr. R.Schats
IVF Centrum IVF Centrum
VU mcVU mc
![Page 2: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/2.jpg)
OnderwerpenOnderwerpen• Embryologie:Embryologie:
– VoortplantingsorganenVoortplantingsorganen– Endocriene systeemEndocriene systeem
• PuberteitsontwikkelingPuberteitsontwikkeling• Menstruatie en menstruele cyclusMenstruatie en menstruele cyclus• CyclusstoornissenCyclusstoornissen• Ovulatie-inductieOvulatie-inductie• PCOSPCOS• IUI-behandelingIUI-behandeling• IVF-behandeling inclusief IVF-behandeling inclusief
complicatiescomplicaties
![Page 3: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/3.jpg)
Eerst wat Eerst wat embryologieembryologie
• Embryologie voorplantingsorganenEmbryologie voorplantingsorganen
• Embryologie endocriene systeemEmbryologie endocriene systeem
![Page 4: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/4.jpg)
Enkele vuistregelsEnkele vuistregels
• Het basispatroon is vrouwelijkHet basispatroon is vrouwelijk
• Y chromosoom: TDF productie: leidt Y chromosoom: TDF productie: leidt
tot ontwikkeling testistot ontwikkeling testis
• Testis produceert testosteron en MIFTestis produceert testosteron en MIF
![Page 5: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/5.jpg)
Mannelijke en Vrouwelijke Mannelijke en Vrouwelijke geslachtsorganen: geslachtsorganen:
uitwendiguitwendig
• Indifferent stadium sinus urogenitalisIndifferent stadium sinus urogenitalis
• Onder invloed testosteron: Onder invloed testosteron:
ontwikkeling in mannelijke richtingontwikkeling in mannelijke richting
![Page 6: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/6.jpg)
Ontwikkeling Ontwikkeling uitwendige genitalia bij uitwendige genitalia bij
man en vrouwman en vrouw
![Page 7: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/7.jpg)
Mannelijke en Vrouwelijke Mannelijke en Vrouwelijke geslachtsorganen: geslachtsorganen:
inwendiginwendig
•Vrouw: Vrouw:
ovarium en buizen van Müllerovarium en buizen van Müller
•Man: Man:
testis en gangen van Wolfftestis en gangen van Wolff
![Page 8: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/8.jpg)
Vrouwelijke Vrouwelijke geslachtsorganengeslachtsorganen
Ovarium en Buizen van Ovarium en Buizen van MüllerMüller
• OvariumOvarium
• EileidersEileiders
• Baarmoeder (corpus + cervix)Baarmoeder (corpus + cervix)
• Bovenste 2/3 deel vaginaBovenste 2/3 deel vagina
![Page 9: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/9.jpg)
De eicellen in de De eicellen in de ovaria ovaria
• Maximaal: eind tweede trimester Maximaal: eind tweede trimester van de zwangerschap: ongeveer 6 van de zwangerschap: ongeveer 6 miljoen! Geen oergeslachtscellen, miljoen! Geen oergeslachtscellen, dus geen deling meerdus geen deling meer
• Geboorte: 1 á 2 miljoenGeboorte: 1 á 2 miljoen• Menarche: ongeveer 600.000Menarche: ongeveer 600.000• Menopauze: enkele honderden, te Menopauze: enkele honderden, te
weinig voor een cyclus weinig voor een cyclus
![Page 10: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/10.jpg)
Eicelvoorraad en Eicelvoorraad en LeeftijdLeeftijd
(Faddy et al, Hum Reprod 1992; (Faddy et al, Hum Reprod 1992; 1342-46)1342-46)
![Page 11: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/11.jpg)
Kans op syndroom van DownKans op syndroom van Down
en maternale leeftijd en maternale leeftijd
0,0936 0,0965 0,1017 0,1112 0,12840,1597
0,21690,3215
0,5102
0,855
1,4925
2,6316
4,7619
0,01
0,1
1
10
20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44
Maternale leeftijd
% ri
sico
![Page 12: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/12.jpg)
Mannelijke Mannelijke geslachtsorganengeslachtsorganen
Testis en Gangen van WolffTestis en Gangen van Wolff
•TestisTestis
•EpididymisEpididymis
•Vas deferensVas deferens
•ZaadblazenZaadblazen
![Page 13: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/13.jpg)
Embryologie van het Embryologie van het Endocriene SysteemEndocriene Systeem
• HypothalamusHypothalamus
• Hypophyse: Hypophyse:
zakje van Rathkezakje van Rathke
• Portaal vaatstelselPortaal vaatstelsel
• Al volledig ontwikkeldAl volledig ontwikkeld
![Page 14: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/14.jpg)
PuberteitPuberteit
• Van kind naar volwasseneVan kind naar volwassene
• Rijping endocriene systeemRijping endocriene systeem
• Afnemen gevoeligheid voor E2 Afnemen gevoeligheid voor E2 van de hypothalamusvan de hypothalamus
• Het op gang komen van de Het op gang komen van de menstruele cyclusmenstruele cyclus
• Vruchtbaarheid Vruchtbaarheid
