efuh£Á ã®th « k‰w« foÚ® th§fš jiw, jäœehl mur · mo¥gilæš Âl¡fêÎ nkyh©ik...
TRANSCRIPT
Âl¡fêÎ nkyh©ik éÂfŸ – 2016
(k¤Âa muÁ‹ M§»y¥ g¥Ë jäHh¡f«)
efuh£Á ã®thf« k‰W« FoÚ® tH§fš Jiw,
jäœehL muR
1
v°. Ã. ntYkâ mt®fŸ
efuh£Á ã®thf«,
Cuf ts®¢Á k‰W« Áw¥ò¤ £l¢
brayh¡f¤Jiw mik¢r®.
v‹w kfhfé ghuÂæ‹ ghlš tçfS¡nf‰g rªÂ bjU bgU¡», efiu
öŒik¥gl it¤Âl nt©o cUth¡f¥g£LŸs “Âl¡fêÎ nkyh©ik éÂfŸ
2016”‹ jäœ gÂ¥Ãid btë¡bfhz®ªJ mid¤J jäœ k¡fS« j§fsJ
jhŒ bkhêæš Âl¡fêÎ nkyh©ikæ‹ K¡»a¤Jt¤ijÍ«, fil¥Ão¡f
nt©oa têKiwfisÍ« m¿ªJ bfhŸs Ϫj gÂ¥ò äfΫ cjéfukhf
ÂfG«.
kh©òäF òu£Á¤ jiyé m«kh mt®fë‹ “öŒikahd jäHf¤ij”
neh¡» br‹¿l nt©L« v‹w “2023M« M©L bjhiy neh¡F gh®itæ‹
mo¥gilæš Âl¡fêÎ nkyh©ik £l¤ij brašgL¤Âl nt©o jäHf muR
M©LnjhW« %.100 nfho msé‰F 2013-« M©L Kjš Áw¥ò ãÂahf XJ¡ÑL
brŒJ cça elto¡iffis nk‰bfh©L tU»wJ v‹gij Ϫj jUz¤Âš
bgUikÍl‹ bjçé¤J¡ bfhŸ»nw‹.
jäœeh£oš cŸs br‹id c£gl 12 khefuh£ÁfŸ k‰W« 124 efuh£ÁfŸ,
528 ng%uh£ÁfëY« j‰nghija fz¡Ñ£o‹go Âdrç 16,880 bk£ç¡ l‹
Âl¡fêÎfŸ cUth»wJ. Ïit cUthF« Ïl¤Ânyna, mjhtJ ÅLfŸ,
é‰gid tshf§fŸ, bjhê‰rhiyfŸ k‰W« cztf§fŸ njhW«,
“ ;
;
;
.”
2
neçilahf¢ br‹W nrfç¤J, vL¤J br‹W, kW RH‰Á¡Fça bghU£fis
jåahfΫ, k¡F« fêÎfis jåahfΫ ifah©L cUkh‰¿ cukhfΫ,
Û¤nj‹ thÍthfΫ, Ãw ä‹r¡ÂahfΫ kh‰W« tifæš jäHf muR ÏJtiu
gšntW elto¡iffis vL¤J tU»wJ.
Ïj‹ bjhl®¢Áahf Ϫj £l¤ij Âw«gl brašgL¤ÂL« bghU£L
“Âl¡fêÎ nkyh©ik éÂfŸ 2016” v‹w éÂfisk¤Âa muR flªj 2016M«
M©L V¥uš §fŸ 8« ehŸ m¿é¤jJ. Ϫj éÂfë‹go Âl¡fêÎfis
cUth¡Fgt®fë‹ flikfŸ ã®zæ¡f¥g£LŸsJ. bgUkséš Âl¡fêÎfis
cUth¡F« ãWtd¤Âd®, cztf¤Âd®, mYtyf tshf¤Âd® j§fsJ
tshf§fënyna cça Kiwæš Âl¡fêÎfis Ãç¤J, nrfç¤J, Kiw¥go
cUkh‰¿ ga‹gL¤ÂlΫ m¿ÎW¤j¥g£LŸsJ. nkY« kWRH‰Á¡F c£gL¤j
Koahj k¡F« j‹ika‰w, mnj neu¤Âš k¡fë‹ ga‹gh£o‰F jahç¡f¥gL«
bghU£fë‹ ga‹gh£odhš cUthF« Âl¡fêÎfis r«kªj¥g£l
c‰g¤Âahs®fns cŸsh£Á mik¥òfSl‹ ÏizªJ cça trÂfis V‰gL¤Â
nkyh©ik brŒÂl têtif brŒa¥g£LŸsJ. nkY« bjU¡fëY«, kiH Ú®
thŒfhšfëY«, Ú® Ão¥ò¥ gFÂfëY« Âl¡fêÎfŸ bfh£l¥gLtij
j鮤ÂlΫ, F¥igfis vç¥gij jL¤ÂlΫ Ϫj “Âl¡fêÎ nkyh©ik
éÂfŸ 2016”š tèÍW¤j¥g£LŸsJ.
Ïjid midtU« Ëg‰¿ j§fsJ flikfis ãiwnt‰¿dhš ghuÂ
f©l fdΫ kh©òäF òu£Á¤ jiyé m«kh mt®fŸ f©l fdΫ ãidth»
öŒikahd jäHf¤ij cUth¡» öŒik ϪÂahé‹ K‹ndho khãykhf
jäHf« ÂfœªÂl thœ¤J¡fis bjçé¤J¡ bfhŸ»nw‹.
br‹id – 9 efuh£Á ã®thf«,Cuf ts®¢Á k‰W«
16.03.2017 Áw¥ò¤ £l¢brayh¡f¤Jiw mik¢r®.
3
f.gÙªÂu bu£o, Ï.M.g.,
muR Kj‹ik¢ brayhs®,
efuh£Á ã®thf« k‰W«
FoÚ® tH§fš Jiw,
br‹id-9.
Âl¡fêÎ nkyh©ik k‰W« brašghLfŸ
jäHf¤Âš cŸs khefuh£ÁfŸ, efuh£ÁfŸ k‰W« ng%uh£Áfëš
16,880 l‹ Âl¡fêÎfŸ c‰g¤Âah»‹wd. jäHf¤Âš Âl¡fêÎ nkyh©ik
gâfS¡fhd Kj‰f£l F¥ig nrfç¥ò, Ïu©lh« ãiy nrfç¥gh‹ k‰W«
gj¥gL¤J« ÏaªÂu§fŸ, öŒik ϪÂah k‰W« Áw¥ò Âl¡fêÎ nkyh©ik
ãÂæ‹ Ñœ bfhŸKjš brŒa¥g£LŸsd. Âl¡fêÎ nkyh©ikæš gj¥gL¤J«
gâfshf cu« jahç¤jš, k©òG cu« jahç¤jš, kWRH‰Á bghUŸ nrfç¥ò
ika« mik¤jš, nj§»a F¥igfëš cæç mfœÎ _y« ãy¤ij Û£blL¤jš
ngh‹w gâfŸ Áw¥ghf brašgh£oš cŸsJ. Âl¡fêÎfëèUªJ cu« k‰W«
vçbghUŸ jahç¡F« gâfŸ eilbg‰W tU»wJ.
ãÂãiyik eèΟs cŸsh£Á mik¥òfëš Âl¡fêÎ nkyh©ik
£l¥gâfis bra‰gL¤j M©L¡F %ghŒ 100 nfho Âl¡fêÎ nkyh©ik
Áw¥ò 㤠£l¤Â‹ Ñœ xJ¡ÑL brŒa¥gL»wJ. k¡F« j‹ikÍŸs
fêÎfis Fiw¤ÂlΫ Kiwahf ga‹gh£o‰F bfh©L tU« neh¡f¤Jl‹
cæç vçthÍ Tl§fŸ mik¡f¥g£LŸsd. Âl¡fêÎ nkyh©ik gâfis
Âw«gl brašgL¤j F¥ig beU¡F« vªÂu§fŸ bghU¤j¥g£l fduf/ ÏyFuf
thfd§fŸ, o¥g® thfd§fŸ, ÏaªÂu bgU¡»fŸ, K‹Ã‹ gS¤ö¡»fŸ k‰W«
òšnlhr®fŸ ngh‹w thfd§fŸ bfhŸKjš brŒa¥g£LŸsd. J¥òuÎ
gâahs®fë‹ ghJfh¥ò¡fhf mt®fS¡F thŒftr«, ifÍiw k‰W« Ïuéš
xëU« Mil tH§f¥g£LŸsd. ng%uh£Áfëš Racjé¡ FG cW¥Ãd®fŸ
F¥ig nrfç¥gj‰F«, ju« Ãç¥gj‰F« <LgL¤j¥g£LŸsd®. m¿éaš
Kiw¥go, ãy¥òij¡fs« cUth¡Fjš, F¥igfŸ ju« Ãç¡f¥g£L ts« Û£ò
ó§fhé‰F vL¤J¢bršYjš, cu« M¡Fjš ngh‹w gâfŸ eilbg‰W
tU»‹wd.
nkY«, Ï¥gâfŸ Áw¡F« bghU£L k¤Âa muR btëæ£LŸs
“Âl¡fêÎ nkyh©ik éÂfŸ 2016” ca® mYty®fŸ Kjš fil ãiy
4
Cêa®fŸ tiuæY« k‰W« bghJ k¡fŸ vëjhf òçªJbfh©L eilKiw¥
gL¤J« tifæš jäHh¡f« brŒa¥g£LŸsJ.
fêÎfis c‰g¤Â brŒnthç‹ flikfŸ v‹bd‹d, mitfis j§fŸ
ÅLfënyna, mjhtJ fêÎfŸ cUthF« Ïl¤Ânyna, mjid v¥go
cUkh‰wyh« vdΫ, fêÎfis ju« Ãç¤J, kW RH‰Á brŒjš, ju« Ãç¤j
fêÎfis v›thW mjid nrfç¥gtçl« x¥gil¥gJ, fêÎfis v›thW
gaDŸs bghU£fshf kh‰w« brŒtJ ngh‹w jftšfis cŸsl¡»ajhf
Ï›éÂfŸ cŸsd. x›bthU Jiw¡F« Âl¡fêÎ nkyh©ikæš mt®fë‹
g§F gâ v‹d, mitfis vªj Kiwæš Âw«gl ã®t»¥gJ vdΫ,
f©fhâ¥ò KiwfŸ v‹dbt‹gJ F¿¤J« äf bjëthf vL¤J
brhšy¥g£oU¡»wJ. Ϫj éÂfŸ mid¤ijÍ« Kiwahf Ëg‰¿dhš,
F¥igna Ïšyhj khãykhf jäHf« khW«.
br‹id – 9 muR Kj‹ik¢ brayhs®
16.03.2017 efuh£Á ã®thf« k‰W« FoÚ® tH§fš Jiw
5
R‰W¢NHš, td« k‰W« j£g bt¥g kh‰w¤Â‰fhd mik¢rf«
m¿é¡if
òJblšè, 8 V¥uš, 2016
S.O.1357(E) 2015 M« M©L Âl¡fêÎ nkyh©ik tiuÎ éÂfis
03.06.2015 M« ehë£l k¤Âa muÁjê‹ ghf« II, ÃçÎ 3(i) c£Ãçéš 03.06.2015
M« ehë£l R‰W¢NHš, td«, j£g bt¥g kh‰w mik¢rf¤Â‹ G.S.R 451(E)
M« v© m¿é¡ifæ‹Ñœ btëæl¥g£LŸsjhY«, 2000 M« M©L efuh£Á
Âl¡fêÎ (nkyh©ik k‰W« ifahSjš) éÂfis Ïu¤J brŒJ é£L mj‰F
gÂyhf, 2015 M« M©L Âl¡fêÎ nkyh©ik éÂfŸ F¿¤j nk‰brh‹d
m¿é¡if btëæl¥g£l ehëèUªJ 60 eh£fŸ fhy msÎ Kotiltj‰F
K‹d®, mjdhš gh¡f¥gl¡Toa eg®fëläUªJ fU¤Jiufis mšyJ
kW¥òiufis nfhçÍŸsjhY«
m›tuÁjœfë‹ efšfŸ, 2015 M« M©L #&‹ khj« 3 M« ehŸ m‹W
bghJ k¡fS¡F¡ »il¡F« bghU£L brŒa¥g£ljhY«,
F¿¥Ã£l fhytiuaiw¡FŸ bgw¥g£l kW¥òiufŸ k‰W« fU¤JiufŸ
k¤Âa murhš cça tifæš gçÓè¡f¥g£ljhY«
vdnt, j‰nghJ R‰W¢NHš (ghJfh¥ò) r£l¤Â‹ 1986 M« M©L (29/1986)
ÃçÎfŸ 3, 6 k‰W« 25-š F¿¥Ãl¥g£oU¡F« mÂfhu§fis¡ bfh©L«, 2000
M« M©L efuh£Á Âl¡fêÎfŸ (nkyh©ik k‰W« ifahSjš) éÂfis
Ïu¤J brŒJ é£L mj‰F¥ gÂyhfΫ m›thW Ïu¤J brŒtj‰F K‹d®
V‰fdnt, brŒa¥g£l mšyJ brŒa éLg£lit j鮤J jtWfŸ mšyJ
éLgLjš bghU£L, Âl¡fêÎ nkyh©ik¡fhf k¤Âa muR Ñœ¡fhQ«
éÂfis Ïa‰¿ÍŸsJ, mitahtd:-
6
1) FWªjiy¥ò k‰W« bjhl¡f«:
1) Ϫj éÂfŸ 2016 M« M©L Âl¡fêÎ nkyh©ik éÂfŸ vd
miH¡f¥glyh«.
2) Ïit muÁjêš btëæl¥g£l ehëèUªJ braY¡F tU«.
2) bghUªJif: 1986 M« M©L R‰W¢NHš (ghJfh¥ò) r£l¤Â‹ Ñœ
totik¡f¥g£l jå éÂfë‹ Ñœ Ïl«bg‰WŸs bjhê‰rhiy¡ fêÎ,
Mg¤jhd fêÎ, Mg¤jhd ntÂ¥bghU£fŸ, cæçaš kU¤Jt¡fêÎfŸ,
ä‹ fêÎfŸ, <a mäy ä‹fy§fŸ, fÂça¡f fêÎfŸ M»ait Ú§fyhf,
mªjªj khãy muRfshš m›t¥nghJ m¿é¡f¥g£l x›bthU ef®¥òw
cŸsh£Á mik¥ò, ef®òw éçth¡f¤Âdhš cUth¡f¡Toa ef®¥òw¤Â‹
btë¥òw¥gFÂfŸ, gÂΤJiw jiyt® k‰W« ϪÂa k¡fŸ bjhif¡
fz¡bfL¥ò Mizauhš m¿é¡f¥g£l k¡fŸ bjhif¡ fz¡bfL¥ò
efu§fŸ m¿é¡f¥g£l gFÂfŸ, m¿é¡f¥g£l efu§fŸ, ϪÂa Ïuæšnt
Jiwæ‹Ñœ tU« gFÂfŸ ékhd¤js§fŸ, JiwKf§fŸ,
ghJfh¥ò¥gilæ‹ gFÂfŸ, Áw¥ò bghUshjhu k©ly§fŸ khãy k‰W«
k¤Âa muR ãWtd§fŸ mªjªj khãy muRfshš m›t¥nghJ
m¿é¡f¥g£l tê¥gh£L¤ jy§fŸ, kj« k‰W« tuyh‰W K¡»a¤Jt«
thŒªj gFÂfS¡F Ï›éÂfŸ bghUªJ«.
3) tiuaiwfŸ:
(1) Ϫj éÂfëš rªj®¥g« ntW bghUŸ F¿¤jhy‹¿, k‰wgo,
1. cæ®të ãiyæš cukh¡fš v‹whš cæ®të cŸs ãiyæš cæuf¥
bghU£fis E©Qæ® _y« Áij¡f¢ brŒÍ« xU f£L¥gL¤j¥g£l
brašKiw v‹W bghUŸgL«;
2. cæ®tëæšyhj ãiyæš g¡Ft¥gL¤jš (òG¡Fjš) v‹whš cæ®të
Ïšyhj ãiyæš cæuf¥ bghU£fis E©Qæ® _y« Áij¡f¢ brŒÍ«
xU f£L¥gL¤j¥g£l brŒKiw v‹W bghUŸgL«;
3. “m§Ñfhu«” v‹whš ne®é‰nf‰g, Âl¡fêit brŒKiw¥gL¤Jjš
k‰W« m¥òw¥gL¤Jjš M»a gâ¡F¥ bghW¥òila Ïa¡Fgt® mšyJ
ef®¥òu cŸsh£Á mÂfhu mik¥ò mšyJ Vida ahbjhU Kfik¡F
khãy khR¡ f£L¥gh£L thça« mšyJ khR¡ f£L¥gh£L¡ FGédhš
tH§f¥gL« mDk MF«.
7
4. “k¡F« cæç fêÎfŸ” v‹gJ ahbjhU fåk bghUisÍ«
E©Qæ®fshš vëikahf ãiyahd nr®k§fshf¢ Áij¡f¡Toa
VnjD« cæuf¥ bghUŸ v‹W bghUŸgL«.
5. “cæç Ûnj‹ M¡Fjš” v‹gJ cæç Û¤nj‹ thÍ c‰g¤Â brŒa
br¿ñ£l¥g£l E©Qæ® _y« cæuf¥ bghUŸfë‹ beh¢Áijit¡
f£L¥gL¤J»w X® brŒKiw v‹W bghUŸgL«.
6. “tâf¡F¿ cçikahs®” v‹gt® xU jå egnuh xU ãWtdnkh vªj
xU bghUisÍ« gÂÎ brŒa¥g£l tâf¡F¿ milahs¤Jl‹ é‰gid
brŒgt® v‹W bghUŸgL«.
7. “Ïil¤jh§F« k©ly«” v‹gJ 5 TPD bfhŸssΡF nk‰g£l Âw‹
bfh©l Âl¡fêit brŒKiw¥gL¤J»w k‰W« nrä¤J it¡»w
fêÎfis¡ ifahs¥ guhkç¡f¥gL« ts®¢Áa‰w gFÂahF«. ÏJ
Âl¡fêÎ brŒKiwfŸ, xUtif brŒ»w fêÎfŸ M»at‰W¡F
xJ¡f¥g£l gF k‰W« bkh¤j¥gF¡FŸ guhkç¡f¥gL« gF v‹W
bghUŸgL«.
8. “bkh¤j fêÎ cUth¡Fgt®” v‹gJ xU ehis¡F ruhrçahf 100
»nyhΡF mÂfkhd msΟs fêÎfis cUth¡F« f£ol§fis
ga‹gL¤J« k¤Âa muR¤ JiwfŸ mšyJ mj‹Ñœ Ïa§F«
ãWtd§fŸ, khãy muR¤ JiwfŸ mšyJ mj‹ Ñœ Ïa§F«
ãWtd§fŸ cŸsh£Á mik¥òfŸ, bghJ¤Jiw ãWtd§fŸ mšyJ
jåa® ãWtd§fŸ, kU¤JtkidfŸ, kU¤Jt Á»¢ir ãiya«,
gŸëfŸ, fšÿçfŸ, gšfiy¡fHf§fŸ, Ïju fšé ãWtd§fŸ, khzt®
éLÂfŸ, cztf§fŸ, tâf ãWtd§fŸ, rªijfŸ, têgh£L¤
jy§fŸ, éisah£L mu§f§fŸ k‰W« éisah£L tshf§fŸ
cŸë£lit v‹W bghUŸgL«.
9. “Jiz éÂfŸ” v‹gJ cŸsh£Á mik¥òfŸ, k¡fŸ bjhif
fz¡bfL¥ò efu« k‰W« m¿é¡f¥g£l efça gFÂfëš j§fŸ mÂfhu
tu«ò všiy¡FŸ Kid¥ghf Ϥjifa éÂfis¢ brašgL¤Jt‰F
Kiw¥gL¤j¥g£l f£lik¥ò v‹W bghUŸgL«.
8
10. “k¡fŸ bjhif fz¡bfL¥ò efu«” v‹gJ ϪÂa gÂΤJiw¤ jiyt®
k‰W« ϪÂa k¡fŸ bjhif¡ fz¡bfL¥ò Mizauhš tiuaW¡f¥g£l
xU ef®òu¥gFÂ v‹W bghUŸgL«.
11. “vëš Ô¥Ão¡F« fêΔ v‹gJ be»ê k‰W« ku¡Tœ ngh‹w Fnshç‹
br¿ñ£l¥g£l bghU£fŸ j鮤J, Fiwªjg£r fnyhç kÂ¥òila 1500
»nyh fnyhç¡F mÂfkhd cæçrhuhj k¡fhj kWRH‰Á brŒaKoahj
Û©L« ga‹gL¤j Koahj, mghafuäšyhj Âl¡fêÎ v‹W bghUŸgL«.
12. “T£L cukh¡fš” v‹gJ cæuf¥ bghU£fis E©Qæ® _y« Áij¡f¢
brŒÍ« xU f£L¥gL¤j¥g£l brŒKiw v‹W bghUŸgL«.
13. “x¥gªjjhu®” v‹gJ nritia më¡»w mÂfhuk‹w¤Â‰fhf gâ
mšyJ nritia nk‰bfhŸtj‰fhf bghU£fŸ mšyJ bjhêyhs®fis
tH§Ftj‰fhf xU egnuh, xU ãWtdnkh brŒJ bfhŸ»w x¥gªj« v‹W
bghUŸgL«.
14. “Ïiz¢ brayh¡f«” v‹gJ bjhêyf« brŒKiwæš, 1500 ».fnyhç
kÂ¥ò¡F« nk‰g£l kÂ¥ò bfh©l cæçrhuhj k¡fhj k‰W«
kWRH‰Áa‰w Âl¡fêit, _y¥ bghUshf mšyJ vçr¡Â Mjhukhf
mšyJ Ïa‰if fåk ts§fS¡F« gok vçbghU£fS¡F« kh‰whf
mšyJ mj‰F¤ Jiz òçtj‰fhf¥ ga‹gL¤Jjš v‹W bghUŸgL«.
15. “gutyh¡f¥g£l brŒKiw” v‹gJ brŒKiwgL¤Jtj‰fhf mšyJ
xUtif brŒtj‰fhf, Âl¡fêit, Xçl¤ÂèUªJ k‰nwhçl¤Â‰F¡
bfh©L brštij¡ Fiw¥gj‰fhf cæç k¡F« fêit
brŒKiw¥gL¤Jtij mÂfç¥gj‰fhfΫ, fêÎ cUth¡f¥g£l
Mjhu¤Â‰F ãfuhd mséš kWRH‰Á bghU£fis¥ bgWtj‰fhfΫ
gutyh¡f¥g£l trÂfis ãWÎjš v‹W bghUŸgL«.
16. “xUtif brŒjš” v‹gJ m£ltiz-1š F¿¥Ãl¥g£LŸsthW
gj¥gL¤Âa¥ ÃwF vŠR« Âl¡fêÎ k‰W« bjU¡F¥igfŸ k‰W«
ãy¤Â‹ nk‰gu¥ò tofhšfëèUªJ »il¡F« t©lšfŸ, ãy¤jo Ú®,
nk‰gu¥ò Ú® k‰W« R‰W¥òw fh‰W öŒik¡nfLWtijÍ«, éy§FfŸ
mšyJ gwitfis <®¥gij¤ jL¥gj‰fhf ÏWÂahd ghJfh¥ghd
Kiwæš mf‰Wjš v‹W bghUŸgL«.
9
17. “ÅLfŸ rh®ªj mghafukhd fêΔ v‹gJ Å£L mséš cUth¡f¥gL«
ö¡» v¿a¥g£l t®z l¥gh¡fŸ, ó¢Á¡ bfhšè bfhŸfy‹fŸ, CFL
gšòfŸ, FHš és¡FfŸ, fhyhtÂahd kUªJfŸ, cilªj ghjurkhåfŸ,
cgnahf¥gL¤j¥g£l ng£lçfŸ, ga‹gL¤j¥g£l CÁfŸ k‰W« Õ¢rh§
FHšfŸ k‰W« mR¤jkhd mséfŸ v‹W bghUŸgL«.
18. “ÅL Ålhf¢ nrfç¤jš” v‹gJ FL«g§fŸ, filfŸ, tâf ãWtd§fŸ,
mYtyf§fŸ, ãWtd§fŸ mšyJ VidabjhU FoæU¥Ãšyhj
tshf§fë‹ thæY¡fUnf tªJ Âl¡fêéid nrfç¥gJ v‹W
bghUŸgL«. m¤jifa fêÎfis r_jha ÅLfŸ, gy khofis¡
bfh©l f£ol« k‰W« bjhF¥ò ÅLfŸ, bgça FoæU¥ò, tâf mšyJ
ãWtd tshf§fŸ mšyJ ãy kidæl« M»at‰¿‹ fêÎfis
x›bthU EiHÎ thæš mšyJ jiu¤js¤Âš mj‰bfd ãaä¡f¥g£l
Ïl§fëš br‹W nrfç¥gJ« Ïš ml§F«.
19. “cy® fêÎfŸ” v‹gJ k¡F« cæç fêÎfŸ k‰W« bjU¡F¥igfis
nrfç¥òfŸ k‰W« Ãw fêÎ¥ bghUŸ k£LkšyhJ kWRH‰Á brŒÍ«
fêÎfŸ k‰W« kWRH‰Áa‰w fêÎfŸ, Ô¥Ão¡F« fêÎfŸ k‰W«
bg©fŸ ga‹gL¤J« Rfhjhu mizahil k‰W« FHªijfS¡fhd
mizahil M»ad ml§F«.
20. “F¥igfis¡ Fé¡F« js§fŸ” v‹gJ cŸsh£Á mik¥òfshš Rfhjhu
Kiwæš F¥igfis ãy¤Âš ãu¥òjš v‹w éÂfis¥ Ëg‰whkš
Âl¡fêÎfis nrä¤J it¡f ga‹gL¤j¥gL« xU ãy« v‹W
bghUŸgL«.
21. “éçÎ¥gL¤j¥g£l jahç¥ghs® (EPR) bghW¥ò” v‹gJ Á¥g« brŒa¥g£l
bghU£fë‹ fhyht eh£fŸ tiuæš R‰W¢NHY¡F V‰w tifæš
nkyh©ik¡F brŒtj‰fhf be»ê, jfu«, f©zho k‰W« be»ê¥
bg£ofŸ Kjèa Á¥g« brŒ»w bghU£fis¤ jahç¡F«
jahç¥ghs®fS¡F cŸs bghW¥ò v‹W bghUŸgL«.
22. “tr” v‹gJ vªj ãWtdkhf ÏUªjhY« m§F Âl¡fêÎ nkyh©ik
brašKiwfshd mjhtJ gF¥ò, Û£ò, nrä¥ò, bjhF¥ò, kWRH‰Á
brayh¡f«, R¤Âfç¥ò mšyJ ghJfh¥ghf mf‰Wjš M»ait
nk‰bfhŸs¥gL»w ahbjhU ãWtd« v‹w bghUŸgL«.
10
23. “mguhj«” v‹gJ Ϫj éÂfŸ k‰W« / mšyJ JizéÂfëš
ml§»ÍŸs f£lisfS¡F Ïz¡fkhf¢ brašglhjj‰fhf, Jiz
éÂfë‹ Ñœ fêÎ cUth¡Fgt®fŸ mšyJ fêit brŒKiw¥gL¤jiy
k‰W« mf‰Wjš trÂfis Ïa¡Fnth® ÛJ é¡f¥gL« j©l¤bjhif
v‹W bghUŸgL«.
24. “got«” v‹gJ Ϫj éÂfSl‹ Ïiz¡f¥g£LŸs xU got« v‹W
bghUŸgL«.
25. “ifahSjš” v‹gš Âl¡fêÎfë‹ gF¥ò, Ãç¤bjL¤jš, bghUŸ Û£ò,
nrfç¤jš, Ïu©lh«ãiy nrä¥ò, Ájwo¥ò, _£ilahf¡ f£Ljš,
eR¡Fjš, V‰Wjš, Ïw¡Fjš, bfh©L bršYjš, brŒKiw¥gL¤jš
k‰W« Âl¡fêÎfis mf‰wš M»ait bjhl®ghd mid¤J
elto¡iffS« ml§F«.
26. “kªj§fŸ” (Ïa¡f M‰wš m‰wit) v‹gJ k¡fhj cæç fêÎfŸ,
kWRH‰Á brŒa Ïayhj mšyJ vëš Ô¥g‰w¡Toa bjU¡F¥igfŸ
mšyhj öÁfŸ k‰W« nk‰gu¥ò tofhšfëèUªJ mf‰w¥g£l t©lš
fêÎfŸ v‹W bghUŸgL«.
27. “vç¤J rh«gš M¡Fjš” v‹gJ vç¤jš mšyJ bt¥g¤Âl¡fêit
mÂf bt¥g ãiyæš Áij¡F« xU bgh¿æaš brašKiw v‹W
bghUŸgL«.
28. “Kiwrhuh fêÎ nrfç¥ghs®” v‹gš kWRH‰Á bghU£fis Ãç¤J,
é‰gid k‰W« bfhŸKjš brŒÍ« elto¡ifæš <Lg£LŸs jåeg®fŸ,
r§f§fŸ mšyJ fêÎ t®¤jf®fŸ ml§Ft®.
29. “Âl¡fêÎ fÁÎÚ®” (Änr£°) v‹gJ Âl¡fêéèUªJ fÁÍ«
Âut¥bghUŸ mšyJ k‰w fêÎfŸ k‰W« mÂèUªJ fiu¡f¥g£l mšyJ
j§»æU¡F« bghUëèUªJ tU« Âut¡fêÎ v‹W bghUŸgL«.
30. “cŸsh£Á mik¥ò” Ϫj éÂfis bghW¤jk£oš cŸsh£Á mik¥ò
v‹gJ v¤jifa bgaçš ÏªÂahéš cŸs bt›ntW khãy§fŸ k‰W«
ôåa‹ Ãunjr§fŸ miH¡f¥g£lhY« khefuh£ÁfŸ ef® ãfh«,
efuh£Á k‹w«, ef® ghè¡fh, ef® ghèfhgçõ¤, efuh£Á thça«,
efu¥gŠrha¤J k‰W« ng%uh£Á k¡fŸ bjhif fz¡bfL¥ò
11
efu§fëY« m¿é¡f¥g£l gFÂfŸ k‰W« m¿é¡f¥g£l bjhêyf
efça§fŸ M»at‰iw cŸsl¡»aJ.
