BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ TEMELLERİ PROJE ÖDEVİEKİM AYI

İŞLEMCİLER

BELLEK BİRİMLERİ

KASALAR

DİSK SÜRÜCÜLERİ

EKİM 1. HAFTAİŞLEMCİLER

• İşlemciler, mikroişlemciler bilgisayara yüklenen işletim sistemini ve diğer tüm programları çalıştırıp bu programların işlemlerini yerine getirir. Bu sebeple merkezî işlem birimi (MĠB) adını alırlar, İngilizcedeki karşılığı ise “Central Processing Unit”dir (CPU).

Genel bir bilgisayar dört ana birimden oluşur. Bunlar sırasıyla aşağıdaki gibidir;

Merkezî işlem birimi (MĠB, central processing unit-CPU) • Hafıza-bellek (memory) • Giriş/çıkış (Input/Output-I/O) ünitesi • Giriş çıkış ünitesine bağlanan çevre birimleri

(fare, klavye, yazıcı, tarayıcı, monitör vb.).

İşlemci Yapısı ve Çalışması İşlemler yapılırken sayısal (mantıksal 1 veya 0) mantık kullanılmaktadır. Yani iki sayıyı toplamak için ilk olarak sayıların ikilik değerleri (1001010 şeklinde) ele alınır ve bunun üzerine işlemler yapılarak sonuç elde edilir.

Bir film izlerken ya da bir program kullanırken ekrandaki görüntünün oluşması, programın sonuç üretmesi için hafızada bulunan ikilik değerler birleştirilir ve böylece sonuç oluşur.

İşlemciler hafızalarında bulunan komutlarla dışarıdan gelen uyarılar eşliğinde işlemleri yapmaktadır. İşlemcinin hafızasında bulunan komutlara o işlemcinin komut seti denir ve hangi uygulamayı kullanırsak kullanalım bizim kullandığımız uygulama işlemcinin anlayacağı bu komut setlerine dönüştürülerek sonuç elde edilir.

İşlemciler komut setlerine göre CISC ve RISC olmak üzere ikiye ayrılır.

CISC: Kompleks komutlara, yani bir seferde birden fazla işlemi yerine getirebilen komutlara sahip işlemci mimarisidir.

RISC: Her seferinde tek bir işlem gerçekleştiren basit ve hızlı komutlara sahip işlemci mimarisidir.

Normalde bilgisayarımızda veya başka kompleks ürünlerde sadece bir tane işlemcinin olduğunu düşünürüz oysaki detaylıca inceleyecek olursak diğer ünitelerin de (ekran kartı, TV kartı, ses kartı gibi) merkezî işlem birimine sahip olduğunu görürüz.

Bilgisayarda tüm programlar sabit diskte (hard disk) tutulur. İşlemci her saniyede milyonlarca, hatta milyarlarca komutu işleyebilecek kapasiteye sahiptir.

! 1 megahertz (MHz) = saniyede 1.000.000 çevrim

! 1 hertz (Hz) = saniyede 1 çevrim ! 1 gigahertz (GHz) = saniyede 1.000.000.000

çevrim

Sabit disk, işlemcinin komut işleme hızına ulaşamaz. Bu sorunu ortadan kaldırmak için programlar sabit diskten alınarak RAM’e (random access memory) rastgele erişimli belleğe yüklenir. RAM’den de iĢlemciye aktarılır. Bir program RAM’e yüklendiğinde ve işlemci kendisinden istenileni gerçekleştirdiğinde buna program (yazılım) çalışıyor deriz. ! RAM = Rasgele Erişimli Bellek = Sistem Belleği

= Ana Bellek Verinin sabit disk, RAM ve işlemci arasındaki akışı tek yönlü bir işlem değildir. İşlemcinin yaptığı işlemler sonucunda ürettiği veriler de işlemciden, RAM’e ve oradan da sabit diske alınarak sabit diskte tutulur.

Bütün programlar RAM’da çalıştığına göre neden getir-götür işiyle uğraşılıyor ve bilgiler RAM’da tutulmuyor sorusu akla gelebilir. Bunun cevabı kısaca, RAM içindeki bilgilerin elektrik kesildiğinde silinmesi ve maliyettir.

İşlemci kendi içinde bir mimariye sahip olup işlemlerin yapılabilmesi için birçok birimi bulunmaktadır. Bu birimlerden en önemlileri sırasıyla; Kontrol birimi, İletim yolları, Kaydedici, Sayıcılar, Giriş/çıkış tamponları, Aritmetik mantık birimi, Kayan nokta birimidir.

Kontrol birimi: Bütün komutlar buradan işletilir. İşlenen komuta göre mikroişlemci içerisindeki bir veri değiştirilir veya bir verinin işlem içindeki başka bir bölüme aktarılması sağlanır.

İletim yolları (bus): Bu yollar işlemci ile bilgisayarın diğer birimleri arasındaki bağlantıyı sağlayan iletkenlerdir. Üç tip iletim yolu vardır.