![Page 15: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/15.jpg)
Gebeurtenissen in de Gebeurtenissen in de PuberteitPuberteit
•GroeispurtGroeispurt
•SchaambeharingSchaambeharing
•BorstontwikkelingBorstontwikkeling
•OkselbeharingOkselbeharing
•MenarcheMenarche
![Page 16: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/16.jpg)
Borstontwikkeling en Borstontwikkeling en SchaambeharingSchaambeharing
•Indeling volgens TannerIndeling volgens Tanner•Vijf, zes stadia Vijf, zes stadia •Stadium zegt iets over Stadium zegt iets over fase van de ontwikkelingfase van de ontwikkeling
•Met andere woorden: de Met andere woorden: de hormonale statushormonale status
![Page 17: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/17.jpg)
Borstontwikkeling en Borstontwikkeling en Schaambeharing (1)Schaambeharing (1)
![Page 18: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/18.jpg)
Borstontwikkeling en Borstontwikkeling en Schaambeharing (1)Schaambeharing (1)
![Page 19: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/19.jpg)
MammaontwikkelinMammaontwikkelingg
![Page 20: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/20.jpg)
Stoornissen in de Stoornissen in de puberteitsontwikkeling puberteitsontwikkeling
•Pubertas praecox: pseudo of veraPubertas praecox: pseudo of vera
•Pubertas tardaPubertas tarda
![Page 21: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/21.jpg)
Stoornissen in de Stoornissen in de puberteitsontwikkeling puberteitsontwikkeling
•Pubertas praecox Pubertas praecox
Pseudo: ‘schijn’ of ‘van buiten Pseudo: ‘schijn’ of ‘van buiten
af’af’
* 21-hydroxylase deficiëntie * 21-hydroxylase deficiëntie
![Page 22: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/22.jpg)
Stoornissen in de Stoornissen in de puberteitsontwikkeling puberteitsontwikkeling
•Pubertas praecox Pubertas praecox
Vera: ‘vruchtbaarheid’Vera: ‘vruchtbaarheid’
•Na gebeurtenissen met CZS:Na gebeurtenissen met CZS:
ontstekingen, trauma’sontstekingen, trauma’s
![Page 23: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/23.jpg)
Puberteitsontwikkeling:Puberteitsontwikkeling:SamenvattingSamenvatting
• Van kind naar volwassene, Van kind naar volwassene, zowel lichamelijk als geestelijkzowel lichamelijk als geestelijk
• Het endocriene systeem rijptHet endocriene systeem rijpt• Dit uit zich in het afnemen van Dit uit zich in het afnemen van
de gevoeligheid voor E2 van de de gevoeligheid voor E2 van de hypothalamushypothalamus
• Resultaat: menstruele cyclusResultaat: menstruele cyclus• Vruchtbaarheid Vruchtbaarheid
![Page 24: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/24.jpg)
Wat is Wat is menstruatie?menstruatie?
Het afstoten van het Het afstoten van het
endometrium uit de baarmoeder endometrium uit de baarmoeder
ongeveer twee weken na een ongeveer twee weken na een
ovulatie, indien er geen ovulatie, indien er geen
zwangerschap is ontstaanzwangerschap is ontstaan
![Page 25: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/25.jpg)
Menstruatie volgens Menstruatie volgens PythagorasPythagoras
De bloedige tranen van de De bloedige tranen van de
baarmoeder vanwege de niet baarmoeder vanwege de niet
ontvangen zwangerschapontvangen zwangerschap
![Page 26: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/26.jpg)
Menstruatie in de Menstruatie in de dierenwerelddierenwereld
•De mens is vrij uniekDe mens is vrij uniek
•Het komt eigenlijk niet voorHet komt eigenlijk niet voor
•Bij bavianen in gevangenschapBij bavianen in gevangenschap
![Page 27: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/27.jpg)
De menstruele De menstruele cycluscyclus
•Een welvaartsverschijnsel !Een welvaartsverschijnsel !
•Doel: zwangerschapDoel: zwangerschap
•Hoe was het oorspronkelijk ?Hoe was het oorspronkelijk ?
•Wat nu ?Wat nu ?
![Page 28: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/28.jpg)
De menstruele De menstruele cycluscyclus
•Bij natuurvolken: Bij natuurvolken:
zwanger of borstvoedingzwanger of borstvoeding
•Prolactine: kangoeroeProlactine: kangoeroe
•‘‘Birth spacing’Birth spacing’
![Page 29: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/29.jpg)
RegelmechanismenRegelmechanismen
•Het lichaam streeft naar een Het lichaam streeft naar een
evenwicht: homeostaseevenwicht: homeostase
•Principe van negatieve feedback Principe van negatieve feedback
![Page 30: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/30.jpg)
De menstruele cyclusDe menstruele cyclus
• Welke organen zijn erbij Welke organen zijn erbij
betrokken ?betrokken ?