31. “bghU£fŸ Û£ò trÂfŸ (MRF)” v‹gJ é 2Ïš F¿¥Ã£LŸs vëš
T£L cukh¡f¥gglhj Âl¡fêÎfis cŸsh£Á mik¥ò mšyJ VnjD«
ãWtd« j‰fhèfkhf nrä¤J it¡F« tr v‹W bghUŸgL« mšyJ
xU eg® v‹W bghUŸgL« mšyJ mtuhš m§Ñfç¡f¥g£l ãWtd«
brŒKiwgL¤jY¡fhf mšyJ mf‰Wtj‰fhf fêÎfis tH§Ftj‰F
K‹ mšyJ vL¤J brštj‰F K‹d® mDk¡f¥g£l fêÎfis
nrfç¡»w Kiwrhuh Jiw, Kiwa‰w kWRH‰Á brŒnth® mšyJ
cŸsh£Á k‹w¤jhš gâak®¤j¥g£l Vida gâahs® mšyJ 2M«
éÂæš F¿¥Ã£LŸs ãWtd«, gšntW fêÎ bghUŸfëèUªJ Ãç¤jš,
ju«Ãç¤jš, k‰W« kWRH‰Á brŒa¤j¡ft‰iw bgWjš M»ait trÂ
v‹W bghUŸgL«.
32. “k¡fhj cæç fêÎfŸ” v‹gJ E©Qæ®fshš vëikahd ãiyahd
nr®k§fshf Áij¡f Koahjit v‹W bghUŸgL«.
33. “tr x‹iw Ïa¡Fgt®” v‹gJ Âl¡fêÎfis ifahStj‰fhd trÂ
x‹iw cilikahf bg‰WŸs mšyJ Ïa¡F»w xU eg® mšyJ ãWtd«
v‹W bghUŸgL«. mt®fŸ, cŸsh£Á mik¥ghfnth mjdhš
ãaä¡f¥g£l ãWtdkhfnth, Kftuik¥ghfnth ÏU¡fyh«.
34. “Kj‹ik nrfç¥ò” v‹gJ fêÎfë‹ c‰g¤Â¡F Mjhukhd ÅLfŸ,
filfŸ mYtyf§fŸ k‰W« Vida ahbjhU FoæU¥ò Ïšyhj
tshf§fŸ mšyJ ahbjhU nrfç¥ò ika§fŸ mšyJ cŸsh£Á
mik¥òfshš F¿¥Ã£LŸs ika§fëèUªJ Ãç¡f¥g£l fêÎfis
nrfç¤jš, Rik V‰Wjš k‰W« mf‰Wjš v‹W bghUŸgL«.
35. “brŒKiw¥gL¤Jjš” v‹gJ ahbjhU m¿éaš rh®ªj
brašKiw¥gL¤Jjš v‹W bghUŸgL«. Ïš, Âl¡fêÎfis
kWga‹gh£o‰fhf, kWRH‰Á¡fhf Ãç¡f¥g£l òÂa bghUshf
kh‰Wtj‰fhf ifahs¥gL»wJ.
36. “kWRH‰Á” v‹gJ Ãç¡f¥g£l k¡fhj cæç Âl¡fêÎfis
_y¤jahç¥òfis x¤ÂU¡»w mšyJ x¤Âuhj òÂa jahç¥òfis
12
c‰g¤Â brŒjt‰fhd òÂa bghUshf mšyJ jahç¥ò bghUshf mšyJ
_y¥bghUshf kh‰Wtj‰fhd brŒKiw v‹W bghUŸgL«.
37. “kW ts®¢Á” v‹gJ giHa FoæU¥òfŸ mšyJ tâf f£ll§fis
gGjilªj ãiyæš ÏU¡F« m¡f£ll§fŸ k‰W« Vida
c£f£lik¥òfŸ cŸs mnj Ïl¤Âš Û©L« f£obaG¥òjš v‹W
bghUŸgL«.
38. “kW¤J bgw¥gL« vçbghUŸ” v‹gJ vëš Ô¥g‰w¡Toa Âl¡fêé‹
gFÂahd Fnshç‹ fyªj bghU£fis jéu be»ê, ku«, ku¡Tœ mšyJ
cæuf fêÎ ngh‹w Âl¡fêÎfëèUªJ cy®¤Jjš, J©L J©Lfshf
Áij¤jš, Ú®¡T‰¿id mf‰Wjš, RU¡Fjš M»at‰¿‹ _y« ÁW
kâfŸ mšyJ ÏiH¡f‰iw toéš bgW»w vçbghUŸ v‹W
bghUŸgL«.
39. “vŠÁa Âl¡fêΔ v‹gJ kWRH‰Á¡nfh, nk‰bfh©L
brašKiw¥gL¤Jtj‰nfh ga‹glhj fêÎ k‰W« Âl¡fêÎfŸ
brŒKiw trÂfëèUªJ ãuhfç¡f¥g£l Âl¡fêÎ v‹W bghUŸgL«.
40. “Rfhjhu Kiwæš fêÎfis bfh£o¥ òij¤jš” v‹gJ vŠÁa Âl¡fêÎ
k‰W« ãy¤Â‹ ÛÂU¡F« Ïa¡f M‰wy‰w fêÎfis ãy¤jo Ú®,
ãynk‰gu¥ò Ú® k‰W« fh‰¿èUªJ JhÁfŸ CWéisé¡F« fh‰W,
J®eh‰w«, Ô Mg¤J, éy§F m¢RW¤Jjš, gwit m¢RW¤Jjš,
bršy¥ÃuhâfŸ mšyJ bfh¿¤J©âfŸ, gRik ÅL thÍ
btënaWjš bjhl®¢Áahd fçk khRfŸ rhŒÎ °Âuä‹ik k‰W« k©
mç¤jš ngh‹wt‰¿èUªJ Ãç¤nafkhf totik¡f¥g£l ghJfh¥ò
fhuâfis¡ bfh©L filÁ k‰W« ghJfh¥ghd Kiwæš
m¥òw¥gL¤Jjš v‹W bghUŸgL«.
41. “Rfhjhu¡ fêÎfŸ” v‹gJ ga‹gL¤j¥g£l FHªij mizahilfŸ,
bg©fŸ ga‹gL¤J« Rfhjhu mizahilfŸ mšyJ Jil¥gh‹fŸ,
c¿ gŠRfŸ, MQiwfŸ, jhŸfŸ k‰W« Ï‹dÃw fêÎfis cŸsl¡»a
fêÎfis F¿¥gjhF«.
42. “m£ltiz” v‹gJ Ϫj éÂfëš Ïiz¡f¥g£LŸs m£ltizia
F¿¥gjhF«.
13
43. “Ïu©lh« ãiy fêÎ nrä¥ò” v‹gJ Ïu©lh« ãiy fêÎ nrä¥ò
Ïl§fëš mšyJ bghU£fŸ Û£ò (MRF) mšyJ brŒKiw mšyJ
mf‰W»w gâfS¡F bfh©L brštj‰fhf mik¡f¥g£l
bjh£ofëèUªJ vL¡f¥g£l Âl¡fêÎfis j‰fhèfkhf nrä¤J
it¤jš v‹W bghUŸgL«.
44. “Ãç¤bjL¤jš” v‹gJ gyju¥g£l Âl¡fêÎfshd Ïa‰ifahf k¡fhj
fêÎfshd Ïo¡f¥g£l k‰W« f£ll¡ fêÎfŸ, Å£o‰Fça mghafukhd
fêÎfŸ, kWRH‰Á brŒaKoahj Ïa¡f M‰wy‰w fêÎfŸ k‰W«
Rfhjhu¡ fêÎfŸ k‰W« kWRH‰Á brŒaKoahj vça¡ Toa fêÎfŸ
Ïa‰ifahf k¡F« fêÎfshd étrha k‰W« ghšbghUŸ fêÎfŸ
M»at‰iw tif¥gL¤Jjš k‰W« Ãç¤bjL¤J nrä¤jš v‹W
bghUŸgL«.
45. “nrit tH§Fnth®” v‹whš bghJ¥ ga‹gh£L¢ nritfshd ä‹rhu«,
tofhš, rhiyfŸ, bjhiyngÁ, ä‹rhu«, fêÎÚ®, Ú® ngh‹wt‰iw
tH§F« X® mÂfhu k‹w« v‹W bghUŸgL«.
46. “Âl¡fêΔ v‹gJ Âl¡fêÎ k‰W« Âl¡fêÎ mšyhj Å£o‰Fça fêÎ,
Rfhjhu fêÎ, éahghu¡ fêÎ, ãWtd« rh®ªj fêÎ, cztf« k‰W«
rªij fêÎ k‰W« Ïju FoæU¥Ãšyh¡ fêÎfŸ, rhiy¡ fêÎfŸ,
nk‰gu¥ò tofhèèUªJ vL¡f¥g£l mšyJ nrfç¡f¥g£l t©lšfŸ,
njh£l¡ fêÎfŸ étrha k‰W« ghšbghUŸ fêÎfŸ, cŸsh£Á
mik¥òfë‹ Ñœ cŸs gFÂfëèUªJ cUth¡f¥g£l bjhêyf fêÎ
Ú§fyhf fÂça¡fKŸs fêÎfŸ, ä‹fy¡ fêÎfŸ, fâå¡ fêÎfŸ,
R¤Âfç¡f¥g£l cæç kU¤Jt fêÎfŸ k‰W« é 2 Ïš brhšy¥g£LŸs
Ïju fêÎfŸ v‹W bghUŸgL«.
47. “tif¥gL¤Jjš” v‹gJ kWRH‰Á¡F V‰wthW fyitahd
fêÎfëèUªJ kWRH‰Á¥ bghUŸfshd fh»j«, Ãsh°o¡, m£ilfŸ,
cnyhf§fŸ, f©zho Kjèat‰iw kWRH‰Á brŒa¤j¡f gšntW
TWfŸ k‰W« tif¥ghLfshf Ãç¤bjL¤jš v‹W bghUŸgL«.
48. “ãiy¥gL¤Jjš” v‹gJ k© ãthuz«, k© mç¥ò f£L¥ghL k‰W«
étrha ãy¤Â‰F¥ ga‹gL»w k‰W« ghÂ¥ò V‰gL¤J« J®eh‰w§fŸ
14
mšyJ Âut¡fÁÎ V‰gL¤jhjthW ãiy¥gL¤J« ãiy¡F Ïa‰ifahf
k¡F« cæç¡fêÎfis, cæç Kiwæš Áij¤jš v‹W bghUŸgL«.
49. “bjU éahghç” v‹gt® bghU£fŸ, ru¡FfŸ, é‰gid¥ bghU£fŸ, ‹
g©l§fŸ mšyJ Âdrç ga‹gh£o‰F cgnahf¥gL« bghU£fis
é‰gt® mšyJ j‰fhèfkhf vG¥Ãa f£ll§fëèUªJ Ï‹dÃw jåah®
gFÂ mšyJ bghJ Ïl« mšyJ bghJ ó§fh¡fŸ, rhiynahu«,
eilghij Xu§fŸ, rªJfŸ, bjU¡fŸ M»a Ïl§fëš cŸs bghJ
k¡fS¡F nrit brŒgt® mšyJ xU Ïl¤ÂèUªJ k‰bwhU Ïl¤Â‰F
ef®ªJ br‹W TéÍ«, jŸSt©o mšyJ mk®ªJ bfh©L cŸq®
mšyJ F¿¥Ã£l t£lhu§fëš Vida Ãw mid¤J¥ bghU£fis
é‰gt® v‹W bghUŸgL«. “bjU éahghu«” v‹w brhš Ïy¡fz
khWghLila éidaf¢ bra‰gL bghUŸ bfh©l mj‰nf‰g bghUŸ
bfhŸs¥gL« brh‰bwhl® MF«.
50. “ÁW m‹gë¥ò¡ f£lz«” v‹gJ fêÎfis¡ bfh£o¥ òij¡Fäl¤Âš
vŠÁa Âl¡fêÎfis mf‰wš mšyJ fêÎ brŒKiw trÂia
Ïa¡Fgt® mšyJ rYifaë¥gtçl« brY¤Jtj‰fhf khãy murhš
m§Ñfç¡f¥g£l khãy Kfth©ik mšyJ cŸsh£Á k‹w¤jhš
ã®zæ¡f¥g£l f£lz« mšyJ Jiz éiy MF«.
51. “kh‰W ãiya«” v‹gJ nrfç¥ò¥ gFÂfëèUªJ Âl¡fêÎfis¥
bgWtj‰fhf cUth¡f¥g£l xU tr v‹W bghUŸgL«. Ïit, mf‰wš
gâfS¡F mšyJ fêÎ brŒKiw¡fhf _oa t©ofŸ mšyJ ru¡F
t©ofŸ _y« mÂf mséš vL¤J¢ bršy¥gL«.
52. “bfh©L bršYjš” J®eh‰w«, J¥òut‰wãiy, k‰W« fhz r»¡fhj
ãiy M»at‰iw¤ jL¡F« bghU£L R‰W¢ NHiy ghJfh¡F« tifæš
xU Ïl¤ÂèUªJ k‰bwhU Ïl¤Â‰F Âl¡fêÎfis R¤Âfç¤J mšyJ
XusÎ R¤Âfç¤J mšyJ R¤Âfç¡fhkš Ãu¤nafkhf totik¡f¥g£l
k‰W« _oaãiyæš vL¤J¢bršY« tifæš Âl¡fêÎfis¡ bfh©L
bršYjš v‹W bghUŸgL«
53. “R¤Âfç¡F« Kiw” v‹gJ Ô§»‹ msÎ k‰W« thŒ¥Ãid¡ Fiw¡f,
fêÎfis¢ Áij¤jš mšyJ Ïa‰Ãaš ntÂæaš mšyJ cæç
15
j‹ikÍilaitahf kh‰¿aik¤jY¡fhf totik¡f¥g£l Kiw,
bjhêš E£g« mšyJ brŒKiw v‹W bghUŸgL«.
54. “ga‹gh£lhs® f£lz«” v‹gJ fêÎ cUth¡Fgtçl«, nrfç¤jš
bfh©L bršYjš, brŒKiw¥gL¤Jjš k‰W« xUtif brŒjY¡fhf
cŸsh£Á k‹w« k‰w« é 2Ïš F¿¥Ã£LŸs VnjD« xU ãWtd¤jhš
é¡f¥gL« f£lz« v‹W bghUŸgL«.
55. “k© òG cukh¡fš” v‹gJ k© òGit¥ ga‹gL¤Â Ïa‰ifahf k¡F«
cæç fêÎfis cukhf kh‰W« brašKiw MF«.
56. “fêÎ cUth¡Fgt®” v‹gJ Âl¡fêit cUth¡F« jåeg® mšyJ
FG, x›bthU FoæU¥ò tshf§fŸ, ϪÂa uæšnt c£g£l FoæU¥ò
mšyhj ãWtd§fŸ, ghJfh¥ò ãWtd§fŸ M»nah® v‹W bghUŸgL«.
57. “fêÎ goãiy” v‹gJ Âl¡fêéid bfh£o¥òij¥gj‰F Fiwªj
K¡»a¤Jt« më¤J«, ghJfh¥Ã‰F äFªj K¡»a¤Jt« bfhL¤J«,
mf‰wš, Û£blL¥ò, kWRH‰Á, kWga‹ghL, Fiw¤jš k‰W« ghJfh¤jš
M»at‰iw tèÍW¤Jtj‹ _y« Âl¡fêé‰fhd K‹Dçik tçir
ã%áf¥gl nt©L« v‹W bghUŸgL«.
58. “fêÎ bghW¡Fgt®” v‹gJ thœthjhu‰fhf Ïilp£lhs® _y«
mšyJ neuoahf kW RH‰Áahs®fël« é‰gid brŒtj‰fhf, fêÎ
cUth»a Ïlkhd rhiyfŸ, F¥ig¤bjh£ofŸ bghUŸ Û£F« Ïl§fŸ,
brŒKiw¥gL¤J« Ïl§fŸ, xUtif brŒÍ« Ïl§fŸ M»at‰¿èUªJ
Û©L« ga‹gL¤j¤j¡f k‰W« kWRH‰Á brŒa¤j¡f Âl¡fêÎfis
nrfç¡»w k‰W« Û£»w xU eg® mšyJ xU FGit¢ nr®ªj eg® v‹W
bghUŸgL«.
(2) ϧF ga‹gL¤j¥g£L (khR¡ f£L¥gh£L), Mdhš fh‰W (ghJfh¥ò k‰W«
khR f£Lgh£L¢) r£l« 1981, Ú® (ghJfh¥ò k‰W« khR¡ f£L¥gh£L) tç¢r£l«
1977, Ú® (ghJfh¥ò k‰W« khR¡ f£L¥gh£L ) tç¢r£l« 1977, Ú® (ghJfh¥ò k‰W«
khR¡ f£L¥gh£L) r£l« 1974 k‰W« R‰W¢NHš (ghJfh¥ò) r£l« 1986
M»at‰¿š brh‰bghUŸ és¡f« më¡f¥glhj brh‰fŸ k‰W« bjhl®fŸ
mªj¢r£l¤Âš cŸs mªjªj bghUisna (m®¤j«) bfh©oU¡F«.
16
4. fêÎ cUth¡Fgtç‹ flikfŸ
(1) x›bthU fêÎ cUth¡FgtU«,
(a) Ïa‰ifahf k¡F« cæç fêÎfŸ, Ïa‰ifahf k¡fhj cæç fêÎfŸ
k‰W« Å£o‰Fça mghafukhd fêÎfŸ v‹W _‹W tifahf¥ Ãç¤bjL¤J
mj‰Fça bjh£ofëš nrä¤J mt‰iw cŸsh£Á mik¥òfshš m›t¥nghJ
më¡f¥gL« f£lis k‰W« btëæL»w m¿é¡iffëš cŸsthW
mDkÂaë¡f¥gl fêÎ nrfç¥gt® k‰W« fêÎ bghW¡Fgtçl« mt‰iw
x¥gil¡f nt©L«.
(b) ga‹gL¤j¥g£l Rfhjhu fêÎfshd, mizahilfŸ, bg©fŸ
ga‹gL¤J« lahg®fŸ, Rfhjhu gŠRfŸ M»ait cŸsh£Á mik¥òfshš
m¿ÎW¤j¥g£lthW jFªj kiwbghU£fŸ mšyJ mªj¥bghUë‹ ju
cçikahsç‹ mšyJ jahç¥ghs®fŸ tH§»a ÁW igfŸ _y« ghJfh¥ghf
R‰w¥g£oU¡f nt©L«. nkY« mjid Ïa‰ifahf k¡fhj cæç¡fêÎfŸ
mšyJ cy®ªj fêÎfS¡fhd bjh£ofëš Ïlnt©L«.
(c) m›t¥nghJ cUth¡f¥g£l f£ll k‰W« ÏoghLfŸ fêÎfis
mtut® Ïl¤Ânyna nrä¤J it¤ÂU¡f nt©L« k‰W« 2016 M« M©L
f£ll k‰W« ÏoghLfŸ fêÎ nkyh©ik éÂfëš F¿¥Ã£LŸsthW mf‰w
nt©L«.
(d) xUtuhš cUth¡f¥g£l óªnjh£l« k‰W« njh£l¡fêÎfis
m›thW cUth¡»atç‹ Ïl¤Ânyna nrä¤J it¤ÂU¡f nt©L« k‰W«
m›t¥nghJ më¡»w cŸsh£Á mik¥òfë‹ m¿ÎW¤jè‹ngçš mt‰iw
mf‰w nt©L«.
(2) vªj xU fêÎ cUth¡FgtU«, Ú® ãiyfŸ mšyJ tofhšfŸ mšyJ
bghJbtëæl« mšyJ rhiyfëš cUth¡»a fêit, òij¡fnth, vç¡fnth
mšyJ ö¡» v¿anth TlhJ.
(3) mid¤J fêÎ cUth¡FgtU« cŸsh£Á k‹w§fë‹ Jiz éÂfëš
F¿¥Ã£LŸsthW, Âl¡fêÎ nkyh©ik¡F m¤jifa ga‹gh£L f£lz¤ij
brY¤j nt©L«.
17
(4) vªj xU egU«, cŸsh£Á k‹w¤Âl« FiwªjJ _‹W Âd§fS¡F K‹d®
bjçé¡fhkš, üW eg®fS¡F nkš T£o vªjbthU cçkäšyhj Ïl¤ÂY«,
vªjéjkhd ãfœ¢Ánah, T£lnkh el¤j¡TlhJ k‰W« mªj eg® mšyJ mªj
ãfœ¢Áia el¤Jgt® fêÎ cUth¡»a mªj Ïl¤ÂèUªJ fêéid
Ãç¤bjL¤J cŸsh£Á mik¥ghš F¿¥Ãl¥g£l fêÎ nrfç¥gt® mšyJ
Kfth©ikæl« mt‰iw x¥gil¥ò brŒa nt©L«.
(5) x›bthU bjU éahghçÍ« mtut® r«gªjkhd fêÎfshd gH§fŸ,
fhŒf¿fŸ, Ûj« cŸs czÎ, nj§fhŒ Áu£ilfŸ, ciwfŸ, bfhŸfy‹fŸ,
nfh¥igfŸ, ö¡» v¿a¥gL« j£LfŸ k‰W« czÎ fêÎfis nrä¡F«
tifæš cça bjh£ofŸ it¤ÂU¡f nt©L« k‰W« mªj fêÎfis cŸsh£Á
mik¥ghš m¿é¡if brŒa¥g£l fêÎ nrä¥ò »l§FfŸ mšyJ bjh£ofŸ
mšyJ thfd¤Âš bfh£l nt©L«.
(6) mid¤J FoæU¥ngh® ey¢r§f§fŸ k‰W« rªij r§f¤Âd® Ϫj éÂfŸ
btëæ£l xU M©o‰FŸ cŸsh£Á mik¥òl‹ T£lhf ÏizªJ Ϫj
éÂfëš F¿¥Ã£LŸsthW, fêÎfŸ cUth¡f¥g£l Ïl¤Âš mt‰iw¥Ãç¤
bjL¡f¥gLtijÍ«, Ãç¤bjL¤j fêÎfŸ jå¤jåahf nrfç¡f¥gLtijÍ«,
kW RH‰Á brŒa¡Toa bghU£fis m§Ñfç¡f¥g£l fêÎ bghW¡Fgt® mšyJ
m§Ñfç¡f¥g£l kW RH‰Áahs®fël« x¥gil¥ò brŒa¥gLtijÍ«, cWÂ
brŒa nt©L«. mªj Ïa‰ifahf k¡F« j‹ikÍila cæç¡fêÎfis
Koªjhš mªj Ïl¤Ânyna brŒKiw k‰W« T£L cukh¡fš _y« xUtif
brŒa¥gL« mšyJ cæç-Ûnjdh¡f« brŒa¥gl nt©L«. t©lš fêÎfis
cŸsh£Á mik¥òfshš F¿¥Ãl¥g£l fêÎ nrfç¥gt® mšyJ
Kfth©ikahs®fël« më¤Âl nt©L«.
(7) 5,000 rJuo¡F nkYŸs mid¤J thæšfis¡bfh©l rKjha§fŸ k‰W«
ãWtd§fŸ Ϫj éÂfŸ btëæl¥g£l xU M©o‰FŸ cŸsh£Á mik¥òl‹
T£lhf ÏizªJ, Ϫj éÂfëš F¿¥Ã£LŸsthW, fêÎfŸ cUth¡f¥g£l
Ïl¤Âš, fêÎfŸ Ãç¤bjL¡f¥gLtijÍ«, Ãç¤bjL¤j fêÎfŸ jå¤jåahf
nrfç¡f¥gLtijÍ« kW RH‰Á brŒa¡Toa bghU£fis m§Ñfç¡f¥g£l fêÎ
bghW¡Fgt® k‰W« m§Ñfç¡f¥g£l kW RH‰Áahs®fël« x¥gil¥ò brŒa¥
18
gLtijÍ« cW brŒa nt©L«. mªj Ïa‰ifahf k¡F« j‹ikÍila cæça
fêÎfis Koªjhš mªj Ïl¤Ânyna brŒKiw k‰W« T£L cukh¡fš _y«
xUtif brŒa¥gl nt©L« mšyJ cæç-Û¤njdh¡f« brŒa¥gl nt©L«.
t©lš fêÎfis cŸsh£Á mik¥òfshš F¿¥Ãl¥g£l fêÎ nrfç¥gt®
mšyJ Kfth©ikahs®fël« më¤Âl nt©L«.
(8) mid¤J cztf§fŸ k‰W« czÎ éLÂfŸ Ϫj éÂfŸ btëæl¥g£l
xU M©o‰FŸ cŸsh£Á mik¥òl‹ T£lhf ÏizªJ, Ϫj éÂfëš
F¿¥Ã£LŸsthW fêÎfŸ cUth¡f¥g£l Ïl¤Âš, fêÎfŸ Ãç¤bjL¡f¥
gLtijÍ«, Ãç¤bjL¤j fêÎfŸ jå¤jåahf nrfç¡f¥gLtijÍ« kW RH‰Á
brŒa¡Toa bghU£fis m§Ñfç¡f¥g£l fêÎ bghW¡Fgt® k‰W«
m§Ñfç¡f¥g£l kW RH‰Áahsçl« x¥gil¥ò brŒa¥gLtijÍ« mªj
Ïa‰ifahf k¡F« j‹ikÍila cæça fêÎfis Koªjhš mªj Ïl¤Ânyna
brŒKiw k‰W« T£L cukh¡fš _y« xUtif brŒa¥gl nt©L« mšyJ
cæç-Û¤njdh¡f« brŒa¥gl nt©L«. t©lš fêÎfis cŸsh£Á
mik¥òfshš F¿¥Ãl¥g£l fêÎ nrfç¥gt® mšyJ Kfth©ikahs®fël«
më¤Âl nt©L«.
5. R‰W¢NHš, td« k‰W« j£g bt£g kh‰w¤Â‰fhd mik¢rf¤Â‹ flikfŸ:
(1) ekJ eh£oš Ϫj éÂfis eilKiw¥gL¤Jtij f©fhâ¡F« bghW¥ò
R‰W¢NHš td« k‰W« j£g bt£g kh‰w¤Â‰fhd mik¢rf¤Â‰F cçajhF«.
mªj mik¢rf« R‰W¢NHš, td« k‰W« j£g bt£g kh‰w¤Â‰fhd
mik¢rf¤Â‹ brayhsç‹ jiyikæš xU k¤Âa f©fhâ¥ò¡FGit
mik¤Âl nt©L«. mªj FG Ñœ F¿¥Ã£LŸs mik¢rf¤Âš
Ïiz¢brayhs® mšyJ Mnyhrf® gjé ju¤Â‰F Fiwahj
mÂfhçia¡bfh©oU¡F«.
1. ef®¥òu ts®¢Á mik¢rf«
2. Cuf ts®¢Á mik¢rf«
3. Ïurhad cu« k‰W« cu§fŸ mik¢rf«
4. étrha mik¢rf«
5. k¤Âa khR f£L¥gh£L thça«
19
6. RH‰Á Kiwæš _‹W khãy khR¡f£L¥gh£L thça§fŸ mšyJ
khR¡f£L¥gh£L¡FG¡fŸ
7. RH‰Á Kiwæš khãy muÁ‹ _‹W ef®¥òu ts®¢Á¤JiwfŸ
8. RH‰Á Kiwæš khãy muÁ‹ _‹W Cuf ts®¢Á¤JiwfŸ
9. RH‰Á Kiwæš _‹W ef®¥òu cŸsh£Á mik¥òfŸ
10. RH‰Á Kiwæš Ïu©L k¡fŸbjhif¡ fz¡bfL¥ò efu§fŸ.
11. FICCI, CII
12. Ϫj Jiwia¢nr®ªj Ïu©L tšYe®fŸ
(2) Ϫj éÂfis eilKiw¥gL¤Jtij ÓuhŒÎ brŒaΫ, f©fhâ¡fΫ, xU
M©oš xUKiwahtJ k¤Âa f©fhâ¥ò¡FG Tl nt©L«. mtÁa«
V‰g£lhš R‰W¢NHš td« k‰W« j£g bt£g kh‰w¤Â‰fhd mik¢rf« Ãw
tšYe®fis nr®¤J¡bfhŸsyh«. Ϫj¡FG _‹wh©L¡F xUKiw
òJ¥Ã¡f¥gL«.
6. ef®¥òu ts®¢Á mik¢rf¤Â‹ flikfŸ:
ef®¥òu ts®¢Á mik¢rf«, khãy muRfŸ k‰W« ôåa‹ Ãunjr
ã®thf¤Jl‹ T£lhf¢ nr®ªJ Ñœf©lt‰iw nk‰bfhŸS«.
(a) Âl¡fêÎ nkyh©ik eilKiwfis nk«gL¤j
btëKfth©ikahs®fŸ k‰W« mik¢rf¤Â‹ ãÂÍjéÍl‹ Âl¡fêÎ
nkyh©ik¤Â£l§fis M©L¡F xUKiwnaD« brašgL¤jš k‰W« rç
brŒÍ« elto¡iffŸ F¿¤J cça Mnyhrid tH§Fjš M»at‰¿‰fhf
cŸsh£Á mik¥òfŸ k‰W« khãy§fŸ nk‰bfh©l elto¡iffis F¿¥Ã£l
fhyªnjhW« kW MŒÎ brŒÍ«.
(b) Ϫj éÂfë‹ m¿é¡if btëæl¥g£l ehëèUªJ 6
khj§fS¡FŸ bghW¥ghs®fSl‹ fyªjhnyhÁ¤J fêéèUªJ vçr¡Â
c‰g¤Â bfhŸif c£gl Âl¡fêÎ nkyh©ik F¿¤J njÁa bfhŸif k‰W«
nkyh©ik c¤Âæid tF¡f nt©L«.
(c) njÁa ef®¥òu Rfhjhu¡bfhŸif k‰W« njÁa Âl¡fêÎ nkyh©ik
bfhŸif M»at‰¿‹ mo¥gilæš, Âl¡fêÎ nkyh©ik F¿¤j
20
khãy¡bfhŸif k‰W« c‰g¤Âia cUth¡Ftš khãy§fŸ k‰W« ôåa‹
Ãunjr§fS¡F cjt nt©L«.
(d) Âl¡fêÎ nkyh©ikæš MuhŒ¢Á k‰W« ts®¢Áfis
C¡f¥gL¤JjY« mªj¤jftšfis khãy§fŸ k‰W« cŸsh£Á
mik¥òfS¡F gut¢brŒjY«.
(e) Kid¥ghs®fŸ k‰W« cŸsh£Á efu§fŸ k‰W« Vida
bghW¥ghs®fŸ M»nah®fS¡F¥ gæ‰Á më¤jš k‰W« Âw‹ cUth¡f«
brŒjš.
(f) Âl¡fêÎ nkyh©ikæ‹ neu msÎ k‰W« ju§fis ãiwÎ brŒa
cŸsh£Á k‹w§fŸ, ôåa‹ Ãunjr§fŸ k‰W« khãy§fS¡F cça bjhêš
E£g têfh£o¡F¿¥òfŸ më¡f nt©L« k‰W« £l ã xJ¡f nt©L«.
7. Ïurhad§fŸ k‰W« cu§fŸ mik¢rf«, cu¤Jiwæ‹ flikfŸ:
cu¤Jiw, cça j¡f mik¥òfŸ _y«,
(a) khefu fy¥ò cu é‰gidia mÂfç¡f¢ brŒa cjé òça nt©L«.