Adres yolu (adress bus): İşlemcinin bilgi yazacağı veya okuyacağı her hafıza hücresinin ve çevre birimlerinin bir adresi vardır. İşlemci, bu adresleri bu birimlere ulaşmak için kullanır. Adresler, ikilik sayı gruplarından oluşur. Bir işlemcinin ulaşabileceği maksimum adres sayısı, adres yolundaki hat sayısı ile ilişkilidir. 2Adres hattı sayısı = Maksimum hafıza kapasitesi

Bir mikroişlemci 16 adres hattına sahipse adresleyebileceği maksimum hafıza kapasitesi, 216 = 65536 bayt = 64 KB olacaktır.

Veriyolu (data buses): İşlemci, hafıza elemanları ve çevresel birimleriyle çift yönlü veri akışını sağlar. Birbirine paralel iletken hat sayısı veriyolunun kaç bitlik olduğunu gösterir. Örneğin, iletken hat sayısı 64 olan veriyolu 64 bitliktir. Yüksek bit sayısına sahip veriyolları olması sistemin daha hızlı çalışması anlamına gelir.

Kontrol yolu (control buses): İşlemcinin diğer birimleri yönetmek ve eş zamanlamayı (senkronizasyon) sağlamak amacı ile kullandığı sinyallerin gönderildiği yoldur.

Kaydedici: Mikroişlemci ile hafıza ve giriş/çıkış (I/O-Input/Output) kapıları arasındaki bilgi alışverişinin çeşitli aşamalarında, bilginin geçici olarak depolanmasını sağlar.

Sayıcılar (counter) :işlemi yapılacak komut ve verilerin adreslerini taşıyarak bilgisayarın çalışması sırasında hangi verinin hangi sırada kullanılacağını belirler.

Giriş/çıkış tamponları (buffers): Mikroişlemcinin dış dünyaya adres, veri ve kontrol sinyallerini iletirken dıĢ dünya ile iletişimin sağlandığı bir çeşit kapı görevi görür.

Aritmetik mantık birimi (ALU-aritmetic logic unit:)

Mikroişlemcinin en önemli kısmıdır. Toplama çıkarma gibi işlemlerin yapıldığı bölümdür.

İşlemci Çeşitleri

Nasıl ki dünyada birçok anakart üreticisi pek çok çeşitte üretim yapıyorsa ve pek çok firmadan oluşuyorsa işlemcilerde de aynı şey geçerlidir. İşlemci üreticileri de dünya üzerindeki kullanıcılar için birçok çeşit ve içeriğe sahip işlemciler üretmektedir.

İşlemciler anakart üzerine bağlantı şekillerine göre soket işlemciler ve slot işlemciler olmak üzere ikiye ayrılır.

İşlemci Seçimi

Yeni bir bilgisayar satın alırken işlemci ve anakart konularına ayrıca dikkat edilmelidir. Bu iki bileşen performansları da diğer tüm bileşenlerin performansına doğrudan etki eder. Her işlemcinin her anakarta takılamayacağını göz önünde bulundurarak çalışmak istediğiniz işlemciyi seçtiğinizde onu destekleyen anakartları gözden geçirmelisiniz.

Performans istenilen durumlarda FSB ve ön belleği yüksek, HT (hyper threading) ve çok çekirdekli işlemci tercih etmelidir.

Toplumumuzda genel kabul gören almışken en iyisini alayım mantığı yanlıştır. Sadece internete giren ve ofis programlarıyla çalışan birinin hızlı bir işlemci almasına gerek yoktur.

İşlemci Montajı

Anakartlarda anlatıldığı gibi insanlar üzerinde deşarj yapılmadığı sürece var olan bir elektrik yükü çok hassas elektriksel değerlerle çalışan bilgisayar donanımlarına zarar verebilir. Bu nedenle bilgisayar parçalarına dokunmadan önce üzerinizdeki antistatik yükün boşaltılması gerekir. Bunun için en basit yöntem olarak eller bulunduğunuz mekândaki duvara veya metal olan kalorifer peteği, çeşme gibi yerlere dokundurulabilir.

İşlemci, anakart kasaya monte edilmeden önce takılırsa kolaylık sağlayacaktır.

İşlemci Soğutması

Bilgisayar sisteminde en hızlı çalışan birim mikroişlemcilerdir. İşlemci üreticileri bu hızı sağlayabilmek için yukarıdaki tabloda gösterildiği gibi daha fazla transistörü bir gövde içerisine sığdırma yarısına girmişlerdir. Bu yarış doğal olarak mikroişlemcilerde ısınma problemini yanında getirmiştir. Örnek olarak bir sınıf içerisinde 30 öğrencinin nefes alıp vermesiyle bile ortam ısısı artmaktadır. Aynen öyle milyonlarca iş yapan transistörün soğuk kalması da düşünülemez. Bu sıcaklık öyle noktalara ulaşır ki mikroişlemci zarar görebilir.

Bu noktada devreye soğutucular ve fanlar girer. Soğutucu ve fan mikroişlemciyi ideal çalışma ısısı aralığında tutar.

Soğutma çeşitleri

Üç çeşit soğutma sistemi kullanılır. Bu soğutma sistemlerinin birbirine göre avantajları ve dezavantajları vardır. Örneğin daha iyi soğutanın daha pahalı olması bir dezavantajdır. Soğutma şekli ihtiyaca göre seçilmelidir.