• Welke hormonen spelen een rol ?Welke hormonen spelen een rol ?
• TerugkoppelingTerugkoppeling
• Ovulatie van één eicelOvulatie van één eicel
![Page 31: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/31.jpg)
Indeling regulatieIndeling regulatie
• Centraal orgaan: HypothalamusCentraal orgaan: Hypothalamus
• Uitvoerend orgaan: HypofyseUitvoerend orgaan: Hypofyse
• Doelorgaan: OvariumDoelorgaan: Ovarium
• Eindorganen: Uterus Eindorganen: Uterus
![Page 32: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/32.jpg)
Regulatie menstruele Regulatie menstruele cycluscyclus
![Page 33: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/33.jpg)
Hormonen in de Hormonen in de menstruele cyclusmenstruele cyclus
![Page 34: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/34.jpg)
De menstruele cyclus:De menstruele cyclus:conclusiesconclusies
• Subtiel regelmechanismeSubtiel regelmechanisme
• Doel: zwangerschapDoel: zwangerschap
• Menstruatie normaal verschijnsel ?Menstruatie normaal verschijnsel ?
• Stoornissen in de menstruele cyclusStoornissen in de menstruele cyclus
![Page 35: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/35.jpg)
Indeling niveau Indeling niveau organenorganen
• Hypothalame afwijkingenHypothalame afwijkingen
• Hypophysaire afwijkingenHypophysaire afwijkingen
• Ovariële pathologieOvariële pathologie
• Uteriene afwijkingen Uteriene afwijkingen
• Afwijkingen aan de vaginaAfwijkingen aan de vagina
![Page 36: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/36.jpg)
Indeling niveau Indeling niveau organenorganen
•Centraal: Centraal:
hypothalamus en hypophyse hypothalamus en hypophyse
•Perifeer:Perifeer:
ovarium, uterus en vaginaovarium, uterus en vagina
![Page 37: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/37.jpg)
Indeling naar Indeling naar optredenoptreden
•Primair Primair
•SecundairSecundair
![Page 38: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/38.jpg)
PrimairPrimair
Nog nooit een Nog nooit een
cyclus gehadcyclus gehad
![Page 39: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/39.jpg)
SecundairSecundair
Wel een cyclusWel een cyclus
gehad in het verledengehad in het verleden
![Page 40: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/40.jpg)
Nadere Nadere indelingindeling
• AmenorrhoeAmenorrhoe
• OligomenorrhoeOligomenorrhoe
• PolymenorrhoePolymenorrhoe
• MenorrhagieMenorrhagie
• HypomenorrhoeHypomenorrhoe
• MetrorrhagieMetrorrhagie
• Intermenstrueel bloedverliesIntermenstrueel bloedverlies
![Page 41: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/41.jpg)
AmenorrhoeAmenorrhoe
•Primair / SecundairPrimair / Secundair
•Van belang voor oorzaakVan belang voor oorzaak
•Therapie (?)Therapie (?)
•Specifieke syndromenSpecifieke syndromen
![Page 42: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/42.jpg)
Primaire Primaire amenorrhoeamenorrhoe
•ChromosomaalChromosomaal
•HypothalaamHypothalaam
•OvarieelOvarieel
•UterienUterien
•VaginaalVaginaal
![Page 43: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/43.jpg)
Syndroom van Syndroom van TurnerTurner
•Chromosomen: 45, X0Chromosomen: 45, X0
•Dus vrouw: maar…….Dus vrouw: maar…….