(b) bjhê‰rhiyfS¡F é‰gid brŒa fy¥ò cu§fŸ »il¡F«
msé‰F cu¤bjhê‰rhiyfŸ 6 Kjš 7 igfŸ k‰W« 3 Kjš 4 igfŸ v‹w
é»jh¢rhu mo¥gilæš Ïurhad cu§fŸ ml§»a fy¥ò cu¤Â‹ Ïiz
é‰gidia nk«gL¤Jtij cW brŒa nt©L«.
8. k¤Âa étrha mik¢rf¤Â‹ flikfŸ:
étrha mik¢rf« cça mik¥òfŸ _y« Ñœf©lt‰W¡F tif brŒa
nt©L« :
(a) fy¥ò cu¤ij c‰g¤Â brŒaΫ, é‰gid brŒaΫ, cu¡f£L¥gh£L
Mizæš be»œthd j‹ikia V‰gL¤Âl nt©L«.
(b) g©iz ãy§fëš fy¥ò cu¤ij ga‹gL¤Jtij gut¢brŒa
nt©L«.
21
(c) cŸsh£Á k‹w§fŸ k‰W« m§Ñfç¡f¥g£l Kfth©ikahs®fŸ
jahç¤j fy¥ò cu¤Â‹ ju¤ij nrhjid brŒa, nrhjid¡Tl§fis
mik¤Âl nt©L«.
(d) g©iz ãy§fëš fy¥ò cu¤ij ga‹gL¤J« bghGJ fy¥ò cu«
k‰W« Ïurhad cu§fis ga‹gL¤J« é»jh¢rhu« k‰W« fy¥ò cu¤Â‹
ju¤ij bjhl®ªJ guhkç¤jš M»at‰¿‰fhd cça têfh£o¡F¿¥òfis
tH§f nt©L«.
9. ä‹rhu mik¢rf¤Â‹ flikfŸ:
ä‹rhu mik¢rf« cça j¡f brašKiwfŸ _y«,
(a) Âl¡fêÎ _y« fêéèUªJ M‰wš ÏaªÂuf¤jhš jahç¡f¥g£l
ä‹rhu¤Â‰F j¡f éiy k‰W« f£lz« ã®zæ¡f nt©L«.
(b) fêéèUªJ M‰wš ÏaªÂuf¤jhš jahç¡f¥g£l ä‹rhu¤ij
é‰gid ãiya§fŸ f©o¥ghf th§»l têtif brŒa nt©L«.
10. òJik k‰W« òJ¥Ã¡f¤j¡f vçr¡Â mik¢rf¤Â‹ flikfŸ:
òJik k‰W« òJ¥Ã¡f¤j¡f vçr¡Â mik¢rf« cça j¡f brašKiwfŸ
_y«
(a) fêéèUªJ vçr¡Â ÏaªÂuf§fŸ cUth¡F« tifæš cça
c£f£lik¥ò brŒÂl nt©L« k‰W«
(b) mªj fêéèUªJ vçr¡Â ÏaªÂuf¤Â‰F cça cjé¤bjhif
mšyJ khåa« tH§»l nt©L«.
11. khãy§fŸ k‰W« ôåa‹ Ãunjr§fë‹ ef®òu ts®¢Á¤ Jiw brayhsç‹
flikfŸ:
khãy mšyJ k¤Âa muÁ‹ neuo M£Á¥gFÂæ‹ ef®¥òu ts®¢Á¤Jiwæ‹
brayhs® mt®fŸ efuh£Á ã®thf Mizahs® mšyJ Ïa¡Fe® mšyJ
cŸsh£Á mik¥òfë‹ Ïa¡Fe® _ykhf ËtUtdt‰iw nk‰bfhŸth®:
22
(a) Ϫj éÂfŸ m¿é¡if btëæ£l xUtUl fhy¤Â‰F äfhkš
ef®¥òu ts®¢Á mik¢rf¤Â‹ njÁa efu Rfhjhu bfhŸif k‰W« Âl¡fêÎ
nkyh©ik F¿¤j njÁa¡bfhŸif, Ϫj éÂfS¡F c£g£L fêÎ
nkyh©ik¤Jiwæš gâòçÍ« fêÎ bghW¡Fgt®fŸ, Racjé¡FG¡fŸ
k‰W« x¤j¡FG¡fëèUªJ ÃuÂã ml§»a Kid¥ghs®fë‹ Mnyhrid
mo¥gilæš khãy k‰W« ôåa‹ Ãunjr§fS¡F Âl¡fêÎ nkyh©ik c¤Â
F¿¤j khãy bfhŸifia jah® brŒa nt©L«.
(b) khãy bfhŸiffŸ k‰W« nkyh©ik¤Âwid tF¡F«nghJ,
kWga‹ghL, kW RH‰Á, Û£blL¤jš k‰W« äfΫ rhjfkhf ãiyæš
ga‹gL¤j¥gL« Âl¡fêé‹ gytif bghU£fŸ ngh‹wt‰¿‰F K¡»a¤Jt«
jU« tifæš Âl¡fêÎ nkyh©ik F¿¤j R‰W¢NHš k‰W« kåj
Rfhjhu¤Â‰F Âl¡fêé‹ ãy¥gu¥òfëš jh¡f¤ij Fiw¡fΫ k‰W« Á¿a
msnt fêÎfŸ bršY« bghU£L fêÎ Fiw¥gij cW brŒaΫ
K¡»a¤Jt« më¡f nt©L«.
(c) khãy bfhŸiffŸ k‰W« c¤ÂfŸ fêéid Fiw¡F« kWRH‰Á
bjhê‰rhiyfŸ k‰W« Kiw rhuh fêÎ nrfç¥gt®fŸ, fêÎ bghW¡Fgt®fŸ
më¡F« Kj‹ik g§»id m§Ñfç¡f nt©L« k‰W« fêÎ nkyh©ik
mik¥Ãš Kiw rhuh fêÎ nrfç¥gt®fŸ fêÎ bghW¡Fgt®fŸ x‹¿iz¡f
éçthd têKiwfS¡F tif brŒÍ«.
(d) cŸsh£Á mÂfhçfŸ Ϫj éÂfë‹ têtiffis
eilKiw¥gL¤Jtij cWÂ brŒa nt©L«.
(e) t£lhu Rfhjhu fêÎ òij¡Fäl« mšyJ bghJ¡fêÎ brašKiw
Âw‹fëš cW¥Ãd®fshf cŸs efu§fis¤jéu Âl¡fêÎ brŒKiw k‰W«
mf‰wš trÂfŸ V‰gL¤Âl mªjªj khãy k‰W« ôåa‹ Ãunjr§fëš cŸs
x›bthU efu§fëš mik¡f ef®¥òu £l¤Jiw brašÂ£l« tF¡f
nt©L«.
(f) Xuh©L fhy¤Â‰FŸ Âl¡fêÎfis mf‰Wtj‰F«,
brŒKiw¥gL¤Jtj‰F« cŸsh£Á mik¥òfS¡F j¡f ãy« milahs«
23
fhz¥g£L xJ¡f¥gLtij cWÂ brŒa nt©L« k‰W« mjid khãy« mšyJ
mj‰nf‰wthW efu k‰W« òwefu td¤Jiw mšyJ t£l ts®¢Á¡FG k‰W«
khefu§fŸ thæyhf efu§fëš brašÂ£l§fis (ãy¥ga‹ghL £l«)
brašgL¤j nt©L«.
(h) 5000 rJuÛ£lU¡F nkšg£l kid¥gFÂ k‰W« 200 ÅLfS¡F
nkyhd Ï‹dÃw FoæU¥ò rhuhj tshf« mšyJ ts®¢Á¤Â£l¤Âš éahghu
Ïl§fŸ mšyJ mL¡Fkho FoæU¥òfë‹ Âl¡fêÎfis Ãç¤bjL¤jš,
nrä¤jš, ika brŒKiw¡fhd jå¥g£l Ïl¤ij všiy tiuaW¡f
khãy¤ÂYŸs efu £l ts®¢Á¤Jiw k‰W« cŸsh£Á mik¥òfS¡F
m¿ÎW¤j nt©L«.
(i) kWRH‰Á k‰W« Û£blL¤jš tr¡fhf Tlhu§fŸ mšyJ FiwªjJ
IªJ kidfŸ mšyJ bkh¤j kidæ‹ gu¥gséš FiwªjJ 5 éG¡fhL
kidiaahtJ bjhê‰ ó§fh¡fŸ, bjhê‰ ng£ilfŸ k‰W« Áw¥ò bghUshjhu
k©ly§fë‹ nk«gh£il ts®¡f, xJ¡f m¿ÎW¤j nt©L«.
(j) bryΤbjhifia g§Ñ£L mo¥gilæš t£lhu ÂwåèUªJ 50
».Û (mšyJ mÂfkhd) bjhiyé‰FŸ mikªJŸs efu« k‰W« òw
efu§fS¡fhf bghJ t£lhu fêÎ òij¡Fäl¤ij mik¡f têtif brŒa
nt©L« k‰W« m¤jifa fêÎ òij¡Fäl§fëš bjhêš nkyh©ikia cWÂ
brŒa nt©L«.
(k) fêÎ cUthF« Ïl¤Ânyna fêÎfis Ãç¤bjL¤jš k‰W«
vL¤J¢bršYjš mšyJ brašKiwah¡f« k‰W« Âl¡fêéid ãUt»¡f
cŸsh£Á mik¥òfë‹ Âwid nk«gL¤j nt©L«.
(l) khãy khR¡f£L¥gh£L thça¤Jl‹ fyªjhnyhÁ¤J xU ehis¡F
IªJ l‹fS¡F nkš Âl¡fêÎ brŒKiw k‰W« xUtif brŒÍ« trÂfS¡F
Ïil¤jh§F k©ly§fis m¿é¡f nt©L«.
(m) fêÎ bghW¡Fgt®fŸ k‰W« fêÎ tâf« brŒgt®fis gÂÎ
brŒtj‰F xU £l¤ij jah® brŒa nt©L«.
24
12. kht£l khí°Ânu£L mšyJ kht£l M£Áa® mšyJ Jiz Mizahs®
M»nahç‹ flikfŸ:
kht£l khí°Ânu£ mšyJ kht£l M£Áa® mšyJ ne®é‰nf‰g Jiz
Mizahs®
(a) é 11 Jiz é (F)-1 cŸsthW Ϫj m¿é¡if btëæl¥g£l
njÂæèUªJ xU M©o‰FŸ khãy ef®¥òu ts®¢Á¤Jiw bghW¥ò
brayhsç‹ JiznahL mtUila kht£l¤Âš cŸs cŸsh£Á mik¥òfë‹
Âl¡fêÎ brŒKiw k‰W« xU tif brŒtj‰fhd trÂfis mik¡F«
tifæš jFªj ãy§fis milahs« f©L xJ¡f nt©L«.
(b) bghW¥ÃYŸs khãy ef®¥òu ts®¢Á¤Jiw brayhs® mšyJ
cŸsh£Á mik¥òfë‹ Ïa¡Fe® mšyJ efuh£Á ã®thf¤Jiw Ïa¡Fe®
mšyJ Mizahsç‹ Mnyhridæ‹ bgaçš fêÎ Ãç¤bjL¤jš, brŒKiw,
ifahS« Kiw k‰W« mf‰wš M»aitfŸ F¿¤j cŸsh£Á mik¥òfë‹
brašÂw‹ F¿¤J _‹W khj¤Â‰F xUKiwahtJ ÓuhŒÎ brŒJ rçahd
elto¡iffŸ nk‰bfhŸs nt©L«.
13. khãy k‰W« ôåa‹ Ãunjr§fëš cŸs Cuf ts®¢Á¤Jiw mšyJ »uhk
Cuh£Á brayhsç‹ flikfŸ:
1. mÂfhu tu«ò k‰W« Ϫj éÂfë‹ Ñœ cŸs gFÂfëš khãy k‰W«
ôåa‹ Ãunjr§fë‹ efu¥òw ts®¢Á brayhs®fS¡fhd flikfŸ, khãy
k‰W« ôåa‹ Ãunjr§fëš cŸs Cuf ts®¢Á¤Jiw mšyJ »uhk gŠrha¤J
brayhsU¡F« bghUªJ«.
14. k¤Âa khR¡f£L¥gh£L thça¤Â‹ flikfŸ:
k¤Âa khR¡f£L¥gh£L thça«
(a) cŸsh£Á mik¥òfŸ tiuaW¤JŸs ju§fis Ëg‰¿Í« Ϫj
éÂfis eilKiw¥gL¤jΫ, khãy khR¡f£L¥gh£L thça« k‰W«
khR¡f£L¥gh£L¡FG M»at‰Wl‹ xU§»izªJ brašgl nt©L«.
25
(b) mid¤J Âl¡fêÎ brašKiwfis bghW¤jtiuæš, ãy¤jo Ú®,
fh‰W, xë, xë khR k‰W« Änr£ì‹ ju§fis tF¡f nt©L«.
(c) ifahS« Kiw¡fhd E£g« mšyJ Âl¡fêÎ brŒKiw
Ïl¤Â‰fhd R‰W¢NHš ju« k‰W« cU khÂçfis ÓuhŒÎ brŒJ m›t¥nghJ
mt‰¿id nk«gL¤Âl nt©L«.
(d) ifahS« Kiw¡fhd E£g« mšyJ Âl¡fêÎ brŒKiw
Ïl§fëš tiuaW¡f¥g£l R‰W¢NHš ju§fŸ eilKiw¥gL¤j¥gL»wjh
v‹gij khãy khR¡f£L¥gh£L thça« k‰W« khR f£L¥gh£L¡FGé‹ _y«
M©L¡F xUKiwahtJ ÓuhŒÎ brŒJ f©fhâ¡f¥g£l juÎfis bjhF¤Âl
nt©L«.
(e) Âl¡fêéid ifahSjš, kWRH‰Á k‰W« brašKiw¡F
òJikahd E£g§fis ga‹gL¤JtJ r«gªjkhd khãy khR f£L¥gh£L
thça« k‰W« khR¡f£L¥gh£L¡FGé‹ fU¤J¡fis ÓuhŒÎ brŒJ mjid
MW khj fhy¤Â‰FŸ F¿¤J¡bfhL¤j R‰W¢NHš ju§fŸ k‰W« cäœÎ
tiuaiwfis tF¡f nt©L«.
(f) Ϫj éÂfis cŸsh£Á mik¥òfŸ eilKiw¥gL¤JtJ F¿¤J
khãy khR¡f£L¥gh£L thça« k‰W« khR f£L¥gh£L¡FG _y«
f©fhâ¡f¥gl nt©L«.
(g) khãy khR f£L¥gh£L thça§fŸ k‰W« FG¡fŸ Ϫj éÂfis
eilKiw¥gL¤JtJ F¿¤J mD¥Ãa m¿¡iffŸ bg‰W mjdo¥gilæš
M©l¿¡ifia jah® brŒJ mjid R‰W¢NHš, td« k‰W« thåiy
kh‰w¤Â‰fhd mik¢rf¤Âl« më¡f nt©L« k‰W« Ïjid bghJ
Ïizajs¤Âš gÂnt‰w« brŒa nt©L«.
(h) btë všiyæèUªJ xU ehis¡F IªJ l‹ vil¡F nkš
Âl¡fêÎ Âw§fis, gšntW éjkhd msÎfëš ifahS»‹w, fêÎ
brŒKiw k‰W« xUtif fêÎbrŒÍ« Tl§fë‹ btë všiyæèUªj
FoæU¥ò, tâf« k‰W« Ï‹dÃw f£Lkhd gâfis jL¡»‹w tifæš
Ïil¤jh§F k©ly§fis bjhl®ªJ brayh‰Wtj‰F©lhd têfh£LjšfŸ
btëæl nt©L«.
26
(i) cŸsh£Á mik¥òfŸ R‰W¢NHš gh®itæš Âl¡fêéid
mf‰wš xUtif brŒjš k‰W« brŒKiwfis, Ϫj éÂfëš cŸs
ãgªjidfS¡F£g£L Ëg‰Wtj‰F m›t¥nghJ têfh£LjšfŸ
btëælnt©L«.
(j) khãy§fS¡FŸ fêéid vL¤Jbrštj‰fhd m¿Îiufis
khãy k‰W« ôåa‹ Ãunjr§fS¡F tH§f nt©L«.
15. efu ÂuŸfŸ, fz¡bfL¥ò efu§fŸ k‰W« »uhk Cuh£Áfë‹ mÂfhu
k‹w§fS¡fhd flikfŸ k‰W« bghW¥òfŸ:
(a) khãy bfhŸif k‰W« c¤Â m¿é¡if btëæ£l MW khj
fhy¤Â‰FŸ, Âl¡ fêÎ nkyh©ik £l¤ij jah®brŒÂl nt©L«. mj‹
efiy khãy muR k‰W« ôåa‹ Ãunjr ã®thf§fŸ mšyJ khãy muR¤ Jiw
mšyJ ôåa‹ Ãunjr« m§Ñfç¡f¥g£l Kftuik¥ò¡F më¡f nt©L«.
(b) Foir¥gFÂ k‰W« Kiwrhuh ÅLfŸ, tâf tshf§fŸ,
ãWtd§fŸ k‰W« Vida FoæU¥ò Ïšyhj gFÂfŸ cŸë£litfëèUªJ
Ãç¡f¥g£l Âl¡ fêéid ÅLÅlhf br‹W nrfç¡f V‰ghL brŒa nt©L«.
mL¡Fkho f£ll§fŸ, bgça tâf tshf§fŸ, filfŸ, FoæU¥ò
tshf§fëš cŸs EiHÎ thæèèUªJ mšyJ Ï‹dÃw ã®zæ¡f¥g£l
Ïl§fëèUªJ nrfç¡fnt©L«.
(c) Kiwrhuh fêÎ nrfç¥gt®fŸ mšyJ fêÎ bghW¡Fgt®fë‹
mik¥òfS¡F m§Ñfhu« më¡f xU xG§fik¥ig V‰gL¤Âl nt©L«
k‰W« ÅLÅlhf br‹W fêÎfis nrfç¥gj‰fhd g§fë¥ig C¡Fé¥gj‰F
m§Ñfç¡f¥g£l fêÎ nrfç¥gt®fŸ mšyJ fêÎ bghW¡Fgt®fis
nk«gL¤Jtj‰F« x‹¿iz¡fΫ xU xG§fik¥ig V‰gL¤Âl nt©L«.
27
d) Ra nrit FG¡fis mik¤J mt®fS¡F milahs m£il
tH§f nt©L«. mj‹ÃwF ÅLÅlhf br‹W fêÎfis nrfç¥gJ cŸë£l
Âl¡ fêÎ nkyh©ikæid x‹¿iz¡f C¡Fé¡f nt©L«.
(e) Ϫj éÂfë‹ m¿é¡if btëæ£l xU tUl fhy¤Â‰FŸ Ϫj
éÂfëš cŸs ãgªjidfis cŸsl¡»a Jiz éÂfis xU§»iz¤J
mjid cça fhy¤Âš eilKiw¥gL¤j¥gLtij cW brŒa nt©L«.
(f) m›t¥nghJ, Kiwahd ga‹gh£L f£lz¤ij Ô®khå¤J, mªj
f£lz¤ij mt®fshfnth mšyJ m§Ñfç¡f¥g£l Kftuik¥ò thæyhf fêÎ
cUth¡Fgt®fëläUªJ bg‰W¡bfhŸs nt©L«.
(g) fêÎfis cUth¡Fgt®fŸ neuoahf fh»j«, j©Ù® gh£ošfŸ,
rhuha gh£ošfŸ, Fë®ghd nf‹fŸ, m£il bg£ofŸ, gH¤njhšfŸ, ciwfŸ
M»a fêÎfis bfh£lnth mšyJ ö¡»ba¿anth mšyJ Ú®ãiyfŸ,
tofhšfŸ, bghJ btëæl§fŸ, bjU¡fëš fêÎfis vç¡fnth k‰W«
òij¡fnth TlhJ. Ϫj éÂfëš cŸs ãgªjid¡fëš F¿¥Ã£LŸsthW
ju« Ãç¡f¥g£l fêÎfis cŸsh£Á mik¥òfshš m§Ñfç¡f¥g£l fêÎ
nrfç¥gt®fŸ mšyJ fêÎ bghW¡Fgt®fël« x¥gil¡f nt©L«.
(h) fêÎfëèUªJ kWRH‰Á bghUŸfis Kiwrhuh mšyJ
m§Ñfç¡f¥g£l fêÎ nrfç¥gt®fŸ k‰W« fêÎ bghW¡Fgt®fS¡F kWRH‰Á
brŒa¡Toa bghU£fis Ãç¤bjL¡f nghJkhd Ïilbtë bfh©l Ïu©lh«
ãiy nrä¥ò trÂfŸ mšyJ bghUŸ Û£ò trÂfŸ brŒJ bfhL¡fnt©L«.
#Îë, cnyhf«, f©zho, fh»j«, Ãsh°o¡ M»a Ãç¡f¥g£l kWRH‰Á
fêÎfis Mjhu Ïl¤Ânyna nrfç¥gj‰F fêÎ bghW¡F¥gt®fŸ k‰W«
28
kWRH‰Áahs®fS¡F Rygkhd têtiffŸ brŒJbfhL¡fnt©L«. k¡F«
fêÎfis nrä¡F« bjh£o¡F g¢ir ãwK«, kWRH‰Á fêÎfis nrä¡F«
bjh£o¡F btŸis ãwK«, Ï‹dÃw fêÎfis nrä¡F« bjh£o¡F fU¥ò
ãwK« mo¡fnt©L«.
(i) cŸq® mghafukhd fêÎfis bfh£Ltj‰F fêÎ goÎ
ika§fis mik¡f nt©L« k‰W« ghJfh¥ghf mf‰Wtj‰fhf cŸq®
mghafukhd fêÎfis Ϫj mika§fëš bfh£Ltj‰F fêÎ
cUth¡Fgt®fS¡F j¡f m¿ÎiufŸ tH§fnt©L«. mªj Ïl§fis efu«
k‰W« òw efu§fëš mjhtJ, ÏUgJ rJu Û£l®fŸ ml§»a gF¡F xU ika«
mšyJ gFÂahf mik¡f nt©L«. mªj ika§fëš mghafukhd fêÎfŸ
bgw¥gL« neu¤Âid m¿é¡f nt©L«.
(j) khãy khR¡ f£L¥gh£L thça« mšyJ khR¡ f£L¥gh£L¡FGé‹
m¿ÎW¤jè‹ ngçš, mghafukhd fêéid ghJfh¥ghf it¤ÂUªJ xUtif
brŒÍ« Ïl¤Â‰F vL¤J¢bršy¥gLtij cW brŒa nt©L«.
(k) rhiyia bgU¡» nrfç¡f¥g£l ku Ïiyfis vç¡f¡ TlhJ vd
rhiy bgU¡Fgt®fS¡f m¿ÎW¤j nt©L« mjid jåahf nrä¤J k‰W«
cŸsh£Á mik¥òfshš m§Ñfç¡f¥g£l Kfikæl« mšyJ fêÎ
nrfç¥gt®fël« x¥gil¡fnt©L«.
(l) fêÎ nrfç¥gt®fŸ k‰W« fêÎ bghW¡Fgt®fS¡F Âl¡ fêÎ
nkyh©ik F¿¤j gæ‰Á më¡fnt©L«.
(m) ÂdªnjhW« fhŒf¿, gH«, ó, Ïiw¢Á, nfhê k‰W« Û‹
rªijfëèUªJ fêÎfis nrfç¡fnt©L«. Rfhjhukhd NœãiyfŸ
29
cUthF« tifæš mªj gFÂfëš cŸs rªijfëš k‰W« mjdUfhikæš
gutyh¡f¥g£l fy¥ò cu jsthl« mšyJ gnah-Û¤nj‹ jsthl« mik¡f
nt©L«.
(n) cŸsf ãiyik k‰W« tâf brašghL, k¡fë‹ ml®¤Âia¥
bghW¤J thu¤Â‰F Ïu©L Kiw mšyJ xU ehŸ é£L xU ehŸ mšyJ
ÂdªnjhW« cg-rªJ¡fŸ, rªJ¡fŸ k‰W« rhiyfëš T£oa fêÎfis
jå¤jåahf nrfç¡fnt©L«.
(o) j‰fhèf nrä¥ò rhiy F¥igfŸ k‰W« nk‰gu¥ò
tofhšfëèUªJ Ú¡f¥g£l t©lšfis ngh¡Ftu¤J thfd¤Âš neuoahf
nrfç¡f Koahj ãiyæš ÏUªjhš, mt‰¿‰F _oæL« tifæš Ïu©lh«
ãiy nrfç¥ò trÂfis cUth¡fnt©L«. Ϥjifa fêÎfŸ cŸsh£Á
mik¥òfëdhš F¿¥Ã£l fhy Ïilbtëæš nrfç¡f¥g£L m¥òw¥gL¤j¥gl
nt©L«.
(p) Koªjtiu njh£l¡fiy, njh£l§fŸ k‰W« ó§fh fêÎfis
jå¤jåahf nrfç¤J, mjid njh£l« k‰W« ó§fh¡fëš brašKiw¥gL¤j
nt©L«.
(q) Ãç¡f¥g£l k¡F« fêÎfis ÏU¥ò it¡F« Ïl§fshd fy¥ò cu
ÏaªÂuf«, cæç Û¤njdh¡f ÏaªÂuf« mšyJ VjhtJ xU Ïl¤Â‰F vL¤J¢
bršynt©L«. Ï›tif¡ fêÎfS¡F M§fh§nf bršKiw¥gL¤JjY¡F
K¡»a¤Jt« tH§f¥gl nt©L«.
(r) k¡fhj fêÎfis mªjªj ÏU¥òit¡F« Ïl« mšyJ bghUŸ
Û£ò Ïl§fŸ mšyJ Ïu©lh« ãiy Ïl§fS¡F vL¤J¢ bršynt©L«.
30
(s) 2016-M« M©L f£ll k‰w« Ïogh£L fêÎfŸ nkyh©ik
éÂfŸ F¿¥Ã£LŸsthW f£ll k‰W« Ïogh£L¡ fêÎfis vL¤J¢
bršynt©L«.
(t) ÏU¥ò it¡F« Ïl§fis¢ R‰¿ Rfhjhu NœãiyfŸ k‰W«
J®eh‰w¤ij¡ f£L¥gL¤J« bghU£L fêéid brŒKiw¥gL¤jΫ, rhz
vçthÍ, Å£L¡fy¥ò cu§fis nk«gL¤jΫ k‰W« fêÎ nkyh©ik¡F
r_f§fis <LgL¤jnt©L«.
(u) Ïurhad cu§fis Ïu©lh©Lfëš ga‹gL¤JkhW
gh®¤J¡bfhŸsnt©L«. cŸsh£Á mik¥òfshš guhkç¡f¥gL« mid¤J
ó§fh¡fŸ k‰W« njh£l§fŸ, mj‹ mÂfhu¤Â‹ ÑGŸs Vida Ïl§fëš
Koªjtiu fy¥ò cu¤ij¥ ga‹gL¤Âlnt©L«. Kiwrhuh fêÎ kWRH‰Á
brŒgt®fŸ, kWRH‰Á K‹nd‰ghLfŸ brŒtj‰F j¡f C¡f¤ bjhiffŸ
më¡f¥gl nt©L«.
(v) k¤Âa khR¡f£Lgh£L thça« tiuaW¤j ju§fS¡nf‰wthW«,
m›t¥nghJ ef®òu ts®¢Á mik¢rf« tH§»ÍŸs têfh£Ljè‹goÍ«
Ñœ¡F¿¥Ã£LŸs E£g§fisÍ« nr®¤J mt®fshf mšyJ jåah® Jiw
g§fë¥òl‹ mšyJ Kftuik¥ò thæyhf Âl¡fêé‹ _y« bgw¥g£l
gyéjkhd bghUŸfis¡ Fiwªj mséš ga‹gL¤Jtj‰nf‰wthW j¡f
E£g§fis¥ga‹gL¤J« tifæš Âl¡ fêÎ ÏU¥ò it¡F« Ïl§fŸ k‰w«
mjDl‹ bjhl®òila c£f£lik¥òfis¥ guhkç¡fΫ, Ïa¡fΫ, f£Lkhd
trÂfS¡F tif brŒa¥glnt©L«. Ñœ¡F¿¥Ã£oU¡F« R‰W¢RHš jh¡f«
k‰W« ngh¡Ftu¤J bryéid¡ Fiw¡F« tifæš xU§»iz¡f¥g£l
brŒKiw¡F j¡f K‹Dçik tH§fnt©L«:-
31
(a) cæ® Û¤nj‹ M¡Fjš, E©Q殡fy¥ò cukh¡fš, òG fy¥ò
cukh¡fš, fh‰W òfh brçkhd« mšyJ k¡F« fêÎfis cæç
ãiy¥gL¤jY¡fhd Vida ahbjhU brŒKiw¥gL¤Jjš.
(b) Âl¡ fêÎ rh®ªj ä‹ c‰g¤Â ãiya§fŸ mšyJ Ábk‹£
ciyfS¡F _y¥ bghUŸ tH§fΫ mšyJ fêéid vç¥gj‰F
fêéèUªJ bgw¥gL« vçbghUŸ c£gl vçr¡Â brŒKiw¥gL¤Jjš.
(w) Ϫj éÂfëš tiuaW¡f¥gll Kiwæ‹go m£ltiz-1Ïš
F¿¥Ã£LŸs t©lš fêÎfis mf‰w mt®fshf mšyJ Vida ahbjhU
Kftuik¥ò thæyhf Rfhjhu fêÎfŸ òij¡f¥g£l ãy« k‰W« mJ
bjhl®òila c£f£lik¥ig¥ guhkç¡fΫ, Ïa¡fΫ k‰W« f£Lkhd«
brŒÂlΫ nt©L«.
(x) M©l¿¡ifæš _yjd KjÄ£o‰F« Âl¡fêÎ nkyh©ik
nrit¡F« njitahd ã xJ¡f« bghU£L tê tiffŸ brŒant©L«. Ϫj
éÂfS¡F£g£L cŸsh£Á mik¥òfë‹ Vida flikahd brašghLfŸ
k‰W« Âl¡fêÎ nkyh©ik¡F V‰wthW njitahd ãÂia xJ¡»a Ëdnu
cŸsh£Á mik¥òfŸ mj‹ j‹å¢irahd brašghLfS¡fhd ãÂia
xJ¡fnt©L«.
(y) mªjªj Ïl¤Â‰nf‰wthW khãy khR f£L¥gh£L thça« k‰W«
khR f£L¥gh£L¡ FGéläUªJ xU ehis¡F IªJ bk£ç¡ l‹ fêÎ gUkD¡F
nkš cŸs Rfhjhu fêÎfŸ òij¡f¥g£l ãy« fêÎ brašKiw, ifahS« Kiw
mšyJ mf‰wš trÂfis¡ f£lik¥gj‰fhd m§Ñfhu« bgw got« 1Ïš
cŸsthW é©z¥g« më¡fnt©L«.
32
(z) m§Ñfhu« fhyhtÂahtj‰F FiwªjJ mWgJ ehis¡F
K‹duhtJ m§Ñfhu¤ij¥ òJ¥Ã¥gj‰F é©z¥Ã¡f nt©L«.
