eğitim bilimleri 4

-EĞİTİM BİLİMLERİ-

"Biliş" (Cognition) terimi dünyamızı öğrenmeyi ve anlamayı içeren zihinsel faaliyetler anlamına gelir. Yaklaşık olarak biliş kelimesi "düşünme" ile eş anlamlıdır. Çocuklar yetişkinler gibi düşünemezler. Bir başka deyişle çocuklar yetişkinlerden daha ilkel bir düşünme örüntüsü gösteren küçük yetişkinler değildir. Kendilerine özgü bir dünya görüşleri vardır. Duruma bu yönden bakmak çocuğun dünyasını anlamamız bakımından çok önemlidir. (Morgan, s.60)

Bir olaya birden fazla yaklaşım ya da o olayı ele alışyolları vardır. Aynı durum insan gelişimini.__incelemede de geçerlidir. Gelişim konusunda ■§İsviçreli Psikolog ve filozof Jean Piaget'in kuramı £çağımızda da geçerliliğini korumakta ve yaygın E

olarak kulianılmaktadır. (Morgan, s.60) |

Bireyin, çevresindeki dünyayı anlama ve Şjjjjöğrenmesini sağlayan, aktif zihinsel faaliyetlerdeki -ggelişime bilişsel gelîşim denir. Bilişsel gelişim, jjjbebeklikten yetişkinliğe kadar, bireyin çevreyi, 'gdünyayı anlama yollarının daha kompleks ve etkili :Ehale gelmesi sürecidir. (Senemoğlu, 2004) >

BilgiNotuj

Biliş; düşünme, öğrenme ve hatırlama süreçlerinedenir.Bilişsel Gelişim, yaşla birlikte bu süreçlerdemeydana gelen değişimlerdir.

Piaget dışında, Heinz Wemer ve Jerome Bruner'in kuramları bilginin veya bilişsel gelişimin kazanılması sürecinde bazı temel kabulleri içerir. Bu kabuller şunlardır;

1. Bilai edinme süreci tepkide bulunabilen birçevre ortamında aktif öğrenmeyi içerir.

2. Gelişimi büyük ölçüde çevredekiuyaranlarla ilişkili ilkel, refleks tepkiler, butepkilerin gelişerek temsil edilişi vesoyutlanması takip eder.

GELIŞIM PSIKOLOJISI Biiişsel (Zihınsel) Gelişim

Gelişim bir sonraki aşamayı destekleyen ve takip eden hiyerarşik aşamalarla gerçekleşirken, aynı zamanda bir önceki aşamalarla da bağlantılı bir süreçtir. Davranışın biyolojik temelleri vardır ve bu durum uygun çevre uyarısına maruz kaimadıkça ortaya çıkmaz.

flilgi Notu /

Bilişsel gelişim alanında Piaget, Bruner, Gagne ve Vygotski'nin çalışmaları bulunmaktadır.

PİAGET'NİN BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMI

Piaget, bilişsel gelişimde, olgunlaşma ile öğrenmenin etkileşiminin önemini vurgular. Çocuklar, geçirdikleri yaşantının biyolojik olgunlaşma düzeyleri ile girdiği karmaşık bir etkileşim sonucunda, çevrelerinde olup bitenlere anlamlar yüklerler. Başka bir anlatımla bir çocuğun olayları ya da durumları açıklama biçimi, izinde bulunduğu bilişsel gelişim dönemine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. (Erden, Akman, 2005)

Piaget'ye göre bilişsel gelişimin temel kavramları

• Şema oluşturma• Özümseme• Uyum sağlama• Organize etme• Uzlaşma / Dengeleme

1. Şema

Doğumdan itibaren çocukların dünyayı anlamak ve keşfetmek için yaptığı deneyler (girişimler) sonucunda, fiziksel ve sosyal dünyanın nasıl işlediğine dair oluşturdukları kuramlara şema adı verilir.

2. Özümseme

Çocuğun, yeni bir nesneyle/olayla karşılaştığında bu

-GELİŞİM PSİKOLOJİSL

yeni nesneyi/olayı daha önce edindiği şemayı/şemaları kullanarak yani yeni nesneyi/olayı daha önce edindiği şemalar içinde şekillendirerek açıklamaya çalışmasıdır.

3. Uyum Sağlama / Düzenleme / Uyumsama

Karşılaşılan yeni durum daha önceki şemaların kullanılmasıyla açıklanamadığında çocuğun, daha önce edindiği şemayı değiştirerek yeni bir şema oluşturmasına uyum sağlama adı verilir.

4. Organize Etme / Örgütleme

İlk kez karşılaşılan her durum bireyin içinde var olan bilişsel dengeyi bozar ancak özümseme —► uyum sağlama süreciyle bu denge yeniden kurulur. Uyum sağlama sürecinden sonra yeni edinilen her şema daha önceki şemalar (davranışlar) arasına alınarak tüm yapının yeniden düzenlenmesine organize etme adı verilir.

5. Uzlaşma

Şema^özümseme—>uyum—»organize etme süreci ile birey sürekli olarak bilişsel dengesini korur veya bozulan dengeyi yeniden düzenler. Buna bağlı olarak da sosyal ve fiziksel çevreyle yani yaşamla denge/uyum içinde kalmaya çalışır. Buna uzlaşma adı verilir.

Jean Piaget'ye göre zihinsel ya da bilişsel süreçler çocuğun dünyayı anlamasını sağlar. Ona göre zihinsel gelişim birbiriyle ilişkili dört faktörden etkilenir:

1. Olgunlaşma

2. Tecrübe/Deneyim

3. Sosyal etkileşim kültürel aktarım

4. Dengeleme

1. Deneyim / Yaşantı

Çocukların sosyal ve fiziksel çevreyle (yaşamla) gerçekleştirdikleri her türlü etkileşim ve yaşantılardır (yakalama, hareket etme, somut objeler hakkında düşünme ve onlarla ilgili süreçler doğrultusunda düşünme vb.)

2. Sosyal Etkileşim

İçinde yaşanılan toplumun ve kültürün (arkadaş, aile vb.) herhangi bir durum hakkındaki bilgisinin

paylaşımıyla yeni şemaların kazanılmasıdır. (Örneğin kelebeğe "kelebek" demek.)

3. Olgunlaşma

Bazı bilişsel süreçlerin fiziksel yeterliliklerin artmasına bağlı olarak gelişmesidir. Dil öğrenme gibi. Örneğin, yeterli fiziksel olgunlaşma meydana gelmeden dil gelişimi gerçekleştirilemez. Fiziksel olarak olgunlaşma, özellikle merkezi sinir sisteminin olgunlaşmasıyla ilişkilidir.

4. Dengeleme

Olgunlaşma, tecrübe ve sosyalleşme süreçlerini bir araya getirerek zihinsel yapıyı inşa etmektir. Yukarıdaki üç sürece eşlik eden bir süreç olarak, insan düşüncesinde doğuştan varolan, çevre ilişkilerinde ve kendi içinde gittikçe daha dengeli, ayrıntılı ve tutarlı olma eğilimidir.

PİAGETYE GÖRE BİLİŞSEL GELİŞİM

DÖNEMLERİ

A) DUYUSAL HAREKET DÖNEMİ (0-2 YAŞ)

Bu dönemdeki Sensory-Motor bilişsel faaliyetler, duyumlar vasıtasıyla gerçekleşen anlık yaşantılara dayanır. Refleksler bu dönemin temel karakteristiğini teşkil eder. Hareketler, yoklama ve beş duyu asıl bilgi kaynaklarıdır. Çevredekileri görüp hissetmekle beraber, onları kategori halinde toplayamaz. Tepkiler, içinde bulunulan şartlara göre belirlenir. Her yaşantı çocuk için yepyenidir. Bu dönemde şemalar oluşmaya başlar. İlk şema emmeyle, sonra yakalama ile yeni bir şema oluşur. Şemalar her yeni objeye veya duruma uygulanır. Her şeyi emmeye veya yakalamaya çalışır.

Özellikleri

I- Nesne kalıcılığı / sürekliliği: Nesne kalıcılığı, algıalanına girmeyen nesnelerin varlıklarınısürdürdüklerinin farkında olmayı ifade eder. Birnesne algılanmadığı sürece yoktur. Bebekleryaklaşık bir yaşa kadar gözünün önünde kaldırılanbir nesneyi arama çabasına girmezler.

II- Döngüsel Tepkiler: Çocuğun belirli türdekihareketleri tekrarlaması döngüsel tepkiler olaraktanımlanır.

a) Birinci Döngüsel Tepkiler (0-4 ay): Çocuğun parmak emmesi.


b) Ikinci Döngüsel Tepkiler (4-10 ay): Bedenindışındaki nesnelerle hareketleri tekrarlaması.Örneğin yatağında ayağını sallarken karyolasınınses çıkarmaya başladığını fark eden bir bebeğin,aynı sesi çıkarmak için ayağını yeniden sallaması.

c) Üçüncü Döngüsel Tepkiler (12-18 ay): Vücutdışında araçlarla davranışlarını tekrarlaması.Örneğin, bir çubukla istediği oyuncakları almayıdenemesi.

III- Model alma ve taklit etme kökenlidavranışların ortaya çıkması: Başlangıçta sadecegörebildiği hareketleri taklit eder. Çocuğun görmüşolduğu bir olayı olay ortadan kalktıktan sonratekrarlamasına ertelenmiş taklit adı verilir.Ertelenmiş taklit olayların akılda tutulduğunun birgöstergesidir.

IV-İnsanlarla sosyal etkileşimlere girme

V-Sembolik düşünceye hazırlık (Henüz sembolikdüşünce yok)

VI- Tutarak, hareket ettlrerek gözleyerek ~öğrenme |

UJ

VII- Yaşantıya dayalı öğrenme daha etkili .~LU

VIII-Hedefe yönelik davranışların oluşması. sm

B) İŞLEM ÖNCESİ DÖNEM /2-7 YAŞ

UJ

İşlem öncesi dönem kendi içinde sembolik dönem s

(2-4 yaş) ve sezgisel dönem (5-7 yaş) olmak üzere iki alt bölümde incelenir.

a) Sembolik İşlemler Dönemi / 2-4 yaş

Çocuk bu dönemde sözcük kullanmaya ve ilkel bir düzeyde ilk olarak bir sembol ile bu sembolün temsil ettiği nesne arasındaki ilişkiyi anlamaya başlar. Böylece çocuk "dil" ile yeni bir dünyayı keşfetmeye başlar. Bu zenginliklerden yararlanarak oyun yaşamı da zenginleşir. Bir ağacı at gibi kullanmaya, ana baba rollerine girerek taklit oyunları oynamaya başlar. Bazılarının da hayali arkadaşları vardır.

Özellikleri

» Sembolik düşünce gelişimi (nesne ya da hareketlerin bir diğerini temsil etmesi)

» Dilin ve dramatik oyunların kullanılmaya başlanması (sopayı at gibi kullanması)

» Kelime hazinesinde hızlı bir artış

»Ben-merkezci düşünce (herhangi bir konuda başkalarının bakış açısından olaylara bakamama, kendisini başkalarının yerinme koyamaması. Mesela telefon konuşmasında bir çocuğun karşısındaki kişiye "baak, annem bana yeni elbise aldı" demesi. (Dünyanın merkezinde kendisi varmış gibi algılama.)

»Animizm; Canlı ve cansız nesneler arasında ayrım yapamama; sihirli-majik- düşünce. (taşlar yaşıyor, lokomotifler canlıdır, ağaçlar düşünebilir, cam elimi acıttı, ağaç yapraklarını aşağıya ittiği için yapraklar düşüyor, vb.)

Animizm: Canlı ve cansız nesneler arasında ayrım yapamama.

» Kolektif Monolog: Karşısındakini dinlemeden, onun kendisini dinlediğini varsayarak konuşma.

»Paralel Oyun: Diğer çocuklarla yan yana oynamasına rağmen, diğerlerinin oyunlarına dikkat etmeme.

»Klşilerin sürekliliği: Nitelik olarak nesne sürekliliğine benzer. "Görünümü, kılık-kıyafeti değiştiğinde kişinin değişmediği" şeklinde açıklanabilir. Söz gelimi babasının şapkasını taktığında çocuğun ağabeyi "baba" olmaz. Bu dönem çocuğu bunu algılayabilir.

b) Sezgisel İşlemler Dönemi / 4-7 yaş

İşlem öncesi dönemin ikinci safhası sezgisel dönem (5-7 yaş) olarak isimlendirilir. Bu aşamada çocuk giderek daha karmaşık durumları deneyerek düşünmeye başlar. Bu noktada çocuk somut işlemlere doğru bir geçiş aşamasındadır. Somut olarak belirli ortamlarda düşünme kapasitesi geliştirme durumunda olmasına rağmen zihin işlemleri henüz çok sınırlıdır. Bu seviyedeki çocuklar halâ düşünce, akıl yürütme noktasında tek bir boyutu değerlendirebilmektedirler. Belirli bir işleme yönelebilir ve bu noktada zihinsel becerisini uyum

-GELİŞİM PSİKOLOJİSİ.

yönünde kullanabilir. Oysa bir önceki aşamada çocuklar aynı durumda benmerkezli oyun şemalarını özümleyerek işlemle ilgilidirler. Nesneleri sınıflandırma durumunda çoklu sınıflandırmayı gerçekleştiremezler ve tersine dönüştürme kavramının gerektirdiği işlemleri de başaramazlar.

Özellikleri

» Akıl yürütmelerin başlaması.

»Nesneleri belirli birden fazla özelliğe göre sınıflamave sıralamaöa zorluk/güçlük yaşama.

»Sayı uygunluğunu başaramama

Örnek:

Hangisi çok?a . D D D D D

b. a D a D a

C) SOMUT İŞLEMLER DÖNEMİ /7-12 YAŞ

Bu dönemde problemin somutlaştırılması önemlidir. Başlangıçta düşünce düzeyinde, doğru yanıtı almak güç olabilir; ancak çizerek sunulduğu takdirde daha başarılı olacaktır. Mantıksal düşünce gelişmiştir. Öğrenme durumunda malzemenin somuta indirgenerek sunulması, çeşitli kavramların kazanılmasında esas alınmalıdır. Çocuk yaşamakta olduğu dönemin özelliği gereği yaparak, yaşayarak, duyu organlarından gelen duyumlarla öğrenme durumundadır. Bu nedenle kavramlardaki gizli anlamları yakalaması güçtür. Ancak somut işlemsel dönemin sonuna doğru mecazî anlamlar; okudukları metnin ana fikrini çıkarma gibi yetenekleri gelişmeye başlar. Bu dönemde çocukların özgürlük, eşitlik, adalet gibi soyut kavramları anlamlaştırması da güçtür.

Özellikleri

»Empati: Olayları başkalarının gözünden görmeyi başarma

»Mantıksal Düşünme: Mantıksaldüşünebilmekle beraber bunları olay ya da nesneler üzerinde uygulayabilme.

»İleriye ve geriye doğru düşünebilme: Zihinsel bir işlem dizisini (mesela bir deneyi) ileriye ve tersine doğru sıralayabilme.

»Merkeziyetsizlik: Karar verirken çok merkez/boyut/özellik kullanabilme.

» Korunum: Şekilsel değişme, kütlenin değiştiğini göstermez.

o Madde Korunumu: Bir bütünün parçalara ayrılması miktarı değiştirmez.

o Uzunluk korunumu: Bir tel kıvrılıp katlandığında miktarı değişmez.

o Nitelik değişmezliği: Bir kaptan diğerine boşaltılan bir sıvının miktarı değişmez.

o Sayı Korunumu: Nesnelerinyakınlaştırılması veya uzaklaştırılması miktarları üzerinde değişiklik yapmaz.

o Alan Korunumu: Bir kâğıt parçasının kapladığı alan, o kâğıdı kesip başka şekiller oluşturduğumuzda değişiklik göstermez.

o Ağırlık Korunumu: Şekli değişen bir nesnenin ağırlığı değişmez.

o Hacim Korunumu: Bir parça oyun hamurunun şekli değiştirilse bile, bir sıvı içinde atıldığında taşırdığı miktar değişmez.

» Ayniyet: Bir şey eklenmediği veya çıkarılmadığı sürece miktar değişmez.

» Telafi: Bir boyutta meydana gelen bir değişiklik diğer bir boyutta değişiklik meydana getirir. Söz gelimi aynı miktardaki sıvının ince ve yüksek bir kaptan geniş bir kaba alınması durumu. Yükseklikte meydana gelen değişim genişlikte meydana gelen bir değişimle telafi edilir.

»Dönüşebilirlik; Görüntüsel değişiklik eski haline dönüşebilir; miktar değişmez.

>> Çoklu sınıflama; Nesneleri birden fazla özelliği dikkate almak suretiyle sınıflayabilme.

D) SOYUT İŞLEMLER DÖNEMİ /12 YAŞ VE

ÜSTÜ

Özellikleri: » Analiz-sentez: Nesneleri birleştirip

ayırabilme.

»Ergen egosantrizmi: Aşırı idealizm, hayali seyirciler.

» Soyut düşünebilme: A>B; B>C ise A<C

»Soyut kavrama: Özgürlük, adalet vb. soyut kavramları algılayabilme.

»Hipotezler oluşturabilme ve aralarından seçim yapabilme.


DİL GELİŞİMİ

Genel bir kabul olarak dil gelişimi bilişsel gelişime paralel olarak ortaya çıkar. Bu görüş Piaget merkezli bir görüştür. Fiziksel (psiko-motor), bilişse! gelişim ve dil gelişimi arasında bir paralellik vardır. Diğer bir deyişle dil gelişimi bilişsel gelişim ve psikomotor gelişimle ilişkilendirilerek açıklanabilir.

Dil, duygu ve düşüncelerin ses ve anlam olarak ortak olan öğeler ve kuralları kullanarak başkalarına aktarılmasını sağlayan gelişmiş simgeler/semboller bütünüdür. Dil, öğrenme, hatırlama ve tanımanın en önemli yoludur.

Dil Gelişimini Etkileyen Faktörler

1. Duyusal ve fiziksel engel: Dil gelişiminde duyuve sinir sisteminin sağlamlık ve bütünlüğü önemlidir.Ağır işitme kaybı, görme özrü, koklama, tat alma vedokunma duyularındaki bozukluklar çocuğun hem dilhem de zihinsel gelişimini olumsuz yöndeetkilemektedir.

2. Zihinsel engel: Zihinsel gelişimin yetersizliğiçocuğun dikkatini yoğunlaştıramamasına,kavramaya ait becerileri kazanmada güçlükçekmesine neden olur. Çocuk, zihinsel geriliğindüzeyine bağlı olarak konuşmayı ya hiç öğrenemezya da yaşıtlarından yavaş öğrenir.

o 3. Olgunlaşma: Sinir, kas sağlığı ve aralarındakiuyum normal olabilir. Fakat, motor gelişim yönündenbelirll olgunluğa erişmedikçe çocuk konuşamaz.Çene ve dil kaslarına hâkim olup, onları kullanacakdüzeye erişmeden sesleri çıkaramaz.

4. Duygusal durum: İlk çocukluk devresindeçocuğun karşılaştığı duygusal güçlükler onunkonuşma gelişimini etkiler, geciktirebilir. Bu etkikonuşmanın kazanıldığı devrede olursa konuşmagelişimini yavaşlatabilir. Ağır, korkunç kazalar veduygusal şok geçirenlerde konuşmanın kaybedildiğigörülmektedir.

5. Güdüleme, Uyarım ve Teşvik: Konuşmaöğrenilmesi oldukça uzun zaman alan ve oldukçakarmaşık bir öğrenme sürecidir. Bu sürecin normalhız ve düzeyde olması isteniyorsa çocukta konuşmaiçin ihtiyaç duyurmalı, konuşma çabası izlenmeli ve

PİAGET'İN BİLİŞSEL GELİŞİM DÖNEMLERİ VE ÖZELLİKLERİ (ÖZET TABLO)

DÖNEMLER YAKLAŞIK YAŞ MOTOR BECERİLERİ

DUYUSAL MOTOR 0-2 YAŞ Bebek kendisini diğer nesnelerden ayırt eder; uyaran arayışındadır; nesne sürekliliği kazanmıştır. İlkei şekilde sebep sonuç, zaman ve mekan anlayışı geliştirmiştir. Hayaii oyun ve sembolik düşünce başlangıcı vardır

İŞLEM ÖNCESİ DÖNEM

2-7 YAŞ Sembolik fonksiyonların gelişimi; dilin sembolik olarak kullanımı; sezgisel problem çözme; tersine dönüştüremeden odaklaşmış ve egosantrik düşünce; sayı korunumunun kazanılmasına başlangıç ve kategori halinde düşünme yeteneğiyle ilişkileri görebilme.

SOMUT İŞLEMSEL DÖNEM

6/7-11/12 Kütle, uzunluk, ağırlık, hacim korunumu; tersine dönebilirlik; merkeziyetçilikten uzaklaşma; başkalarının rolünü alabilme; somut işlemler çerçevesinde mantıki düşünce; sınıflandırma (nesneleri hiyerarşik sınıflar halinde organize etme), nesneleri seri halinde küçükten büyüğe vb. sıralama.

SOYUT İŞLEMSEL DÖNEM

11/12VE ÜSTÜ

Esneklik, soyutlama, akıldan hipotezler test etme, karmaşık muhakemede olasılıkları ve muhtemel durumları dikkate alma ve problem çözme.

başarılar daima fark edilerek ödüllendirilmelidir.

6. Sağlık: Bebeğin sık sık hastalanması veyaşiddetli ve uzun süren hastalıklar konuşma gelişiminigeciktirebilir.

7. Diğer çevresel etmenler: Ailenin sosyo-ekonomik ve sosyo-demografik özellikleri, evdekullanılan dilin niteliği, kitle iletişim araçları veçocuğun bunlardan etkilenme düzeyi, iletişimkurulan akran çevresinin olup olmaması, varsanitelikleri vb.

-GELİŞİM PSİKOLOJİSİ.

Bireyin dünyayı anlama yollarının artması ve

daha etkili hale gelmesi olarak tanımlanan

gelişim alanı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bedensel gelişim

B) Devinimsel gelişim

C) Bilişsel gelişim

D) Kişilik gelişimi

E) Ahlak gelişimi

Düşünme ve kavrama sisteminde meydana gelen

gelişmelere bilişsel gelişim diyoruz. Bilişsel

gelişim dünyayı anlama yolundaki zihinsel

faaliyetlerin gelişimidir. Yeni doğan bir bebeğin

baş etmesi gereken en büyük sorun dünyayı

tanımaktır. Dünyayı tanımak için insanlar farklı

yaşlarda farklı tepkiler gösterir. Bebeklikte yeni

karşılaşılan bir nesne ağza sokularak tanınırken,

yetişkinlikte araştırılarak tanınır. İnsanları çevreyi

tanımak için kullandığı bu yolların değişmesi ve

daha kompleks hale gelmesi bilişsel gelişimdir.

(Cevap C)«3g CM

3. Bilgi edinme yollarında çocukların aktif

olduğunu savunan ve bilişsel gelişimi

bireylerin çevreyi anlama yollarının

farklılıklarıyla açıklayan gelişim psikologu

aşağıdakilerden hangisidir?

A) Piaget

B) Bruner

C) Vygotsky

D) Rogers

E) Maslovv

Piaget bilişsel gelişimde olgunlaşma ve

öğrenmenin önemi üzerinde durmuştur.

Farklı yaşlardaki çocukların ve yetişkinlerin

dünyayı anlama yolları birbirinden farklıdır.

Piaget'e göre çocuklar dünyanın pasif

alıcıları değildir. Bilgi edinme sürecinde

aktiftirler.

(Cevap A)

ÇOZUMLU KAVRAMA TESTİ

2. İnsanın algılama, hatırlama, dikkat, düşünme gibi

zihinsel etkinliklerinde meydana gelen gelişime

bilişsel gelişim denir.

Aşağıdakilerden hangisi bilişsel gelişimin temel

kavramlarından birisi değildir?

A) Şema

B) Adaptasyon

C) Özümleme

D) Kritik dönem

E) Uyumsama

4. Bilişsel gelişime bir çok faktör etki eder.

Aşağıdakilerden hangisi bilişsel gelişime etki

eden faktörlerden birisi değildir?

A) Olgunlaşma

B) Yaşantı

C) Kültürel Aktarım / Sosyal etkileşim

D) Dengeleme

E) Büyüme

A-B-C-E seçenekleri bilişsel gelişimin temel

kavramlarındandır. Fakat D seçeneğindeki kritik

dönem gelişim psikolojisinin temel kavramıdır. Kritik

dönem yaşamın belli zamanlarında belirli

öğrenmelere karşı duyarlılığı gösterse de bilişsel

gelişimin temel kavramlarından biri değildir.

(Cevap D)

Doğru cevap E seçeneğidir. Çünkü büyüme bedenin

ya da organın bir durumdan bir başka duruma

geçmesidir. Büyüme vücudun boyca ve hacimce

artışıdır. Ancak büyümenin sonunda olgunlaşma

bilişsel gelişimi etkiler. A-B-C-D seçeneğinden yer

alan kavramlar bilişsel gelişime direk olarak etki

eden faktörlerdir.

(Cevap E)

5. "Piaget' e göre organizmanın her hareketikoordinelidir. Öğrenilen her bilgide bukoordinasyon içinde bir sistem içine dahil edilir."Organizmanın yeni edinilen bilgi ve yaşantılarıbir sistem dahilinde depolamasım,sınıflandırmasını Piaget aşağıdakikavramlardan hangisi ile açıklamıştır?A) DengelemeB) ÖrgütlemeC) UyumD) ŞemaE) Biyolojik olgunluk

7. Bu dönemd9 yeni doğmuş beb9k çevreden g9İen

uyarıcılara refieksleri aracılığıyla tepki verir. İki aylık

olduğunda ise istemli hareketler gösterir.

Yukarıdaki açıklama Jean Piaget'in bilişsel

gelişim dönemlerinden hangi dönemin temel

özelliğidir?

A) Duyusal devinim/motor dönem

B) İşlem öncesi dönem

C) Somut işlemler dönemi

D) Soyut işlemler dönemi

E) İşlem sonrası dönem

Piaget' nin bilişsel gelişim için ön gördüğü

ilkelerden biri de organizmanın örgütleme

eğilimidir. Organizmanın tüm uyum hareketleri

organize edilmiş bir davranışın parçasıdır.

Organizmanın tüm etkinlikleri koordinelidir.(Cevap B)

Paragraftaki açıklamada yeni doğmuş bebek ifadesi

bizim için anahtar kelimedir. Çünkü duyusal motor

(devinim) dönemi (0-2 yaş) arasını kapsayan bir

dönemdir.

(Cevap A)

S2 CDtc aı n

6. Zeka ile ilgili olarak aşağıda verilen ifadelerden

hangisi Piaget' nin görüşlerine ve geliştirdiği

bilişsel gelişim kuramına uygundur?

A) Zeka bireyler arasındaki öğrenmefarklılıklarının temel nedenidir

B) Zeka bireyin çevreye uyum beceriierinin birgöstergesidir

C) Zeka bireyin toplumsal etkileşim gücününtemsilcisidir

D) Zeka ancak genel yetenek testleriyle ölçülürE) Zeka gelişimi tamamen kalıtsal faktörlerin

etkisi altındadır.

"-J CÜ

5§ UJ

'SUJ

Jean Piaget'ye göre bu dönemde beb9k duyuları

ve motor faaliyetleriyle dış dünyayla ilişkiler kurar.

Yukarıda açıklaması verilen bilişsel

gelişim dönemi aşağıdakilerden hangisidir?

A) İşlem öncesi dönem

B) İşlem sonrası dönem



E) Duyusal motor (devinim) dönem

Piaget' e göre zekayı belirli test maddeleriyle

ölçmeye çalışmak hatalıdır. Piaget' e göre zeka

organizmanın yaşamı için en uygun koşulları

sağlamaktır. Zeka kişinin çevreye etkin bir şekilde

uyum sağlamasına yardım eder. Her canlı kendisi

için en uygun koşulları bulmaya çalışır. Bunu

sağlayan temel etkende onun zekasıdır.

(Cevap D)

Parçada anahtar sözcük 'bebek' kelimesidir. Çocuk

deseydi işlem öncesi ve somut işlemler dönemi,

genç deseydi soyut işlemler dönemini düşünülürdü..

Bebek dediği için 0-2 yaş dönemi kapsayan E

seçeneğindeki duyusal motor dönem sorunun doğru

cevabıdır.

(Cevap E)

-GELİŞİM PSİKOLOJİSL

9. Jean Piaget'nin bilişse! gelişim dönemlerinin

hangisinde nesne devamlılığı kazanılmaktadır?

A) Soyut işlemler dönemi

B) Somut işlemler dönemi

C) işlem öncesi dönem

D) Duyusal motor (devinim) dönem


Korunumun kazanıldığı üst düzey, sıralama ve

sınıflamaların yapıldığı dönem somut

işlemler dönemidir.

(Cevap C)

Bebeklerde nesne devamlılığı 8. aya doğru başlar.

18-24 aylarda gelişimini tamamlar. Bu sebeple

nesne devamlılığı duyusal motor dönemde kazanılır.

(Cevap D)

10. Aşağıdaki seçenekierde verilen maddelerden hangisi işlem öncesi dönemin özelliklerinden birisi degildir?

A) Korunum kazanılmıştır

B) Haya! dünyaları gelişmiştir

C) Korunumkazanilmamıştır

D) Monolog tarzı konuşma vardır.

E) Ben -merkezci düşünce hakimdir

z om "oUi

12. Göreceli düşünce geliştiği için bir

sorunun değişik biçimlerde ele alındığı

biiişsel gelişim dönemi J. Piaget'nin hangi

dönemine denk gelir?

A) Duyusa! (motor) devinim dönemi


C) İşlem sonrası dönem


E) Somut işiemler dönemi

Göreceli düşünce soyut düşünmeyi getirdiği

için doğru seçenek D seçeneğindeki soyut

işlemier dönemidir.

(Cevap D)

Yukarıda sıralanan özelliklerden A seçeneğinde

verüen korunumun kazanılması özelliği somut

işlemler dönemine aittir. Diğerlerinin hepsi işlem

öncesi dönem özelliklerindendir.

(Cevap A)

H.Jean Piaget'ye göre; çocuk için korunumun

kazanıldığı, çok yönlü sıralama, sınıflama ve

karşılaştırma için şemaların geliştirildiği bilişsel

gelişim dönemi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Duyusal motor (devinim) dönem



D) İşlem sonrası dönem

E) Soyut işlemler dönemi

13. Küçük bir çocuğun belirli yaş dönemlerinde gözünün

önünden kaybolup, mutfağa giden, evin işlerini yapan

annesinin yanından kaybolduğunu fark etmeyerek

hiçbir şey olmamış gibi davranmaya devam etmesi,

kendi kendine mırıldanması hemen hemen her

çocukta görülen bir durumdur.

Bu durum aşağıdaki kavramlardan hangisiyle açıklanabilir?

A) Korunumun kazanılması

B) Korunumun kazanılmaması

C) Nesne devamlılığının kazanılması

D) Nesne devamlılığının kazanılmaması

E) Şema

Nesnenin devamlılığı duyusal-motor dönemde

kazanılan bir özelliktir. Görüş alanında olmayan bir

nesne ya da kişinin varolmaya devam ettiğini

bilmektir. Verilen örnekte bebek annesinin

varolmaya devam ettiğini bildiğinden olumsuz

tepkiler vermemiştir.

(Cevap C)

15. Atatürk ilköğretim okulu birinci kademede özel alt

sınıfta okuyan bir öğrenci, çantasının rengini herkesin

bildiğini ve kendisi meyve suyu içmediği için hiç

kimsenin meyve suyu içmeyi sevmediği düşünüyor.

Bu öğrenci J. Piaget'nin bilişsel gelişim

dönemlerinden hangisinin özelliklerini

göstermektedir?

A) Duyusal devinim dönemi


C) Işlem öncesi dönem


E) Duyusal motor ve soımut işlemler dönemi

Verilen örnekte "çocuk benmerkezciliği"

anlatılmaktadır. Bu özelliğin olduğu dönem ise işlem

öncesi dönemdir.

(Cevap C)

14. Mustafa isimli bir öğrenci, okulunda ve sınıfında

başarılı, öğretmenleri tarafından çok sevilen bir

öğrencidir. Fakat Mustafa başarısından dolayı

kıskanılmakta ve sevilmemektedir. Arkadaşiarı

Mustafa'yı okuldan attırmak için bir komplo kurarlar

ve hırsızlıkla suçlayarak okul idaresine şikayet

ederler. Mustafa bu problemi çözmek için tek tek

olaylardan hareketle genele ulaşarak problemi çözer.

Şikayet eden kişiyi bulmak için de sınıf genelindeki

öğrencilerden hareketle özele yani kişilere inerek

şikayet eden kişiyi de bulur.

Bu örnek olayda Mustafa bilişsel gelişim

dönemierinden hangisinin özelliğini sergilemiştir?



C) İşlem öncesi dönem

D) Duyusal-motor dönemi


52 "üecLU

o._ÜJ-J

16. Kahvaltıda her gün kaynamış yumurta yiyen

bir çocuk, yumurta yemediği gün kendisini

kahvaltı yapmamış sayan veya önlüğümü

giymedim, o halde öğle olmadı diyerek iki

özel durum arasında bağlantı kurarak akıl

yürüten bir çocuk için aşağıdakilerden

hangisi söylenebilir?

A) Duyusal-devinim döneminde olduğu

B) Somut işlemler döneminde olduğu

C) İşlem öncesi dönemi atlattığı

D) İşlem öncesi dönemde olduğu

E) Soyut işlemler dönemine geçemediği

Burada Mustafa olayı ve olay kahramanını bulmak

için tümevarım ve tümdengelim yollarını kullanmıştır.

Mustafa'nın tümevarım ve tümdengelim yolları ile

düşünebilme yeteneğini göstermesi soyut işlemler

döneminin bir özelliğidir.

(Cevap A)

İki özel durum arasında yani özelden özele akıl

yürütme olayı işlem öncesi döneminin

sınırlılıklarındandır. Dolayısıyla bu çocuk hala işlem

öncesi dönemi yaşamaktadır.

(Cevap D)

10- -GELİŞİM PSİKOLOJİSİ-

17. Küçük bir çocuğa 3+3'ün kaç yapacağı sorulmuş

çocuk 6 cevabını verilmiştir. Bu sorudan sonra 6-3=?

Sorusu sorulmuş bu soruya cevap verememiştir. Aynı

çocuğa 4 kere 4 kaç eder sorusu sorulduğunda 4'leri

daha öğrenmedik cevabını vermiştir.

Bu çocuk sorulan tüm sorulara cevap vermiş

olsaydı aşağıdaki bilişsel gelişim dönemlerinden

hangisinde olduğunu söyleyebilirdik?

A) Duyusal motor dönemi




E) Genital dönem

1. "Bir çocuğun eline küçük elma şekeri verildiğinde, ilk

olarak onu çıngırak gibi sallayarak tepki

göstermektedir."

Bu davranış biçimi bilişsel gelişime ilişkin olarak

aşağıda verilen kavramlardan hangisi ile

açıklanabilir?

A) Şema

C) Uyum sağlama

E) Dengeleme

CEVAPLI KAVRAMA

B) Özümseme D)

Organize etme

Yukarıdaki ömekt9 çocuk tersine döndürebilirlik

işlemlerini yapamadığı için işlem öncesi dönemdedir.

Fakat çocuk tüm sorulara cevap v^rmiş olsaydı

somut işlem döneminde olduğunu söyleyebilirdik.

(Cevap C)

z. oço

o>■

2. "Bir çocuk, oyuncağı yastığının altına

saklandığını gördüğü halde bir tepki

vermemekte; oyuncağı almak veya bulmak için

bir girişimde bulunmamaktadır."

Verilen örnek olaydaki çocuğun

bilişsel gelişimini etkileyecek özel bir

durumu (zeka geriliği gibi) olmadığı kabul

edildiğinde bilişsel gelişim sürecinin hangi

aşamasında olabilir?

A) Sembolik işlemler dönemi

B) Sezgisel işlemler dönemi


D) Duyusal-motor dönem


3. "Bir çocuk yaptığı tüm resimlerde güneşi bir insan

yüzüyle tasvir etmekte, yağmurlu havalarda üzgün,

açık havalarda ise gülen bir güneş çizmektedir."

Verilen örnek olaydaki çocuğun bilişsel

gelişimini etkileyecek özel bir durumu (düşük

veya yüksek zeka gibi) olmadığı kabul edildiğinde

bilişsel gelişim sürecinin hangi aşamasında

olabilir?






-EĞİTİM BİLİMLERİ- 11

4. "Bir çocuk kendisine verilen farklı büyüklüklerdeki

topları sıralaması istendiğinde en büyük ve en küçük

topu en başa ve en sona doğru olarak koyduğu

halde, aradaki topların sıralamasını doğru

yapamamaktadır."

Verilen örnek olaydaki çocuğun bilişsel

gelişimini etkileyecek özel bir durumu (düşük

veya yüksek zeka gibi) olmadığı kabul edildiğinde,

bilişsel gelişim sürecinin hangi aşamasında

olabilir?

A) Sembolik oyun dönemi





6. "Bir baba, başkalarının hakkını korumak, büyüklere

saygı göstermek, zorluklara sabır göstermek gibi

karakter eğitimine ilişkin konularda davranış

değişikliği sağlayabilmek için, çocuğuna bunları

öğretirken örnek bazı hikâyeler ve kuklalar

kullanmaktadır."

Babanın bilişsel gelişim konusunda bilgili/bilinçli

davrandığı kabul edildiğinde, çocuğun bilişsel

gelişimin hangi basamağına henüz ulaşmadığı

düşünülebilir?






en "occUJo

"ccUJ ■g

m

oUJ>

7. "Bir kilo demir mi, bir kilo pamuk mu daha

ağır?" sorusuna, "ikiside eşit" cevabını

veren kişi hangi bilişsel gelişim döneminde

olabilir?

A) Duyusal motor

B) İşlem öncesi

C) Somut işlemler

D) Ilk çocukluk

E) Duyusal kayıt

5. "Korunumu kavrayabilmiş, işlem basamaklarını ileriye

ve geriye yönelik doğru olarak sıralayabilen, nesneleri

birden fazla özelliği göz önünde bulundurarak

sıralayabılen" bir çocuğun bilişsel gelişim

sürecinin hangi basamağının görevlerini yerine

getirebildiği söylenebilir?






8. Çocuğun genel yargılardan özel yargılara ulaştığı

ve tek tek olaylardan genellemelere ulaştığı

bilişsel gelişim dönemi aşağıdakilerden

hangisidir?

A) İşlem sonrası

B) Duyusal motor

C) İşlem öncesi

D) Somut işlemler

E) Soyut İşlemler

12- -GELİŞİM PSİKOLOJİSİ.

9. Çocuklar ilköğretime başladıklarında (yaklaşık 7

yaş) bilişsel açıdan hangi gelişim dönemine

girmiştirler?






12. Piaget Zihin gelişimi teorisinde özellikle

dengelenme dürtüsü üzerinde durmuştur.

Bunun sebebi olarak insanlarda doğuştan

yada içgüdüsel olarak bir ihtiyaçtan

bahsetmiştir.

Aşağıdakilerden hangisi bu ihtiyacı

belirtmektedir?

B)

Olgunlaşma

D)

Hazırbulunuşl

uk

A) Düzen C)

Büyüme E)

Kritik evre

10. "Çocuk, nesnelerin hangi seslerle/sözcüklerle temsil

edildiğini çoğunlukla aile ortamında anne, baba ve

varsa kardeşlerden öğrenir."

Yukarıdaki ifadeye göre dilin kazanılması daha

çok hangi bilişsel süreç vasıtasıyla gerçekleşir?

A) Şema

B) Özümseme

C) Sosyal geçiş / Kültürel aktarım

D) Dengelenme

E) Uzlaşma

13. Çocukların bilişsel gelişim durumlarını

tespit etmek amacıyla şöyle bir deney

yapılmaktadır. "Aynı sayı ve aynı hizada

olmak üzere küpler iki sıra halinde dizilmiştir.

Denekler her iki sıradaki küplerin eşit sayıda

olduğunu kabul etmişlerdir. Daha sonra ilk

sıradaki küpler sabit tutulup ikinci sıradaki

küplerin aralıkları genişletilmiştir. Hangi

sıradaki küplerin daha çok olduğu

sorulduğunda çocuklar, dizilişteki genişliğin

etkisinde kalarak, ikinci sıradaki küplerin

daha çok olduğunu belirtmişlerdir."

Yukarıdaki deney bu çocukların hangi

korunum ilkesini test etmeye dönüktür?

A) Hacim korunumu ilkesi

B) Sayı korunumu ilkesi

C) Kütle korunumu ilkesi

D) Alan korunumu ilkesi

E) Odaklaşma ve tersine dönebilirlik korunumuilkesi

11. Melike meyve suyu içmek istemektedir. Annesi

çocuğunun güvenliği açısından kristal bardaktaki

meyve suyunun tamamını daha küçük plastik

bardağa boşaltarak çocuğuna vermiştir. Ancak

Melike, meyve suyunun azaldığını zannederek

annesinden meyve suyunun tamamını istemektedir

Melike Piaget'nin zihinsel gelişim evrelerinden

hangisinde olabilir?

A) Duyu-hareket dönemi




E) Algısaldönem

14. I. Nesnelerin yüzeysel özelliklerine bakmakyerine, mantıksal çıkarsamalar yapmak sözkonusudur.

II. Sayısal ilişkiler hızla gelişir.

III. Odaklaşma, tersine dönebilirlik ve korunumlailgıli sınırlıklargiderilir.

IV.Sıralama ve sınıflama yeteneği gelişir.

V. Ben-merkezliliğin yerini sosyal davranış alır.

Yukarıda verilen ifadeler bilişsel

gelişim dönemlerinden hangisinin

özelliklerindendir?


B) Duyusal devinim dönemi


D) İşlem öncesi dönem


15. Bir çocuğa bir kilo demir mi ağırdır, yoksa bir kilo pamuk mu ağırdır? Sorusu sorulduğunda çocuk bir kilo demir daha ağırdır cevabını vermişse bu çocuk için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Somut işlemler dönemini yaşamaktadır.B) Nesne devamlılığı kazanılmıştır.C) Nesne devamlılığı kazanılmamıştır.D) Korunum kazanılmamıştır.E) Korunum kazanılmıştır.

18. I. Çocuk bu dönemde ben merkezlidir.

II. Çocuk bu dönemde dünyanın merkezidir.

III.Kendisini başkasının yerine koyamaz.

IV.Çocuğa göre kendisinin bildiğini ve gördüğünüherkes biliyor ve görüyordur.

V. Korunum kazanılmamıştır.

Yukarıda özellikleri verilen bilişsel gelişim dönemi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Somut işlemler dönemiB) Soyut işlemler dönemiC) İşlem öncesi dönemD) Duyusal-motor dönemE) Duyu sonrası dönem

16. Çocukların suyun buz, buzun su olmasını kavrayamamaları işlem öncesi sınırlılıklarından hangisiyle açıklanabiür?

A) Tersine dönebilirlikB) KorunumC) Egosantrik düşünceD) OdakiaşmaE) Özelden özele akıl yürütme

19. Küçük bir çocuğun kendisinde var olan köpekler şeması üzerine bir koyun gördüğü zaman ona da köpek diyebilir. Çocuğa bunun bir köpek olmadığı, bir koyun olduğu anlatıldığında çocuk köpekle koyunu ayırt etmeyi öğrenecek ve koyun için yeni bir şema oluşturacaktır.

Çocuğun burada yaptığı işlem bilişsel gelişim kavramlarından hangisiyle açıklanır?

A) ŞemaB) AdaptasyonC) ÖzümlemeD) UyumsamaE) Dengeleme

dönemin §tcLUoEUJ

Q UJ>

17. İşlem öncesi dönemle, somut işlemler dönemi arasındaki en önemli fark aşağıdaki seçeneklerin hangisinde verilmiştir?

A) Nesneleri ters ya da düz olarak sıralamayeteneği

B) Özelden özele akıl yürütmeC) KorunumD) OdaklaşmaE) Sosyal davranışlar gösterme

CEVAP ANAHTARI

1.B 6.E 11. B

__|__

\

16.

17.

18.

A

A

C

2.D 7.C 12. A

3.A 8.A 13. B

4. B 9.C 14. C 19. D

5.C 10. C 15. D

1. Somut işlemler dönemindeki bir çocuğa eşit

miktarda kilden oluşturulmuş iki top gösterilmiş ve

hangisinde daha çok kil olduğu sorulmuştur.

Çocuktan, "ikisinde de aynı." yanıtı alındıktan

sonra, onun gözü önünde, toplardan biri bozulup

üç tane küçük top halinde getirilmiştir.

Bu çocuğun "bu üç küçük topta mı yoksa

bozulmayan topta mı daha çok kil var?"

sorusuna, aşağıdaki yanıtlardan hangisini

vermesi beklenir, neden?(2001 KPSS)

A) "İkisinde de aynı" der, çünkü nesnelerin

devamlılığı kavramını kazanmamıştır.

B) "Küplerdeki kil çok" der, çünkü sayı boyutuna

bağımlılık vardır.

C) "İkisinde de aynı." der, çünkü miktar korunumu

kazanmıştır.

D) "Küplerdeki kil az" der, çünkü görelilik ilkesini

öğrenmiştir.

E) "Küplerdeki kil çok" der, çünkü dönüştürme

işlemini henüz başaramaz.

Piaget, zihinsel gelişim sürecini, birbirini izleyen 4

dönemde incelemiştir. 2-7 yaş arasındaki işlem

öncesi dönemden sonra 7-12 yaş arasındaki somut

işlemier dönemi başlar. Bu dönemde çocuklar gözle

görülebilen somut nesneler üzerinde işlemler

yapmaya başlar. Yine bu dönemde maddenin

korunumu ve değişmezlik kavramları edinilir. Madde

korunumu kavramına göre, bir bütün parçalara

ayrılsa bile miktarı değişmez. (Prof. Dr. Hasan

BACANLI, Gelişim ve Öğrenme, Nobel Yay. Ankara

2004, s.67)

(Cevap C)

Araştırmalar, (7-11 yaş) çocukların somut

düşünme döneminde olduğunu, soyut

düşünmenin (11 yaş ve üstünde) gelişmeye

başladığını göstermektedir.

Buna göre, aşağıdaki öğretmen

davranışlarından hangisi, ilköğretim 3. sınıf

düzeyine uygun değildir? (2001 KPSS)

A) Dünyanın, kendi etrafında döndüğünü

öğretmek için, içinden şiş geçirilmiş toptan

yararlanmak

B) Paraları tanıtırken, kullanılmakta olan

paralarla nelerin satın alınabildiğini göstermek

C) Mikropların dokunmakla nasıl bulaştığını

göstermek için, eline tebeşir tozu sürüp

öğrencileriyle tokalaşmak

D) Caddede karşıdan karşıya güvenli geçişi

öğretmek için, bu durumu sınıfta canlandırmak

E) Uzay yolculuğunu anlatmak için,

öğrencilerden, kendilerini sınıf yerine bir uzay

mekiğindeymiş gibi düşünmelerini istemek

Çocuklar 7 yaşından itibaren işlem yapabilmeye

başlar, ancak 7-12 yaşlar arasında sadece somut

işlemler yapabilirler. Soyut işlemleri ise 11-12

yaşından itibaren yapabilmeye başar. Piaget,

zihinsel gelişim dönemleri kuramında bu evreleri

açıklamıştır. E seçeneğinde belirtilen kendini sınıf

yerine bir uzay mekiğinin içindeymiş gibi düşünmek

soyut bir işlemdir ve 7-11 yaş arasındaki çocuğun

zihni bu işlemi gerçekleştiremez. Ama diğer

seçeneklerdeki işlemler somuttur. Ve bu dönemdeki

çocuğun zihni bu somut işlemleri gerçekleştirebilir.

(Prof. Dr. Hasan BACANLI, Gelişim ve Öğrenme,

Nobel Yay. Ankara 2004, s.68)

(Cevap E)

ÇIKMIŞ SORULAR ve ÇDZÜMLERİ

İlköğretimin birinci sınıfında olan Ali ile lisenin

birinci sınıfında olan ablasınm bilişsel gelişim

açısından hangi dönemlerde olması

beklenir?(2002 KPSS)

Ali

A) Somut işlemler

B) Duyusal-devinim

C) Soyut işlemler

D) İşlem öncesi

E) İşlem öncesi

Ali'nin ablası

Soyut işlemler

Soyut işlemler

İşlem öncesi

Soyut işlemler

Somut işlemler

Piaget'nin Zihinsel Gelişim Aşamalarına İlişkin İlkeler

- Zihinsel gelişim yavaş ve aşamalıdır. Biraşamada elde edilen yaşantılar, sonraki aşamalarıntemelini oluşturur.

- Zihinsel gelişim evreleri hiyerarşiktir. Sonraki

evre, önceki evrelerin kazanımlarını da içerir.