• Havayla soğutma: İşlemci üzerinde soğutucu, onun üzerinde de fanın bulunduğu soğutma düzeneğidir. İşlemciden çekilen ısı ince petekler üzerinden fan yardımıyla havaya aktarılır. Isınan havanın doğal olarak kasadan da dışarı atılması gerekir. Kasa fan sistemi düzgün çalışmazsa istediğiniz kadar mikroişlemci soğutma sisteminiz iyi olsun, aynı hava devridaim edileceği için ortam ısısı gittikçe yükselecek ve kasa içindeki yüksek ısı üreten birimler zarar görecektir.

• Suyla soğutma: İşlemci üzerindeki ısının suya aktarıldığı, suyun ısısının da radyatör-fan düzeneği vasıtasıyla dağıtıldığı sistemdir. Su soğutma sistemi hava soğutmalı sistemden daha verimlidir fakat su soğutma sistemleri iyi bir hava soğutmalı sistemden daha pahalıdır.

Isıl borulu soğutma:

İşlemcinin ısısı soğutucu vasıtasıyla içinde özel bir sıvı olan ısı borularına (heat pipes) aktarılır. Özel sıvı çok çabuk buharlaşabilen ve yoğunlaşabilen bir sıvıdır. İşlemci üzerindeki ısı, soğutucu blokun içinde bulunan boruların içindeki sıvıyı buharlaştırır. Buharlaşarak yukarı doğru hareket eden sıvı, ısısını salarak boruların üst kısmında tekrar yoğunlaşır ve aşağı iner. Sıvının bu hareketiyle işlemci ısısı işlemciden uzaklaştırılmış olur.

Termal macun:

İşlemci ve soğutucunun yüzeyleri dümdüz gibi gözükse de aslında gözle görülemeyecek düzeyde pürüzlere sahiptir. Bu iki yüzey arasındaki ısı alışverişini artırmak için termal macun geliştirilmiştir.

EKİM 2. HAFTABELLEK BİRİMLERİ

• Bellekler, bilgi depolama üniteleridir. Bilgisayarlar her türlü bilgiyi (resim, ses, yazı gibi) ikilik sayılar ile kullanır ve saklar. Bir bilgi mantıksal olarak “0” ve ”1”lerden oluşur. Aynı şekilde bu ikilik bilgiler kısa veya uzun süreli depolanırken de kullanılır.

Belleğin Yapısı ve Çalışması

• Bilgisayardaki adresleme tekniği açısından ROM hafızalar, RAM alanının içerisinde bulunmaktadır. RAM hafıza haritasının bazı bölgelerine bir veya birkaç tane ROM’a denk gelecek şekilde yerleştirilmiştir. ROM hafızadaki bilgiler sabit kaldığı için bilgisayara güç verildiğinde sistem direkt olarak ROM’daki belirli bir adrese konumlanır. Bilgisayar bu adresten itibaren program ve veri kodlarını okumaya başlayarak çalışmasını yürütür.

Bellek Çeşitleri

• Günlük kullanımda, RAM, hafıza ve bellek kelimeleri çoğunlukla aynı kavramı ifade etmekte kullanılır. Hangi kavramı kullandığınız çok önemli olmayabilir ancak doğru sınıflandırmayı bilmeniz önemlidir.

• Öncelikle temel kavramların aslında neyi ifade ettiği bilinmelidir. Hafıza veya bellek kelimeleri daha üst düzey ifadelerdir.

• Bilgisayarın ana hafızası olan RAM’in, sadece bir hafıza türü olduğu unutulmamalıdır. RAM’in yanı sıra bilgisayar bünyesinde daha birçok hafıza birimi vardır. CMOS, ROM, EPROM, flash gibi kavramların hepsi birer hafıza türüdür.

RAM(Random Access Memory-Rasgele Erişimli Bellek )

• RAM, elektrik kesildiğinde içerisindeki veriler kaybolduğundan işlemcinin işleyeceği verilerin tutulduğu geçici bir depolama alanıdır.

• Bilgisayar üzerinde işlem yaparken en önemli noktalardan biri yeterli ve kaliteli RAM’lere sahip olunmasıdır. Aksi hâlde yeterli RAM alanı mevcut değil ise düşük performansın yanında birçok yazılımı çalıştıramama gibi problemler de çıkabilir.

RAM’ler hesap çizelgesi gibi organize edilmiştir. RAM bölümü adreslenerek adresten okuma ya da adrese yazma işlemleri yapılabilir.

Programlar ve veriler kullanımda olmadıkları zamanlarda yığın depolama alanında tutulur. Bu genellikler sabit disk olmakla beraber, USB bellek veya CD, DVD gibi optik ortamlar da olabilir. Talep olduğunda programlar yığın depolama aygıtından RAM'e kopyalanır ve ardından çalışır.

Programların çalışabilmesi için öncelikle RAM’e aktarılması gerekmektedir. Bu işlemin temel amacı, CPU tarafından işlenecek veri ve komutlara çok daha hızlı bir şekilde erişilme ihtiyacıdır.

• CPU RAM’e sabit disklerden çok daha hızlı erişir. • Eğer çağrılan program sahip olunan RAM’den daha

büyük boyutta ise belirli aralıklarla sabit diskten transfer yapılması gerekmektedir. Bu özellikle büyük bilgisayar oyunları ve çok RAM kullanan tasarım programlarında ortaya çıkabilir.