(za) ãaä¡f¥g£l mÂfhç mšyJ efuh£Á ãUthf Ïa¡Fe® mšyJ
Mizahsçl« tU« M©o‹ V¥uš khj« 30 M« njÂa‹W mšyJ mj‰F
K‹d® got«-IVÏš cŸsthW M©l¿¡if jah® brŒJ më¡f nt©L«.
(zb) x›bthU M©o‹ nk khj« 31 M« nj¡FŸ mªjªj khãy
khR¡f£L¥gh£L thça« mšyJ khR¡f£L¥gh£L¡ FG k‰W« Cuf ts®¢Á
Jiw mšyJ »uhk Cuh£Á mšyJ khãy ef®¥òw ts®¢Á¤ Jiwæ‹ bghW¥ò
brayhsU¡F M©l¿¡ifia mD¥Ã it¡fnt©L«.
(zc) Ãç¡f¥g£l fêÎfis ÅL Ålhf nrfç¥gj‰F« mf‰wš trÂ
mšyJ brŒKiw¡F fy¥g‰w fêÎfis Kjš k‰W« Ïu©lh« ãiy
vL¤J¢brštj‰F« gâahs®fsh»a x¥gªj¤ bjhêyhs®fŸ k‰W«
nk‰gh®itahs®fS¡F¤ jFªj gæ‰Á më¡fnt©L«.
(zd) Âl¡fêéid ifahS« mid¤J¥ gâahs®fS¡F« brhªj
ghJfh¥ò cgfuz§fshd ÓUil, xëtU« nfh£LfŸ, ifÍiwfŸ,
kiH¡nfh£LfŸ, cça fhyâfŸ k‰W« Kf_ofŸ tH§f nt©L«.
mitfis ntiy ãä¤jkhf ga‹gL¤J« tifæš Ïa¡Fgt®
gh®¤J¡bfhŸsnt©L«.
(ze) rªij tshf§fŸ k‰W« FG Å£L r_f§fŸ më¡F« f£ol
tiugl¤Â‰F m§Ñfhu« më¡F«nghJ mªj¡f£ol¤Âš Ãç¡f¥g£l
fêÎfis nrä¥gj‰F« fêÎfis Ãç¥gj‰F«, nrfç¥gj‰F« cça ika§fŸ
mik¡f¥g£oU¡»wjh v‹gij cW brŒÂl nt©L«.
33
(zf) Ëg‰w jtW»wt®fŸ, F¥ig nghLgt®fS¡F cldo mguhj«
é¡F« tifæš jFªj be¿KiwfŸ k‰W« Jiz éÂfŸ tF¤Âl nt©L«.
tF¡f¥g£l Jiz éÂfë‹go cldo mguhj« éÂ¥gj‰F cŸsh£Á
mÂfhçfŸ k‰W« mYty®fS¡F mÂfhu« tH§f nt©L« k‰W«
(zg) bjhl®ghlš Ãu¢rhu«, fšé k‰W« jftš bjhl®ò _ykhf
bghJ éê¥òz®Î V‰gL¤Âl nt©L«. fêÎ cUth¡Fgt®fS¡F
ÑœF¿¥Ã£LŸsthW jFªj gæ‰Á më¡f nt©L«. mjhtJ
(i) F¥ig nghlhjJ;
(ii) fêÎ cUth¡Ftij¡ Fiw¥gJ;
(iii) Koªjtiu fêÎ kWga‹gL¤jš;
(iv) _y¤Ânyna fêÎ cUthF« Ïl¤Ânyna cŸq® mghafukhd
fêÎfŸ k‰W« Rfhjhu fêÎfŸ, k¡F« fêÎfŸ, k¡fhj (kWRH‰Á
k‰W« vëš Ô¥g‰w¡Toa fêÎfŸ) fêÎfŸ vd Ãç¥gj‰F gæ‰Á
bfhL¤jš.
(v) Å£L cukh¡fš, k©òG cu¤jahç¥ò, rhz vçthÍ M¡f« mšyJ
r_f mséyhd cukh¡fY¡F gæ‰Á bfhL¤jš.
(vi) cŸsh£Á mik¥òfŸ tiuaW¤jthW jFªjthW bghªJ mšyJ
éahghu¡ F¿ cçikahs®fŸ tH§»a ciwfëš clD¡Fl‹
vL¡f¥g£l ga‹gL¤Âa Rfhjhu¡ fêÎfis ghJfh¥ghf
ciwælnt©L«. k¡fhj fêÎfis mj‰fhd bjh£ofëš
it¡fnt©L«.
(vii) fêÎ cUth¡F« Ïl¤Ânyna cŸs gšntW bjh£ofëš Ãç¡f¥g£l
fêÎfis nrä¡fnt©L«.
34
(viii) Ãç¡f¥g£l fêÎfis fêÎ nrfç¥gt®fŸ k‰W« fêÎ
bghW¡Fgt®fŸ, kWRH‰Áahs®fŸ mšyJ fêÎ nrfç¥ò
Kft®fël« x¥gil¡f nt©L«.
(ix) Âl¡ fêÎ nkyh©ik ãiy¤Âl cŸsh£Á k‹w¤jhš
m§Ñfç¡f¥g£l egçl« mšyJ cŸsh£Á mik¥Ãl« mšyJ fêÎ
nrfç¥gtçl« khj f£lz« mšyJ ga‹gh£L¡ Tèia
brY¤Âlnt©L«.
(zh) é 23-š F¿¥Ã£LŸsthW Rfhjhu fêÎfŸ òij¡f¥g£l ãy«
Ïa¡f¥gLtj‰F« f£lik¥gj‰F« fhytiuaiw Koªj Ëd®, fy¥ò¡
fêÎfis bfh£LtJ mšyJ ãy¤Âš ãu¥òtJ cldoahf ãW¤j¥gl nt©L«.
(zi) m£ltiz-1Ïš cŸs étu¡F¿¥òfis ãiwÎ brŒÍ« tifæš cŸs
kWga‹ghL mšyhj, k¡fhj, kWRH‰Á brŒaKoahj, v®éidašyhj
kªjkhd fêÎfŸ k‰W« K‹ brayh¡f ãuhfç¤jš k‰W« fêÎ brašKiw
trÂfëèUªJ tU« t©lšfŸ M»ad k£Lnk Rfhjhu fêÎfŸ òij¡f¥gL«
Ïl§fS¡FŸ mDk¡f¥gl nt©L«. våD«, ó{a¡fêÎ v‹w éU«Ãa
neh¡f¤ij vŒJtj‰F fêÎfis kWRH‰Á mšyJ kWga‹ghL brŒa
mid¤J Ka‰ÁfisÍ« nk‰bfhŸsnt©L«.
(zj) mid¤J giHa Âwªjbtë bfh£L« Ïl§fŸ, j‰nghJ
Ïa§»¡bfh©oU¡F« bfh£L« Ïl§fis, cæç Û£blL¤jš k‰W« cæç
Ru§f« mik¤jš rh¤Âakh vd MŒÎ brŒJ rh¤Âakhd Ëd® Ïl§fëš
cæç Û£blL¥gj‰F mšyJ cæç Ru§f« mik¡f jFªj braš elto¡iffŸ
vL¡fnt©L«.
(zk) bfh£L« Ïl§fŸ cæç Û£blL¥gj‰F« mšyJ cæ® Ru§f¤Â‰F
cfªjjhf Ïšiybaåš, mjid R‰W¢NHY¡F ghÂ¥ò V‰gL¤Jtij¤
35
jL¡F« tifæš fêÎfŸ òij¡f¥g£l Ïl¤ij _L« be¿fë‹go m¿éaš
ó®tkhf _l¥glnt©L«.
16. khãy khR¡ f£L¥gh£L thça« k‰W« khR¡f£L¥gh£L¡ FGé‹ flikfŸ:
(a) khãy§fŸ mj‹ M£Á všiy¡F£g£l cŸsh£Á mik¥òfŸ thæyhf
Ϫj éÂfis brašgL¤Â Ϫj éÂfŸ eilKiw¥gL¤Jjiy khãy
ef®¥òw ts®¢Á¤ Jiwæ‹ bghW¥ò brayhs® mšyJ efuh£Á ã®thf
Ïa¡Feuf¤Jl‹ xU§»izªJ M©o‰F ÏUKiwahtJ ÓuhŒÎ brŒa
nt©L«.
(b) R‰W¢RHš ju§fŸ k‰W« m£ltiz-1 k‰W« m£ltiz-2Ïš
F¿¥Ã£LŸs ãgªjidfS¡F£g£L fêÎ braš KiwfŸ k‰W« xU
tifbrŒÍ« Ïl§fis f©fhâ¡f nt©L«.
(c) cŸsh£Áfshš m§Ñfç¡f¥g£l Vida ahbjhU Kftuik¥ò«
mšyJ cŸsh£ÁæläUªJ é©z¥g¥ got« 1-I¥ bg‰wË
m§Ñfç¡f¥glnt©oa £l§fis MŒÎ brŒJ mj‰fhd jFªj
érhuiz nk‰bfhŸsnt©L«.
(d) m§Ñfç¡f¥gl nt©oa £l§fis MŒÎ brŒÍ« bghGJ Vida
khãy ef®¥òw ts®¢Á¤Jiw, efu eh£L¥òw £lälš Jiw, kht£l
£l¡ FG mšyJ bgUefu gF £l¡ FG, ékhd ãiya« mšyJ
ékhdjs mÂfhu k‹w«, ãy¤jo Ú® thça«, uæšnt, ä‹ éãnahf
ãWtd§fŸ, beLŠrhiy Jiw k‰W« Vida bjhl®òila gšntW
Kftuik¥Ã‹ fU¤J¡fŸ k‰W« mªjªj r£l £l§fë‹
36
x¥òjY¡F£g£L fUÂ¥ gh®¡f¥g£L mt®fë‹ fU¤J¡fis
më¥gj‰F mt®fS¡F eh‹F thu« fhy mtfhr« tH§f¥gL«.
(e) Ãw ãgªjidfSl‹ m£ltiz-1 k‰W« m£ltiz 2Ïš
F¿¥Ãl¥g£LŸs R‰W¢NHš ju§fŸ k‰W« ãiwnt‰Wif
msÎnfhèid filÃo¡F« cŸsh£Á mik¥ghš mDkÂaë¡f¥g£l
Vida ahbjhU Kftuik¥ò mšyJ ÏaªÂu¤ij Ïa¡Fgt® mšyJ
cŸsh£Á mik¥Ã‰F got« II-Ïš 60 eh£fS¡FŸ mDkÂ
tH§»lnt©L«.
(f) x¥òjšfë‹ brašÂwDl‹ nk‰brh‹d mDk¡fhf brašÂwid
x¤ÂU¡f¢ brŒjš.
(g) F¿¥Ãl¥g£l ãgªjidfS¡F£g£L cŸsh£Á mik¥ò mšyJ trÂ
brŒgt® cça gâfëèUªJ jt¿é£lhš vªj neu¤ÂY« c£ÃçÎ (a)
_y« më¡f¥g£l m§Ñfhu¤ij jil mšyJ u¤J brŒÂl nt©L«.
Mdhš cŸsh£Á mik¥ò mšyJ ãWtd¤Â‰F m¿¡ifaë¡fhkš
mt®fS¡F më¡f¥g£l m§Ñfhu¤ij jil brŒanth mšyJ u¤J
brŒanth TlhJ.
(h) òJ¥Ã¤jY¡fhf më¡f¥gL« é©z¥g¤Âid bg‰W, x›bthU
é©z¥g§fë‹ jFÂfis MŒÎ brŒJ, m§Ñfhu¤ij mL¤j IªJ
M©o‰F òJ¥Ã¡fnt©L«. Mdhš tr Ïa¡Fgt® R‰W¢NHš
mDk Miz, x¥òjšfŸ, m§Ñfhu§fëš F¿¥Ã£LŸs ãgªjidfŸ
mšyJ ju§fŸ c£gl mid¤J éÂfisÍ« ãiwnt‰¿æU¡fnt©L«.
37
(2) khãy khR f£L¥gh£L thça« k‰W« khR f£L¥gh£L¡ FG,
é©z¥gjhuçl« nf£l¿a nghJkhd msÎ thŒ¥ò bfhL¤J mtUila
m§Ñfhu« vj‰fhf òJ¡f¥gléšiy mšyJ tH§f¥gléšiy v‹gj‰F©lhd
fhuz§fis vG¤Jtot¤Âš gÂÎ brŒant©L«.
(3) òÂa bjhêšE£g§fshf ÏU¥Ã‹, k¤Âa khR f£L¥gh£L thça«, khãy khR
f£L¥gh£L thça« mšyJ khR f£L¥gh£L FG mj‰fhd cça ju§fis
tiuaW¡f k¤Âa khR f£L¥gh£L thça¤ij mQfyh«.
(4) ne®é‰nf‰g khãy khR f£L¥gh£L thça« mšyJ khR f£L¥gh£L FG
V‰gë¡f¥g£LŸs tiuaW¡f¥g£l ju§fŸ k‰W« V‰gë¡f¥g£l R¤Âfç¥ò
bjhêšE£g« k‰W« mDkÂæš F¿¥Ãl¥g£l ãgªjidfŸ k‰W« Ïnj éÂæ‹
Ñœ m£ltizfŸ 1 k‰W« 2-š F¿¥Ãl¥g£l ju§fŸ cçathwhf
fUj¥g£lnghJ Mdhš Xuh©o‰F Fiwahj mséš Ã‹g‰w¥gLtij
f©fhâ¡f nt©L«.
(5) mghafukhd fêÎ bfh£L« ÏaªÂu§fëš fêÎ cUth¡Fgtuhš cŸq®
mghafukhd fêÎfis bfh£Ltj‰F« k‰W« ghJfh¥ghf ifahStj‰F«
cŸsh£Á mik¥òfS¡F khãy khR f£L¥gh£L thça« k‰W« khR
f£L¥gh£L¡ FG m¿ÎiufŸ tH§fyh«.
(6) khãy§fS¡FŸ fêÎ bfh©L bršy¥gLtij khR f£L¥gh£L thça«
k‰W« khR f£L¥gh£L¡ FG xG§FgL¤j nt©L«.
17. lag®fŸ k‰W« Rfhjhu gŠRfŸ k‰W« ö¡» v¿a¥gL« bghU£fë‹
é‰gid¡F¿ cçikahs®fŸ k‰W« jahç¥ghs®fë‹ flikfŸ:
(1) jfu«, f©zho, Ãsh°o¡if bfh©L Á¥gkh¡Fjš M»a ö¡» v¿a¡Toa
38
bghUŸfë‹ jahç¥ghs®fŸ mšyJ mªj bghUis rªij¡F m¿Kf¥gL¤J«
é‰gid¡F¿ cçikahs®fŸ midtU«, fêÎ nkyh©ik mik¥Ãid
V‰gL¤j cŸsh£Á mik¥ò j¡f ãÂÍjé brŒÂl nt©L«.
(2) k¡fhj tifæèU¡F« Ãsh°o¡if bfh©L Á¥gkh¡f¥g£l mªjªj
é‰gid¡F¿ cçikahs®fŸ é‰gid¡F mšyJ rªij¡F bfh©L tU«
bghU£fëdhš mt®fŸ jahç¡F« bghU£L btëtU« Á¥gkh¡F« fêÎfis
nrfç¥gj‰F V‰gh£L Kiw x‹iw mik¡f nt©L«.
(3) Rfhjhu gŠRfŸ k‰W« lag®fis jahç¥gt®fŸ mšyJ é‰gid¡F¿
cçikahs®fŸ mšyJ rªij brŒÍ« ãWtd§fŸ mid¤J« kWRH‰Á
bghU£fisÍ« mt®fSila bghU£fëš Koªjtiu ga‹gL¤j têtif
brŒÂl nt©L« mšyJ mt®fSila Rfhjhu bghUë‹ ciwænyna mªj
lag® mšyJ Rfhjhu gŠRfis mf‰¿l xU ÁW ig mšyJ ciwia
it¤Âlnt©L«.
(4) mid¤J jahç¥gt®fŸ, é‰gid¡F¿ cçikahs®fŸ mšyJ rªij brŒÍ«
ãWtd§fŸ mt®fSila bghU£fis mf‰¿lΫ ciwælΫ k¡fS¡F
gæ‰Á më¡f nt©L«.
18. Âl¡fêÎ mo¥gilæyhj fêéèUªJ bgw¥gL« vçbghUŸ
jsthl¤ÂèUªJ üW »nyhÛ£lU¡FŸ ãWt¥g£LŸs bjhêyf ÃçÎfë‹
flikfŸ:
Âl¡fêÎ mo¥gilæyhd fêéèUªJ bgw¥gL« vçbghUŸ
jsthl¤ÂèUªJ üW »nyhÛ£lU¡FŸ ãWt¥g£L vçbghUŸ ga‹gL¤J«
bjhêyf ÃçÎfŸ mid¤J«, Ϫj éÂfŸ btëæl¥g£l MW khj fhy¤Â‰FŸ
39
mt®fŸ ga‹gL¤J« vçbghUëš FiwªjJ 5 éG¡fhL msé‰F xJ¡f¥g£l
fêéèUªJ bgw¥gL« vçbghUis ga‹gL¤j V‰ghLfŸ brŒant©L«.
19. Âl¡fêÎ brŒKiwgL¤Jjš k‰W« R¤Âfç¥ò trÂæid V‰gL¤JtJ
bjhl®ghd flikfS¡fhd msÎnfhš:
(1) ãy« xJ¡Ñ£o‰F bghW¥ò t»¡»‹w JiwahdJ Âl¡fêÎ brŒKiwfŸ
k‰W« R¤Âfç¥ò trÂfS¡F jFªj ãy§fis xJ¡Ftj‰F bghW¥ghdjhF«.
mªj Ïl§fis k¤Âa khãy muR k‰W« k¤Âa muÁ‹ neuo M£Á¥gâ
ãUthf« thæyhf m¿é¡ifæL«.
(2) ef®òu ts®¢Á mik¢rf« jah® brŒj Âl¡fêÎ nkyh©ik F¿¤j ifnaL
k‰W« k¤Âa khR f£L¥gh£L thça« m›t¥nghJ ÏJ bjhl®ghd tH§»a
bjhêšE£g têfh£Ljšfis Ëg‰¿ tr brŒgt®, trÂæid totik¤Âl
nt©L«.
(3) khãy khR f£L¥gh£L thça« k‰W« khR f£L¥gh£L¡ FGéläUªJ trÂ
ãWtd« cça mDk bg‰¿U¡fnt©L«.
(4) Âl¡fêÎ brŒKiw k‰W« R¤Âfç¥ò trÂfë‹ R‰W¥òw NHš brašgh£L
ju§fis khR f£L¥gh£L thça« k‰W« khR f£L¥gh£L¡ FG f©fhâ¤Âl
nt©L«.
(5) Âl¡fêÎ brŒKiw k‰W« R¤Âfç¥ò Ïl¤Â‹ Ïa¡Fgt® k‰W« ef®¥òu
ts®¢Á mik¢rf¤jhš btëæl¥g£l Âl¡fêÎ nkyh©ik F¿¤j ifnaL
k‰W« m›t¥nghJ k¤Âa khR f£L¥gh£L thça¤jhš tH§f¥g£l têfh£o
F¿¥òfë‹go Âl¡fêÎ brašKiw¥gL¤Jjš mšyJ R¤Âfç¥ò Ïl¤Âš
40
ghJfh¥ghd k‰W« R‰W¢NHšfS¡F cfªj brašghLfS¡F bghW¥ghs®
Mth®.
(6) r«kªj¥g£l cŸsh£Á mik¥òfŸ k‰W« khãy khR f£L¥gh£L thça«
k‰W« khR f£L¥gh£L¡ FGél« Âl¡fêÎ brašKiw¥gL¤jš k‰W«
R¤Âfç¥ò Ïl¤Â‹ Ïa¡Fgt® x›bthU M©o‹, V¥uš khj« 30 nj¡FŸ
got« 3-š M©l¿¡ifia më¡f nt©L«.
20. kiy¥ gFÂfëš Âl¡fêÎ nkyh©ik¡fhf vL¡f¥glnt©oa msÎnfhš:
kiy gFÂfëš, Ñœ étç¡f¥g£LŸs TLjš gFÂfSl‹ é 15š cŸsh£Á
mÂfhuk‹w§fS¡fhd k‰W« flikfŸ bghW¥òfŸ mid¤J« bghUªJ«.
(a) kiy¥gFÂfëš fêÎfŸ òij¡f¥g£L xUtif brŒa¥g£l Ïl¤ij
mik¥gij j鮡f nt©L«. brŒKiw¥gL¤Jjš Ïl¤ÂèUªJ vŠÁa
fêitÍ« mghak‰w fêéidÍ« ÏU¥òit¡f¥gL« Ïl§fëèUªJ
nrfç¥gj‰F j¡f cŸsl¡fä¡f Ïl¤Âš xU kh‰W ãiya§fis mik¡f
nt©L«. Rfhjhu fêÎfŸ òij¡f¥g£L xUtif brŒa¥gL« Ïl¤ij mik¡f
kiyæš ÏUªJ 25 ».Û ÑGŸs rkbtë gFÂfëš jFªj Ïl« milahs«
fhz¥glnt©L«. kh‰W ãiya§fëèUªJ btëtU« vŠÁa fêÎfis mªj
Rfhjhu fêÎfŸ òij¡f¥g£L xUtif brŒa¥g£l Ïl¤Âš
bfh£l¥glnt©L«.
(b) m¤jifa ãy« »il¡féšiybaåš, vŠÁa k‰W« mghafukhd fêÎfis
bfh£l, t£lhu Rfhjhu fêÎfŸ òij¡f¥g£L xUtif brŒa¥gL« Ïl¤ij
mik¡f¥gl nt©L«.
41
(c) cŸsh£Á mik¥òfŸ Jiz éÂfis têtF¡f nt©L« k‰W« Fok¡fŸ
fêÎfis rhiyfëš ö¡»ba¿tij jilbrŒa nt©L«. fh»j«, j©Ù®
gh£ošfŸ, Fë®ghd gh£ošfŸ k‰W« m£il gh¡bf£L¡fŸ mšyJ Vida
Ãsh°o¡ mšyJ fh»j fêÎfis kiyfS¡F Ñœ mšyJ rhiyfëš
bfh£lhkš ÏU¥gj‰F fLikahd têKiwfis R‰Wyh gaâfS¡F
tH§»lnt©L« mj‰F khwhf m¤jifa fêÎfis mid¤J R‰Wyh
jy§fëY« cŸsh£Á k‹w¤jhš it¡f¥g£LŸs F¥ig bjh£ofëš
nghLtj‰F mt®fis tèÍW¤j nt©L«.
(d) kiy¥gFÂfis R‰¿¥gh®¡f tU« mid¤J R‰Wyh gaâfëlK« òwefç‹
EiHÎ thæšfŸ k‰W« R‰Wyh jy§fëš és«gu§fŸ thæyhfΫ czÎ
éLÂfŸ, R‰Wyh éLÂfŸ mšyJ v§bfšyh« R‰Wyh gaâfŸ
j§F»wh®fnsh, m§F JizéÂfëš cŸs Âl¡fêÎ nkyh©ik F¿¤J
cŸsh£Á mik¥òfŸ vL¤Jiu¡f, j¡f têtif brŒant©L«.
(e) Âl¡fêÎ nkyh©ik nritfŸ ãiy¤Âl R‰Wyh gaâfëläUªJ EiHÎ
thænyna Âl¡fêÎ nkyh©ik f£lz¤ij cŸsh£Á mik¥ò tNš brŒÂl
nt©L«.
(f) ãy xJ¡Ñ£o‰F bghW¥ò t»¡»‹w JiwahdJ, kiyfëš gutyh¡f¥g£l
fêÎ brŒKiw Ïl§fis mik¡f jFªj ÏltÂfis milahs« f©L
xJ¡ÑL brŒant©L«. mªj ÏU¥ò it¡f¥gL« Ïl§fis, cŸsh£Á
mik¥òfŸ V‰gL¤j nt©L«. kiy¥gFÂfis KGikahf ga‹gL¤j
gonjh£l V‰gh£L Kiw eilKiw¥gL¤j¥gl nt©L«.
42
21. fêéèUªJ vçr¡Â brŒKiw¡fhd msÎnfhš:
(1) 1500 K/Cal/KG mšyJ mj‰Fnkš bt¥g myF cila kW RH‰Á brŒaKoahj
fêÎfis, fêÎfŸ òij¡f¥g£L xUtif brŒa¥g£l Ïl¤Âš bfh£l¡TlhJ.
fêÎfëèUªJ bgw¥gL« vçbghUŸ thæyhf vçr¡Â cUth¡f¤Â‰F k£Lnk
ga‹gL¤j nt©L« mšyJ fêéèUªJ bgw¥gL« vçbghUŸ jahç¡f
_y¥bghUshf tH§f¥gl nt©L«.
(2) mÂf bt¥g myFila fêÎfis Ábk©£ mšyJ mdš ä‹ ãiya§fëš
cl‹ brŒKiw¡Fga‹gL¤Âl nt©L«.
(3) xU ehis¡F 5 l‹fS¡F nkš brŒKiw bfhŸssit bfh©l fêéèUªJ
vçr¡Â jahç¡f fUJ»‹w cŸsh£Á mik¥òfŸ mšyJ Ïa¡Fgt® mšyJ
ãakd« brŒa¥g£l Kftuik¥ghs®fŸ got« 1-š cŸs é©z¥g¤ij mªj
Ïl¤Â‰Fça khãy khR f£L¥gh£L thça« mšyJ khR f£L¥gh£L¡ FGél«
më¡f¥glnt©L«.
(4) khãy khR f£L¥gh£L thça« mšyJ khR f£L¥gh£L¡ FG m›thW
fêéèUªJ M‰wš c‰g¤Â brŒÍ« Ïl¤ij mik¥gj‰F bgw¥g£l
é©z¥g§fis, MŒÎ brŒJ 60 eh£fS¡FŸ x¥òjš tH§»l nt©L«.
22. eilKiw¥gL¤j nt©oa fhytiuaiw:
Ϫj éÂfis eilKiw¥gL¤j nt©oa cŸsh£Á mik¥òfŸ k‰W«
Vida r«kªj¥g£l mÂfhçfŸ, ne®é‰nf‰g mt®fshf neuoahf mšyJ
Kftuik¥ghs®fis <LgL¤Jtj‹ thæyhf ÑœF¿¥Ã£LŸs
fhytiuaiw¡FŸ nghJkhd c£f£lik¥ig V‰gL¤jnt©L«.
bjhl®
v©
brašghLfŸ
Ϫj éÂfŸ
btëæl¥g£l
ehëèUªJ fhy msÎ
1. Âl¡ fêÎ brŒKiw Ïl§fis
V‰gL¤Jtj‰fhd cça Ïl§fis f©l¿jš.
Xuh©L
2. 0.5 äšèa‹ k¡fŸ bjhif¡F¡ Fiwthd
cŸsh£Á mik¥òfëš cŸs cça
Xuh©L
43
bjhFÂfS¡F V‰g bghJ t£lhu Rfhjhu
fêÎfis xUtif brŒÍ« gFÂia
V‰gL¤Jtj‰fhfΫ, 0.5 äšèa‹ k¡fŸ
bjhif¡F« äifahf cŸs cŸsh£Á
k‹w§fëš cŸs cça bjhFÂfS¡F V‰g
bghJ mšyJ t£lhu Rfhjhu fêÎfis xU
tif brŒÍ« gFÂia V‰gL¤Jtj‰fhfΫ
mšyJ fêÎfis xU tif brŒÍ« gFÂia
V‰gL¤Jtj‰fhfΫ mšyJ jå t£lhu
Rfhjhu fêÎfis xU tif brŒÍ« gFÂia
mik¡f cça Ïl§fis milahs§fŸ
f©l¿jš.
3. Rfhjhu fêÎfis xU tif brŒÍ« gFÂia
V‰gL¤Jtj‰fhfΫ k‰W« Âl¡fêÎfis
gj¥gL¤J« trÂfis V‰gL¤Jtj‰Fça
Âw‹fŸ mik¡f cça Ïl§fis th§Fjš.
Ïu©lh©LfŸ
4. mªj Ïl¤Ânyna kªjkhd Âl¡fêÎfŸ, Å£L
mgha bghU£fŸ, Rfhjhu fêÎfŸ,
rh«gyhf¡Toa, kWRH‰Á brŒa¡Toa,
Ïa‰ifahf k¡F« j‹ikÍila fêÎfis
Ãç¤bjL¥gj‰fhd rhjd§fis ãWÎjš.
Ïu©lh©LfŸ
5. fêÎfis gjåLtj‰fhfΫ, xU tif
brŒtj‰fhfÎkhd trÂfS¡fhf
Ãç¤bjL¡f¥g£l fêÎfis ÅL Ålhf br‹W
nrfç¡fΫ _oa t©ofŸ _y« bfh©L
brštijÍ« cW brŒjš.
Ïu©lh©LfŸ
6. f£ll f£Lkhd« k‰W« Áijªj f£ll
fêÎfis jåahf ÏU¥ò it¥gijÍ«,
nrfç¥gijÍ« k‰W« bfh©L brštijÍ«
cWÂ brŒjš
Ïu©lh©LfŸ
7. xU Ïy£r« mšyJ mj‰F mÂfkhd k¡fŸ
bjhif bfh©l mid¤J cŸsh£Á
k‹w§fshš Âl¡fêÎ gjåL« trÂfis
V‰gL¤Jjš.
Ïu©lh©LfŸ
8. xU Ïy£r¤Â‰F« Fiwthd k¡fŸ bjhif
bfh©l cŸsh£Á k‹w§fŸ k‰W« efu§fëš
Âl¡fêÎ gjåL« trÂfis V‰gL¤Jjš.
_‹wh©LfŸ
9. Ϫj éÂfëš mDkÂaë¡f¥g£lthW,
R¤Âfç¡f¥glhj kªjkhd fêÎfŸ k‰W«
gj¥gL¤JjY¡F Ëdhš cŸs vŠÁa
fêÎfis mf‰wΫ 0.5 äšèa‹ mšyJ mj‰F
nkš k¡fŸ bjhif cŸs cŸsh£Á k‹w§fëš
bghJthd mšyJ jåahd tif fêÎfis xU
_‹wh©LfŸ
44
tif brŒÍ« gFÂfis mik¤jš.
10. Ϫj éÂfëš mDkÂaë¡f¥g£lthW fêÎfŸ
mf‰w 0.5 äšèa‹ k¡fŸ bjhif¡F ÑGŸs
cŸsh£Á k‹w§fŸ k‰W« efu§fëš bghJ
mšyJ t£lhu mséyhd fêÎfis xUtif
brŒÍ« gFÂia mik¤jš.
_‹wh©LfŸ
11. giHa k‰W« ifél¥g£l fêÎfis bfh£L«
Ïl§fis _lΫ mšyJ cæç Ô®th¡fY¡F«.