- H9r birey, evreleri atlamadan sırayla izler.Gelişimde bireysel ayrılıklar vardır.

Piaget'nin Zihinsel Gelişim Kuramına Göre Öğretim İlkeleri

- Eğitimin (okulun) görevi bireyin sosyal çevresineuyumunu kolaylaştırmaktır.

- Okulda çocuğa baskı yapmak yerine, onun kendiçabasıyla kendisini yönlendirmesine olanaksağlanmalıdır.

- Okulardaki öğretim yaşantıları bireylerin gelişim £düzeylerine uygun olarak düzenlenmelidir. Örneğin -gilköğretimin birinci kademesindeki öğretim somut Şjjjdüşünme (duyu organlarıyla gerçekleşen düşünme) '.d>özelliklerine uygun olmalıdır. ş

- Çocuk, öğrenme sürecinde aktif olmalı, bilgi veuygulamayı birlikte öğrenmeli ve uygun yaşantılargeçirmelidir.

- Belleğe yüklenilen ezber sınavlar öğrenciye zararvermektedir. Öğrenci, öğrenme konusuyla ilgiliolarak ortaya koyduğu ürün9 ya da performansınagöre değerlendirilmelidir.

(Cevap A)

PIAGET'IN BILIŞSEL GELIŞIM DONEMLERI

Dönem aralfğ, I Özelikleri

Duyusal 0-2 yaş iTaklit bellek ve düşünceyiMotor I kullanmaya başlamaSensori | Refleks düzeyindeki davranışlardanmotor | hedefe yönelik davranışlara geçmedönem j Nesne devamlılığı kazanma

15 duyu organını kullanmayı| öğrenme| Beden hareketlerinii yönlendirebilme.

Işlem 2-7 yaş i Dil gelişiminin hızlanmasıöncesi | Tek yönlü sınıflandırmalar yapma

j Ben merkezci düşünme| (egosantrizm)| perspektif almadaki yetersizlik,İ Sembolik fonksiyonun ortayaI çıkması, nesnelerin zihindel canlandırılabilmesi.| Paralel oyun, yani çocuklar birj arada oynarken her çocukİ diğerlerini yok sayıp kendi oyununu| oynar.| Toplu monolog| Kişi sürekliliği| Animizma: Cansız nesneiere! canlıymış gibi davranmak.

Somut 7-11 yaş | Mantıklı düşünme yeteneğindeİşlemler ! gelişme

| Korunum kavramının kazanılmasıI Sınıflama, sıralama, dağılma vei tersine çevirmenin başarılması

Soyut 11 yaş | Soyut düşünme, bilimsel yöntemleişlemler ve üstü | problem çözme

| Değer ve inanç sistemi| yapılandırma| Göreli kavramlar edinilmesii Ergen benmerkezciliği

4. Piaget'ye göre, insanda zihinsel gelişimin tamamlandığı dönem aşağıdakilerden hangisidir? (2002 KPSS)

A) Beşinci yaş sonuB) Okula başlama yaşıC) Çocukluğun sonuD) Ergenliğin sonuE) Yetişkinliğin sonu

Piaget'ye gör9 zihinsel gelişim ergenlik döneminin sonuna denk gelen soyut işlemler döneminin sonunda tamamlanır.

(Cevap D)

16- -GELİŞİM PSİKOLOJİSİ-

5. Aşağıdakilerden hangisi Piaget'nin bilişsel gelişim kuramına göre doğrudur? (2003 KPSS)

A) Korunum ilkesi 7 - 1 1 yaşları arasındakazanılır.

B) Göreceli düşünce okulöncesi dönemdegelişmeye başlar.

C) Gelişim, duyusal-motor, somut işlemler vesoyut işlemler olmak üzere üç dönemdegerçekleşir.

D) Somut işlemler dönemindeki çocuklarbenmerkezci düşünürler.

E) Mantık kurallarına uygun düşünebilmeyeteneği iki yaşında kazanılır.

Piaget'ye göre duyusal-motor dönemin başlarında "nesne devamlılığı" yoktur, ancak ortalarına ya da sonlarına doğru kazanılır. Nesne devamlılığı, bebeğin gördüğü şeyin onun gözünün önünden kaldırılması durumunda bebeğin onu "yok oldu" zannetmesidir. (Prof. Dr. Hasan BACANLI, Gelişim ve Öğrenme, Nobel Yay. Ankara 2004, s.67)

(Cevap B)

B) Tablodan da izlenebildiği gibi, göreceli düşüncesoyut işlemler döneminde kazanılmaktadır.C)C seçeneğinde gelişimin evreleri eksik sayılmışişlem öncesi (2-7 yaş) dönem ihmal edilmiştir.D) Çocukların benmerkezci düşündüğü dönem işlemöncesi dönemdir.E) Mantık kurallarına uygun düşünebilme somutişlemler döneminde (ilköğretim dönemi, 7-11 yaş)kazanılır.

A) A seçeneğinde belirtilen, korunum kavramının §kazanılması 7-11 yaşları arasında kazanılır ifadesi j/>doğrudur. (Prof. Dr. Ayşegül ATAMAN, Gelişim ve SÖğrenme, Gündüz Yay, Ankara, s.142)

<Ş

(CevapA) S"

6. Gülin emeklemeye başlayan yedi aylık kardeşiyle oynarken, onun istediği bir oyuncağı arkasına saklamış ve ilgisinin hemen başka tarafa yöneldiğini görmüştür. Daha sonraları Gülin kardeşine bir oyuncak vermek istemediğinde hep bu yola başvurmuştur. Ancak, iki ay kadar sonra oyuncağı aynı şekilde sakladığında kardeşi, Gülin'in arkasına doğru emekleyerek oyuncağı bulmaya çalışmıştır.

Gülin'in kardeşindeki değişikliğinin nedeni hangisidir? (2003 KPSS)

A) Duyusal - motor döneme girmesiB) Nesne devamlılığını kazanmasıC) Uyum kurmaya (akomodasyon) başlamasıD) Somut işlemler döneminin sonunda bulunmasıE) Özümseme (asimilasyon) yapmaya başlaması

Masa üzerindeki kalemlerin yeri değiştiğinde, kalem sayısının değiştiğini düşünen bir çocuk Pigaget'e göre hangi bilişsel gelişim evresindedir? (2004 KPSS)

A) DidaktikevreB) Somut işlemler evresiC) Duyusal devinim evresiD) Soyut işlemler evresiE) İşlem öncesi evre

Piaget'in bilişsel gelişim yaklamışına göre korunumu kazanma zihinsel gelişim sürecinde somut işlemler döneminde (7-11) kazanır. Korunum herhangi bir nesnenin biçimi ya da mekandaki konumu değiştiğinde; miktar, ağırlık ve hacminde değişiklik olmayacağı-aynı kaldığı anlayış-ilkesidir. Buna göre maddelerin görünümü değişse bile özü değişmez.

Çocuklar korunumu soyut işlemler döneminde (2-7 yaşlar) kazanamazlar. Bunun sebebi de odaklama (merkezleme) düşünme biçimleridir. Odaklama (merkezleme) düşünme biçimine göre; çocuk dikkatini bir olayın ya da nesnenin diğer yönlerini dışarıda bırakarak, yalnızca bir yönüne yoğunlaştırma eğilimindedir. Yapılan bir araştırmada dizilen iki sıra para birinci sırada yakın aralıklarla, ikinci sırada uzak aralıklarla sıralanmıştır. Çocuğun dikkati sıranın uzunluğuna odaklandığı için diğer uyarıcı olan paraların miktarına aynı anda dikkatini verememiştir) ikinci sıradaki paraların daha fazla olduğunu söylemiştir.

Buna göre bu sorunun cevabı E seçeneğinde (işlem öncesi dönem) verilmiştir.

(Cevap E)

bu davranış aşağıdakilerden

8. Demet sekiz aylıkken beşiğinin üzerinde asılı

duran müzik kutusunun ipini çekmeyi rastlantı

sonucu bulmuştur. Daha sonra 1,5 yaşında olan

Demet müzik kutusunun ipini artık isteyerek

çekmekte ve bu onun çok hoşuna gitmektedir.

Bu durum, Piaget'in bilişsel gelişim kuramında

yer alan aşağıdaki kavramlardan hangisinde

birörnektir?(2004KPSS)

A) Devresel tepki

B) Nesne sürekliliği

C) Korunum

D) Tersine çevirebilirlik

E) Çoklu sınıflama

9. 4 yaşındaki Ayşe oyuncak bebeğinin yağmurda

balkonda kalırsa, üşüyüp hastalanacağını düşünerek

oyuncak bebeği içeri almıştır.

Ayşe'nin bu davranışı Piaget'nin bilişsel gelişim

kuramı açısından hangi kavramla açıklanır? (2005

KPSS)

A) Canlandırmacılık

B) Sembolik oyun

C) Tepki

D) İçselleştirme

E) Ben merkezcilik

Piaget'in bilişsel gelişim kuramma göre Duyusal

(sensori)-motor (0-2 yaşlar) döneminde çocukların

zihinsel gelişiminde görülen bazı gelişmeler

şunlardır.

-f-Oyaş - Dış dünyayı keşfetmede duyuları ve motor becerileri kullanma

- Refleks davanışlardan amaçlıdavranışlara geçme

- Nesnelerin sürekliliğini (devamlılığını)kavrama

- İlk deneme-yanılma öğrenmelerini sağlama

- Ertelenmiş taklit

Piaget'nin bilişsel gelişim kuramına göre 4 yaşında

bir çocuk işlem öncesi dönemdedir. Bu dönemin

özellikleri: ben merkezcilik, tek yönlü düşünme,

animizm (canlandırmacılık), tek yönlü sınıflama,

sembolik oyun. Animizm: Canlı ve cansız nesneler

arasında ayrım yapamama; sihirli - majik düşünce.

(taşlar yaşıyor, lokomotifler canlıdır, ağaçlar

düşünebilir, cam elimi acıttı, ağaç yapraklarını

aşağıya ittiği için yapraklar düşüyor, vb.) Ayşe'nin

bebeğinin dışarıda kaldığı için üşüyeceğini

düşünmesi, cansız nesnelere canlılık özelliği verme

olan animistik (canlandırma) bir düşünce tarzıdır.

(Cevap A)

Döngüsel tepki: Çocuk belirli türdeki hareketleri

tekrarlar. Önceleri rastlantı eseri bulduğu bir

davranışı daha sonra bilerek yapar.

Devresel tepki: 1. yaşlarında başlayan ve işlem-

öncesi dönemde de devam eden devresel tepki,

döngüsel tepkinin devamıdır ve çocuk yaptığı bir

davranışı bilerek sürekli olarak tekrarlar.Buna göre

bu soruda, bebeğin rastlantı ile bulduğu bir davranışı

tekrarlaması (döngüsel tepki) ve daha sonra

isteyerek (bilinçli bir şekilde) sürekli tekrarlarla

sürdürmesi ve devresel tepkidir. Döngüsel tepkiyle

başlayan davranışı yapmadaki farkındalık ve

isteklilik devresel tepki şeklinde devam eder. (İşlem

öncesi dönemde de artarak devam eder) Bu nedenle

bu sorunun cevabı A seçeneğidir.

(Cevap A)

oLU>

10. Bir çocuk okula gittiği yoldan eve dönebilmektedir.

Piaget'ye göre bu çocuk hangi

dönemdedir? (2005 KPSS)

A) İşlem öncesi

B) Somut işlemler

C) Soyut işlemler

D) Duyusal motor

E) İşlem sonrası


Çocuğun gittiği yoldan ev9 geri dönebilmesi onun

işlemleri tersine çevirebildiğinin bir kanıtıdır.

Piaget'ye göre işlemleri tersine çevirebilme yeteneği

çocuklarda somut işlemler döneminde

kazanılmaktadır. Bu dönemde çocuklar somut

nesneler üzerinde işlem yapabilir, üst düzey

sınıflamaları anlayabilir ve işlemleri tersine çevirebilir

(2+3=5 ise 5-3=2)

(Cevap B)

11. Aşağıdakilerden hangisi işlem öncesi dönemdeki

çocuğun ben merkezci olduğunu gösterir? (2005

KPSS)

A) Arkadaşlarıyla oynaması

B) Kendisinin sevdiği yemeği arkadaşının da

sevdiğini düşünmesi

C) Nesneleri işlevleri dışında kullanması

D) Bebeği düştüğünde canının acıdığını

düşünmesi

E) Tek yönlü sınıflama yapabilmesi

Ben merkezci düşünme eğilimi Piaget'nin bilişsel

gelişim kuramına göre işlem öncesi dönemde

görülmektedir.

Bu dönemdeki (işlem öncesi) çocuklar ben

merkezlidir. Kendini başkalarının yerine koyamazlar.

Dünyayı başkalarının açısından göremezler. (N.

Senemoğlu, s.42)

Seçeneklere baktığımızda B seçeneğinde çocuk

yemek sevme olayına arkadaşının açısından

bakamaz ve onun da kendi sevdiği y^mekleri

sevdiğini düşünür.

(C9vap B)

Araçsal Koşullanma

Thomdike'ın kuramı bağlaşımcı kuram olarak kabul edilmektedir. Çalışmalara hayvanlarda öğrenmeyi araştırmakla başlamış, daha sonra insanda öğrenme, sosyal

psikoloji ve eğitim psikolojisi araştırmalarına yönelmiştir. Pavlov'un çalışmaları ile Thorndike'ın etki kanunu aynı yıllara rastlamaktadır. Eğer organizma analiz edilirse, tepkiler, tepkiye hazırbulunuşluk, tepkiyi kolaylaştıran koşuilar, ket vurma, tepkilerin yönleri arasında bağlantıların bulunduğu görülür. Eğer bütün bunların tam bir envanterini çıkarabilirsek, insamn her gözlenebilir durumda, neler düşünebileceğini, neler yapabileceğini, insanı nelerin tatmin edebileceğini ve rahatsız edebileceğini, buna göre hemen hiç bir şeyi dışarıda bırakmadan söyleyebiliriz.

1. Zihin insanın bağlantı sistemidir. Örneğin kedinin ipi çekmeyi öğrenmesi, ipi çekmekle kapağın açılması arasındaki ilişkiyi zekice kavramasına dayanmaktadır. Burada öğrenme, ipi görmeyle onu çekme arasındaki bir uyarıcı-tepki bağımn adım adım zihinde oluşması şeklinde ortaya çıkmaktadır. Bu durumu önce deneme-yanılma öğrenmesi olarak ifade etmiştir, ancak daha sonra seçerek ve bağlantılandırarak öğrenme olarak açıklamıştır. Hayvan, kutudan kaçmak (ve yiyeceğe ulaşmak) için muhtemel bir çok tepki arasında uygun tepkileri seçmek durumundadır. Organizma, hedefe ulaşabilmek için doğru seçimleri yapmak durumundadır. Organizma, birden kavrama yerine doğru tepkileri derece derece seçmekte, yanlış tepkileri ise elemektedir.

ÖGRENME PSIKOLOJISI Davranışçı Öğrenme Kuramları

BAĞLAŞIMCILIK/BAĞ KURAMI

(THORNDIKE)

2. Thorndike'a göre isteksiz tekrar davranışınöğrenilmesini sağlamaz. Thorndike'a göre; biruyarıcı-tepki bağının oluşmasında her ikisinin aynıanda ortaya çıkması yeterli olmamakta, tepkidensonra ortaya çıkan etki de önemli bir roloynamaktadır. Eğer bir uyarıcıyı bir tepki, sonra dabir tatmin edici izlerse, bu uyarıcı-tepki bağlantısıgüçlenmekte ve öğrenme ortaya çıkmaktadır. Eğeruyarıcıdan sonra tepki ve tepkiyi de bir rahatsız ediciuyarıcı takip ederse bu uyarıcı-tepki bağızayıflamaktadır.

3. Thomdike, uyarıcı tepki bağlantısmınkurulmasında ödülün en etkili rolü oynadığını, fakatcezanın uyarıcı-tepki bağını zayıflatmakta bu kadaretkili olmadığını düşünmektedir. Öğrenme, uyarıcı-tepki bağlarının kurulmasıdır. Bunun için,organizmanın güdülenmiş olması gerekir. Bunabağlı olarak tepkiden sonra bir etkinin ortayaçıkması gerekmektedir, ancak o zaman bir uyarıcı-tepki bağlantısının kurulması olasılığı artar.Doyurucu-ödüllendirici etkiler, bağlantılarıngüçlenmesinde daha önemli rol oynamaktadır.

Bağlaşımcılık

Thorndike'ın ilgilendiği sadece uyarıcı koşullar ve davranış eğilimleri değil, aynı zamanda uyarıcı ve tepkiyi bir arada tutan şeyin ne olduğudur. Thorndike, uyarıcı ve tepkinin sinirsel bir bağla bağlandığına inanmaktadır.

Deneme ve Yanılma

Thorndike'a göre öğrenmenin en temel formu deneme yanılma öğrenmesidir. İnsan ya da hayvan olsun, öğrenme durumunda olan organizma, belli bir problemle karşılaştığında kendini amaca götürmeyen başarısız tepkileri eler. Haz ile sonuçlanan, başarıya götüren tepkiler kalıcı hale gelir. Thorndike bu duruma seçme ve bağlama adını vermektedir.

20- -ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ.

Öğrenme Küçük Adımlarla Oluşur

Thomdike, problem çözme süresi, ardışık denemelerin sonucunda yavaş yavaş kısaldığından öğrenmenin birden bire içgörüsel bir şekilde değil, yavaş yavaş oluştuğuna karar vermiştir. Öğrenme, büyük atlamalardan çok, küçük sistemli adımlarla meydana gelir.

Thorndike'a göre öğrenme doğrudandır ve düşünme veya usa vurma yoluyla yönlendirilemez. Ona göre öğrenmede deneme yanılma yoluyla doğrudan seçme ve bağlama vardır.

THORNDIKE'NİN ÖGRENME KURAMININ TEMEL

KANUNLAR!

Thomdike'ın öğrenmeyle ilgili üç temel kanunu vardır; 1- Hazır bulunuşluluk, 2-Tekrar, 3- Etki kanunlarıdır.

1. Hazır Bulunuşluluk Kanunu:

a) Bir kişi, etkinlik göstermeye hazır ise, etkinliğiyapmasına izin verilmesi ona mutluluk verir.

b) Bir kişi etkinlik göstermeye hazır olduğu halde,etkinliğin yaptırılmaması, bireyde kızgınlık yaratır.

c) Bir kişi etkinliği yapmaya hazır olmadığı haldeyapmaya zorlanırsa kızgınlık duyar.

Örneğin; Çocuk, düzgün yazı yazmaya hazır ve buna izin verilirse, yazmaktan haz duyar. Çocuk, kalem tutmaya hazır, fakat eline kalem almasına izin verilmezse, bu durum çocukta kızgınlık yaratır. Çocuk, düzgün yazı yazmaya zorlanırsa kızgınlık duyar.

2. Tekrar Kanunu:

1930'dan önceki tekrar yasası, kısaca, "tekrar ederek öğreniriz; tekrar etmediğimizde unuturuz" şeklinde ifade edilmiştir. Ancak 1930'dan sonra tekrar yasası tamamen değiştirilmiştir. Tekrar etme, uyarıcı tepki arasındaki bağı güçlendirmediği gibi; kullanmama da bağın gücünü yok etmez. Bununla birlikte, tekrar etme, bağın gücünde az bir gelişme sağlayabilir. Kullanmama da biraz unutmaya yol açabilir.

3. Etki Kanunu:

1930'dan önce: Eğer uyarıcının yol açtığı tepkinin sonucu haz verici ise uyarıcı ve tepki arasındaki bağ güçlenir, uyarıcının yol açtığı tepkinin sonucu rahatsız edici ise uyarıcı ve tepki arasındaki bağ

zayıflar. Diğer bir deyişle, etki pekiştirilirse uyarıcı tepki arasındaki bağ güçlenir. Tepki cezalandırılırsa uyarıcı ve tepki arasındaki bağ zayıflar.

1930'dan sonra: Uyarıcıya karşı yapılan tepki haz verici bir sonuç yaratırsa uyarım ve tepki arasındaki bağın gücü artmaktadır. Ancak, tepki tatmin edici bir sonuç yaratmazsa ya da cezalandırılırsa bağın gücüne hiçbir etkisi olmamaktadır. Pekiştirilme ile davranış biçimlendirilebilirken, cezalandırma, istenmeyen davranışı yok etmemektedir.

1. "Bir öğretmen sınıfta derse katılımı arttırmak için öğrencilerin hızlı çözdükleri matematik problemlerini şekerle ödüllendirir. Fakat öğrenciler ödülü alabilmek için hemen cevap vermek istemektedir. Bir süre sonra öğretmen öğrencilerin söz almadan cevap verdiklerini fark eder."

Thomdike Gestalt psikologlarının "organizma

uyarıcı tepki bağını değil genel ilkeleri öğrenir

düşüncesine karşı "çağrışımsal zıtlık" kavramını

ortaya atmıştır. Thorndike bu örneklerle fikrini

şöyle açıklar; "eğer geştaltçıların dediği gibi

uyarıcı tepki bağlarınm yerine genel ilkeler

öğrenilseydi kişi her iki yönde de performans

gösterebilirdi".

(Cevap A)

ÇOZUMLU KONU KAVRAMA TESTİ

durum hangi kavram ileYukarıda anlatılan açıklanabilir?

A) Çağrışımsal zıtlık

B) Etkinin yayılması

C) Aitolma

D) Uyarıcı genellemesi

E) Transfer

Pekiştirme pekiştirilen doğru davranışın tekrar

edilmesini sağladığı gibi bunun yanında

pekiştirilen davranışla yan yana olan yanlış

davranışın da pekiştirilmesini sağlar. Yani

Pekiştirecin etkisi doğru davranışın yanında olan

yanlış davranışa da yayılmaktadır. Hatta bu yanlış

davranış cezalandırılmış olsa bile yanındaki doğru

davranışa yapılan pekiştirme etkisiyle tekrar edilir.

Bu örnekte de öğretmen derse katılma davranışını

pekiştirirken bu davranışın yanında yanlış olan

söz almadan derse katılma davranışını da

pekiştirmiş olur. Bu durumu THORNDİKE etkinin

yayılması kavramıyla açıklamıştır.

(Cevap B)

Yeni taşındıkları evlerinin yolunu kaybeden bir

çocuğun, mahalledeki sokakları tek tek

dolaşarak evlerinin yolunu bulmaya çalışması,

aşağıdaki öğrenme yollarından en çok hangisi

için uygun bir örnektir?

A) Kavrama yoluyla öğrenme

B) Şartlanma yoluyla öğrenme

C) Deneme - yanılma yoluyla öğrenme

D) Modeli gözleyerek öğrenme

E) Farkında olmadan öğrenme

2. "Çarpım tablosunu ileriye doğru öğrenmiş olan çocuğun geriye doğru sayması zordur. Alfabeyi ileriye doğru kolay tekrar ederken geriye doğru daha zor söyler."

Thorndike'ın yukarıdaki örneklerle açıkladığı ve gestalt psikologlarına karşı olarak savunduğu kavram hangisidir?

A) Çağrışımsal zıtlık

B) Bitişiklik

C) Etkinin yayılması

D) Aitolma

E) Genelleme

Çocuğun sokakları tek tek dolaşarak evini

bulmaya çalışması, deneme-yanılma yoluyla

öğrenmedir. Deneme yanılma yoluyla öğrenmede

organizma bir problem karşısında amaca

götürmeyen farklı çözüm yolları dener. Bu

yollardan başarıyla sonuçlananın görülme sıklığı

artar. Çocuk evin yolunu bulmak için mahalledeki

sokakları deneyerek doğru yolu bulmaya

çalışmaktadır.

(Cevap C)

22- -ÖĞRENME PSİKOLOJİSL

4. "Çocuk kutuya uygun deiiklerden şekilleri atmaya

çalışmaktadır. Eline aldığı küpü sırayla tüm

deliklere atmaya çalıştıktan sonra en sonunda

küpün girdiği kare olan deliği bulmuştur."

Bu çocuğun uygun deliği bulması aşağıdaki

öğrenme türlerinden hangisi ile açıklanabilir?

A) Edimsel öğrenme

B) Gözlem yoluyla öğrenme

C) Gizil öğrenme

D) Deneme-yanılma yoluyla öğrenme

E) Kavrama yoluyla öğrenme

6. Televizyonda seyretmek istediği filmin hangi

kanalda olduğunu bilmeyen bir kişi çeşitli kanal

düğmelerine basarak aradığı filmi buluyor."

Kişinin bu durumu aşağıdaki öğrenme

yollarından hangisine örnektir?

A) Kavrama

B) Deneme yanılma

C) Şartlı refleks

D) Şartlıtepki

E) Operant şartlanma

Çocuk eline aldığı şekli deliklere sırayla

deneyerek uygun deliği bulmuştur. Bu çocuğun

öğrenmesi denemeleri

sonucunda

gerçekleşmiştir. Bir amaca ulaşmak durumundaki

organizma, olası pek çok tepki arasından

rastlantısal olarak bir tepki seçer. Seçtiği tepki onu

bazı sonuçlara ulaştırır. Çocukta gösterdiği pek

çok tepki arasından uygun olanı onu sonuca

ulaştırmıştır. Deneme yanılma yoluyla öğrenmede

doğru tepkinin öğrenilmesi amaca götürmeyen bir

çok tepkinin denenmesi sonucu olur.

(Cevap D)

Kişinin kanalları tek tek arayarak sonunda istediği

kanalı bulması yani amaca götürmeyen, doyuma

ulaştırmayan tepkiler arasından doğru olanı

bulmasıdır. Bu tip öğrenmelerde deneme yanılma

yoluyla öğrenmedir.

(Cevap B)

5. Aşağıdakilerden hangisi deneme yanılma yolu

ile öğrenmeye örnek olamaz?

A) Okumayı öğrenmek

B) Yenile, yenile yenmesini öğrenmek

C) Dersçalışmak

D) Yemek yapmak

E) Arabasürmek

2 7. "Basit bir oyuncağı bozulan çocuk, oyuncağın bazı

parçalarını gelişi güzel takıp söker. Sonunda

rastlantısal olarak oyuncağını çalışır hale getirir."

Çocuğun davranışında geçerli olan öğrenme

yöntemi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Motor öğrenme

B) Bilişsel öğrenme

C) Kavrayış yolu ile öğrenme

D) Şartlanma yolu ile öğrenme

E) Deneme yanılma yoiu ile öğrenme

Ders çalışmak için öğrenme yolundan daha çok,

öncelikle motivasyona ihtiyaç vardır. Ayrıca, ders

çalışmayı deneme yanılmayla değil, daha çok

edimsel koşullanmayla (pekiştirme-ceza)

öğrenmek mümkün olmaktadır.

(Cevap C)

Çocuğun bozulan oyuncağını tamir etmek için

parçaları gelişigüzel takmaya çalışması onun

problem durumdan kurtulması için gösterdiği

tepkilerdir. Bu tepkilerden onu doğru sonuca

ulaştıran davranış biçiminin öğrenmesi de

deneme yanılma yoluyla öğrenmedir.

(Cevap E)

8. "Hata yapmaktan kaçınan birey, hiçbir zaman

doğruyu bulamaz" diyen bir kişi hangi öğrenme

şekline dikkat çekmektedir?

A) Bilişsel

B) Kavrayış

C) Klasik koşullanma

D) Deneme - yanılma

E) Edimsel koşullanma

Deneme yanılma yoluyla öğrenmeye göre bireyin

problem durumunda çözüme yönelik olarak

yaptığı her hata onu biraz daha çözüme

yaklaştırır. Birey bir problem karşısında kendisini

çözüme götüren yolu mevcut yanlış yolları

eleyerek bulur. Gösterdiği bir çok tepkiden

çözüme ulaştıran tepkiyi de öğrenir.

(Cevap D)

trLL!

o"ecHJ

10. Aşağıdakilerden hangisi deneme -

yanılma yoluyla öğrenme için

sövlenemez?

A) Öğrenmede işe yaramayan

davranışlar

tekrarlanmaz.

B) Bireyin öğrenmeyi istemesi,

denemelere

girmesini ve sürdürmesini sağlar.

A) Öğrenmede davranışın tekrarı önemli

değildir.

C) Öğrenmede bireyi hedefe götüren

davranışlar

daha sık yapılır.

E) Bireyin denemeleri arttıkça yanılma

miktarı

azalır.

Deneme yanılma yoluyla öğrenmeye göre

birey denediği farklı tepkiler arasından

sadece çözüme götüreni tekrarlar. Düşük

motivasyon öğrenmeyi sağlamaz. Bireyin

öğrenmeyi istemesi ve çözümü bulana dek

denemelere girip bu denemeleri sürdürmesi

gerekir. Deneme yanılma yoluyla öğrenmeye

göre birey tekrar etmediği davranışı unutur.

(Cevap C)

9. Aşağıdakilerden hangisi motor öğrenmenin bir

özelliği değildir?

A) Birçok denemelere dayanır.

B) Alıştırmayla hareketleri hızlandırır.

A) Çok zayıf bir motivasyonla davranış

kazanılabilir.

B) Davranış sırasında beden belli bir pozisyonda

bulunur.

E) Hangi hareketin hangi sırayia yapılacağı

zamanla zihinle şekillenir.

Thorndike' a göre isteksiz tekrarlar davranışın

öğrenilmesini sağlamaz. Tekrarlarda birey

öğrenmeye istekli ve çözüm yolunu bulmaya

yönelik olmalıdır. Motivasyon bireyin çözüme

yönelik tekrar sayısını da arttırır. Eğer yeteri

düzeyde motivasyon sağlanamamışsa birey

birkaç yanlış tepkiden sonra çözüme yönelik farklı

tepkilerde bulunma sıklığı azalır yani çözmekten

vazgeçer.

(Cevap C)

11. Aşağıdakilerden hangisinde motor öğrenmenin

etkisi vardır?

A) Yunus balığının müzik sesiyle suyun üzerinezıplaması

B) Bir ilkokul öğrencisinin çarpım tablosunu diğer

arkadaşlarından daha önce öğrenmesi

C) Köpek tarafından ısırılan bir kişinin tüm

köpekterden korkması

D) Bir gencin bilgisayarı zamanla daha iyi

kullanabilmesi

E) Fizik dersinde öğrenilen yükseklikle ilgili bir

formülün coğrafya dersinde de

uygulanabilmesi

24- -ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ-

Yunus balığının müzikle zıplaması koşullanma yolu ile öğrenmedir.

İlkokul öğrencisinin çarpım tablosunu diğer arkadaşlarından hızlı öğrenmesi zeka, hazır oluş, ön öğrenme kavramlarına bağlıdır

Korku öğrenmelerinin koşullanmadır.

Bir derste öğrenilen bir bilginin diğer derste de kullanılabilmesi transferdir.

Zamanla bilgisayan daha iyi kullanmak ise motor öğrenmedir. Belirli becerilerin tekrarlarla gelişmesini ifade eder.

(Cevap D)

1. "Çocuğun okuma becerisi göstermesi için gereken temel becerilere sahip olmasını ve uygun öğrenme yaşantılarını geçirmiş olması beklenir'.

Yukarıda verilen açıklama E. Thorndike'ın öğrenme ilkelerinden hangisine girmektedir?

A) EtkiB) TepkiC) DenemeD) HazırbulunuşlukE) Bağdaşma

CEVAPLI KONU KAVRAMA TESTİ

kaynağı ise klasik

z o

2. Aşağıda verilen öğrenme kurarm temsilci eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?

A) Ani Kavrama-KöhlerB) İşaret Öğrenme-TolmanC) Etki Kanunu-ThorndikeD) Model Alma-BanduraE) Bağıntı Kuramı-Guthrie

3. Sınava girecek olan öğrenci konuyla ilgili ne kadar çok problem çözerse daha başarılı olur.

Yukarıdaki ifade hangi öğrenme

kuramının görüşlerine uygun

düşmektedir?

A) BağlaşımcılıkB) Sosyal öğrenmeC) GestaltD) Bilgi İşlemeE) Nöro-fizyolojik

-EĞİTİM BİLİMLERİ. 25

4. Deneme - yanılma yoluyla öğrenmede, birey çeşitli denemelerde bulunur. Bu denemeler sırasında hatalar gitgide azalır ve başarıya ulaşır.

Aşağıdakilerden hangisi bu tür öğrenmeye örnektir?

A) Bir kişinin kırmızı rengi sevmesiB) Bir kişinin modaya uygun giyinmesiC) Bir genç kızın çeşitli tekrarlar sonucu örgü

örmeyi öğrenmesiD) Bir çocuğun her beyaz arabayı babasının

arabası zannetmesiE) Köpek tarafından ısırılan çocuğun

köpeklerden korkması

7. "Bir deneyde hazırlanan düzenekte fare 5 düğmeden doğru olana bastığı zaman peyniri almaktadır. Deneyi yapan uzman farenin doğru düğmeye basmayı öğrenmesini; düğmeye basma ve peynir alma arasındaki uyarıcı tepki bağının zihinde oluşturulması şeklinde tanımlanmaktadır."

Yukarıdaki şekilde tammlanan öğrenme şekli aşağıdakilerden hangisidir?

A) Klasik koşullanmaB) Edimsel öğrenmeC) Taklit öğrenmeD) Deneme-yanılma iie öğrenmeE) Gözleyerek öğrenme

m'o

5. Futbolcularına, "yenile yenile yenmesini ffiöğreneceğiz" diyen teknik direktör hangi -gsöğrenme yoluna dikkat çekmektedir? ÎJ

A) Taklit

B) KavramaC) Bilişsel öğrenmeD) Deneme - yanılmaE) Edimsel koşullanma

8. "Şeker yemek isteyen Ahmet mutfakta annesinin şeker koyabileceği yerlere tek tek bakarak şekeri bulmuştur."

Yukarıda belirtilen deneme-yanılma yoluyla öğrenme durumunda uyarıcı-tepki ikilisi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Şekeri bulma-aramaB) Şekeri arama-denemeler yapmaC) Şeker isteme-aramaD) Denemeler yapma- şekeri bulmaE) Şekeri isteme- bulma

03

3

ÜJ

6. Aşağıdakilerden hangisi, sınama-yanılma yolu ile öğrenme aşamalarını sırası ile gösterir?

A) Engellenme-ihtiyaç-güdülenme-deneme-eleme-tekrar

B) İhtiyaç-güdülenme-engellenme-tekrar-elemeC) Deneme-engellenme-ihtiyaç-güdülenme-

tekrar-elemeD) Tekrar-engelleme-ihtiyaç-eleme-deneme-

güdülenmeE) Güdülenme-engellenme-ihtiyaç-deneme-

tekrar-eleme

9. "Bir problem çözme sürecinde öğrenci deneme yanılma yolunu kullanarak problem çözümüne ulaşmaya çalışmaktadır."

Deneme yanılma yoluyla öğrenme sürecine göre öğrencinin çözüm yolunu öğrenmesi için aşağıdakilerden hangisi gerekmez?

A) Öğrencinin çözümü bulmak istemesiB) Denemelerin sonunda doğru tepkiyi tatmin

edici bir uyarıcı izlemesiC) Problem durumunun bir ihtiyaç gerektirmesiD) Çözüm tepkisini rahatsız edici bir uyarıcı

izlemesiE) Yaptığı denemelerden çözüme götürmeyenleri

eleyebilmesi

26- -ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ-

10. Thorndike' ın bağlaşımcılık kuramına göre öğrenme için yani uyarıcı ve tepki arasındaki bağın kurulabilmesi için aşağıdakilerden hangisi işlevsizdir?

A) Yanlış denemelerin sonunda ceza verilmesiB) Organizmanın güdülenmiş olmasıC) Tepkiden sonra bir etkinin ortaya çıkmasıD)Çözümden sonra organizmaya tatmin edici bir

uyarıcı verilmesiE) Organizmanın tekrara karşı istekli olması

1. Bir anne, iki yaşındaki oğluna ezbere 100'e kadar saymayı öğretmeye çalışmakta, fakat bunu başaramamaktadır.

Bu başarısızlığın temel nedeni aşağıdakilerden hangisiyle ilgilidir?(2001 KPSS)

A) Fiziksel yoksunlukB) Kullanılan öğretme yönteminin yetersizliğiC) Gene! uyarılmışlık haliD) ZekâdüzeyiE) Öğrenmeye hazır olma düzeyi

ÇIKMIŞ SORULAR ve ÇÖZÜMLERİ

o00

"oUi(£>

Olgunlaşma, çevrenin çok büyük bir etkisi olmaksızın organizmanın belli bir sıra ve düzen izleyerek yeni görevlere hazır hale gelmesidir. Öğrenmeye hazır olma düzeyi öğrenmenin en temel gereğidir. Her gelişim döneminin kendine has özellikleri vardır. Birey asla bu özelliklerinin üzerinde bir öğrenme gerçekleştiremez. 2 yaşında bir çocuk sayma becerisi için gerekli zihinsel yeterliğe (hazır bulunuşluğa) sahip olmadığı için 100'ekadarsayamaz.

(Cevap E)

CEVAP ANAHTARt

1.D | 6.A

2.E | 7. D

3.A | B.C

4.C | 9. D

5. D | 1 O.A

2. İlköğretim 7. sınıfında okuyan bir öğrenci, dönem boyunca, matematik dersi sınavlarından 60'ın üzerinde puan almayı beklerken hepsinden 30'un altında puan almış ve her seferinde, "Doğruyu yaptığımdan çok eminim." şeklinde bir tepki vermiştir.

Matematik öğretmenin bu öğrenciye yapacağı en etkiii yardım aşağıdakilerden hangisidir? (2001 KPSS)

A) Öğrenciden, soruları bir kez de evdeyanıtlamasını istemek

B) Sınav sorularını, arkadaşlarıyla birlikteincelemesini önermek

C)Sınav sorularını yanıtlarken nerelerde hatayaptığını kendisiyle birlikte gözden geçirmek

D)Öğrenciye, matematiğin zor bir ders olduğunu,fazla üzülmemesi gerektiğini söylemek

E) Başarısız olduğu konularda özel ders almasınıönermek.

Bu öğrencinin sınavlardan yüksek not beklerken düşük not alması onun öğrenme eksikliklerini ve yanlışlarını bilmediğini gösterir. Bu öğrenci için yapılabilecek yardım öğrenme eksiklikleri için geri bildirim yapmaktır. Öğrenci ile birlikte sınav sorularını tekrar gözden geçirmek öğrencinin eksikliklerini ve yanlış öğrenmelerini görmesine ve bunları telafi etmesine yardımcı olur.

(Cevap C)

3 Evine ilk kez VCD alan bir birey, bu VCD'yi kullanmayı çeşitli şekillerde öğrenebilir.

Bu bireyin aşağıdaki davranışlardan hangisini göstermesi deneme-yanılma yoiuyla öğrenmeye çalıştığını gösterir?(2002 KPSS)

A) VCD'yi kurup servis elemanının söylediklerinihatırlayıp onları uygulamaya çalışması

B) VCD'yi kullanan arkadaşının davranışlarınıizlemesi ve onları yapmaya çalışması

C) VCD'nin kullanma kılavuzunu okuyup oradayazılanları uygulamaya çalışması

D) VCD'nin değişik düğmelerini kullanarakbunların neye yaradığını bulmaya çalışması

E) Teİ9vizyon reklamlarındaki kişinin yaptıklarınıyapmaya çalışması

Sekiz yaşındaki bir çocuk, yap boz oyunundaki parçaları, ilişkilerini dikkate alarak değil, çeşitli durumların doğru olup olmayacağına bakarak bir araya getirmeye çalışmıştır.

Çocuğun yap bozun doğru şeklini bu yolla bulmaya çalışması aşağıdakilerden hangisine birörnektir?(2002KPSS)

A) Gizil (örtük) öğrenmeB) Anlamlı öğrenmeC) Deneme - yanılma yoluyla öğrenmeD) Modelden öğrenmeE) Buluş yoluyla öğrenme

Çocuk parçaların yerlerini çeşitli durumlarda denemiş ve uygun olanları yerleştirmiştir. Deneme-yanılma yoluyla öğrenmede bireyin farklı tepkileri deneyerek bunlardan uygun olanı seçmesi söz konusudur. Bu örnekte de çocuk rasgele çeşitli durumları deneyerek parçalardan uygun olanları birleştiriyor.

(Cevap C)

A, B, C ve E seçenekleri gözlem yoluyla öğrenmedir. Bu seçeneklerde kişi servis elemanının söylediklerine, kullanma kılavuzuna, arkadaşının ya da reklamdaki kişinin yaptıklarına dikkat eder, zihninde tutar ve bunları uygulamaya çalışır. D seçeneğinde farklı düğmelere basarak bunlar arasından istediği fonksiyonu yada bunların ne işe yaradığını deneyerek bulma vardır. Gözlem yoluyla öğrenme ve deneme yanılmayı birbirinden ayırmak için yapılan denemelerin gözlemden sonra olmamasına dikkat edin. Gözlem yoluyla öğrenmede de denemeler vardır fakat birey ilk önce davranışı gözler, nasıl yapıldığını zihninde canlandırır ve gözlediği forma en yakını yapana kadar dener. Derome yanılma yoluyla öğrenmede ise birey rasgele davranışlar dener ve bunlar arasından olumlu tepkiyi aldığını öğrenir.

(Cevap D)

Anaokulunda okuyan bir öğrenci öğretmeninden izin istemiş fakat öğretmeni ona izin vermemiştir. Bunun üzerine öğrenci yere yatmış, ağlayıp sızlamış, hoplayıp zıplamıştır. Fakat ne yaparsa yapsın öğretmeninin izin vermeyeceğini anlayınca çocuk davranışından vazgeçmiştir.

Bu çocuk öğretmeninin izin vermeyeceğini hangi yolla öğrenmiştir?(2004 KPSS))

A) Deneme - Yanılma Yoluyla ÖğrenmeB) Kavrama Yoluyla ÖğrenmeC) Tepkisel KoşullanmaD) Sosyal ÖğrenmeE) Gözlem Yoluyla Öğrenme

28- -ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ.

Thorndike'a göre insan ve insana yakın

hayvanlarda en yaygın öğrenme biçimi, deneme-

hata (sınama-yanılma) yoluyla öğrenmedir. Bir

amaca ulaşmak durumundaki organizma, olası

pek çok tepki arasından rastlantısal olarak bir

tepki seçer. Seçtiği tepki onu bazı sonuçlara

ulaştırır. Öğrenci öğretmeninden izin almak için

farklı davranışlar denemektedir. Öğretmenin izin

vermeyeceğini öğrenmek için çeşitli yollar

denemiştir. Öğrenci bu denemelerinden hiçbirinin

izin alabilmek için faydalı olmayacağını

öğrenmiştir. Kavrama yoluyla öğrenmede

öğrenmenin içgörüsel olarak birden ortaya

çıkması, tepkisel koşullanmada koşulsuz uyarana

doğal tepki, sosyal öğrenmede bir kişinin

davranışlarını model alaraköğrenme vardır.

(Cevap A)

o

6. Elindeki yap

bozu şekil

ılışkısıne gore deg rasgele yerleştirmeye

çalışan bir kişi yapmaktadır?( 2005 KPSS)

bozu şekil ilişkisine göre değil delûetiriYio\/Q pnlıean K!r Isici t-ıp

A) Deneme-yanılma

B) Kavrama

C) Gizil öğrenme

D) Modelden öğrenme

E) Edimsel koşullanma

Deneme yanılma yoluyla öğrenmede birey

rasgele davranışlar dener ve bunlar arasından

oiumlu tepkiyi aldığını öğrenir. Yap bozu rasgele

deneyerek şekil ilişkisine bakmaksızm yapma,

deneme yanılma yoluyla öğrenmedir.

(Cevap A)


29

TEST HAZIRLAMANIN AŞAMALARI

Geçerli ve güvenilir ölçümler dikkatlice planlanmış testlerle elde edilebilir. Bu açıdan eğitimde îest hazırlamak ciddi ve puanlı bir çalışma gerektirir. Testin planlanması ise testin geliştirilmesine, uygulanmasına ve puanlanmasına ilişkin birçok sorunun açıkça ve ayrıntılıca cevaplandırılmasını gerektirir. Test geliştirmeye başlamadan önce özellikle şu sorular cevaplandırılmak zorunluluktur; Niçin

ölçme yapılacak? Ne ölçülecek? Nasıl ölçülecek?

Geçerli güvenilir bir test hazırlamak için planlı ve ^ğciddi bir çalışma ile belirli aşamaların sırasıyla takip £edilmesi gerekir. Ancak aşamaların sırası ölçülecek -~özellik ve amacımıza göre bazen değişebilmektedir. jyBu aşamalar: -3

03

1. Aşama: Testin Amacının Belirlenmesi'O uu

Testin Amacı5

Test hangi amaç için hazırlanmışsa bu amacın £ açıkça belirtilmesi gerekir. Örneğin; her bir öğrenciye verilecek notu belirleme, öğrencinin güçlü ve zayıf yanlarını belirleme, öğrencinin kurstaki ilerlemesini belirleme vb.

Verilecek karar tipi değiştikçe gerek duyulan veriler de değişir, bu nedenle bir test planında ilk aşama testin amacının belirlenmesidir.

Test hazırlarken öncelikle testi hangi amaca yönelik olarak hazırladığımızı, amacımızın ne olduğu belirleriz. Test hazırlamada amaçlar genel olarak üç kategoride toplanabilir.

a) Öğrencilerin eksik ve yanlış öğrenmelerinibelirlemek

b) Öğrencilerin öğrenme düzeylerini belirleme,başarı notu verme

c) Öğrencileri seçme ve yerleştirme

ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME | Eğitimde Kullanılan Ölçme Araçları

2. Aşama: Testle Ölçülecek Niteliklerin Saptanması

Testin amacının belirlenmesinden sonraki en önemli aşama testle ölçülecek özelliklerin belirlenmesidir. Neleri ölçmek istediğimizi, hangi davranış ve becerilere yönelik ölçme yapacağımıza karar veririz. Ölçme aracı hazırlamanın bu aşaması testin kapsam geçerliği açısından son derece önemlidir. Bu nedenle ölçülecek özellikleri belirlerken her konudan önemli bir davranışı (kritik davranışı) seçmeye özen göstermek kapsam geçerliğini sağlamada işimizi kolaylaştıracaktır. Testin kapsam geçerliği için bu aşamada "Belirtke Tablosunun" hazırlanması gerekir.

Böylece testimizi hazırlanan derste işlenen ve bizim için önemli olan hiçbir hedef davranışı atlamamış oluruz. Ayrıca bu aşamada testte bulunacak soru sayısına da karar verilir.

Testte bulunacak soru sayısını kararlaştırma

Sınav süresi, elde edilecek puanlardan istenen güvenirlik geçerlik düzeyi, soru tipi, cevaplayıcı düzeyi, verilecek kararın önemi, soru güçlükleri soru sayısını etkiler. Örneğin öğrenciler için önemli bir kararın alındığı ÖSS sınavı 15 soru olamaz ya da orta öğretimde bir Türkçe sınavının da 300 soru olmasının bir anlamı yoktur.

Soru sayısını kararlaştırırken soru tipine de karar vermiş oluruz. Çünkü soru sayısı soru tipine doğrudan bağlıdır. Bu nedenle ikisi birlikte kararlaştırılabilir. Yazılı sözlü, doğru-yanlış veya çoktan seçme oluşuna göre testimizdeki soru sayısı değişebilir. Ancak bir testte üçten fazla soru tipinin bir arada bulunması tercih edilmez. Soru tipine karar verirken geçerlik, güvenirlik ve kullanışlılık dikkate alınır.

3. Aşama: Soruların Yazımı

Bu aşamada testin amacına, belirlenen özellikleri

30- -ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME.

ölçmeye uygun belirlenen soru tipinde sorular yazılır. Karar verilen soru tipinde amacımıza yönelik özellikleri ölçen ayırt edici sorular yazmaya özen göstermeliyiz.

Oilgi Notu /

Soruları yazmaya başlamadan önce soru tipine ve soru sayısına kşişryermişolmamız: gerekir.

4. Aşama: Soruların Gözden Geçirilmesi

Soruların yazılması tamamlandıktan sonra, her bir sorunun

» Ölçmek istenilen davranış ve beceriyi ölçmeye uygun olup olmadığı

» İfade ve anlam bozuklukları

» Eksik bilgi ve yanlışlıklar »

Teknik ve bilimsel yönden

gözden geçirilerek kontrol edilir, gerekli düzeltmeler yapılır. Ancak bu düzeltmeler ilgili uzmanlar tarafından yapılmalıdır. Çünkü testi hazırlayan kişinin kendi hatalarını görmesi oldukça zordur.

Testi gözden Geçirmesi Gereken Uzmanlar:

1. Alanuzmanı

2. Ölçme uzmanı

3. Dil uzmanı

5. Aşama: Test Formunun Oluşturulması (Dizgi

Aşaması)

Bu aşamada yazılmış soruların kolay okunması ve iyi görünmesi için biçim ve düzen verilir. Kısacası soruların test formatında biçim ve düzene konmasıdır.