• RAM’in bu tarz yetersiz kalması durumlarına karşn işletim sistemi PageFile servisi ile sabit diskin bir kısmını RAM gibi kullanmaya çalışır.

RAM ölçüm birimleri

RAM modülleri Bayt cinsinden ifade edilir. 256 MB, 512 MB, 1 GB, 2GB modüller hâlinde satılır. Hafıza büyüklük ölçülerini tekrar hatırlayınız: 1 Bayt (B) = 8 Bit 1 Kilobayt (KB) = 1024 Bayt 1 Megabayt (MB) = 1024 KB = 1,048,576 Bayt 1 Gigabayt (GB) = 1024 MB = 1,073,741,824 Bayt 1 Terabayt (TB) = 1024 GB = 1,099,511,627,776 Bayt

RAM yongaları:

Üretim teknolojisindeki gelişmelere bağlı olarak RAM çipleri veya yongaları, zamanla değişmiştir. Günümüzde üretilen yongalar ise bacakları altta olacak şekilde CSP yapıdadır. Dikkat ederseniz yonganın çevresinde bağlantı bacakları bulunmamaktadır.

Görsel olarak bellek yongaları, genelde küçük yeşil bir PCB yüzeyin dizilmiş ufak siyah modüller hâlindedir.

• SIMM RAM paketi SIMM (single inline memory modüle -tek sıralı hafıza modülü), artan RAM ihtiyacına karşın PCB üzerine RAM yongalarının yerleştirildiği ilk çözümdür.

• Statik RAM: Statik RAM’ler ise daha yüksek hıza karşın daha yüksek maliyetlidir ve daha büyük mimari bir yapı kullanır. Bu sebeple genellikle küçük boyutlu olarak ön bellek amacıyla kullanılır. Daha çok devreye entegre durumdadır ve yenisi ile değiĢtirilmesi zordur.

DRAM (dynamic random access memory – dinamik RAM):

Şu anda en popüler bellek türü olan dinamik RAM, düşük maliyet, küçük mimari yapı ve makul derecede hız sunması sayesinde genellikle sistem hafızası olarak kullanılır. Uygun maliyetlerle yüksek kapasiteli ve esnek çözümler sunabilir.

Mikroskobik kapasitörler ve transistörler sayesinde 1 ve 0’ları saklayan özel bir tür yarı iletkendir.

Teknik olarak aralarındaki en önemli fark ise SRAM’in periyodik olarak yenilenmesi gerekmezken DRAM için periyodik yenileme gerekiyor olmasıdır.

DIMM RAM paketi (dual inline memory modüle - çift yönlü hafıza modülü)

SDRAM’ler başlangıcını DIMM modülleri olarak yapmıştır. Günümüzde hâlen kullanılan en popüler RAM paketidir. DIMM modüllerinin buffering ve ECC gibi bazı ilave fonksiyonları gerçekleyebilmesi için ekstra pinleri vardır. Dizüstü bilgisayarlar için SO-DIMM olarak adlandırılan bir türevi bulunmaktadır.

Single/double sided DIMM

DIMM RAM yongaları PCB üzerindeki tek bir yüzeyde bulunur ise bu modül “single sided” olarak adlandırılır. Modül PCB’sinin her iki yüzeyinde de RAM yongaları varsa bu DIMM modülü “double sided” bir RAM olarak ifade edilir. Çift yüzeyli DIMM modülleri doğal olarak biraz daha kalındır ve bazı anakartlarda diğer slotların da dolmasına neden olabilir.

Anakartın desteklediği RAM türleri kapsamında, single veya double side DIMM modüllerinden hangilerini desteklediği de genelde kitapçıklarda belirtilmiştir.

DDR: Double data rate (iki kat veri transfer)

DDR, double data rate, yani iki kat veri transfer oranı sağlar. Yani aynı saat sinyalinde iki kat veri gönderebilmektedir.

DDR SDRAM’ler RDRAM’den daha yavaş olsa da ciddi fiyat avantajı ile endüstri standardı olmuştur.

ROM (read only memory-salt okunabilir bellek)

ROM, sadece okunabilir bellekler için kullanılan genel bir ifadedir. İlk üretilen ROM sadece okunabilir özelliktedir. Daha sonra üretilen ROM çeşitleri üzerinde elektriksel yöntemlerle değişiklik yapılabilmektedir. Bu tipteki hafıza birimleri elektrik kesildiğinde dahi bilgilerin saklanması gerektiği durumlarda kullanılmaktadır. Genel olarak dört gruba ayrılır.

MPROM (masceble programmable read only memory-maske programlı ROM) Özel bir program veya veriyi maskelemek amacıyla kullanılan üretici tarafından programlanan ROM çeĢididir. PROM (programmable read only memory- programlanabilir ROM) Kullanıcı tarafından ROM programlayıcı adı verilen özel bir devre ile sadece bir defa programlanabilen ROM türüdür.