Iªjh©LfŸ
23. khãy mséyhd Mnyhrid¡ FG, r«kªj¥g£l muR k‰W« k¤Âa M£Á¥
gF¡F£g£l cŸsh£Á¤Jiw¡F bghW¥ghd x›bthU JiwÍ« ËtU«
cW¥Ãd®fis¡ bfh©l khãy mséyhd Mnyhrid¡ FGéid éÂfŸ
m¿é¡ifæl¥g£l MWkhj fhy¤Â‰FŸ mik¤Âl nt©L«.
t.
v©
gjé bga® cW¥Ãd®
1. muR brayhs®, ef®¥òu ts®¢Á¤ Jiw
mšyJ khãy cŸsh£Á k‹w§fŸ Jiw.
mYtš ßÂahd jiyt®
2. khãy muÁ‹ cŸsh£Á mšyJ Cuf
ts®¢Á¤ JiwæYŸs Ïiz¢ brayhs®
gjé ju¤Â‰F¡ Fiwahj xU ÃuÂãÂ.
mYtš ßÂahd
cW¥Ãd®
3. khãy muÁ‹ tUthŒ Jiwæš ÏUªJ xU
ÃuÂãÂ.
mYtš ßÂahd
cW¥Ãd®
4. k¤Âa muÁ‹ R‰W¢NHš, td« k‰W«
thåiy kh‰w¤Â‰fhd mik¢rf¤ÂèUªJ
xU ÃuÂãÂ.
mYtš ßÂahd
cW¥Ãd®
5. ϪÂa muR efu ts®¢Á¤ JiwæèUªJ xU
ÃuÂãÂ.
mYtš ßÂahd
cW¥Ãd®
6. ϪÂa muR Cuf ts®¢Á¤ JiwæèUªJ
xU ÃuÂãÂ.
mYtš ßÂahd
cW¥Ãd®
7. k¤Âa khR f£L¥gh£L thça¤ÂèUªJ xU
ÃuÂãÂ.
mYtš ßÂahd
cW¥Ãd®
8. khãy khR f£L¥gh£L thça« mšyJ khR
f£L¥gh£L FGéèUªJ xU ÃuÂãÂ.
mYtš ßÂahd
cW¥Ãd®
9. k¤Âa bjhêš E£g fHf« mšyJ njÁa
bjhêš E£g fHf¤ÂèUªJ xU ÃuÂãÂ.
mYtš ßÂahd
cW¥Ãd®
10. khãy jiyik efu tiuths® / £läLgt®. cW¥Ãd®
11. RH‰Á Kiwæš cŸsh£Á mik¥ÃèUªJ
_‹W ÃuÂãÂfŸ.
cW¥Ãd®
45
12.. RH‰Á Kiwæš efu òŸëaš mšyJ efu
ÂuëèUªJ Ïu©L ÃuÂãÂfŸ.
cW¥Ãd®
13. Âl¡fêÎ nkyh©ik mšyJ F¥ig
vL¥gt®fŸ mšyJ Kiwrhuh kWRH‰Á¡fhf
ntiy brŒÍ« òfœthŒªj muRrhuh
ãWtd§fŸ mšyJ r_f¤ÂèUªJ xU
ÃuÂãÂ.
cW¥Ãd®
14. k¤Âa mšyJ khãy mséyhd
bjhê‰rhiyfS¡fhf mD¥g¥g£l
FGéèUªJ xU ÃuÂãÂ.
cW¥Ãd®
15. fêÎ kWRH‰Á bjhê‰rhiyæèUªJ xU
ÃuÂãÂ.
cW¥Ãd®
16. Ï¥bghU©ik bjhl®ghd Ïu©L
tšYe®fŸ.
cW¥Ãd®
17. khãy muÁ‹ étrha¤ Jiw k‰W«
bjhêyhs® JiwæèUªJ nj®ªbjL¡f¥g£l
xU ÃuÂãÂ.
cW¥Ãd®
(2) Âl¡fêÎ nkyh©ik F¿¤j éÂfis brašgL¤JtJ bjhl®ghd khãy
bfhŸif, c¤ÂfŸ M»ait g‰¿ MŒÎ brŒJ mJF¿¤J MW khj¤Â‰F xU
KiwnaD« khãy mséyhd Mnyhrid FG To Ϫj éÂfis cça Kiw
k‰W« éiuthf brašgL¤JtJ F¿¤J khãy muÁ‰F cça Mnyhrid
tH§fnt©L«.
(3) nk‰brh‹d MŒÎ m¿¡ifæ‹ efšfis cça elto¡if¡fhf khãy
khR f£L¥gh£L thça« mšyJ khR f£L¥gh£L FGΡF mD¥g¥glnt©L«.
24. M©l¿¡if:
(1) tr x‹iw Ïa¡Fgt® got«-IIIš cŸs M©l¿¡ifia
x›bthU M©L V¥uš khj« 30 M« nj¡FŸ cŸsh£Á mik¥Ã‰F
më¡fnt©L«.
(2) cŸsh£Á mik¥ò got«-IVš cŸs M©l¿¡ifia khãy khR
f£L¥gh£L thça« mšyJ khR f£L¥gh£L FG k‰W« m«khãy mšyJ
ôåa‹ Ãunjr efu ts®¢Á¤ Jiw bghW¥ò brayhsU¡F«, jiyefu« v‹whš
46
efuh£Á ã®thf Ïa¡Fe® mšyJ efuh£Á ã®thf Mizahs® mšyJ m«khãy
efu cŸsh£Á mik¥ò bghW¥ò mYty® k‰W« mid¤J khãy Ïju cŸsh£Á
mik¥òfS¡F x›bthU M©L« #]‹ khj« 30 M« nj¡FŸ
rk®¥Ã¡fnt©L«.
(3) x›bthU khãy khR f£L¥gh£L thça« k‰W« khR f£L¥gh£L
FG Ϫj éÂfis eilKiw¥gL¤Âa k‰W« eilKiwgL¤jhj cŸsh£Á
mik¥Ã‹ ÛJ vL¡f¥g£l elto¡iffŸ F¿¤J bjhF¡f¥g£l
M©l¿¡ifia jah® brŒJ k¤Âa khR f£L¥gh£L thça« k‰W« efu ts®¢Á
mik¢ruit¡F x›bthU M©L« #]iy khj« 31 M« nj¡FŸ got«-Vš
rk®¥Ã¡fnt©L«.
(4) k¤Âa khãy f£L¥gh£L thça« eh£oš cŸs efuh£Á
k‹w§fshš Ϫj éÂfis¢ brašgL¤j¥gL« ãiy F¿¤J bjhF¡f¥g£l
M©L MŒÎ m¿¡ifia jah® brŒJ mjid efu¥gF nk«gh£L mik¢rf«,
R‰W¢NHš, td« k‰W« thåiy kh‰w¤Â‰fhd mik¢rf¤Â‰F mj‹
gçªJiufSl‹ x›bthU M©L« Mf°£ khj« 31 M« nj¡FŸ mD¥Ãl
nt©L«.
(5) M©l¿¡if F¿¤J R‰W¢NHš, td« k‰W« thåiy
kh‰w¤Â‰fhd mik¢ruitæ‹ k¤Âa f©fhâ¥ò¡ FGé‹ T£l¤Â‹nghJ
éth¡f nt©L«.
25. ég¤J F¿¤J bjçé¤jš: Âl¡fêÎ gjåL« mšyJ
R¤Âfç¡F«nghJ mšyJ xUtif brŒÍ«bghGJ mšyJ fêÎfis xUtif
brŒÍ« gFÂæš ég¤J V‰gL»‹w ne®éš mªj cŸsh£Á mik¥ò bghW¥ò
mYtyU¡F got«-VIš cŸsthW m¿¡ifia cŸsh£Á mik¥Ãl« më¡f
nt©L«. Ëd® mJF¿¤J cŸsh£Á mik¥ò MŒªJ j¡f m¿ÎiufŸ VJ«
ÏU¥Ã‹ tr bghW¥ò mÂfhç¡F më¡fnt©L«.
47
m£ltiz – I
(é 15 (W), (Zi), 16(1)(b), (e), 16(4) fh©f
fêÎfis xUtif brŒtj‰fhd öŒik¥gF g‰¿a F¿¥ÕLfŸ:
(A) Ïl§fis nj®Î brŒtj‰fhd be¿Kiw:
(i) ãy x¥gil¥ò brŒant©o <Lg£LŸs JiwfŸ, trÂfŸ V‰gL¤jΫ
Âl¡fêÎ brašKiw mik¡fΫ V‰wthW jFªj Ïl§fis xJ¡ÑL brŒJ,
m¤jifa Ïl§fis m¿¡ifælnt©L«.
(ii) fêÎfis xUtif brŒÍ« gFÂahdJ f£Lkhd £l cça
Mtz§fSl‹ nk«gh£L KiwÍl‹ Toa £läl¥g£L, totik¡f¥g£L
ÏU¥gJl‹ mjid go¥goahf _L« Kiw F¿¤J« £lä£Lg£oU¡f
nt©L«. eilKiwæš cŸs fêÎfis xUtif brŒÍ« Ïl¤Âid x£o,
òÂajhf fêÎfis xUtif brŒÍ« trÂfis ãWt¥glnt©Lbkåš,
brašgh£oš cŸs _l¥g£l ãy¥gu¥òfŸ òÂa ãy¥gu¥òfŸ £l¤Â‹
fU¤JUé‹ xU gFÂahf ÏU¡fnt©L«.
(iii) mU»YŸs fêÎ brašKiw trÂfis¥ ga‹gL¤Jtj‰fhf
fêÎfis xUtif brŒtj‰fhd Ïl§fŸ nj®ªbjL¡f¥gl nt©L«.
Ïšiybaåš, ãu¥gu¥ò Ïl§fë‹ xU§»izªj gFÂahf fêÎ brašKiw
trÂfŸ £lälnt©L«.
(iv) ϪÂa muÁ‹ ef®gF nk«gh£L mik¢rf« k‰W« k¤Âa khR
f£L¥gh£L thça« tH§»ÍŸs têfh£o F¿¥òfë‹go fêÎfis xUtif
brŒtj‰fhd Ïl§fŸ mik¡f¥glnt©L«.
(v) IªJ tUl§fS¡F nkš brašgh£oYŸs fêÎfis xUtif brŒÍ«
Ïl§fis Ϫj m£ltizæš F¿¥Ã£LŸs F¿¥ÕLfS¡»z§f
ãWt¥glnt©L«.
(vi) Fiwªjg£r« 20-25 tUl§fŸ ãiy¤J ã‰F« tifæš fêÎfis
xUtif brŒtj‰fhd Ïl§fŸ ÏU¡F« k‰W« j©Ù® nj§» ã‰F« NHš
48
k‰W« jtwhf ga‹gL¤jš M»at‰¿id jL¡F« tifæyhd f£lik¥ò
Kiwæš fêÎfis xUtif brŒÍ« gFÂfŸ go¥goahf nk«gL¤j nt©L«.
(vii) fêÎfis xUtif brŒtj‰fhd gFÂæ‹ ãy§fŸ, MWfëèUªJ
100 Û£l®, Fs§fëèUªJ 200 Û£l®, FoÚ® tH§F« »zWfŸ, muR ó§fh¡fŸ,
ciwél§fŸ beLŠrhiyæèUªJ 200 Û£l®, ékhd js« mšyJ ékhd
ãiya¤ÂèUªJ 20 »nyh Û£l® bjhiyéš mikªÂU¡f nt©L«. Mdhš,
Áw¥ò ne®Îfëš mj‰nf‰wthW ékhd ngh¡Ftu¤J mÂfhç/ékhd
gilæläUªJ jilæšyh rh‹W bg‰w Ëd® ékhd js«/ékhd
ãiya§fëèUªJ 10 Kjš 20 »nyh Û£lU¡FŸ fêÎfis xUtif brŒÍ«
Ïl§fis mik¡fyh«. vëš F‰W¢ NHš gh¡f¥gl¡Toa gFÂfŸ,
beU¡foä¡f FoæU¥ò gFÂfŸ, ghrd ãy§fŸ, fl‰fiunahu xG§F
k©ly§fŸ, flªj 100 M©Lfëš btŸs¥ ghÂ¥ò¡FŸshdjhf gÂÎ
brŒa¥g£l btŸs¢ rkbtëfëš fêÎfis xUtif brŒtj‰fhd Ïl§fŸ
mDk¡f¥gl¡TlhJ.
(viii) Âl¡fêÎfŸ mf‰Wjš, gjåL« k‰W« fêÎfis xUtif brŒÍ«
Ïl§fis ef®òw £l¤Jiwæ‹ ãy¥ga‹gh£L £l§fSl‹
Ïiz¡f¥glnt©L«.
(ix) ehbsh‹W¡F 5 l‹fŸ bfhŸÂwD¡F« mÂf msÎ bfh©l
Âl¡fêÎ brašKiw k‰W« fêÎ mf‰wš trÂbfh©l gFÂfis R‰¿Y«
nk«gL¤j¥glhj xU Ïil¥gF guhkç¡f¥gl nt©L«. fêÎ mf‰wš Âw‹
k‰W« Âl¡fêÎ brašKiwæ‹ KG gu¥gsé‰FŸ ÏJ guhkç¡f¥gL«.
bjhl®òila khãy muÁ‹ khR f£L¥gh£L thça¤Jl‹ cŸsh£Á¤ Jiwahš
el¤j¥g£l Mnyhridæ‹ mo¥gilæš Ïilãiy¤ jh§fš Ïil¥gFÂ
k©ly§fis F¿¥Ãl¥glnt©L«.
(x) m›t¥nghJ r£l¤ÂU¤j« brŒa¥g£lthwhd 2016-M« M©L cæç-
kU¤Jt fêÎ nkyh©ik éÂfS¡»z§f cæçkU¤Jt fêÎfŸ xUtif
brŒa¥glnt©L«. m›t¥nghJ ÂU¤j¥g£litahd 2016-M« M©L Mg¤ij
éisé¡f¡Toa k‰W« Vida fêÎfS¡fhd éÂfS¡»z§f (ã®thf«
49
k‰W« všiy flªj Ïa¡f«) mghafukhd fêÎfŸ guhkç¡f¥glnt©L«.
fâå fêÎfis m›t¥nghJ ÂU¤j¥g£litahd 2016M« M©L ä‹dD
fêÎfŸ (nkyh©ik) éÂæ‹go ifahs¥glnt©L«.
(xi) fêÎ brašKiw eilKiw¥gL¤j¥glhj ne®éY« beU¡fo fhy
mšyJ Ïa‰if Ïl®ghLfë‹nghJ« nrfç¥gj‰F x›bthU ãy¥gu¥ò
Ïl¤ÂY« Âl¡fêé‰fhd j‰fhèf nrfç¥ò tr V‰gL¤j¥glnt©L«.
B) Rfhjhukhd NHèYŸs fêÎfis xUtif brŒtj‰fhd Ïl§fëš
trÂfis nk«gL¤Jtj‰fhd be¿KiwfŸ:-
(i) mDk¡f¥glhj btëah£fisÍ« miyÍ« äUf§fisÍ« jL¡F«
tifæY«, cŸ EiHÍ« thfd§fis f©fhâ¡fΫ cça thæ‰fjÎl‹
fêÎfis xUtê brŒtj‰fhd Ïl§fŸ, ntè mšyJ òj® ntè bfh©L
mik¡f¥g£oU¡fnt©L«.
(ii) t©ofë‹ ngh¡Ftu¤Âdhš cUthF« öRfis j鮥gj‰F«,
öRfis ãy¥gu¥Ãæl§fis milÍ« k‰W« cŸ rhiyfŸ thfd§fë‹
ngh¡Ftu¤ÂèUªJ« cUthF« öÁia j鮥gj‰F V‰w t©z« mQF /
cŸrhiyfŸ Áä£o f‰fyitæl¥g£L mšyJ jsäl¥glnt©L« k‰W«
thfd§fŸ k‰W« Ãw vªÂu§fŸ vëš Ïa§Ftij cWÂ¥gL¤J« t©z«
totik¡f¥glnt©L«.
(iii) fêÎfis xUtif brŒtj‰fhd Ïl§fS¡F bfh©Ltu¥gL«
k‰W« vL¤J¢ bršy¥gL« fêÎfis f©fhâ¥gj‰fhd trÂfŸ,
khRf£L¥gh£L¡fUé c£gl gÂntLfŸ it¡f mYtyf tr k‰W«
ÏaªÂu§fŸ, fUéfŸ it¥gj‰fhd fh¥Ãl§fŸ ÏU¡fnt©L«. bgw¥g£l,
gjål¥g£l fêÎ k‰W« m¥òw¥gL¤j¥g£l fêÎ M»at‰W¡FŸshd
gÂntLfis bra‰gh£lhs® guhkç¡fnt©L«.
50
(iv) fêÎfis xUtif brŒÍ« Ïl¤Â‰F bfh©Ltu¥gL« fêÎfë‹
msit vilæLtj‰fhd vilnkil Ô¤jL¥ò rhjd§fŸ k‰W« njit¥gL«
Vida trÂfS« tH§f¥glnt©L«.
(v) FoÚ® k‰W« Rfhjhu trÂfŸ (K¡»akhd gâahs®fS¡F
Jit¥gj‰F« Fë¥gj‰Fkhd trÂfŸ), fêÎfis xUtif brŒÍ« gFÂfëš
ÏuÎ neu§fëš Rygkhf gâòçÍ« tifæš nghJkhd msΡF btë¢r«
cŸs tifæš trÂfŸ ngh‹w ga‹gh£L V‰ghLfŸ brŒa¥g£oU¡fnt©L«.
(vi) fêÎfis xUtif brŒtj‰fhd Ïl§fëš gâahs®fS¡F
clšey¥ gçnrhjidfŸ c£gl ghJfh¥ò têKiwfŸ nk‰bfhŸs¥glnt©L«.
(vii) Âl¡fêéid V‰¿¢bršY« ngh¡Ftu¤J thfd§fis
ãW¤Jtj‰F« R¤j« brŒtj‰F« fGÎtj‰F« j¡f V‰ghLfŸ
brŒa¥g£oU¡fnt©L«. m›thW cUth»‹w fêÎÚçid tiuaW¡f¥g£l
ju¤Â‰nf‰g R¤Âfç¡f¥glnt©L«.
C) fêÎfis xUtif brŒÍ« Ïl¤Âš mt‰iw ãu¥Ãa Ë mjid _LtJ
m¤jifa elto¡if¡fhd F¿¥ÕLfŸ g‰¿a tiuaiw:
(i) ml®¤Â äFªj fêÎfis bgWtj‰F fdkhd mG¤Âfis¥
ga‹gL¤Â bkšèa mL¡Ffëš ãy¤Âš ãu¥g¥gL« fêÎfŸ
mG¤j¥glnt©L«. mÂf kiHbgŒÍ« gFÂfëš fdkhd mG¤Â ga‹gL¤j
ÏayhjnghJ kh‰W Kiwfis cgnah»¡fyh«.
(ii) M‰wš Û£blL¥Ã‰F mšyJ kW RH‰Á¡F mšyJ fy¥ò
cukh¡fY¡fhd fêÎfis gj¥gL¤J« trÂfis mik¡F« tiuæš,
fêÎfis Rfhjhu fêÎfis xUtif brŒtj‰fhd Ïl§fS¡F
51
mD¥Ãlnt©L«. FiwªjJ 10 brÛ msΡF f£Lkhd bghU£fŸ mšyJ
kªjéid bfh©l F¥ig Ts§fŸ, k© M»at‰¿id bfh©L mªj ntiy
ehë‹ ÏWÂæš mªj Ïl§fŸ bršfŸ _l¥g£oU¡fnt©L«.
(iii) kiH¥gUt fhy¤Âš tof£l Koahj ãiy V‰gLtij jL¡F«
bghU£L gUtfhy« bjhl§Ftj‰F K‹ cça mG¤j§fŸ k‰W« juãiy _y«
40 Kjš 65 br.Û. msΡF jok‹ k©bfh©L mªj Ïl§fë‹ nkš
_oæU¡fnt©L«. fêÎfis xUtif brŒÍ« brašgh£L bršfëèUªJ
Ú®btënaWtij kh‰¿éL« tifæš Kiwahd tofhš
f£l¥g£oU¡fnt©L«.
(iv) fêÎfis xUtif brŒtj‰fhd Ïl¤Âš k© ãu¥ÃaËd® k©mç¥ò
k‰W« tofäLjiy Fiw¡F« tifæš nk‰gu¥ò
totik¡f¥g£oU¡fnt©L«. mªj ÏWÂf£l _oa ciwahdJ
Ñœ¡F¿¥Ã£LŸs F¿¥ÕLfis bg‰W ÏU¡fnt©L«.
a) 60 br.Û. fëk©zhš Md jL¥ò k© mL¡Fghy§fŸ mšyJ
1 x 10 -7 br.Û / éeho¡F« Fiwthd c£òF Âw‹ Fzf¤ij¡ bfh©l
Ó®¥gL¤j¥g£l k© bfh©L _oæU¡f nt©L«.
b) jL¥ò k© mL¡Fghy§fS¡F nkš gFÂæš 15 br.Û msÎ tofhš
mL¡F¥ghs§fŸ ÏU¡f nt©L«.
c) tofhš mL¡Fghy§fS¡F nkš, k© mç¥ig Fiw¡F« tifæY«
Ïa‰if Kiwæš brots®¡F« Kiwia C¡Fé¡F« tifæY« 45
br.Û msΟs jhtu mL¡Fghy§fŸ ÏU¡f nt©L«.
52
D) khRgLjiy jL¥gj‰fhd tiuaiw:- fêÎfis xUtif brŒÍ«
brašKiwfëdhš V‰gL« khRit f£L¥gL¤j, Ñœ¡F¿¥Ã£LŸs
éÂKiwfis V‰gL¤j nt©L«.
(i) Âl¡fêÎ ika§fëèUªJ btënaW« fêÎÚ® k‰W« ãy¥gu¥ò
ika§fëèUªJ têªnjhL« nk‰gu¥ò Ú® M»ait ãy¤jo Úçš
fy¡fhjthW kiHÚ® tofhš mik¡f¥g£L, f£l¥g£oU¡f nt©L«.
rJ¥ò j‹ik V‰gLtJ k‰W« btŸs¤ij jL¡F« bghU£L Úç‹ nk‰gu¥ò
khRgLtij jL¡F« tifæš fêÎÚ® c‰g¤Âia Fiw¥gj‰F ÂU¤j¥g£l Ú®
tofhš mik¥ò V‰gL¤j têtif brŒa¥g£oU¡f nt©L«.
(ii) fêÎ mf‰W« gFÂfë‹ mo¥gF k‰W« Rt®fë‹ CLUt
Ïayhj mik¥ghf ÏU¡F«. fêÎ brašKiw mik¥Ãš vŠÁa fêÎ mšyJ
fy¥ò¡ fêÎ mšyJ Mg¤Âid éisé¡F« fêÎfŸ (fh‰W¥òiffŸ,
R©zh«ò¡ fêÎfŸ, bkUnf‰¿fŸ, ä‹fy‹ fêÎfŸ, fêÎ v©bzŒfŸ,
t©z¥ó¢R¤ jahç¥òfŸ k‰W« ó¢Á¡ bfhšèfŸ ngh‹wit) M»ad 1.5
ä.Û. jok‹ mséyhd ml®äF ghè v¤ÂÄ‹ (HDPE) òé -jL¥ò r›Î
mšyJ òé - bjhF¥ò mL¡FfŸ mšyJ mj‰F rkkhd fy¥ò jL¥òfshš
jL¡f¥g£oU¡f nt©L« k‰W«, 1 x 10 -7 br.Û / éeho¡F« c£òFÂw‹
Fzf¤Â‰F äfhj 90 br.Û msΡF ãu¥g¥g£l k© (fëk© mšyJ
Ó®gL¤j¥g£l k©) bfh©L gu¥g¥gL«. fêÎfis xU tif brŒÍäl¤Â‹
ÑnH mik¡f¥g£LŸs fëk© mšyJ Ó®gL¤j¥g£l k© jL¥ò mL¡»‹
mo¥gF¡F« ÑnH Fiwªjg£r« 2 Û msΡF Ú® mL¡»‹ ca®ªj k£l«
ÏU¡f nt©L«.
(iii) fêÎ Úçid nrfç¡f k‰W« R¤Âfç¥gj‰fhf nkyh©ik
éÂKiwfŸ cUth¡f¥gl nt©L«. R¤Âfç¡f¥g£l fêÎÚ® kWRH‰Á
mséš mšyJ mDkÂaë¡f¥g£l mséš ga‹gL¤j nt©L«, k‰wgo
m£ltiz II-š F¿¥Ã£LŸs ju¤Â‰F kh‰¿a Ëd® mt‰iw fêÎ Ú®
FHhŒfŸ _y« btëna‰¿l nt©L«. R¤Âfç¡f¥glhj, fêÎÚiu Âwªj
btëæš btëna‰¿l TlhJ.
53
(iv) F¥igia xU tif brŒÍäl¥gFÂfëèUªJ btëna‰w¥gL«
fêÎ Ú® Vç, Fs«, MW, eÂ, Xil, Ú®¤nj¡f« M»at‰¿š fy¡fhjgo
têtif brŒa nt©L«. xUntis fêÎ Ú® mšyJ Âl¡fêÎfŸ XL« Úçš
fy¡F« g£r¤Âš mit R¤Âfç¡f¥gl nt©L«.
(E) Ú®¤ju¤ij f©fhâ¥gj‰fhd be¿KiwfŸ:-
(i) fêÎfis xU tif brŒÍäl¤ij V‰gL¤Jtj‰F K‹ mªj
gFÂæš cŸs ãy¤jo Ú® ju¤Â‹ Fiwªjg£r msÎ F¿¤j étu§fŸ
nrfç¡f¥g£L tU§fhy¤Âš ga‹gL« tifæš m¤juÎfis
it¤ÂU¡f nt©L«. ãy¤jo Ú® khRgléšiy v‹gij cWÂ
brŒtj‰F mªãy¥gu¥Ãš 50 Û R‰W¥gFÂæš cŸs ãy¤jo Úç‹ ju«
F¿¤J xU M©oš fhyªnjhW« tU« btæš, kiH, Fë® M»a
fhy§fëš gUtªnjhW« f©fhâ¡f¥gl nt©L«.
(ii) ãy¥gu¥òfis¢ R‰¿ ga‹gL¤j¥gL« ãy¤jo Ú® Fo¥gj‰F
k‰W« ghrd¤Â‰F mj‹ ju¤Âid cWÂgL¤Âa Ëdnu mJ F¿¤J
jFÂ, Ñœ¡F¿¥Ãl¥g£oU¡F« g£oaš FoÚç‹ ju¤Âid f©fhâ¥ò
neh¡f¤Â‰fhf vL¤J¡ bfhŸs¥gl nt©L«.
mjhtJ:-
t.v©. tiuaiwfŸ
IS 10500:2012 g崘 2.2.
(2003-09) cfªj msÎ
(ä») / è£lU¡F pHia
jéu)
(1) (2) (3)
m®rå¡ 0.01
nf£äa« 0.01
¡nuhäa« (Cr-6+) 0.05
jhäu« 0.05
raid£ 0.05
<a« / fhßa« 0.05
ghjur« 0.001
ã¡fš -
ie£nu£ (NO3 Mf) 45.0
54
pH 6.5- 8.5
ÏU«ò 0.3
bkh¤j cW¤j‹ik
(CaCo3 Mf)
300.0
Fnshiu£ 250
fiu¤j ©k§fŸ 500
Ãdhè¡ nr®k§fŸ (C6H5OH
Mf)
0.001
J¤jehf« 5.0
ršng£ (SO4 Mf) 200
(F) fh‰W ju¤Âid f©fhâ¡F« be¿KiwfŸ:-
(i) kWÓuik¥ò fêÎfis xU tif brŒÍ« gFÂæš el¥g£LŸs gæ®fis
ghJfh¡F« tifæš, thÍ¡fŸ Ïl« bga®¤jiy j鮡F« tifæš,
J®eh‰w¤ij¡ Fiw¡F« tifæš fêÎfis xUtif brŒÍ« gFÂæš thÍ
f£L¥gh£L Kiwfëš ml§»a thÍ nrfç¥ò Kiwia ãWt¥gl nt©L«.
fêÎfis xU tif brŒÍ« gFÂia mÂfç¤J thÍ¡fis
Ûs¥bgWtj‰fhf _l¥gL« mik¥òl‹ Toa thÍ nrfç¡F« »zWfëš
cæç r›ÎfŸ ga‹gL¤JtJ F¿¤J fUÂgh®¡f¥L«.
(ii) fêÎfis xU tif brŒÍ« gFÂæš c©lh¡f¥g£l Û¤nj‹ thÍé‹
j‹ik 25 éG¡fhL Fiwªj btobghUŸ tu«Ã‰F nkš ÏU¡f¡ TlhJ.
(iii) fêÎfis xU tif brŒÍ« gFÂæš nrfç¥ò Âw‹ _y« V‰g£l
thÍit, neuo mdš ä‹rhu¤Â‰nfh mšyJ ä‹r¡Â c‰g¤Â¡nfh mj‰F
jFªjh‰nghš ga‹gL¤j nt©L«. k‰wgo, fêÎfis xU tif brŒÍ«
gFÂæš cŸs thÍit vç¡f¥gl nt©L«. k‰W« mjid neuoahf fh‰W
k©ly¤Âš fyªÂl mDk¡f TlhJ. mšyJ r£l énuhjkhf btëna‰w
55
TlhJ. vL¡f Koahj nghnjh mšyJ ga‹gL¤j Koahj nghnjh neuoahf
btëna‰Wtj‰F ngh¡F têtif brŒa¥gl nt©L«.
(iv) fêÎfis xU tif brŒÍ« gF k‰W« mj‹ R‰W t£lhu§fëš
cŸs xë¡fh‰W ju« Kiwahf f©fhâ¡f¥gl nt©L«. xë¡fh‰W ju«
bjhê‰rhiy gF¡F jFªjthW k¤Âa khR f£L¥ghL thça« bjhêyf¥
gF¡fhf tiuaW¡f¥g£l ju msÎfis ó®¤Â brŒÍ« tifæš ÏU¡f
nt©L«.
(G) fêÎfis xU tif brŒÍ« gFÂæš njh£l§fŸ mik¥gj‰fhd
be¿KiwfŸ:-
Ñœ¡F¿¥Ã£LŸs F¿¥ÕLfS¡F Ïz§f ãy§fŸ KG¡f njh£l«
mik¤Âl nt©L«.
(a) mÂf bt¥gãiy k‰W« tw£Áia rkhë¡f¡Toa c©gj‰F cjthj
ãiyahd brofŸ el¥gl nt©L«.
(b) m¢broæ‹ nt® K¥gJ br.Û. ¡F nkš óä¡foæš bršy KoahjthW
cŸs brofis nj®ªbjL¡f¥gl nt©L«. ãy¥gu¥ÃfŸ ãiy¥gh£o‰F
tU«tiu Ϫj ãiy bghUªJkhW ÏU¡f nt©L«.