6. Aşama: Deneme Uygulaması

Bu aşamada soruları deneme amaçlı olarak pilot uygulama yapılır. Ancak deneme uygulaması başarı testlerinde yapılmaz, psikolojik ölçme araçlarında yapılır. Çünkü başarı testlerinde soruların alınma, çalınma ihtimali vardır. Deneme uygulamasında soruların test ve madde analizleri de yapılır.

Maddelerin puan ağırlıklarının belirlenmesi: Test sorularını farklı ağırlıkta puanlamak testin dengesini bozar. Eğer uygulayıcı için sorunun ölçtüğü davranış önemli ise o soruyu farklı ağırlıkta puanlamak yerine

o oi

o konuda daha fazla soru sormak gerekir.

Düzeltme formülü kullanılacak mı?:Şans başarısı bulunan doğru-yanlış, çoktan seçmeli testlerde düzeltme formülü kullanılması testin güvenirliğini arttırmaktadır. Düzeltme formülü belli sayıdaki yanlışın bir doğru götürmesi mantığına dayanır.

Düzeltilmiş puan = Doğru sayısı -

Testin güçlüğü ve soruların güçlük dağılımının kararlaştırılması

Testin genel güçlüğü testin amacına uygun olmalıdır. Eğer çok kişi arasından seçme yapılacaksa zor, eğer eğitimde başarıyı ölçmek istiyorsak orta güçlükte sorular ağırlıklı olmalıdır.

Çok güç ve çok kolay testler ayırt edici değildir.

Soruların güçlüğü ölçtüğü davranışa ve konu içeriğine bağlıdır.

Puanlamaya ilişkin işlemlerin belirlenmesi

El ile mi (manuel) makine ile mi puanlanacak?:Test puanlarından verilecek kararın önemi, puanlarda istediğimiz güvenirlik, ekonomiklik ve kolaylık dikkate alınmalıdır.

7. Aşama: Uygulama Aşaması

Soruların çoğaltma işlemi yapıldıktan sonra artık uygulama aşamasına gelinir. Uygulama aşamasında sınavın tüm öğrencilere eşit koşullarda ve eşit sürede yapılmasına özen gösterilmelidir. Uygulamaya başlamadan önce yazılı veya sözlü yönerge mutlaka verilmelidir.

Yönerge nedir?

» Soruların her birisinin kaç puan olduğu

» Sürenin ne kadar olduğu

» Puanlamanın nasıl yapılacağı

» Sınav kurallarını belirten açıklamadır.

8. Aşama: Puaniama ve Değerlendirme

Test hazırlamanın son aşaması puanlama ve değerlendirme aşamasıdır. Yalnız puanlamaya başlamadan önce cevap anahtarı hazırlanmış olmalıdır. Elde edilen puanlar nota çevrilerek değerlendirme yapılır. Başlangıçta belirlenen amacımıza göre öğrencilere geri dönüt verilir.

Yanlışsayısı

Seçenek sayısı-1

EĞİTİMDE KULLANILAN BAŞLICA ÖLÇME ARAÇLARI-TESTLER

Eğitimde öğrencilerin değişik özelliklerini ölçmek için kullanılan ve amacımıza göre farklılık gösteren çeşitli ölçme araçları vardır.

1.YAZILISINAVLAR

Soruların ve cevapların yazılı olarak alınıp verildiği sınav türüdür. Hazırlanmasının kolay olmasından dolayı eğitim sisteminde yaygın olarak kullanılmaktadır.

Yazılı Sınavların Tercih Edildiği Durumlar:

1. Sınav sorularını hazırlamak için sınırlı zamanvarsa,

1. Dil ve imla bilgileri ölçülmek istendiğinde,

2. Öğrencilerin analiz-sentez-değerlendirmebecerileri ölçülmek istendiğinde,

3. Öğrencilerin kendini ifade etme becerisiölçülmek istendiğinde,

5. Öğrenci sayısı az olduğu durumlarda.

Yazılı Sınavlarında Dikkat Edilecek Noktalar:

1. Çok genel sorular sorulmamalı,

2. Sorular çok, cevaplar kısa olmalı,

3. Öğrencilerin farklı bilgilere sahip olduğudüşünülerek seçmeli sorulara yer verilmeli,

4. Sorular açık ve anlaşılır olmalı, yoruma açıkolmamalı,

5. Puanlama anahtarı hazırlanarak, hersorunun kaç puan olduğu belirtilmeli,

6. Üst düzeyde bilgi gerektiren sorulara yüksekpuan verilmeli,

7. Öğretmenin cevap anahtarında olmayanorijinal cevaplara puan verilmeli,

8. Öğrenci bir sorunun cevabını, bir başkasorunun cevabı içinde veriyorsa puankırılmalı,

9. Dersin amaçları içinde olmadığı sürece imla,yazı güzelliği gibi durumlara puanverilmemeli,

10. Yazılı kağıdı okunurken, öğrencinin ismiminolduğu bölüm kapatılmalı, yani objektifolunmalı,

11. En uygun okuma şekli olarak bütünkağıtlardaki aynı sorular okunmalıdır.

Yazılı Yoklamalar En iyi Hangi Nitelikleri Yoklar?

1. Kim, ne, ne zaman, hangi ve nerede soruları

2. Listeleme

3. Taslak yapma (planlama)

4. Tasviretme

5. Benzerlik ve zıtlık

6. Açıklama

7. Tartışma

8. Geliştirme, yaratıcılık

9. Özetleme

10. Analiz ve sentez becerileri

11. Değerlendirme

Yazılı Yoklamanın Özellikleri

1. Cevabın öğrenci tarafından düşünülüp,bulunarak yazılması gerekir.

2. Yazılı yoklamada öğrencinin cevaplamabağımsızlığı söz konusudur. Bu durumsoruların çoğu zaman açık uçlusorulmasından kaynaklanır.

3. Yazılı yoklama sorusuna öğrencinin verdiğicevaba çoğu zaman "kesin yanlış" ya da"kesin doğru" diyemeyiz. Cevap doğru ileyanlış arası bir noktada bulunur. Bununtayini öğretmene düşer.

4. Yazılı yoklamada diğer sınav türlerine göredaha az soru sorulur. Bunun nedeni decevabın yazılı olarak verilmesidir.

5. Yazılı yoklamanın hazırlanması kolay,puanlaması yorucu ve uzun zaman alansubjektif bir özelliğe sahiptir.

Yazılı Yoklamada Puanlanma Çeşitleri

1. Genel izlenimle puanlama

Öğretmen bir kağıdın tüm sorularına verilen cevapları baştan sona okur. Sonra toplam bir puan tayin eder.

2. Sınıflama yoluyla puanlama

Sınıflamada öğrencilerin cevapları okunduktan sonra kağıdı iyi-orta-zayıf diye 3 sınıftan birine konulur. Sonra her gruptaki kağıt tekrar okunarak o sınıf içinde iki ya da üç sınıfa ayrılır, kağıtlar birbiriyle karşılaştırılarak puanlanır.

Sınıflamada her sınıfa düşecek kağıt sayısının önceden kabul edilmiş bir dağılıma göre

saptanmasını öneren yöntemlervardır.

Örneğin: En alt % 5, alt % 25, orta % 40, üst % 25, en üst % 5 gibi

3. Sıralama yoluyla puanlama

Sıralamada okunacak kağıt sayısının küçük olduğu hallerde tüm kağıtlar birbiriyle karşılaştırılarak en iyiden en kötüye doğru sıraya konur ve puanlanır.

4. Cevap anahtarıyla puanlama

Soruları hazırlayan öğretmen bu soruları uygulamadan cevap anahtarını yani muhtemel cevaplarını ve bu muhtemel cevaplara vereceği puaniarı önceden belirler. Öğretmenin bu şekilde yaptığı puanlamaya anahtarla puanlama denir.

BilgiNotu j

Anahtarla puanlama yazılı yoklama puanlamasında en objektif, ve puanlama hatası en az puaniama türüdür.

Yazılı yoklamanın üstün yönleri (Avantajiarı)

1. Öğrencilerin, anaüz, sentez ve değerlendirmedüzeyindeki bilgiierini öiçmek için uygun birsınavdır.

2. Öğrencilerin, konuyu deriniemesine kavrayıpkavramadıklarını öğrenmek için uygundur.

3. Öğrencilerin yanlış bilgileri koiayca tesbitedilir.

4. Soruların hazırlanması ve uygulanması fazlazaman almaz.

5. Şans başarısı yoktur.

6. Öğrenciye bildikierini özgürce düzenleyipsunma imkânı verir. Öğrenciyi sınırlamaz.

Yazıîı yoklamanın sınırlı yönleri (Dezavantajları)

1. Soruların okunması ve puanlaması için uzunzamana ihtiyaç vardır.

2. Puanlamada, objektif olmak oldukça güçtür.Puanlayıcı yanlılığı olabilir.

3. Cevabın sınırlarını belirlemek kolay değildir.Yoruma açık sorularda öğrencilerdüşüncelerini yazacaklarından gerçektenfazla şişmiş bilgi olabilir.

4. Soru sayısı çok tutulduğunda çok zamanalırken, az tutulduğunda güvenirliği vegeçerliği düşürür.

BilgiNotu J

Yazılı yoklamalarda puanlayıcı yanlılığmı önlemek için neler yaptlabiiir?

1. Öğrencilerin kimükleri gizlenmeli.2. Öğrencinin diğer cevaplarından etkilenmemek i

sorular tüm öğrenciler için sırayla puanlanmalı.) (ilk önce tüm öğrencilerin 1. soruları sonra 2.İ sorular)

3. Birden fazla puanlayıcı kullanılabilir.

2. KISA CEVAPLI (BOŞLUK DULDURMALI)

SINAVLAR

Cevabı bir kelime, bir cümîe, bir tarih veya birkaç madde olan sorulara denir. Düz bir cümlenin en önemli noktası çıkartılarak, öğrencilerin bu boşlukları doldurması istenir. Yazılı sınavlardan farkı cevabın en fazla bir cümle olması, seçmeli testlerden farklı ise cevabın öğrenciye verilmeyip kendisinin yazmasıdır.

Örneğin: Gözlenen ve araştırılan bir değişkenin,gözlem sonuçlarının sayı ve sembollerlebelirtilmesine.........denir.

Kısa Cevaplı Sınavların Üstün Yönleri

1. Cevaplar kısa olduğundan çok sorusorularak fazla bilgi yoklama imkani vardır.Bu da sınavın kapsam geçerliliğini vegüvenirliğini yükseltir.

2. Puanlama yazıh sınava orania dahaobjektiftir ve puanlama hatası daha azdır.

3. İmla, yazı güzelliği gibi etkenlerinpuanlamaya katılmasını engelier.

4. Cevaplamada şans faktörü yok denilecekkadar azdır.

Kısa Cevaplı Sınavların Sınırlı Yönleri

1. Deneyimi olmayan kişiler için bu tür sorularıhazırlamak zordur.

2. Bu tür sınavlarda üst düzey (uygulama-analiz-sentez-değerlendirme) bilgileri ölçmekgüçtür.

3. Soruların güçlük düzeylerini ayarlamakzaman alır.

4. Cevaplar ayrıntı gerektirmediğindenöğrenciler yüksek not alabilirler.

5. Öğrencileri en çok ezbere yönlendiren sınavtürüdür.

Oilgi Notu f

Kısa cevaplı testler öğrencileri ezbere yönlendirdiği için soru hazırlarken kitap veya kaynaktan aynen ^mmsımasjna özenjösterijmejj^r.

Dikkat edilecek noktalar

1. Soruların cevaplarının bir cümleyigeçmemesi gerekir.

2. Tek doğru cevabı olan sorular sorulmalıdır.3. Yorum sorusu sorulmamalıdır.4. Sorunun içinde cevabın ipuçları yer

almamalıdır.5. Cevapların cümlenin sonunda olması tercih

edilmelidir.6. Bir soruda birden fazla bilgi yoklanmamalıdır.

3. DOĞRU-YANLIŞ TÜRÜ SINAVLAR

Bu ölçü amacı doğru ve yanlış hazırlanmış cümlelerden oluşur. Öğrenciden hangi cümlenin doğru ya da yanlış olduğunu seçmesi istenir.

Sorularının bir kısmı doğru bir kısmı yanlış öğrenmelerden oluşmuş sınav türüdür.

Dikkat Edilecek Hususlar:

konulmalıdır.

12.Öğrencilerden cevabından emin olduklarısoruları cevaplamaları istenmelidir.

13.Yanlış önermelerde önermeyi yanlış yapanifade önemsiz bir ayrıntıda olmamalıdır.

14.Kanı ifadeleri muhakkak bir kaynağadayandırılmalıdır.

15. Her madde sadece bir ana fikri yoklamalıdır.

Doğru-Yanlış Türü Sınavların Yararlı Yönleri

1. Hazırlanması ve planlanması kolaydır.

2. Puanlama kolay ve objektiftir.

3. Öğrencinin cevaplaması kolaydır.

4. Öğrencilerin istenen cevabı verme ihtimaliyüksektir.

5. Sorulabilecek soru sayısı çoktur bu nedenlekapsam geçerliliği yükselir.

1. Bu tür testlerde cümle (soru) sayısı en az 50olmalıdır.

2. Soruların % 50'si doğru % 50'si yanlış olarakhazırlanmalıdır.

3. Doğru ve yanlış cümleler belli bir simetrikledizilmemelidir. Yani peşpeşe doğru veyayanlış gelmemelidir.

Örneğin: 2 doğru 3 yanlış, 3 doğru 2 yanlış gibi olmalıdır.

4. Sorular dil bilgisi yönünden doğru olmalıdır.

5. Bir (1) yanlışın bir (1) doğruyu götürdüğüsöylenmelidir.

6. Sorular ayrıntılı bilgi yerine kesin bilgiiçermelidir.

7. Sorularkısaolmalıdır.

8. Sorularda olumsuz ifade kullanılmamasınaözen gösterilmelidir.

9. Öğrenciler düzeltme formülünden haberdaredilmelidir.

10.Sorular birbirinin cevabını verir nitelikteolmamalıdır.

11. Testin başına mutlaka bir açıklama ve örnek

üfcruus

fîilgi Notu f

| Doğru - yanlış türü sınavlarda yanlış önermeler | yanlış öğrenmelere ve hatta yanlış öğrenmelerin | kalıcı olmasına neden olabilir. Bu nedenle D.Y. | testlerinden sonra öğretmenin geri dönüt ve | düzeltme yapması tavsiye edilir. | Küçük bir hatıra: Öğrencilerimden birisiyle i konuşurken:|— "K. Maraş il imizin de Akdeniz Bölgesi'nde | olduğunu evlenince öğrendim hocam." dedi. | — Ne yani, evleninceye kadar bilmiyor muydun? |— Evet bilmiyordum, çünkü Lise 2. sınıfta coğrafya | dersinde bir doğru-yanlış testinde K.Maraş'ın Güney | Doğu Anadolu Bölgesi'nde olduğunu ifade ediyordu. | Ben de bu soruyu D diye işaretlemiştim. 0 sınavdan | iyi bir not almıştım. 0 soruyu da doğru yaptım diye | düşünüyordum. Ve o günden beri aklımda K. | Maraş'ın hep Güney Doğu Anadolu Bölgesi'nde I olduğu kalmış. Ta ki evleninceye kadar. Çünkü eşim | K. Maraş'h...Bu örnekte de görüldüğü gibi doğru-yanlış t e s t l e r i y a n l ı ş ö ğ r e n m e l e r e v e y a n l ı ş '?ü! H I'Ç! 9! £nas_ı na neden olabi I iyo r.

Doğru-Yanlış Türü Sınaviarın Sınırlı Yönleri

1. Üst düzey bilgiler yoklanamaz.

2. Bilgi ve kavrama basamağındaki bilgileriö!çer.

3. En az 50 sorudan oluştuğu için hazırlanmasıfazla zaman alır.

4. Doğru yanlış türü soruların eğitim açısındanen büyük zararı yanlış önermelerin yanlışöğrenmelere yol açabilmesidir. Hatta buyanlış öğrenmeler kalıcıda olabilir. Çünküsınav da bir öğrenme ortamıdır.

4. ÇOKTAN SEÇMELİ SINAVLAR

Bir soru kökü ve muhtemel cevaplardan oluşan smav tipidir. Bu sınav öğrencilerin tüm bilgilerini (bilgi-kavrama-uygulama-analiz-sentez-değerlendirme) ölçmek için kullanılır. Son yıllarda eğitimde en çok kullanılan sınav tipidir. Çoktan seçmeli testlerin eğitimde en çok tercih edilme sebebi şans faktörünü en alt seviyeye indirmesidir.

Örneğin: Şans faktörü dört seçenekli sorularda % 25, beş seçenekli sorularda % 20'ye düşmektedir.

Dikkat Edilecek Hususlar

1. Soru kökünün ve muhtemel cevapların açıkkesin bilgiler içermesi gerekir.

2. Soru kökünün ve seçeneklerin dil bilgisine veimla kurallarına uygun oiması gerekir.

3. Seçeneklerden sadece bir tanesinin doğruolması gerekir.

4. Soru kökünün olumsuz olması anlamagüçlüğü yaratacağından fazlakullanılmamalıdır. Mutlaka kullanılmasıgerekiyorsa altının çizilmesi gerekir.

1. Cevap sorunun içinde ima edilmemelidir.

2. Her sorunun seçenek sayısı eşit olmalıdır.

5. Hepsi-Hiçbiri gibi seçenekler tercihedilmemelidir.

6. Rakam kullanılan seçenekler büyüktenküçüğe veya tersi sıralı bir şekildeverilmelidir.

7. Soru kağıtları A-B-C gibi gruplara ayrılaraköğrencilerin kopya çekmesi engellenmelidir.

8. Cevaplar soru kağıdı üzerine değil, cevapformuna işaretlenmelidir.

H.Düzeltme formülü uygulanarak şans faktörü azaltılmalıdır.

oÇ/5Q UJ10

Çoktan Seçmeli Sınavların Üstün Yönleri (Avantajları)

1. Değerlendirilmesi en objektif sınav türüdür.2. Cevaplama ve puanlama süresi

kısaolduğundan avantajlıdır.

3. Her türlü bilgiyi ölçer (bilgi-kavrama-uygulama-analiz-sentezdeğerlendirme)

4. Çok sorudan oluştuğu için kapsamı geniş,geçerliliği ve güvenirliliği yüksek bir sınavdır.

5. Bu sınav türünde elde edilen verilerle birçokistatistik işlemi yapılabilir.

6. İlköğretimden üniversiteye kadar tüm öğretimkademelerinde kullanılır.

Çoktan Seçmeli Sınavların Sınırlı Yönleri (Dezavantajları)

1. Hazırlanması zordur ve uzun zaman aiır.2. Soruların güçlük derecesini

hazırlamak içinuzmanlık gerektirir.

3. Soruların farklı gruplar halindehazırianmaması durumunda kopya çekmeihtimali vardır.

4. Öğrencilerin kendi yorumlarını katması içinuygun değildir.

5. Öğrencinin vereceği cevap seçeneklerlesınırlandığı için üst düzey (sentez)davranışları ölçemez. Öğrencilerinyaratıcılıklarını sınırlar.

Şilgi Notu /

| Puanlamasının özel makineler aracılığıylaj | yapılabümesinden dolayı geçerlik ve güvenirliği | lyüksek bir sınav olan çoktan seçmeli testler] hazırlanması en zor olanıdır. Hazırlanması

teknlk | | bilgi ve tecrübe gerektirir. İyi bir çoktan seçmeli |testte seçenekler rasgele yazılamaz, çeldirici |

|

5. SÖZLÜ SINAVLAR

Eğitimde ilk kullanılan sınav türüdür. Bu sınav türünde öğrenci bir ders veya konu ile ilgili kendisine sözlü olarak yöneltilen soruya öğretmeni veya ilgili komisyon karşısında sözlü olarak cevap verir. Öğrencinin sorulan soruya cevabı ile birlikte; hareket ve mimikleri, dış görünüşleri gibi özellikleri puanlamaya katılabilmektedir.

Yazılı ölçme araçları ile ölçülemeyecek bazı durumlar için sözlü sınavların uygulanması daha uygundur.

Örneğin: Turist rehberliği yapacak birinin dil

becerisi sözlü sınavla ölçülebilir.

Dikkat Edilecek Noktalar

1. Sözlü sınav yapılmadan önce sorularhazırlanmalıdır.

2. Sözlü sınavda her öğrenciye aynı sorusorulmamalıdır.

3.Sözlü sınava katılacak öğrenci birden fazla ise aynı düzeyde sorular hazırlanmalıdır. Sınav yapacak öğretmenin, sınava girecek öğrenci ile aynı ortamda olması gerekir.

Sınav tek kişiye yapılacaksa öğrencinin ne tür alt yapı bilgisine sahip olduğu bilinmelidir. Sınavda sorulacak soruiarın cevapları önceden listelenmeli, muhtemel cevaplar çıkartılarak, kaç puan verileceği önceden tespit edilmelidir.

Öğretmen ısı-ışık gibi fiziksel özelliklere dikkat etmelidir.

8.Soruyu sormadan önce öğrencilerin psikolojik olarak rahatlayacağı ortam hazırlanmalıdır. 2-3 dakika öğrenciyle havadan sudan konuşulabilir.

9. Sorulan soruyu cevaplamaları içindüşünmelerine fırsat verilmelidir.

10. Öğrencilere kitaptaki ifadeleri ezberesöyleyeceği türden sorular sorulmamalıdır.

H.Daha çok Analiz-Sentez-Değerlendirmebasamağında sorular sorulmalıdır.

12. Çocukların dünya görüşünü özel yaşamını ön plana çıkaracak sorulardan kaçınılmalıdır.

Sözlü Sınavların Yararlı Yönleri

1. Öğrencilerin kısa sürede cevap vermesigerektiğinde hazır cevaplılığı ve yaratıcılığıön plana çıkarır.

2. Öğretmen deneyimli ise soru hazırlamada vepuanlamada fazla zaman harcamaz.

3. Küçük yaştaki öğrencilerin yazı yazmabecerileri tam olarak gelişmediğinden sözlüsınavlar yapmak daha uygundur.

4. Öğrencilerin bilgi ve kavram yanlışlığınıanında belirleme imkanının olduğu teksınavdır.

Sözlü Sınavların Sınırlı Yönleri

1. Az soru sorulduğunda sınavın geçerliliğidüşüktür.

2. Her öğrenciye aynı seviyede soru

hazıriamak güçtür.

3. Çekingen ve içine kapanık öğrenciler gerçekbilgilerini yansıtamayabilirler.

4. Sözlü cevap verildiğinden cevabı kontroletme imkanı yoktur.

5. Öğrencilerin kılık-kıyafet ve sözel becerisi işekarışabilir. Öğretmen buna dikkat etmelidir.

BilgiNotu/

| Öğrencilerin sözel anlatım becerilerini, kendinij| ifade etme becerilerini, iletişim becerilerini |jö lçebi len ve gel işt i ren tek sınav türü sözlüj| sınavlardır. Ancak puanlama objektifliği, geçerlik ||ve güvenirliği en düşük sınav türü olduğundani| öğrencilerin yıl sonu başarı notuna, geçme notuna| daha az olmal ıdı r.

|

6. EŞLEŞTİRME SINAVLARI

Eşleştirme sınavları bir bakıma çoktan seçmeli sınavların değiştirilmiş şeklidir. Bu sınav türünde; çoktan seçmeli madde kökü yerine, sütunun birinde soru cümlesi, diğerinde ise muhtemel cevaplar vardır. Sol sütundakilere ifadeler, sağ sütundakilere muhtemel cevaplar denir. Öğrenciden birinci sütundan ifadeleri okuyup, ikinci sütundaki ifadelerden biriyle eşleştirmesi istenir. Örneğin:

İfadeler Cevaplar

(C)1.Hedef A) Ne

(A)2. İçerik B) Nasıl

(B)3. Yöntem C) Niçin

(D) 4. Değerlendirme D) Ne kadar

E) Ne zaman

F) Nerede

Yukarıdaki eğitim-öğretim programının ögeleri ve onlara yöneltilen soruların hangileri doğru eşleştirilmiştir.

Örneğin:

Sol taraftaki cümlelerin her biri için sağdaki maddelerden uygun olanını seçin ve önündeki harfi ilgili cümlenin solundaki paranteze yerleştirin.

(F) 1. Çok buğday yetişir (C) 2. Çok

kahve yetişir (H) 3. Avusturya'nın

başkentidir (A) 4. Yunanistan'ın

başkentidir (E) 5. Çok pirinç yetişir.

4.

5.

6.

7.

A) Atina

B) Belgrad

C) Brezilya

D) Budabeşte

E)Çin

F) Kanada

G) Venezuella

H) Viyana

36- -ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME-

Dikkat Edilecek Hususlar

1. İfadelerin ve cevapların açık anlaşılır vekesin bilgiyi yoklayıcı özellikte olmasıgerekir.

2. Cevaplar sayıca ifadelerden (öncüllerden)fazla olmalıdır.

3.Bir eşleştirmeli maddeler grubundaki madde sayısı en az 6 en çok 15 olmalıdır.

Bir eşleştirme takımındaki ifadelerin ve cevapların eşit olmaması gerekir.

İfadeler (öncüller) uzun, cevaplar kısa olmalıdır.

İfadeler (öncüller) sayfanın sol tarafında, cevaplar sağ tarafında olmalıdır.

Her iki sütunda yer alan ifade ve cevapların aynı konuya ait olmasına dikkat edilmelidir.

Puanlamanın kolay olması açısından cevap boşlukları ifadelerin (öncüllerin) solunda yer almalıdır.

9.Bir eşleştirme takımını oluşturan maddelerin hepsi aynı sayfada bulunmalıdır.

10. İfadelerin (öncüllerin) ve cevapların işaretlerin farklı hazırlanması gerekir.

H.Yönergede eşleştirmenin neye göre yapılacağı cevapların nasıl işaretleneceği açık ve anlaşılır bir dille belirtilmelidir.

12. Rakam, harf ve tarihler sıralı bir şekilde yerleştirilmelidir.

Eşleştirme Sınavlarının Yararlı Yönleri

1. Ölçme ve puanlama işlemi kolaydır.

2. Fazla zaman almaz.

3. Seçenek sayısı fazla olduğundan şansfaktörü azdır.

4. Konu hakkında bilgisi olan öğretmenler içinsoruların hazırlanması kolaydır.

Eşleştirme Sınavlarının Sınırlı Yönleri

7. İŞ VE PERFORMANS TESTLERİ

Bireylerin psiko-motor beceri ve davranışlarını ölçmek için kullanılan testlerdir.

Psikomotor: Bireyde zihin ve kas koordinasyonu sonucu ortaya çıkan davranış ve becerilerdir.

» Performans testleri eğitimde daha çok uygulama gerektiren laboratuar dersleri, beden eğitimi, müzik ve mesleki eğitim derslerinde uygulanmaktadır. Performans testlerinde öğrencinin istenilen davranışı doğru, hızlı ve mükemmel yapma derecesi ölçülmektedir. Yani öğrencinin istenilen davranışı ne kadar doğru, hızlı ve mükemmel yaptığı performans sonucunu ortaya kaçmaktadır.

» Öğrencilerin kendi öğrenmeleriyle ilgili olarak güçlü ve zayıf yönlerinin tespit edilmesini sağlar.

» Becerilerin çeşitliliğini açısından öğrencilerin ne derecede yeterli olduğunun ölçülmesinin ve analizini sağlar. Örneğin Askeri eğitimler, komando eğitimi silah atış eğitimi vs.

» Öğretim sonuçlarının, çalışması veya uygulama sırasında doğrudan doğruya ölçmeye yarar. Performans testleri bireysel veya grupla yapılabilir. Öğrencilerin eksik ve yanlışlıklarının tespiti kolaydır. Düzeltme ve geri dönüt imkanı vardır.

fiilgi Notu !

Performans testleri daha çok uygulamalı derslerdeuygulanmaktadır.Bir işin, becerinin veya davranışın

» Doğruyol'dan» Hızh» Mükemmel

4.

5.

6.

7.

8.

1. Deneyimsiz kişiler için soruların hazırlanmasızordur ve zaman alır.

2. Bu testi her konuya uyarlamak mümkündeğildir.

3. Soruların güçlük düzeyini belirlemek zordur.

4. Sadece olgusal yani bilgi düzeyinde hedefdavranışları ölçer. Üst düzey hedefdavranışların (uygulama - analiz - sentez -değerlendirme) ölçülmesi için uygun değildir.

EĞİTİM BİLİMLERİ- 37

1. Kim?, Ne?, Nerede?, Ne zaman? Sorularının cevabını oluşturan olgusal bilgilerin ölçülmesinde daha kullanışlı olan sınav türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yazılı sınavlarıB) Sözlü sınavlarıC) Eşleştirme sınavlarıD) Doğru - yanlış sınavlarıE) Çoktan seçmeli sınavlar

3. Yazılı sınavlar için aşağıda verilen bilgilerden hangi doğru olmavabilir?

A) Sınavı hazırlamak için çok az zamanımızkaldığında yapılır

B) Temel dil bilgisi ve kompozisyon kurallarınıölçmeyi amaçladığımızda yapılması gerekir.

C) Objektif test maddesi geliştirme konusundayeterli bilgiye sahip değilsek yapılabilir.

D) Sınava girecek öğrenci sayısı az olduğundayapılabilir.

E) Güvenirliği yüksek bir sınav yapmak istiyorsakyapılabilir.

ÇOZUMLU KAVRAMA TESTİ

Kim? Ne? Nerede? Ne zaman? Sorularının cevabını oluşturan sınav türü eşleştirme sınavlarıdır. Eşleştirme maddeleri bilgi düzeyinde hedef davranışları ölçmek için elverişlidir.

"55(Cevap C) 'o

UJ Q

*EUJ

Yazılı sınavlar yoruma dayalı olduğu için genel izlenime göre puanlama riski puanlamanın güvenirliği düşürmektedir. Yazılı sınavlar puanlama objektifliği düşük bir sınavdır. Dolayısıyla güvenirliği yüksek bir sınav yapmak için tercih edilemez.

(Cevap E)

ms

'O ıu

2. Düzeltme formülü uygulanmadığı sürece şans başarısının en yüksek olduğu sınav türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Boşluk doldurmaB) Doğru -yanlışC) EşleştirmeD) Çoktan seçmeliE) Açık kitap sınavları

LU>-

70 sorudan oluşan 4 seçenekli bir testte 40 doğru 15 yanlış ve 15 boş cevabı bulunan bir öğrencinin düzeltilmiş puanının 1-10 değerlendirme ölçeğine göre notu kaçtır?

A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7

Düzeltilmiş puan = Doğru -Yanlış

Seçenek sayısı-1

Düzeltme formülü uygulanmadığı sürece şans başarısının en yüksek olduğu sınav türü Doğru-Yanlış sınavlarıdır. Çünkü düzeltme formülü uygulanmazsa yani yanlış doğruyu götürmezse öğrencinin %50 şansı vardır. Çünkü soru ya doğrudur ya da yanlıştır.

(Cevap B)

Dp = D-

Dp = 40- Y 70

10

35X

a-1

Dp = 35 35.10X =

x =

" 70

5

(Cevap C)

a-1

5. Yazılı sınavlardan farkı cevabının en fazla bir

cümle ile sınırlanması seçmeli sınavlardan farkı ise

cevabı öğrencinin kendisinin yazarak vermesidir.

sınav türüYukarıda sözü edilen


A) Boşluk doldurma sınavları

B) Doğru - yanlış sınavları

C) Eşleştirme sınavları

D) Sözlü sınavları

E) Açık kitap sınavları

Yukarıda sayılan ifadelerin çoğu testin geçerlik ve

güvenirliğini etkiler. Sorunun içinde c^vabın

ipuçlarının bulunması bir sorunun diğerinin

cevabını içermesi öğrenciye kopya vermektir.

Buda güvenirliği ve geçerliği düşünür. Bir cümlede

birden fazla boşluk olması kısa cevaplı sorunun

anlaşılmasını zorlaştırır. Bu da güvenirliği

olumsuz etkiler. Dolayısıyla yukarıdaki sorunlar

testin hem güvenirliğini hem de geçerliğini

etkilemektedir.

(Cevap C)

Cevabı bir kelime tarih rakam ya da en fazla bir

cümle ile yazılı olarak verilen sınav türü kısa

cevaplı testtir. Boşluk doldurmalı sınavlarda kısa

cevaplı testlerin en çok kullanılan şeklidir.

(Cevap A)

o >

■

çn

6. Kısa cevaplı testlerde soru yazarken;

I. Kısa cevap maddesi yalnızca tek doğru

cevabı olacak biçimde olmalıdır.

II. Sorunun içinde cevabın ipuçları

verilmemelidir.

III. Bir sorunun cevabı diğer sorunun içinde

bulunmamalı

IV. Cevabın yazılması için bırakılan boşlukların

uzunlukları eşit olmalıdır.

V. Bir cümlede çok sayıda boşluk bırakmamalı

ifadeleri kısa cevaplı maddelerin en çok hangi

özelliğini etkiler?

A) Geçerliği artırabilir.

B) Güvenirliği artırabilir.

C) Geçerliği ve güvenirliği artırabilir.

D) Kullanışlığı artırabilir.

E) Kapsam geçerliği artırabilir.

7. Aşağıdakilerden hangisi portfolyoların (öğrenci

gelişim dosyası) özelliklerinden birisi olamaz?

A) Ürüne yönelik değerlendirme yapması

A) Öğrencinin çaba ve motivasyonunu izlemeye

fırsatvermesi

B) Öz değerlendirmeyi geliştirmesi

B) Duyuşsal ve psikomotor özelliklerin

değerlendirilmesine fırsat vermesi

E) Aileyi değerlendirme sürecine katması

Portfolyo öğrenciyi tüm yönleriyle tanımayı

amaçlayan çok yönlü bir değerlendirmedir.

Portfolyo sorumlu eğitmenin denetiminde öğrenci

ve velisiyle işbirliği içinde doldurulur. Portfolyoda

öğrencinin başarı diğerleriyle kıyaslanmaz çünkü

bu öğrenciye ait kişisel bilgilerin yer aldığı

dosyadır. Bu nedenle ürüne yönelik

değerlendirme yapılmaz.

(Cevap A)

-EĞİTİM BİLIMLERl 39

8. Öğrenciler bilişsel alandaki bilgi ve

davranışlarını ölçmede kullanılan. daha çok

hatırlama düzeyindeki bilgileri, bilgi basamağını

ölçen ancak şans başarısının yok denecek

kadar az ait olduğu sınav türü hangisidir?

A) Yazılı yoklama

B) Çoktan seçmeli test

C) Sözlü yoklama

D) Kısa cevap gerektiren test

E) Doğru-yanlış testleri

Öğrencileri bilgi basamağındaki bilgileri

yoklamaya yönelik olan ve şans başarısı yok

denecek kadar az olan test kısa cevaplı testtir.

(Cevap D)

çn "o ccLLIQ

'trUJ_s H

10. Aşağıdaki işlemlerden hangi yazılı

sınavlarda puanlama güvenirliğini artırıcı

önlemlerden birisi olamaz?

A) Öğrencinin ders içindeki genel

durumunun da

dikkate alınması

B) Puanlama yapılırken öğrencinin adının

kapalı

tutulması.gizlenmesi

C) Önceden hazırlanmış bir puanlama

şemasının

kullamlması

D) Puanlama şemasmın tüm öğrenciler için

tutarlı

bir biçimde kullanılması

E) Tüm öğrenciier için bir sorunun

cevabı

değerlendirildikten sonra ikinci bir

sorunun

cevabının değerlendirilmesi

Yazılı sınavlarda puanlama yaparken

öğrencinin kağıtta yazdıklarına

yoğunlaşmak gerekir. 0 öğrencinin dersteki

genel durumunun dikkate alınması

puanlama hatasını artırır. Öğrenci kağıtta

çok iyi yazdığı haide sınıf içinde da pasif ise

düşük puan alabilir.Buda Sınav kağıtlarını

okurken öğrencinin genel durumunun dikkate

alınmasından kaynakianır.

(Cevap A)

9. Çoktan seçmeli bir testte, diğer etkenler aynı S

kalmak şartıyla, sorulardaki seçenek sayısının -ş|

5'den 4'e indirilmesi testin en çok hangi M

özelliğini nasıl etkiler?

'f

,

A) Maddeleri kolaylaştiğında geçerliği yükselir.

B) Maddeleri kolaylaştığından güvenirliği düşer.

C) Şans başarısı artacağından güvenirliği düşer.

D) Şans başarısı artacağından güvenirliği

yükselir.

E) Yoklama konular değişmeyeceğinden testin

nitelikleri değişmez.

Çoktan seçmeli testlerde seçenek sayısının

azaltılması şans başarısını artırır. Şans

başarısının artması testin güveniriiğini olumsuz

etkiler. Yani güvenirlik düşer. Çünkü öğrenci

bilmediği halde şansla yapabilme olasılığı artar.

(Cevap C)

11. Kimya öğretmeni Behlü! ve Şaban Beyler ortak

hazırladıkları çoktan seçmeli bir test için soru

yazarken; öğrencilerin sıklıkla düştükleri

hataları çeldirici olarak kullanmaları

öğretmenlere en çok hangi konuda yardımcı

olur?

A) Testin kullanışlılığını arttırma da

B) Puanların güvenirliliğini yükseltme de

C) Sorunun anlaşılmasını kolaylaştırma da

D) Puanlamayı kolaylaştırmada

E) Yanlış öğrenmeleri belirleme de

Çoktan seçmeli testlerde kaliteli hazırlanmış

çeldiriciler

1. Şans başarısını azaltır.

2. Bilen ile bilmeyeni ayırt etmeyi kolaylaştırır. Bu

da sorunun kalitesini, testin güvenirliğini olumlu

etkiler.

3. Öğrencilerin eksik ve yanlış öğrenmelerini

tespitetmeyi kolaylaştırır.

(Cevap E)

12.1. Puanlama için uzun zamana ihtiyaç vardır.

II. Objektif olmak güçtür.

III. Cevabının sınırlarını belirlemek kolay değildir.

IV. Soru sayısı az olduğundan geçerlik-güvenirlik

düşüktür.

V. Üst düzey bilgileri ölçmek güçtür.

Yazılı sınavlarla ilgili olarak yukarıdaki

ifadelerin hangisi kesinlikle doğru olamaz?

B) Yalnız IV

E) I - II

s

Ölçme aracı (test) geliştirmenin ilk ve en

önemli aşaması, amacın saptanmasıdır.

Bundan sonraki kararlarda buna bağlı olarak

gelişir.

(Cevap D)

14. Aşağıdaki sınav türlerinden

hangisinde puanlama objektifliği en azdır?

A) Yazılı sınaviar

B) Çoktan seçmeli sınavlar

C) Doğru yanlış testleri

D) Sözlü sınavlar

E) Kısa cevaplı testler

Puanlamasına hata karışma olasılığı ve

puanlama yanlılığı en yüksek olan sınav

sözlü sınavdır. Çünkü öğrencinin genel

durumu, düşünce yapısı, kılık kıyafeti,

konuşma tarzı puanlamayı etkileyebilir.

Hatta bazen öğretmen öğrencinin sorulan

sorulara verdiği cevapları unutup eksik

puan verdiği olabilir.

(Cevap D)

A) Yalnız

D) III - IV

C) YalnızV

Yazılı sınavlar üst düzey bilgi ve becerileri en iyi

ölçen sınav türüdür. Öğrencilerin, yorum yapma,

yaratıcılık, analiz ve sentez düzeyindeki bilgileri

en iyi yazılı sınavlarla ölçülebilir. Bu nedenle üst

düzey bilgilerin ölçülmesi güçtür ifadesi doğru

olamaz.

(Cevap C)

13. Bir test geliştirme alanında verilecek kararlar

öncelikle ilk olarak neye bağlıdır?

A) Soruların yapısına

B) Testin madde kapsamına

C) Testteki soru seçeneklerine

D) Testin amacına

E) Testin güvenirlik ve geçerlik derecesine

15. Testlerin güvenirlik ve geçerliği bakımından en

yüksek olandan en düşüğe doğru sıralanışı

hangi seçenekte doğru verilmiştir?

A) Sözlü > Yazılı > Doğru Yanlış > Çoktan

Seçmeli > Eşleştirme

B) Çoktan seçmeli > Doğru Yanlış >Eşleştirmeli >

Yazılı > Sözlü

C) Çoktan seçmeli > Eşleştirmeli > Doğru Yanlış

> Sözlü > Yazılı

D) Doğru - Yanlış > Çoktan Seçmeli >

Eşleştirmeli > Yazılı > Sözlü

E) Çoktan seçmeli > Doğru Yanlış > Yazılı

>Eşleştirmeli > Sözlü

Testler bir çok yönüyle kıyaslandığında en geçerli

ve güvenilir olan çoktan seçmeli testler geçerlik ve

güvenirliği en düşük olanı ise sözlü sınavlardır.

(Cevap B)

-EGITIM BILIMLERİ- 41

1. Yazıiı sınav!ann kullanılacaği durumiarla ilgili olarak;

l. Sınav sorularını hazırlamak için az zaman olduğunda

I!. Di! ve imla bügileri öiçülmek istendiğinde

!!!. Öğrencilerin üst düzey bilgiieri öiçüimek istendiğinde

IV. Öğrencilerin kendilerini ifade etme becerileriölçülmek istendiğinde

V. Öğrenci sayısı çok olduğu durumlarda

Verüen ifadelerinden hangisi kesinlikle yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız IIOYalnızV D) III- IVE) II — IV

2. Sınav türleriyie ilgili olarak;

I. Cevaplar bir cümleyi geçmeyecek kadar olmalıveyazilı olarak verilmeli.

II. Tek doğru cevabı olan sorular sorulmalıdır.

III. Yorum sorusu sorulmamalıdır.

Yukarıdaki ifadeler aşağıdaki sınav türlerinden hangisi için doğru ifadelerdir?

A) Boşluk doldurmalı sınaviarB) Doğru - yanlış sınavlarıC) Eşleştirme sınavlarıD) Açık kitap sınavlarıE) Yazılı sınaviar

tn'otcUJ Q'E yj

İ 5."m 31 :

LU

Öğreimenler sözlü tipi smav yöntemini kuüamrken;

I. Öğrenciyi rahatiatır.

II. Öğretmen işlenen konuların içeriklerinibeiirler.

III. Hedef davranışlar ortaya çıkartılır.

IV. Uygun olan soruları sınıfa gelmeden hazırlar.

V. Öğretmen soruların cevaplarını hazırlar.

Yukarıdaki özellikler sözlü smavların en çok hangi özelliğini olumlu yönde etkiler?

A) Kullanışlılığı artırır.B) Kapsam geçerliğini artırır.C)Yapı geçerliüğini artırır.D) Geçerlik ve güvenirliğini artırır.E) Görünüş geçerliğini artırır.

I. Öğrencilerin tüm bilgi düzeyleri ölçülebilir.

II. Öğrencilerin yanlış bilgileri kolayca tespitedilir.

III. Sınavların hazırlanması fazla zaman almaz.

IV. Puanlamada objektif olmak güçtür.

V. Puanlama için uzun zamana ihtiyaç vardir.

Yukarıda verilen yargılardan hangisi ya

da

sınavlarınhangileri yazılı yönlerindendir?

A) Yalnız IV B)YalnızVC)IV-V D) I - IV- V

yararlı

3. Hazırlama açısından aşağıdaki ölçme araçlarından hangisi en kullanışsızdır?

A) Çoktan seçmeli îestlerB) Yazılı yoklamalarC) Sözlü sınavlarD) Kısa cevapiı testlerE) Doğru yanlış testleri

6. Bir kağıt üzerindeki az bir yere bir yönerge altında bir ile birçok davranışm, bilginin yoklanmasına olanak tanıyan sınav türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Çoktan seçmeli sınavlarıB) Boşluk doldurma sınavlarıC) Doğru - yanlış sınavlarıD) Eşleştirme maddeli sınavlarE) Sözlü sınavları

7. Yazılı sınavlarını puanlamada öğretmen bir kağıdın

tüm sorularına verilen cevapları baştan sona

okuyarak toplam bir puan tayin eder.

Öğretmenin yazılı sınavlarını bu şekilde

puanlandırması aşağıdaki puanlama

yöntemlerinden hangisine örnek olarak

gösterilebilir?

A) Genel izlenimle puanlama

B) Sınıîlama

C) Sıralama

D) Anahtarla puanlama

E) Aritmetik ortalama analizle puanlama

H.Aşağıdaki madde türlerinden hangisi

öğrencinin yaratıcı düşünme gücünü ölçmede

en etkilidir?

A) Çoktan seçmeli

B) Yazılı yoklama

C) Doğru - Yanlış

D) Kısa-cevaplı

E) Eşleştirme

8. Doğru - yanlış tipi sınavların diğerlerinden ayrı

olarak eğitim açısından en büyük dezavantajı

hangisidir?

A) Kapsamın sınırlı olması

B) İyi nitelikte madde yazımının güç olması

C) Yanlış önermelerin yanlış öğrenmeler

doğurabileceği o

D) Üst düzey hedef davranışları ölçmedeki -g

yetersizliği £

E) Öğrencileri ezbere yöneltmesi §

9. Aşağıdakilerden hangisi eşleştirme tipi madde

yazarken dikkat edilecek hususlardan degildir?

A) Öncüller sayı olarak cevaplardan çok olmalı

B) Kısa ifadeler cevaplar kısmına yazılmalı

C) Yönerge açık-seçik anlaşılır olmalı

D) Öncüller özellik açısından özdeş olmalı

E) Öncüllerenazöençok 15 olmalı

10. Öğrencileri sınava almadan önce gevşeme

egzersizi yaptıran öğretim üyesi sınav

sonuçlarına karışabilecek hangi hata kaynağını

kontrol altına almak istemektedir?

A) Uygulayıcıdan kaynaklanan

B) Ölçme aracından kaynaklanan

C) Ölçmenin yapıldığı ortamdan kaynaklanan

D) Ölçülen bireyden kaynaklanan

E) Sabit hataiardan kaynaklanan

12. Eğitim ve öğretim sürecinde vazgeçilmez ölçüm

araçlarından birtanesi yazılı yoklamalardır.

Aşağıdakilerden hangisi yazılı yoklamalarda

dikkat edilmesi zorunlu noktalardan birisi

olamaz?

A) Çok sorulu daha kısa cevaplı sorular tercih

edilmelidir.

B) Az sorulu ve uzun cevaplı sorulara yer

verilmemelidir.

C) Sınavlarda tek tip sorulara yer verilmelidir.

D) Şişirme cevaplar vermeyen öğrencilere hak

ettikleri puanlar verilmelidir.

E) Sınav kağıtları okunurken öğrencilerin isimleri

kapatılmalıdır.

13. Aşağıdakilerden hangisi kısa cevap gerektiren

ve çoktan seçmeli sınavların hazırlanmasında

dikkate alınabilecek hususlardan birisi olamaz?

A) Hatırlama gücü ölçülecekse kitapta geçen

ifade aynen soru haüne getirilebilir.

B) Kavrama gücü ölçülecekse soru kitap veya

yardımcı kaynaktan aynen yazılabilir.

C) Uygulama gücü ölçülecekse öğrenci için yeni

fakat daha önceden öğrendiği konularla ilgili

sorular hazırlanmalıdır.

D) Her bir soru hedef-davranışla ilgiii olmalıdır.

E) Sınavın kapsam geçerliği olmalıdır.

14. Sözlü yoklama ile ilgili verilen ifadelerden

hangisi yanlıştır?

A) lletişim becerisine dayalı hedef davranışların

ölçülmesinde etkilidir.

B) Öğretmen iie öğrencinin yüz yüze olmasından

dolayı ölçüm sonuçlarına cevabın niteliğinin

dışında başka faktörlerinde karışmasına yol

açabilir.

C) Soruların geçerliği ve güvenirliği diğer testler

kıyasla düşüktür.

D) Puanlama objektifliği diğer testlere göre

yüksektir.

E) Öğrenme eksiklik ve yanlışlıklarını tespit

etmekçokkolaydır.

15. Öğretmen öğrencilerin seviyelerini beliriemek için

üniteden sonra yazılı sınav yapmış ve kitaptaki

ifadelerin aynısını sormuştur.

Bu öğretmenin kullandığı bu yöntem için

hangisini söylemek daha doğrudur?

A) Sınavın yordama geçerliği yükselmiştir.

B) Puanlamanın objektifliği düşmüştür.

C) Testin güvenirliği düşmüştür.

D) Öğrencileri ezberlemeye yöneltmiştir.

E) Öğrencileri değerlendirme yapmaya

yönlendirmiştir.

UJ

'5 i

16. Aşağıdakilerden hangisi kısa cevaplı ve çoktan

seçmeli testlerin ortak özelliğidir?