EPROM (erasable programmable read only memory- silinebilir programlanabilir ROM Morötesi ışık ile silinebilen, içerisindeki bilgiyi yıllarca koruyabilen ROM çeşididir. Morötesi ışık koruyucu gövde üzerindeki quartz ile kapatılmış küçük bir pencereden verilir. EEPROM/FLASH ROM (erasable programmable read only memory- silinebilir programlanabilir ROM ) Devrede iken elektriksel yolla bir kısmı ya da tamamı değiştirilebilen, silinebilen ve yeniden veri yüklenebilen bir ROM türüdür.

Bellek Seçimi

Genelde daha fazla performans için daha fazla RAM gerekmektedir. Özellikle birden fazla program açıkken genel sistem yavaşlığı ve aşırı sabit disk kullanımı veya “disk thrashing”dir.

Ram yetersiz olduğunda sabit diske daha çok başvurulduğundan sabit disk daha çok çalışıp ses üretir, buna disk trashing denir.

“Anakartın RAM türü ve kapasitesine göre desteklediği RAM hızları neler, önerilen marka ve modeller (QVL) listesi var mı, kaç adet RAM modülü takılabiliyor ve kaçı boĢ durumda; RAM boyutu önerilen düzeyde mi ve PageFile kullanımı uygulamalar açık ve kapalı olması durumunda nasıl değişiyor?” gibi soruların cevapları bize uygun RAM seçimi için yol gösterecektir.

Bellek Montajı

• Bilgisayarda bulunan chipler düşük voltajla çalıştığı için insan vücudundaki statik elektrikten zarar görme ihtimali vardır. Bunun için elektrostatik deşarj yapılmalıdır.

• RAM’lar yuvalarına yerleştirilip bastırılınca yandaki kilitler çentiklere denk gelerek çıkmasını engelleyecektir. Masaüstü bilgisayarda ram modülleri dik olarak yerleştirilirken dizüstü bilgisayarlarda yatay olarak yerleştirilir.

EKİM 3.HAFTAKASALARBilgisayar Kasaları

Kasanın içinde anakart takma tepsisi, güç kaynağı yuvası, birkaç tane 5.25" ve 3.5"luk yuvalar -ki buralara sabit disk ve CD-ROM sürücü gibi aygıtlar yerleştirilir-, arka tarafında soket boşlukları vardır.

1 tane yeniden başlatma, 1 tane açma düğmesi ve 1 tane de kilit düğmesine sahip olabilir. Yatay ve dikey yerleştirilebilenleri, alüminyum veya çelikten yapılanları ve boyut olarak değişik yapılarda bulunanları mevcuttur

Kasa Çeşitleri Kasaların farklı çeşitlerde olmasının birtakım sebepleri vardır. Bunlar yerleşim, boyut, takılabilecek donanım sayısı, sağladıkları güç gibi özelliklerden doğar.

Masaüstü (desktop) kasa: Yatay olup üzerine ekran konulabildiği için yerden tasarruf edilir ve kasa göz önünde olur. Tower kasaya göre çokça yaygın değildir. Genişleme kartları dikey yerleştirildiğinden kasa içerisine standart donanım kart sayısı fazla değildir.

Kule (tower) kasa: Tower kasalar büyüklük bakımından üçe ayrılır. Full-tower olarak isimlendirilen kasa en büyükleridir ve 60 ile 90 cm yüksekliğindedir. Üzerine birçok sürücü takılabilir. Bu yüzden de güçlü bir güç kaynağı bulunur. Bu boyuttaki kasalarda genişleme sorunu yaşanmaz. Boyutu büyük olduğu için çok iyi derecede soğutma yapılabilir. Boyut bakımdan ikinci büyük kasa, mid-tower kasadır. Mid-tower birçok yönden full-towera benzer. Ama daha kısadır. Mini-tower olarak isimlendirilen kasa ise en popüler olanıdır. 50 ile 60 cm yüksekliğindedir ve desktop kasadan daha geniştir. Boyutundan dolayı da masa üzerinde daha az yer kaplar.

Slim kasa: Bu tip kasalar hem yatay hem de dikey olarak kullanılabilir. Genelde mid tower büyüklüğündedir.

Güç Kaynakları

• Tüm donanım birimlerinin elektrik enerjisini sağlayan cihazdır. Üzerinde anakart, sürücülerin ve kasa içi fanların elektrik enerjisini karşılamak üzere kablo konnektörleri vardır. Diğer donanım birimleri enerjisini anakarttan alır. Sıradan bir bilgisayarın kullandığı güç kaynağı yaklaşık 450-600 watt güçtedir. Güç kaynağı 220 volt şehir alternatif akım şebeke gerilimini -12, -5, +3.3, +5, +12 volt gruplarına çeviren donanım birimidir. Her bir çeşit volt değerini taşıyan kablonun rengi farklıdır.

• Örneğin siyah = nötr, kırmızı = +5 V, sarı = +12 V değerlerini göstermektedir.

• Güç kaynağı 220 V değerini düşürerek doğru akıma çevirip akım ve gerilim yönünden düzenleyerek çıkışına verir. Gerilim düşürücü (transformatör), doğrultucu (köprü diyot), akım (bobin) ve gerilim (kondansatör) düzenleyici görevlerini gören çeşitli elektronik ve elektrik bileşenlerden oluĢur. Güç kaynağının kaliteli olması tüm donanım birimi için hayati bir seçimdir. Elektronik alt yapısı olmayan bir kullanıcı için güç kaynağı kalitesinin en basit göstergesi, ağırlığıdır. Ağırlık arttıkça malzeme miktarı, kablo kesiti, kondansatör büyüklükleri, soğutucuların büyüklüğü, konnektör sayısı ve transformatörün sargı miktarı hakkında hafif olana göre daha iyi fikirler vermektedir.