•Geen ovaria, infertielGeen ovaria, infertiel
•Andere afwijkingenAndere afwijkingen
![Page 44: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/44.jpg)
Syndroom van Syndroom van KallmannKallmann
•GnRH deficiëntie + anosmieGnRH deficiëntie + anosmie
•Stoornis in bulbus olfactoriusStoornis in bulbus olfactorius
•Geen aansturing hypophyseGeen aansturing hypophyse
•Behandeling: GnRH pompBehandeling: GnRH pomp
![Page 45: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/45.jpg)
Testiculaire Testiculaire feminisatiefeminisatie
• Chromosomen: 46, XYChromosomen: 46, XY
• Gonade: testisGonade: testis
• Phenotype: vrouwPhenotype: vrouw
• Oorzaak: testosteron werkt nietOorzaak: testosteron werkt niet
• ‘‘Hairless women’Hairless women’
![Page 46: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/46.jpg)
Syndroom van Mayer – Syndroom van Mayer – Rokitansky - KüsterRokitansky - Küster
• Chromosomen: 46, XXChromosomen: 46, XX• Gonade: ovariumGonade: ovarium• Phenotype: vrouw Phenotype: vrouw • Complete fusiestoornis van de Complete fusiestoornis van de
buizen van Müller buizen van Müller • Gevolgen: geen baarmoeder en Gevolgen: geen baarmoeder en
daardoor geen bovenste 2/3 deel daardoor geen bovenste 2/3 deel van de vaginavan de vagina
![Page 47: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/47.jpg)
Normale uterus Normale uterus ontwikkelingontwikkeling
10-16e wk
![Page 48: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/48.jpg)
Indeling uterus Indeling uterus anomalieën anomalieën
S. van Mayer-Rokitanski-KusterS. van Mayer-Rokitanski-Kuster::
aplasie vagina / uterus 1:5000aplasie vagina / uterus 1:5000
![Page 49: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/49.jpg)
Uterus anomalieënUterus anomalieën
![Page 50: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/50.jpg)
Secundaire Secundaire amenorrhoeamenorrhoe
•HypothalaamHypothalaam
•HypophysairHypophysair
•OvarieelOvarieel
•UterienUterien
![Page 51: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/51.jpg)
Secundaire Secundaire amenorrhoe:amenorrhoe:
hypothalame oorzakenhypothalame oorzaken•Anorexia nervosaAnorexia nervosa
•Sterke gewichtstoenameSterke gewichtstoename
•‘‘Atleten’amenorrhoe Atleten’amenorrhoe
•StressamenorrhoeStressamenorrhoe
![Page 52: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/52.jpg)
Secundaire Secundaire amenorrhoe:amenorrhoe:
hypophysaire oorzakenhypophysaire oorzaken•Microadenoom hypophyse: Microadenoom hypophyse:
hyperprolactinaemiehyperprolactinaemie
•HypophysesteellaesiesHypophysesteellaesies
•Syndroom van Sheehan Syndroom van Sheehan
![Page 53: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/53.jpg)
Secundaire Secundaire amenorrhoe:amenorrhoe:
ovariële oorzakenovariële oorzaken•IOF IOF
•Menopauze praecoxMenopauze praecox
•Ovariumtumoren: Ovariumtumoren:
hormoonproducerendhormoonproducerend
•PCOSPCOS
![Page 54: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/54.jpg)
Secundaire Secundaire amenorrhoe:amenorrhoe:
uteriene oorzakenuteriene oorzaken•Tuberculeuze endometritisTuberculeuze endometritis
•Endometritis:Endometritis:
post partum, post curettage:post partum, post curettage:
Syndroom van Ashermann Syndroom van Ashermann
![Page 55: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/55.jpg)
SamenvattingSamenvattingCyclusstoornissenCyclusstoornissen
•Hormonale en organische Hormonale en organische
stoornissenstoornissen
•Denken aan de diverse Denken aan de diverse
niveaus voor oplossing niveaus voor oplossing
probleemprobleem
![Page 56: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/56.jpg)
Anovulatie als Anovulatie als cyclusstoorniscyclusstoornis
Therapie:Therapie:OVULATIE-INDUCTIEOVULATIE-INDUCTIE
![Page 57: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/57.jpg)
Wat is ovulatie-Wat is ovulatie-inductieinductie
•Het induceren van een eisprong bij:Het induceren van een eisprong bij:•Patiënten met anovulatiePatiënten met anovulatie•Patiënten met kinderwensPatiënten met kinderwens
•Verschil met hyperstimulatie:Verschil met hyperstimulatie:•Patiënten met ovulatoire cyclusPatiënten met ovulatoire cyclus•Meerdere follikelsMeerdere follikels
![Page 58: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/58.jpg)
WHO indeling WHO indeling anovulatieanovulatie
• Groep 1:Groep 1:• hypogonadotrope hypo-oestrogene anovulatie: hypogonadotrope hypo-oestrogene anovulatie:
FSH FSH , E2 , E2 • Groep 2:Groep 2:• Normogonadotrope normo-oestrogene Normogonadotrope normo-oestrogene
anovulatie: anovulatie: FSH =, E2 =FSH =, E2 =
• Groep 3: Groep 3: • hypergonadotrope hypo-oestrogene hypergonadotrope hypo-oestrogene
anovulatie: anovulatie: FSH FSH , E2, E2
• Groep 4:Groep 4:HyperprolactinaemieHyperprolactinaemie
![Page 59: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/59.jpg)