A) Üst düzey davranışları ölçebiimesi

B) Soru sayısının fazla olması

C) Puanlamanın sübjektif olması

D) Cevaplayıcı özgürlüğünün olması

E) Kolay hazırlanabilmesi

1.C 6. D 11. B | 16. B

2.A 7.A 12. C

3.A 8.C 13. B |

4. D 9.A 14. D |

5. E 10. D 15. D |

Eğitimde başarının ölçüsünü "not" olarak görenler,

karnesinde yüksek notlar bulunan öğrencileri daha

iyi öğrenmiş kabul ederler. Ancak eğitim

uygulamaları dikkate alındığında, yüksek not

alanların iyi öğrenenlerden çok, iyi ezberleyenler

olduğu görülmektedir. (2001 KPSS)

Bunları söylenen bir kişinin aşağıdakilerden

hangisini kanıtlaması, bu görüşü için güçlü bir

destek oîuşturur?

A) Öğretimin öğrenen merkezli değii, öğreîen

merkezli olduğunu

B) Sınavlarda hatırlatma düzeyinin ölçüldüğünü

C) Eğitimde başarıya ilişkin kararların çoktan

seçmeliye dayandırıldığını

D) Notların öğretmenin kanılarından etkilendiğini

E) Ders konularının öğrenci seviyesinin üstünde

olduğunu

Bazı öğretmenler ve öğrenciler, önemli olanın

alınan not değil edinilen bilgidir der. Öğrencinin

aldığı notun kendiliğinden eğitimin hedefi olmadığı

doğrudur. (H. Tekin, Eğitimde Ölçme ve

Değerlendirme, s.256) Sınavlarda alınan notlar

sadece o smavın ölçtüğü alanın sınırlı birer

göstergesidir. Eğer bir sınavda öğrenciden bir

şeyler oluşturması ya da öğrendiklerini farklı

içeriklerde kullanması isteniyorsa daha üst düzey

öğrenme ürünleri ölçülüyor demektir. Sorunun

başında verilen metinde yüksek notların sadece

iyi yapılan ezberin göstergesi olduğu

belirtilmektedir. İyi ezberleyen öğrencilerin yüksek

not aldığı sınavlar hedef taksonomisindeki bilgi

düzeyinde hedeflerin, yani sadece öğrenilen

bilginin olduğu gibi hatırlanmasına ilişkin

hedeflerin ölçüldüğü sınavlardır.

(Cevap B)


o

2. Çoktan seçmeli soru yazarken, öğrencilerin

sıklıkla düştükleri hataları çeldirici olarak

kullanmak öğretmene en çok hangi konuda

yardımcı olur? (2001 KPSS)

A) Testin kullanışlığını artırır

B) Test için verilecek süreyi kısaltır

C) Sorunun anlaşılmasını kolaylaştırır

D) Puanlamayı kolaylaştırır

E) Yanlış öğrenmeleri belirler

Bir maddenin doğru ya da en doğru cevabı

dışında kalan seçeneklere çeldiriciler adı verilir.

Çeldiricilerin başlıca işgörüsü, madded9 yoklanan

bilgi ya da yeteneğe sahip olmayan ve konuda

yanlış bilgi sahibi olan cevaplandırıcıları çelmektir.

(H. Tekin, Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme,

s.148). Öğrencilerin daha çok takıldıkları, sıklıkla

düştükleri hataları çeldirici olarak kullanmak

bunları işaretleyen öğrencilerin yanlış

öğrenmelerini ortaya çıkarmaya yardımcı olur.

(Cevap E)

Geçerii ve güvenilir ölçümler, dikkatlice

pianlanmış testlerle eide edilir. Testin planlanması

testin geliştiriimesine, uygulanmasına ve

puanlanmasına ilişkin bir çok sorunun açıkça ve

ayrıntılıca cevaplandırılmasını gerektirir. Test

sonuçlarına dayanılarak verilecek o!an karar ya

da kararların saptanmasıyla 'niçin ölçme

yapılacak?' sorusu cevaplandırılmiş olur. Bu

sınavın amacının yani testin kullanılış maksadının

açıklığa kavuşturulmasıdır, tesî geliştirme

işleminde temel işlemdir. (H. Tekin, Eğitimde

Ölçme ve Değerlendirme, s.79) Test planı

yaparken belirlenecek ilk şey testin amacıdır.

Çünkü bundan sonra testle ilgili belirlenecek her

şey (puanlama şekii, kapsamı, soru sayısı vb.)

testin amacına bağlı değişir.

(Cevap D)

z 4.o£2"QÜİ to o

Bir Türkçe öğretmeni öğrencilerin, yazı yazarken

yazım kurallarına ne derece uyduklarını

saptamak istemektedir.

Öğretmenin, bu amaçla yapacağı sınavda

aşağıdaki soru tiplerinin hangisinden

yararlanması en uygun olur? (2001 KPSS)

A) Tamamlama tipi sorular

B) Doğru-yanlış tipi sorular

C) Uzun yazmalı sorular

D) Çoktan seçmeli sorular

E) Eşleştirme tipi sorular

3. Sınavların bir plana göre hazırlanması gerekir.

"Sınav planı" adı verilen bu hazırlıkta ilk olarak

aşağıdakilerden hangisi belirlenir? (2001 KPSS)

A) Sınavda kullanılacak soru sayısı

B) Sınavda kapsanacak konular

C) Sınavın kimlere uyarlanacağı

D) Sınavın amacı

E) Cevapları puanlama yöntemi

Uzun yazmalı sorular öğrencinin düşündüğünü,

fikirlerini ve bilgilerini özgürce bütünleştirip

örgüttemesine olanak verir. Bu konudaki yanlış

kanı uzun cevap gerektiren testlerin kapsam

geçerliğinin güvenirliğinin düşük olduğu için

kullanışlı bir test olmadığıdır. Ancak eğer söz

konusu ölçülecek hedef davranış öğrencinin yeni

bir şeyler oluşturması (kompozisyon, hikaye vb

yazma) ya da yazı yazarken yazım kurallarına

uyma gibi davranışlarda uzun cevap gerektiren

sorular en kullanışlı olanlardır.

(Cevap C)

-EGİTİM BİLİMLERİ- 45

5. Bir öğretmen, sınavında verilen yanıtları dört, beş

gün arayla, puanları ayn yerlere kaydederek iki kez

puanlamış; bu iki puanlamanın sonuçlarını

karşılaştırarak aralarındaki ilişkiye bakmıştır.

Öğretmen bu çabasıyla, aşağıdakilerden

hangisini belirlemeye çalışmaktadır? (2001

KPSS)

A) Puanlamaları arasındaki nesnellik derecesini

B) Soruların doğruluğunu

C) Soruların zorluk derecesini

D) Yanıt anahtarının doğruluğunu

E) Sınavın kapsam geçerliliğini

Uzun cevaplı testlerin en büyük eksikliklerinden biri

de cevapiayıcının ruh hali, öğrenciye karşı tutumu

vb.den kaynaklanan puanlayıcı yanlılığıdır. Bu

öğretmen de cevapiarı ayrı zamanlarda iki kez

puanlamış ve bunları karşılaştırmıştır. Bir nevi

kendisi için puanlayıcı yanlılığını bulmaya 'M

çalışmıştır. Puanlamalarının ne derecede nesne!

oiduğunu tespiî etmeye çalışmıştır.

(CevapA)

Kısa cevap gerektiren soru maddelerine verilecek

cevaplar genellikle bir kelime, sayı ve tarih gibi

kısa ifadelerdir. Bu nedenle kim, nerede, hangi

tarihte? gibi olgusal bilgilerin ölçülmesinde

geçerlidir. Kısa cevap gerektiren maddeler, hedef

davranışların taksonomisinde bilgi yani hatırlama

düzeyinde davranışlar ölçmeye daha elverişlidir.

Daha üst düzeyde davranışlar için de kısa cevaplı

sorular geliştirilebilir. Ancak kitaptaki cümleler

olduğu gibi alınıyorsa buradaki bir kelime, tarih vb.

soruluyorsa bu sorular hatırlama yani bilgi

düzeyinde h9def davranışlan ölçer. Bu tip sorular

öğrenciyi salt ezbere yönelttiği için sakıncalıdır.

(Cevap A)

gj 3

6. Bir öğretmen tamamlama (boşluk doldurma)

tipinde sorulardan oluşan bir ölçme aracı

hazırlamıştır. Bu soruları yazarken okutulan

kitaptan cümieler seçmiş ve her cümleden bir ya

da birkaç sözcüğü çıkararak soruları oluşturmuştur.

Öğretmenin kullandığı bu yöntemin en önemli

sakıncası aşağıdakilerden hangisidir? (2001

KPSS)

A) Öğrencileri hatırlama düzeyinde öğrenmelere

yöneltmesi

B) Öğrencilerin öğrenmeye karşı isteklerini

zayıflatması

C) Puanlama hatalarını artırması

D) Sınavın kapsamını daraltması

E) Soruların önceden kestirilmesini

koiaylaştırması

LU

Ü

"3UJ

7. Bir ölçme aracının objektif olması ne

demektir? (2002 KPSS)

A) Kopya çekilmesine olanak vermemesi

B) Bağımsız puanlayıcılar

kulianıidığinda

bunların aynı sonuca ulaşması

C) Maddelerin uygun güçlük

düzeylerinden

seçilmesi

D) Uygulama koşullarının değişmemesi

E) Puanlamanın yalın ve kolay olması

Bir ölçme aracının objektifliği yani nesneiliği

farklı puanlayıcıların aynı sonuca

ulaşmasıdır. Örneğin yazılı yoklamalar

sübjektif testlerdir. Aynı branş öğretmeni iki

farklı puanlayıcı kullanılsa sonuçlar

birbirinden farklı olur. Çoktan seçmeli testier

ise objektif testlerdir. Cevapları bellidir ve

puanlama sonuçiarı puanlayıcıdan

puanlayıcıya değişiklik göstermez.

(Cevap B)

8. Bir öğretmen, yalnızca "yazmalı" bir yazılı sınav

hazırlamak istemektedir.

Aşağıdakilerden hangisi bu sınavdan elde

edilecek puanların güvenirliğini ve geçerliğini

artırmaz? (2002 KPSS)

A) Çabuk cevaplanabilen türden, çok sayıda soru

sorulması ve sınavı bir süre sonra tekrar

uygulaması

B) Objektif tipte olmayan sorular için ayrıntılı

puanlama anahtarının hazırlanması

C) Bir öğrencinin bütün cevapiannın okunması ve

sonunda öğrenci hakkındaki izlenimler de

dikkate alınarak tümüne birden bir puan

verilmesi

D) Sınav kâğıtlarının birden fazla puanlayıcı

tarafından puanlanarak puanların

ortalamasının alınması

E) Cevapların aynı puanlayıcı tarafından, sıraları

değiştirilecek ikinci kez puanlaması ve puanlar

arasında fark varsa bir daha puanlama

yapılması

Yazılı yoklamalarda cevaplar uzun zaman aldığı

için çok sayıda soru sorulma imkanı yoktur bu

sebepten güvenirliği düşüktür. Bunu ortadan

kaldırmak için kısa cevap gerektiren çok sayıda

soru sorulabilir. Ayrıca puanlama esnasındaki

puanlayıcıyı ortadan kaldırmak için ayrıntılı

puanlama anahtarı ve birden fazla puanlayıcı

kullanılabilir. Ancak öğrencinin bütün cevaplarını

okuduktan sonra genel izlenimle puanlamak

puanlayıcı yanlılığını arttırır. Mesela öğrenci ilk

sorularda yetersiz fakat son soruyu çok iyi

açıklamışsa puanlayıcı eğer genel izlenimle

puanlama yoluna giderse bundan etkilenip yüksek

puan verebilir yada bunun tersi de olabilir.

. (CevapC)

7Z. O

fi2Ul «3

9. Test planında yapılması gereken bazı

işlemler, aşağıda sıralanmıştır.

1.

2.Yoklanacak davranışların belirlenmesi

3.Belirtke tablosunun hazırlanması

4

5. Test maddelerinin (soruların) yazılması

6.Maddelerin (soruların) test düzenine konması

Bu sıralamada, 1 ve 4 numaralı satırlara

hangi işlemler getirilmelidir? (2003 KPSS)

A) 1. Sınav amacının belirlenmesi

4. Kullanılacak madde (soru)

türünün belirlenmesi

B) 1. Sınav amacının belirlenmesi

4. Cevapların puanlama şeklinin

belirlenmesi

C) 1. Test yönergesinin yazılması

4. Cevaplama süresinin belirlenmesi

D) 1. Sınavda kapsanacak konuların

belirlenmesi

4. Cevapların nereye, nasıl

yazılacağının

belirlenmesi

E) 1. Test yönergesinin yazılması

4. Sınavdaki konuların belirlenmesi

Bir test planı hazırlanırken belirlenecek ilk

ve temel işlem test amacının

belirlenmesidir. Çünkü testi hazırlarken

gerekli tüm diğer işlemler (sürenin, soru

sayısının, soru tipinin kararlaştırılması

vb.) testin amacına göre belirlenir. Daha

sonra testte öiçülecek hedef davranış

kapsamı belirlenir. Bundan sonra açıkta

yoklanacak hedef davranış kalmaması ve

soruların konulara dengeli bir şekilde

dağıtılması için belirtke tablosu

hazırlanmalıdır. Daha sonra testte

kullanılacak soru tipi belirlenir ve sorular

yazıhr. En son işlem de sorularm test

düzenine konup çoğaltılmasıdır.

(Cevap A)

10. Okul öğrenmelerinin ölçülmesinde öğretmenler,

"tamamlama" veya "boşluk doldurma" tipi sorular

hazıriarken genellikle, kitaptaki bir ifadeyi aynen

almakta, bu ifadenin içinden bir sözcüğü ya da

sözcük grubunu çıkarmakta ve öğrenciden

çıkarılan bu sözcüğü ya da sözcük grubunu

bulmasını istemektedir.

Bu tür soruları kullanmanın en temel

dezavantajı aşağıdakilerden hangisidir? (2003

KPSS)

A) Puanlamanın çok zaman alması

B) KesiR bir yanıt bulmanın zor olması

C) Kopya çekmeyi kofaylaştırması

D) Öğrencileri ezbere yöneltmesi

E) Öğrenme farlarını gösterme gücünün az

olması

11. Bir öğretmen, dersini işlerken konunun belirli

bölümlerini tamamladığında, öğrencilere

öğrenmeleri gereken kritik davranışları yoklayan

sorular sormakta ve böylece öğrencilerinin henüz

kazanmadıkları davranışları saptamaktadır.

Bu yolu takip eden öğretmenin temel amacı

aşağıdakilerden hangisi olabilir? (2003 KPSS)

A) Öğrencilerin ilgilerini dersteki konulara çekmek

B) Davranışlar arasında ne gibi ilişkiler

bulunduğunu incelemek

C) Öğrencilerin derse hazırbulunuşluk düzeylerini

belirlemek

D) Öğretimin, hangi davranışları öğretmede

etkisiz kaldığını anlamak

E) Öğrenciler arasındaki öğrenme düzeyi

farklılıklarını ortaya koymak

Boşluk doldurma ve tamamlama tipi sorular genel

olarak kısa cevap gerektiren sorulardır. Kısa

cevap gerektiren soruların cevaplandırılması fazla

zaman almadığı için bir sınavda bu tipte çok

sayıda soru somlabilir ve puanlanması objektiftir.

Bu özellikler kısa cevap gerektiren soruların

olumlu yönleridir. Ancak kısa cevap gerektiren

sorular daha çok hatırlama düzeyinde (hedef

taksonomisinde bilgi düzeyi) davranışları ölçerler.

Üst düzey hedef davranışları ölçen kısa cevaplı

soru yazmak zordur. Özellikle ders kitabından

aynen alınan cümleler kısa cevap gerektiren soru

olarak yazıldığında bu sorular sadece öğrencilerin

hatırlama düzeyini ölçer ve öğrencileri salt ezbere

yöneltir.

(Cevap D)

Eğitim süreci devam ederken işlenen konunun

ardından konuda kavratılması gereken kritik

davranışlarla ilgili sorular sormak öğretmene eksik

ve yanlış öğrenmelerin belirlenmesini sağlar.

Ayrıca bu değerlendirme sadece öğrencilerin

değerlendirilmesi değildir. Aynı zamanda bu tip

değerlendirmeler öğretmene o ders için kullandığı

öğretim yöntemini kullandığı araç ve gereci de

değerlendirmesine olanak sağlar.

(Cevap D)

12. Hazırlanmasının kolay olmasından dolayı okulda

öğrenmelerin ölçülmesinde genellikle kağıt kalem

testleri (yazılı sınav) tercih edilir.

Aşağıdakilerden hangisi bu testlerin

sonuçlarına karışabilen hata kaynaklarından

birisi değildir? (2003 KPSS)

A) Puanlamayı yapan kişinin yanlılık derecesi

B) Ölçme aracının ölçülecek davranışları

kapsama derecesi

C) Ölçme yönteminin, ölçülen davranışlara

uygunluğu

D) Öğrencilerin testteki soruları yanıtlamaya

isteklilik dereceleri

E) Öğrencilerin yoklanacak davranışları öğrenme

düzeyleri

Kağıt kalem testlerine karışabilecek hatalardan en

önemüsi puanlayıcı yanlılığıdır. Özeilikie okullarda

uzun cevap gerektiren yazılı yokiama türü sınavlar

subjektif tesîler olduğu için puanlama sırasında

hata karışma olasılığı daha yüksektir, Sıklıkla

karşılaşılan diğer bir hata da özeüiğe uygun ölçme

aracının kullanılmamasıdır. Eğitim esnasında

kazandırılmayı hedeflenen tüm davranışlar

(bilişsel, duyuşsai ve psikomotor) kağıt kalem testi

ile ölçülemez. Özellikle duyuşsal ve psikomotor

hedefler için farklı ölçme araçları kuilanılmalıdır.

Ölçme sonuçlarına katılan diğer bir hata da

öğrenciierin sınavlara karşı geliştirdiği olumsuz

tutumlardsr. Sınavları ölüm kaiım sınavı olarak

görmek ya da sınavlarda sorular ı

cevaplandırmaya karşı gösterilen isteksizlik ve

bıkkınlık da önemli hata kaynaklarındandır. Bu

îestiere karışan bîr diğer hata kaynaği da kağıt

kalem testlerinin cevapiama süresinin

uzunluğundan dolayı kapsamının sınırlı olmasıdır.

Kağıt kalem tesîlerinin amac! öğrencilerin

yokianacak davranışi öğrenme düzeylerini

beiiriemektir. Öğrencilerin öğrenme düzeyleri

sınavlara kanşabilecek bir haîa olamaz.

(Cevap E)

Yazılı yoklama (uzun cevapîı) türündeki klasik

sınavlar eğitimde kullanılan diğer ölçme araçiarına

göre geçerlik ve güvenirliği düşüktür. Ancak diğer

ölçme araçiarının yanı sıra (kısa cevaplı, doğru-

yanlış, çoktan seçmeli) sentez düzeyinde hedef

davranışları ölçebiiir. Yani öğrenciyi verüen

seçeneklerle sınırlamayarak oniara cevabi bulup

kendilerine göre organize etme ve yeni bir şeyler

oluşturma imkanı verir. örneğin; yazılı yoklamalar

üst düzey davranışları ölçmede kulianılan sınav

türüdür. Dolayısıyla seçenekler arasında en üst

düzey davranışı ölçen soru yazılı yoklamalar için

en uygun olanıdır. Bu açıdan bakıldığında

görüşünü, düşüncesini nedenleriyle birlikte

açıklama, sentez düzeyini ölçer.

(Cevap A)

14 ve 15. sorulan aşağıda numaralanarak

verilen ifadelere göre cevaplayımz.

13. Aşağıdaki davranışiardan hangisi, diğer sınav

tipierine göre "öğrencilerin yanıîlarını düşünüp

bularak yazdıkları" yazıiı yokiama türü

smavlarla daha geçerli bir biçimde ölçülebilir?

(2004 KPSS)

A) Görünüşü, nedenleriyle birlikte açıklama

B) Bir kavramı veya ilkeyi tanımlama

A) Bir bütünü oluşturan öğeler arasındaki ilişkiyi

belirtme

D) Bilgilerinden yararlanarak yeni bir problemi

çözme

E) Olgu ve olayları, verilen bir ölçüte göre

gruplama

I. Sentez ve değerlendirme basamaklarındaki

davranışların yoklanmasına eiverişü olması

II. Puanlamanın "objektif" olarak yapılma

derecesinin fazla olması

III. Kapsam geçerliüğinin daha yüksek olması

IV. Öğrencinin cevaplarını istediği gibi yazma

olanağma sahip olmasi

V. Daha çok ilköğretirnin ilk sımfiarındaki

öğrencilere uygun oiması

14. Yukandakilerden hangisi çoktan seçmeli

sorulardan oluşan testierden yazıiı yoklamalara

olan üstünlüklerindendir? (2004 KPSS)

A) Ivel!

B) l lvell l

C) l lvelV

D) IHvelV

E) IVveV

Yazılı yoklamaların etkili özellikleri:

- Öğrencinin cevaplama özgürlüğünün (cevaplarıdüşünerek yazması) olması

- Hazırlanmasının kolay olması

- Üst düzey zihinsel becerileri (sentez,değerlendirme) ölçebilmesi

- Öğrencilerde yazılı ifade gücü, noktalamaişaretlerini doğru kullanabilme, dilbilgisi gibiözellikleri ölçmede kullanılır.

Çoktan seçmeli yoklamaların etkili özellikleri:

- Geçerliği ve güvenirliği yüksektir.

- Değerlendirme objektiftir.

- Kapsam geçerliği yüksektir.

(Cevap B) --

16. Öğrencilerin aktif olduğu öğretme-öğrenme

sürecinde öğretmen, öğrencileri değerlendirirken,

sınav sonuçlarıyla birlikte öğrencilerin sınıf içi

etkinliklere katılma düzeylerini, bilimsel tutum ve

davranışlarını; gözlem, inceleme ve araştırma

yapabilme becerilerini; sahip oldukları ve ifade

ettikleri fikir zenginliklerini, sorumluluk alma

düzeylerini; ekiple çalışabilmelerini; edindikleri bilgi

ve bulguları paylaşabilme vb. özelliklerini de

dikkate alarak başarıları hakkında karar verir.

Aşağıdakilerden hangisi, öğretmenin bu

bilgileri elde etmesinde en kapsamlı rolü

oynar? (2004 KPSS)

A) Kağıt kalem testleri

B) Performans testleri

C) Günlükler

D) Gözlem formları

E) Portfolyolar

LUQ"E UJ

11'oa

15. Yukarıdakilerden hangileri kısa cevaplı yazılı 12

yoklamaların uzun cevaplı yazılı yoklamalara -jjjjj

olan üstünlüklerindendir? (2004 KPSS) :=

A) IJIvel l l

B) I, II ve V

C) II, l l lveV

D) HJVveV

E) INJVveV

Portfolya Değerlendirme Yöntemi; öğrencinin

öğrenme sürecindeki performansının ve

başarısının kaydedildiği, öğrencinin yıl içerisinde

yaptığı tüm ödev ve çalışmalarının ömeklerinin

bulunduğu, böylece gelişimin izlendiği bir

değerlendirme biçimidir.

(Cevap E)

Kısa cevaplı yazılı yoklamalar uzun cevaplı yazılı

yoklamalara göre;

- Daha fazla soru sorulabildiği için kapsam

geçerliğinin

- Puanlamanın "objektif" olarak yapılma

derecesini sağlaması (soruların cevaplarını sınırlı

olması ve daha kolay puanlanması)

- Öğretimin alt kademelerinde uygulanabilmesi

gibi özelliklerinden dolayı daha etkilidir. (üstündür)

(Cevap C)

17. Aşağıdakilerden hangisinin güvenirliği en

fazladır? (2005 KPSS)

A) Kısacevaplı 10soru

B) Boşluk doldurmalı 25 soru

C) Doğru yanlış 50 soru

D) 3'er şıkiı 25 soru

E) 5'erşıklı 50soru

Güvenirlik; aracımızın ölçmeyi amaçladığı özellikleri doğru olarak ölçebilmesidir. Ölçme sonuçlannın hatadan arınıklığıdır. Bir testte soru sayısı arttıkça güvenirlik artar. Eğitimde kullanılan ölçme araçlarına baktığımızda çoktan seçmeli testler en güvenilir araçlardır. Yukarıdaki seçenekleri değerlendirdiğimizde en çok soru sayısına sahip testler C ve E seçenekleridir. C seçeneği doğru yanlış testi oiduğu için şans başarısı yüksektir. Bu yüzden en güvenilir araç E seçeneğindeki 5'er şıklı 50 soruluk testtir.

(Cevap E)

o>■

ço

O

-EĞİTİM BİÜMLERİ- 51

EĞİTİMDE PROGRAM GELİŞTİRMENİN TEMELLERİ

Eğitimde program geliştirmenin temellerini tarihi, felsefi, psikolojik ve toplumsal temeller altında sınıflandırabiliriz:

I. TARİHİ TEMELLER

Program geliştirme sürecinde öğretmen merkezli anlayıştan, öğrenci merkezli eğitim anlayışına doğru bir süreç yaşanmaktadır. Bu süreçte; davranışsal, bilişsel ve yapısalcı öğrenme anlayışları etkili olmaktadır. Program geliştirme disiplinin temellerini 1918 yılında Bobbit'in yazdığı Eğitim programı adlı kitap program ilk defa ortaya koymuştur.

II. FELSEFİ TEMELLER (2004-2005 KPSS)

Eğitimde hedeflerin belirlenmesi sürecinde özellikle ^ uzak hedeflerin belirlenmesinde eğitim felsefesinden yararlanılır. Niçin öğreteceğiz? sorusuna yanıt aranmasında eğitim felsefinden yararlanılır. Eğitim felsefesi akımları; Daimicilik, Esasicilik, İlerlemecilik, Yeniden kurmacılıktır.

a. Daimicilik

Dini eğitime ağırlık veren yaklaşımdır. Realizmin eğitime yansımasıdır. Öğretmen merkezlidir. Eğitim hayatın bir kopyası değil hayata hazırlık olmalıdır. Eğitim zihni geliştirmeli, gerçekleri bireylere aktarmalı ve yaşama hazırlayıcı olmalıdır. Eğitim değişeni değil, değişmeden kalanı öğretmelidir. Eğitimin amacı doğru ve sağlam karakterli seçkin bireyler yetiştirmektir. Eğitimin görevi; bilgi aktarmaktır. Zihinsel gelişme yönünden üst düzeyde (seçkin) bireyler yetiştirmektir Bireylere entelektüel eğitim verilmelidir. Değişmeyen evrensel bir eğitim, entelektüel eğitim, klasik eserlerin eğitimi gibi temelleri vardır. Çocuklara dünyanın maddi ve manevi eğitimleri verilmelidir. Büyük kitaplar (klasik eserler) eğitimi verilmelidir. Geçmişten gelen temel

PROGRAM GELIŞTIRME Eğitimde Program Geliştirmenin Temellerı

R c. İlerlemecilik

'mü

bilgi ve beceriler geçerli ve doğru olarak kabul edilerek, eğitim evrensel nitelikte ve değişmeyen gerçeklere göre şekillendirilmelidir.

b. Esasicilik (Özcülük)

Dayandığı büyük felsefi akimlar idealizm ve realizmdir. Öğretmen merkezlidir. Eğitim sürecinin özünü; konu alanının çok iyi özümsenmesi gerekir. Programların konu alanı üzerinde dururlar. Kalıcı ve temel konular seçilmelidir. Geçmişten gelen temel bilgi ve değerler öğrencilere öğretilmelidir. Eğitimin amacı; kültürel mirasın aktarılmasıdır. Bunun için de geleneksel yöntemler yani soyut düşünme, disipün, alıştırma ve ezber kullanılmalıdır. Geleneksel, toplumsal değerlerin öğrencilere öğretümesi amaçlanmaktadır. Küitürün ve bilginin özü öğretilmelidir, Öğrenmenin doğasında çok sıkı çalışma ve çoğu zaman zorlama vardır. Öğretimde, oyunla vakit geçirmek değil, çocukları gelecek hayata hazırlamak ilkesi izlenmelidir.

Öğrenci merkezlidir. Eğitim aktif ve çocuğun ilgilerine göre olmalıdır. John Dewey en önemli temsilcisidir. Pragmatizm felsefi akımının eğitime yansımasıdır. Bu akıma göre; eğitim insanın ve toplumun yararına olmalıdır. İlerlemeciliğin parolası, eğitim hayata hazırhk yeri değil, hayatın ta kendisi olmalıdır. Yaparak-yaşayarak öğrenme esastır. Problem çözme yöntemi esas alınır. Öğretmenin rolü rehber, koçtur ve yönlendiricidir. Demokratik eğitim ortamı, demokratik ve sosyal yaşamı geliştirmek amaçlanır. Okullarda demokrasi eğitimi verilmelidir Okul öğrencileri yarıştırmaktan çok işbirliğine yöneltmelidir.

d. Yeniden Kurmacılık

Varoluşçuluk felsefe akımının eğitime yansımasıdır. Öğrenci merkezlidir. Eğitimin amacı; toplumu yeniden yapılandırmak ve gerçek demokrasiyi yerleştirmektir. Toplumu değiştirmede temel sorumluluk okuldadır. Bu sorumluluğu yerine

52- -PROGRAM GEÜŞTİRME-

getirecek güçte öğretmenlerdir. Bunun için öğrenciler, toplumu yeniden kuracaklarına inandırılmalıdır. Bu işte temel güç öğretmendedir. Sınıf ortamı, demokratik olmalıdır. Öğretmen değişim ve reformun temsilcisidir. Araştırma yöneticisi ve proje başkanı gibidir. Okul, toplumun yeniden düzenlenmesinde ve değiştirilmesinde etkin rol oynamalıdır. Okulun görev ve sorumluluklarının yeniden düzenlenmesi gerekir. Sosyal reform için eğitimden yararlanır. Okulun sosyal değişme ve geleceğe hazır olması, eğitimin davranış bilimlerinin bulgularına göre düzenlenmesine bağlıdır.

III. PSİKOLOJİK TEMELLER: (NASIL VE NE

ZAMAN?)

Hazırlanan programların gelişim ve öğrenme psikolojisinin ilkelerine ve öğrencilerin bedensel, psiko-sosyal gelişmişlik düzeyine uygun olması ve bireysel farkları dikkate alması gerekir. Aşağıda öğrenme kuramları kısaca gözden geçirilmiştir:

A. Davranışçı kuram

VVatson, Pavlov, Thorndike, Skinner davranışçı kuramın temsilcilerindendir. Davranışçı kuramın

genel özellikleri şunlardır (2005 KPSS):

gözlenebilir etkinlikler üzerinde

II. Öğrenmeyi, uyarıcı-tepki bağının oluşmasınaindirger.

III. Davranışı sadece ölçülebilirliği ile açıklar.

IV. Öğrenme sürecinde, öğrenene edilgen rolverir.

V. Pekiştirme yoluyla davranış değiştirildiğinikabul eder.

Davranışçı kuram deyince karşımıza iki türlü koşullanma gelir:

a) Klasik koşullanma- İvan Pavlov'un ünlü köpekdeneyi (Şartlı uyarıcı şartlı refleks).

b) Edimsel koşullanma: Skinner tarafından ortayakonulmuştur. (pekiştireç-ceza). Bir davranışınsonucu, organizma için hoşa giden ve olumlu birdurum oluşturuyorsa, o davranışın görülme olasılığıartar. Reklamlarda özellikle sevilen kişilerinkullanılması davranışçı kuramın bir yansımasıdır.Edimsel koşullanmanın öğretim sürecineuygulanmasına Programlı Öğretim denir.

B. Bilişsel Kuram

Temelinde Gestalt psikolojisi vardır. Bu kuramın öncüleri Piaget, Gagne, Guilford'dur. Bu kurama göre öğrenme kompleks ve karmaşık bir yapıdır. Öğrenme sürecinin bilgiyi algılama, karşılaştırma , kodlama ve hatırlama sürecinden oluştuğunu ifade eder.

C. Yapısalcı kuram

Bilginin yeniden yapılandırılması, üretilmesini ifade eder. Piaget, Vygotsky, Gestalt öncüleri arasında sayılabilir. (2004-2005 KPSS)

D. Çoklu Zeka Kuramı (2003-2004 KPSS)

Geleneksel yapıdaki görüşlerin yetersizliğini fark eden Gardner, 1983'te yayımladığı "Zihnin Çerçeveleri (Frames of Mind)" adlı çalışmasında bir insanın en az yedi temel zekâ alanına sahip olduğunu ifade etmiştir. Gardner zekâ türlerine doğa zekâsını da eklemiştir (Şekil 1):

Sözel, Dilsel Zekâ

Sosyal Zekâ

\ /Mantık-Matematik

Görsel Uzamsal ZekâÇoklu Zekâ

KuramıMüzik- >kâ

Doğa Zekâsı

Ritmik Ze / \

Bedensel-Kinestetik

İçsel Zekâ

Şekil 1. Cokiu Zeka Kuramı Alanlan

Çoklu Zeka Alanları

Sözel, Dilsel Zeka

Sözel-dil zekasi, bir bireyin kendi diline ait kavramları etkiii bir biçimde kullanabilmesi kapasitesidir. Okuma, yazma, dinleme ve konuşma ile iletişim sağlayarak. bu zekanın en belirgin özelîikleri kullamlır. Sözel-dilsel zekâ güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır:

1. Normal öğrencilerden daha iyi yazar.2. Uzun hikayeler ve fıkralar anlatır.

I. Yalnızca durur.

3. İsimler, yerler ve tarihler hakkında iyi birhafızaya sahiptir.

4. Yaşına göre iyi bir kelime haznesinesahiptir.

5. Başkalarıyla yüksek düzeyde sözeliletişime girer.

6. Tekerlemeleri ve kelime oyunlarını çoksever.

7. Kitap okumayı çok sever.8. Öğrendiği yeni kelimeleri anlamlarına

uygun olarak konuşma veya yazı dilindekullanır.

9. Dinleyerek öğrenmeyi sever.

Mantık- Matematik Zekası

Bu zeka biçimi gelişmiş olan insanlar nesneleri tanımlamada, analiz etmede ve problem çözmede başarılıdırlar. Bilimsel ve mantıksal düşünme, objektif göziem yapma, sayıları etkili kullanma, elde edüen veriierden sonuç çıkarma, ayırt etme, sınıflama, genelleme, yargıya varma, ve hipotez kurma yateneklerini içerir.

Mantıksal-matematiksel zekâsı güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır:

1. Sayılarla çalışmayı ve hesaplama yapmayı

çok sever.

2. Matematik dersini çok sever.

3. Olayların oluşumu ve işleyişi hakkında çok

soru sorar.

4. Mantıksal bulmacaları çözmeyi ve satranç

veya dama gibi çeşitli stratejik oyunları

oynamayı çok sever.

Görsel Uzamsal Zeka

Görsei/Uzamsal zeka, resimler ve imgeler zekası ya da görsel dünyayı doğru olarak algılama ve kişinin kendi görsel yaşantilarını yeniden yaratma kapasitesidir. Zihinlerinde resimler yaratır ve bunları çizerler.

Görsel-uzaysal zekâsı güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır:

1. Renklere karşı çok hassas ve duyarlıdır.

2. Haritaları, çizelgeleri, diyagramları veyatabloları sadece düz metinden oluşan yazılımateryallere kıyasla daha kolay okur ve

oanlar.

3. Okuma materyallerine sık sık karalamalaryapar.

4. Arkadaşlarına oranla daha çok hayal kurar.

5. Yaşına göre yüksek düzeyde becerigerektiren resimleri çizer.

6. Sanat içerikli etkinlikleri çok sever.

Müzik Zekası

Gardner düzenli olarak müzikle bir arada olan her insanın beste yapma, şarkı söyleme ve enstrüman çalma gibi müzikal etkiniiklerde sahip olduğu bazı beceriierle başarılı olabiieceğini beiirtmektedir. Bu zekası gelişmiş bireyler notalara karşı duyariı olurlar, müzik kulakları gelişmiştir.

Zekâ, bir besteci, bir müzisyen ya da bir şarkıcı gibi müzik formlarını algılama, ayırt etme ve ifade etme kabiliyetidir.

Müziksel-ritmik zekâsı güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır:

1. Bir müzik aletini çok iyi çalar ya da çalmayıçok sever.

2. Güzel şarkı söyleyebilme sesine veyeteneğine sahiptir.

1. Farkında olmadan kendi kendine mmldanır.

3. Ders çalışırken farkında olmadan masayavurarak ritm tutar.

4. Çevresindeki seslere karşı aşırı derecededuyarlı ve hassastır.

Bedensel-Kinestetik Zekâ

Spor yapmayı dans eîmeyi severier, el göz koordinasyonları, vücut kontroüeri iyidir. Beden dilierini sağlıklı biçimde kullanmaya yatkındırlar.

Bedensel-kinestetik zekâ ile bir kişinin bir aktör, bir atlet ya da bir dansçı gibi düşünce ve duygularını anlatmak için vücudunu kullanmadaki ustalığı veya bir heykeltraş, bir cerrah ya da bir tamirci gibi ellerini kullanma ve elleriyle yeni şeyler üretme kabiliyetleri kastedilir.

Bedensel-kinestetik zekâsı güçiü olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır:

1. Bir veya birden fazla sporîif faaliyette başarılıdır.

54- -PROGRAM GELİŞTİRME-

2. Bir yerde uzun süre kaldığında hareketetmeye ve kımıldamaya başlar.

3. Başkalarının jest, mimik ve yüz ifadelerinikolaylıkla taklit ederler.

4. Gördüğü her nesneyi dokunarak incelemeve analiz etme eğilimindedir.

5. Koşmayı, sıçramayı ve benzeri fizikse!hareketleri yapmayı çok sever.

6. Ei becerisi gerektiren etkinliklerde çokbaşarılıdır.

2. Bir şeyi en iyi yaparak ve yaşayarak öğrenir.

Sosyal Zeka

Bu zeka çevredeki bireyîerle üetişim kurma, onîarı aniama, bu kişüerin ruh durumlarını ve yeteneklerini tanıma gibi davranışlara işaret eder. Arkadaş grupiarıyla vakit geçirmekten hoşîanırlar, İyi bir dinieyici olabilirler.

1. Arkadaşlarıyla ya da akranlarıylasosyalleşmeyi çok sever.

2. Grup içerisinde doğal birgörünümündedir.

3. Problemi olan arkadaşlarına her zamanyardım eder.

4. Dışarıda iken başının çaresine bakabilir.

5. Başkaları daima onunla birlikte olmak ister.

6. Empati yeteneği çok gelişmiştir.

İçsel (Öze dönük) Zeka

İçsel zekâ, kişinin kendini tanıması ve kendi hakkında sahip olduğu bilgi ve aniayış ile çevresinde uyumlu davranışlar sergitemesi yeteneğidir.

İçsel zekâsı güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır:

1. Bağımsız olma eğilimindedir.

1. Kendisinin zayıf ve güçlü yanları hakkında

gerçekçi bir görüşe sahiptir.

2. Yalnız oynamaya veya ders çalışmaya

bırakıidığında daha başarılıdır.

3. Duygularını, hislerini ve düşüncelerini açık

ve net bir şekilde dile getirir.

5. Hayattaki amacının ne olduğuna ilişkin

belirgin bir fikre sahiptir.

6. Hayattaki başarılarından

ve

başarısızlıklarından ders almasını bilir.

5. Kendine güveni ve saygısı yüksektir.

Doğa Zekası

Doğa zekâsı ile bir kişinin bir biyolog yaklaşımıyla hayvanlar ve bitkiler gibi yaşayan canlıları tanıması, onları belli karakteristik özelliklerine bağlı olarak sınıflandırması ve diğerlerinden ayırt etme kabiliyeti veya bir jeolog yaklaşımıyla dünya doğasının bulutlar, kayalar veya depremler gibi çeşitli karakteristiklerine karşı aşırı ilgili ve duyarlı olması kastedilmektedir.

Doğacı zekâsı güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır:

1. Çevre bilinci çok iyi gelişmiştir.2. Doğaya, hayvanat bahçelerine veya tarihsel

müzelere olan gezileri çok sever.3. Doğa olaylarına karşı çok hassas ve

duyarlıdır.4. Ekoloji, doğa, bitkiler, hayvanlar vb. gibi

konuları işlerken çok meraklanır.5. Kuş beslemek, kelebek ve böcek

koleksiyonu oluşturmak gibi doğa ile ilgiliprojelere katılmayı çok sever.

6. Toprakla oynamayı ve bitki yetiştirmeyi çoksever.

Öğrencilerin çoklu zekâ alanlarının belirlenmesinde

aşağıdaki yöntemler kullanılmaktadır:

1-Öğrencileri gözlemek:

• Olumlu davranışları gözlemek• Olumsuz davranışları gözlemek• Öğrenciyi boş zamanlarında gözlemek

2- Belge toplamak:• Öğrencilere ait ürünleri (resim ,şiirvb.)

toplamak• Öğrenci etkinliklerinin belgelenmesi, kayda

alınmasi

3- Okul kayıtlarını incelemek:• Derslerden alınan notların incelenmesi• Öğrenci hakkında diğer öğretmenlerin

yazdığı raporların incelenmesi

4- Diğer öğretmenlerle iletişime girmek

lider go >

UJ

g

5- Velilerle görüşmek

6- Öğrencilere sormak

5. Tam öğrenme - B. Bloom tarafından geliştirilmiştir. Ayrıntıları bir önceki sayıda öğretim stratejileri bölümünde bulabilirsiniz.

IV. TOPLUMSAL (SOSYAL) TEMELLER: (NE? SORUSU)

Eğitim programları, bireyin sosyal gelişimini vetoplumun uyumunu sağlayacak biçimdehazırlanmalıdır. Toplumsal gelişmelerdeğerlendirilerek ve gerekli değişiklikler programlara yansıtılmalıdır.

ço"o ccUJ

o"ctÜJ

m

<3 UJ

S

Q UJ>

"Eğitim felsefeleri; eğitimin temel amacı, eğitim ve eğitim sürecini yürüten kişilerin temel görevleri gibi konulara getirdikleri farklı bakış açılarıyla birbirlerinden ayrılırlar."

Aşağıda verilen eğitim felsefeleri ve bu eğitim felsefelerin ön gördüğü eğitim anlayışı eşleştirmelerinden hangisi vanlıstır?

A) Daimicilik - Eğitim akıllı bireyler yetiştirmektirB) Esasicilik - Eğitim kültürel değerlerin gelecek

kuşaklara aktarılmasıdırC) Yeniden kurmacılık - Eğitimin amacı

toplumsal değerlerin korunmasıdırD) İlerlemecilik - Eğitim demokrasi ve sosyal

yaşamı geliştirmektirE) Varoluşçuluk - Bireylerin kendilerini

gerçekleştirme süreçlerine rehberlik etmekeğitimin temel görevidir.

Eğitim felsefesi eğitimin temel amacını açıklamaktadır. Daimicilik akımı insanların değişmez gerçeklere göre eğitilmelerini savunmaktadır. Daimicilik felsefesine göre eğitim sağlam ve doğru karakterli akıilı bireyler yetiştirmelidir. Esasiciliğin temelinde ise toplumun kültürel mirasının gelecek nesillere aktarılması vardır. İlerlemeciiik ise değişen bilgi karşısında öğrencilere bilgiye erişme yollarını öğretmek ve değişen toplum yapısında demokrasiyi sağlamak temel amaçtır. Varoluşçu felsefesinin temelini ise bireylerin kendilerini geliştimneleri vardır. C seçeneğindeki ifade yanlıştır. Yeniden kurmacılık eğitim felsefesine göre eğitim toplumu yeniden düzenlemel i ve gerçek demokrasiyi yerleştirmelidir.

(Cevap C)

ÇOZUMLU KONU KAVRAMA TE5Tİ

56- -PROGRAM GELİŞTİRME.

2. "Eğitim öğrencilere öğrenmeyi öğretme ve değişen bilgi karşısında kayıtsız kalmamayı aşılama konularını temel almalıdır."

Yukarıdaki sözleri söyleyen bir kişinin eğitim anlayışının temelini oluşturan eğitim felsefesi aşağıdakilerden hangisidir?

A) DaimicilikB) EsasicilikC) Yeniden kurmacılıkD) İlerlemecilikE) Varoluşçuluk

4. "Oyun çocuklar için bir sosyalleşme aracıdır. Çocuklar oyun sayesinde hayatı ve hayattaki rollerini öğrenir."

Yukarıdaki görüşleri savunan bir uzman eğitim programını aşağıdaki eğitim felsefelerinden hangisini temele alarak yaparsa söyledikleriyle çakışmış olur?

A) DaimicilikB) Varoluşçu yaklaşımC) EsasicilikD) İlerlemecilikE) Yeniden kurmacılık

İlerlemecilik Pragmatik felsefesinin eğitime uygulanışıdır. Pragmatik felsefe değişmeyi gerçeğin esası olarak görür. Bu nedenle de eğitimin sürekli bir geüşim içinde oiduğu öne sürülür. (Ö.DEMİREL, Eğitimde Program Geliştirme, s.25) Öğrencilere bu değişim karşısmda kayıtsız kalmamayı, değişen bilgiyi takip etmeyi öğretmek gerekir. İlerlemeciiik eğitim felsefesine göre eğitimin özü îecrübelerin sürekli oiarak yeniden inşa ediimesidir.

(Cevap D)

Esasicilik görüşüne göre eğitim çok sıkı bir çalışmayı hatta zorlamayı gerektirir. Bu görüşe göre öğrenciler gelecek hayata geçmiş tecrübe ve değerler aktarılarak hazırlanmahdır. Bu görüşe göre eğitimin doğasındaki sıkı çalışma gereği öğretimde oyunla vakit geçirilmemelidir.

(Cevap C)

3. Program geliştirme sürecinin felsefi temelleri göz önüne alındığmda eğitim sürecini öğretmenin kültürün temsilcisi ve öğretmenin rolünü değer aktarıcısı olarak değerlendiren felsefi akım aşağıdakilerden hangisidir?

A) İlerlemecilikB) DaimicilikC) Yeniden kurmacılıkD) Varoluşçu yaklaşımE) Esasicilik

Öğrenciler arasındaki bireyse! öğrenme yollarıfarklılıklarını dikkate almak isteyen biruzmanın hazırlayacağı eğitim programınıntemelinde aşağıdaki öğrenmeyaklaşımlarından hangisi olmalıdır?

A) Davransşçı öğrenme kuramlarıB) Bilişsel öğrenme kuramıC) Sosyal öğrenme kuramıD) Yapısalcı kuramE) Çoklu zeka kuramı

Esasicilik görüşüne göre geçmişten gelen temelbilgi ve değerlerin yeni kuşaklara aktarımı eğitiminözünü oluşturmaktadır. Geleneksel ve kültüreldeğerlerin öğrencilere öğretilmesiamaçlanmaktadır.Esasicilik görüşüne göre sınıf ortamında öğretmenin otoritesi tekrar sağlanmalıdır. Öğretmen sınıfta kültürel değerlerin çok iyi bir temsilcisi olmalıdır.

(Cevap E)

Gardner zekayı çok yönlü bir kapasite, bir potansiyel veya bir.yeti olarak tanımlamaktadır. Kişilerin sahip olduğu farkh zeka yapıları onların öğrenme yol larının farkl ı l ık larını da açıklamaktadır, Öğretme süreçleri de öğrencilerin zeka yapılarına uygun olarak düzenlenmelidir. Diğer öğrenme kuramları ise genel olarak öğrenmenin tüm bireyler için nası! gerçekleştiğini açıklamaya çalışmaktadır.

(Cevap E)

6. İlerlemecilik eğitim felsefesini temele alan ve

işbirlikli öğrenme temelli bir eğitim programı

hazırlamak isteyen bir eğitim programcısı

aşağıdaki öğrenme kuramlarından hangisini

çoğunlukla kullanması gerekmektedir?

A) Davranışçı kuramlar

B) Yapısalcı öğrenme kuramı

C) Bilişsel öğrenme kuramı

D) Çoklu Z9ka kuramı

E) Gestalt öğrenme kuramı

İlerlemecilik eğitim felsefesi öğrenci merkezli bir

eğitim anlayışını öngörür. Öğrenme ile ilgili

yukarıdaki seçeneklerden çoklu zeka kuramı ve

yapısalcılık yaklaşımın öğrenci merkezüdir.

İşbirliğine dayalı öğrenme ise yapısalcılığın

temelinde vardır.

(Cevap B)

Program geliştirme sürecinde feisefeden

farklı aşamalarda yararianılır. Bunların

başında ise program hedeflerinin

belirlenmesi yer alır. Özellikle eğitimin

uzak hedeflerinin beiirlenmesinde,

program hedeflerinin bu uzak hedeflerle

tutarlılığının smanmasında felsefeden

yararlanılır. Öğrenme-öğretme süreçlerinin

düzenlenmesi, öğrenci ilgi ve ihtiyacının

belirlenmesi daha çok programın

psikolojik temelini ilgilendirir. Toplumun

işgücü ihtiyacına cevap verebilmek gibi

konular da daha çok program geiiştirme

sürecinin sosyal temelleri içerisinde yer alır.

