Elementy terapii poznawczej

Piotr Markowski

Seksuologiczne koło naukowe Akademii Medycznej w Warszawie

ebstein@op.pl

Z kart historii...

Wczesne lata 60. XX wieku. Aaron T. Beck opracowuje terapię poznawczą

1962 r. - Albert Ellis, terapia racjonalno-emotywna

1976 r. - Arnold Lazarus, terapia multimodalna

Od 1983 r. - Szybki rozwój różnych odmian terapii (Liotti, Arnkoff, Glass, Hollon, Beck)

Podstawowe założenia teoretyczne

Identyfikacja problemu i jego związek między myślami, emocjami i zachowaniem pacjenta

nacisk na „tu i teraz”Prof. Aaron T. Beck

Zasady terapii

konceptualizacja problemu pacjentarelacja terapeutycznaczynne uczestnictwo pacjenta w terapiikoncentracja na problemie„tu i teraz”autoterapiaograniczenie w czasie, strukturalizacja sesji

Zasady terapii c.d.

terapia poznawcza uczy pacjenta rozpoznawać, reagować i weryfikować nieprzystosowawcze myśli

terapeuta korzysta z wielu technik, dzięki którym pomaga pacjentowi zmienić wzorce myślenia, zachowania i emocji

Co w tym momencie przyszło mi na myśl?

Najważniejsze pytanie Najważniejsze pytanie

terapii poznawczejterapii poznawczej

Model poznawczy

S ytu ac ja

E m oc jon a ln e

B eh aw iora ln e

F iz jo log iczn e

R eakc je

M yś li au tom atyczn e

P rzekon an ie p oś red n iczące

P rzekon an ie k lu czowe

Konceptualizacja poznawcza

Diagnoza?Problemy pacjenta?Jego myśli, reakcje?Dzieciństwo,

doświadczenia?

Przekonania?Jak pacjent radzi

sobie z przekonaniami?

Stresory warunkujące pojawienie się problemu?

Rola terapeuty

ustalenie planu wizytmonitorowanie

samopoczucia, nastroju pacjenta

omówienie problemuwyjaśnienie modelu

poznawczego i diagnozy chorego

Rola terapeuty c.d.

zadania domowe i ich regularne omawianiepodsumowanie przebiegu wizyty i uwagi

Identyfikacja automatycznych myśli

Co Pan wówczas myślał?Co mógł Pan myśleć o......lub o......?Co Pan sobie wyobraził w danym momencie?Co ta sytuacja dla Pana oznacza?Czy Pana zdaniem...(tu terapeuta formułuje

odpowiedź przeciwną do spodziewanej)?

Identyfikacja automatycznych myśli c.d.

terapeuta rozpoznaje automatyczne myśliw dialogu sokratejskim ocenia wiarygodność

myśli poprzez analizę informacji ich potwierdzających i podważających

weryfikuje nieprzystosowawcze myślenie

Weryfikacja automatycznych myśli

Jakie są dowody, co przemawia za prawdziwością Jakie są dowody, co przemawia za prawdziwością Pana myśli, co jej zaprzecza?Pana myśli, co jej zaprzecza?

Jakie jest alternatywne wytłumaczenie?Jakie jest alternatywne wytłumaczenie?

Co może się wydarzyć w najgorszym i w Co może się wydarzyć w najgorszym i w najlepszym wypadku. Co jest realistyczne?najlepszym wypadku. Co jest realistyczne?

Co należy z tym zrobić?Co należy z tym zrobić?

Co by Pan poradził przyjacielowi w tej sytuacji?Co by Pan poradził przyjacielowi w tej sytuacji?

Co by Pan sobie powiedział, gdyby był Pan swoim Co by Pan sobie powiedział, gdyby był Pan swoim najlepszym przyjacielem?najlepszym przyjacielem?

Automatyczna myśl = zniekształcenie poznawcze

myślenieczarno-białe

katastrofizacja etykietowanie

wyolbrzymia-nie

filtr mentalny czytanie wmyślach

uogólnianie personalizacja myśleniejednotorowe

Reakcja na automatyczne myśli

zapis nieprzystosowawczych myśli wraz z sytuacją, która je wywołała, towarzyszącymi emocjami, weryfikacją myśli i rezultatem przeprowadzonej analizy

alternatywne metody to: zapis w myślach, czytanie notatek z sesji, wysłuchanie nagrania wizyty

Identyfikacja przekonań pośredniczących

wyrażenie przekonania w postaci automatycznej myśli

podanie pacjentowi pierwszej części założenia: Jeśli nie będzie Pan.....to znaczy, że......

technika „strzałki w dół”, należy pytać pacjenta o znaczenie jego automatycznej myśli tak długo, aż pacjent wypowie kolejną nieprzystosowawczą myśl

Weryfikacja przekonań pośredniczących

eksperyment behawioralnyskalowanieodgrywanie ról emocjonalnych i racjonalnychznajomi jako punkt odniesieniazachowanie „jak gdyby”doświadczenie własne terapeuty

Przekonania kluczowe

Przekonania o bezradności

Przekonania o niezasługiwaniu na miłość

Identyfikacja przekonań kluczowych

Stawianie hipotezy jako pomoc w rozpoznaniu Stawianie hipotezy jako pomoc w rozpoznaniu przekonania kluczowegoprzekonania kluczowego

Modyfikacja przekonania kluczowego:Modyfikacja przekonania kluczowego:

zapis przekonania kluczowegozapis przekonania kluczowego

skrajne przykładyskrajne przykłady

metaforymetafory

geneza przekonaniageneza przekonania

pozostałe technikipozostałe techniki

Wybrane techniki terapeutyczne

analizowanie wad i zalet własnych decyzjieksperymenty behawioralneplanowanie aktywnościodwrócenie uwagi i skupienie jej na zadaniurelaksacjapozytywne zapisy o sobietechnika tortu, pacjent dzieli graficznie okrąg, planując

swoją aktywnośćwizualizacja

Wybrane techniki terapeutyczne c.d

po pojawieniu się automatycznej myśli, pacjent próbuje wyobrazić sobie znak STOP, by myśl odrzucić. Może także pomyśleć o nieprzystosowawczej myśli jak

o programie w telewizji, który można wyłączyć

Zadania domowe

aktywacja behawioralnamonitorowanie myśli automatycznychbiblioterapiaomawianie poprzedniej i planowanie kolejnej

wizyty

Trudności w wykonywaniu zadań domowych

Psychologiczne:-negatywne prognozy

-wyolbrzymianie

-perfekcjonizm

Praktyczne:-odrabianie zadanie w ostatniej chwili

-zapominanie uzasadnienia

-zła organizacja czasu

Zakończenie terapii

pacjent odpowiedzialny za postępykorzystanie z technik poznanych na terapii,

autoterapiaprzygotowanie pacjenta na czasem

występujące gorsze samopoczucie po zakończeniu terapii

zmniejszenie częstotliwości wizyt, też w ramach eksperymentu

Literatura:

Judith S. Beck. (2005). Terapia poznawcza. Podstawy i zagadnienia szczegółowe. Kraków: WUJ

Aaron T. Beck, Arthur Freeman, Denise D. Davis i wsp. (2005). Terapia poznawcza zaburzeń osobowości. Kraków: WUJ

Jan Czesław Czabała. (2006). Czynniki leczące w psychoterapii. Warszawa: PWN

Stanislav Kratochvil. (2003). Podstawy psychoterapii. Poznań: Zysk i S-ka