Ovulatie-inductieOvulatie-inductie
• ClomifeencitraatClomifeencitraat
• Clomifeencitraat / hCGClomifeencitraat / hCG
• GnRH pompGnRH pomp
• Gonadotrophinen: FSH / hCGGonadotrophinen: FSH / hCG
• Dopamine agonistenDopamine agonisten
![Page 60: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/60.jpg)
ClomifeencitraatClomifeencitraat
• Heel oud middelHeel oud middel
• Synthetisch antioestrogeenSynthetisch antioestrogeen
• Blokkeert oestrogeenreceptorenBlokkeert oestrogeenreceptoren
• Hypothalamus / hypophyse ‘meten’ te Hypothalamus / hypophyse ‘meten’ te weinig Oestradiol: FSH spiegel stijgtweinig Oestradiol: FSH spiegel stijgt
• OVULATIEOVULATIE
• Dosering: 50 – 150 mg / CD 5 t/m 9Dosering: 50 – 150 mg / CD 5 t/m 9
• Eventueel in combinatie met hCG Eventueel in combinatie met hCG
![Page 61: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/61.jpg)
GnRH pompGnRH pomp
• GnRH wordt pulsatiel afgegeven: GnRH wordt pulsatiel afgegeven:
daarom een pompdaarom een pomp
• Intraveneus of subcutaanIntraveneus of subcutaan
• Elegant maar belastendElegant maar belastend
• Weinig controles nodigWeinig controles nodig
• Goede resultaten Goede resultaten
![Page 62: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/62.jpg)
Gonadotrophinen: FSH / Gonadotrophinen: FSH / LHLH
• Dagelijkse injectiesDagelijkse injecties
• Regelmatig echoscopische controleRegelmatig echoscopische controle
• CAVE: OHSS en grote meerlingenCAVE: OHSS en grote meerlingen
• hCG injectie als follikel(s) rijphCG injectie als follikel(s) rijp
• hCG heeft dezelfde biologische hCG heeft dezelfde biologische
activiteit als LHactiviteit als LH
![Page 63: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/63.jpg)
Dopamine Dopamine agonistenagonisten
• Bij hyperprolactinaemieBij hyperprolactinaemie
• Vaak galactorrhoeVaak galactorrhoe
• Diagnostiek: MRI hypophyseDiagnostiek: MRI hypophyse
• Indien geen macroadenoomIndien geen macroadenoom
• Behandeling met dopamine agonistBehandeling met dopamine agonist
• Cyclusherstel, ovulatiesCyclusherstel, ovulaties
![Page 64: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/64.jpg)
PCOS: de diagnosePCOS: de diagnose
• Oligomenorrhoe vanaf menarcheOligomenorrhoe vanaf menarche
• Verhoogd serum LHVerhoogd serum LH
• Polycysteuze ovaria (echoscopie)Polycysteuze ovaria (echoscopie)
• AdipositasAdipositas
• Hirsutisme (hyperandrogenisme)Hirsutisme (hyperandrogenisme)
• InsulineresistentieInsulineresistentie
• Infertiliteit door anovulatieInfertiliteit door anovulatie
![Page 65: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/65.jpg)
PCOS: de oorzakenPCOS: de oorzaken
• Onbekend !, 4% van alle vrouwenOnbekend !, 4% van alle vrouwen
• ErfelijkErfelijk
• EnzymdeficiëntiesEnzymdeficiënties
• Te veel eicellenTe veel eicellen
![Page 66: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/66.jpg)
PCOS: de gevolgenPCOS: de gevolgen
• Vaak infertiliteitVaak infertiliteit
• Adipositas, hirsutismeAdipositas, hirsutisme
• Diabetes mellitus type IIDiabetes mellitus type II
• Verhoogde kans op Verhoogde kans op endometriumcarcinoomendometriumcarcinoom
• Lange termijn: verhoogde kans Lange termijn: verhoogde kans op hart en vaatziekten op hart en vaatziekten
![Page 67: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/67.jpg)
PCOS: de PCOS: de behandelingbehandeling
•Geen kinderwens:Geen kinderwens:
OAC (Diane)OAC (Diane)
•Wel kinderwens:Wel kinderwens:
Ovulatie-inductieOvulatie-inductie
![Page 68: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/68.jpg)
Echoscopie: Echoscopie: Eierstok met follikelEierstok met follikel
![Page 69: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/69.jpg)
Echoscopie: Echoscopie: Eierstok met follikelEierstok met follikel
![Page 70: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/70.jpg)
Polycysteus Polycysteus ovariumovarium
![Page 71: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/71.jpg)
PCOS: SamenvattingPCOS: Samenvatting
•Meest voorkomende oorzaak Meest voorkomende oorzaak
van cyclusstoornissenvan cyclusstoornissen
•InfertiliteitInfertiliteit
•Lange termijn effectenLange termijn effecten
![Page 72: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/72.jpg)
HirsutismeHirsutisme
• Beharingspatroon bij de vrouw in Beharingspatroon bij de vrouw in
mannelijke richtingmannelijke richting
• Gestoorde interactie tussen Gestoorde interactie tussen
androgenen en hun receptorenandrogenen en hun receptoren
• Balans spiegels en gevoeligheid Balans spiegels en gevoeligheid
![Page 73: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/73.jpg)
Over HAAR Over HAAR gesprokengesproken
•Sexuele haar:Sexuele haar:Schaam- en okselbeharingSchaam- en okselbeharing
•Bij de man: baard, maar Bij de man: baard, maar ook: kaal worden !!ook: kaal worden !!