(Cevap A)

7. "Program geliştirme süreci tarihi, felsefi, psikolojik

ve toplumsai îemeller üzerine şekilienmektedir."

Program geüştirmenin felsefi temelleri eğitim

programlarında öncelikli olarak

aşağıdakilerden hangisinin belirlenmesinde

yol göstericidir?

A) Eğitim programlarının hedeflerinin belirlenmesi

A) Eğitim durumiarında kullanılacak öğrenme

yaklaşımlarının belirlenmesi

B) İçeriğin öğrenci ihtiyaçlarına uygun olarak

düzenlenmesi

C) Eğitim hedeflerinin toplumun işgücü ihtiyacını

karşılamadaki yeterliliğinin sınanması

E) Güvenilir ve geçerli ölçme-değerlendirme

yaklaşımlarının belirlenmesi

Q"o(X. LUQ

tu31

'5UJ

Aşağfdakilerden hangisinin belirlenmesinde

program geliştirmenin toplumsal temeüeri

diğerlerine göre daha çok ön plandadır?

A) Eğitimin uzak hedefleriyle program

hedeflerinin tutarlılığmın sınanması

B) Eğitim programının gene! yapısının aile

kurumuna uygunluğunun denetlenmesi

C) Hedef davranışları gerçekleşîirmek için uygun

araç-gerecin seçilmesi

D) Öğretim yöntem ve tekniklerinın hedeflenen

davranışlara uygun olarak seçilmesi

E) Eğitim durumlarının etkili biçimde sunumu için

öğrenci ihtiyaç ve beklentilerinin belirlenmesi

Eğitim sisteminin toplumsal yapı ile uyumluluğu,

topluma karşı sorumiuluğu, toplumun ihtiyaçlanna

karşı duyarlılığı program geliştirme sürecinin

topiumsal temellerini oluşturur. Eğitim sistemi

içinde bulunduğu toplumun gerçeklerinden kopuk,

sosyal kurumlarla uyumsuz olamaz. Eğitim

sisteminin en önemli görevlerinden biri de kültürel

değerleri aktarmak ve bu değerleri daha tutarlıya

doğru götürmeye çalışmaktır.

(Cevap B)

9. "Çevreden kopuk bağımsız bir okul düşünülemez.

Okul ve eğitim programları sadece öğrenci

ihtiyaçlarına değil aynı zamanda içinde bulunduğu

çevrenin ihtiyacına da cevap vermelidir."

Yukarıda bahsedilenler program geliştirme

sürecinin hangi temeli üzerinde durmaktadır?

A) Toplumsal

B) Felsefi

C) Tarihi

D) Ekonomik

E) Psikolojik

Yeniden kurmacılık görüşüne göre eğitim; açık

seçik bir sosyal reform hareketi geliştirmede

önemli araçlardan biridir. Eğitim yeni bir toplumsal

düzen yaratmaya girişmelidir. (Ö. DEMİREL,

Eğitimde Program Geliştirme, s.27) Bu görüşe

göre okul sosyal sorunların çözüldüğü bir

laboratuar olmalıdır. Toplumsa! değişimde temel

sorumluluk okulundur. Yukarıdaki gibi toplumsal

değişimleri dersinin ana konusu yapan bir

öğretmenin temele aldığı eğitim felsefesi yeniden

kurmacılıktır.

(C9vap D)

Bir toplumun değerleri, normları ve inançları

eğitim sisteminde öğretilerek ve yaşatılarak

gelecek kuşaklara geçer. Okul toplumsal

değerlerin aktarıldığı bir kurum olmalıdır. Eğitimin

görevi sadece değer aktarımıyla kalmamalı

toplumsal sorunların çözüm bulduğu bir sistem

olmalıdır. Okulun ve eğitim sistemini topluma

karşı sorumluluğu programın toplumsal

temellerindendir.o

(CevapA) gÜJ

10. "Öğretmen öğrencilerine Fransa'da yaşanan

azınlık gençlerinin karıştığı olayları izietmiş ve bu

tip olayların nedenleri ve çözüm yolları ile ilgili

tartışma başlatmıştır."

Yukarıdaki gibi konular üzerinde ağırlıklı

olarak duran bu öğretmenin temel eğitim

felsefesi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Esasicilik

B) İlerlemecilik

C) Daimicilik

D) Yeniden kurmacılık

E) Varoluşçu yaklaşım

Aşağıdakilerden hangisinde bir öğretim yöntemi ilişkili olduğu felsefi akım ile birlikte verilmiştir?

A) Problem çözme-İlerlemecilikB) Problem çözme-EsasicilikC) Proje yöntemi-EsasicilikD) Düz anlatım-Yeniden kurmacılıkE) Düz anlatım-İlerlemecilik

S2C3cr aı

• I. Demokratik ve sosyal yaşamı geliştirmek

• II. Zihinsel gelişme yönünden üst düzeyde,seçkin bireyler yetiştirmek

• III. Toplumu yeniden yapılandırmak vegeliştirmek

• IV. Bireylerin zihinsel yetilerini geliştirmelerineyardımcı olmak

3. Aşağıdakilerden hangisinde bu uygulamaları ön plâna çıkaran eğitim felsefesi akımları doğru sıralanmıştır?

A) İlerlemecilik-Daimicilik-Yeniden kurmacılık-Esasicilik

B) Y^niden kurmacılık-İlerlemecilik- Daimicilik-Esasicilik

C) Yenid^n kurmacılık-İlerlemeciük- Esasicilik-Daimicilik

D) Daimicilik-Esasicilik-İlerlemecilik-Yenidenkurmacılık

E) İlerlemecilik- Esasicilik Yeniden kurmacılık-Daimicilik

CEVAPLÎ MU KAVRAMA TESTİ

'EUi

UJ

2. Eğitim felsefesi akımlarının yeniliklere en acık olandan en kapalı olana doğru sıralaması nasıldır?

A) İlerlemecilik-Yeniden kurmacılık-Daimicilik-Esasiciiik

B) Yeniden kurmacılık-İlerlemecilik- Daimicilik-Esasiciiik

C) Yeniden kurmacılık-İlerlemecilik- Esasicilik-Daimicilik

D) Daimicilik-Esasiciiik-İIerlemecilik-Yenidenkurmacılık

E) İlerlemecilik- Esasicilik Yeniden kurmacılık-Daimicilik

Aşağıda eğitim programlarının dayandığı temeller ve bunlara ilişkin sorulabilecek ve cevaplanabilecek sorular verilmiştir.

I. Konu alanı temeli - Ne?

II. Bireysel temel - Nasıl?

III.Felsefi temel - Niçin?

IV.Psikolojik temel - Nasıl?

V. Ekonomik temel - Ne zaman?

Yukarıdaki temel ve soru eşleştirmelerinden hangisi doğru değildir?

A) l - l lB) II - I I IC) I I I - I VD) II — VE) IV-V

60- -PROGRAM GELİŞTİRME.

Program geliştirme sürecinde, hedeflerin belirlenmesinde, hedeflerin öğrencilerin fiziksel ve bilişsel gelişim özelliklerine uygun olup olmadığını belirlemede eğitim programlarının dayandığı bir temel disiplinden büyük ölçüde yararlanılır.

5. Yukarıdaki açıklamaya göre hedeflerin belirlenmesi sürecinde aşağıdaki temellerden hangisinden yararlanılmaktadır?

A) Tarihi temelB) Bireysel temelC) Psikolojik temelD) Ekonomik temelE) Konu alanı temeli

8. Eğitim felsefesi akımı ile bunların etkilendiği büyük felsefi akım eşleştirmelerinden hangisi vanlıstır?

A) İlerlemecilik - PragmatizmB) Daimicilik - PragmatizmC) Yeniden kurmacılık - VaroluşçulukD) Daimicilik - İdealizmE) Esasicilik - Realizm

I. İdealizm

II. Realizm

III. Pragmatizm

IV. Kübizm

V. Varoluşçuluk

6. Yukarıdakilerden hangisi eğitim felsefesi akımlarını (daimicilik, esasicilik, ilerlemecilik ve yeniden kurmacılık) etkileyen büyük felsefi akımlardan biri degildir?

A) IV-VB) YalnızlVC) l - l l lD) II- I VE) YalnızV

9. Öğretmen merkezli anlayışın egemen olduğu ve konu ağırlıklı öğretimin gerçekieştirildiği eğitim felsefesi akımı aşağıdakilerden hangisidir?

A) EsasicilikB) İlerlemecilikC) DaimicilikD) Yeniden KurmacılıkE) Yapısalcılık

7. Aşağıdakilerden hangisi ilerlemecilik eğitim felsefesi akımının özellikleri arasında savılamaz?

A) Öğretmenin görevi öğrenciye rehberlikyapmak ve onu yönlendirmektir.

B) Okul öğrencileri yarıştırmaktan çok işbirliğineözendirmeli ve yönetmelidir.

C) Büyük kitaplar (klasik eserler) eğitimi verilmelidir.D) Pragmatizmin eğitime yansımasıdır.E) Problem çözme yöntemi esas alınır.

10. "Öğrenmenin doğasında sıkı çalışma ve ezber vardır." ilkesini benimseyen eğitim felsefesi akımı aşağıdakilerden hangisidir?

A) EsasicilikB) Yeniden kurmacılıkC) RealizmD) DaimicilikE) İlerlemecilik

11. Öğretmen sınıfta çoklu zeka testi uyguluyor. Bu test sonucunda, Tufan'ın aşağıda belirtilen alanlarda bilgi, beceri ve yeteneklerinin yüksek olduğunu görüyor. Buna göre aşağıdakilerden hangisi Tufan'ın çoklu zeka kuramına göre daha üstün olduğu zeka türüdür?

I) Net görsel tasvirler yapabiliyor.

II) Harita, tablo ve diyagramları yazılı metinlerdendaha iyi yorumluyor.

III) Yaşına göre yüksek düzeyde beceri gerektirenresimler çizer.

IV)Sanat içerikli etkinlikleri çok sever.

V) Arkadaşlarına oranla daha çok hayal kurar.

A) Görsel-uzamsal zekâ

B) Sosyal zekâ

C) Özedönükzekâ

D) Mantık-matematiksel zekâ

E) Bedensel-kinestetik zekâ 52 'o cc.ÜJ Q"ELU_!

Ü

13. Aşagıdaki özellikleri verilen bir öğrencinin

Gardner'in çoklu zeka kuramına göre

hangi zeka alanın yüksek olduğunu

söyleyebiliriz?

• Bağımsız olma eğilimindedir.

• Kendisinin zayıf ve güçlü yanları hakkındagerçekçi bir görüşe sahiptir.

• Yalnız oynamaya veya ders çalışmayabırakıldığında daha başarıiıdır.

• Problemleri ile tek başına mücedele etmeyeçalışır.

• Hayattaki amacının ne olduğuna ilişkin belirginbir fikre sahiptir.

• Kendine güveni ve saygısı yüksektir.

A) Müzik (ritmik) zeka

B) Sosyal zekâ

C) İçsel (Öze dönük) zekâ

D) Bedensel-kinestetik zekâ

E) Mantık-matematiksel zekâ

"eaü 'tz

lii

12. Aşagıdaki eğitim felsefelerinin yeniliklere en acık olanından en kapalı olanına doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisidir?

I. Daimicilik

II.Esasicilik

III. Yeniden Kurmacılık

IV. İlerlemecilik

A) I-IV-III-II

B) II-III-IV-I

C) III-IV-II-I

D) II-I-III-IV

E) IV-II-I-III

14 Aşağıdakilerin hangisinde öğretim yöntemi ve

felsefi akım ilişkisi dogru olarak verilmemistir?

A) İşbirliğine dayalı öğretim-Yeniden kurmacılık

B) Anlatım yöntemi-Daimicilik

C) Problem çözme-İlerlemecilik

D) Deney yöntemi-Daimicilik

E) Gezi/gözlem-Ilerlemecilik

15. Bireylerin sadece sözel ve sayısal zeka alanı ile sınırlandırılamayacağını belirten ve bunların dışında da müzik, spor, dans, edebiyat, iletişim gibi alanlarda da bireylerin yetenekleri olabileceğini savunan kuram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yapısalcı kuramB) Çoklu zeka kuramıC) Davranışçı KuramD) Bilişsel KuramE) Programlı öğretim

1. "Yalnızca bilimde ve dilde başarılı olanlar değii, müzikte, sporda, dansta, iletişimde, resimde... kendini geliştirenler ve kendini iyi tanıyanlar da zekidir."

Görüşünü vurgulayan kuram aşağıdakilerden hangisidir? (2001 KPSS)

A) Sosyal öğrenme kuramıB) Bilgiyi işlemeC) Psikoanalitik kuramD) Çoklu zeka kuramıE) Problem temelli öğrenme kuramı

ÇIKMIŞ SORULAR ve ÇÖZÜMLERÎ

CEVAPANAHTARI

1.A 6. B | 11.A

2.C 7.C | 12. C

3. C 8. B | 13. C

4. D 9.A | 14. D

5.C 10. A | 15. B

"ZL O

"Q UÜ

Çoklu zeka kuramı İnsan zekasının dünyadaki içeriğe nasıl tepkide bulunduğunu ve bu içeriği nasıl içselleştirip zihninde yorumladığını açıklamaya çalışır. Zeka çok yönlü bir kapasitedir, bir potansiyeldir, veya bir yetidir. Ayrıca zeka bir şeyin genetiksel kalıtımıyla olduğu kadar bu bireyin ekolojik ve kültürel çevresiyle olan tecrübe ve deneyimleriyle de şekillenir.Çoklu Zeka Teorisinin İlkeleri;İnsanlar çok farklı zeka türlerine sahiptir. Her insan aktif olarak kullandığı zekaları ile özel bir karışıma sahiptir. Her insanın kendine özgü bir zeka profili vardır.Zekaların her biri insanda farklı bir gelişimsürecine sahiptir.Bütün zekalar dinamiktir.İnsandaki zekalar tanımlanabilir ve geliştirilebilir.Her insan kendi zekasını geliştirmek ve tanımakfırsatına sahiptir.Her bir zekanın gelişimi kendi içinde değerlendirilmelidir.Her bir zeka hafıza, dikkat, algı ve problem çözme açısmdan faklı bir sisteme sahiptir. Bir zekanın kullanımı esnasında diğer zekalardan da faydalanılabilir.Kişisel altyapı, kültür, kalıtım, inançlar zekaların gelişimi üzerinde etkiye sahiptir.Bütün zekalar, insanın kendini gerçekleştirmesi yolunda farklı ve özel kaynaklardır. İnsan gelişimini değerlendiren tüm bilimsel teoriler çoklu zeka teorisini desteklemektedir.

(Cevap D)

2. Denizcilerin, pilotların, heykeltıraşların ve

mimarların ihtiyacı olan üç boyutlu düşünme

yetisini içerir. Harita ve şemaları okuma ve

yorumlayama, gelişmiş figürier çizmeye imkan

sağlar.

Çoklu zekâ kuramına göre, yukarıda anlatılan

özellikler hangi yetenek boyutunu

tanımlamaktadır? (2002 KPSS)

A) Sözelyetenek

B) DoğayeteneğiC) Görsel uzaysal yetenek

D) Sosyal yetenek

E) Mantıksal - matematiksel yetenek

- Resimli yayınlardan daha çok hoşlanır.

- Elinde bulunan materyallere bir şeyler çizer.

- Daha önce gittiği yerleri kolay hatırlar.

- Yaşına göre ilginç üç boyutlu yapılar veyamodeller oluşturur.

- Okurken kelimelere oranla resimlerden dahaçok öğrenir.

- Varlıkların görsel imgelerini çok iyi çizer.

(Cevap C)

Çoklu zeka kuramında 8 çeşit zeka belirlenmiştir.

Bunlar;

1-Sözel-Dil

2- Mantık-Matematiksel

3- Şekil (Görsel)-Uzay (Uzamsal; Alansal)

4- Müziksel—Riîmik

5- Bedensel-Kinestetik

6- Sosyal-Kişiler arası

7- İçsel (Kişiye dönük; Öze dönük)

8- Doğa

Mantıksal- Matematiksel

Bu tür zeka alanı, bir bireyin objektif olarak

gözlemleme veya görsel ve uzaysal fikirleri

grafiksel olarak sergileme kabiliyetlerini içerir. Bu

zekaya sahip olan insanlar, renge, çizgiye, şekle,

biçime, uzaya ve bu olgular arasındaki ilişkilere

karşı aşırı duyarlıdırlar. Bu kişiler varlıkları veya

olguları görselleştirerek veya renklerle ve

resimlerle çalışarak en iyi şekilde öğrenirler. Bu

zekası kuvvetli olan bir öğrenci;

- Haritaları, çizelgeleri ve diyagramları yazılımateryallerden daha kolay okur.

- Sanat içerikli etkinlikleri sever.

- Arkadaşlarına oranla daha çok hayal kurar.

- Yaşına göre yüksek düzeyde beceri gerektirenfigürleri ve resimleri çizer.

- Filmleri, slaytları ve diğer görsel sunularıizlemeyi tercih eder.

- Bulmaca çözmekten hoşlanır.

- Renklere karşı çok duyarlıdır.

w "ocrUJQ*Et iiî

'_J|'m2E

'OUi

i 3. I. Demokratik ve sosyal yaşamı geliştirmek

II. Zihinsel yönden üst düzeyde, seçkin bireyler

yetiştirmek

III.Toplumu yeniden yapılandırarak geliştirmek

IV. Bireylere zihinsel yetilerini geliştirmelerinde

yardımcı olmak

Aşağıdakilerin hangisinde bu vurgulamaları

ön plana çıkaran eğitim felsefesi akımları

doğru sıralanmıştır? (2004 KPSS)

A) Daimicilik - Esasicilik - İlerlemecilik - Yeniden

kurmacılık

B) Yeniden kurmacılık - İlerlemecilik - Esasicilik

- Daimicilik

C) İlerlemecilik - Yeniden kurmacılık - Esasicilik

- Daimicilik

D) İlerlemecilik - Daimicilik - Yeniden kurmacılık

- Esasicilik

E) İlerlemecilik - Daimicilik - Esasicilik - Yeniden

kurmacılık

64- -PROGRAM GEÜŞTİRME-

PROGRAM GELİŞTİRME SÜRECİNİ ETKİLEYEN EĞİTİM FELSEFESİ AKIMLARI VE ÖZELLİKLERİ

Eğitim Felsefesi

Dayandığı Felsefi Temel

Temel Amaç

Daimicilik - Realizm (Gerçekçilik)

(Rasyonel kişileri eğitmek / üstün zekâlı ve seçkin kişileri eğtime

Esasicilik - İdealizm- Realizm (ideal gerçekçilik)

Bireylerin zihinsel gelişmesine yardımcı olmak, yetenekli kişileri eğitme

ilerlemecilik - Pragmatizm (Yararcılık)

Demokratik ve sosyal yaşamı geliştirme

Yeniden kurmacılık

- Pragmatizm (Yararcılık)

Toplumu yeniden yapılandırmave geliştirme. Değişimi ve sosyal reformu gerçekleştirecek eğitim.

(Cevap D)

4. Aşağıda verilen yöntem ve felsefe akımı

eşleştirmelerinden hangisi doğrudur? (2005

KPSS)

A) İleriemecilik- Problem Çözme

B) İlerlemecilik - Düz Anlatım

C) Yeniden Kurmacılık- Sunuş Yöntemi

D) Esasicilik- Problem Çözme

E) Daimicilik- Problem Çözme

Eğitim felsefelerinin en reformcusundan en

tutucusuna doğru sıralanışı nasıldır? (2005

KPSS)

I. Daimicilik

II. Esasicilik

III. İlerlemecilik

IV. Yeniden Kurmacılık

A) I-II-III-IV

B) III-IV-I-II

C) IV-III-II-ID) IV-III-I-II

E) III-IV-II-I

Daimicilik felsefesi evrensel, değişmez bir eğitim

anlayışıdır. Bilginin değişmezliğini ve insanın da

bu degişmez bilgilere göre yetiştirilmesini

savunur. Eğitim felsefeleri arasında en eski ve en

tutucu olanıdır. Esasicilik felsefesi de daimiciliğin

devamı niteliğindedir. Eğitimde konu alanı ön

plandadır ve öğretmen otoritesini savunur.

Pragmatik felsefenin eğitime yansıması olan

ilerlemecilik bilginin değiştiğini ve eğitirnin de

sürekli gelişme ve değişim içinde olması

gerektiğini savunur. İlerlemecilik reformcu bir

felsefi anlayıştır. İlerlemeciliğin devamı olan

yeniden kurmacılık tasarımında eğitimin amacı

toplumu yeniden düzenlemek ve demokrasiyi

kurmaktır. Buna göre eğitim felsefelerinin en

reformcusundan en tutucusuna doğru sıralanışı

Yeniden kurmacılık - İierlemecilik - Esasicilik -

Daimiciliktir.

(Cevap C)

Sunuş yöntemi yani düz anlatım yöntemi

öğrencilere bilgilerin anlatılmasıdır. Sunuş

yöntemi tamamen öğretmen merkezli bir

yöntemdir. İlerlemecilik ve Yeniden Kurmacılık

felsefeleri ise öğrenci merkezli görüşler olduğu

için bu eşleştirmeler yanlıştır. Esasicilik ve

Daimicilik akımları öğretmen ve konu merkezli

olduğu için öğrenci merkezli olan problem çözme

yöntemi bu akımlar için uygun değüdir.

Seçeneklerdeki uygun eşleştirme ikisi de öğrenci

merkezli olan ilerlemecilik-problem çözme

eşleştirmesidir.

(Cevap A)

Öğrenmeyi kılavuzlama faaliyeti yani öğrenci merkezli bir stratejidir. John Dewey tarafından sistemleştirilmiştir.

Araştırma-inceleme yoluyla öğretim stratejisi, öğrenciierin beüi bir konu ile ilgili problemi çözmek üzere harekete geçmelerini, araşîırma etkinliklerini sürdürmelerini ve sonuca ulaşmaiarını sağiar. Bu yoüa öğrenciler, sadece o konu a!am ile ilgili bir problemi değil, gelecekte karşılaşacağı problemleri adım adım nasıl çözeceğini öğrenir,

Öğrenci gerçek probiemierle karşı karşıya gelmeli ve problemiere çözüm üreîmelidir, Örneğin sivrisineklerin hastalık yaydığı bir yerde yaşayan öğrenci, sivrisineklerin yeîiştiği yer!eri arayıp buîamaya, kuruîma için çözüm yolları üretmeye, uygulamaya ve haika hastalığın önünün alınabileceğini göstermelidir. Öğretim etkinliklerine dayaiı problemlerin çözümü için uygulanan bir nevi problem çözme yaklaşımıdır. Amaç; içeriğin aktarıimas! değil, öğrenciierin araşîsrma ve problem çözme yönteminin farkmda oiması ve onu gerektiğinde kullanmasıdır.

Bu straîejiye uygun; öğretim yöntemi oiarak genellikle problem çözme yöntemi kullanılır. Bilimsel düşünme becerisi kazandıracak öğretim yöntemierinden problem çözme, laboratuar, ömek oiay, gezi-gözlern yöntemleri de bu sîratejide sıkhkla kullanılabilir.

Üst düzey hedef davranışların (uygulama, analiz, sentez ve değerlendirme) kazandırılmasında kullanılır.

Öğretmenin roiü; öğrencilerin düşünmelerine rehberlik ederek, yaşamlarında problemleri nasıi çözmeleri gerektiği konusunda model olmaktır. Oğreîmen rehber ve koçtur. Bu strateji, master ve doktora seviyesindeki bilimsel araştırmalarda kullanılan yöntemdir. Sınıf dışında uygulanan ağırlıklı_bir öğrenmedir. (İlkokulda dönem ödevleri, tez hazırlama). Okuliarda veriiecek ödevîerin, bu sîratejiye uygun biçimde çözülecek nitelikte olmasına dikkat ediimeüdir.

ÖĞRETİIVI ÎLKE VE TEKNIKLERİ Araştırma Inceieme Yoluyla Oğrenme Stratejisi

Etkili Kullanım İikeleri

• Öğrencilerden problemle ilgili hipoîezierkurmaları istenmelidir.

® Öğrencilerden topiadikları verilerden sonuç çıkarmaları istenmeîidir.

•Öğrencilerden ilke ve sonuçları başkadurumlara uygulamaiarı istenmeiidir.

•Öğrencüerin düzeylerine uygun problemdurumları veriimelidir.

•Bir olgu iie olayın neden-sonuç iüşkisinigözeten sorular yöneltilmelidir.

•Öğrenciierin veri îoplama kaynakları, doğrukaynaklara ulaşmaları ve zaman kayıplarınıönlemek için kontro! edümeüdir.

® Öğrencilerden problem çözme sürecindeaçıkiama ve yorumlama yapmalarıistenmelidir, sadece sonuçiarı izlemekleyetinilmemelidir.

•Öğrencilerden problem durumlarıyla ilgilideğerlendirme yapmaları istenmelidir.

•Öğrencilerin gerçekçi yaşantslar geçirmesive gerçek probiemlerle yüzyüze geimesisağ!anma!ıdir.

Yararîarı

Öğrenci etkin oiur.

Kalıcı ve izü öğrenmeîer artar, öğrenciler yaşamlarında etkili birer bilimse! düşünen problem çözücüîer haline geiirler.

Öğrencilerin probiem çözme becerisi gelişir.

Tek kaynak yerine çeşitli kaynaklara ulaşma ve yararianmayı sağlar.

Bu strateji ile öğrenciler sadece belirli konularla ilgili problemlerin çözümünü öğrenmekle kalmaz, gelecekte gerçek

66- -ÖĞRETİM İLKE VE TEKNİKLERİ.

hayatta karşılaşacakları problemlerin çözümünü de öğrenirler.

Şınırlılıkları

• Değerlendirme sürecinde öğrencilerin okuldışı ders çalışmalarını kendilerinin yapıpyapmadıklarını değerlendirmede, ölçütgeliştirmede ve yaptıklarını ölçmedegüçlükler yaşanabîlir.

• Öğrencilerin doğru veri toplama kaynakiarmaulaşmaları ve zaman kayıpları sözkonusuolabilir.

• Öğrencilere problem çözme yöntemihakkmda bilgi verilmesi gerekir.

• Kaynak ve dokümanlar mali yük getirebilir.

• Planlama, uygulama ve değerlendirmesüreçleri çok zaman gerektirebilir.

YAPISALCI YAKLAŞIM

Öğrenmeyi kılavuzlama faaliyetidir yani öğrenci merkezli bir stratejidir. Yapısalcılık; bilginin doğası, nası! kurulduğu, bireyin nasıl bileceği ya da neyi bilmeyeceği üzerinde durur. Birey çevresiyle etkileşimi sırasında geçirdiği yaşantılardan anlam çıkarmaya çalışır. Birey içinde yaşadığı çevreyle ve geçirdiği yaşantıların getirdiği sıkıntılarla baş etmek için bilgiyi yeniden yapılandırmak zorundadır. Bu yaklaşımın öncüleri; Piaget, Vygotsky ve Gestalt'dır. Bilişsel ve davranışçı yaklaşımdan etkilenmiştir. Üst düzey hedef davranışlar kazandırır. Yapısalcı anlayışta, bilginin nasıl oluştuğu konusunda birbirini destekleyen iki görüş vardır. Bunlar; biiişsel ve sosyal yapısalcılıktır.

a) Bilişsel yapısalcılık (Piaget):

Bilişsel yapılandırmacılar, bilginin nasıl oluşturulduğunu açıklamada Piaget'in teorisini kullanırlar. Öğrenmeyi Piagetin öngördüğü; özümleme-uyum-denge kavramları ile açıklar. Özümleme: yeni kavramı; eski, ön bilgileriyle tanımlamaya çalışır. Uyum; eski bilgiler yetersiz ise zihinde yeni kavramlar yaratıiarak, uyum sağlanmaya çalışılır. Denge; bozulan denge sağlanır. Yeni kavramlar oluşturulur. Televizyon-Radyonun resimlisi, Sehpa-masa vb. Piaget, bilginin bireyin çevresi ile aktif olarak etkileşimi sırasında ortaya çıktığını varsayar.

b) Sosyal yapısalcılık (Vygotsky):

Sosyal yapılandırmacılar, öğrenmeyi açıklamada, öğrenmede kültürün ve dilin önemli bir etkiye sahip olduğunu vurgulayan Vygotsky'nin görüşlerini kullanır. Vygotsky'e göre sosyal etkileşim, çocuğun öğrenmesinde önemii bir yer tutar.

Yapısalcı Anlayışın Öğrenme İlkeleri

1. Öğrenme aktif bir süreçtir. Öğrenci süreklibir şeyler yapma ihtiyacındadır veöğrenme, öğrencinin sürekli çevresi ilemeşgul olmasını gerektirir.

2. İnsanlar öğrenirken, öğrenmeyi öğrenir;Tarihsel olayların kronolojisiniöğrendiğimizde aynı zamanda kronolojininde anlamını da öğreniriz.

3. Bilgi doğuştan gelmez ya da edilgen olarakalınmaz, öğrenci tarafından yenidenyapılandırılır.

4. Anlam oluşturmanın en önemli eylemizihinseldir. Öğrencinin mümkün olduğukadar zihnini meşgul edecek etkinliklereihtiyaç vardır.

5. Öğrenme ve dil iç içedir. Kullandığımız dil,öğrenmeyi etkiler. Araştırmacılar,insanların öğrenirken kendi kendiierinekonuştuklarını ifade etmişlerdir.

6. Öğrenme sosyal bir etkinliktir. Öğrenmemizdiğer insanlarla kurduğumuz ilişkiierleyakından ilgilidir.

7. Öğrenmek için bilgiye ihtiyaç duyarız. Yenibilgileri, önceki bilgilerden geliştirdiğimizbazı yapılar olmaksızın özümsemekmümkün değildir.

8. Öğrenme zaman alır. Öğrenme için fikirlerigözden geçirmeye, üzerinde iyici düşünüptaşınmaya, onlarla oynamaya vekullanmaya ihtiyaç duyar. (5-10 dak.olmaz).

9. Etkili öğrenme, öğrencinin çözmesi içinanlamlı, açık uçlu ve karışık problemlergerektirir.

10. Öğretme değil öğrenme söz konusudur.

11. Öğrenci sorgulamaya teşvik edilir.

12. Öğrencinin tutum ve düşünceleriönemsenir.

13. Öğrenme bir süreç olarak algılanır

14. İşbirliğine dayalı öğrenme teşvik edilir.

Yapısalcı Anlayışın Özellikleri

1. Öğrenci merkezli eğitimi savunur.

2. Öğrenci bilgiyi tüketmekten çok üretir,yapılandırır ve uygulamaya koyar.

3. Geleneksel okulu ve sınıfı reddeder.

4. Öğretme değil, öğrenme esastır.

5. Dersler ve konular bütünden parçaya(tümdengelim) doğru işlenir. (Tümdengelimyöntemi uygulanır).

6. Öğrenciler öncelikle gruplar halindeçalışırlar.

7. Öğretmen öğrenme ortamını düzenler.Öğrencinin nereye ulaşacağmı söylemez.

8. Etkinlik merkezli öğretim süreçleriuygulanır.

9. Öğrencinin bilgiden nasıl bir anlamçıkarttığı önemlidir.

10. Nesnel bilgi reddedilir. (Nesnelbilgi:doğruluğu herkes tarafından kabuledilen bilgidir, Bunlara göre nesnel bilgikitaplara yerleştirilmiştir. Bilgi derslerdeöğrencilere aktarılır).

Yapısalcı Sınıfın Özellikleri

1. Eğitim programları, büyük kavramlarıvurgulayarak, bütünü parçaları ile sunar.

2. Çoklu/değişik değerlendirme teknikleri kullanılır.(Klasik testler yanı sıra gözlem, görüşme vemülakat vb.)

3. Genellikle birincil veri kaynakları kullanılır.Yapısalcı anlayışta bilgi edinme kaynakları:

a) Uzun süreli bellekten bilgi edinilebilir(Bireyin önceden zihinsel olarak yapılandırdığıbilgilerdir

b) Birinci! bilgi kaynakları: Öğrencininkendi yaşantısıyla gözlediği, deneyimleryaşadığı süreçlerle elde ettiği bilgikaynaklarıdır. İşlenmemiş veriler, gerçekmodeller, DİE verileri, arşivler, gözlem verileri.(BEN)

c) İkincil bilgi kaynakları: Öğretim sürecinde sunulan ve başka kişiler tarafından oluşturulan bilgileri içeren kaynaklardır; kitaplar, intemet, eğitim yazılımları ve öğretmen vb. (DIŞ)

Hedefler ölçüt değildir. Öğrencilerin belli yorumları yapıp yapmadığına bakılmaz, sadece bu yorumları ne denli iyi formüle ettikleri ve tartıştıkları değerlendirilir.2+2=4 eşitliğini öğrenci sinerji kavramıyla 2+2=5 olarak anlatılabiliyorsa, bu öğrenci başarılıdır, değerlidir.

Öğrencilere neden-sonuç ilişkisi kurabilecekleri deneyimler sağlanır. Bilimsel bilgi anlayışının kazandırılması önemli biryertutar.

Ürün değil süreç yönelimli değerlendirme esastır.

Öğrenciler öncelikli olarak gruplar halinde çalışırlar. İşbirliğine dayalı öğretim yöntemi kullanılarak öğrencilerin birbirinden öğrenmesi sağlanır. Sosyal etkileşim öğrenmeyi destekler.

Öğrenciler soru sormaya teşvik edilir, soruların niteliği yükseltilmeye çalışılır. Öğrencilerin geleceğe yönelik olarak tahmin yapmaları ve

"5 hipotezler ortaya atmaları özendirilir.ş§!t= 9. Oğretmenin görevi, öğrenmenin'S kolaylaştırılması ve öğrenci zihninde bilgilerin =] yapılandırılması için yardım etmektir.

S 10. Öğrenme, öğrencinin sorumluluğu olarak

11. Öğrenci kendini değerlendirir.

12. Öğrenciler kavram ve becerileri yeni durumlarauygular.

13. Öğrenme süreci okulun dışına taşınır.

14. Demokratik bir ortam söz konusudur.

Yapısalcı Anlayışta Öğretmenin Rolü

1. Yapısalcı öğrenme yaklaşımındaöğretmenler bilgi ile öğrenciler arasındaaracılık yapan etkileşimli bir tavır içindeolur. Öğretmenin rolü rehber veyönlendiricidir. Öğretmen pasif, öğrenciaktiftir.

2. Yapısalcı öğrenme yaklaşımı, öğrencimerkezli bir anlayıştır. Bu yaklaşımda;öğretmen öğrenci, rehber ve koçtur.

Öğretmenler öğrencilerin kendi hedeflerini gerçekleştirmeierine yardım eder. Öğretmen, öğrencinin bilgiye ulaşmasında ve yeniden yapılandırılmasında yardım5

aracılık yapar.

3. Öğrencüerle birlikte bir öğrenen gibiöğrenme sürecine katılır. Öğrenci ile eğitimprogramı arasında aracılık etmek veöğrencinin bügiyi yapılandırma sürecindeyanlış yöne gitmesini önlemek görevleriniyerine getirir.

4. Öğrencileri anlamaya çalışır.

5. Öğretmez, öğrencüerim motivasyonunuartıracak, ortam hazırlar ve deneyimleryaşatır. Problem durumları yaşaîır.

6. Öğrencilere öğrenme süreci başındanereye ulaşacaklarını ve ne öğrenecekierinisöylemez,

7. Demokratik bir yönetim tarzı sergüer.

8. Öğrenciiere üst seviyede düşünmeleri içincesaret verir. (ilişki kurma, analiz etme,tahmin vb.

9. Eski ve yeni bilgileri bütünleştirerek,hatalann düzeltilmesini sağlar.

10. Öğretmen, öğrencilere açık uçlu sorularsorar ve cevaplamalan için onlara süretanır.

11. Öğrenmeyi öğretecek sosyai ortamlaroiuşturur ve öğrencilerle birlikte etkinlikierdüzenlenmesini sağlar.

1. "Araştırma-inceleme yoluyla öğretim stratejisi öğrencilerin problem çözme becerilerini geliştiren uygulama esaslı bir stratejidir."

Araştırma inceleme yoluyla öğretim stratejisinin sımrlılıklarının en aza indirilmesi ve etkili kullanımı için öğretmen öncelikli olarak aşağıdakilerden hangisine dikkat etmelidir?

A) Öğrencüerin problem durumuna iiişkindeğerlendirme yapmalarının istenmesine

B) Öğrencilerin problemin çözümüne ilişkinhipotezler üretmelerine

C) Öğrenciierin gerçek problem dururtılarıylakarşilaştırılmasma

D) Çözüm sürecinde zamandan kazanmak içingerekli kaynaklann kontroi altına aiınmasına

E) Verilen problem durumlarının öğrencidüzeyine uygun olmasına

Araştırma-inceieme yoluyla öğretim stratejislnin temelinde öğrencilere biigiye ulaşma yollarının ve problem çözme becerüerinin kazandırılması yatmaktadır. Öğrencilere günlük hayatta karşılaşabilecekleri problem durumları verilir ve problemleri çözmeleri istenir. Ancak problem durumları verilirken dikkat edilmesi gereken en önemli nokta problemin öğrenci düzeyine uygunluğudur. Öğrenci düzeyinin üzerindeki problem durumları öğrencinin sürece katılma isteğini azaltır ve öğrenmeye karşı soğutur. Öğrenci seviyesinin altındaki problem durumları ise öğrencinin akademik gelişimini olumsuz etkiler.

YANIT: A

ÇÖZUMLU KQHU KA¥RAMA TESTİ

2. Aşağıdakilerden hangisi Araştırma-inceleme

Yoiuyla Öğretim Stratejisinin yararlarmdan biri

değildir?

A) Öğretim etkinliklerinde öğrenci etkin bir şekilde

katılım sağlar

B) Öğrenmeler kalıcı ve uygulamaya dönüktür

C) Öğrencilerin probiem çözme becerileri geiişir

D) Öğrencilere az zamanda bir çok bilgi ve beceri

kazandırma imkanı verir

E) Öğrenci bu stratejiyle bügiye ulaşma yollarını

öğrenir.

4. Aşağıdaki öğretim yöntemierinden hangisi

Araştırma ve İnceleme Yoluyla Öğreîim

stratejisi için uygun bir öğretim yöntemi

değildir?

A) Düz anlatım yöntemi

B) Problem çözme yöntemi

C) Örnek olay inceleme yöntemi

D) Deney yöntemi

E) Proje yöntemi

Araştırma-inceleme yoluyla öğretim stratejisi

problem çözme temellidir. Problem çözme süreci

öğrenilmesi ve uygulaması zaman alan bir

süreçtir. Eğer öğrenci bu sürece ilişkin daha evvel

hiçbir deneyim geçirmemişse, bazı güçlüklerle

karşılaşılabilir. Bu strateji ile öğrencilere

uygulamaya dönük beceri kazandırılır ancak

zaman açısından ekonomik değildir.

YANIT:D

Öğrencilere bilginin takrir yoluyla aktarıldığı düz

anlatım yöntemi Araştırma-inceleme yoluyia

öğretim stratejisi için uygun bir öğretim yöntemi

değildir. Bu strateji daha çok öğrenci aktiviîesini,

öğrencinin bilgiye kendisinin ulaşmasını gerektirir.

Düz anlatım yönteminde ise öğrenciye bilgi hazır

olarak verilir ve bu yöntemde öğrenci pasif

durumdadır.

YANIT:A

m ŞŞ 'tz'O

3. Aşağıdakilerden hangisi Araştırma-inceleme g

Yoluyla Öğretim Stratejisinin öğrenciye *""

kazandırmayı amaçladığı öncelikli bilişsel alan

hedef davranış basamaklarından biri değildir?

A) Bilgi

B) Uygulama

C) Analiz

D) Sentez

E) Değerlendirme

ÇÖZÜM:


öğrencilerde üst düzey bilişsel hedef davranış

kazandırma amaçlıdır. Öğrenciye salt bilgi

aktarmak yerine bu bilgiye ulaşma yolları öğretilir.

Bu strateji uygulama, analiz, sentez ve

değerlendirme gibi üst düzey bilişsel hedefler

üzerinde yoğunlaşmaktadır.

YANIT:A

5. Aşağıdakiierden hangisi Araştırma ve İnceleme

Yoluyla Öğretim Stratejisi için söylenemez?

A) Üst düzey bilişsel becerilerin kazandırılması

amaçlanır

B) Öğrencilere problem çözme becerilerini

kazandırmakesastır

C) İçeriğin aktarılması ve sunulması önemü bir

yertutar

A) Verilen ev ödevleri proje ağırlıklı olmalıdır

E) Öğrenciler sadece akademik değil hayatın her

alanında karşılaşacağı problemleri çözme

becerisi kazanmalıdır


öğrenci merkezli bir öğretim stratejisidir. Bu

stratej ide konu içeriğinin öğrenciye

sunulmasından çok öğrencinin bu bilgilere ulaşıp

problem çözme durumlarında kullanabilmeleri

esastır. Öğretmen öğrencilere konu içeriği

vermez. Öğretmen öğrencileri problem durumları

ile karşılaştırır ve öğrenciye bu problem

durumlarının çözümü için rehberlik eder.

YANIT:C

6. Aşağıdakilerden hangisi yapısalcı eğitim

anlayışının özelliklerinden biri değildir?

A) Öğrenme süreçleri sosyal etkileşim ile

desteklenir

A) Öğretmenin görevi öğrenmeyi öğretmektir

B) Önceden hazırlanan eğitim programına sıkı

sıkıya bir bağlılık söz konusudur

B) İşbirliğine dayalı öğretim kullanılır

E) Öğretim sürecinde öğrenci ilgi ve ihtiyaçları ön

plandadır

Yapısalcı yaklaşım öğrenci merkezli bir stratejidir.

Öğretim faaliyetlerinin düzenlenmesinde öğrenci

ilgi ve ihtiyaçları ön plandadır. Öğretmeden çok

öğrenme esastır. Etkinlik merkezü bir yaklaşımdır.

Öğrenci ön planda olduğu için konu merkezli

yaklaşımlarda olduğu gibi belli bir programa sıkı

sıkı bir bağlılık söz konusu değildir

YANIT:C

7. Yapısalcı anlayışın hakim oiduğu işbirlikli sınıf

ortamında bir beden eğitimi öğretmeni

aşağıdaki faaliyetlerden hangisini uygularsa

bu yapı için daha uygun olur?

A) Yapılacak faaliyetleri detaylı bir biçimde uzun

uzun açıklamalı

B) Bireysel aktiviteyi arttırıcı faaliyetlerde

bulunmalıdır

C) Öğrencileri mücadele ve rekabet gerektiren

sporlara yöneltmeli

D) Takım oyunlarına ağırlık vermeli

E) Değerlendirmede bireysel gayret ve başarıya

öncelik vermeli

z: oço

"Eğitim tüm öğeleriyle bir bütündür. Eğitim

sisteminin temelini eğitim felsefesi oluşturur.

Eğitim sürecindeki tüm öğelerin belirlenmesinde

eğitim felsefesi temel ölçüttür."

Aşağıda verilen öğretim stratejisi ve eğitim

felsefesi eşleştirmelerinden hangisi uygun

bir eşleştirme değildir?

A) Daimicilik - Sunuş Yoluyla Öğretim

B) Esasicilik - Yapısalcı Yaklaşım

C) İlerlemecilik - Araştırma İnceleme

Yoluyla

Öğretim

D) Yeniden kurmacılık - Araştırma

İnceleme

Yoluyla Öğretim

E) İlerlemecilik - Yapısalcı Yaklaşım

Dergimizin bu sayısında Program Geliştirme

konusu içerisinde yer alan eğitim felsefelerini

hatırlayacak olursak; esasicilik daha çok konu

merkezli bir görüştür. Yapısalcı yaklaşım ise

öğrenciyi merkeze alan bir yaklaşımdır. Bu

eşleştirme uygun bir eşleştirme değildir.

Esasiciliğin temelinde zorlama vardır, yapısalcı

yaklaşım işbirlikli rahat bir öğrenme ortamı sunar.

Esasicilik görüşü öğretmeni sınıfta toplumsal

değerlerin temsilcisi olarak görürken yapısalcı

yaklaşıma göre öğretmenin görevi öğrenmeye

rehberlik etmektir.

YANIT: B

Yapısalcı yaklaşımda öğrenciler gruplar halinde

çalışır ve öğrencilerin birbirlerinden öğrenmesi

sağlanır. Bu yaklaşımda sosyai etkileşim

öğrenmeyi destekler. Rekabetçi bir ortam yerine

işbirlikli bir öğrenme ortamı öngörür. Bu

yaklaşımda bireyden çok grup, rekabetten çok

işbirüği ve etkileşim önemlidir. Bu yüzden rekabet

gerektiren ya da bireysel faaliyetlerden çok takım

oyunları bu yaklaşım için daha uygundur.

YANIT: D

9. "Öğretim sürecinde tercih ettiğimiz strateji bir

anlamda bizim öğretimin genel ilkelerinden

hangisine öncelik verdiğimizi de yansıtmaktadır."

Buna göre yapısalcı yaklaşımda öğretim genei

ilkelerinden hangisine daha öncelikli olarak

dikkat edilmektedir?

A) Ekonomiklik ilkesi

B) Aktüalite ilkesi

C) Somuttan soyuta ilkesi

D) Basitten karmaşığa ilkesi

E) Öğrenciye uygunluk ilkesi

Öncelikii olarak öğretimin genel ilkelerinin

öğretme-öğrenme süreçlerini beliriemede temel

olduğunu hatırlatmakta yarar vardır. Öğretme-

öğrenme süreçlerini hangi stratejiye göre

planlarsak planlayalım genei öğretim ilkelerine

uyulmalıdır. Yapısalcı yaklaşım öğrenci merkezli

bir eğitim gerektirdiğinden genel öğretim

yöntemlerinden öğrenciye uygunluk ilkesi ön

plandadır.

YANIT:E

1. Öğrencilerin gerçekçi yaşantılar geçirmesi

esastır.

Öğrenciler gerçek problemlerle yüzyüze gelir.

Problem çözme yöntemi sıklıkla kullanılır.

Yukarıda özellikleri verilen öğretim stratejisi


A) Sunuş

B) Tam Öğrenme

C) Araştırma-inceleme

D) Mikro öğretim

E) İşbirliğine dayalı öğretim

CE¥APLI KOMU KÂVRAMA TESTİ

ço"o erUJQ

'E 2.UJ

"m H'tz >oUJ

10. Aşağıdakilerden hangisi yapısalcı yaklaşımın 'g

uygulandığı bir sınıf ortamının özelliklerinden *

değildir?

A) Bilimsel bilgi anlayışını kazandırmak önemlidir

B) Öğrenme sorumluiuğu öğrencidedir

C) Öğretmenin görevi öğrenme sürecine rehberlik

etmektir

D) Sınıf içinde rekabet ortamı oluşturarak

öğrenme güdüsü arttırılır

E) Öğrencilerin birbiriyle etkileşimi önemlidir

Öğretmenin konuları öğrencilerin ilgi ve

ihtiyaçları doğrultusunda araştırma ve bireysel

projeler yoluyla işlemesi, aşağıdakilerden

hangisini yapmak istediğini gösterir?

A) Öğrencilerin bağımsız düşünme, çalışma,

güven, sorumluluk ve başarma yeterliklerini

geliştirme

B) Motivasyonu artırma ve aktif katılım sağlama

C) Düşünceleri uygulama olanağı sağlama

D) Öğrencilerin öğrenmeyi öğrenmesine yardımcı

olma

E) Bilişsel alanın bilgi basamağındaki öğrenmeleri

sağlama

Yapısalcı anlayışa göre sosyal etkileşim

öğrenmeyi destekler. Öğrenciier birbirleriyle

iletişim ve işbirliği içinde daha iyi öğrenirler.

Rekabetçi bir ortam yerine işbirlikli bir öğrenme

ortamının daha verimli olduğunu savunur.

YANIT:D

3. Problem çözme yönteminin etkin olarak

kullanıldığı öğretim stratejisi


A) Buluş yoluyla öğretim

B) Tam öğrenme

C) Sunuş yoluyla öğretim

D) İşbirliğine dayalı öğretim

E) Araştırma-İnceleme

72- -OGRETİM İLKE VE TEKNİKLERİ.

4. Eğitim programlarındaki hedeflere göre uygun öğretim stratejiieri belirlenir.

Aşağıdaküerden hangisi verüen bilişse! hedef düzeyine uygun bîr öğretim stratejisidir?

A) Biigi - Araştırma-inceleme yoluyla öğretimB) Sentez - Soru-cevapC) Analiz - Sunuş yoluyla öğretimD) Uyguiama - Araştırma-İncelemeE) Kavrama-Yapısalcı anlayış

7. Sekizinci sınıfı okutan bir öğretmen Matematîk dersinde öğrencilerine "çok boyuîlu düşünebiime" becerisi kazandırmak Istemektedir. Fakat, problemin cevabını öğrencilerin açıklamalarmı istediğinde, soruyu çözerken kullanıian yöntemi tekrarlamaktadır. Öğretmenin bunu önlemek amacıyla aşağıdakilerden hangi öğrenme yaklaşımını uygulaması gerekir?