(c) nj®ªbjL¡f¥g£l brofŸ Fiwªj r¤JŸs k© k‰W« C£l¢r¤J
FiwªjhY« mjid rkhë¡F« Âw‹ cŸsitahf ÏU¡f nt©L«.
(d) k© mç¥ig jL¡f nghJkhd ml®¤Âæš njh£l« mik¡f¥gl nt©L«.
(e) khãy khR f£L¥gh£L thça« mšyJ khR f£L¥gh£L FG¡fSl‹
brŒa¥gL« Mnyhridfë‹ ngçš fêÎfis xU tif brŒÍ«
gFÂæ‹ všiyfis R‰¿ jhtu§fŸ ts®¡f¥gl nt©L«.
56
(H) fêÎfis xU tif brŒj m¥gFÂæ‹ Ã‹ ftå¥ò Kiw¡fhd
be¿KiwfŸ:-
1) fêÎfis xU tif brŒÍ« gFÂæš, m›thW xU tif brŒa¥g£l
Ëd® ftå¥ò Kiw gÂidªJ tUl¤Â‰F äfhkš ã®t»¡f¥gL«,
Ú©l fhy f©fhâ¥ò k‰W« ghJfh¥ò £l« ËtUkhW;
mjhtJ:-
(a) KGikahfΫ, M¡f¥ó®tKlD« _L bghUis guhkç¤jš, bjhl®ªJ
brašgLtJ k‰W« btënaWtJ cŸë£l rhjd§fis JUÃo¤J
mç¤jèèUªJ ghJfh¤jš k‰W« br¥gåLjš, k‰wgo _L bghUŸ
nrjkiltÂèUªJ ghJfh¤jš.
(b) njit¡nf‰g Änr£° nrfç¥ò Kiwfis f©fhâ¤jš.
(c) fêÎfis xU tif brŒÍ« gFÂia¢ R‰¿ ãy¤jo Ú® msit
f©fhâ¤jš.
(d) ju¤ij v£L« tifæš fêÎfis xU tif brŒÍ« gFÂæš cŸs thÍ
nrfç¥ò Kiwæid guhkç¤jš k‰W« brašgL¤Jjš.
2. fêÎfis xU tif brŒj gFÂahdJ, m¥gFÂæ‹ brašghL
Ko¡f¥g£L, m¥gF _l¥g£l Ëd®, 15 M©LfŸ fê¤J jh‹
m¥gFÂæš k¡fŸ tÁ¥gj‰F cfªjjhf cŸsdth v‹gJ F¿¤J
fUÂ¥gh®¡f ÏaY«, k‰wgo, k©â‹ ãiy¤j‹ikia cWÂ brŒJ,
thÍ btëna‰w«, Ú®k¤Â‹ (Leachate) ju« M»ait F¿¥Ã£l
57
juãiyfS¡»z§f cŸsdth v‹gij cW brŒj Ëdnu bghJ
k¡fŸ FonaWtJ F¿¤J fUÂ¥ gh®¡f ÏaY«.
(I) kiy¥ gF¡F©lhd Áw¥ò f£L¥gh£L be¿KiwfŸ:-
kiy¥gFÂfëš cŸs efu« k‰W« khefu§fëš cŸs Ïl§fëš
ÏWÂahf Âl¡fêÎfis xU tif brŒtj‰F©lhd F¿¥Ã£l
têKiwfis cŸsh£Á mik¥ò, mªjªj khãy khR f£L¥gh£L thça«
mšyJ khR f£L¥gh£L FGé‹ c¤jué‹ ngçš mik¤Âl nt©L«.
Ïa‰ifahf mGF« j‹ikÍila fêÎfis ga‹gL¤j VJthf gjåL«
trÂfis cŸsh£Á mik¥ò V‰gL¤j nt©L«. vëjhf k¡F«
j‹ikæšyhj k‰W« kWRH‰Á brŒa Koahj fêÎfis nrä¤J mjid
kW RH‰Á¡F F¿¤j fhy¤Â‰bfhUKiw mD¥g¥gl nt©L«. kªjkhd
k‰W« vëjhf k¡F« j‹ikæšyhj fêÎfis rhiyfŸ mik¥gj‰F«
mšyJ kiyfëš cça Ïl¤Âš ãu¥òtj‰F« ga‹gL¤j nt©L«.
kiy¥gFÂfëš mt‰iw ga‹gL¤Jtj‰F¥ nghJkhd ãy¥gu¥ò Ïšyhj
ãiyæY«, rhiy mik¥gj‰F«, ãu¥òtj‰F« fêÎfŸ bghU¤jkhdjhf
Ïšyhj nghJ, m¡fêÎfis rhjhuz¥ gFÂfëš cŸs fêÎfis xU
tif brŒÍ« gFÂia¥ ga‹gL¤Â xU tif brŒa nt©L«.
(J) giHa fêÎ Féaš _lš k‰W« kWÓuik¡F« Kiw:-
Âl¡fêÎ Féaš m¥gFÂæ‹ KGikahd bfhŸÂwid milªj
Ëd®, mšyJ òÂa k‰W« cça tifæš totik¡f¥g£l fêÎfis
xU tif brŒÍ« gFÂfëš ãWt¥g£ljhš, TLjš fêÎfis V‰W¡
58
bfhŸs Koaéšiynah mt‰iw _lnth mšyJ kWÓuik¡f Ñœf©l
Kiwæš T®ªJ ftå¡f nt©L«.
(i) fêÎ brašKiw k‰W« Ïa‰ifænyna òijÍ©L mj‹ _y«
thæyhf fêÎfis Fiw¡f¥g£L, mj‹ bjhl®Áahf cŸs vŠÁa fêÎfis
òÂjhf mik¡f¥g£l ãy¥gu¥òfëš fêÎfis xUtif brŒÍ« gFÂfëš
it¡f¥gl nt©L« mšyJ mš (ii) Ïš F¿¥Ã£LŸsthW _l¥gl nt©L«.
(ii) Âl¡fêÎfis _oahnyh myyJ xëÅ¢R ga‹gL¤j¥g£l gRik ÅL
thÍ¡fis nrfç¡F« bghU£L, Âl¡fêÎfis r›édhš Md _oædhš
_l¥gl nt©L«.
(iii) (ii)-Ïš F¿¥Ã£LŸsthW _l¥gl nt©L«. nkY« TLjš
elto¡iffshd (t©lš k‰W« Ïju fuLKulhd g©g‰w mik¥ò k©)
btëna‰Wtj‰F k‰W« khRãiwªj ãy¤jo Úçid ifahS« Kiw¡fhd
R‰W¢Rt® k‰W« Ãç¤bjL¡F« »zWfis V‰gL¤j nt©L«.
(iv) V‰W¡ bfhŸs¡Toa tifæš R‰W¢NHš ghÂ¥Ãid Fiw¥gj‰fhd
j¡f Vida ahbjhU têKiwfŸ.
59
m£ltiz- II
[ é 16 (1) (b) (e), 16 (4) ] éÂæid fh©f ]
Âl¡fêÎfis gj¥gL¤Â, R¤Âfç¡F« ju ãiyfŸ
fy¥ò cu¤Â‹ ju«: Ïa‰ifahf mêa¡Toa fêéid
brašgL¤Jtj‰F fy¥ò cukh¡FtJ fêÎ brayh¡Fjš Âw¤Â‹ xU tif
bjhêš E£g¤Âš nr®ªjjhF«. fy¥ò cu Miyæ‹ _y« btëtU« khRit
f£L¥gL¤j Ñœ F¿¥Ã£LŸst‰iw Ëg‰w nt©L«. mjhtJ,
(a) ÏaªÂuf¤Â‰F bfh©Ltu¥gL« Ïa‰if fêÎfis gj¥gL¤Jtj‰F,
K‹T£ona cça Kiwæš nrä¤J it¡f nt©L«. Koªjtiuæš, nrä¤J
it¤JŸs fêÎfis _oæU¡f nt©L«. Âwªj btëæš nrä¤J it¥gjhf
ÏUªjhš btëna‰W« Âw‹ k‰W« Ú®k¤ij ifahS« Kiwæš btëna‰W«
têahf ãy¤jo Ú® bršY«goahfΫ Ú®k¤ij nrfç¥gj‰fhfΫ
CLUtKoahj tifæš mo¤js« mik¤ÂU¤jš nt©L«.
(b) Ôædhš V‰gL« mgha«, gwitfë‹ m¢RW¤jš, vèfŸ, ó¢ÁfŸ
k‰W« J®eh‰w¤Âid Fiw¡f cça K‹bd¢rç¡if elto¡iffŸ
vL¡f¥g£oU¡f nt©L«.
(c) guhkç¥ò ÏaªÂu« gGjil»w nghJ mšyJ guhkç¡f¥gL»w ne®éš
fêÎfis vL¤jš cldoahf ãW¤j¥g£L, j‰fhèf brŒKiw¥gL¤Jjš
Ïl¤Â‰F mšyJ j‰fhèf ãu¥gu¥ò ãy§fS¡F fêÎfis kh‰Wtj‰F©lhd
elto¡iffŸ nk‰bfhŸs¥g£L ÏaªÂu« Kiwahf brašgL« nghJ
Ï¡fêÎfŸ Û©L« brašKiw¥gL¤j¥gL«.
(d) brašKiw¥gL¤Jtj‰F K‹D« ËD« fê¡f¥g£litfŸ
ÂdªnjhW« mf‰w¥gl nt©L«. mit mªj Ïl¤Âš Fé¤J it¡f
mDk¡f¥glkh£lhJ. cça é‰gidahs®fŸ _y« fê¡f¥g£litfŸ j¡f
Kiwæš btëna‰w¥gL«. kWRH‰Á brŒa Koahj mÂf bt¥g M‰wš
ãiyfisÍ« bfh©L fêÎfis¥ Ãç¤bjL¤J mt‰iw M‰wš vçr¡Â
ÂwD¡nfh mšyJ RDF jahç¥gj‰nfh, Ábk©£ Miyfëš ÏaªÂuf¤Âš
Jiz brašKiw¡nfh mšyJ mdš ä‹ ãiya§fS¡nfh mD¥g nt©L«.
mid¤J brašKiwfëèUªJ« fê¡f¥g£litna Rfhjhu k©gu¥ÃfS¡F
mD¥g¥gL«.
60
(e) fh‰WòF« Ïl¤Âš CLUtKoahj mo¤js« mik¡f¥g£oU¡f
nt©L«. mªj mo¤jskhdJ 50 br.Û gUkDŸs 10.7 brÛ / ehêif¡F«
Fiwthd CLUΫ Âw‹ bfh©l Ábk©£ mšyJ br¿tl¡f fëk©zhš
f£o¥g£oU¡f nt©L«. mo¤jskhdJ x‹W mšyJ Ïu©L rjé»j
rhŒÎlD« k‰W« Ú®k¤ij mšyJ ãy¤Â‹ nkš têªnjhL« Úiu mij¢
R‰¿Y« bjhl®¢Áahf tofhšfis¡ bfh©oU¡f nt©L«.
(f) R‰W¥òw fh‰¿‹ ju« jtwhkš f©fhâ¡f¥gl nt©L«.
brŒKiw¥gL¤J« ÏaªÂu¤Â‹ všiyÍŸs Ñœfh‰W tê ÂiræèUªJ
btënaW« J®eh‰wK« jtwhkš f©fhâ¡f¥gl nt©L«.
(g) <u¥gj¤ij guhkç¥gj‰fhf Ú®k§fŸ fy¥ò cu ÏaªÂu¤Âš kWRH‰Á
brŒa¥gl nt©L«.
(h) ÏWÂ fy¥ò cukhdJ m›t¥nghJ btëæl¥gL« cu f£L¥gh£L
Mizæš F¿¥Ãl¥g£LŸs ju§fis milªÂU¡f nt©L«.
(i) fy¥ò cu§fŸ ghJfh¥ghf ga‹gL¤j¥gLtij cW brŒÍ« tifæš
fy¥ò cu¤Â‹ ju« ÑœF¿¥Ãl¥g£LŸs msÎnfhšfS¡F c£g£L ÏU¡f
nt©L«. mit ahtd,
msÎnfhš
cæu¡fy¥ò cu«
(FCO 2009)
gh°ng£ ãiwªj cæuf¡
fy¥ò cu«
( FCO 2013)
(1) (2) (3)
M®rå¡
(ä»/»nyh)
10.00 10.00
nf£äa«
(ä»/»nyh)
5.00 5.00
»nuhäa«
(ä»/»nyh)
50.00 50.00
jhäu«
(ä»/»nyh)
300.00 300.00
<a«
(ä»/»nyh)
100.00 100.00
ghjur«
(ä»/»nyh)
0.15 0.15
ã¡fš
(ä»/»nyh)
50.00 50.00
J¤jehf«
(ä»/»nyh)
1000.00 1000.00
C/N é»j« <20 20:1 ¡F Fiwthf
PH 6.5 – 7.5 (1 : 5 fiuš) 6.7 mÂf
61
msÎ
<u¥gJ«, vil rjé»j«
mÂfmsÎ (bgUk«)
15.0 25.0
bkh¤j ml®¤Â < 1.0 1.6 ¡F« FiwthdJ
bkh¤j cæç¡ fçk«
vil rjé»j«
FiwthdJ
12.0 7.9
bkh¤j ie£u#‹ (N Mf)
vil rjé»j« Fiwªj
msÎ (FUk«)
0.8 0.4
bkh¤j gh°ng£ (P2 O5
Mf) vil rjé»j«
Fiwªj msÎ (FUk«)
0.4 10.4
bkh¤j btoÍ¥ò (K2 O
Mf) vil rjé»j«
Fiwªj msÎ (FUk«)
0.4 -
ãw« fU«gG¥ò ãw¤ÂèUªJ
fU¥ò ãw¤Â‰F
kz« J®eh‰w kz« Ïšiy
JQ¡»‹ msÎ Fiwªjg£r« 90 rjé»j
bghUshtJ 4.0 ä.Û IS
ršyil têahf flªJ
bršy nt©L«.
Fiwªjg£r« 90 rjé»j
bghUshtJ 4.0 ä.Û IS
ršyil têahf¡ flªJ
bršy nt©L«.
fl¤Jjš (dsm-1) Mf
Ïij él mÂfkhf
ÏU¡f¡ TlhJ
4.0 8.2
nk‰f©l cæç fy¥ò cu« ( ÏW jahç¥ò ga‹ ) F¿¤j tiuaiw¡F Û¿
ÏU¥Ã‹ mit czÎ gæ®fS¡F¥ ga‹gL¤j¥glhJ. Mdhš, mit czÎ
gæ®fis jéu Vida neh¡f§fS¡F ga‹gL¤j¥gL«.
B. R¤Âfç¡f¥g£l Ú®k¤Â‹ ju§fŸ
R¤Âfç¡f¥g£l Ú®k¤Â‹ btëna‰w« ÑœF¿¥Ãl¥g£LŸs
ju¤Â‰F£g£L ÏU¡f nt©L«. mitahtd:
t. v©. msÎnfhš
ju«
(btëna‰W»w Kiw)
cŸS®
ãy¤jo Ú®
bghJ ghjhs
rh¡fil
ãy§fëèUªJ
btëna‰wš
(1) (2) (3) (4) (5)
1.
Ú¡f¥g£l ©k§fŸ
ä»/è, mÂf¥goahf
100 600 200
62
2.
fiuªj ©k§fŸ
(cæuf¤j‹ikæšyhj)
ä»/.è, mÂf¥goahf
2100 2100 2100
3. PH –‹ kÂ¥ò
5.5 Kjš 9.0
tiu
5.5 Kjš 9.0
tiu
5.5 Kjš 9.0
tiu
4
mnkhå¡fš ie£u#‹
(N Mf) ä.»/è,
mÂf¥goahf
50 50 .
5
bkh¤j b#šjhš
ie£u#‹ (N Mf)
ä.»/è, mÂf¥goahf
100 . .
6
cæçnt cæuf njit
(27 o»ç bršÁaìš
_‹W eh£fŸ) ä.»/è,
mÂf¥goahf
30 350 100
7
nt cæuf njit
ä.»/è mÂf¥goahf
250 . .
8
M®rå¡ (AS Mf)
ä.»/è mÂf¥goahf
0.2 0.2 0.2
9
ghjur« ( Hg Mf) ä.»/è
mÂf¥goahf
0.01 0.01 .
10
<a« (Pb Mf) ä.»/è
mÂf¥goahf
0.1 1.0 .
11
fh£äa« (Cd Mf)
ä.»/è mÂf¥goahf
2.0 1.0 .
12
bkh¤j Fnuhäa« (Cr
Mf) ä.»/è
mÂf¥goahf
2.0 2.0
13
jhäu« (Cu Mf) ä.»/è
mÂf¥goahf
3.0 3.0 .
14
J¤jehf« (Zn Mf)
ä.»/è mÂf¥goahf
5.0 15 .
15
ã¡fš(Ni Mf) ä.»/è
mÂf¥goahf
3.0 3.0 .
16
raidL (CN Mf)
ä.»/è mÂf¥goahf
0.2 2.0 0.2
17
FnshiuL (Cl Mf)
ä.»/è mÂf¥goahf
1000 1000 600
18 ònshiuL (F Mf) 2.0 1.5 .
63
ä.»/è mÂf¥goahf
19
Ãdhè¡ nr®k§fŸ
(C6H5OH Mf) ä.»/è,
mÂf¥goahf
1.0 5.0 .
F¿¥ò:
R¤Âfç¡f¥g£l Ú®k§fis cŸq® ãy¤jo nk‰gu¥ò Úçš btëna‰W«
bghGJ, btëna‰w¥g£l Ú®k¤Â‹ msÎ k‰W« cŸth§F« Ú® Mjhu¤Âš cŸs
Ú®¤j Úç‹ msÎ M»ait cçathW gçÓè¡f¥gL«.
C. vçô£Ltj‰fhd ju§fŸ: Âl¡fêÎ R¤Âfç¤jè‹nghJ /
btëna‰W»wnghJ vçô£ofëèUªJ / bt¥gŠrh®ªj bjhêšE£g c¤ÂfŸ
fhuzkhf btënaW»w òif, Ñœ¡f©l ju§fS¡F£g£L ÏU¡f nt©L«.
msÎnfhš òifæ‹ ju§fŸ
(1) (2) (3)
JfŸfŸ 50 ä.»/Nm3 jukhdJ, miu kâneu ruhrç k¥ÉF
c£g£L ÏU¤jš nt©L«.
HCL 50 ä.»/Nm3 jukhdJ, miu kâneu ruhrç k¥ÉF
c£g£L ÏU¤jš nt©L«.
SO2 200 ä.»/Nm3 jukhdJ, miu kâneu ruhrç k¥ÉF
c£g£L ÏU¤jš nt©L«.
CO
100 ä.»/Nm3 jukhdJ, miu kâneu ruhrç k¥ÉF
c£g£L ÏU¤jš nt©L«.
50 ä.»/Nm3 jukhdJ, Âdrç ruhrç k¥ÉF c£g£L
ÏU¤jš nt©L«.
bkh¤j cæuf¡ fçk« 20 ä.»/Nm3 jukhdJ, miu kâneu ruhrç k¥ÉF
c£g£L ÏU¤jš nt©L«.
HF 4 ä.»/Nm3 jukhdJ, miu kâneu ruhrç k¥ÉF
c£g£L ÏU¤jš nt©L«.
NOx (NO k‰W« NO2
M»ait NO2 Mf
fUj¥gL«
400 ä.»/Nm3 jukhdJ, miu kâneu ruhrç k¥ÉF
c£g£L ÏU¤jš nt©L«.
bkh¤j Ïu©L mQ¤Âw‹
bfh©l M¡ì#‹fŸ
k‰W« ~óuh©fŸ
0.1 ä.»/Nm3
jukhdJ, MW Kjš v£L kâ neu khÂç
nrhjidia¡ F¿¥ÃL»wJ. jaÎT®ªJ
bkh¤j e¢R¤j‹ikæ‹ rktYit m¿a
rktY bfh©l e¢R¤j‹ikæ‹ kÂ¥ig¥
bg‰WŸs 17 x¤j Ïašòilait g‰¿a
têfh£o¡ F¿¥òfis¡ fhzΫ.
Cd + Th + k‰W« mj‹
©k§fŸ
0.05 ä.»/Nm3
jukhdJ, vªjbthU Ïl¤ÂY« miu kâ
neu« Kjš v£L kâ neu« tiuæyhd
fhy neu khÂç nrhjidia¡
64
F¿¥ÃL»wJ.
Hg k‰W« mj‹ ©k§fŸ 0.05 ä.»/Nm3
jukhdJ, vªjbthU Ïl¤ÂY« miu kâ
neu« Kjš v£L kâ neu« tiuæyhd
fhy neu khÂç nrhjidia¡
F¿¥ÃL»wJ.
Sb + As + Pb + Cr + Co + Cu + Mn + Ni + V + mj‹
©k§fŸ
0.5 ä»/Nm3
jukhdJ, vªjbthU Ïl¤ÂY« miu kâ
neu« Kjš v£L kâ neu« tiuæyhd
fhy neu khÂç nrhjidia¡
F¿¥ÃL»wJ.
F¿¥ò: mid¤J kÂ¥òfS« mo¥gilæš cy® j‹ik cæça¤Â‰F£g£L
ÂU¤j¥g£ljhF«.
F¿¥ò:
nk‰brh‹d òifæ‹ tiuaiwfis ãiwÎ brŒa,
(a) vçô£oÍl‹ bghUªj¡Toajhf totik¡f¥g£l khR f£L¥gh£L
fUéfis ãWt nt©L« mšyJ bghU¤j nt©L«.
(b) vçô£l¥gléU¡F« fêÎfis Fnshç‹ fyªj e¢R¡fyit
Ïurhad¤Âdhš R¤Âfç¡f¡TlhJ.
(c) vçô£l¥g£l Fnshç‹ fyªj Ãsh°o¡FfŸ (be»êfis) Ïu©L
M©LfS¡FŸ khWg£l ãiyia milªÂU¡f nt©L«.
(d) vçô£l¥g£l rh«gè‹ e¢R cnyhf¤Â‹ br¿th¡f« fhy¤Â‰nf‰wthW
ÂU¤j¥g£l 2008 M« M©L mghafukhd fêÎ (nkyh©ik, ifahSjš
k‰W« všiy Cnl Ïl« bga®jš) éÂfëš F¿¥Ã£LŸs
msÎnfhšfis éŠÁdhš, mªj rh«gš mghafukhd fêÎ, R¤Âfç¥ò
nrä¥ò k‰W« mf‰wš trÂæ‹bghU£L mD¥Ãit¡f¥gL«.
(e) LDO, LSHS, Orš, cæçfêÎ, ãy¡fç, LNG, CNG, RDF k‰W« cæç
vçthÍ M»ait ngh‹w Fiwªj fªjf vçbghUŸfns vçô£oæš
ga‹gL¤j¥gL«.
(f) Tail thÍéš cŸs CO2 é‹ ml®¤Âæ‹ br¿th¡f« 7 rjé»j¤Â‰F
nkš ÏU¡f¡TlhJ.
(g) ÏU miwfŸ bfh©l vçô£oahdJ, 950 o»ç bršÁaì¡F
FiwahkY« k‰W« Ïu©lh« ãiyÍŸs jfd miwæš ÏU
édhofS¡F¡ Fiwahj fhy mséš btëna‰w¡ Toa thÍ Û¤nj‹
mid¤J¤ Âw¤Â‰F« V‰wthW totik¡f¥g£oU¡f nt©L«.
65
(h) frL k‰W« mo¢rh«gyhdJ _‹W rjé»j¤Â‰F¡ Fiwahkš mšyJ
vçãiyæ‹ nghJ V‰gL»w ÏH¥ò cy®ªj vilæš 5 rjé»j¤Â‰F¡
Fiwahkš KGikahd cæuf¡ fçk (TOC) bfhŸssit mila vçô£o
ÏaªÂu§fŸ (jfd miwfŸ) mj‹ bt¥g ãiy, ÏU¤Â it¤ÂU¡F« neu«,
bfhªjë¥òj‹ik M»at‰iw¥ bghW¤J Ïa¡f¥glnt©L«.
(i) fhy¤Â‰F¤ jFªjthW btëæl¥g£L« k¤Âa khR f£L¥gh£L thça
têfh£o¡ F¿¥òfëš cŸsthW vçô£L»w Ïl¤ÂèUªJ btënaW«
J®eh‰w« f£L¥gL¤j¥gl nt©L«.
66
got« - I
(éÂfŸ 15 (y), 16(1) (c), 21(3) I¡ fh©f.
brŒKiw/kW RH‰Á/ifahS« R¤Âfç¡F« Kiw k‰W« Âl¡fêÎ
btëna‰w¤Â‰fhd Âl¡ fêÎ nkyh©ik éÂfë‹ Ñœ
m§Ñfhu« bgWtj‰fhd é©z¥g«
bgWe®
ca®ÂU. cW¥Ãd® brayhs® mt®fŸ,
khãy khR f£L¥gh£L thça« mšyJ
khR f£L¥gh£L¡ FG,
Iah,
2016 – M« M©L Âl¡fêÎ nkyh©ik éÂfë‹go, brŒKiw /
kWRH‰Á / R¤Âfç¡F« Kiw k‰W« Âl¡fêÎ btëna‰w¤Â‰F m§Ñfhu«
bgWtj‰fhf eh‹/eh§fŸ Ïj‹ _y« é©z¥Ã¡»nw‹/é©z¥Ã¡»nwh«.
1. cŸsh£Á mik¥ò / mt‰whš ãakd« brŒa¥g£l
Kftuik¥ò / Ïa¡Fgtç‹ bga®
2. bjhl®ò bfhŸS« Kftç
bjhiyngÁ v©:
bjhiy efè v©:
ä‹dŠrš:
3. xU§»iz¥ò mYty® k‰W« mtç‹ gjé
(cŸsh£Á mik¥ò mšyJ brašKiw¥ gL¤Jjš /
R¤Âfç¥ò brŒjš mšyJ xU tif brŒjš trÂ
M»at‰iw Ïa¡Ftj‰F¥ bghW¥òila
Kftuik¥Ãdhš mÂfhu« bg‰w mYty®)
4. m§Ñfhu« tH§f nt©oa f£lik¥ò k‰W«
Ïa¡Ftj‰F©lhd trÂia V‰gL¤Â Ïa¡Ftj‰F
njit¥gL»w mDkÂ. (√ F¿æl nt©L«)
fêit
brŒKiw¥gL¤Jjš /
kWRH‰Á brŒjš /
R¤Âfç¥ò brŒjš /
xUtif brŒjš /
fêit bfh£o
òij¡Fäl¤Âš xU
tif brŒjš.
5. Mtz§fëŸ efšfis Ïiz¡fΫ. ÏlmDkÂ
(cŸsh£Á mik¥ò R‰W¢ NHš jilÚ¡f rh‹W
ãWÎtj‰F©lhd) x¥òjš rh‹W efuh£Á
mYtyU¡F« Ïa¡F»w Kftuik¥ò¡F«
Ïilnaahd x¥gªj«, £l¤Â‰fhf brŒa¥g£l
KjÄL k‰W« v® gh®¡f¥gL« tUthŒ.
6. Âl¡fêÎfŸ brŒKiw¥gL¤Jjš /
/ kWRH‰Á / R¤Âfç¥ò KiwfŸ
(i) ehbsh‹W¡F brŒKiw¥gL¤jl nt©oa
67
fêÎfë‹ bkh¤j msÎ / kW RH‰Á brŒa¥gl
nt©oa fêÎfë‹ msÎ / R¤Âfç¥ò brŒa¥gl
nt©oa fêÎfë‹ msÎ
òij¡Fäl¤Âš bfh£l¥gl¡Toa
fêÎfë‹ msÎ.
(ii) brŒKiw¥gL¤j¥g£l fêÎfis¥
ga‹gL¤Jtj‰fhd brašKiw¤ £l«
(jahç¥ò¥ bghUë‹ ga‹ghL)
(iii) xU tif brŒtj‰fhd brašKiw (étu§fis
Ïiz¡fΫ) Ú®k¤Â‹ msÎ Ú®k¤Â‰fhd R¤Âfç¥ò
bjhêš E£g«.
(iv) R‰W¢ NHš khriltij jL¥gj‰F«
f£L¥gL¤Jtj‰F« vL¡f¥gl nt©oa
elto¡iffŸ
(v) jsthl¤Âš gâah‰W« gâahs®fë‹
ghJfh¥Ã‰fhf vL¡f¥gl nt©oa elto¡iffŸ
(vi) Âl¡fêÎ brŒKiw¥gL¤jš/kWRH‰Á / R¤Âfç¥ò
Kiw / xU tif brŒÍ« / tr F¿¤j étu§fŸ
(Ïiz¡fΫ)
7. Âl¡fêit xUtif brŒjš
I. milahs« fhz¥g£l v©â¡if Ïl§fëš
ehbsh‹W¡F tif brŒa¥gl nt©oa fêé‹
msÎ.
II. Ïl§fŸ nj®ªbjL¡f¥gLtj‰fhf Ëg‰w¥g£l
têKiwfŸ mšyJ msÎnfhŸfŸ F¿¤j
étu§fŸ Ïiz¡fΫ.
III. j‰nghJ brašgh£oYŸs Ïl§fŸ F¿¤j
étu§fŸ.
IV. fêit¡ bfh£o òij¡Fäl¤Â‹ Ïa¡f« rh®ªj
bra‰ghLfŸ F¿¤j égu§fŸ.
V. R‰W¢ NHš khriljiy jL¥gj‰fhf
rçgh®¥gj‰fhf vL¡f¥gL« elto¡iffŸ
8. Ïju égu§fŸ VnjD« ÏU¥Ã‹
ehŸ: ifbah¥g«.
Ïl«: gjé
.
68
got« - II
(16(1) (e) M« éÂæid¡ fh©f)
nfh¥ò v© ------------
ehŸ-------------
m§Ñfhu v©
bgWe®
gh®it: c§fSila ---------- M« ehë£l ------ v©QŸs
é©z¥g« -----------------
-----
khãy khR¡ f£L¥gh£L thça«/khR¡ f£L¥gh£L¡ FG £l
m¿¡ifæid MuhŒªJ ---------------------- ã®thf mYtyf
Kftçæš cŸs ------------------ M»a j§fS¡F -----------------
---- v‹w Kftçæš Âl¡fêit brŒKiw¥gL¤Jjš / kWRH‰¿ brŒjš /
R¤Âfç¥ò brŒjš / xUtif brŒjY¡fhd / Ïa¡Ftj‰fhd mÂfhu«
tH§F»wJ.