•Ander soort haarAnder soort haar•Deels rasgebondenDeels rasgebonden
![Page 74: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/74.jpg)
Hirsutisme: Hirsutisme: anamneseanamnese
• Wanneer begonnen ?Wanneer begonnen ?
• Medicijngebruik ?Medicijngebruik ?
• Cyclusstoornissen: ovarium/bijnierCyclusstoornissen: ovarium/bijnier
![Page 75: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/75.jpg)
Hirsutisme: Hirsutisme: lichamelijk onderzoeklichamelijk onderzoek
• Ferriman Galway scoreFerriman Galway score
• KaalheidKaalheid
• StemverlagingStemverlaging
• Hypoplasie van de mammaeHypoplasie van de mammae
• ClitorisvergrotingClitorisvergroting
![Page 76: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/76.jpg)
Hirsutisme: Hirsutisme: laboratorium laboratorium onderzoekonderzoek
• Androgenen: androsteendion, Androgenen: androsteendion,
testosteron, dehydro-epiandrosterontestosteron, dehydro-epiandrosteron
• Nier- en/of leverfunctiestoornissenNier- en/of leverfunctiestoornissen
• Bijnier of ovarium ?Bijnier of ovarium ?
• Tumoren ?Tumoren ?
![Page 77: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/77.jpg)
Hirsutisme: Hirsutisme: behandelingbehandeling
• Causaal: oorzaak bestrijden Causaal: oorzaak bestrijden
(enzymdeficienties, tumor)(enzymdeficienties, tumor)
• Symptomatisch: bijv. OAC bij PCOSymptomatisch: bijv. OAC bij PCO
• Belangrijke taak voor Belangrijke taak voor
schoonheidsspecialiste en huidtherapeuteschoonheidsspecialiste en huidtherapeute
![Page 78: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/78.jpg)
Hirsutisme: Hirsutisme: samenvattingsamenvatting
• Hirsutisme vaak idiopathischHirsutisme vaak idiopathisch
• Verhoogde gevoeligheid receptorenVerhoogde gevoeligheid receptoren
• Vaak symptomatische, soms causale Vaak symptomatische, soms causale
therapietherapie
![Page 79: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/79.jpg)
IUIIUI
IIntra ntra UUteriene teriene IInseminatienseminatie
HetHet in de baarmoeder in de baarmoeder
brengen van voorbewerkte brengen van voorbewerkte
zaadcellen van de partnerzaadcellen van de partner
![Page 80: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/80.jpg)
Indicaties voor IUIIndicaties voor IUI
• Verminderde kwaliteit van het Verminderde kwaliteit van het
zaad: mannelijke factorzaad: mannelijke factor
• Onbegrepen onvruchtbaarheidOnbegrepen onvruchtbaarheid
• Ondoordringbaar Ondoordringbaar
baarmoederhalsslijm: cervixfactorbaarmoederhalsslijm: cervixfactor
• Endometriose graad I en IIEndometriose graad I en II
![Page 81: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/81.jpg)
Waarom ‘werkt’ IUI ?Waarom ‘werkt’ IUI ?
• Ontmoetingskans van zaadcellen en Ontmoetingskans van zaadcellen en
eicel(len) wordt geoptimaliseerdeicel(len) wordt geoptimaliseerd
• Optimale moment van inseminatie: Optimale moment van inseminatie:
dicht tegen de eisprong(en) aandicht tegen de eisprong(en) aan
• De beste zaadcellen worden uit het De beste zaadcellen worden uit het
zaadmonster geïsoleerd via bewerking zaadmonster geïsoleerd via bewerking
![Page 82: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/82.jpg)
IUI: twee IUI: twee methodenmethoden
• SSpontane cycluspontane cyclus
• Gestimuleerde cyclusGestimuleerde cyclus
![Page 83: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/83.jpg)
IUI in de spontane IUI in de spontane cyclus:cyclus:
schematischschematisch
CD 1 ± CD 10
echoscopie
IUImenstruatie
12 à 14 dg
testCD 2 à 3
echoscopie
LH-testen
LH-test +
Behandelingsmaand
![Page 84: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/84.jpg)
IUI in de spontane cyclus:IUI in de spontane cyclus:timing met hCGtiming met hCG
• Echoscopie rond 10e dag van de cyclusEchoscopie rond 10e dag van de cyclus
• Zonodig vervolg follikelgroei middels Zonodig vervolg follikelgroei middels
echoscopie om dag Pregnylechoscopie om dag Pregnyl 10.000 IE 10.000 IE
(hCG) injectie bij grootste follikel van (hCG) injectie bij grootste follikel van
18 mm te bepalen18 mm te bepalen
• Inseminatie ±42 uur na PregnylInseminatie ±42 uur na Pregnyl
injectie injectie
![Page 85: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/85.jpg)
IUI in de spontane IUI in de spontane cyclus:cyclus:
schematischschematisch
CD 1 ± CD 10
echoscopie
IUImenstruatie
12 à 14 dg
testCD 2 à 3
echoscopie
Follikel ±18 mm:
Pregnyl injectie
Behandelingsmaand
![Page 86: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/86.jpg)
IUI in de gestimuleerde IUI in de gestimuleerde cycluscyclus
• Stimulatie met FSH Stimulatie met FSH
• Zorgvuldige echoscopische controlesZorgvuldige echoscopische controles
• Afsluitende injectie met PregnylAfsluitende injectie met Pregnyl 10.000 10.000
IE (hCG) bij grootste follikel van ±18 mmIE (hCG) bij grootste follikel van ±18 mm
• Inseminatie ±42 uur na PregnylInseminatie ±42 uur na Pregnyl 10.000 IE10.000 IE
• Maximaal 3 follikels groter dan 18 mm, of Maximaal 3 follikels groter dan 18 mm, of
in totaal 5 groter dan 14 mm !!in totaal 5 groter dan 14 mm !!