A) Yapısalcı yaklaşımB) Davranışsal yaklaşımC) Biüşsel yaklaşımD) Programlı öğretimE) İnteraktif yakiaşım

5. Aşağıdakiierden hangisi öğrenciierde araştırma, inceleme ve bilimsel düşünme becerilerinin geiiştirilmesinde diğerlerine göre daha az etkilidir?

A) DeneyB) Gezi-GözlemC) ProjeD) TartışmaE) Örnek Olay

- Piaget ve Vygotsky'ın görüşleri temelinioluşturmuştur.

- Öğrencilere deneyim kazandırılması ve budeneyimler üzerinde düşündürülmeleriamaçlanmaktadır.

- Öğretmenin öğretmekle değii, öğrencilerinöğrenmelerine yardımcı olmak ve ortamsağlamakla görevli olduğunu savunur.

Yukarıda belirtilen öğrenme-öğretme yaklaşımı özellikleri aşağıdakilerden hangisidir?

A)YapısalcılıkB)Tam öğrenmeC)Probleme dayalı öğrenmeD)Yaşam boyu öğrenmeE) Bilişsel öğrenme

6. Yapısalcı öğrenme yaklaşımma göre son otuz yılda İstanbul'un nüfusunu araştıran bir öğrencinin öncelikle aşağıdaki kaynaklardan hangisine yönelmesi daha doğrudur?

A) İstanbul ilinin nüfusunu ansiklopediden bulmakB) Türkiye'nin beşeri ve ekonomik coğrafyası

kaynaklarını taramakC) D.İ.E.'nin nüfus istatistiklerini incelemekıD) İstanbuFun nüfusuyla ilgili araştırmaları

incelemekE) Ders kitabındaki bilgileri kontrol etmek

9. Yapısalcı öğrenme yaklaşımı aşağıdaki öğrenme yaklaşımlarından hangisine karşı değildir?

A)Bilgileri öğretmen tarafından yapılandırma veöğrenciye aktarma

B) Nesnel bilgiye önem verme ve kabulienmeC)Öğrenme sürecini okulun ve dersin

dışınataşıma

D)Öğrenmenin değil öğretmenin söz konusuolması

E) Konuların ders kitaplarından işlenmesi

-EGITIM BILIMLERI- 73

10. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?

A) Ausubel-Anlamlı öğrenmeB) Bloom-Tam öğrenmeC) Bruner - Buluş yoluyla öğretimD) Glaser-Çoklu ZekaE) Vygotsky-İşbirlikli öğrenme

14. Aşağıdakilerden hangisi yapısalcı anlayışın egemen olduğu bir sınıfta sıklıkla kullanılması uygun olmaz?

A) Proje yöntemiB) İşbirlikçi çalışma yöntemiC) Anlatım yöntemiD) Kavram haritalarıE) Tartışma yöntemi

11. Aşağıdakilerden hangisi yapısalcı sınıfın özelliklerinden biri değildir?

A) Öğrenciler öncelikli olarak gruplar halindeçalışırlar.

B) Genellikle birinci! veri kaynakları kullanılır.C) Öğrenme öğrencinin sorumluluğu olarak

D) Ürün değil süreç yönelimli değerlendirmeesastır.

E) Tümevarım yöntemi kullanılır.

cc o

15. Aşağıdakilerden hangisi araştırma-inceleme yoluyla öğretim stratejisine uygun bir ifade savılamaz?

A) Öğrenmeyi kılavuzlama etkinliğidir.B) Öğretim yöntemi olarak problem

çözmeyöntemi kullanılır.

C) Dönem ödevlerinin bu stratejiye uygunyapılamasına dikkat edilmelidir.

D) John Devvey'in katkısı olmuştur.E) Anlatım yöntemi sıklıkla kullanılır.

12. Aşağıdakilerden hangisi bir öğretim stratejisi -|

değildir? |

A) Buluş yoluyla öğretimB) Sunuş yoluyla öğretim

C) Araştırma ve inceleme yoluyla öğretimD) Tam öğrenmeE) Mikro öğretim

tr

Q LU>

13. Bilim ve teknolojide ki gelişmeler nesnel bilginin olmadığını göstermektedir. Geçmişte insanlar dünyanın bir tepsi üzerinde ya da öküzün boynuzları üzerinde olduğunu inanırken şimdi dünyanın yuvarlak olduğunu ve döndüğünü ifade etmektedir.

Yukarıdaki görüşleri savunan bir öğretmen aşağıdaki öğrenme-öğretme yaklaşımlarından hangisini daha fazla kul lanması beklenmektedir?

A) Buluş yoluyla öğretimB) Anlatım yöntemiC) Sunuş yoluyla öğretimD) YapısalcılıkE) Tam öğrenme

ÇEVÂPÂNÂHTARI

1.C 6.C | 11.

E

2. E I 7 . A 12.

E

3. E I 8 - A i 13.

D

4. D | 9. C | 14.

C

5. D | 10. D | 15 E

74. -ÖĞRETİM İLKE VE TEKNİKLERİ.

1. Aşağıdakilerden hangisi, eğitimde "yapısalcı"

(constructivist) öğrenme kuramına göre uygun

öğretmen davranışları arasında ver almaz ?

(2002 KPSS)

A) Öğrencilere, üzerinde düşünecekleri somut

yaşantılarkazandırma

B) Öğrencilere, onları buluşa yöneltecek sorular

sorma

C) Öğrencilere, etkinlikler sonunda ne

öğreneceklerini baştan söyleme

D) Öğrencileri, kazandıkları somut yaşantılar

üzerinde düşündürme

E) Öğrencileri, öğrendiklerini birleştirip

bütünleştirmeye yöneltme

Yapısalcı öğrenme yaklaşımı bilgiyi aktarma

esasına değil, bilginin zehinde inşası ve

oluşturulması esasına dayanan bir öğrenme §

yaklaşımıdır. Bu nedenle yapısalcı öğrenme «j 3,

yaklaşımında bilgi önceden yapılandırılmadığı §

için, öğrencilere etkinlikler sonunda ne 8

öğreneceklerini söyleme doğru bir yol değildir. Bu ~

daha çok davranışçı öğretme yaklaşımında g

geçerlidir.

(Cevap C)

Yapısalcı öğrenme kuramı öğrenciye odaklıdır ve

öğrenme kavramını öğrencinin rol aldığı etkin bir

süreç olarak ele almıştır. Yapılandırmacı kuramın

beş temel ilkesi vardır.

-Öğrencileri ilgi duydukları problemlere yönlendirmek

-Öğrenmeyi genel kavramlarlayapılandırmak -

Öğrencinin bireysei görüşlerini dikkate almak

-Programları öğrenci görüşlerine göre şekiliendirmek

-Değerlendirme süreçlerini öğretim kapsamında ele almak

Öğrencinin merkezde olduğu yapılandırmacı

sınıflar bireyierin kendi kendine öğrenme imkanı

bulduğu ortamlardır. Yapılandırmacı sınıflarda

öğretmenin görevi bilgi aktarmak değil öğrencinin

bilgiye ulaşması için rehberlik etmektir.

(Cevap D)

Aşağıdaki eşleştirınelerden hangisi

(2004 KPSS)

-> Sunuş

Yoluyla ->

Buluş

Yoluyia ->

Araştırma-

inceleme

Tam Öğrenme -»

Çoklu Zekâ


A) Ausubel

B) Bruner

C) John Devvey

yoluylaD) Bloom

E) Glaser

—>

2. Aşağıdakilerden hangisi yapısalcı öğrenme

yaklaşımın (constrcutivism) kullandığı eğitim

uygulamalarının temel özelliklerinden biri

degildir? (2003 KPSS)

A) Değerlendirmede düşünme biçimine ağırlık

verilmesi

B) Öğretme-öğrenme sürecinde öğrencinin etkin

bir rolünün olması

C) Sınıf içi ve dışı etkinliklerin, öğrencinin

problem çözme becerilerini geliştirmeye

yönelik olması

A) Sınıfın, bilgilerin aktanldığı bir ortam olması

E) Genellikle birincil kaynak niteliğindeki

öğretme-öğrenme materyalinin kullanılması

Modelin İsmi Dayandığı Öğretim Modeli

Modeli Geliştiren

Programlı Öğretim

Davranışçı yaklaşım Skinner

Buluş Yoluyla Öğretim

Bilişsel yaklaşım Bruner

Sunuş Yoluyla Öğretim

Bilişsel yaklaşım Ausubel

Eğitim(Öğretim) Durumları

Bilgiyi işleme(Dav+Biliş.) Gagne

Temel Öğretim Davranışçı+Bilişselci Glaser

Okulda Öğrenme Davranışçı+Bilişselci Bloom

teorisi ise Gardner'ın geliştirdiği bir

(Cevap E)

Çoklu zeka

kuramdır.


75

REHBERLİKTE HİZMET ALANLARI (REHBERLİK SERVİSLERİ)

Bir okuldaki öğrencilerin eğitsel, kişisel/sosyal ve mesleki rehberlik ihtiyaçları sekiz hizmet aracılığı ile sunulmaktadır. Bu hizmet alanları aşağıda kısaca açıklanmıştır.

Rehberlik hizmetleri öğrencinin, bireyin bir bütün olarak her yönüyle gelişmesini ve böylece kendini

gerçekleştirmesini amaçlayan psikolojik bir yardım hizmeti olduğu için bu hizmetlerin hepsinin bir arada

bütünlük içinde verilmesi önem taşır.

Rehberlik hizmet alanlarını - servislerini şematik olarak gösterirsek merkezinde mutlaka psikolojik danışma hizmeti yer alır. Çünkü Psikolojik Danışma olmadan rehberlik düşünülemez.

Oryarttasyon hizmetiBiigi topiama ve yayrna

Müşavirlik hizmetiBireyi tanıma

Araştırma ve değeriendirme

Şema: Rehberlikte Hizmet Alanları - Servisleri

» Rehberlik hizmetleri bir bütündür birbirini tamamlar.

» Hizmetlerin alanı birbirini kapsasa da her biri kendine has özelliktedir.

» Hizmetler arasındaki ilişkiler aynı yoğunlukta ve çok yönlüdür.

REHBERLIK RehberlikHizmetAlanları

Yönettme ve yerleştirme Psikoloji

k Damşma Hizmeti

O UJ

S

'5Ui

psikolojik

1. PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETİ

Psıkolojık danışmahizmeti, tüm

rehberlikhizmetlerinin

temelini ve

özünü oluşturur.

Dolayısıyla psikolojik

danışma hizmeti

olmadan rehberlikhizmetleri tam

olarakyapılmış sayılmaz.

Okullarda psikoloiik

danışma hizmeti, çeşitli nedenlerden dolayı uyum problemi yaşayan, kendini

yalnız hisseden, karar verme sorunu olan ya da kendini tanımak isteyen

öğrencilere yardımcı olmayı amaçlar.

Psikolojik danışma hizmeti ancak uzman personeller tarafından profesyonel düzeyde sunulabilecek

bir hizmettir. Psikolojik danışma ilişkisinde bu yardımı alan kişiye "Danışan", yardım veren kişiye ise

"Danışman" denilmektedir. Demokratik ve insancıl bir anlayışla verilen psikolojik danışma hizmeti,

gönüllülüğe dayanır ve danışan-danışman arasında gizli, özel bir ilişkidir.

Danışman ile danışan arasında karşılıklı güven ve saygı esasına dayalı olarak yüz yüze kurulan töropatik bir ilişkidir. Psikolojik danışma hizmeti diğerlerinden farklı olarak ancak uzman tarafından verilebilir. Psikolojik danışma kendine özgü ilkeleri; teknikleri, yaklaşımları ve kurumsal temelleri ve etik kuralları alan bir hizmet türüdür.

Psikolojik Danışma Sürecinde Psikolojik Danışmanlar:

» Bireye (danışana) saygı duyarlar, saygı ve

Tüm hizmetlerin merkezinde danışma hizmeti vardır.

76- -REHBERLİK (PDR).

güven esastır.

» Ön yargısız ve koşulsuz olarak danışanı kabul ederler.

» Danışanı içten ve empatik anlayışla dinlemeye çalışırlar.

» Gizlilik esasına dayanan töropatik bir ilişkidir.

»Danışanı eleştirme, yargılama ve zorlama olamaz.

Psikolojik danışma gönüllülük esasına bağlı karşılıklı güven ve saygıya dayanan duygusal yoğunluğu olan yüz yüze kurulan bir ilişkidir.

» Psikolojik danışma demokratik ve insancıl kurallara dayanır.

» Psikolojik danışma dil, din, ırk cinsiyet ve milliyet ayırt etmeksizin ihtiyacı olan herkese verilir.

» Psikolojik danışmada önemli olan, bireyin problemlerini çözerek gelişmesidir.

» Psikolojik danışmada danışan ne kadar sorunlu olursa olsun hasta olarak kabul edilmez. Sorunları olan bir insandır. Ve her insan yardım edildiğinde sorunlarının üstesinden gelebilecek güce sahiptir.

» Psikolojik danışma hizmeti uygun bir ortamda etik kurallara uygun olarak verilir.

» Öğrencilerin (bireylerin) kendilerini tanımalarına, güçlü ve zayıf yönlerini bilmelerine, karşılaştıkları problemlere etkili çözümler üretebilmelerine yardım etmek, öğrencinin ilgi ve ihtiyaçları doğrultusunda yetişmesine, alan seçimine, etkili ders çalışma becerileri kazanmasına yardım etmek başlıca psikolojik danışma hizmeti etkinlikleridir.

Psikolojik Danışma, hizmetin verildiği birey sayısına göre ikiye ayrıhr. Bunlar:

a) Bireysel Psikolojik Danışma: Tek bir kişiyesorunlarını çözmesi, kendini daha iyi tanıması vegelişmesi için yapılan psikolojik yardım hizmetidir.

a) Grupla Psikolojik Danışma: Benzer ya da aynısorunu yaşayan bireylere (danışanlara) aynı süreçiçinde topluca grup olarak verilen, etkileşime dayalıpsikolojik yardım hizmetidir. Kısacası aynı andabirden çok kişiye verilen psikolojik danışmahizmetine grupla psikolojik danışma denir.

» Psikolojik danışma hizmeti grupla da yapılsa

yine merkezde birey vardır, önemli olan bireyin problemini çözerek gelişmesidir, kendini gerçekleştirmesidir.

» Gerek bireysel gerekse grupla psikolojik danışmada yüz yüze ilişki kurulması gerekir.

» Grupla psikolojik danışma aynı anda birçok kişiye yardım edildiği için daha ekonomiktir. Ayrıca insanın toplumsal yaşantısına yakın bir sosyal ortam oluştuğu için grupla psikolojik danışmada birey değişiklikleri gerçek yaşama daha kolay aktarabilir.

BAŞLICA PSİKOLOJİK DANIŞMA

KURAMLARI

a) Psikoanalitik Yaklaşım (Freud)

- İnsan davranışları temel, biyolojik ihtiyaçları vecinsel güdeierinin etkisine dayandığı görüşü bukuramın temel ilkesidir. İnsan davranışlarınıntemelinde cinsellik ve saldırganlık güdülerininbastırılmasından oluşan bilinçaltı süreçleri etkilidir.İnsan davranışları bilinç-altı süreçlerle bağlantılıdır.

Freud'a göre insan kişiliği id, ego ve süper ego unsurlarından oluşur. Sağlıklı bir kişilikte bu üç unsurdengeli kullanılmaktadır.

- Sorunların kaynağını, 0-6 yaş çocuklukdöneminde aramak gerekmektedir. Tedavinin temelmantığı bilinç altı süreçlerini, bastınlmış duygu vedüşünceleri bilinç üstüne çıkarmaya dayanmaktadır.Başlıca tedavi yöntemleri ise; rüya analizi, hipnoz,mürekkep lekesi ve serbest çağrışımdır.

b) Davranışçı Yaklaşım

-65535 Kişilik doğumdan sonraki olumlu ve olumsuzöğrenmeler üzerinde kurulur. İnsanın kazandığı herdavranış olumlu veya olumsuz olsun bir öğrenmeürünüdür. İnsan aklı boş bir levha gibidir. Her şeyöğrenme ve yaşantılarla kazanılır. İnsandakipsikolojik problemler yanlış öğrenmelerin birsonucudur. Çözüm ise doğru davranışıöğrenmesidir.

-65535 Birey olumsuz davranışı öğreniyor ise, aynı yollaolumlu davranışı da öğrenmeye yönlendirilebilir.Yani, bu yolla, yanlış olan uyarıcı-tepki bağı bu kezdoğru kurulmuş olur.

-65535 Tedavi yöntemi sistematik duyarsızlaşma,yeniden bilinçlendirme, atılganlık eğitimi ve modelalmadır.

-65536 -EĞİTİM BİLİMLERİ-

77

c) Hümanist (İnsancıl) Yaklaşım

-65535 Birey özgürdür ve değerlidir. Bu yüzden kendiniyönetme, yön verme ve denetleme gücüne sahiptir.

-65535 Toplumsal kararlar, bireyin doğal gelişiminiengellediğinde ruhsal sorunlar ortaya çıkar.

-65535 Birey iyilik ve doğruluk temelleri ile donanmıştır;gelişme güdüsüne sahiptir.

-65535 Bireylerin kendini gerçekleştirme süreçleritamamlanmalıdır. Bu yüzden bireyin güçlü bir benlikalgısına sahip olması gerekir.

-65535 Tedavide bireye saygı duyma ve onu kabul etmeanlayışını sürdüren danışma yollarının kullanılmasıönerilmiştir. Bu kuramın esası insan değerli, güçlüve onurlu bir varlıktır. Yardım edildiğinde, uygun

koşullar oluştuğunda her insan problemini çözerekkendini geliştirme potansiyeline, gücüne sahiptir.Psikolojik danışmanın temeli de bireye bu uygunkoşulları oluşturmaktır. Bunun için özel bir tekniğegerek yoktur. Psikolojik danışma sürecinin kendisiyani danışman ile danışan arasında kurulan olumlu,yapıcı ve samimi ilişkinin kendisi iyileştiricidir.

d) Fenomonolojik Yaklaşım

-65535 Bireyin dışarıdan gözlenen özellikleri yanında, içdünyalarının da gözlenmesini savunan görüştür. J

-65535 Tedavi için, bireylere değer verme, onları

olduğu *5gibi kabul etme esastır. se) Bilişsel Yaklaşım (Akılcı-Duygusal)

-65535 Bireyin akılcı, tutarlı ve gerçekçi düşünerekolaylara yaklaşımını sağlayan bir tekniktir

-65535 Bireyin duygu ve davranışlarının gerisindedüşünceler vardır. Bireyin olumsuz, yıkıcıdavranışlarının, psikolojik sorunlarının arkasında damantık dışı, gerçekci olmayan düşüncelerbulunmaktadır. Tedavi psikolojik yardım sürecindemantık dışı, çarpık düşüncelerin değiştirilmesinedayanmaktadır.

-65535 Tedavi için, bireyin yıkıcı yanlış ve

mantıksızdüşüncelerini değiştirmek ve kendisi hakkındabaşarısız kimlikten kurtulmasını sağlamak esastır.

-65535 Bilişlerin duyguların ve davranışların birbirlerineetki ettikleri ve karşılıklı neden-sonuç ilişkisine sahipoldukları varsayımına dayanmaktadır.

-65535 Tedavi için danışman ev ödevleri veren, doğrudüşünme için stratejiler öğreten öğretmenrolündedir.

£2occÜJ

o "c

75

f) Varoluşçu Yaklaşım

-65535 Temel kavram "varoluş"tur. İnsan, hangideğerleri yaratmış, yolunu nasıl seçmişse öylevarolur.

-65535 Yaşamı var eden, anlamlandıran, doğada insanayol gösteren insanın kendisidir, bu da onun özgürolduğunu gösterir. Özgürlük birey yaşamınınsorumluluğunu üstlenebildiği ölçüde olabilmektedir.

-65535 İnsan kendi varoluşunu kendi yapabilen tekyaratıktır. Yani seçme özgürlüğü (iradesi) vardır.Öyle ise seçimlerinin sorumluluğunu almalıdır.Psikolojik danışma süreci bireyin seçimlerini(özgürlüğü) fark etmesi ve sorumluluk almasıesasına dayanır.

-65535 Tedavide bireyin, kendi sorumluluğunuüstlenmesine, özgür varoluşunu gerçekleştirmesineyardımcı olunmaya çalışılır.

g) Gestalt Yaklaşım

-65535 Gestalt ekolü "Bir bütün kendisi oluşturanparçaların toplamından farklıdır, aynı olamaz."ilkesine dayanmaktadır.

-65535 Bir bütün olan insan organizmasından doğandenge ruh sağlığının bir göstergesidir.

-65535 Bu bütünlük yani denge bozulunca ruhsalbozukluklar ortaya çıkar.

-65535 Tedavi için danışanda meydana gelendengesizliği gidermek gerekir. Bu amaçla bireyinkendi benliği ve yaşadığı çevre ile ilişkiyegeçmesine yardım edilir. Yardım edilirken herhangibir sınırlama konmaz.

2. BİLGİ TOPLAMA VE YAYMA HİZMETİ

Bilgi toplama ve yayma hizmetlerinin amacı, öğrencilerin kendilerini geliştirebilmeleri için ihtiyaç duydukları eğitsel, kişisel/sosyal ve mesleki alanlara ait her türlü bilgiyi onların yararlanmalarına sunmaktır. Öğrencilerin gidebilecekleri üst kurumlar, sosyal-kültürel ve eğitsel etkinlikler, programda yer alan dersler ile iş imkanları, meslekler hakkında bilgi vermenin yanında, disiplin ve görgü kuralları, cinsel gelişim, verimli çalışma yöntemleri gibi konularda onları aydınlatmak bilgi verme hizmetleri içerisine girer. Öğrencileri bilgilendirme çalışmaları bireysel rehberlik, grup rehberliği, bireysel psikolojik danışma ve grupla psikolojik danışma etkinlikleri ile yürütülebileceği gibi çeşitli derslerde öğretmen

aracılığı ile de yapılabilir.

Bilgi toplama ve yayma hizmeti uzman merkezli bir hizmet değildir. Öğrencilerin çoğu çevrenin kendilerine sunduğu fırsatlar konusunda yeterli bilgiye sahip değillerdir. Dolayısıyla öğrenciierin ihtiyaç duyduğu onları geliştirici her türlü bilginin toplanıp öğrencilere iletiimesi günümüz rekabetçi toplumlarında çok gerekli bir hizmettir.

3. YÖNELTME VE YERLEŞTİRME HİZMETİ

Yöneltme ve yerleştirme hizmetinin amacı, öğrencilerin ilgi, yetenek ve ihtiyaçları doğrultusunda çeşitli sosyal ve kültürel etkinliklere, okulda uygun programlara, üst okullara ya da iş ve mesleklere yönelmelerine ve yerleştirilmelerine yardımcı olmaktır.

Buradaki yerleştirme hizmeti bilgilendirme şeklinde öğrenciye alternatifler sunmaktır. Yöneltme ve yerleştirme hizmeti öğrenci ve velisiyle işbirliği içinde gerçekleştirilir.

4. İZLEME VE DEĞERLENDİRME HİZMETİ

İzleme hizmetleri, çeşitli sosyal ve kültürel etkinliklere, okul içi programlara, başka okuilara, geçici işlere, okulu bitirerek sürekli iş ve mesleklere yerleştirilen öğrenciler ile psikolojik danışma yardımı alan öğrencilerin bulundukları ortamlara uyum ve gelişim durumları hakkında sürekli bilgi edinmek için yapılan çalışmaları içerir.

Bu hizmet bir anlamda öğrenciye verilen hizmetin takibidir. Öğrenci psikolojik danışma hizmeti sonucunda istenilen düzey gelişip gelişmediği, problemini çözüp çözmediği, yeni bir okula alana ya da sosyal faaliyete işe yerleşen öğrencinin yeni duruma uyum sağlayıp sağlayamadığının takip ve değerlendirilmesi yapılır.

5. Oryantasyon Hizmeti

Oryantasyon hizmetleri, öğrencileri yeni bir duruma ve yeni bir ortama alıştırmayı amaçlar. Oryantasyon hizmeti, özellikle okulun açıldığı ilk haftalarda okulu ve okulun birimlerini tanıtma, okulda uygulanan eğitim programları, sınıf geçme ve devam yönetmelikleri, okulda yer alan eğitsel, sosyal ve kültürel etkinlikler, rehberlik ve psikolojik danışma hizmeti ile diğer öğrenci kişilik hizmetleri, ulaşım imkanları ve okulun bulunduğu çevredeki sosyal ve kültürel etkinlikler hakkında öğrencilere bilgi verme hizmetidir.

rz. Ow"QLU

Oryantasyon hizmetinin uyum sağlayıcı, koruyucu ve önleyici olmak üzere üç işlevi bulunmaktadır (Yeşilyaprak, 2000).

6. Müşavirlik (Konsültasyon) Hizmeti

Müşavirlik hizmetleridoğrudan doğruyaöğrenciye yönelikolmayan

ancaköğrenciye

verilenpsikoiojik danışma verehberlik hizmetlerininetkililiğini artırmayayardımcı olanhizmetlerdir. Buhizmetlerin amacı,okuldaki yönetici,öğretmen ve ailelerindaha yeterli ve ortak birrehberlik anlayışınasahip

olmalarınısağlayarak, okulu öğrenciler için daha iyi bir öğrenme ortamı haline getirmektir (Kepçeoğlu, 1996).

Psikolojik danışmanın öğretmenlere okulda daha iyi bir öğrenme ortamı oluşturma, velilere anne-baba-çocuk arasında sağlıklı ilişkiler geliştirme gibi konularda verdikleri seminerler bu hizmet etkinlikleri arasında yer alır.

Müşavirlik hizmetinde, okulda öğrenci ile doğrudan ya da dolaylı olarak ilgili ilişkide olun, yöneticiler öğretmenler yardımcı hizmetlerde bulunan personel ortak bir rehberlik anlayışı oluşturarak ekip çalışması yaparak daha

etkili rehberlik hizmeti yapılması amaçlanır.

7. Araştırma ve Geliştirme Hizmeti

Araştırma ve değerlendirme hizmetleri, rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin çevresel olanaklar ve koşullar ile bireylerin ilgi, ihtiyaç ve özelliklerine göre düzenlenebilmesi ve yapılan çalışmaların ne ölçüde etkili ve yeterli olduğunu anlamaya yönelik çalışmaları içerir.

8. Bireyi Tanıma Hizmeti

Birey sürekli gelişim ve değişim içinde olan bir varlıktır. Bireyi tanımanın amacı, bireylerin kendilerini gerçekleştirmelerine yardımcı olmak için, bireylerin kendi potansiyelleri, ilgi, yetenek ve diğer kişisel özellikleri çerçevesinde kendilerini olabildiğine tanımalarına yardımcı olmaktır. Bireyi tanıma hizmeti, rehberlik hizmetleri içinde önemli bir yer tutmaktadır, çünkü bireyi tanıma etkinliklerinden elde edilen bilgiler diğer rehberük hizmetlerine de yön verir.

Öğrencilere verilen hizmetlerin daha etkili verimli olabilmesi için öğrencilerin çeşitli yönleriyle daha yakından tanımaya ihtiyacımız vardır. Onları ne kadar iyi tanırsak o derece sağlıklı rehberlik hizmeti verebiliriz.

Öğrencinin gelişimine ve uyumuna yardımcı olmak amacıyla öğrenciyi tanıma etkinliklerinde aşağıda belirtilen ilkeler gözönünde bulundurulmalıdır (Kepçeoğlu, 1996)

1. Bireyleri tanımanın tek amacı, onlarınkendilerini tanımalarına yardımcı olmaktır.

1. Bireyi tanıma hizmetleri tüm öğrencilerikapsamalıdır.

1. Bireyi tanıma hizmetleri takım halindeçalışmayı gerektirir.

1. Bireyi tanıma hizmetleri ile toplanan bilgilerobjektif, geçerli ve güvenilir olmalıdır. Ayrıcaelde edilen sonuçlar çok dikkatlikullanılmalıdır.

1. Bireyi tanıma hizmetleri ile elde edilen özel ve

gizli olmayan bilgiler, öğretmenler, yöneticiler ve velilerle paylaşılmalıdır.

6. Bireyi tanıma hizmetlerinde öğrencilerin bütünyönleri ile tanınması gerekir.

1. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi Rehberük hizmetleri ile öğretimi birbirinden ayıran farklardan degildir?

A) Hizmet verilen kişi sayısıA) Verilen hizmetlerden yararlanma zorunluluğuA) Yapılan inceleme ve değerlendirmelerin amacıA) Topluma karşı sorumlulukE) Yönelik olduğu bireysel özellikler

Öğretim kalabalık gruplara rehberlik ise bireylere; grupla yapılıyorsa küçük gruplara verilen hizmetlerdir. Rehberlik hizmetlerinden yararlanma gönüllülüğe dayanır, rehberlik hizmetlerinden yararlanmada zorlama yoktur fakat öğretim zorunludur (yasal zorunluluk). Rehberlikte uygulanan bireyi tanıma teknikleri ve bunlann değerlendirilmesi bireye yardım amaçlıdır. Rehberlikte değerlendirme bireyin kendisini tanımasma yöneliktir. Öğretimde değeriendirme ise amaçlanan hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığının kontrolü ve başarılı veya başarılı değil kararlarını almak içindir. Rehberlik bireyin öznel dünyasına yöneliktir. Öğretim nesnel dünyaya dönüktür. Rehberlik ve öğretimin ortak noktalarından biri ikisinin de topluma karşı sorumluluklarıdır.

(Cevap D)

2. Rehberlik ve öğretim faaliyetlerinin ilişkisi ile ilgili aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Öğretim kalabalık gruplara rehberlik isesadece bireysel sunulan hizmetleri kapsar.

A) Rehberlik hizmetlerinden yararlanmadailköğretimde olduğu gibi bir zorunluluk yoktur.

D) Öğretimde dış disipiin, rehberlikte ise özdisiplin vardır.

C) Rehberlik hizmetlerinde öğretimdeki gibi birdeğerlendirme söz konusu değildir.

E) Öğretim faaliyetleri öğrenciyi tanımaya ve onumerkeze almaya başladıkça rehberliğeyaklaşır.

ÇOZUMLUK A V R A M A

80- -REHBERLİK (PDR)-

Öğretim daha çok dışsal süreçlerle ilgilenirken rehberlik içsel süreçleri kapsar. Rehberlik anlayışında öğretimdeki gibi öğrenci değerlendirmesi söz konusu değildir. Rehberlik kendini anlamayı ve değerlendirmeyi içerir. Öğretim ve eğitimde disiplin sorunu vardır rehberlikte ise özdisiplin vardır. Öğretim hizmetleri tek bireyle sadece öğretmenle yürütülebilir fakat rehberlik öğrenci ile tüm ilgililerin işbirliği ile yürütülür. Rehberlik hizmetleri gönüllülük esasına dayanır fakat yasalarda belirtilen yaşa gelen her çocuğun ilköğretime gitmesi zorunludur. Rehberlik A seçeneğinde belirtildiği gibi sadece bireylere sunulan bir hizmet değildir. Grup etkinlikleri, grupla danışma ve rehberlik gruplara sunulan hizmetlerdir.

(C9vap A)

4. Rehberlikte diğer rehberlik hizmetlerine yön veren ve öncelikle yapılması gereken hizmet bireyi tanıma hizmetidir.

Bireyi tanıma hizmetinde asıl amaç aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) Bireyi tanıyarak onun kendisini tanımasınayardımcı olmak

A) Bireyi tanıyarak seçimler yapmasına yardımetmek

A) Bireyi tanıyarak çevresindekileri karşılaştırmaolanağı elde etmek

A) Bireyin çevresindeki olanaklardan haberdarolmasına yardımcı olmasını sağlamak

E) Bireyin uygun eğitim alanlarına yönelmesinisağlamak

o

"Q

3. Grup rehberliği etkinliklerinde hangi konular gele alınmaz?

—

A) Ana-baba ile nasıl iletişim kurulacağı.A) Sınıf geçme yönetmeliği.A) Öğretmenin dersinde yarım kalan konular.A) Nezaket kuralları.E) Öğretmenlerle nasıl diyalog kurulacağı.

Grup rehberliği bireylere gruplar halinde, kendilerine ilişkin konularda (test sonuçları, bedens9İ, cinsel ya da duygusal gelişimlerine ilişkin konular ya da meslekler hakkında) bilgi vermektir. (Y. Kuzgun, Rehberlik ve Psikolojik Danışma, S: 41). Grup rehberliği bir ders etkinliği olmadığı için öğrencilerin öğretim planında yer alan konular, yarım kalmış konular iştenmez. Sadece öğrencilerin dersle, ders çalışmayla ilgili sorunlarını ve bunlarla ilgili çözüm yollarını içerir.

(Cevap C)

Bireyi tanımadan ona doğru ve sağlıklı rehberlik hizmeti sunmak mümkün değildir. Bu nedenle bireye rehberlik hizmeti verirken öncelikle ilgili, yeten^k, istekleri güçlü ve zayıf yönlerini tanımaya çalışırız. Ancak bireyi tanımadaki asıl amaç (birincil amaç) ona daha iyi hizmet sunmak değil, bireyin kendisini daha iyi tanıyarak kendisi hakkında daha sağlıklı gerçekçi kararlar vermesine yardım etmektir.

(Cevap A)

Aşağıdakilerden hangisi rehberlik servisince verilen hizmetlerden birisi olamaz?

A) Bilgi yayma hizmetleriA) Müşavirlik hizmetleriA) İzleme hizmetleriA) Oryantasyon hizmetleriE) Ölçme ve değerlendirme hizmetleri

Rehberlik servisince sunulan hizmetler psikolojik danışma, bilgi toplama ve yayma, oryantasyon, müşavirlik araştırma ve geliştirme, bireyi tanıma, yönetme ve yerleştirme, izleme ve değertendirme şekl inde sıralanmaktadır . Ölçme ve değerlendirme hizmeti akademik bir bilgi konusudur. Bir ders olarak okutulmaktadır.

(Cevap E)

-EGITIM BILIMLERI- 81

6. •65535 Yeni gelen öğrencilere yapılan oryantasyonçalışmaları ne derece etkili oldu?

•65535 Psikolojik danışma hizmeti olan öğrencilerdebeklenen olumlu gelişmek oldu mu?

•65535 Fakültemizde yapılan müşavirlik hizmetlerirehberlik hizmetlerindeki performansıistenilen düzeyde artırdı mı?

Yukarıdaki sorulann cevapları vermek rehberlik hizmetlerinden hangisinin görev alanına girer?

A) Müşavirlik hizmetleriA) Bilgi toplama ve yayma hizmetiA) Araştırma ve geliştirme hizmetiA) Yöneltme ve yerleştirme hizmetiE) Bireyi tanıma hizmeti

8. Aşağıdaki çalışmalardan hangisi okulda yürütülen müşavirlik hizmetleri kapsamında yer alamaz?

A) Eğitsel kol çalışmalarını programlama vesürdürmede kol sorumlusu öğretmenlerleyardımlaşma

A) Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri ileilgili yayınları idare ve öğretmenlerin yararınasunma

A) Sınıfların öğrenme ve psikolojik sağlığa dahauygun ortamlar haline getirilmesi içinöğretmenlerle işbirliği içinde çalışması

A) Sınıf öğretmenleri ile işbirliği yapmaE) Öğrencilere meslekieri

hakkında bilgilervererek meslekleri tanımalarına yardımcıolmak.

Yapılan rehberlik hizmetlerinin yeterince etkili olup olmadığı, beklenen etkilerin oluşup oluşmadığı yapılan hizmetlerin yeterli olup olmadığını — araştırıp incelemek rehberlikte geliştirme hizmetinin

sorumluluğundadır.

(CevapC)

7. 1. Sistematik duyarsızlaştırma

2. Rüyaların yorumu

2. Biçimlendirme

2. Serbest çağrışım

Yukarıdaki tekniklerden hangisi psikoanalitik yaklaşımın kullandığı tekniklerdendir?

A) 1-4 B) 2-3 C) 3-4 D) 1-3 E) 2-4

Müşavirlik hizmet doğrudan öğrenciye yapılan bir hizmet değildir. Okulda öğrenciyle ilgili olan idareciler, öğretmenler, memurlar ve velilere verilen hizmettir. Buda dolaylı olarak öğrencilere dönmektedir. Çünkü okulda ortak işbirliği ve anlayış jçin yapılan rehberlik hizmetlerinin kalitesi artar. A, B, C, D seçeneklerinde müşavirlik hizmeti vardır. E seçeneğinde doğrudan öğrenciye verilen bir hizmetten bahsedilmektedir. Bu hizmet bilgi toplama ve yayma hizmeti olabilir.

(Cevap E)

araştırma ve gUJQ

|

m

Psikoanalitik yaklaşımın danışma sürecinde kullandığı iyileştirme (tedavi) yöntemi bilinçaltı süreçlerini açığa (bilinç üstüne) çıkarmaya dayanmaktadır. Bu nedenle psikoanalitik kuram Rüyaların yorum, serbest çağrışım, mürekkep lekesi testleri, hipnoz gibi yöntemler kullanmaktadır.

(Cevap E)

9. Aşağıdakilerden hangi bireyi tanıma hizmeti ile ilgili doğru bilgi olamaz?

A) Bireyi tanımadaki asıl amaç bireyin kendisinitanımasına yardım etmektir.

A) Birey hakkında objektif, doğru ve değişmezbilgiler toplanır.

A) Bireyi tanıma hizmetleri bütün öğrencilerikapsamalıdır.

A) Bireyi tanıma hizmetleri süreklidir.E) Bireyi tanıma hizmetleri takım çalışmaşını

gerektirir.

82- -REHBERLİK(PDR)-

Bireyi tanıma hizmeti bir ekip, takım çalışması gerektirir. Birey hakkında gerçekçi ve güvenilir bilgiler elde edilmeye çalışılır. Ancak bu bilgiler genel değişmez doğrular olamaz. Çünkü birey değişmekte ve değişerek gelişmekte olan bir varlıktır. Dolayısıyla toplanan bilgilerde değişebilir.

(Cevap B)

İster bireysel olsun ister grupla olsun psikolojik danışmanın merkezinde birey (öğrenci) vardır. Burada amaç grubun iyi olması değil tek tek grup üyelerinin, bireylerinin sorunlarını çözerek gelişmeleridir. Amaç her ikisinde de bireyseldir, bireyin kendini gerçekleştirmesine yardım etmektir.

(Cevap D)

10. Bireyin yoğun olarak yaşadığı duygusal sorunlarının çözümünde ihtiyaç duyduğu en önemlî hizmet aşağıdakilerden hangisidir?

A) Grup rehberliğiA) Oryantasyon hizmetiA) SosyodramaA) Psikolojik danışmaE) Psikodrama

Bireyin yoğun olarak duygusal sorun yaşıyor olması hayal kırıklığı çatışma, depresyon gibi ciddi problemlere işaret eder. Bu durumda bireye verilebilecek en doğru hizmet uzman tarafından verilebilen psikolojik danışma hizmetidir.

(Cevap D)

12. Aşağıdakilerden hangisi, eğitimde varoluşçu felsefeye göre uygun öğretmen davranışları arasında yer alır?

A) Öğrenciler üzerinde baskı oluşturmakA) Öğrencilere sürekli eleştiri yöneltmeA) Öğrencilere katı disiplin uygulamaA) Öğrencilere değerli olduklarını hissettirmekE) Öğrencileri aşağılamak

11. Aşağıdakilerden hangisi grupla psikolojik danışma ile ilgili doğru bir ifade degildir?

A) Grupla psikolojik danışmada açık ve kapalıolmak üzere iki tür grup vardır

A) Grupla psikolojik danışmada kişi sayısıortalama 6-8 olup psikolojik danışma tek birseansı 1 ile 1,5 saat sürmektedir.

A) Grupla psikolojik danışma bireysel psikolojikdanışmaya göre ücret bakımından dahaekonomiktir.

A) Grupla psikolojik danışmada amaç bireyseldeğildir.E) Grupla psikolojik danışmada bireyde meydana

gelen değişimler gerçek yaşama daha kolayaktanlabilir.

Varoluşçu görüşe göre eğitimin amacı özgürlüklerin artmasıdır. Her bir öğrencinin, kendi değerler sistemini özgürce ve yetişkinlerin zorlaması olmaksızın geliştirilmesine izin verilmeli ve yardımcı olunmalıdır. (Demirel, 2003, S: 22) Varoluşçu eğitimde her bir insan, kendi yaşantılarını kendi seçmeli ve düzenlemeli, bunların sonuçlarından da kendisi sorumlu olmalıdır. Varoluşçulara göre eğitimin hedefi; insanın kendi kendisini yaratmasını sağlamaktır. Eğitim ortamında temele tek tek her öğrenci alınmalıdır. Çünkü kişi her değerin üstündedir. Varoluşçuluğun temelinde bireyin saygıya değer olduğu görüşü vardır. Varoluşçu sınıf ortamında öğretmen öğrencilerin benlik algılarını yükseltmeli, öğrencilere kendilerini gerçekleştirme yolunda rehber olmalıdır.

(Cevap D)

-EĞİTİM BİLİMLERl 83

13. Öğrencilere eğitsel-mesleki-kişisel-toplumsal bilgileri rehberlik ve psikolojik danışma hizmet alanlarından hangisi verir?

A) Psikolojik danışma hizmetleriA) Bilgi toplama ve yayma hizmetleriA) Bireyi tanıma hizmetleriA) Yerleştirme hizmetleriE) İzleme hizmetleri

Öğrencilere eğitsel, mesleki, kişisel toplumsal bilgileri rehberlik ve psikolojik danışma hizmet alanlarından "bilgi toplama ve yayma hizmetleri (servisi)" verir.

(Cevap B)

Bir okulda yıl boyunca yürütülen rehberlik ve psikofojik danışma hizmetlerinin etkili olup olmadığının belirlenmesi, aşağıda verilen rehberlik servislerinden hangisinin kapsamında ele alınabilecek bir etkinliktir?

A) Bireyi tanımaA) Yöneltme ve yerleştirmeA) Araştırma ve değerlendirmeA) Psikolojik danışmaE) Müşavirlik

CEVAPLI KAVRAMA

ço "occ. aı a

"EcLU

.1 2.CD

şş tz'O UJ

Q Ui

Aşağıda verilen hizmet alanlarından hangisi rehberlik hizmetlerinin merkezinde yer alan, vazgeçilmez bir unsurudur?

A) Psikolojik danışmaA) Bireyi tanımaA) OryantasyonA) İzlemeE) Bilgi toplama ve yayma

3. Bir sınıf rehber öğretmeni, öğrencilerine aşağıda verilen hizmetlerden hangisini sunamaz?

A) Bireyi tanımaA) İzlemeA) YerleştirmeA) Bilgi toplama ve yaymaE) Psikolojik danışma

84. -REHBERLİK (PDR).

4. Bir psikolojik danışmanın, öğrencilere yetenek ve ilgileri doğrultusunda çeşitli kişisel/sosyal, eğitsel ve mesleki etkinliklere yöneltme ve yerleştirme hizmeti verdikten sonra, hangi hizmeti yerine getirmesi gerekir?

A) MüşavirlikA) OryantasyonA) İzlemeA) Psikolojik danışmaE) Araştırma ve değerlendirme

7. Sınıf ortamının ruh sağlığını geliştirici ve etkili öğrenme sağlayıcı bir şekilde daha uygun ortamlar haline getirilmesi için öğretmenlerle ve okul idaresi ile yardımlaşma, hangi rehberlik hizmet alanının işlevlerindendir?

A) MüşavirlikA) Psikolojik danışmaA) Araştırma ve değerlendirmeA) İzlemeE) Bilgi toplama ve yayma

8. Aşağıdakilerden hangisi rehberlik hizmetleri ile öğretim hizmetleri arasındaki farklılıklardan biri deâildir?

5. Aşağıdakilerden hangisi bir okulda yer alan rehberlik servislerinden biri değildir?

A) Öğrenci kişilik hizmetiA) Psikolojik danışma hizmeti

A) Oryantasyon hizmetiA) Yerleştirme hizmetiE) Bireyi tanıma hizmeti

o

Ö2

A) Öğretimde paylaşılan bilgiler bireyin daha çokdış dünyasıyla ilgili bilgilerken, rehberliktekendisi ile ilgili bilgilerdir.

A) Eğitimde disiplin varken; rehberlikte öz disiplinvardır.

A) Rehberlik bireyin öznel dünyasına, öğretim isenesnel dünyasına yöneliktir.

A) Öğretimde ölçme ve değerlendirme varken;rehberlikte kendini anlama ve değerlendirmevardır.

E) Öğretmenler de rehberlik uzmanları gibi hertürlü etkinliği yerine getirebilirler.

Ö

2

t

6. Öğrencinin içgörü kazanması amacıyla çeşitli test/test dışı teknikler uygulayarak elde edilen bilgileri öğrenciye iletme, hangi rehberlik servisi kapsamında ele alınır?

A) Öğrenciyi tanımaA) Bilgi toplama ve yaymaA) YerleştirmeA) OryantasyonE) Araştırma ve değerlendirme

9. Yapılan araştırmalarda oku! çevresi ve okulolanaklarını çok iyi tanıyan öğrencilerin dahabaşarılı oldukları ve kolay uyum sağladıklarıgözlenmiştir.

Bu durum rehberlik servisince verilmesi gereken hangi hizmet alanının önemini vurgulamaktadır?

A) Psikolojik danışmaA) Bireyi tanımaA) Bilgi verme hizmetleriA) Alıştırma hizmetleriE) Müşavirlik hizmetleri

10. Aşağıda verilen rehberlik hizmet alanlarından hangisi etkinlik açısından diğerlerinden daha geniş kapsamlıdır?

A) Bireyi tanımaA) Psikolojik danışmaA) İzlemeA) MüşavirlikE) Araştırma ve değerlendirme

çevre insanın yaşam yolunu belirleyemez. İnsan seçimlerinde özgür olduğuna göre seçimlerinin sorumluluğunu da almalıdır. Danışma sürecinde geçmiş ve gelecekten çok bu an önemlidir. İçinde bulunan anı yaşamak esastır.

Özellikleri anlatılan kuram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Eklektik psikolojik danışma kuramıA) Varoluşçu psikolojik danışma kuramıA) Danışandan hız alan psikolojik

danışmakuramı

A) Geştaltçı psikolojik danışma kuramıE) Psikoanalitik psikolojik danışma kuramı kuram

11. Aşağıdakilerden hangisi bilgi toplama ve yayma hizmetleri çerçevesinde öğrencilere sunulabilecek bilgilerden biri degildir?

A) Öğrenmeyi etkileyen faktörlerA) Okulun bulunduğu çevrede yer alan sosyal

vekültürel etkinlikler

A) Üst eğitim kurumlarıA) Okul koruma derneği çalışmalarıE) Yarı zamanlı işler

LU

14. Aşağıdakilerden hangisi bireyi amaçları arasında ver almaz?

A) Bireyin kendisini tanıması ve benlikgeliştirmesine yardımcı olmak

A) Okuldaki eğitim programları için uygun kişileriseçmek ve yerleştirme yapmak

A) Birey hakkında doğru karar vermek için gereklibilgileri toplamak

A) Bireylerin meslek seçiminde yönlendirmeyapabilmekE) Eğitim sürecinde öğrencilere en

uygunöğretmeni seçmek

12. Aşağıdakilerden hangisi psikolojik danışmasürecinde kurulan danışman-danışan ilişkisininözelliklerinden olamaz?

A) Psikolojik danışma hizmetleri okulda sadeceakademik sorunlarla ilgili verilir.

A) Psikolojik danışma hizmetleri insana yöneliktir.A) Psikolojik danışma hizmeti bireyle kurulan

iyiinsan ilişkisidir.

A) Psikolojik danışma ilişkisi özel ve gizli birilişkidir.

E) Psikolojik danışma hizmeti, teknik özellikleriolan profesyonel bir yardımdır.

13. Bu yaklaşıma göre insan hürdür. İnsan çevredenve içgüdülerden kurtulmak için çaba gösterir. Dış

15. Rehberlik Rehberlik hizmet hangisidir?

A) İzlemeA) Bireyi tanımaA) YerleştirmeA) Psikolojik danışmaE) Bilgiverme

öğrencilere gereken Nk

tanımanın

hizmeti sunulacak servisinde yapılması

16. Rehberlik, bireylere çağdaş dünyanın ihtiyacı olan, mutlu ve üretken insanlar olabilmeleri için gerekli niteliklere ulaşmaları amacıyla, uzman kişilerce yapılan yardımları içeren bir süreçtir.

Aşağıdakilerden hangisi rehberlik anlayışına uygun bir yaklaşım degildir?

A) Bireye tek yönlü olarak doğrudan doğruyayapılan bir yardım değildir.