Kasaya Anakart Montajı • Bilgisayarın en önemli parçası olan anakartlar, genelde

kasa içerisine yatık şekilde monte edilir. Anakartların üzerinde kasa içerisine monte edilmek üzere anakartın marka, model ve yapısına göre 4 - 12 arası vida slotu bulunur. Resim 4.6’da anakart ve kasa üzerindeki vida bağlantı noktaları belirtilmiştir. Sonrasında kasamızda anakartın vidalarını oturtacağımız yuva vidaların yerlerini tespit edip kasa içerisindeki deliklere takıyoruz, bunu yaparken anakartın üzerindeki deliklere göre gitmemiz gerek. Fazladan atılan bir vida anakartın altında kalırsa anakartın bozulmasına sebep olabilir. Yuva vidalarını taktıktan sonra anakartı bu vidaların üzerine oturtup vidaları sıkabiliriz, doğru vida kalınlığını seçmeye dikkat ediniz, ince veya kalın vida kullanırsanız hem kasanıza hem de vidayı sökmek için uğraşacağınız için anakartınıza zarar verebilirsiniz. Vida yuvaları yerleştirildikten sonra anakart yan panelin üzerine yerleştirilip vidalanabilir.

• Anakartı kasaya monte etmeden önce üzerine işlemci ve RAM gibi donanım birimlerini monte etmek uygun olacaktır.

Güç Kablolarının Montajı

. Anakart Beslemesi

Anakart güç bağlantısı Anakartlar çalışmak için güç bağlantılarına ihtiyaç duyar. Güç kaynağından çıkan en kalın kablo demeti anakarta güç sağlayan temel kanaldır. Bu kablo demetinde çeşitli gerilim düzeylerine sahip kablolar bulunur. Güncel anakartlarda 24 pinli bu güç bağlantısına bahsettiğimiz kablo demetinin sonundaki soket oturur. Eski anakartlarda bu bağlantı 20 pinli olduğu için bazı güç kaynaklarında 20 pinlik bir blok ve aynı demette yanında gelen 4 pinlik ikinci bir blok görebilirsiniz.

Güç Bağlantıları 1-) 1 adet 24 pinlik (20+4) anakart güç konnektörü bağlantısı

2-) 2 adet 6 pinlik haricî ekran kartı güç beslemesi

3-) 1 adet 4 / 8 pinlik işlemci güç bağlantısı (ATK)

4-) 2 adet 4 pinlik floppy (disket sürücü) güç bağlantısı

5-) 6 adet 4 pinlik molex güç kablosu

6-) 6 adet sata güç bağlantısı

Dâhilî Kabloların Bağlantısı • Bütün anakartlarda ön panel fonksiyonları için gereken bağlantılar

kartın alt sağ bölümüne yerleştirilmiştir. Anakartınızın kullanım kılavuzundan hangi pine neyin bağlandığını öğrenebilirsiniz. Anakartın üzerinde yazan kısaltmalar deneyimsiz kullanıcılar için bir anlam ifade etmez.

• SP, SPK veya SPEAK: Dört iğneli hoparlör bağlantısı • RS, RE, RST veya RESET - iki iğneli RESET kablosu buraya bağlanır. • PWR, PW, PW SW, PS veya Power SW - bunların hepsi güç düğmesi

anlamına gelir, bilgisayarın açma/kapama düğmesinden gelen iki iğneli kablo bağlanır.

• PW LED, PWR LED: Güç LED'i - bilgisayarın açık olduğunu gösteren ön panel ışığının iki iğneli bağlantısı

• HD, HDD LED - Bu iki iğneli bağlantıya sabit disk aktivitesini gösteren LED bağlanır.

• RESET ve AÇMA/KAPAMA düğmeleri her durumda ters takılsalar bile çalışır. Ancak LED'ler ters takıldığında çalışmaz. Eğer bu tür bir sorun yaşarsanız bağlantının yönünü değiştirmeniz yeterlidir.

EKİM 4.HAFTADİSK SÜRÜCÜLER

Günümüzde yazılımların dağıtımı, bilgi arşivleme ve sistem yedekleme de bilgilerin kalıcı olarak saklandığı ortamlardır.

Sabit Diskler

Bilgisayar temel bileşenlerinden içerisinde sadece sabit disk yapısal olarak diğerlerinden farklılık gösterir. Sabit diskler, günümüz teknolojisinde, büyük boyutlardaki verilerimizi uzun vadeli saklamak için kullandığımız bileşenlerdir. Bu yüzden bilgisayarın en önemli parçalarındandır.