Âl¡fêit brŒKiw¥gL¤Jtj‰fhd/kWRH‰Á brŒtj‰fhd/R¤Âfç¥ò
brŒtj‰fhd/xUtif brŒjiy Ïa¡Ftj‰fhd mDk Ïjdhš
tH§f¥gL»wJ. nk‰go mÂfhu«, ÑœF¿¥Ã£LŸs tiuaiwfS¡F«
ãgªjidfS¡F« c£g£ljhF«. m¤jifa ãgªjidfŸ Ϫj éÂfëš ntW
tifæš F¿¥Ãl¥g£LŸsthW« ju§fŸ Ϫj éÂfë‹ Ñœ étu m£ltiz I
k‰W« IIÏš tiuaW¡f¥g£LŸsthW« ÏU¡F«
--------------- khãy khR f£L¥gh£L thça«/ ------------k¤Âa
muÁ‹ neuo M£Á¥ gFÂæ‹ khR f£L¥gh£L¡ FGthdJ, vªjbthU
neu¤ÂY« mÂfhu« tH§Fjè‹ ÑœtU«. vªjbthU ãgªjidiaÍ« Ú¡f«
69
brŒayh« k‰W« m›thW Ú¡f« brŒa¥g£l étu§fŸ F¿¤J vG¤Jó®tkhf
bjçé¡f¥gL«.
2016 M« M©L Âl¡fêÎ nkšh©ik éÂfë‹go, vªjbthU
éÂÛwšfS« 1986 M« M©L R‰W¢ NHš (ghJfh¥ò) r£l« (29/1986) Ï‹ Ñœ
j©lil¡F£g£ljhF«.
cW¥Ãd® brayhs®,
khãy khR f£L¥gh£L thça«/k¤Âa muÁ‹
neuo M£Á¡FgFÂæš khR f£L¥gh£L¡ FG
(ifbah¥g« k‰W« gjé)
ehŸ:
Ïl«:
70
got«-III
(19(6), 24(1) M« éÂæid¡ fh©f)
Âl¡fêÎ F¿¤j trÂia Ïa¡Fgtuhš cŸsh£Á mik¥Ãl« rk®¥Ã¡f¥gl
nt©oa M©L m¿¡ifæ‹ got«
1 khefu«/efu«/khãy¤Â‹ bga®
2 k¡fŸ bjhif
3 gu¥gsÎ (rJu ».Û-š)
4 cŸsh£Á mik¥Ã‹ bga®
k‰W« Kftç
bjhiyngÁ v©
bjhiy efè v©
ä‹dŠrš:
5 Âl¡ fêÎ F¿¤j trÂia
Ïa¡Fgtç‹ bga® k‰W«
Kftç
6 Âl¡fêÎ F¿¤j tr¡F¥
bghW¥ò t»¡F« mYtyç‹
bga® bjhiyngÁ v©
bjhiy efè v©
ä‹dŠrš:
7 khefçš / efçš tÁ¡F«
FL«g¤jhç‹ v©â¡if
khefu¤ÂYŸs FoæU¥ò
mšyhj Ïl§fë‹
v©â¡if
khefu«/efu§fëš ÏU¡F«
nj®jš/ã®thf th®Lfë‹
v©â¡if
8 Âl¡fêé‹ msÎ
cŸsh£Á mik¥ò gFÂæš xU l‹ ehbsh‹W¡F
71
ehëš cUth¡f¥g£l Âl¡
fêé‹ kԥãL msÎ
(bk£ç¡ l‹åš)
ehbsh‹W¡F nrfç¡f¥g£l
Âl¡fêé‹ msÎ
l‹ ehbsh‹W¡F
ehbsh‹W¡F, eg® xUtuhš
nrfç¡f¥g£l fêÎ
»uh« / ehbsh‹¿‰F
g¡Ft¥gL¤j¥g£l
Âl¡fêé‹ msÎ
ehbsh‹¿‰F l‹
fêit¡ bfh£o
òij¡Fäl¤Â‰F
m¥òw¥gL¤j¥g£l Âl¡fêé‹
msÎ
ehbsh‹¿‰F l‹
9 Âl¡ fêÎ nkyh©ik (SWM)
gâæ‹ jFÂ ãiy.
fêéid mJ cUth»a
Ïl¤Âš Ãç¤bjL¤jš k‰W«
nrä¤Jit¤jš.
Âl¡fêÎfŸ mJ cUth»a
Ïlkhd ÅL/ tâf
ãWtd§fŸ / ãWtd§fëš
it¡f¥g£LŸs bjh£oæš
nrä¤Jit¡f¥g£LŸsdth?
M« våš fêÎfis mJ
cUth»a Ïlkhd Å£oYŸs
F¥ig¤ bjh£oæš nrä¡F«
eilKiwia¥ Ëg‰W»w
FL«g¤jhç‹ rjé»j«
fêÎfis mJ cUth»a
M«/Ïšiy
%
72
Ïlkhd FoæU¥ò mšyhj
Ïl§fëš cŸs tâf
ãWtd§fë‹/ ãWtd§fë‹
bjh£ofëš nrä¥gt®fë‹
rjé»j«
Âl¡ fêit m¥òw¥gL¤j
bjU¡fëš ö¡» v¿Í«
FL«g¤jhç‹ rjé»j«
Âl¡ fêÎfis m¥òw¥gL¤j
bjU¡fëš ö¡» v¿Í«
FoæU¥ò mšyhj
tshf§fë‹ rjé»j«
Âl¡ fêÎfŸ cUthd
Mjhu§fëš nrä¤J
it¡f¥g£l Âl¡fêÎfŸ
Ãç¤Jit¡f¥g£LŸs toéš
cŸsdth M« våš
Mjhu§fëš fêÎfŸ
Ãç¤Jit¡f¥g£LŸs
tshf§fë‹ rjé»j«
%
%
%
M«/Ïšiy
ÅL Ålhf nrfç¡f¥gL« Âl¡
fêÎ
khefu«/ efu§fëš ÅL Ålhf
(D2D) Âl¡fêÎfŸ
nrfç¡f¥gL»wjh
M« våš,
ÅL Ålhf fêÎfŸ
nrfç¡f¥gL« th®Lfë‹
v©â¡if
73
ÅLfë‹ v©â¡if
tâf ãWtd§fŸ /
cztf§fŸ / czÎ éLÂ ,
fšé ãiya§fŸ /
mYtyf§fŸ c£g£l
FoæU¥ò mšyhj Ïl§fë‹
v©â¡if
FoæU¥òfŸ k‰W« FoæU¥ò
mšyhj Ïl§fëš ÅL Ålhf
nrfç¡f¥gL« rjÅj«
nkh£lh® thfd§fë‹ _ykhf
bfhŸfy« bfh©l _‹W
r¡fu thfd« ift©ofë‹
_ykhf
Ïju rhjd§fë‹ _ykhf.
%
%
%
Ïšiybaåš, Kjš ãiy
nfrfç¥Ã‰F ga‹gL¤Âa
Kiw
bjU¡fis T£LtJ
efu¤Âš öŒik brŒa¥gl
nt©oa khefçš R¤j«
brŒant©oa rhiyfŸ,
bjU¡fŸ, rªJ¡fŸ, Jiz
rªJ¡fë‹ Ús msÎ
».Û
bjU¡fis T£L»w fhy
Ïilbtëæ‹ v©â¡if
k‰W« ml§»ÍŸs k¡fŸ
bjhif rjé»j«
fhy
Ïilbtëæ‹
v©â¡if
ehŸ
njhW«
xU
ehŸ
é£L
xU
ehŸ
xU
ehŸ
ÏU
Kiw
v¥
bgh
Gjh
tJ
k¡fë‹
bjhifæ‹
éG¡fhL
ga‹gL¤j¥g£l rhjd§fŸ %
74
ifahš T£l¥g£lJ %
ÏaªÂu§fëdhš T£l¥g£lJ %
J¥òuÎ¥ gâahs®fshš Ú©l
if¥Ão bfh©l Jil¥g«
ga‹gL¤j¥g£ljh
M«/Ïšiy
x›bthU J¥òuÎ¥
gâahs®fS¡F« fêÎfis
nrfç¡f, ift©o /_‹W
r¡fu thfd« tH§f¥g£ljh
M«/Ïšiy
ift©o /_‹W r¡fu thfd«
M»ait bfhŸfy¤Jl‹
Toajh?
M«/Ïšiy
nrfç¡f ga‹gL« rhjd§fŸ
nrfç¥ò /fêÎfis nrä¡F«
bfhŸfy‹fSl‹
x¤J¥ngh»wjh
Ïu©l« ãiy »l§F trÂ
khefçYŸs/ efu§fëš cŸs
fêÎ »l§Ffë‹ tif¥ghL
k‰W« v©â¡if
Âwªjbtë¡ fêÎ nrä¥ò¡
»l§FfŸ fš f£ll bjh£ofŸ
cUis tot Ábk©£
fh‹»ß£ bjh£ofŸ / Dhalao /
_oa miwfŸ / jfu¤jhš
(cnyhf«) _oa Ïl§fŸ k‰W«
nrä¥ò v©â¡if, bfhŸsÎ m3
75
Ãsh°o¡ bfhŸfy‹fŸ
1.1m3 bfhŸssÎ tiuæyhd
bjh£ofŸ
2 Kjš 5m3 bfhŸsÎ
bjh£ofŸ
5 m3 mÂfkhd bfhŸssÎ
bfh©l bjh£ofŸ
bjh£ofŸ Ïšyhj khefu«
bjh£o / k¡fŸ bjhifæ‹
Åj«
bjhF thç fêÎ nrfç¥ò
»l§Ffë‹ égu§fŸ
(Ïiz¥ò)
bjhFÂ v©
gu¥gsÎ:
k¡fŸ bjhif
it¡f¥g£LŸs bjh£ofë‹
v©â¡if
it¡f¥g£LŸs bjh£ofë‹
bkh¤j bfhŸssÎ
fêÎ nrä¥ò Âw‹fë‹ bkh¤j
nrä¥ò bfhŸssÎ (fd
Û£lçš)
fêÎ nrä¥ò »l§Ffëš Âd«
nrä¤J it¡f¥g£LŸs
bkh¤j fêÎfŸ
»l§FfëèUªJ
nrfç¡f¥gL« fêÎfë‹
msÎ v©
bjh£ofë‹ v©â¡if
76
msÎ v©
fhèah¡f¥g£l bjh£ofë‹
v©â¡if
ÂdªnjhW«
xU ehŸ é£L
xU ehŸ
thu« ÏUKiw
thu¤Â‰F
xU Kiw
v¥bghGjhtJ
fêÎ »l§FfŸ fêÎfis
g¢ir, Úy« k‰W« fU¥ò
ãw¤Âyhd bjh£ofëš Ãç¤J
it¥gj‰F c©lhd trÂfŸ
bfh©litah
M«/våš
(M« v‹whš, étu§fŸ nr®¡fΫ)
g¢ir bjh£ofë‹ v©â¡if
Úy¤ bjh£ofë‹ v©â¡if
fU¥ò bjh£ofë‹ v©â¡if
nrä¥ò »l§FfëèUªJ
Âl¡fêÎfŸ iffshš mšyJ
ÏaªÂu¤Â‹ _ykhf
btëna‰w¥gL»wjh,
(rjé»j¤Âš)
iffshš btëba‰w¥gL« Âl¡ fêé‹
rjé»j« %
ϪÂu¤Âdhš
btëna‰w¥gL«
Âl¡ fêé‹ rjé»j«
ÏaªÂu¤Âdhš
v‹whš vªj têKiw
cgnahf¥gL¤j¥g£lJ
K‹ tê ö¡»fŸ /nkš tê ö¡»fŸ
Âl¡ fêÎfŸ ÅL Ålhf
vL¡f¥g£L ifahS«
ÏaªÂu¤Â‰F Ãç¡f¥g£l
ãiyæš
vL¡f¢bršy¥gL»wjh?
M«/Ïšiy
(M« v‹whš étç)
Âd« vL¤J¢ bršY«
ÏaªÂu«
vL¤J¢ bršy¥gl
fêÎfë‹
v©â¡if
gaz v©â¡if
kh£L t©o
77
ouh¡l®
Non-tippingt©ofŸ
Tipping t©ofŸ
Féæš nr®¥ò thfd§fŸ
fêÎ¥ bghUŸ nrfç¥gitfŸ
beU¡»fŸ
Ïju thfd§fŸ
JCB/nyhl®
fêÎ vL¤J¢bršY« neu /
é»j«
neu é»j« vL¤J¢ bršy¥g£l
fêé‹ rjé»j«
m‹whl«
xU ehŸ é£L xU ehŸ:
thu« ÏU Kiw:
thu¤Â‰F xU Kiw:
v¥bghGjhtJ
x›bthU ehS« vL¤J¢
bršy¥gL« fêé‹ msÎ
ehbsh‹W¡F-l‹
ehŸnjhW« vL¤J¢
bršy¥gL« bkh¤j fêé‹
rjé»j«
%
ga‹gL¤j¥gL« fêÎ
R¤Âhfç¥ò bjhêš E£g«:
Âl¡fêÎ cça Kiwæš
gjål¥g£ljh?
M«/Ïšiy
M« våš, ehŸnjhW«
gjål¥g£l bkh¤j fêé‹
msÎ cŸsh£Á k‹w« mšyJ
ehbsh‹W¡F –l‹
78
Kftuik¥ò thæyhf
R¤Âfç¥ò brŒa¥g£ljh?
fêÎ gjåLtj‰fhf cŸsh£Á
k‹w¤Âš ÏU¡f¡ Toa ãy« /
(bA¡nlçš)
j‰nghJ fêÎ gjåLtj‰fhf
ga‹gL¤j¥gL« ãy«
brašgh£oš cŸs Âl¡fêÎ
gjåL« trÂfŸ
Âl¡fêÎfis
gj¥gL¤Jtj‰fhd trÂfŸ
khefu/efu všiyfëèUªJ
gjåL« elto¡iffŸ
nk‰bfhŸs¥gL«
Ïl¤Â‰F£g£l bjhiyÎ
Ëg‰w¥gL« bjhêš E£g«
Í¡Â F¿¤j étu§fŸ
cukh¡Fjš gj¥gL¤j¥g£l _y¥ bghUë‹ msÎ
ÏWÂahf »il¡f¥bg‰w éisbghUë‹
msÎ.
é‰gid brŒa¥g£l msÎ
Âl¡fêÎfis xU tif brŒtj‰fhd
gFÂæš bfh£l¥g£l vŠÁa fêÎfë‹
msÎ.
k©òG cu« jahç¤jš gjål¥g£l _y¥bghUŸfë‹ msÎ
ÏWÂahf »il¡f¥bg‰w éisbghUë‹
msÎ
é‰gid brŒa¥g£l msÎ
Âl¡fêÎfis xU tif brŒtj‰fhd
gFÂæš bfh£l¥g£l vŠÁa fêÎfë‹
msÎ.
79
cæç - vçthÍ (rhz vçthÎ)
jahç¤jš
gjål¥g£l _y¥bghUŸfë‹ msÎ
ÏWÂahf »il¡f¥bg‰w éisbghUë‹
msÎ
é‰gid brŒa¥g£l msÎ
Âl¡fêÎfis xU tif brŒtj‰fhd
gFÂæš bfh£l¥g£l vŠÁa fêÎfë‹
msÎ.
vŠÁa fêéèUªJ bgw¥g£l
vçbghUŸ
gjål¥g£l _y¥bghUŸfë‹ msÎ
ÏWÂahf »il¡f¥bg‰w éisbghUë‹
msÎ
é‰gid brŒa¥g£l msÎ
Âl¡fêÎfis xU tif brŒtj‰fhd gFæš
bfh£l¥g£l vŠÁa fêÎfë‹ msÎ.
vçr¡Â bjhêš E£g¤Â‰fhd
fêÎ: vç¤jš, Méah¡Fjš,
Pyrlosis k‰W« vida
bjhêšE£g§fis ngh‹W
( étu§fŸ më¡fΫ).
gjål¥g£l _y¥bghUŸfë‹ msÎ
ÏWÂahf »il¡f¥bg‰w éisbghUë‹
msÎ
é‰gid brŒa¥g£l msÎ
Âl¡fêÎfis xU tif brŒtj‰fhd
gFÂæš bfh£l¥g£l fêÎfë‹ msÎ.
T£L gjåLjš gjål¥g£l _y¥bghUŸfë‹ msÎ
Ábk©£ Miy¡F /
jsthl¤Â‰F tH§f¥g£l
Ô¥g‰w¡ Toa fêÎ
Âl¡fêÎfis rh®ªj ä‹
jsthl¤Â‰F tH§f¥g£l
Ô¥g‰w¡Toa fêÎ
Vidait: msÎ:
Âl¡fêfis xU tif
brŒtj‰fhd trÂfŸ
cŸsh£Á k‹w§fë‹ cŸs
F¥igia Fé¡f¡Toa
80
Ïl§fë‹ v©â¡if
cŸsh£Á k‹w§fë‹ cŸs
öŒik¥ gFÂfë‹
v©â¡if
fêÎfŸ xUtif
brŒtj‰fhd m¤jifa
x›bthU ãy¥gFÂfë‹
gu¥gsÎ
j‰nghJ fêÎfis xU tif
brŒtj‰fhf¥ ga‹gL¤j¥gL«
ãy¤Â‹ gu¥gsÎ
khefu / efu§fëèUªJ F¥ig
Fé¥gj‰fhd ãy«/ãygu¥ò
trÂfë‹ bjhiyÎ
».Û.
mU»YŸs FoæU¥ò
gFÂæèUªJ bjhiyÎ
».Û.
Ú® ãiyfëèUªJ bjhiyÎ ».Û.
njÁa / khãy
beLŠrhiyæèUªJ bjhiyÎ
».Û.
ékhd ãiya¤ÂæUªJ
bjhiyÎ
».Û.
rka K¡»a¤Jt« thŒªj
tuyh‰W Á‹d§fŸ
mikªJŸs Ïl§fëèUªJ
bjhiyÎ
».Û.
btŸs mgha« bfh©l
gFÂæš mikªJŸsjh?
M«/Ïšiy
óf«g¥ gFÂæš
mikªJŸsjh?
M«/Ïšiy
m‹whl« bfh£l¥gL« fêé‹
msÎ
ehŸ x‹W¡fhd l‹ (TPD)
81
Âl¡ fêÎfis xU tif
brŒtj‰fhd gFÂfëš ntè
mik¡f¥g£LŸsjh?
M«/Ïšiy
ga‹gL¤j¥gL« ãy¥gu¥ò
btë¢r« »il¡f¡Toa
tifæš mikªJŸsjh?
M«/Ïšiy
vil nkil tr cŸsjh? M«/Ïšiy
Âl¡fêÎfis xU tif
brŒtj‰fhd gFÂfëš
ga‹gL¤j¥g£l thfd§fŸ
k‰W« fUéfŸ (F¿¥ÃlΫ).
rk‹bgh¿ beU¡»fŸ M»ait
Âl¡fêÎfis xU tif
brŒtj‰fhdgFÂfëš
gâak®¤j¥g£LŸs
bjhêyhs®fŸ étu§fŸ
M«/Ïšiy (M« v‹whš, étu§fŸ
Ïiz¡fΫ)
Âdrç mo¥gilæš
_l¥gL»wjh?
M«/Ïšiy
Ïšiybaåš, Âl¡fêÎfis
xU tif brŒtj‰fhd
gFÂfëš bfh£l¥g£LŸs
fêÎfis _Ltj‰F©lhd
mL¤jL¤j ãiy
_Ltj‰F ga‹gL¤j¥g£l
rhjd«
nghÂa _L rhjd« cŸsjh? M«/Ïšiy
thÍ btënaWtj‰F©lhd
K‹nd‰ghLfŸ
brŒa¥g£LŸsdth?
M«/Ïšiy (M« v‹whš, étu§fŸ
Ïiz¡fΫ)
Änr£ nrfç¥gj‰F trÂfŸ
brŒa¥g£LŸsdth?
M«/Ïšiy (M« v‹whš, étu§fŸ
Ïiz¡fΫ)
9 efçš Âl¡fêÎ M«/Ïšiy (M« v‹whš, E£g braš £l
82
nkyh©ikia nk«gL¤j j¡f
braš £l« VnjD«
jahç¡f¥g£LŸsjh?
égu¤ij Ïiz¡fΫ)
10 V‰ghLfŸ VnjD«
brŒa¥g£LŸsjh?
ghš bghUŸ r«gªjkhd
brašghLfŸ :
Ïiw¢Á¡ bfh£oš fêÎfŸ:
f£Lkhd fêÎfŸ (C & D
Waste)
V‰ghLfŸ F¿¤j étu§fis Ïiz¡fΫ
M«/Ïšiy
M«/Ïšiy
M«/Ïšiy
11 £l KoΡF êija
étu§fŸ
£l khÂçia Ïiz¡fΫ
12
v¤jid Foir gFÂfŸ
fhz¥g£LŸsd? m§F Âl¡
fêÎ nkyh©ik trÂfŸ
brŒa¥g£LŸsdth?
M«/Ïšiy
(M« våš, étu§fŸ Ïiz¡fΫ)
13 nrfç¥gj‰fhfΫ fêÎfis
m¥òw¥gL¤jΫ, gjålΫ,
vL¤J¢ bršYtj‰fhfΫ,
Ïu©lh« ãiy nrä¤jY¡F«,
bjUit R¤j«
brŒtj‰fhffΫ
gâak®¤jg£LŸs
bjhêyhs®fŸ F¿¤j
étu§fis më¡fΫ.
14 bjUit R¤j« brŒtj‰F«,
Ïu©lh« ãiy fêÎ
mf‰Wtj‰fhfΫ, vL¤J
brštj‰fhfΫ,
83
gjåLtj‰fhfΫ, fêÎ
mf‰Wtj‰fhfΫ, fêÎ
nrfç¥gJ c£gl x¥gªjjhu® /
rYif bfhil cçik
bg‰wtuhš ãaä¡f¥g£l
bjhêyhs®fŸ F¿¤j
étu§fis më¡fΫ.
15 Ϫj éÂfis Ëg‰Wtš
cŸsh£Á efu§fŸ rªÂ¡F«
Ãu¢ridfis RU¡fkhf
TwΫ.
16 Âl¡fêÎ r«gªjkhd Ãu¢rid
rkhë¥gj‰F k‰w cŸsh£Á
mik¥òfS« eilKiwgL¤J«
goahd òJéj nahrid
VnjD« ÏU¥Ã‹ RU¡fkhf
TwΫ.
nj :
Ïl« :
Ïa¡Fgtç‹ ifbah¥g«
84
got« -IV
(éÂfŸ 15 (za), 24(2)I fh©f)
Âl¡fêÎ nkyh©ik F¿¤J cŸsh£Á k‹w¤jhš më¡f¥gl nt©oa M©L
m¿¡ifæ‹ got«
1 khefu«/efu«/khãy¤Â‹ bga®
2 k¡fŸ bjhif
3 gu¥gsÎ (rJu ».Û-š)
4 cŸsh£Á mik¥Ã‹ bga®
k‰W« Kftç
bjhiyngÁ v©
bjhiy efè v©
ä‹dŠrš:
5 Âl¡ fêÎ nkyh©ik¡F
bghW¥ò t»¡F« mYtyç‹
bga®
bjhiyngÁ v©
bjhiy efè v©
ä‹dŠrš:
6 khefçš / efçš tÁ¡F«
FL«g¤jhç‹ v©â¡if
khefu¤ÂYŸs FoæU¥ò
mšyhj Ïl§fë‹
v©â¡if
khefu«/efu§fëš ÏU¡F«
nj®jš/ã®thf th®Lfë‹
v©â¡if
7. Âl¡fêé‹ msÎ
cŸsh£Á mik¥ò gFÂæš xU
ehëš cUth¡f¥g£l Âl¡
l‹ ehbsh‹W¡F
85
fêé‹ kԥãL msÎ
(bk£ç¡ l‹åš)
ehbsh‹W¡F nrfç¡f¥g£l
Âl¡fêé‹ msÎ
l‹ ehbsh‹W¡F
ehbsh‹W¡F, eg® xUtuhš
nrfç¡f¥g£l fêÎ
»uh« / ehbsh‹¿‰F
g¡Ft¥gL¤j¥g£l
Âl¡fêé‹ msÎ
ehbsh‹¿‰F l‹
fêit¡ bfh£o
òij¡Fäl¤Â‰F
m¥òw¥gL¤j¥g£l Âl¡fêé‹
msÎ
ehbsh‹¿‰F l‹
8 Âl¡ fêÎ nkyh©ik (SWM)
gâæ‹ jFÂ ãiy.
fêéid mJ cUth»a
Ïl¤Âš Ãç¤bjL¤jš k‰W«
nrä¤Jit¤jš.
Âl¡fêÎfŸ mJ cUth»a
Ïlkhd ÅL/ tâf
ãWtd§fŸ / ãWtd§fëš
it¡f¥g£LŸs bjh£oæš
nrä¤Jit¡f¥g£LŸsdth?
M« våš fêÎfis mJ
cUth»a Ïlkhd Å£oYŸs
F¥ig¤ bjh£oæš nrä¡F«
eilKiwia¥ Ëg‰W»w
FL«g¤jhç‹ rjé»j«
fêÎfis mJ cUth»a
Ïlkhd FoæU¥ò mšyhj
Ïl§fëš cŸs tâf
M«/Ïšiy
%
%
86
ãWtd§fë‹/ ãWtd§fë‹
bjh£ofëš nrä¥gt®fë‹
rjé»j«
Âl¡ fêit m¥òw¥gL¤j
bjU¡fëš ö¡» v¿Í«
FL«g¤jhç‹ rjé»j«
Âl¡ fêÎfis m¥òw¥gL¤j
bjU¡fëš ö¡» v¿Í«
FoæU¥ò mšyhj
tshf§fë‹ rjé»j«
Âl¡ fêÎfŸ cUthd
Mjhu§fëš nrä¤J
it¡f¥g£l Âl¡fêÎfŸ
Ãç¤Jit¡f¥g£LŸs toéš
cŸsdth M« våš
Mjhu§fëš fêÎfŸ
Ãç¤Jit¡f¥g£LŸs
tshf§fë‹ rjé»j«
%
%
M«/Ïšiy
%
ÅL Ålhf nrfç¡f¥gL« Âl¡
fêÎ
khefu«/ efu§fëš ÅL Ålhf
(D2D) Âl¡fêÎfŸ
nrfç¡f¥gL»wjh
M« våš,
ÅL Ålhf fêÎfŸ
nrfç¡f¥gL« th®Lfë‹
v©â¡if
87
ÅLfë‹ v©â¡if
tâf ãWtd§fŸ /
cztf§fŸ / czÎ éLÂ ,
fšé ãiya§fŸ /
mYtyf§fŸ c£g£l
FoæU¥ò mšyhj Ïl§fë‹
v©â¡if
FoæU¥òfŸ k‰W« FoæU¥ò
mšyhj Ïl§fëš ÅL Ålhf
nrfç¡f¥gL« rjÅj«
nkh£lh® thfd§fë‹ _ykhf
bfhŸfy« bfh©l _‹W
r¡fu thfd« ift©ofë‹
_ykhf
Ïju rhjd§fë‹ _ykhf.
%
%
%
Ïšiybaåš, Kjš ãiy
nfrfç¥Ã‰F ga‹gL¤Âa
Kiw
bjU¡fis T£LtJ
efu¤Âš öŒik brŒa¥gl
nt©oa khefçš R¤j«
brŒant©oa rhiyfŸ,
bjU¡fŸ, rªJ¡fŸ, Jiz
rªJ¡fë‹ Ús msÎ
».Û
bjU¡fis T£L»w fhy
Ïilbtëæ‹ v©â¡if
k‰W« ml§»ÍŸs k¡fŸ
bjhif rjé»j«
fhy
Ïilbtëæ‹
v©â¡if
ehŸ
njhW«
xU
ehŸ
é£L
xU
ehŸ
xU
ehŸ
ÏU
Kiw
v¥
bgh
Gjh
tJ
88
k¡fë‹
bjhifæ‹
éG¡fhL
ga‹gL¤j¥g£l rhjd§fŸ %
ifahš T£l¥g£lJ %
ÏaªÂu§fëdhš T£l¥g£lJ %
J¥òuÎ¥ gâahs®fshš Ú©l
if¥Ão bfh©l Jil¥g«
ga‹gL¤j¥g£ljh
M«/Ïšiy
x›bthU J¥òuÎ¥
gâahs®fS¡F« fêÎfis
nrfç¡f, ift©o /_‹W
r¡fu thfd« tH§f¥g£ljh
M«/Ïšiy
ift©o /_‹W r¡fu thfd«
M»ait bfhŸfy¤Jl‹
Toajh?
M«/Ïšiy
nrfç¡f ga‹gL« rhjd§fŸ
nrfç¥ò /fêÎfis nrä¡F«
bfhŸfy‹fSl‹
x¤J¥ngh»wjh
Ïu©l« ãiy »l§F trÂ
khefçYŸs/ efu§fëš cŸs
fêÎ »l§Ffë‹ tif¥ghL
k‰W« v©â¡if
Âwªjbtë¡ fêÎ nrä¥ò¡
»l§FfŸ fš f£ll bjh£ofŸ
cUis tot Ábk©£
fh‹»ß£ bjh£ofŸ / Dhalao /
nrä¥ò v©â¡if, bfhŸsÎ m3
89
_oa miwfŸ / jfu¤jhš
(cnyhf«) _oa Ïl§fŸ k‰W«
Ãsh°o¡ bfhŸfy‹fŸ
1.1m3 bfhŸssÎ tiuæyhd
bjh£ofŸ
2 Kjš 5m3 bfhŸsÎ
bjh£ofŸ
5 m3 mÂfkhd bfhŸssÎ
bfh©l bjh£ofŸ
bjh£ofŸ Ïšyhj khefu«
bjh£o / k¡fŸ bjhifæ‹
Åj«
bjhF thç fêÎ nrfç¥ò
»l§Ffë‹ égu§fŸ
(Ïiz¥ò)
bjhFÂ v©
gu¥gsÎ:
k¡fŸ bjhif
it¡f¥g£LŸs bjh£ofë‹
v©â¡if
it¡f¥g£LŸs bjh£ofë‹
bkh¤j bfhŸssÎ
fêÎ nrä¥ò Âw‹fë‹ bkh¤j
nrä¥ò bfhŸssÎ (fd
Û£lçš)
fêÎ nrä¥ò »l§Ffëš Âd«
nrä¤J it¡f¥g£LŸs
bkh¤j fêÎfŸ
90
»l§FfëèUªJ
nrfç¡f¥gL« fêÎfë‹
msÎ v©
fhèah¡f¥g£l bjh£ofë‹
v©â¡if
msÎ v©
bjh£ofë‹ v©â¡if
ÂdªnjhW«
xU ehŸ é£L
xU ehŸ
thu« ÏUKiw
thu¤Â‰F
xU Kiw
v¥bghGjhtJ
fêÎ »l§FfŸ fêÎfis
g¢ir, Úy« k‰W« fU¥ò
ãw¤Âyhd bjh£ofëš Ãç¤J
it¥gj‰F c©lhd trÂfŸ
bfh©litah
M«/våš
(M« v‹whš, étu§fŸ nr®¡fΫ)
g¢ir bjh£ofë‹ v©â¡if
Úy¤ bjh£ofë‹ v©â¡if
fU¥ò bjh£ofë‹ v©â¡if
nrä¥ò »l§FfëèUªJ
Âl¡fêÎfŸ iffshš mšyJ
ÏaªÂu¤Â‹ _ykhf
btëna‰w¥gL»wjh,
(rjé»j¤Âš)
iffshš btëba‰w¥gL« Âl¡ fêé‹
rjé»j« %
ϪÂu¤Âdhš
btëna‰w¥gL«
Âl¡ fêé‹ rjé»j«
ÏaªÂu¤Âdhš
v‹whš vªj têKiw
cgnahf¥gL¤j¥g£lJ
K‹ tê ö¡»fŸ /nkš tê ö¡»fŸ
Âl¡ fêÎfŸ ÅL Ålhf
vL¡f¥g£L ifahS«
ÏaªÂu¤Â‰F Ãç¡f¥g£l
ãiyæš
vL¡f¢bršy¥gL»wjh?