A) Bireyin sadece duygusal yanı ile ilgilenmezA) Bütün yöntem ve teknikler sadece araç

değil,amaçtır.

A) Akademik bir öğrenme yada ders değildirE) Yargılamaz ve ceza vermez, bir disiplin görevi

değildir.

19. Okul psikolojik danışmanı meslekî rehberlik uygulamasını gerçekleştirirken hangisini yaparsa, öğrencilerin seçim özgürlüğünü ortadan kaldırır?

A) Öğrencilerin meslekler evreni hakkında bilgiedinmesini ister.

A) Hoşlandığı bazı meslekleri tanıtır.A) Öğrencilerin kişisel özellikleriyle,

meslekleringereklerini eşleştirmelerine yardımcı olur.

A) Meslekleri tanıtıcı gazete, broşür, vb. tanıtıcıyazılar toplamasını ister.

E) Bilgisayar destekli meslekî rehberlikhizmetlerini almaları için öğrencileri teşvikeder.

17. Öğrencinin "kendine güvenini" değerlendirmek için hangi yönünün bilinmesi en uygun olur?

A) llgiA) YetenekA) BaşarıA) SağlıkE) Benlik tasarımı

20.1- Bireyin kendisini psikolojik danışma verebilecek düzeye getirmesi,

II- Bireyin kendisini tanıması,

III- Kişinin çevresinde kendisine açık olan fırsatlarıöğrenmesi,

III- Kişinin gizil güçlerini keşfetmesi,

III- Kişinin çevresine uyum sağlaması,

Yukarıdaki ifadelerden hangisi psikolojik danışmanın kişide geliştirmeye çalıştığı amaçlardan degildir?

A) Yalnız I C) Yalnız II E) IV-V

B) Yalnız D) ll-lll

18. Aşağıdaki ifadelerden hangileri psikolojik danışma ve rehberlik (PDR) hizmetleri açısından yanlış kabul edilmektedir?

I) Rehberlik yol gösterir.I) Öğretmenler sınıf rehberliği yapabilirler.I) Rehberlik bir derstir.I) Rehberlik hizmetleri öğretmenlerin

işbirliğiolmadan yürütülemez.

A)l-ll B) l-lll C)ll-lll D) III-IV E) I-IV

21. Özellikle okul döneminin başlangıcında öğrencilere; okulun programı, fiziksel yapısı, kuralları, çevresi gibi bilgilerin verildiği hizmet alanı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yöneltme ve yerleştirmeA) Program ve plânlamaA) Duruma alıştırma (oryantasyon)A) Bilgiverme.E) Hepsi.

22. Rehberlik hizmetleri açısından öğrencinin hangi yönlerinin tanınması gerekir?

A) Zeka, yetenek ve ilgiA) Zeka, yetenek, ilgi, gereksinimlerA) Zeka, yetenek, ilgi, gereksinimler, benlik algısıA) Zeka, yetenek, ilgi, gereksinimler,

benlikalgısı, sosyo-ekonomik düzey

E) Zeka, yetenek, ilgi, gereksinimler, benlikalgısı, sosyo-ekonomik düzey, kültür, öğrenmestüleri

24.1- Öğrencilerin birbirleriyle ve sınıf öğretmenleri ile tanışması

II- Okulun fiziki olanaklarının ve çevrenin tanıtılması

Ill-Okulda uygulanan eğitim programlarının tanıtılması

IV-Eğitsel, sosyal ve kültürel etkinliklerin tanıtılması

V-Okul kuralları ve ilgili yönetmeliklerin tanıtılması

Vl-Okul aile işbirliği toplantılarına ve velitoplantılarına katılarak, psikolojik danışma verehberlik hizmetlerinin öneminin ve yapılançalışmaların açıklanması

Bu hizmetler okullarda rehberliğin hangi hizmet alanı ile ilgilidir?

A) Bireyi tanıma hizmetleriA) Bilgi toplama ve yayama hizmetleriA) Oryantasyon hizmetleriA) İzleme hizmetleriE) Yöneltme hizmetleri

tn'oırUJ

23.1- Yöneticiler, öğretmenler ve diğer görevlilerde, yeterli ve ortak rehberlik anlayışı oluşturulması için çalışmalar yapılması

II- Okulda düzenlenecek toplantı ve etkinliklerderehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinintanıtılması

II- Okuldaki rehberlik ve psikolojik danışmahizmetleri kapsamında yapılan araştırmasonuçlarının öğretmen, öğrenci ve yöneticilerlepaylaşılması

II- Özel eğitim gerektiren öğrencilerle ilgili ortakbir anlayışın geliştirilmesi

II- Velilerin ihtiyaç duydukları konular ile ilgili velikonferansları düzenlenmesi

II- Velilere özel eğitim konusunda bilgi verilmesi,özel eğitime gereksinimi olan öğrenci velilerinedestek çalışmaların yapılması


A) Çevre ve veli ile ilişkilerA) Bilgi toplama ve yayama hizmetleriA) Yöneltme ve yerleştirme hizmetleriA) Müşavirlik hizmetleriE) Araştırma ve değerlendirme hizmetleri

'55 UJ

25.1- Öğrenci hakkında elde edilenbilgilerin

işlenmesi ve saklanması, gizli ve gizliolmayan

bilgilerin sınıflandırılması amacıyla,Öğrenci

Gelişim Dosyasının oluşturulması

II- Öğrencilerin ilgi, yetenek, değer ve kişıiözelliklerini tanımak, ihtiyaç duyduğu anda birproblemi ortaya koymak ve çözüme ulaştırmak içinpsikolojik ölçme araçlarının amaca uygun olarakuygulanması

II- Öğrencinin fiziksel, zihinsel, sosyal ve meslekigelişim süreçleri ile ilgili bilgilerin, öğrenci tanımakartında yer alması

II- Özel eğitime muhtaç olan ve yardıma ihtiyacıolan öğrencilerin belirlenmesi


A) Bireyi tanıma hizmetleriA) Bilgi toplama ve yayama hizmetleriA) Yerleştirme hizmetleriA) İzleme hizmetleriE) Yöneltme hizmetleri

88- -REHBERLİK (PDR)_

1. Mezunların sonraki yıllarda öğrenime devam

edip etmedik ler ine, et tüerse başarı

durumlarına; etmedilerse iş durumlarına, ilişkin

bilgi leri toplayarak i lgi l i lere duyurmak,

rehberl ik servisinin hangi faal iyetleri

kapsamında yer alır? (2001 KPSS)

A) Konsültasyon

A) Bilgi toplama

A) Alıştırma

A) Bilgiverme

E) İzleme

ÇIKMIŞ 50RULAR ve ÇÖZÜMLERİ

z o >~ S2 ' o UJ us

8CM

Psikolojik danışma ve rehberlikte izleme

hizmetleri çeşitli okul içi programlara, eğitsel kol

ve sosyal etkinliklere, başka okullara, geçici işlere,

okulu bitirerek sürekli iş ve mesleklere yerleştirilen

öğrenciler ile psikolojik danışma yardımı alan

öğrencilerin bulundukları ortamlarda uyum ve

gelişim durumları hakkında sürekli bilgi edinmek

için yapılan çalışmaları içerir. (Kepçeoğlu, 2001,

s.117) Tanımda da belirtiidiği gibi rehberlik

servisinin çeşitli hizmetlerinden yararlanan

(yönlendirme, psikolojik danışma) öğrencilerin bu

hizmetler sonundaki durumunun incelenmesi

izleme hizmetlerini içerir.

(C9vap E)

eEVÂPANÂHTARI

1.G 6. B 11.

D 16. C 21. C

2.A 7. A 12.

A 17. E 22.

E

3. E 8. E 13.

B 18. B 23.

D

4.C Q D 14.

E 19. B 24. C

5.A 10 A 15. B 20. A 25. A

2. Okula yeni başlayan öğrencilere öncelikle

sağlanacak rehberlik hizmeti aşağıdakilerden

hangisidir? (2002 KPSS)

A) Rehberlik ihtiyaçlarını belirleme

A) Başarılı olma yollarını anlatma

A) İlgilerini belirleme

A) Arkadaş edinmelerine yardımcı olma

E) Okulu ve okulun kurallarını tanımalarını

sağlama

4. "Kendini tanıma" kavramınm

anlamı aşağıdakilerden hangisidir?

(2002 KPSS)

A) Kendini, başkalarının gözüyle

görebilme

A) Kendine tam olarak güvenebilme

A) Kendi potansiyel ve

deneyimlerini gerçekçi

değerlendirebilme

A) Eleştirilere açık olma

E) Kendin9 karşı yargılayıcı olabilme

Psikolojik danışmanlık ve rehberlikte alıştırma-

oryantasyon hizmetleri öğrencilere okulu ve

okulda bulunan olanakları tanıtma amacıyla

düzenlenen çalışmaları kapsar. Öğrencilere okulu

ve okulda bulunan olanakları hatta yakın çevreyi

tanıtmak okul yöneticileri başta olmak üzere

okuldaki tüm personeli ilgilendiren bir

sorumluluktur. (Kepçeoğlu, 2001, s.119) Okula

yeni başlayan öğrenci yeni girdiği ortama uyum

sorunlarıyla boğuşur. Öğrencinin bu uyum

sorunlarını aşması için okulda alacağı ilk hizmet

oryantasyon olmalıdır. Okulu ve kuralları tanıyan

çocuk yeni ortama girmenin belirsizliğinin

oluşturduğu gerginlikten kurtulur.

(Cevap E)

oUi

3. Mevlana'nın "Gel kim olursan ol, yine gel." deyişi, S

aşağıdaki psikolojik danışma ve rehberük '"

kavramlarından hangisini yansıtmaktadır?

(2002 KPSS)

A) Özdeşim B) Koşulsuz kabul C)

İçgörü D) Bağdaşım E) Değerlilik

Bir insanı değerli olarak algılamak, ihtiyaçlarına

karşı duyarlı olmayı gerektirir. Bu bir saygıdır ve

boyutları insanın hiçbir niteliğini öne çıkarmadan,

tüm insanları kapsayacak şekilde geniş olmalıdır.

Dini, ırkı, rengi, cinsiyeti ne olursa olsun, insan

saygıya değer bir varlıktır. (Gürhan CAN, 2003,

S.17) Psikolojik danışma danışanı koşulsuz

kabulü gerektirir.

(Cevap B)

Kendini tanıma gerçekçi bir benlik algısıyla

örtüşür. Gerçekçi bir benlik algısına sahip birey

yeteneklerinin ve potansiyellerinin farkındadır. Ne

yapıp ne yapamayacağını bilir. Ayrıca

yaşantılarını ve deneyimlerini gerçekçi bir biçimde

değerlendirir.

(Cevap C)

Aşağıdaki yaklaşımlardan hangisi, "insanı

yalnızca dış görünüşe bakarak anlamak

olanaksızdır; bireyin iç dünyasına da nüfuz etmek

gerekir." görüşünü savunur? (2002 KPSS)

A) Davranışçı yaklaşım

A) Sosyal öğrenme yaklaşımı

A) Fenomenolojik yaklaşım

A) Akılcı - duygusal yaklaşım

E) Bilişsel yaklaşım

Fenomen kendini ve dış dünyayı kendine özgü bir

biçimde algılayan kişinin öznel yaşantısına verilen

isimdir. Fenomenolojik yaklaşım bireyin

davranışlarını anlayabilmek için, onun kendine

özgü anlayışını ve yaşantısını bilmemiz gerektiğini

savunur. Bireyin davranışlarını biçimlendiren en

önemli etken, onun kendini çevreyi o andaki

anlamlandırış biçimi, başka bir deyişle bireyin o

andaki fenomenidir. (Cüceloğlu, Insan ve

Davranışı, S.32) Bireyi anlamak için dünyayı

anlamlandırma biçimine yani fenomenine bakmak

gerektiğini savunan yaklaşım Fenomenolojik

yaklaşımdır.

(Cevap C)

en

'o£T UJ

'S co

90- -REHBERÜK(PDR).

6. Karşımızdaki bireye "cılızlaşmışsın" yerine

"incelmişsin"; "şişkosun." yerine "toplu

görünüyorsun" demek hangi tür iletişim diline

örnektir? (2002 KPSS)

A) Övücüdil

A) Aşağılayıcı dil

A) Psikolojik dil

A) Öz saygı geliştirici dil

E) Öz saygı zedeleyici dil

8. Türkiye'deki okullarda yürütülen rehberlik

hizmetlerinde aşağıdakilerden hangisi en

çok ağırlık kazanmaktadır?(2003 KPSS)

A) Yönetimi bilgilendirme

A) Müşavirlik

A) Yönlendirme

A) İzleme ve değerlendirme

E) Araştırma

Karşımızdaki bireye cılızlaşmışsın, şişkosun

demek bireyin öz saygısını zedelemektir. Böyle

ifadeleri bireyi kırmayacak şekilde ifade etmeliyiz.

Şişkosun yerine toplu görünüyorsun demek ya da

cılızlaşmışsın yerine incelmişsin demek öz saygı

geliştirici dildir.

(Cevap D)

7. Selda öğretmen aşağıdakilerden hangisini

sergilerse Rogers'in Saydamlık ilkesini

kullanmış olur? (2002 KPSS)

A) Gürültü yapıyorsunuz. Niçin?

A) Beni çok duygulandırdınız.

A) Niyeböyle?

A) Nasıl oluyor?

E) Hiç böyle olur mu?

Rog^rs'ın Eğitim Üzerine Görüşleri: Rogers belli

koşullar sağlandığında bir sınıf ortamının,

öğrencinin bir bütün olarak gelişmesini

kolaylaştıracağını ifade etmektedir. Öğrenciler

ancak kendilerini rahat hissettikleri bir sınıf

ortamında öğrenmeye açık olurlar. Yaratıcı ve

araştmcı yönleri harekete geçer. (ERDEN M.,

Gelişim ve Öğrenme, S.103) Öğretmen sınıfta

öğrencilerin duygularını anlamaya yönelik, kabul

edici, empatik ve yargılayıcı olmayan bir tutum

sergilemelidir. Öğretmenin bu tutumu

saydamlıktır. Öğretmen her öğrenciye kendisinin

değerli olduğunu hissettirmelidir. Bunlara göre

soru için verilen seçeneklerden A, C, D ve E

seçeneklerinde daha çok öğrenciyi yargılayan ve

sorgulayan bir anlatım söz konusudur. B

seçeneğinde ise öğretmenin duygularını ifade

ettiği Rogers'ın bahsettiği gibi bir danışma ortamı

vardır. (Cevap B)

O >-

m m

oOİ

Rehberlik anlayışı Amerika'da mesleki

rehberlik ile başlamıştır. Rehberlik başlangıçta

bireyi uygun işe yerleştirme fikrinden yola

çıkılarak gelişmiş ve daha sonra eğitim, sağlık

gibi alanlara yayılmıştır. Bugün Türkiye'de

rehberlik hizmetlerinden eğitim kurumlarında

yaygın olarak yararlanılmaktadır. Rehberlik

hizmetleri içinde ise daha çok öğrencilerin

bir üst eğitim kurumuna yöneltme ve

yönlendirme hizmetleri ağırlık kazanmaktadır.

Bunun en iyi kanıtı ilköğretimde OKS

sınavlarında yapılan yöneltme ve yönlendirme

hizmetleri ve ortaöğretim kummlarında alan

seçimi ile ilgili olarak yapılan yöneltme ve

yönlendirme hizmetleridir.

Günümüzde okullarımızda hala mesleki

rehberlik ön plandadır. Çocukların bir üst eğitim

kurumuna, mesleğe yönlendirilmesi rehberlik

çalışmalarının temelini oluşturmaktadır.

(Cevap C)

"Organizma kendisini oluşturan parçaların

toplamından daha başka bir bütündür" diyen

psikolojik danışına yakiaşımı aşağıdakilerden

hangisidir? (2003 KPSS)

A) Davranışçı

A) Eklektik

A) Varoluşçu

A) Psikoanalitik

E) Gestalt

Gestalt kelimesi Almanca' da "biçim",

"tamamlama", "bütünleştirme" gibi anlamlar

ifade eder.(Cüceloğlu, 1996, S.386) Gestalt

bütünün parçaların toplamından daha büyük

ve farklı olduğu görüşüdür.

(C9vap E)

10. "Benlik tasarımı" kavramının kişiliğin en temel özelliği olduğunu ileri süren yaklaşım aşağıdakilerden hangisidir? (2003 KPSS)

A) Akılcı-duygusalA) Sosyal-bilşselA) Özellik-faktörA) İnsancı-varoluşçuE) Psikoanalitik

Psikoanalitik ve davranışçı yaklaşımlara bir tepki olarak ortaya çıkan ve Maslovv'un üçüncü kuvvet olarak tanımladığı insancı yaklaşım, Fenomenciler, Algı kuramcıları, Benlik kuramcıları gibi adlarla anılan çok çeşitli grupları içine alan bir ekoldür. (Kuzgun, 2002, s.132) İnsancıl yaklaşıma göre bireyin doğası iyidir. İnsanda yaşantıları düzenleyen, bütünleştiren, tepkileri belirleyen bir öz (benlik) kavramı vardır. (Kuzgun, 2002, s.135) Öz kavramı bireyin kendine atfettiği özellikleri ve bunlara bağlanan değerleri içerir

(Cevap D)

11. Yalnızlık, değersizlik ve başarısızlık duyguları yaşayan ve uyumsuzluk sergileyen bireylere sorunları ile başa çıkabilmeleri için öncelikle verilmesi gereken rehberlik hizmeti hangisidir? (2004 KPSS)

A) BireyitanımaA) Psikolojik danışmaA) YöneltmeA) IzlemeE) Bilgilendirme

"o€C UiQ

*EUJ

12. Bazen bireysel rehberlik, grupla rehberlik, bazen bireysel psikolojik danışma, grupla psikolojik danışma yapılır.

Aşağıdakilerden hangisi grupla psikolojik danışmanın olumlu yönlerinden degildir? (2004 KPSS)

A) Olayların derinlemesine incelenmesiA) Benzer soruna sahip bireylerin bir

aradabulunması

A) Bireyin, sorunun sadece kendinde olmadığınıfark etmesi

A) Değişik fikirleri görmesiE) Çözüm yollarını görmesi

Grupla psikolojik danışma benzer sorunu olan danışanları bir arada buluşturan, grubun iyileştirici etkisinden yararlanarak uzman tarafından yürütülen yardım sürecidir. Grupla psikolojik danışma ve grupla rehberlik aynı anda bir çok kişinin yardım hizmetinden yararlandığı için ekonomiktir. Ayrıca grupla psikolojik danışma bireyin kendi problemine benzer problemi olan kişileri görüp farklı çözüm yollarını görmesini sağlar. Grupla psikolojik danışmada sorunlar bireyle yapılan danışmadaki kadar derinlemesine irdelenemez.

(Cevap A)

Bu tip sorunlar yaşayan bir birey psikolojik danışma sürecine alınmalıdır. Bireyi tanıma teknikleri yeri, zamanı geldikçe ve danışma süreci içinde gerekli görüldükçe sorunun kaynağını tespit için kullanılabilir. Yöneltme hizmetinde ise eğer sorun uzmanlık alanını aşıyorsa yani ciddi bir psikolojik rahatsızlık söz konusuysa verilmelidir. İzleme ise danışma sürecinden sonra yapılmalıdır. Bilgilendirme hizmeti ise danışma süreci içersinde gerektiğinde verilebilir.

(Cevap B)

13. Öğrencileriyle ilişkilerinde insancıl (hümanist) yaklaşımın "saydalık ilkesi"ne bağlı kalan Ayşenur öğreteninin, durumuna en uygun olan konuşma tarzı hangisidir? (2004 KPSS)

A) Dersle ilgili başka sormak istediğiniz var mı?A) Derste sürekli sıkıldığınızdan

sözediyorsunuz? Niçin?

A) Bu davranışınız beni çok duygulandırdı.A) Ders bitti. Evinize giderken trafiğe dikkat edin.E) Tüm derslerinizde bu kadar başarısız mısınız?

Rogers'e göre saydamlık bireyin doğal (spontan) davranması anlamına gelir. Bireyin düşündüğü ya da olduğu gibi davranmasıdır. Diğer bir ifadeyle bireyin içini dışının bir olmasıdır. Soruda C seçeneğinde verilen ifade (bu davranışınız beni çok duygulandırdı) öğretmenin gerçek duygularını açıkladığı bir ifade olduğu için saydamlık (şeffaflık) ilkesine uymaktadır.

(Cevap C)

14. Annesi hasta olan birisi psikolojik danışmana gittiğinde, bireye aşağıdakilerden hangisi söylenirse empati kurulmuş olur? (2004 KPSS)

A) Onu kaybetmekten korkuyorsunA) Üzülmeyin, geçerA) Onu doktora götürünA) Budageçer!E) Endişelenecek bir şey yok

Bir danışmanda bulunması gereken en önemli özelliklerden biri de empatik anlayıştır. Empatik anlayış danışmanın kendini danışanın yerine koyup, onun yaşamını, bütün ayrıntılarıyla sanki danışanmış gibi anlamasını ve hissetmesini gerektirir. Bunu yapan danışman danışana seni anlıyorum mesajı verir. (Cüceloğlu D., Insan ve Davraşı, S.482) Üzülmeyin geçer, bu da geçer, endişelenecek bir şey yok gibi sözler bireyi anlamaktan çok moral vermek içindir. Bu sözlerde karşısındakinin duygularını anladığına ilişkin hiçbir şey yoktur. Bunun gibi moral vermek için söylenen sözler ya da yapılan öneriler (doktora götürün v.b.) empatik anlayış içinde yer almaz. A seçeneğindeki ifade ise tamamen karşısındakinin duygularına yönelik bir ifadedir.

(Cevap A)

15. Danışman ve danışan arasında aşağıdakilerden hangisinin olması zorunlu değildir ? (2005 KPSS)

A) İçtenlikA) DinlemeA) GüvenA) DeğerlendirmeE) Saygı

Psikolojik danışma sürecinin başarısı danışman ile danışan arasında kurulan ilişkinin etkinliğine bağlıdır. Etkili bir ilişki ise iki tarafın beklentisi birbirine uygun düştüğü ölçüde mümkündür. (Y. Kuzgun, Rehberlik ve Psikolojik Danışma, s.154) Psikolojik danışma süreci karşılıklı saygı, anlayış ve güven temellidir. Taraflar birbirine içten olmalı ve güvenmelidir. Bu temellerden yoksun bir danışma süreci yürümez ve asla etkili olamaz. Ancak danışma sürecinde değerlendirme yani bir yargılama yoktur. Danışman asla danışanın davranışlarını, duygularını yargılamaz; değerlendirmez.

(Cevap D)

16. Bir öğretmenin aşağıdakilerden hangisini söylemesi kendisini açmasına örnektir? (2005 KPSS)

A) Eğitsel gezilerde öğrenciler çok eğlenir.A) Bu gezi çok eğlenceli olmalı.A) Siz bu gezi hakkında ne düşünüyorsunuz?A) Geziler sizi heyecanlandırıyormu?E) Öğrenciyken yıl sonunda ben de sizin gibi

hissederdim.

Öğretmenin kendini açması bir olay ya da durumla ilgili olarak kendi duyuşsal yönünü yansıtması demektir. Seçeneklere baktığımızda E seçeneği dışındaki tüm seçeneklerde öğretmen kendisi ile ilgili bir şeyden bahsetmemekte sadece öğrenciyi anlamaya yönelik yansıtmalar yapmaktadır. E seçeneğinde ise kendi yaşantı ve duygularını konuşmasına yansıtıp kendini öğrencilere açmaktadır.

(Cevap E)

17. Özgüveni düşük bir öğrenciye özgüvenini arttırmak için PDR hizmetlerinden hangisini daha önce yapmak gerekir? (2005 KPSS)

A) BilgivermeA) Psikolojik danışmaA) KonsültasyonA) MüşavirlikE) Oryantasyon

Psikolojik danışma hizmetleri: Psikolojik danışma, bireylerin kendilerini tanımlarını, güçlü ve zayıf yönlerini fark ederek yaşadıkları problemleri etkili bir biçimde çözmek amacıyla, yüz yüze bir ilişki süreci içinde sunulan ve duyuşsal yönü ön planda olan profesyonel bir yardım hizmetidir. Nihai amacı da bireyin karar verme ve problem çözme becerisini geliştirerek kişisel gelişimini sağlamaktır. (Ed. G. Can, Psikolojik Danışma ve Rehberlik, s.60) Özgüven problemi yaşayan bir öğrenci için verilecek hizmet psikolojik danışmadır. Psikolojik danışma hizmetinin amacı bireyin kendini gerçekleştirme sürecinde bireye yardım etmek ve çevresiyle ve kendiyle barışık bir yaşam sürmesine katkıda bulunmaktır.

(Cevap B)'m=1 'tz

94. -SINIF YÖNETİMİ-

2001-2005 yılları arasında çok sık olarak birden fazla soru olarak karşımıza çıkan bir konudur. Öğrencilerin derse katılımını sağlamanın yolları şunlardır:

1. Öğrenci merkezli strateji, yöntem ve tekniklerkullanılmalıdır.

1. Öğrencide merak uyandırılmalı ve merakınıgiderecek bir öğrenme ortamı oluşturulmalıdır.

1. Öğrenci başardığını hissetmeli, başarı umudutaşımalıdır. Başarılı olacağı aktiviteler öğrenciyeyaptırılmalıdır.

4. Öğretmen, öğrencilerle sürekli göz iletişiminikurmalıdır.

4. Öğretim ortamı dersin işleneceği biçimdedüzenlenmeli, temiz, aydınlık ve normal sıcaklıktaolmalı, dikkati çekecek etkenlerden arındırılmalıdır.

6. Göze ve kulağa hitap eden eğitim materyallerikullanılmalıdır. Öğrenme esnasında kullanılan duyuorganı sayısı ne kadar fazla ise o kadar iyi öğrenmekalıcı olur.

6. Öğrencinin hazır bulunuşluk seviyesine uygunsorular sorulmalıdır.

6. Öğrenciye cesaret verilmeli ve güdülenmelidir:

Öğrenciler, soru sormaları istenerek

cesaretlendirilmeli, ciddiye alınmalı ve

dinlenilmelidir. Eğitim araç-gereci kullanmalı,

açıklama yapmalı, örnekler sunmalı, fırsat verilmeli,

pekiştireç verilmelidir.

6. Öğrenciler tartışmaya teşvik edilmelidir: Tartışma

teknikleri kullanılmalıdır. Tartışma bir cümle, soru ya

da problem gündeme getirilerek başlatılabilir.

Tartışma teknikleri, öğrencilerin belli bir konuya

ilişkin grup içinde özgürce düşünce üretmesini

sağlayabilir.

10. Öğrencilerin yazılı olarak katılımı sağlanmalıdır:

Bir ders öncesinde, sırasında veya sonrasında

öğrencilerden bir soru, fikir veya görüşe yazılı olarak

tepkide bulunmaları istenebilir.

SINIFYONETIMI Öğrencilerin Derse Katılımı

11. Değerlere açıklık kazandırılmalıdır: Değerlereaçıklık kazandırma egzersizleri, katılımcılara kendideğerleri, inanışları ve tutumlarının farkınavarmaları, alternatifleri ve sonuçları dikkate almaları,teori ve pratik arasındaki uyumu incelemeleri vedeğerlerini başkalarıyla paylaşmaları konularındayardımcı olur.

12. Dramatizasyon ve benzetişimdenfaydalanılmalıdır: Dersten önce, esnasında veyasonrasında benzetişim ortamı oluşturma vedramatize etme, öğrencilerin uyarılmasına,dikkatlerinin çekilmesine ve öğrenmesine katkıdabulunacaktır.

13. Ders problem çözme yöntemiyleyapılandırılmalıdır: Derse başlamadan önceöğrencileri çözüm aramaya yöneltecek bir problemlekarşı karşıya getirmek, öğrencilerin derse ilgisiniartırabilir. Ders, bahsedilen probleme cevap verecekşekilde yapılandırıldığında, öğrenciler verilenbiigilere ihtiyaç duymaya başlar ve daha aktif hâlegelirler.

14. Öğretmen ders anlatmamalı, ders işlemelidir.Ders anlatımıyla işleme arasındaki fark, birisindeöğretmenin tek başına aktif olması, diğerinde ise,dersi öğretmen ve öğrencilerin birlikte aktif olarakişlemeleridir.

Bütün bu maddelerin yanında öğrencilerin hazır bulunuşluk düzeyleri ve duyuşsal giriş özellikleri önemlidir. Özellikle aşamalılık özelliği gösteren derslerde yani ön koşul öğrenmelerin olduğu derslerde öğrencilerin aktif katılımlarını sağlamak için öncelikle zorunlu ön koşul öğrenmelerin öğrenciler tarafından bilinip bilinmediğine bakılır. Bu tip derslerde öğrenci bir önceki konuyu bilmiyorsa sıradaki konuyu öğrenemez. Bunun için dersin başında hazırlık etkinliklerinde öğrencilere ön koşul öğrenmeler muhakkak hatırlatılmalı eğer zorunlu öğrenmelerden eksiklikler varsa bunlar tamamlanmalıdır.

1. Aşağıdakilerden hangisi öğrencinin derse katılımını sağlama yollarından biri değildir?

A) Öğretmen ders anlatmaması, dersi işlemesiA) Öğrenci merkezli strateji, yöntem

vetekniklerin kullanılması

A) Öğrencinin hazırbulunuşluk seviyesine uygunsorular sorması

A) Öğretmenin öğrencilerle göz temasındankaçınması

E) Birden fazla duyu organına hitap eden eğitimmateryalleri kullanılması

4. "Öğretmen ders anlatmamalı, dersi işlemelidir." Bu ifade ile aşağıdakilerden hangisi kastedilmektedir?

A) Dersi öğretmen ve öğrencilerin birlikte aktifolarak işlemeleridir.

A) Öğretmenin öğrenme sürecinde tek başınaaktif olmasıdır.

A) Öğrenci dersi anlatmalıdır.D) Hedeflere uygun eğitim materyalleri

kullanılmalıdır.E) Hedefler öğretmene uygun olmalıdır.


2. Sınıf içi öğretim etkinliklerini öğrenci merkezli eğitim anlayışıyla gerçekleştirmek isteyen bir öğretmen aşağıdakilerden hangi yolu izlemesi daha uygun olur?

A) Hedeflerden çok yöntem ve tekniklereodaklanmalıdır.

B) İçeriği kendi seçtiği konulara göreyapılandırmalıdır.

C) Sınıf içi etkinliklerde araç-gereçlere daha çokyer vermelidir.

C) Etkinlikleri genellikle sınıf dışında verilere göreyapılandırmalıdır.

E) Etkinlikleri öğrencilerle birlikte planlamalı veuygulamalıdır.

5. Aşağıdakilerden hangisi sınıf yönetimi ile ilgili doğru bir ifade değildir?

A) Öğrenci merkezli strateji, yöntem ve tekniklerkullanılmalıdır.

A) Öğrenci başardığını hissetmeli, başarı umudutaşımalıdır. Başarılı olacağı aktiviteleröğrenciye yaptırılmalıdır.

A) Öğrencilere isimleriyle hitap eder.A) Sınıf kurallarını öğretmen tek başına kendisibelirlemelidir.E) Öğrencinin derse etkin katılımını sağlamaya

çalışmalıdır.

3. Aşağıdakilerden hangisi öğretmenin "Sınıf yönetimi" konusunda gösterebileceği en doğru davranış olarak kabul edilebilir?

A) Öğrencilerin öğrenme sürecinde tek başlarınahareket edebilmelerine olanak sağlamak

A) Eğitim ve öğretim için olumlu bir ortamsağlamak

A) Öğrencilerin bilişsel hedeflere ulaşmasını tekhedef olarak görmek

A) Zamanı etkili kullanma konusunda hassasolmak

E) Öğrencilerin birbirleriyle yardımlaşmalarını veişbirliği yapmalarını sağlamak

6. Bütün öğrencilerin derse aktif katılımının sağlandığı bir sınıfta aşağıdakilerden hangisinin önemli düzeyde azalacagı beklenir?

A) Disiplin sorunlarınınA) Öğrenciler arasında etkileşimA) Öğrenci başarısınınA) Öğrencilerin sosyalleşmesiE) Olumlu bir öğrenme ortamının oluşması

96- -SINIFYONETİMİ-

7. Aşağıdakilerden hangisi sınıfın etkili bir şekilde yönetildiğinin bir göstergesi olamaz?

A) Öğrenciler kendilerinden beklenileniyaptıklarında başarı duygusu hissetmeleri

A) Öğretmenin ders planını yaparak dersegirmesi

A) Sınıfta oturma düzeninin öğrencilerinbirbirleriyle etkileşime girebilmesine olanaksağlaması

A) Sınıf kurallarının öğrencilerle beraberbelirlenmesi

E) Öğrenme sürecinin sık sık kesilmesi

10. Öğrencilerinin farklı öğrenme sitillerine (görsel, işitsel, dokunsal) gore öğrenmelerini dikkate alan bir öğretmen, öğretim sürecinde öncelikle nasıl hareket etmelidir?

A) Sınıftaki çalışkan öğrencilere göre öğretimyöntemlerini seçmeli

A) Her öğrenci için farklı bir öğretim yöntemiuygulama

C) Farklı öğretim strateji ve yöntemlerindenfaydalanmalı

D) Ortlama öğrenciye göre öğretim yöntemleriniuygulamalı

E) Derslerde daha çok gezi-gözlem ve deneyyöntemini uygulamalıdır.

8. Sınıf içi öğretme-öğrenme süreçlerini etkili ve verimli hale getirmek isteyen bir öğretmen öncelikle aşağıdakilerden hangisinigerçekleştirmelidir?

programınınA) Uygulanan

etmelidir.A) Öğrencilerin bireysel özelliklerini, ilgi

veihtiyaçlarını tanımalıdır.

A) Okul-çevre işbirliğini sağlamanın yollarınıaramalıdır.

D) Konuları öğrencüerin isteklerine göre

belirlemelidir.E) Değerlendirme etkinliklerini

gerçekleştireceğine karar vermelidir.

o

'

oUJtO O O C\i

11. İlköğretim birinci kademedeki bir öğretmen öğrencilerini sınıfa davet ettiği bir doktorun etrafına daire olacak şekilde oturtturmuştur. Daha sonra doktordan yaptığı iş ile ilgili bilgi vermesini istemiştir. Doktorun konuşması bitince öğrencinin birine doktorun yaptığı görevlerden birini söylemesi istemiş, daha sonra diğer öğrencilerden arkadaşlarının söyledikleri görevi tekrarlayarak yeni bir görev daha söylemesini istemiştir.

Öğretmenin yaptığı bu etkinliğin temel amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Öğrencilerin meslekler hakkında bilgi sahibiolmasını sağlamak

B) Öğrencilerin sosyalleşmesini sağlamakB) Öğrencilerin dinleme becerisini geliştirmekD) Bir mesleğin önemli noktalarını

öğrencilerebuldurmak

E) Öğrencilerin biigiieri özümsemesini sağlamak

içeriğini analiz

nasıl

9. Öğretme-öğrenme sürecini, öğrenci merkezli eğitim anlayışını odak olarak gerçekleştirmek isteyen bir öğretmen, aşağıdaki yollardan öncelikle hangisini izlemelidir?

A) Sınıftaki tüm öğrencileri konuşmaya teşviketme

A) Öğrencilerin hazırbulunuşluk düzeyini dikkatealma

A) Anlatım yöntemini kullanmaA) Buluş yoluyla öğretim stratejisini uygulamaE) Öğrencilerin sorunlarını çözümünde ailelerden

destek alma

12. Aşağıdaki etkinliklerden hangisi öğrencilerin derse katılımını sağlamada diğerlerine göre daha az düzeyde etkilidir?

A) Birden fazla duyu organına hitap edenmateryaller kullanma.

B) Dramatizasyon ve benzetişimden faydalanmaB) Dersi problem çözme yöntemiyle yapılandırma.B) Tartışma tekniklerini kullanmaE) Dersin öğrenciye anlatılması

13. Aşağıda yapılan öğretim etkinliklerinin hangisinde öğrenmenin kalıcı hale gelmesi daha kolaydır?

A) Gözlem gezisi yoluyla öğrenmeA) Öğrencinin soru sormasıA) Rol oynama (dramatizasyon) ile öğrenmeA) Eğitim cd'si izlemeE) Doğrudan doğruya süreçte bulunarak öğrenme

14. Bazı öğrencilerin sürekli diğer arkadaşlarım rahatsız ettiğini, derslerde huzurluk yarattığını fark eden bir öğretmen öncelikle ne yapmalıdır?

A) Bu öğrencilere ceza vermelidir. -gA) Sorunun nedenini ve kaynağını belirlemeye 85

çalışmalıdır. -m

A) Bu öğrencileri azarlamalıdır. | jA) Öğrencilerin velileriyle görüşüp, onların sorunu ;g

çözmelerini istemelidir SE) Herhangi bir rahatsızlık yokmuş gibi ™

davranmalıdır ~

o m

15. Öğrencilerle etkili bir iletişim kurmak isteyen öğretmen, aşağıdakilerden hangisini vapmamalıdır?

A) Öğrencilerle göz temasını uzun tutmamalıdır.A) Öğrencilerin mahrem alanına girmemelidirA) Sürekli aynı ses tonu ile konuşmalıdırA) Öğrenci seviyesine uygun kelimeler seçmelidirE) Jest ve mimiklerini kullanarak mesajını

güçlendirmelidir.

CEVAP ANAHTARI„.................................................................................... .............................................................:..................................................■ ■ ■ • I

1.D 6.A 11.C

2. E 7. E 12. E

3. B 8. B 13. E

4.A 9. B 14. B

5. D 10.C 15. C

98- -SINIF YÖNETİMİ.

1. Öğretmen, aşağıdaki yöntemlerden hangisini

uzun süre kullanırsa, öğrencilerin öğretme-

öğrenme sürecine etkin katılımını sağlamada

yetersiz kalır? (2001 KPSS)

A) Buluş yöntemi

A) Ro! oynama yöntemi

A) Problem çözme yöntemi

A) Soru - yanıt yöntemi

E) Anlatım yöntemi

Uzun zamandır okullarda hakim olan anlatım yöntemi ekonomikliği ve kolaylığı ile çokça tercih edilmektedir. Düz anlatım, halen en çok kullanılan öğretim yöntemi olmaya devam ediyor. Ancak bu yöntemi etkili kullanabilmek için anlatıcının konuya hakim, anlatım becerileri gelişmiş olmalıdır. Bazı kişiler bu yöntemle, özellikle öğretmen dersi çok iyi anlatırsa, çok şey ; öğrenebilir. Aniatıma dayalı derslerin bir çok i yararı var: bilgileri etkili şekilde iletir, kalabalık sınıflarda iletişim kurmak için en iyi yoldur, heves - | bağlılık - heyecan gibi güçlü duyguları : uyandırabilir. Ancak, bu yöntemin bazı önemli • sorunları da vardır. Birçok kişi sunu ne kadar :

dinamik veya eğlendirici olursa olsun pasif şekilde dinlerken öğrenmeyebilir. Derslerde öğrenci katılımını arttırdığınız zaman, aynı zamanda öğrencilerin dikkatlerini çekmiş, içeriği açıklığa kavuşturmuş, fikirleri bireysel durumlara uygun hale getirmiş, kavramaya yardımcı olmuş olursunuz. Sonuç olarak, öğrenciler daha fazla öğrenir.

(Cevap E)

2. Aşağıdakilerden hangisi sınıf kurallarının

belirlenmesinde dikkate alınması gereken

noktalardan biridir? (2002 KPSS)

A) Kuralların kesin ve değişmez olması

A) Kuralların öğrencilerin de katılımıyla

tartışılarak belirlenmesi

A) Kuralların öğretmenlere bırakılması

A) Kurallara uymayanlara verilecek cezaların

bildirilmesi

E) Kuralların öğrenciler tarafından, özgürce

belirlenmesi

Sınıfta disiplini sağlama ve kuralların beiirlenmesinde bazı noktalara dikkat etmek gerekir.

1) Kurallar sadece öğretmen tarafından değil tümsınıfça belirlenmelidir. Öğrenciler birliktebelirlenen kurallara daha çok uyma eğilimindedir.

2) Kurallar sınıfın belirli bir yerine yazılarakasılmalıdır.

2) Konulan kuralların gerekliliği ve gerekçeleriüzerinde bütün öğrenciler tam ikna edilmelidir.

2) Kuralların uygulanması konusunda tutarlıdavranılmalı, bazı öğrencilere ayrıcalıktanınmamalı, kurallar çiğnenirse müdahaleedilmelidir.

5) Kuralları uygularken öğrencilerinizeözdenetimle hareket etmelerinin gerektiğinisöyleyin.

6) Okul kuralları ve sınıf kuralları ilk günleranlatılmalıdır

7) Kurallara sıkı sıkıya bağlı olmak gerekir. Ancaköğretmenin insiyatifi doğrultusunda ölçülüatlamalar yapılabilir.

7) Kurallar kesin değişmez değil şartlara göredeğişebilir nitelikte olmalıdır.

(Cevap B)

Öğrenciler öğrenmeye güdülenerek süreçte

etkin şekilde yer aldıklarında aşağıdakilerden

hangisi sınıf içinde ortaya çıkabilir? (2003

KPSS)

A) Verilen bilginin öneminin artması

A) Öğretmenin, sürecin merkezinde yer alması

A) Teorik bilgi ve uygulama arasında

denge

kurulması

A) Disiplin sorunlarının azalması

E) Öğretmenin rehberliğine gerek kalmaması

Sınıfta disiplin sağlanması sınıf ortamlarının eğitim süreçlerine uygun olarak düzenlenmesidir. Okul ve sınıf çalışmalarının düzenini ve düzgünlüğünü sağlayan önlemlerin hepsi disiplin kavramı içinde düşünülebilir. Disiplin sorunlarının büyük bir kısmı öğretim sürecinde pasif durumda olan öğrencilerden kaynaklanmaktadır. Eğitim süreçlerine aktif katılımın sağlandığı sınıf ortamları disiplin sorunları yaşamazlar. (Cevap D

ÇIKMIŞ SORULAR ve ÇÖZÜMLERÎ

-EĞİTİM BİÜMLERİ. 99

4. Öğrencinin öğrenmeye güdülendiğinin en

güçlü kanıtı aşağıdakilerden hangisidir? (2004

KPSS)

A) Öğretmenin sözleri ve hareketlerini

kurallara

uymaya önem vererek izleme

A) Konuyla ilgili sorulan soruları yanıtlama

A) Verilen görev ve sorumiulukları yerine

getirme

A) Davranışlarıyla derse katılmaya

istekli

olduğunu gösterme

E) Başkalarına bir şeyler öğretme isteği duyma

güdülenmenin doğal olarak bulunduğunu göstermektedir.

A şıkkı (öğrenme düzey farklılıklarının) ortadan kaldırılması ise, öğrenme düzey farklılıkları her sınıf ortamında bulunan normal bir durumdur. Öğretmen bu durumda her öğrenciye göre etkinlik programı uygulama ya da farklı yöntem ve teknikleri kullanma gibi önlemleri kullanarak öğrencilerin öğrenme düzey farklılıklarını öğretimde etkili olarak kullanır.

(Cevap B)

Öğrenme güdüsünün (motivasyonun) temel göstergeleri şunlardır:

-65535 Konunun önemini anlama

-65535 Öğrenmeye istekli olma

-65535 Öğrenmeye öncelik verme

-65535 Konunun nerede, ne zaman, ne şekilde işineyarayacağını anlama

(Cevap D) |cc tu o

'ccUJ

UJ

5. Öğretme-öğrenme süreçlerine aktif katılımın ~ fi

yüksek olduğu bir sınıfta aşağıdakilerden -fQ

aı

hangisi büyük ölçüde ortadan kalkar? (2004

KPSS)

A) Öğrenme düzeyi farkları

A) Disiplin sorunları

A) Bireysel çalışmalar

A) Güdüleme ihtiyaçları

E) Grupla çalışma olanakları

Sınıfta diğer öğrencilerden zeki, çalışkan ancak

yaramaz olan öğrencinin yaramazlığını önlemek

için aşağıdakilerden hangisi yapılır? (2004

KPSS)

A) Öğrenci dersten çıkartılır

A) Öğrenci sessiz durması için uyarılır

A) Öğrenciye ceza verilir

A) Dersle ilgili ek etkinlikler verilir

E) Öğrenci arkadaşlarınca uyarılır

Öğretme-öğrenme sürecinde tüm öğrencilerin ilgi, yetenek ve kapasiteleri doğrultusunda görev ve sorumluluk alarak süreçte aktif olmaları gerekmektedir: Her öğrenci bireysel düzeyine uygun etkinlikte bulunduğu için başka konularla meşgul olmaz, böylece disiplin sorunları ortadan kalkar.

Bu sorudaki D seçeneği (Güdüleme ihtiyaçlarını) güçlü bir çeldiricidir. Dikkat edilmesi gereken şey şu, soru kökünde tüm öğrencilerin aktif katılımının yüksek olduğu ifadesi var. Bu durum zaten

Eğer öğrenci diğer öğrencilerinden daha zeki çalışkan ama buna karşı da yaramazsa bu öğrenci sınıfta sıkılıyor demektir. Bu tip öğrenciler her zaman verilen etkinlikleri diğer öğrencilerden daha çabuk bitirdikleri için sınıfta sıkılmaktadır. Bu öğrencilere ek çalışmalar verilerek hem öğrencinin potansiyelini iyi bir şekilde kullanması sağlanır hem de öğrencinin sınıfın ortamını bozması engellenmiş olur.

(Cevap D)

100- -ÖĞRETMENLİK MESLEĞİNE GİRİŞ-

İyi Bir Öğretmende Bulunması Öngörülen Özellikler

Öğretmenlik mesleğinin kendine özgü bazı özellikleri vardır. Her ne kadar bu özellikler öğretmenin görev

yaptığı eğitim sisteminin amaçlarına, okulun misyonuna, okulun bulunduğu çevreye, velilerin beklentilerine,

okulunun hedef yapısına, idareci ve öğretmenlerin vizyonuna göre değişirse de aşağıda bu özelliklerden

bazıları verilmiştir:

1-Kişisel Özellikler: Öğretmende bulunması gereken kişisel özellikler hakkında bir çok araştırmalar

yapılmış ve bu araştırmalar sonucu farklı kişilik özelliklerinin önemi üzerinde durulmuştur Bugün iyi bir

öğretmenin özellikleri konusunda henüz herkesin uzlaşabileceği standartların oluşturulduğu söylenemez.

Ancak aşağıda genellikle tüm eğitimciler tarafından kabul gören, bir öğretmende bulunması gereken en

önemli kişilik özellikleri verilmiştir:

Öğrencilere karşı açık görüşlü ve objektif olma:

Öğretmen her şeyden önce açık ve ileri görüşlü olmalı, öğrencilerin davranış ve başarılarını

değerlendirirken tarafsız davranmalıdır. Buna ek olarak öğretmen, yapılacak değerlendirmede mümkün

olduğu kadar hissi tavır ve düşünceler altında kalmamalı, sınıftaki bütün öğrencilere karşı eşit mesafede

olmalı ve bunu da sınıfa hissettirmelidir.

Öğrencilerin beklenti ve gereksinmelerini dikkate alma: Her ne kadar müfredat programında öğretmenin yapması gerekenler belirtilmiş olsa da öğretmen ders planlanndan pek uzaklaşmadan öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarını gözetmelidir. Örneğin, ilkokulda okuyan ve orta öğretim sınavlarına hazırlanan öğrencileri için yardımcı ders kitapları, rehberlik çalışmaları, onların ileriyi daha iyi görmelerini sağlayıcı toplantılar, vb. düzenleyerek ve tertipleyerek öğrencilerin beklentilerini karşılayabilmelidir.

OGRETMENLIK MESLEGINE GIRIŞ Bir Meslek Olarak Öğretmenlik

Eğitimle ilgili sorunları bilimsel yöntemlerle araştırabilme: Öğretmen, eğitim sisteminin ve buna paralel

olarak da sınıf ortamında sürekli problemlerle karşılaşacağını bilir ve karşılaşılan problemleri bilimsel bir

yönteme göre çözüm arar. Örneğin, sınıftaki öğrencilerden okuma ve anlama bakımından geride olanların

fiziksel ya da psikolojik eksiklikleri olabileceğini düşünerek söz konusu öğrencilerin karşılaştıkları sınıf içi ve

sınıf dışı sorunları tespit eder. Öğrencilerin karşılaştıkları problemleri tespit ettikten sonra bunlar için olası

çözüm önerileri geliştirir ve bu önerileri deneyerek en uygun çözüm yoluna ulaşmaya çalışır.

Eğitimde bireysel farklılıkları dikkate alma: Etkili bir öğretmen sınıfında bulunan her öğrencinin kendine

has yetenekleri olduğunu, önemli olanın öğrencilerdeki bu yetenekleri keşfetmek suretiyle açığa çıkarmak

ve öğrencileri yetenekleri doğrultusunda yönlendirmek olduğunu bilir. Yoksa öğrencinin sınıfta anlatılan

her hangi bir dersten çok ileri ya da geride olmasını öğrenci için olumsuz bir özellik gibi yorumlamamalıyız.