Bilgisayar çalışırken işlenmekte olan veriler ve çalışmakta olan dosyalar RAM (random access memory-rasgele erişimli hafıza) saklanır ve burada işlem görür. RAM'ler sistemin çalışma hızına uyumlu olarak çalışır. RAM'ler üzerinde içeriği değiştirilebilen (yazılabilen) yongalar bulundurur ve bu sistem tamamen elektrik akımı ile çalışır. Bilgisayarı kapattığınızda ya da bir elektrik kesintisi olduğunda RAM yongasındaki bilgiler kaybolacaktır. Bu nedenle bilgilerin kalıcı olarak saklanabilmesi için "manyetik" bir ortam olan sabit diskler kullanılır.

Sabit Disklerin Yapısı ve Çalışması Sabit disk mekanik bir donanım olması sebebiyle bilgisayar temel bileşenleri arasında, diğerlerinden daha yavaştır. Sabit diskin yapısında; • Disk kasasını bilgisayar içerisine monte etmede kullanılan vida

delikleri, • Sabit disk kapağının montaj delikleri, • Manyetik plakalar ve plakaların dönüşünü sağlayan devir

merkezi, • Kolların ve plakaların hareketini sağlayan hareket motoru, • Hakaret kolları ve bunların ucunda yer alan okuma yazma

kafaları, • Verilerin aktarıldığı şerit kablo ve SATA arayüz bağlantısı, • Motora enerji sağlayan enerji bağlantısı ve en son disk içindeki

hassas hava dengesini ayarlayan hava filtresi bulunmaktadır.

• Bütün sabit sürücüler özel bir motor tarafından kontrol edilen kolların üzerinde yer alan okuma/yazma başlıkları ve manyetik malzeme ile kaplı alüminyumdan yapılmış plaklardan oluşur. Kolların ucundaki iki küçük okuma/yazma kafası, bu plakalar üzerinde okuma ve yazma işlemleri gerçekleştirir.

• Plakalar dakikada 3.500 ile 15.000 devirle dönerler ve devir hızı RPM olarak ifade edilir. Plakalar ile kafalar arasındaki boşluk uçuş yüksekliği olarak ifade edilir ve bu yükseklik, bir parmak izinin kalınlığından bile daha azdır. Okuma/yazma başlıkları diske ne kadar yaklaşırsa bilgi sürücüye o kadar yoğun depolanır.

• Manyetik plakalar: Esnek olmayan ve metal ya da plastikten imal edilen parçalardır ve üzeri demir-oksit veya diğer manyetize edilebilir bir madde ile ince bir katman hâlinde kaplanmıştır. Bu plakalar yuvarlaktır ve ortalarından elektrik motorunun miline bağlıdır. Bir hard diskin içinde birden fazla disk plakası olabilir ve bu plakaların tümü aynı hızda döner.

• Hareket motoru : Manyetik diskleri okuma/yazma kafalarının tüm yüzeyleri okuyabileceği şekilde çok yüksek hızlarda (dakikada 7200 tur gibi) döndürme görevini yerine getirir.

• Kümeler (Cluster): Disk üzerinde varsayılan, işletim sisteminin disk yönetimi ile alakalı bir büyüklük olup dosya ve dizinlerin yerleştirildiği en küçük disk alanına denir. Boyutu dosya sistemine göre değişir.

• Okuma/yazma kafaları: Her disk plakasının iki tarafındaki kollar üzerinde okuma yazma kafaları bulunur. Bu kafalar tüm yüzeyleri okuyabileceği şekilde küçük bir elektromıknatıstan oluşup diskin merkezinden dış yüzeyine kadar hareket edebilir ve diskin dönmesi ile okuma/yazma kafasının altında var olan veri okunur veya yenisi yazılır.

• Plaka başına, altta ve üstte olmak üzere iki kafa bulunur. Ancak “plaka sayısı çarpı 2” gibi formülü de yoktur. Kafaların plakalar üzerinde gezerken üstünden geçtiği veri miktarı ne kadar çok ise kapasite o kadar yüksek olacaktır. Bu mantık ile yakın zamanda geliştirilen dikey kayıt teknolojisi sayesinde aynı alana daha fazla veri saklanabilmektedir.

• Tüm plakaların üzerinde, verilerin kaydedilmesi amacıyla iç içe halkalar şeklinde tam bir tur atan, yani daire şeklinde izler vardır. Bu izler, track olarak adlandırılır. Bir plaka üzerinde merkezden dışa doğru aynı uzaklıkta iç içe dairesel halkalardan binlerce track çizebilirsiniz. şekilde de gördüğünüz gibi bir sabit diskin içinde üst üste birkaç tane plaka vardır. Her plakada aynı çapa sahip trackları bir bütün olarak düşündüğünüzde bu track birleşimi bir silindire benzetilebilir. Dolayısıyla her sabit disk, plakalar tek başlarına düşünüldüğünde binlerce track’a, plakalar üst üste değerlendirildiğinde ise bir plakadaki track sayısı kadar silindire sahip olacaktır.

• Okuma yazma kafaları hep birlikte hareket eder. Bir okuma yazma kafası 4. iz üzerinde ise diğerleri de aynı iz üzerindedir. Okuma yazma kafasının konumunu değiştirmeden okuma yazma yapabildiği tüm izler silindir yapıyı oluşturur. Eğer sabit disk tek bir disk tabakasından oluşsaydı silindir ve track aynı anlama gelecekti.

SektörlerPlaka üzerindeki 2 track arasında kalan bölge; bir silindir parçasıdır ve sektör olarak adlandırılır. Sektörler sabit disklerin atomudur yani bilgiyi depolarken bölümden daha küçük bir şeye bölünemez.