![Page 87: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/87.jpg)
IUI in de gestimuleerde IUI in de gestimuleerde cyclus:cyclus:
schematischschematisch
CD 1 ± CD 8
echoscopieën vanaf
IUI
menstruatie
12 à 14 dg
testCD 2 à 3
echoscopie
stimulatie met FSH
Behandelingsmaand
Grootste follikel ±18 mm:Pregnyl injectie
![Page 88: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/88.jpg)
IUI-behandeling:IUI-behandeling:spontaan versus spontaan versus
gestimuleerdgestimuleerd
• Iets hoger zwangerschapspercentageIets hoger zwangerschapspercentage
• Maar….ook meerlingenMaar….ook meerlingen
• BelastenderBelastender
• Meer kans op complicatiesMeer kans op complicaties
• Daardoor geen primaire keuze Daardoor geen primaire keuze
![Page 89: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/89.jpg)
De IVFDe IVF--bbehandelingehandeling
• De start van de behandelingDe start van de behandeling
• De stimulatie van de eierstok(ken) De stimulatie van de eierstok(ken)
• Het aanprikken van de follikels (‘de punctie’)Het aanprikken van de follikels (‘de punctie’)
• De laboratorium faseDe laboratorium fase
• De plaatsing van embryo’sDe plaatsing van embryo’s
• De fase na de plaatsingDe fase na de plaatsing
• De zwangerschapstestDe zwangerschapstest
![Page 90: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/90.jpg)
Medicijnen bij eenMedicijnen bij een IVF IVF--behandelingbehandeling
• (De Pil: OAC)(De Pil: OAC)
• GnRH-analoog: agonist of GnRH-analoog: agonist of
antagonistantagonist
• FSHFSH
• hCGhCG
• ProgesteronProgesteron
![Page 91: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/91.jpg)
Werking GnRH-Werking GnRH-analooganaloog
• Diverse schema’s afhankelijk van:Diverse schema’s afhankelijk van:– AgonistAgonist
•Kort protocolKort protocol
•Lang protocolLang protocol
– AntagonistAntagonist
• Onderdrukking van de natuurlijke Onderdrukking van de natuurlijke LH-piek die de eisprong in gang LH-piek die de eisprong in gang zetzet
![Page 92: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/92.jpg)
De naald, naaldgeleider De naald, naaldgeleider en transducer en transducer
![Page 93: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/93.jpg)
Follikel: schematisch
![Page 94: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/94.jpg)
‘‘Punctie’ van de Punctie’ van de follikelsfollikels
![Page 95: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/95.jpg)
FollikelvloeistofFollikelvloeistof
![Page 96: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/96.jpg)
Het zoeken van Het zoeken van eicelleneicellen
![Page 97: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/97.jpg)
Een eicel of oöcytEen eicel of oöcyt
![Page 98: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/98.jpg)
Het bewerken van het Het bewerken van het zaadzaad
![Page 99: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/99.jpg)
Zaadcellen na Zaadcellen na bewerkingbewerking
![Page 100: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/100.jpg)
De De kweekschaaltjeskweekschaaltjes
![Page 101: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/101.jpg)
Eicellen en Eicellen en zaadcellenzaadcellen
![Page 102: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/102.jpg)
ICSIICSIIIntrantraCCytoplasmatische ytoplasmatische SSperma perma
IInjectienjectieToepassing bij:Toepassing bij:• Te slecht Te slecht zaad zaad voor standaard IVFvoor standaard IVF• GGeen bevruchtingeen bevruchting bij standaard IVF bij standaard IVF• Hoog percentage antistoffen gericht Hoog percentage antistoffen gericht
tegen spermatozoa bij man of vrouwtegen spermatozoa bij man of vrouw
• Minstens net zo veel kans als bij IVFMinstens net zo veel kans als bij IVF• Geen hogere kans op aangeboren Geen hogere kans op aangeboren
afwijkingenafwijkingen
![Page 103: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/103.jpg)
ICSI-microscoopICSI-microscoop
![Page 104: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/104.jpg)
ICSIICSI--procedureprocedure
![Page 105: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/105.jpg)
Embryo-Embryo-ontwikkelingontwikkeling
![Page 106: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/106.jpg)
Embryo-Embryo-ontwikkelingontwikkeling
![Page 107: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/107.jpg)
Het gewenste Het gewenste resultaatresultaat
![Page 108: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/108.jpg)
Gevolgen van ARTGevolgen van ART
• Voor de vrouwVoor de vrouw
• Voor het kindVoor het kind
• Korte termijn Korte termijn
• Lange termijnLange termijn
![Page 109: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/109.jpg)
Twee zaken eruit Twee zaken eruit lichtenlichten
•Korte termijn:OHSSKorte termijn:OHSS
•Lange termijn: Kanker Lange termijn: Kanker
??