Örneğin, öğrenci matematik derslerinde biraz tutuk olabilir ama beden eğitimi ya da müzik derslerinde pekala

bir deha olabilir. Onun için öğretmen özellikle belli derslerde bir anda istenilen başarıyı gösteremeyen

öğrencilere karşı olumsuz önyargılar beslememelidir.

Yenilik ve gelişmelere açık, kendini sürekli yenileyebilme: Çevredeki değişmelerden en fazla ye çabuk

etkilenecek kurum hiç kuşkusuz okuldur. Öğretmen meydana gelen bu değişikliklere karşı hiçbir zaman

arkasını dönemez, kayıtsız kalamaz. Örneğin, okul ortamını da çok yakından etkileyen bilgisayara karşı

öğretmen kendisini mutlaka yenilmeli, kurslara gitmeli ve bir öğretici olarak öğrencilerinden bilgi

bakımından daima önde olmalıdır. Bunun için de öğretmen okumalı, kurslara gitmeli, bilmediği konuları

sormalı ve araştırıcı olmalıdır.

Toplumsal değişmeleri anlayıp yorumlayabilme:İdeal ya da etkili bir öğretmen çevrede ve içinde yaşadığı topluma karşı sorumludur. Onun içindir ki, hizmet verdiği çevrede meydana gelecek değişmeleri yakından takip ederek, bu değişmeleri toplumun anlayacağı şekilde anlatıp yorumlayabilmeli, toplumun olumlu yönde değişme ve ilerlemesine yardımcı olmalıdır. Bir başka deyişle öğretmen, toplumunun değişme karşısında karşılaşacağı sıkıntıları kolayca aşabilmesi için onlara yardımcı olmalıdır.

Eğitim teknolojisindeki gelişmeleri yakından izleme: Günümüzde çağdaş eğitim sistemlerini biçimlendiren sosyal, ekonomik, teknolojik ve eğitsel koşullar değişmiştir. Eğitim hizmetlerini daha geniş kitlelere daha kaliteli biçimde götürebilmek için çağdaş eğitim teknolojisinin tüm imkanlarından etkili bir biçimde yararlanmak gerekmektedir. Bu imkanlardan yararlanmak suretiyle öğrenme-öğretme ortamını iyileştirmek, eğitimin kalitesini yükseltmek ve eğitim hizmetlerinin kapsamını genişletmek mümkündür. (Koşar, E. ve diğ. s.1.) Bu nedenle bu doğrultudaki yeniliklerin ve gelişmelerin yöneticiler, eğitimciler ve öğretmenler tarafından izlenmesi ve uygulamaya konulması gerekmektedir.

Öğretmen bilgisayar, internet, tepegöz, projeksiyon makinesi, opak projektör (episkop), datashovv ve sınıfta kullanabileceği diğer eğitim teknolojileri konusunda kendini sürekli yenilemelidir. Kuşkusuz bu konularda düzenlenecek konferanslara katılmalı, kitap, dergi, cd vb. kaynakları takip edebilmelidir. Hiç kuşkusuz bunun için de öğretmenlerin maaşları, ders ücretleri ve diğer sosyal imkanları günümüz şartlarına uygun seviyeye getirilmesi gerekir.

Araştırmacı bir yapıya sahip olma: Araştırıcılık, bir öğretmenin en fazla yaptığı ya da yapması gerektiği rollerden biridir. Çünkü sınıfta öğretici, rol modeli ve bilgi dağıtıcısı durumunda olan öğretmen, sınıfta anlatacağı konuları, kendisine sorulan soruları ya da öğrencilere yararlı olacağını düşündüğü konuları araştırmak için kendisini hazır hissetmeli ve istekli olmalıdır.

Yüksek başarı beklentisi: Öğretmenin öğrencilerden beklentileri ile öğrencilerin başarıları arasında yüksek ilişki vardır. Bu nedenle öğretmen öğrencilerinin başarılı olacağına inanmalı ve onları başarılı olmaları için desteklemelidir. Araştırmalar

öğretmenin öğrenciden beklentisi yüksek olduğu zamanlarda öğrencinin daha çok öğrendiğini göstermiştir. (Brophy, J. s.5-32) Bloom, tam öğrenme konusunda yapmış olduğu deneysel araştırmalarda her öğrencinin ihtiyaç duyduğu zaman ve ek öğrenme imkanları sağlandığında hedeflenen öğrenme düzeylerine ulaşabileceklerine dikkati çekmiştir. (Bloom, B. S. Çev. Durmuş Ali Özçelik, s.5.) Bu noktadan hareketle şu sonuca varılabilir. Öğretmen anlatmasını bildikten ve öğrencisini başarılı olacağına inandırdıktan ve ona yardım ettikten sonra bütün öğrenciler başarılı olacaktır. Zaten tam öğrenmenin temelinde de bu ilke yatmaktadır.

Yukarıdaki listenin daha da uzatılması mümkündür. Bunlar, ideal ya da etkili bir öğretmende bulunması öngörülen genel özellikler olarak nitelendirilebilir. Sınıf ortamında bir öğretmenin bunlara ek olarak bazı özelliklere de sahip olmasından söz edilebilir. Bunlar, iyi bir öğretmenin, içinde yaşadığı toplum, çevre ve dünyayı tanıması; insan psikolojisi konusunda uzman olması, toplumun isteklerini bilmesi, yeniliklere, değişmeye, teknolojik ilerlemelere, farklı kültürlere duyarlı olması şeklinde özetlenebilir. Etkili bir öğretmende bulunması arzu edilen özellikleri aşağıdaki başlıklar altında toplamak mümkündür:

Etkili Bir Öğretmende Bulunması Öngörülen

Özellikler

* Sabırlı davranır, olaylar karşısında dayanıklıdır ve duygularını kontrol altında tutar.

Tarklı inanç, görüş ve gruplara saygılı ve uzlaştırıcıdır.

*Kılık kıyafetine, temizlik ve düzene özen gösterir.

*Kendini geliştirmeye ve eleştirmeye açıktır. *Kişisel

sorunlarıyla sınıfı ve okulu meşgul etmez.

*Öğrencileri güdüleyici özelliklere sahiptir.

*Başarıya odaklanmıştır, öğrenciden yüksek başarı beklentisi içinde, destekleyicidir.

*Düşünce ve davranışlarıyla öğrenciler için modeldir.

*Öğrencilere karşı güler yüzlü, hoşgörülü ve sevecendir.

*Öğrencilere karşı güvenilir, dürüst, objektif, sırdaş ve dosttur.

*Sınıfta yapıcı ve eğitsel bir disiplin oluşturur.

*Liderlik özelliklerine sahiptir.

*Öğrencileri, velileri, çevresini etkilemede başarılıdır.

*Arabuluculuk, hakemlik, temsilcilik özelliklerine sahiptir.

*Cesaretlendirici ve destekleyicidir.

*Sevecen, anlayışlı ve esprilidir.

*Sorunlardan yakınmak yerine çözüm bulmak için çaba harcar.

*Sınıfta otoriteyi sağlar, sınıfı grup olarak cezalandırmaz, cezaları bireysel olarak verir.

*Verdiği ödevleri takip ve kontrol eder.

*Başarılı öğrencileri taktir eder, över ve grup içinde ödüllendirir.

*Eğitim bilimlerinin temel kavramlarını tanır ve öğrenmeyi kolaylaştırır.

*İyi bir gözlemcidir, kendini sürekli yenileme gayreti içindedir.

2- Mesleki Özellikler: Öğretmenin temel görevi öğrenmeyi sağlamaktır. Öğretmenlerin bu görevi yerine getirebilecek mesleki niteliklere sahip olması gerekmektedir. Öğretmenin mesleki niteliği genel kültür, konu alanı bilgisi ve öğretmeniik meslek bilgi ve becerilerine bağlıdır. (Erden, M. s.43.) Bir öğretmenin kişilik özellikleri ne kadar olumlu olursa olsun bu özelliklere sahip olmadığı taktirde etkili bir öğretmen olması mümkün değildir.

a) Alan Bilgisi: Öğretmen yetiştirme programlarında öğretmen adayının belirli bir alanda uzmanlık bilgisine sahip olması amaçlanmaktadır. Sınıf öğretmeni, fen bilgisi öğretmeni, Türkçe öğretmeni gibi. Dolayısıyla programda yer alan derslerin bir kısmı da bunu sağlamaya dönüktür. Öğretmenin mesleki başarısı için öncelikle kendi uzmanlık alanını iyi bilmesi gerekir. Her ne kadar "öğretmen olunmaz, doğulur" biçiminde bir söz var ise de öğretebilme için önce bilmek gerekir. (Şişman, M. s.10.) Örgün eğitim kurumları kültürün daha çok bilim ürünü olan bilgi ve becerilerini kazandırmaya çalışırlar. Ülkemizde eğitim programları Tarih, Coğrafya, Matematik, Edebiyat gibi konu alanlarına göre düzenlenmiştir. Bu nedenle öğretmenler aynı zamanda konu alanı uzmanı olmakzorundadırlar.

b) Öğretmenlik Meslek Bilgisi: Ûğretmenin bir alanı ya da konuyu çok iyi bilmesi, öğretimin önkoşulu olmasına karşılık başarılı bir öğretim için yeterli değildir. Öğretmen, bildiğini nasıl öğreteceğini de bilmelidir. Bir öğretmenin bir alanda uzmanlık bilgisine sahip olması yanında aynı zamanda öğretmenlik mesleği ile ilgili bazı bilgi ve becerilere de gereksinimi vardır. Öğretmen konu alanını ne kadar iyi bilirse bilsin, sahip olduğu bilgileri öğrencilerine aktaramazsa mesleğinde başarılı olamaz. Bu nedenle öğretmenin, öğretme becerisine sahip olması gerekir. (Erden, M. s.44.)

Eğitimde öğretmenin kişisel nitelikleri önemlidir, ancak bunlar mesleki niteliklerle tamamlandığında bir anlam ifade etmektedir. Çünkü öğretmenin asıl görevi olan öğrenmeyi sağlayabilmesi için mesleki yeterliliklere de sahip olması gerekmektedir. Aksi taktirde görevini yapamaz. Öğretmenlerde aranan mesleki nitelikler aşağıda özetlenmiştir:

* Öğretim Sürecini Planlama: İyi hazırlanmış bir öğretim planı, öğretmeninin öğrenciyi öğrenme işine katması ve başarılı olmasında büyük rol oynar. Ancak öğretmen sınıf ortamında gerekirse öğrenci ihtiyaçlarına uygun olarak planını değiştirebilmeli ve öğrencilere alternatif etkinlikleri sunabilmelidir. Öğretmenin bunu gerçekleştirebilmesi için, deneyimli, esnek ve uyarlayıcı niteliklere sahip olması gerekir. Her ne kadar öğretmen anlatacağı konuları ders planına göre anlatması gerekli ise de öğrencilerin fiziksel ve psikolojik "hazır bulunuşluk" düzeylerini de göz önüne alması gerekir. Anlatılacak konulara bir şekilde hazır olmayan öğrenci grubuna da öğretmen sırf ders planını harfiyen takip etmek , konuları yetiştirmek ya da okul idaresiyle ters düşmemek vb. sebeplerle "hazır" olmayan öğrenci grubuna ne pahasına olursa olsun "konuları yetiştirme" yolunu seçmemelidir. Çünkü "hazır bulunuşluk" çağdaş bir eğitim-öğretim sürecinde en önemli faktörlerden biridir.

Çeşitlilik Getirebilme: Etkili bir öğretmen anlatılacak konuları özellikle öğrenci grubunun ve anlatılacak konuları da dikkate alarak konunun asıl temasını kaybetmeden çeşitlilikle anlatabilmelidir. Burada özellikle yardımcı materyaller, teknolojiden yararlanma ya da anlatılacak konuda "uzaman" olduğu düşünülen kişilerden de yararlanılabilir. Bu sayede hem öğrencilerin görüş açıları gelişir, hem de uzman kişilerin özelliğine göre birinci kaynaktan

bilgi edinmiş olurlar. Öğretmenin sınıf ortamına değişiklik getirebilmesi için yeniliklere açık ve yaratıcı olması, okul yönetiminin de öğretmene bu konularda yardımcı olması ve dışarıdan uzman davet edilmesi konularına sıcak bakması gerekir. Mesleki becerileri kuvvetli ve deneyimli, teknolojik materyallere ilgisi olan öğretmenler için değişiklik sağlamak daha kolay olmaktadır.

Öğretim Süresini Etkili Kullanma: Öğretmenin akademik öğrenme süresini uzatması için, derslere hazırlıklı ve tam zamanında girmesi, öğretim sürecinde kullanacağı materyalleri önceden hazırlaması, sınıfın kurallarını önceden belirleyerek öğrencilerin uymasını sağlaması, süre artarsa kalan zamanı nasıl değerlendireceğini planlaması gerekir. (Erden, M. s.46.) Çünkü, öğretmen bilmelidir ki, öğreteceği dersin süresini uzatma imkanı ve lüksü yoktur, ancak derse hazırlıklı girdiği zaman sınırlı olan süreyi etkili kullanabilecektir. Bunun için de vereceği örnekleri, öğrenciler tarafından sorulan soruları akıllıca cevaplamalı ki ders süresi etkili olarak kullanılabilsin. Ayrıca öğretmen öğrenciler tarafından sorulan soruları ayıklayabilmeli, hangi soruların "öğrenme" amaçlı hangilerinin "dersi kaynatma amaçlı" vb. olduğunu bilmeli ve öğrenme amaçlı soruları cevapladıktan sonra dersi kaynatma amaçlı soruları bir şekilde öğrencileri de küçük düşürmeden konulara devam etmelidir.

Katılımcı Öğretim Ortamı Düzenleme:Öğrencilerin etkin katılımı sağlamak için öğretmenin katılımcı öğretim yöntem ve tekniklerini iyi bilmesi, sınıfta öğrencilere düşünmeye, öğrenmeye teşvik edecek sorular sorabilmesi gerekmektedir.. Anlatılacak konu özelliği gereği her ne kadar anlatım yöntemine ya da öğretmenin daha etkin olmasını gerektiren başka yöntemleri gerekîirse de öğretmen bir şekilde öğrencilerin katılımını sağlamalıdır. Çünkü öğrencilerin katılımının sağlandığı öğretim yöntemlerinde başarının arttığı eğitimciler tarafından genel olarak kabul edilen bir uygulamadır. Kuşkusuz bazı öğrenciler bireysel farklılıklardan, yetişme tarzlarından ya da o bölgede hakim olan kültürleri gereği pek konuşmak, derse katılmak istemeyebilirler. Bu durumda öğretmen öğrencileri rencide etmeden, arkadaşları arasında küçük düşürmeden derse katılımını sağlamalıdır. Ayrıca öğretmen, derse katılımı olan öğrencileri de sözle, notla vb. şekillerde ödüllendirmelidir.

Öğrencilerdeki Gelişimi İzleme: Etkili bir öğretmen sınıftaki bütün öğrencilerin gelişmelerini izlemeli, kaydetmeli ve sınıf ortalamasının altında kalan öğrenciler için alternatif yöntemler uygulamalıdır. Bu yöntemlerin uygulanmasında diğer öğretmenlerin, öğrenci velilerinin ve şüphesiz öğrencilerin kendilerinin de görüşleri alınmalıdır. Uygulanacak yöntemler bazı öğrenciler üzerinde olumlu etki gösterebilir, olumlu etki görülmeyen öğrenciler için hemen olumsuz tavırlar takınmadan program gözden geçirilmeli ve gerekirse başka yöntemler sabırla denenmelidir. Unutulmamalıdır ki, burada önemli olan öğrenciyi topluma ve hayata kazandırmaktır.

Mesleksel Özellikler

*65535 Zamanı etkili kullanır, derslere zamanında başlarve zamanında bitirir.

*65535 Diğer yönetici ve öğretmenlerle işbirliği yapar.

*65535 Öğrencinin sorunlarını, fizyolojik, duygusal, sosyalözelliklerini bilir ve buna göre davranır.

*Öğrencilerin problem çözme, sistematik ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmeye çalışır.

* Öğrendiklerini praîiğe dönüştürebilen bireyleryetiştirir.

*65535 Öğrencileri bir üst öğrenime, topluma ve hayatahazırlamaya çalışır.

*65535 Öğretim ve öğrenmeyle ilgili son gelişmeleri izlerve sınıfta uygulamaya çalışır.

*65535 Sınıf yönetiminin tüm etkinliklerinde öğrencininkatılımını esas alır.

*65535 Kendini sürekli geliştirmenin arayışı içinde olur.

*65535 Güvenilir ve geçerli ölçme tekniklerini kullanaraköğrenci başarısını objektif değerlendirir.

*65535 Öğrencilere, eğitimin, öğrenmenin yaşam boyudevam eden bir süreç olduğu bilincini kazandırır.

*65535 Özgür bir sınıf ortamı hazırlayarak öğrencileringirişken, kendini gerçekleştirebilen bireyler olmasınısağlamaya çalışır.

*65535 Her türlü öğretim yöntem, teknik ve stratejilerindenöğretimde yararlanır.

3-Genel Kültür: Hangi dersi okutursa okutsun, öğrencilerin sosyalleşmesini sağlamak ve onlara kültürü aktarmak bütün öğretmenlerin görevleri arasında yer almaktadır. Temel görevi öğrencinin sosyalleşmesi ve toplumsal kültürü öğrenciye

104- -ÖĞRETMENÜK MESLEĞİNE GİRİŞ-

aktarmak olan öğretmenin bu görevini başarıyla yerine getirebilmesi için içinde yaşadığı toplumu, kültürel özellikleri ile birlikte tanıması gerekir. Öğretmen görev yaptığı yerleşim biriminin özelliklerini, ailelerin yaşam tarzını, değerlerini ve normlarını bilmelidir. Aksi taktirde istemedikleri halde kendilerini çevre, aile veya öğrenci ile çatışma halinde bulabilirler.

Öğretmenlerin sahip olmaları gereken alan bilgisi vemeslekle ilgili bilgi ve becerileri yanında bazıalanlarda da ek bilgilere gereksinimleri olmakta,öğretmen adaylarının geniş bir dünya görüşüne vegenel kültüre sahip olmaları beklenmektedir.Öğretmenden beklenen sadece belirli bir alandauzmanlık bilgisine sahip olması değil, olayları,insanı, toplumu ve dünyayı ilgilendiren bir takımsorunları görebilmesi ve bunlar için çözüm yollarıdüşünebilmesidir. Bunun için de öğretmenlerin,özellikle lisans öğrenimlerini tamamladıktan sonraüniversitelerin ilgili bölüm ve fakültelerine devamederek insan bilimleri, sosyal bilimler, kültür bilimleriolarak nitelendirilen felsefe, sosyoloji, güzel sanatlargibi alanlarda seminerlere katılmaları, sertifikaalmaları, lisans üstü programlara devam etmeleri vb.etkinliklere devam etmek yoluyla yukarıda işaret §>edilen konularda genel bir bakış açısına sahip §olmaları ve olumlu bir dünyanın kurulmasına göncülük etmeleri beklenmektedir. §

1. Bir öğretmende bulunması gereken kişisel özellikler ile ilgili olarak aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Öğrencilere karşı açık görüşlü ve objektif olmaA) Öğrencilerin beklenti ve gereksinmelerini

dikkatealma:

C) Eğitimle ilgili sorunları bilimsel yöntemlerlearaştırabilme

D) Eğitimde bireysel farklılıkları dikkate almaEJMesleği ile ilgili geniş bir alan bilgisine sahip olma

A,B,C, D seçenekleri bir öğretmenin sahip olması gereken kişisel özelliklerden birkaçıdır. Oysa E seçeneğinde verilen ifade bir öğretmenin mesleki açıdan sahip olması gereken özelliklerinden birisidir.

(Cevap E)

ÇOZUMLU KAVRAMA

2. Aşağıdakilerden hangisi etkili bir öğretmenin sahip olması gereken özelliklerden birisi değildir?

A) Başarıya odaklanmıştır, öğrenciden yüksekbaşarı beklentisi içinde, destekleyicidir.

B)Düşünce ve davranışlarıyla öğrenciler içinmodeldir. C) Arabuluculuk, hakemlik, temsilcilik

özelliklerinesahiptir.

D)Cesaretlendirici ve destekleyicidir. EJÖğrenme malzemesini bireysel özelliklere göre

değil, sınıfın genel özelliklerini dikkate alaraköğretmeye çalışmaktadır.

A,B,C, D seçenekleri etkili bir öğretmenin sahip olması gereken özelliklerden birkaçıdır. Oysa E seçeneğinde verilen ifade yanlış bir ifade olup, etkili bir öğretmen öğrenme-öğretme sürecinde bireysel farklı l ıkları da dikkate alan bir öğretmendir.

(Cevap E)

3. Aşağıdakilerden hangisi bir öğretmende

bulunması gereken mesleki özelliklerden

birisidir?

A)Yüksek başarı beklentisi içerisinde olma B)Yenilik ve gelişmelere azık olma, kendini sürekli

olarak yenileyebilmeC)Toplumsal değişmeleri anlayıp yorumlayabilme D)Öğretim sürecini etkin olarak planlayabilme EJSevecen, anlayışlı ve sabırlı olma

A, B,C ve E seçeneklerinde verilen ifadeler etkili

bir öğretmende bulunması gereken özellikler iken,

D seçeneğinde verilen ifade bir öğretmende

bulunması gereken mesleki niteliklerden birisidir.

(Cevap D)

ccLÜ Q

*E uı

S

&

4 ftilgiNotu /

1

Bir öğretmende bulunması gereken meslekiözellikler şunlardır:» Zamanı etkili kullanır, derslere zamanında başlar ve zamanında bitirir. » Diğer yönetici ve öğretmenlerle işbirliği yapar. » Öğrencinin sorunlarını, fizyolojik, duygusal, sosyal özelliklerini bilir ve buna göre davranır. » Öğrencilerin problem çözme, sistematik ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmeye çalışır. I » Öğrendiklerini pratiğe dönüştürebilen bireyler yetiştirir. » Öğrencileri bir üst öğrenime, topluma ve hayaîa hazırlamaya çalışır. » Öğretim ve öğrenmeyle ilgili son gelişmeleri izler ve sınıfta uygulamaya çalışır. » Sınıf yönetiminin tüm etkinliklerinde öğrencinin katılımını esas alır. » Kendini sürekli geliştirmenin arayışı içinde olur. » Güvenilir ve geçerli ölçme tekniklerini kulianarak öğrenci başarısını objektif değerlendirir. » Öğrencilere, eğitimin, öğrenmenin yaşam boyu devam eden bir süreç olduğu bilincini kazandırır.* Özgür bir sınıf ortamı hazırlayarak öğrencilerin girişken, kendini gerçekleştirebilen bireyler olmasını sağlamaya çalışır. » Her türiü öğretim yöntem, teknik ve stratejilerinden öğretimde yararlamr.

'5UJ5"

4. Aşağıda verilen ifadelerden hangisi bir

öğretmenin sahip olması gereken mesleki

özelliklerden birisi değildir?

A)Öğretim sürecini planlayabilme BJÖğretim sürecine çeşitlilik getirebilme C)Öğretim süresini etkili kullanabilme DJKatılımcı öğretim ortamı düzenleme EJÖğrencinin bilişsel kapasitesi dikkate alma, duygularını görmezlikten gelme.

5. "Etkili bir öğretmenin öğretim yöntem ve

tekniklerini iyi bilmesi gerekir, sınıfta öğrencileri

düşünmeye ve öğrenmeye sevk etmelidir" diyen

birisi, etkili bir öğretmende bulunması gereken

hangi özelliğe göndermede bulunmaktadır?

A)Öğretim süresini etkili kullanma BJKatılımcı bir öğretim ortamı düzenleme C)Öğrencilerdeki gelişimi izleme DJÇeşitlilik getirebilme EJÖğretim süresini iyi planlayabilme

A, B,C, D seneklerinde verilen ifadeler bir

öğretmen bulunması gereken mesleki niteiikler

iken E seçeneği yanlış bir ifadedir.

(Cevap E)

Yukarıdaki metindeki ifadeyi kullanan bir kimse B

seçeneğinde verilen etkili bir öğretmende

bulunması gereken özelliğe vurgu yapmaktadır.

(Cevap B)

106- -ÖĞRETMENLİK MESLEĞİNE GİRİS-

6. "Hangi dersi okutursa okutsun, öğrencilerin

sosyalleşmesini sağlamak ve onlara kültürü

aktarmak bütün öğretmenlerin görevleri arasında

yer almaktadır." Bu görevi yerine getirmek için

öğretmenler aşağıdakilerden hangisini iyi bilmek

zorundadırlar?

A) Ulusal ve yerel düzeyde müfredat programıgeliştirmeyi

A) Ulusal ve yerel bazda toplumun sosyal vekültürel yapısını

A) Öğretme-öğrenme sürecinin planlanmasında veuygulanmasında dikkat edilmesi gereken tümhususları

A) Sağlıklı ve etkili iletişim becerilerine sahip olmasıE) Verdiği ders konularında iyi bir bilim eğitimi

görmüş olması

8. Etkili bir öğretmenden beklenen yükümlülüklerin

başında öğrencilerine, meslektaşlarına karşı adil

bir şekilde davranabilme yeteneğine sahip olması

gelmektedir. Aşağıdakilerden hangisi öğretmenin

adil olmasını en iyi açıklayan bir ifadedir?

A) Öğrencilerini anlamaya çalışarak, onlarınsergiledikleri tutum ve davranışları hoşgörüylekarşılaması, gerek çözüm yolların onlaragöstermesi.

A) Öğrencilerde gözlediği hoşgörüsüz davranışlarıiyi izlemesi ve gerekli tedbirleri alması.

A) Öğrenme güçlüğü olan birkaç öğrenciyleöğretmenin daha fazla ilgilenmesi.

A) Öğrencilerin tümüne okulu ve arkadaşlarınısevdirebilmesi.

E) Bütün öğrencilerin sorunlarıyla ilgilenmesi veonlara bu güveni vermesi.

Etkili bir öğretmenin görevlerinden bir tanesi de

öğrencilerinin sosyalleşme süreçlerine yardımcı

olmaktır. Bu durum öğretmenin toplumun sosyal

ve kültürel yapısını iyi bilmesini gerektirmektedir.

(Cevap B)

A seçeneğinde verilen ifade, öğretmenlerin

öğrencilerine karşı neden adil olmaları gerektiğini

açıklayan en iyi ifadedir.

(Cevap A)

z: oçn oUJ

7. Aşağıdakilerden hangisi öğrenme-öğretme süreci >

içerisinde öğretmenin görevlerinden birisi

değildir?

9.

A)Öğrencilerin psikolojik sorunlarını çözmelerineyardımcı olmak. B)Öğrencileri derse hazırlamak ve

ders sırasında daonların öğrenme motivasyonlarını sürekli yüksektutmak. C)Öğretilen bilgilerin işe ve

davranışadönüştürülmesi ve uygulanmasını sağlamak.

D)Öğrencilerin öğrenmelerini kolaylaştıracak biröğrenme ortamı hazırlamak. E)Toplumun

kültürel değerlerini öğrencilereaktararak onların sağlıklı bir şekildesosyalleşmelerine katkıda bulunmak.

"Öğretmenin akademik öğrenme süresini

uzatması için, derslere hazırlıklı ve tam

zamanında girmesi, öğrenme sürecinde

kullanacağı materyalleri önceden hazırlaması,

kuralları önceden belirleyerek tüm öğrencilerin

uymasını sağlaması, dersin sonunda kalan süreyi

nasıl kullanacağını planlaması" olarak ifade

edilen kavram aşağıdakilerden hangisinde doğru

olarak verilmiştir?

A) Kalıcı öğretim ortamı düzenlemeA) Öğretim süresini etkili kullanmaA) Öğretim sürecine çeşitlilik getirebilmeA) Öğretim sürecini planlamaE) Öğrencilerde gelişimi izleyebilme

B,C,D ve E seçeneklerinde verilen ifadeler bir

öğretmenin yapması gereken görevler iken A

seçeneğinde verilen ifade öğretmenin değil

psikolojik danışmanların ve diğer uzmanların

yardımcı olmaları gereken görevlerden birisidir.

(Cevap A)

Yukarıda verilen ifade metin B seçeneğinde

verilen ifadenin karşılığıdır.

(Cevap B)

10. Temel görevi öğrencilerinin sosyalleşmesi ve

toplumsal kültürü öğrencilerine aktarmak olan bir

öğretmene bu görevini etkili bir öğretmende

bulunması gereken mesleki özelliklerden hangi

özellik vermektedir?

A) Kişisel özelliklerA) AlanbilgisiA) GenelkültürA) Öğretmenlik meslek bilgisiE) Bilişsel özellikler

Öğrencilerin sosyalleşmesini sağlamak ve onlara

kültürü aktarmak, bir öğretmenin genel kültür

özelliğinin öğrenmende bulunmasını öngördüğü

bir durumdur.

(Cevap C)

1. "Bir öğretmenin mesleğini yapabilmesi için sahip

olması gereken bazı özellikler vardır. Bu özellikler

aynı öğretmenden beklenen görevleri ve göstermesi

gereken davranış kalıplarını içerir."

Aşağıdakilerden hangisi öğretmenden beklenen

özelliklerin şekillenmesinde diğerlerine göre daha

çok etkilidir?

A) Veli beklentileriA) Teknoloji alanında gelişmelerA) Okulun misyonu ve vizyonuA) Eğitim sisteminin amaçlarıE) İdarecilerin beklentileri

ccUJ

UJ

S

s

"Günümüz eğitim sistemi öğrenciyi merkeze alan

bir yapıya sahiptir. Çağdaş eğitimin amacı

öğrencinin kendini gerçekleştirmesine yardımcı

olmaktır."

Yukarıdakilere göre öğrencilerin kişilik

gelişimleri ve kendilerini gerçekleştirmeleri

açısından öğretmenin sahip olması gereken

en önemli kişilik özelliği aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Yenilik ve gelişmelere açık olma, kendinigeliştirebilme

A) Eğitimde bireysel farklılıkları dikkate almaA) Toplumsal değişmeleri anlayabilme

veyorumlayabilme

A) Eğitim teknolojilerindeki gelişmeleri izleyebilmeE) Yüksek başarı beklentisi

Klasik eğitim anlayışı öğrenciye bilgilerin

aktarılmasını esas alır ve öğrencilerden bilgili,

disiplinli bireyler olması bekler. Modern eğitim

anlayışında ise konuların öğrenilmesi değil

öğrenmenin öğrenilmesi esastır. Çağdaş

eğitimde disiplinli kurallara uyan bireyler değil

kendini gerçekleştirmiş bireyler yetiştirmek

esastır. Öğrencinin kendini gerçekleştirme

sürecinde öğretmene düşen en önemli görev

öğrenciyi diğer bireylerden farklı, kendine özgü

bir birey olduğunu kabul etmek ve bunu

öğrenciye yansıtmaktır. Öğrenci birey olarak

değerlidir. Öğrencilerin bireysel farklılıkları

onları kendileri yapan özelliklerdir. Öğretim

süreci de bu farklılıklara göre şekillenmelidir.

(Cevap B)

Öğretmenlik mesleğinden beklentiler kültürden

kültüre değişiklik göstermektedir. Öğretmenlik

mesleğinin davranış kalıplarını özelliklerini

öncelikli olarak kültür ve bu kültürün aktarıcısı

olan eğitim sistemi belirler. Temele aldığımız

eğitim felsefesi öğretmenin rollerini de açıklar.

Eğer eğitim felsefesi içeriği aktarılmasına önem

veriyorsa öğretmen sınıfta bilgi aktarıcısı, eğer

kültürün aktarılması esassa öğretmen kültürün

temsilcisi, eğer felsefemiz gelişimci ve öğrencinin

beklentilerine önem veriyorsa öğretmen

öğrenmeye rehberlik eden görevindedir.

Öğretmenden beklenen özellikleri öncelikli olarak

eğitim sisteminin amaçları belirler.

(Cevap D)

3. Tüm sosyal beceri öğrenmelerinde olduğu gibi

öğrencilerin demokrasiyi de yaşayarak öğrenmeleri

esastır."

Öğrencilere demokrasi eğitimi için öğretmenin

aşağıdaki kişilik özelliklerinden hangisine sahip

olması diğerlerine göre daha önemlidir?

A) Öğrencilere karşı açık görüşlü ve objektif olmaA) Yenilik ve gelişmelere açık olmaA) Öğrencilere karşı yüksek başarı

beklentisinesahip olma

A) Eğitim teknolojisindeki değişimleri izlemeE) Toplumsal değişmelere duyarlı olma

108- -ÖĞRETMENÜK MESLEĞİNE GİRİŞ-

En kalıcı öğrenme öğrencinin yaparak yaşayarak

öğrenmesidir. Uygulama ile bütünleşmiş bir

öğrenme daha kalıcıdır. Özellikle öğrencilere

kazandırılmak istenen sosyal becerilerde Eğer

öğrencilere demokrasiyi, karşı görüşlere saygılı

olmayı öğretmek ve öğrencilerin bunları

uygulamasını istiyorsak öğrencilere demokratik bir

sınıf ortamı hazırlamalıyız. Öğretmen öğrencilere

karşı eşit davranmalı, onlara karşı açık görüşlü ve

objektif olmalıdır.

(Cevap A)

4. "Salt içerik ağırlıklı Klasik eğitim anlayışı eğitimde

yeni felsefeler ışığında yerini gelişimci bir yapıya

bırakmıştır."

Yukarıdakilere göre çağdaş eğitim sistemi içinde

gelişimsel bir eğitim anlayışı için öğretmene

düşen en önemli görev aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Öğretim stratejilerini iyi derecede kullanabilmeA) Öğrenme-öğretme süreçlerinde

gelişimselözellikleri ve bireysel farkları dikkate alma

A) Rekabetçi sınıf ortamları oluşturup öğrencilerinöğrenme motivasyonlarını güçlendirme

A) Öğretim etkinliklerinde öğrencilere çok boyutluve zengin uyarıcılar sunabilme

E) Konu a!anı ve ders kitabı içeriğine bağlı kalma

"Modern eğitim anlayışında disiplin öğrencilerin

sürekli uyarılması değil öğrencilere oto kontrol

becerisini kazandırılmasıdır."

Öğretmenin sınıfta yukarıda bahsedilen anlamıyla

disiplini sağlaması için aşağıdaki davranışlardan

hangisini sergilemesi gerekir?

A) Öğrenme etkinliklerinde daha aktif rol almalıA) Sınıftaki problem davranışların cezasını

tümsınıfa vermeli

A) Öğretim yılı başında sınıfta bir lider belirlemeliA) Kurallara uymanın gerekliliğini öğrencilereanlatmalıE) Disiplin yönetmeliklerini öğrencilere sık sık

hatırlatmalı

Disiplin kültürden kültüre hatta kültür içinde

kurumdan kuruma değişiklik gösteren bir

kavramdır. Bir okuldaki disiplin anlayışı ile

ordudaki veya bir iş yerindeki disiplin anlayışı

farlılık gösterir. Sınıfta disiplin ise öğretim

sürecinin etkili biçimde yürütülebilmesi için uygun

sınıf ortamının oluşturulmasıdır. Disiplin

öğrencilerin kontrol edilmesi değildir. Öğrencilerin

sınıf kurallarının gerekliliğine inanmaları ve kendi

iç denetimlerini gerçekleştirebilmeleridir. Sınıfta

disiplinin ilk basamağı da öğrencilerin sınıf

kurallarının gerekliliğine inanmalarıdır.

(Cevap D)

Çağdaş eğitim anlayışı öğrenciyi bir bütün olarak

değerlendirir ve öğrencinin her alanda gelişimi için

uğraşır. Gelişimsel yaklaşımda öğretim sürecinde

öğretmenin öncelikli dikkat etmesi gereken husus

öğrenci beklentileri ve gelişimsel özellikleridir.

Öğretim süreci öğrenci geüşimsel özelliklerine ve

bireysel farklılıklarına göre şekillenmeli ve

öğrenciyi tüm gelişim alanlarında desteklemek

esas alınmalıdır.

(Cevap B)

6. Aşağıdakilerden hangisi öğretmenin mesleğini

etkili biçimde gerçekleştirebilmesi için sahip

olması gereken mesleksel özelliklerden biri

değildir?

A) Ders süresini etkili kullanabilmeA) Diğer öğretmenlerle işbirliği yapabilmeA) Farklı inanç ve değerlere sahip öğrencilere

karşısaygılı olma

A) Öğretim sürecinde her türlü öğretimyönteminden yararlanabilmeE) Öğrendiklerini uygulayabilen bireyler

yetiştirebilme

-EGITIM BILIMLERL 109

Öğretmenin sahip olması gereken mesleksel

özellikler alan bilgisi ve öğretmenlik meslek

bilgisidir. Alan bilgisi öğretmenin alanında

uzmanlık bilgisine sahip olmasıdır. Öğretmenlik

meslek bilgisi de öğretmenin bildiklerini

öğrencilere nasıl öğreteceğini bilmesidir. Meslek

bilgisi öğretmenin ders sürecini planlayabilmesi,

öğretim yöntemlerini kullanabilmesi, güvenilir

ölçme ve değerlendirme yapabilmesi gibi öğretme

faaliyetine ilişkin bilgileri içerir. Öğretmenin farklı

görüşlere saygılı olması öğretmenin kişilik

özelliğidir.

(Cevap C)

7. Öğretmenin derste öğreteceği konuya önceden

hazırlanması, derste kullanacağı araç ve gereci

önceden planlaması aşağıdakilerden hangisi

içindir?

A) Öğretme süresini etkili kullanmaA) Katılımcı bir öğretme ortamı oluşturmaA) Öğrencilerin gelişimlerini izleyebilmeA) Objektif bir ölçme-değerlendirme yapabilmeE) Öğrenme güçlüklerini ortadan kaldırma

CD

ocUJQ

UJ

Öğretmenin yeterli derecede genel kültüre sahip

olması eğitim sürecinde aşağıdakilerden

hangisinin gerçekleşmesi için daha önemlidir?

A) Öğrenciye uygulamayla iç içe bir öğretim sürecihazırlamak

A) Öğrenme güçlüklerini en aza indirmekA) Öğrencinin sosyalleşmesi ve toplumsal

kültürüözümlemesi

A) Öğrencilere gelişimsel özelliklerine uygunöğrenme yaşantıları sağlayabilme

E) Öğretim etkinliklerini zenginleştirme

Öğretmenin görevi sadece öğrettiği derse ilişkin

bilgileri öğrencilere aktarmak değildir. Sınıf

öğrencilerin sosyalleşmesi ve kültürün

öğretildiği bir ortamdır. Öğretmende

öğrencilere sosyal beceri kazandırmak için

mesleki bilgi ve becerisinin yanında zengin bir

genel kültüre sahip olmalıdır. Öğreîmen içinde

yaşadığı toplumun kurallarını özümlemeli,

bulundukları çevrenin norm ve değer

yargılarını bilmelidir. Kültürden uzak bir

öğretmen öğrencilerin sosyalleşmesi için üzerine

düşen görevi yerine getiremez.

(Cevap C)

Öğretmenin akademik öğrenme süresini uzatması

için, derslere hazırlıklı ve tam zamanında girmesi,

öğretim sürecinde kullanacağı materyalleri

önceden hazırlaması, sınıfın kurallarını önceden

belirleyerek öğrencilerin uymasını sağlaması, süre

artarsa kalan zamanı nasıl değerlendireceğini

planlaması gerekir. (Erden, M. s.46.) Öğretme

okul ortamında sınırlı bir sürede gerçekleştirilir.

Plansız ve hazırlıksız bir öğretim etkinliği öğretim

süresinin verimli bir biçimde kuilanılmasını

engeller. Öğretim sürecinde yapılan yıllık, ünite ve

ders plan ve programları öğretme süresini daha

etkili kullanmak içindir.

(Cevap A)

9. "Eğitim ortamında en sık rastlanan sorunlardan biri de

öğrencilere ilişkin ön yargılardır. Bunlardan bir şey

olmaz, ne yaparsam yapayım bu öğrenciler

öğrenemez gibi düşünceler öğretim etkinliklerini

olumsuz etkiler"

Yukarıda anlatılan eğitim sorununun nedeni


A) Öğretmenin alan bilgisindeki eksikliklerA) Öğretmenin araştırmacı bir yapıya

sahipolmaması

A) Öğretmenin sosyal değişmelere karşı kayıtsızkalması

A) Öğretmenin eğitim teknolojilerindeki gelişmeleriizleyememeE) Öğretmenin düşük başarı beklentisi

Öğrencilerin başarıları ile öğretmenin

öğrencilerinden beklentileri arasında yüksek bir

ilişki vardır. Eğer öğretmen öğrencilerinin başarılı

olacağına inanmazsa öğrencilerin kendi

potansiyellerini gerçekleştirmeleri güçleşir. İdeal

bir öğretmen öğrencilerinin başaracağına inanmalı

ve onları desteklemelidir. Öğretmenin başarı

beklentisi ne kadar yüksek olursa öğrencilerin

öğrenme düzeyleri de o derece de yüksek olur.

(Cevap E)

1. 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu'na göre bir

öğretmende bulunması gereken temel özellikler

aşağıdaki ifadelerden hangisinde doğru olarak

verilmiştir?

A) Bilişsel-duyuşsal-ahlaki özelliklerA) Genel kültür-meslek bilgisi-öğretmenli

formasyonbilgisi

A) Bilişsel nitelik-formasyon bilgisi-ahlaki özellikA) Genel kültür-meslek bilgisi-bilişsel özellikE) Duyuşsal özellik-duygusal nitelik-ahlaki nitelik


10. Öğrencilerin yaratıcılık gelişimi için öğretmenin

öğrencilerine karşı öncelikli olarak sergilemesi

gereken tutum aşağıdakilerden hangisidir?

A) Öğretim yöntemi seçiminde konunun yapısınaöncelikli olarak dikkat etmeli

A) Ders sürecini öğrencilerin alışık olduğu biçimdeplanlamalı

A) Teknolojik gelişmeleri yakından izlemeliA) Derste görsel materyallere ağırlık vermeliE) Yargılamalardan uzak, ön yargısız bir sınıf

ortamı oluşturmalı

Aşağıdaki ifadelerden hangisi bir öğretmende

bulunması gereken kişisel özelliklerden birisi

değildir?

A) Objektif ve açık görüşlü olabilmeA) Bireysel farklılıkları dikkate alabilmeA) Yeniliklere açık olabilme.kendini yenileyebilmeA) Toplumsal değişmeleri anlayabilip

yorumlayabilmeE) Öğretim yöntem ve tekniklerini etkin bir biçimde

kullanabilme

Yaratıcılık serbest, yargılamalardan uzak bir sınıf

ortamında gelişir. Öğrencilere yaratıcı düşünme

becerileri onlara düşüncelerini rahatça

açıklayabilecekleri bir ortam hazırlayarak

kazandırılır.

(Cevap E)

3. Aşağıdakilerden hangisi bir öğretmenin sahip

olması gereken "Meslek bilgisi" yeterlilikleri

içerisinde yer almayan bir özelliktir?

A) Öğretim yöntem ve tekniklerini etkin bir biçimdekullanabilme

A) Öğrendiklerini yaşama ve pratiğe dönüştürebilenbireyler yetiştirebilme

A) Geniş bir genel kültür bilgisine sahip olmaA) Öğrenci başarısını objektif

olarakdeğerlendirebilme

E) Öğrenme ortamını bireysel özelliklere göredüzenleyebilme

-EĞİTİM BİLİMLERl 111

4. "Etkili bir öğretmen öğrenme malzemesini bu

malzemenin özelliklerine ve özellikle de öğrenci

grubunun temel niteliklerine göre farklı biçimlerde

ifade edebilme, anlatabilme yeteneğine sahip

olmalıdır" diyen bir kimse, iyi bir öğretmende

bulunması gereken öğretmeniik meslek bilgisi ile

ilgili hangi özelliğe dikkat çekmiştir?

A) Öğretim sürecini planlamaA) Öğretime çeşitlilik getirebilmeA) Öğretim süresini etkili kullanmaA) Katılımcı öğretim ortamı düzenlemeE) Öğrencilerdeki gelişimi izleyebilme

7. Aşağıdakilerden hangisi etkili bir öğretmende

bulunması gereken mesleki niteliklerden birisidir?

A) Siyasi-politik bir dünya görüşüne sahip olmaA) Duygu ve düşüncelerini ön plana çıkarabilmeA) Ahlaki değerlendirmelerinde bağımsız olabilmeA) Öğretim sürecini etkin bir biçimde

planlayabilmeyeteneğine sahip olma

E) Öğretim sürecinde bireysel farklılıkları dikkatealmama.

5. Öğretmenlerin mesleki yeterlilik açısından gelişim

göstermelerinin aşağıda verilen özelliklerden

hangisinin gelişmesine daha çok etki edeceği

düşünülebilir?

hızlarınınA) Öğrencilerin öğrenme

deneyimlerinin artmasındaA) Sınıf içi öğrenme ortamının daha aktif

halegetirebilme yeteneklerin artmasında

A) Öğretimi amaçlarına uygun olarak yapabilmeyeteneğini kazanmalarında

A) Öğretmen-öğrenci etkileşiminin düzeylerininartmasında

E) Meslektaşları ile olan iletişim ve arkadaşlıkdüzeylerini ve yeteneklerinin artmasında

tn"oocUJo

"Ec

Aşağıdakilerden hangisi etkili bir

öğretmende bulunması gereken özelliklerden

birisi değildir?

A) Liderlik özelliklerine sahip olabilmeA) Sevecen, anlayışlı ve esprili olabilmeA) Sabırlı, dayanıklı olma, duygularını kontrol

altınaalabilme

A) Sınıf içerisinde öğretimin daha kalıcı olabilmesiiçin katı bir disiplin anlayışına sahip olma

E) Düşünce ve davranışları ile öğrencilerine modeloluşturma

"Öğrencilerin problem çözme sistematik ve

yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmeye

çalışma" ifadesi, etkili bir öğretmende

bulunması gereken hangi temel özellik ile

ilgili bir açıklamadır?

A) Kişisel özelliklerA) Mesleki özelliklerA) Bilişsel özelliklerA) Duyuşsal özelliklerE) Mesleki özellikler

ve

6. "Etkili bir öğretmen sınıfta bulunan her

öğrencinin kendine özgü yetenekleri olduğunu,

öğretmenin en önemli görevlerinden birisinin de

bu yetenekleri keşfederek ortaya çıkarması

olduğunu" beyan eden bir kimse, etkili bir

öğretmende bulunması gereken hangi kişisel

özelliğe vurgu yapmıştır?

A) Toplumsal değişmeleri anlayıp yorumlayabilmeA) Yeniliklere ve gelişmelere açık olabilmeA) Kendini sürekli olarak yenileyebilmeA) Bireysel farklılıkları dikkate alabilmeE) Öğrencilerin beklenti ve gereksinimlerini dikkate

alabilme

10. "Araştırmacı bir yapıya sahip olma" "

ifadesi, etkili bir öğretmende bulunması

gereken hangi temel özellik ile ilgili bir

açıklamadır?

A) Kişisel özelliklerA) Mesleki özelliklerA) Bilişsel özelliklerA) Duyuşsal özelliklerE) Mesleki özellikler

11. "Öğretebilmek için biimek gerekir" diyen bir

kimse, iyi bir öğretmende bulunması gereken

hangi özelliğe vurgu yapmıştır?

A) Alan bilgisiA) Öğretmenlik meslek bilgisiA) Genel kültürA) Kişisel özelüklerE) Duyuşsal özellikler

12. "Öğretmenin bir konuyu çok iyi bilmesi, öğretimin

ön koşulu olmasına rağmen başarılı bir öğretim

için yeterli değildir" görüşüne sahip olan bir

birey, etkili bir öğretmende bulunması gereken

hangi temel özelliği vurgulamaya çalışmıştır?

A) Alan bilgisiA) Öğretmenlik meslek bilgisiA) GenelkültürA) Kişisel özelliklerE) Duyuşsal özellikler

Z O

çn " Q

LUt£3

13. Aşağıdakilerden hangisi etkili bir öğretmende

bulunması öngörülen özelliklerden birisi değildir?

A) Kişisel sorunlarıyla sınıfı ve okulu meşguletmeme

A) Öğrencileri güdüleyebilme yeteneğine sahipolabilme

A) Güvenilir, dürüst, objektif, sırdaş olabilmeA) Bireysel farklılıkları dikkate almamaE) Cesaretlendirici ve destekleyici olma

CEVAP ANAHTARI1.

n2. E 3. C 4. B

5. A 6. D 7. D 8. D

9. 10. A 11.A 12 B

13.

D

eğitim bilimleri 4

Business

retmenlk meslene

retmenk meslene

sembolik ilemler

sezgisel ilemler

sanat ierikli

somut ilemler

birliine dayal

oktan semeli