Soldaki şekilde; track, silindir ve sektör kavramları arasındaki ilişki daha net algılanabilir.

Sabit Disk Çeşitleri Fiziksel olarak tüm HDD çeşitleri birbirine benzemekle beraber güç ve veri kablo soketlerine göre ayrılır. Bu özelliklerini belirleyen faktör bilgisayara bağlandıkları arabirim açısından farklılık gösterir.

Sabit diskler günlük kullanımda en çok kapasiteleri ile anılıp diğer teknik özellikleri teferruat kabul edilir. Fiziksel büyüklük sınıflandırmasında ise günlük hayatta, 3.5” veya 2.5” yerine PC sabit diski veya notebook sabit diski şeklinde kullanılmaktadır.

Sabit disklerin sınıflandırılmasında kullanılan diğer özellikler ise içindeki plakaların dönüĢ hızları, ön bellek miktarları ve sunduğu yeni teknolojileri sayabiliriz.

ATA sürücülerinin temelde iki türü vardır. İlki paralel ATA yani PATA sürücüleri, diğeri de seri ATA, yani SATA’dır. PATA, SATA ve IDE kavramlarının sektörde yanlış bir şekilde tanımlanması söz konusudur. IDE ve SATA iki ayrı sınıflandırma olarak değerlendirilir; oysaki SATA’da, PATA’da IDE arabirimini kullanan disk teknolojileridir. Klasik ATA terimi, SATA’nın çıkmasıyla PATA olarak revize edilmiştir.

Veri Kabloları

PATA disklerin montajını yaparken önce master/slave ayarı gerekiyorsa yapılmalıdır. Bahsedildiği üzere SATA disklerde bu ayara gerek yoktur. Sonra sabit disk kasa içerisindeki yuvalara vida ile her iki taraftan sıkıca oynamayacak şekilde vidalanmalıdır.

. PATA (parallel advanced technology attachment - paralel ileri teknoloji eklentisi)

Tek bir şerit kablo üzerine en fazla 2 tane sürücü tanımlanabilir. Tek kablo üzerinde yer alan 2 sürücüden birinin “master”, diğerinin ise “slave” olarak ayarlanması zorunluluğu vardır. Bunu bir nevi o kablo üzerinde I/O adresi gibi de düĢünebilirsiniz. Kablo üzerinde 2 master veya 2 slave aygıt olursa kontrolcü bunlardan birini veya ikisini birden göremez. Master ve slave ayarları kablo üzerinden otomatik olarak veya sabit disk üzerinden jumper ile ayarlanır.

Paralel olarak veri iletimine sahiptir. Sahip olunan arabirim CDROM, DVDROM ve HDD (hard disk drive)ler için de aynıdır. PATA sabit diskler, 40 ve 80 iletkenli kablo (ribbon kablo) ile anakarta bağlanır. 80 iletkenli kablo daha yüksek bant genişliğine sahiptir. Bu kablolar 45 cm’den uzun olmamalıdır. PATA disklerde veri kablosunun bir kenarında kablo boyunca genelde kırmızı renkte bir Ģerit bulunur. Kablo disk üzerine bağlanırken bu renkli şerit tarafı mutlaka güç kablolarına bakmalıdır.

SATA

Veri kablosu maksimum 100 cm uzunluğunda olmalıdır. Kapladığı yer ve uzunluk olarak IDE kablosundan daha avantajlıdır. SATA3 teknolojisinin çıkmasıyla veri transferinde 600MB/s hıza ulaşılmıştır.

Sabit Disk Seçimi

Satın alacağınız sabit diske karar verirken öncelikle kullandığınız işletim sistemi kapasitesine dikkat etmelisiniz. Buna depolamak isteğiniz müzik, video, resim dosyaları ve grafik programları eklenince büyük ebatta bir arşiv ihtiyacı ortaya çıkacaktır.

Sabit diskler için belirleyici olan diğer bir kıstas ise sabit diskin dönüş hızıdır.

RPM (Revolutions Per Minute): Diskin bir dakikadaki tur sayısını ifade eder.

RPM’nin yüksek oluşu veriye ulaşım açısından avantaj sağlar. Ancak “RPM” yükseldikçe tüketilen enerji miktarı ve fiyatı artar. Bu yüzden dizüstü bilgisayarlarda pil kullanım süresini kısalttığı için yüksek “RPM” tercih edilmemektedir.

Ayrıca anakartın SATA, IDE veya SCSI veri kablolarından hangisini ya da hangilerini desteklediğine bakılarak sabit disk seçimi yapılabilir.

Bunun yanında genelde gözden kaçan ön bellek, aslında dikkat edilmesi gereken bir husustur. Çünkü sabit diskte artan ön bellek miktarı performansı artırır.

Sabit Disk Montajı

Montaj için kasayı açmak, sabit diski vidalarla kasaya tutturmak için yıldız bir tornavida yeterli olacaktır. SATA sabit disklerde olmamakla birlikte, IDE sabit disklerde master/slave ayarlarının yapılması gerekir. Bunun için sabit disk üzerindeki jumper ayarlarına dikkat edilmelidir.