![Page 110: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/110.jpg)
OHSSOHSSOOvarieel varieel HHyperyperSStimulatie timulatie
SSyndroomyndroom
• IatrogeenIatrogeen
• Preventie:Preventie:– primairprimair
– secundairsecundair
– tertiair tertiair
• PathofysiologiePathofysiologie
• BehandelingBehandeling
![Page 111: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/111.jpg)
OHSS:OHSS:’iatrogene ziekte’’iatrogene ziekte’
• Het komt spontaan niet voorHet komt spontaan niet voor
• Na hyperstimulatie: Na hyperstimulatie:
*CC*CC
*FSH*FSH
• Potentieel levensbedreigendPotentieel levensbedreigend
• Diverse doden in NederlandDiverse doden in Nederland
![Page 112: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/112.jpg)
OHSS:OHSS:Klinische Klinische
symptomensymptomen• Opgezette buikOpgezette buik
• BuikpijnBuikpijn
• GewichtstoenameGewichtstoename
• MisselijkheidMisselijkheid
• Urineproductie verminderdUrineproductie verminderd
• DorstDorst
![Page 113: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/113.jpg)
OHSS:OHSS:pathofysiologiepathofysiologie
• Verhoogde permeabiliteit van de Verhoogde permeabiliteit van de
mesotheliale oppervlakkenmesotheliale oppervlakken
• Uitgebreide (ovariële) angiogenese Uitgebreide (ovariële) angiogenese
onder invloed van angiotensine II onder invloed van angiotensine II
• Hierdoor vloeistof shift naar Hierdoor vloeistof shift naar
extravasculaire ruimteextravasculaire ruimte
![Page 114: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/114.jpg)
OHSS:OHSS:pathofysiologiepathofysiologie
hCG Ovarieel prorenine
Renine
Angiotensine IANGIOTENSINE II
Steroidgenese
Angiogenese
Hyperpermeabiliteit
Prostaglandinen en cytokines
![Page 115: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/115.jpg)
OHSS:OHSS:BehandelingBehandeling
• SymptomatischSymptomatisch
• Causaal: ACE remmers, maar……Causaal: ACE remmers, maar……
• Infuus: ruim vocht: 0,9% NaCl, Infuus: ruim vocht: 0,9% NaCl, eventueel albumineeventueel albumine
• BedrustBedrust
• Trombose profylaxeTrombose profylaxe
• (Acetylcysteïne)(Acetylcysteïne)
• ‘‘Pappen en nat houden’Pappen en nat houden’
![Page 116: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/116.jpg)
IVF, hormonen en IVF, hormonen en kans op kankerkans op kanker
Wel IVFWel IVF Geen IVFGeen IVF
Ca.Ca. Duur: Duur: jarenjaren
AanwAanw..
VerwVerw..
SIRSIR Duur: Duur: jarenjaren
AanwAanw..
VerwVerw..
SIRSIR
BorstBorst 184.672184.672 8787 95,495,4 0,910,91 105.01105.0199
5656 59,259,2 0,950,95
EierstoEierstokk
134.240134.240 77 88 0,880,88 96.79496.794 66 5,25,2 1,161,16
UterusUterus 134.240134.240 55 4,64,6 1,091,09 96.79496.794 77 2,82,8 2,472,47
Venn et al, Lancet 1999; 354: 1586-90
![Page 117: Endocrinologiecursus verpleging](https://reader038.vdocuments.site/reader038/viewer/2022103116/55921d211a28ab73218b45cd/html5/thumbnails/117.jpg)
ConclusiesConclusies
•ART is toegepaste endocrinologie!ART is toegepaste endocrinologie!
•Manipulatie van de menstruele Manipulatie van de menstruele cycluscyclus
•Lichamelijke en psychische aspectenLichamelijke en psychische aspecten
•Behandelingen belastendBehandelingen belastend
•Complicaties: OHSS Complicaties: OHSS
•Zeer dankbaar werk Zeer dankbaar werk