M«/Ïšiy
(M« v‹whš étç)
Âd« vL¤J¢ bršY«
ÏaªÂu«
vL¤J¢ bršy¥gl
fêÎfë‹
v©â¡if
gaz v©â¡if
91
kh£L t©o
ouh¡l®
Non-tippingt©ofŸ
Tipping t©ofŸ
Féæš nr®¥ò thfd§fŸ
fêÎ¥ bghUŸ nrfç¥gitfŸ
beU¡»fŸ
Ïju thfd§fŸ
JCB/nyhl®
fêÎ vL¤J¢bršY« neu /
é»j«
neu é»j« vL¤J¢ bršy¥g£l
fêé‹ rjé»j«
m‹whl«
xU ehŸ é£L xU
ehŸ:
thu« ÏU Kiw:
thu¤Â‰F xU Kiw:
v¥bghGjhtJ
x›bthU ehS« vL¤J¢
bršy¥gL« fêé‹ msÎ
ehbsh‹W¡F-l‹
ehŸnjhW« vL¤J¢
bršy¥gL« bkh¤j fêé‹
rjé»j«
%
ga‹gL¤j¥gL« fêÎ
92
R¤Âhfç¥ò bjhêš E£g«:
Âl¡fêÎ cça Kiwæš
gjål¥g£ljh?
M«/Ïšiy
M« våš, ehŸnjhW«
gjål¥g£l bkh¤j fêé‹
msÎ cŸsh£Á k‹w« mšyJ
Kftuik¥ò thæyhf
R¤Âfç¥ò brŒa¥g£ljh?
ehbsh‹W¡F –l‹
fêÎ gjåLtj‰fhf cŸsh£Á
k‹w¤Âš ÏU¡f¡ Toa ãy« /
(bA¡nlçš)
j‰nghJ fêÎ gjåLtj‰fhf
ga‹gL¤j¥gL« ãy«
brašgh£oš cŸs Âl¡fêÎ
gjåL« trÂfŸ
Âl¡fêÎfis
gj¥gL¤Jtj‰fhd trÂfŸ
khefu/efu všiyfëèUªJ
gjåL« elto¡iffŸ
nk‰bfhŸs¥gL«
Ïl¤Â‰F£g£l bjhiyÎ
Ëg‰w¥gL« bjhêš E£g«
Í¡Â F¿¤j étu§fŸ
cukh¡Fjš gj¥gL¤j¥g£l _y¥ bghUë‹ msÎ
ÏWÂahf »il¡f¥bg‰w éisbghUë‹
msÎ.
é‰gid brŒa¥g£l msÎ
Âl¡fêÎfis xU tif brŒtj‰fhd
gFÂæš bfh£l¥g£l vŠÁa fêÎfë‹
msÎ.
k©òG cu« jahç¤jš gjål¥g£l _y¥bghUŸfë‹ msÎ
93
ÏWÂahf »il¡f¥bg‰w éisbghUë‹
msÎ
é‰gid brŒa¥g£l msÎ
Âl¡fêÎfis xU tif brŒtj‰fhd
gFÂæš bfh£l¥g£l vŠÁa fêÎfë‹
msÎ.
cæç - vçthÍ (rhz vçthÎ)
jahç¤jš
gjål¥g£l _y¥bghUŸfë‹ msÎ
ÏWÂahf »il¡f¥bg‰w éisbghUë‹
msÎ
é‰gid brŒa¥g£l msÎ
Âl¡fêÎfis xU tif brŒtj‰fhd
gFÂæš bfh£l¥g£l vŠÁa fêÎfë‹
msÎ.
vŠÁa fêéèUªJ bgw¥g£l
vçbghUŸ
gjål¥g£l _y¥bghUŸfë‹ msÎ
ÏWÂahf »il¡f¥bg‰w éisbghUë‹
msÎ
é‰gid brŒa¥g£l msÎ
Âl¡fêÎfis xU tif brŒtj‰fhd gFæš
bfh£l¥g£l vŠÁa fêÎfë‹ msÎ.
vçr¡Â bjhêš E£g¤Â‰fhd
fêÎ: vç¤jš, Méah¡Fjš,
Pyrlosis k‰W« vida
bjhêšE£g§fis ngh‹W
( étu§fŸ më¡fΫ).
gjål¥g£l _y¥bghUŸfë‹ msÎ
ÏWÂahf »il¡f¥bg‰w éisbghUë‹
msÎ
é‰gid brŒa¥g£l msÎ
Âl¡fêÎfis xU tif brŒtj‰fhd
gFÂæš bfh£l¥g£l fêÎfë‹ msÎ.
T£L gjåLjš gjål¥g£l _y¥bghUŸfë‹ msÎ
Ábk©£ Miy¡F /
jsthl¤Â‰F tH§f¥g£l
Ô¥g‰w¡ Toa fêÎ
Âl¡fêÎfis rh®ªj ä‹
jsthl¤Â‰F tH§f¥g£l
94
Ô¥g‰w¡Toa fêÎ
Vidait: msÎ:
Âl¡fêfis xU tif
brŒtj‰fhd trÂfŸ
cŸsh£Á k‹w§fë‹ cŸs
F¥igia Fé¡f¡Toa
Ïl§fë‹ v©â¡if
cŸsh£Á k‹w§fë‹ cŸs
öŒik¥ gFÂfë‹
v©â¡if
fêÎfŸ xUtif
brŒtj‰fhd m¤jifa
x›bthU ãy¥gFÂfë‹
gu¥gsÎ
j‰nghJ fêÎfis xU tif
brŒtj‰fhf¥ ga‹gL¤j¥gL«
ãy¤Â‹ gu¥gsÎ
khefu / efu§fëèUªJ F¥ig
Fé¥gj‰fhd ãy«/ãygu¥ò
trÂfë‹ bjhiyÎ
».Û.
mU»YŸs FoæU¥ò
gFÂæèUªJ bjhiyÎ
».Û.
Ú® ãiyfëèUªJ bjhiyÎ ».Û.
njÁa / khãy
beLŠrhiyæèUªJ bjhiyÎ
».Û.
ékhd ãiya¤ÂæUªJ
bjhiyÎ
».Û.
rka K¡»a¤Jt« thŒªj
tuyh‰W Á‹d§fŸ
mikªJŸs Ïl§fëèUªJ
bjhiyÎ
».Û.
95
btŸs mgha« bfh©l
gFÂæš mikªJŸsjh?
M«/Ïšiy
óf«g¥ gFÂæš
mikªJŸsjh?
M«/Ïšiy
m‹whl« bfh£l¥gL« fêé‹
msÎ
ehŸ x‹W¡fhd l‹ (TPD)
Âl¡ fêÎfis xU tif
brŒtj‰fhd gFÂfëš ntè
mik¡f¥g£LŸsjh?
M«/Ïšiy
ga‹gL¤j¥gL« ãy¥gu¥ò
btë¢r« »il¡f¡Toa
tifæš mikªJŸsjh?
M«/Ïšiy
vil nkil tr cŸsjh? M«/Ïšiy
Âl¡fêÎfis xU tif
brŒtj‰fhd gFÂfëš
ga‹gL¤j¥g£l thfd§fŸ
k‰W« fUéfŸ (F¿¥ÃlΫ).
rk‹bgh¿ beU¡»fŸ M»ait
Âl¡fêÎfis xU tif
brŒtj‰fhdgFÂfëš
gâak®¤j¥g£LŸs
bjhêyhs®fŸ étu§fŸ
M«/Ïšiy (M« v‹whš, étu§fŸ
Ïiz¡fΫ)
Âdrç mo¥gilæš
_l¥gL»wjh?
M«/Ïšiy
Ïšiybaåš, Âl¡fêÎfis
xU tif brŒtj‰fhd
gFÂfëš bfh£l¥g£LŸs
fêÎfis _Ltj‰F©lhd
mL¤jL¤j ãiy
_Ltj‰F ga‹gL¤j¥g£l
rhjd«
nghÂa _L rhjd« cŸsjh? M«/Ïšiy
96
thÍ btënaWtj‰F©lhd
K‹nd‰ghLfŸ
brŒa¥g£LŸsdth?
M«/Ïšiy (M« v‹whš, étu§fŸ
Ïiz¡fΫ)
Änr£ nrfç¥gj‰F trÂfŸ
brŒa¥g£LŸsdth?
M«/Ïšiy (M« v‹whš, étu§fŸ
Ïiz¡fΫ)
9 efçš Âl¡fêÎ
nkyh©ikia nk«gL¤j j¡f
braš £l« VnjD«
jahç¡f¥g£LŸsjh?
M«/Ïšiy (M« v‹whš, E£g braš £l
égu¤ij Ïiz¡fΫ)
10 V‰ghLfŸ VnjD«
brŒa¥g£LŸsjh?
ghš bghUŸ r«gªjkhd
brašghLfŸ :
Ïiw¢Á¡ bfh£oš fêÎfŸ:
f£Lkhd fêÎfŸ (C & D
Waste)
V‰ghLfŸ F¿¤j étu§fis Ïiz¡fΫ
M«/Ïšiy
M«/Ïšiy
M«/Ïšiy
11 £l KoΡF êija
étu§fŸ
£l khÂçia Ïiz¡fΫ
12 v¤jid Foir gFÂfŸ
fhz¥g£LŸsd? m§F Âl¡
fêÎ nkyh©ik trÂfŸ
brŒa¥g£LŸsdth?
M«/Ïšiy
(M« våš, étu§fŸ Ïiz¡fΫ)
13 nrfç¥gj‰fhfΫ fêÎfis
m¥òw¥gL¤jΫ, gjålΫ,
vL¤J¢ bršYtj‰fhfΫ,
Ïu©lh« ãiy nrä¤jY¡F«,
bjUit R¤j«
brŒtj‰fhffΫ
gâak®¤jg£LŸs
97
bjhêyhs®fŸ F¿¤j
étu§fis më¡fΫ.
14 bjUit R¤j« brŒtj‰F«,
Ïu©lh« ãiy fêÎ
mf‰Wtj‰fhfΫ, vL¤J
brštj‰fhfΫ,
gjåLtj‰fhfΫ, fêÎ
mf‰Wtj‰fhfΫ, fêÎ
nrfç¥gJ c£gl x¥gªjjhu® /
rYif bfhil cçik
bg‰wtuhš ãaä¡f¥g£l
bjhêyhs®fŸ F¿¤j
étu§fis më¡fΫ.
15 Ϫj éÂfis Ëg‰Wtš
cŸsh£Á efu§fŸ rªÂ¡F«
Ãu¢ridfis RU¡fkhf
TwΫ.
16 Âl¡fêÎ r«gªjkhd Ãu¢rid
rkhë¥gj‰F k‰w cŸsh£Á
mik¥òfS« eilKiwgL¤J«
goahd òJéj nahrid
VnjD« ÏU¥Ã‹ RU¡fkhf
TwΫ.
nj :
Ïl« :
jiyik braš mYty® / efuh£Á
Miza®/ braš mYty® / jiyik
mYty® ifbah¥g« /
98
got« - V
24 (3) M« é I fh©f
khãy khR f£L¥gh£L thça¤jhš mšyJ khR f£L¥gh£L FGthš / FG¡fŸ
k¤Âa khR f£L¥gh£L thça¤Â‰F më¡f¥gl nt©oa M©L m¿¡ifæ‹
got«
gFÂ-A
bgWe®
jiyt® mt®fŸ,
k¤Âa khR f£L¥gh£L thça«,
gçthZ gt‹, m®#&‹ ef® »H¡F,
ošè – 110 032.
1 khãy« / ôåa‹ Ãunjr¤Â‹ bga®
2 khãy khR f£L¥gh£L thça¤Â‹
bga® k‰W« Kftç
3 khãy k‰W« ôåa‹ Ãunjr§fë‹
Ϫj éÂfë‹ Ñœ Âl¡fêÎ
nkyh©ik¡F¥ bghW¥ghd cŸsh£Á
k‹w§fë‹ v©â¡if.
4 mÂfhu« tH§fš nfhç bgw¥g£l
é©z¥g§fë‹ v©â¡if
5 Âl¡fêÎ nkyh©ik¡fhf cŸsh£Á
k‹w§fŸ vL¤JŸs elto¡ifæ‹
RU¡f étu m¿¡if
Ïiz¥ò-1 Mf
Ïiz¡fΫ
6 Âl¡fêÎfis mf‰Wjš, vL¤J¢
bršYjš, Ãç¤jš k‰W« fêÎ
nrfç¤jš F¿¤J cŸsh£Á k‹w§fŸ
vL¤JŸs elto¡ifæ‹ RU¡f étu
m¿¡if
Ïiz¥ò-2 Mf
Ïiz¡fΫ
99
7 m£ltiz 2š cŸë£litfis
eilKiw¥gL¤j cŸsh£Á k‹w§fŸ
vL¤JŸs elto¡ifæ‹ RU¡f
m¿¡if
Ïiz¥ò-3 Mf
Ïiz¡fΫ
ehŸ:
Ïl«:
jiyt®/ brayhs®
cW¥Ãd® khãy khR f£L¥gh£L
thça« / khR f£L¥gh£L¡FG
gFÂ – B
efu§fŸ / khefu§fŸ
efu§fŸ / khefu§fë‹ v©â¡if
ef®¥òw cŸsh£Á mik¥òfë‹
v©â¡if I k‰W« II M« tif
efu§fŸ / efu§fë‹ v©â¡if
mÂfhu« tH§Fjš ãiy (bga®fŸ/
v©â¡if)
bgw¥g£l é©z¥g§fë‹
v©â¡if
mÂfhu« tH§f¥g£l
é©z¥g§fë‹ v©â¡if
gçÓyidæš cŸs mÂfhu«
tH§f¥gl nt©oa é©z¥g§fŸ
Âl¡fêÎ c‰g¤Â ãiy
khãy¤Âš Âl¡fêÎ c‰g¤Â
nrfç¡f¥g£lit
brašKiw¥gL¤j¥g£lit/
R¤Âfç¡f¥g£lit
ãy¤Âš bfh£l¥g£lit
Âl¡fêÎ éÂfë‹ m£ltiz 1-‰
»z§f brašgL¤Jjš (v©â¡if/
efu§fë‹ bga®fŸ / bfhŸssÎ)
ešyKiwæš eilKiw¥gL¤Âa
efu§fŸ / khefu§fŸ
ÅL Ålhf br‹W nrfç¤jš
Ãç¤bjL¤jš
100
nrä¤jš
_oathW vL¤J bršy¥g£lit
Âl¡fêÎfis gj¥gL¤Jjš
(v©â¡if/ efu§fë‹ bga®fŸ /
bfhŸssÎ)
Âl¡fêit gj¥gL¤Jtj‰fhd trÂfis V‰gL¤Jjš
t.v©
fy¥ò
cukhFjš
k© òG
fy¥ò
cukhFjš
rhz vçthÍ
RDF/ ÁW
cU©ilah¡Fjš
brašgh£oèU¡F« gj¥gL¤J« trÂ
t.v©
fy¥ò
cukhFjš
k© òG
fy¥ò
cukhFjš
rhz vçthÍ
RDF/ ÁW
cU©ilah¡Fjš
£lälš / ãWtjè‹ Ñœ cŸs gj¥gL¤J« trÂfŸ
t.v©
fy¥ò
cukhFjš
k© òG
fy¥ò
cukhFjš
rhz vçthÍ
RDF/ ÁW
cU©ilah¡Fjš
fêéèUªJ vçr¡Â Miy / jsthl§fS¡F ( v©â¡if, efu§fë‹
bg36a®fŸ, bfhŸssÎ)
t.v©
Miy
mikél«
brašgh£o‹
ãiy
ä‹c‰g¤Â
(MW) F¿¥òiufŸ
101
Âl¡fêÎfis xUtifbrŒjš (v©â¡if / efu§fë‹ bga®fŸ, bfhŸssÎ)
fêÎfis xUtif brŒtj‰fhd Ïl§fis milahs« fhQjš:
fêÎfis xUtif brŒtj‰fhd mik¥Ãid f£Ljš:
f£Lkhd¤Â‰fhd fêÎfis xUtif brŒtj‰fhd Ïl«:
brašgh£oYŸs fêÎfis xUtif brŒtj‰fhd Ïl«:
fêÎfŸ btëna‰w¥g£l Ïl«:
fêÎfŸ Ï£L _l¥g£l mik¥ò:
Âl¡fêÎfŸ Fé¡f¥gL« gFÂfŸ: (v©â¡if, efu§fë‹ bga®fŸ,
bfhŸssÎ)
j‰nghJŸs Âl¡fêÎ Fé¡f¥gL« gFÂfë‹ v©â¡if
_l¥g£LŸs/ Ó®ÂU¤j¥g£LŸs Âl¡fêÎ Fé¡F« Ïl§fŸ
Âl¡fêÎ Fé¡f¥g£l gFÂfis öŒikahd xUtif brŒÍ« gFÂahf
kh‰Wjš
Âl¡fêÎ gj¥gL¤Jjš / mt‰iw xUtif brŒÍ« Ïl§fis¡ f©fhâ¤jš
t.v©
trÂfŸ
bga®
R‰W¢NHš
fh‰W
ãy¤jo
Ú®
Leachate-‹
ju«
fy¥ò
cukh¡Fjè‹
ju«
VOCs
efuh£ÁfŸ jahç¤j £l¤Â‹ ãiy
efuh£Áfë‹ bkh¤j v©â¡if
më¡f¥g£l brašÂ£l¤Â‹ v©â¡if
102
got« -VI
(25 M« éÂia¡ fh©f)
ég¤J m¿¡if / ég¤J F¿¤J bjçé¤jš
1 ég¤J elªj ehŸ k‰W« neu«
2 ég¤J V‰g£lj‰F©lhd ãfœÎfis
tçir¥gL¤Jjš
3 ég¤Jl‹ bjhl®òila fêÎ
4 R‰W¢NHš k‰W« clš
Mnuh¡»a¤Â‰F ég¤Âdhš V‰gL«
ghÂ¥òfë‹ kÂ¥ÕLfŸ
5 vL¡f¥g£l mtru elto¡iffŸ
6 ég¤J ghÂ¥òfis Fiw¥gj‰fhd
vL¡f¥g£l elto¡iffŸ
7 m¤jifa ég¤J Û©L« V‰glhkš
jL¥gj‰fhf vL¡f¥g£l elto¡if
ehŸ: ifbah¥g«
Ïl«: gjé
ÃZteh¤ Á‹fh,
Ïiz¢ brayhs®.
103
nfha«ò¤ö® khefuh£Á
Âl¡fêÎfŸ - ifahSjš - kWcUth¡» ga‹bgWjš -
nkyh©ik KiwfŸ - és¡f¥ gl§fŸ
104
ghJfh¥ghd Kiwæš kU¤Jt fêÎfŸ nrfç¤jš
105
Å£L cukh¡fš
106
Âl¡fêÎ nkyh©ik – Kjšãiy nrfç¥gh‹
nk£L¥ghis« efuh£Á f%® efuh£Á
gthå efuh£Á r¤Âak§fy« efuh£Á
br§nfh£il efuh£Á btŸsnfhéš efuh£Á
107
Ïu©lh« ãiy nrfç¥gh‹
f%® efuh£Á b#a§bfh©l« efuh£Á
éUJef® efuh£Á br§nfh£il efuh£Á
br§nfh£il efuh£Á nfha«ò¤ö® khefuh£Á kh‰W« ãiya«
108
brayh¡f trÂ
bghŸsh¢Á efuh£Á
òJ¡nfh£il efuh£Á nk£^® efuh£Á
gutyh¡f¥g£l cukh¡F« ãiya« – ntÿ® khefuh£Á
109
cæç vçthÍ Tl«
(nfha«ò¤ö ® khefuh£Á)
é‹nuh cu« jahç¥ò – Á‹dhsg£o ng%uh£Á
k©òG cu« jahç¥ò – $bgU«òö® ng%uh£Á
110
mL¡Fkho FoæU¥ò r_f« Ïa‰ifahd cu« jahç¤jš
nfha«ò¤ö® khefuh£Á
111
k¡fhj F¥igfis nrfç¡F« Kiw
ÂUbešntè khefuh£Á
112
fêÎ bghW¡Fgt®fS¡F milahs m£il tH§Fjš
ÂU¥ó® k‰W« ÂUbešntè khefuh£Á
Âw‹ gæ‰Á
gšyl« efuh£Á r¤ak§fy« efuh£Á
113
äfΫ mtru« efuh£Á ã®thf« k‰W« FoÚ®
tH§fš ( eã ( IV)) Jiw
jiyik¢ brayf«, br‹id – 9.
foj v© 23913 / eã ( IV) (2 ) . 2016 / - 1, ehŸ: 17.10.2016
mD¥òe®
ÂU. K. gÙªÂu bu£o, Ï.M.g.,
muR Kj‹ik¢ brayhs®.
bgWe®
1. efuh£Á ã®thf Miza®
nr¥gh¡f«, br‹id – 5 ( Ïiz¥òl‹).
2. Miza®
bgUefu br‹id khefuh£Á
br‹id – 3 ( Ïiz¥òl‹).
3. ng%uh£Áfë‹ Ïa¡Fe®
br‹id – 108 ( Ïiz¥òl‹).
mŒah,
bghUŸ: Âl¡fêÎ nkyh©ik – r£l énuhjkhf efuh£Á
fêÎfis Ú® ãiyfŸ k‰W« bghJ Ïl§fëš
bfh£LjY¡F vÂuhf bj‹k©ly njÁa gRik¤
Ô®¥gha¤Âš bjhL¡f¥g£l tH¡FfŸ – bjhl®ghf
gh®it: 1. muR foj v©.10434/ eã IV (2 ) / 2016-1 ehŸ.15.06.2016
2. 16.08.2016 ehël¥g£l njÁa gRik¤ Ô®¥gha¤Â‹
MizfŸ
* * * *
gh®it x‹¿š fhQ« fo¤Â‹ bjhl®¢Áahf gh®it Ïu©oš njÁa
gRik¤ Ô®¥gha¤jhš Ú® ãiyfëY«, bghJ Ïl§fëY« bfh£l¥gL« efuh£Á¡
fêÎfŸ F¿¤jhd bjhF kD¡fŸ Ûjhd njÁa gRik¤ Ô®¥gha¤Â‹
MizfŸ ϤJl‹ Ïiz¡f¥gLtJl‹, k¥ÉFça njÁa gRik¤
Ô®¥gha¤Âdhš tH§»a MizfŸ ËtUkhW:-
(1) _y ÏdbthJ¡fš mjhtJ F¥ig cUthF« Ïl§fënyna F¥igfis
Ãç¤bjL¡f¥gLjš cŸsh£Á mik¥òfshš nk‰bfhŸs¥gL« nkyh©ik
Kiwæ‹ mÂK¡»a m«rkhf ÏU¤jš nt©L«. ÏJnt cŸssh£Á
mik¥òfë‹ ika mQFKiwahf ÏU¤jš nt©L«. F¥ig bfh£l¥gL«
114
ãy¥ gu¥òfŸ cgnahf¥gL¤j Ïayhj, kWRH‰Á¡F c£gL¤j¥gl Ïayhj, k¡F«
j‹ika‰w, vçÍ« j‹ika‰w k‰W« v®éida‰w vŠÁa fêÎfis k£Lnk
bfh£L« Ïlkhf ÏU¤jš nt©L«. F¥ig bfh£l¥gL« ãy¥ gu¥òfS¡F ó{a
fêÎ vL¤J bršy¥gl nt©L« v‹w Ïy¡»id mila mid¤J
fêÎfisÍ« kWRH‰Á k‰W« kWcgnahf« brŒtj‰fhd mid¤J
Ka‰ÁfisÍ« cŸsh£Á mik¥òfŸ nk‰bfhŸs nt©L«.
(2) mid¤J ÅLfëY« _y ÏdbthJ¡fš Kiwia Ëg‰w VJthf
khãy¤ÂYŸs mid¤J khefuh£ÁfŸ / efuh£ÁfŸ / ng%uh£ÁfŸ k‰W«
Cuh£Áfëš elto¡if vL¡f nt©L«. vdnt cldoahf g¢ir, btŸis
k‰W« fW¥ò M»a _‹W t©z§fëš F¥ig¤ bjh£ofis mid¤J
ÅLfS¡F« tH§f mÂfhçfS¡F c¤juél¥gL»‹wJ. Ïš g¢ir ãw
F¥ig¤ bjh£oahdJ k¡f¡Toa fêÎfis nrfç¡fΫ, btŸis ãw
bjh£oahdJ kWRH‰Á¡F c£gL¤j¥gl¡Toa fêÎfis nrfç¡fΫ, fW¥ò
t©z bjh£oahdJ Ïju fêÎfis nrfç¡fΫ ga‹gL¤j¥gl nt©L«.
(3) Jiz éÂfŸ cUth¡f¥gL« tiu fh¤ÂU¡fhkš, Âl¡fêÎ nkyh©ik
éÂfŸ 2016-I cldoahf brašgL¤J« tifæš mÂfhçfŸ, mªjªj
gFÂæYŸs fêÎ / F¥ig nrfç¥ghs®fis cldoahf milahs« fhz
nt©L«.
(4) nk‰F¿¥Ã£l _‹W tiffëš k¡f¡Toa fêÎfŸ cukh¡fš _ynkh
mšyJ ntW tiffëš brayh¡f« brŒanth cŸsh£Á mik¥òfëš cŸs
»l§Ffëš cgnahf¥gL¤j¥gl nt©L«. Ï¡»l§fhdJ Âl¡fêÎ brayh¡f«
brŒa¥gL« tshf¤Â‹ cŸnsnah mšyJ ntW VnjD« jFªj Ïl§fëš
mika nt©L«.
(5) F¥ig cUthF« Ïl§fënyna mt‰iw Ãç¤bjL¤jè‹ ga‹fis
mid¤J k¡fS« m¿ªJ bfhŸS« t©z« gšntW éê¥òz®Î ãfœ¢Áfis
cŸsh£Á mik¥òfŸ, k¤Âa khR¡ f£L¥gh£L thça«, khãy khR¡ f£L¥gh£L
thça« cŸë£l muR mÂfhçfŸ mid¤J g§Fjhu®fisÍ« <LgL¤Â všyh
khefuh£ÁfŸ / efuh£ÁfŸ / ng%uh£ÁfŸ / Cuh£ÁfëY« éiuéš el¤j
nt©L«.
(6) k¤Âa k‰W« khãy bfhŸiffŸ Kiw¥gL¤j¥gL« tiu khefuh£ÁfŸ /
efuh£ÁfŸ / ng%uh£ÁfŸ k‰W« Cuh£ÁfŸ ngh‹wit khãy khR¡ f£L¥gh£L
115
thça¤Â‹ m¿ÎW¤jè‹go k¡f it¡f Ïayhj fêÎfis
Ãç¤bjL¥gj‰fhd j‰fhèf bfh£liffis mik¤J fêÎfis
Ãç¤bjL¡F« gâia nk‰bfhŸs nt©L«. Ï›thW k¡f it¡f Ïayhj
fêÎfis kWRH‰Á brŒjš ngh‹W m¿éaš ßÂahf ifah©l Ëdnu, kªj
fêÎfshdit, khãy khR¡ f£L¥gh£L thça¤Â‹ x¥òjè‹ngçš cŸsh£Á
mik¥òfshš nj®ªbjL¡f¥g£l F¥ig¡ »l§FfS¡F bfh©L bršy¥gl
nt©L«. vŠÁa fêÎfŸ F¥ig¡ bfh£L« ãy¥ gu¥Ã‰F vL¤J¢
bršy¥gL«K‹, bghU£fis Ãç¤bjL¡F« tifæš, bghU£fŸ Û£ò
trÂahdJ V‰gL¤j¥gl nt©L«. é 3 (31)š tiuaW¡f¥g£l¥go, bghU£fŸ
Û£ò tr v‹gJ é 2š F¿¥Ãl¥g£LŸs cŸsh£Á mik¥ghnyh mšyJ ntW
VnjD« ãWtd¤jhnyh m§Ñfç¡f¥g£l jå egnuh / ãWtdnkh fêÎfis
Ãç¤bjL¤J, kWRH‰Á brŒa¡Toa bghU£fis nrfç¤j¥Ã‹, fêÎfis
brayh¡f¤Â‰nfh mšyJ ÏW ڡf« brŒtj‰fhd gâia nk‰bfhŸs
VJthf cŸs ÏlkhF«.
2. Ô®¥gha¤Â‹ Ãw c¤juÎfŸ ËtUkhW:-
i. khefuh£ÁfŸ / efuh£ÁfŸ / ng%uh£ÁfŸ k‰W« cŸsh£Á mik¥òfŸ
cŸë£l vtU« Ú® ãiyfëY«, rJ¥ò ãy§fëY«, M‰¿‹ fiufëY«
v›éjkhd Âl¡ fêÎfisÍ« bfh£Ljš TlhJ.
ii. khãy khR¡ f£L¥gh£L thça¤Â‹ Mnyhrid¥go cukh¡fY¡fhd
Ïl¤Âid mªjªj cŸsh£Á mik¥òfŸ nj®Î brŒJ bfhŸsyh«.
iii. cŸsh£Á mik¥òfŸ njÁa bfhŸif tiuaW¤jY¡F fh¤ÂU¡fhkš
Âl¡ fêÎ nkyh©ik éÂfŸ 2016-š cŸs j§fŸ mÂfhu§fis
ga‹gL¤Â, _y ÏdbthJ¡fš, m§Ñfç¡f¥g£l F¥ig nrfç¥ghs®fŸ
_y« fêÎfis nrfç¤jš ngh‹w gâfis nk‰bfhŸtJl‹, F¥ig
cUth¡Fgtçl« gad® f£lz¤ij tNè¡fΫ, ehbsh‹W¡F 5
l‹D¡F nkš F¥igfŸ cUthF« Ïl§fëš, bghJthd Âl¡ fêÎ
nkyh©ik trÂfis nk‰bfhŸs, khãy khR¡ f£L¥gh£L thça¤Â‹
m§Ñfhu¤ij bgWtJl‹, R‰W¡NHš ãiy ghÂ¥ò kÂ¥Õ£L¡ FGé‹
R‰W¡NHš mDkÂÍ« bgw nt©L«.
3. ϤjF Nœãiyæš Ô®¥gha¤Â‹ mid¤J MizfisÍ«
brašgL¤JtJl‹, Âl¡ fêÎ nkyh©ik éÂfŸ 2016-I v©z« k‰W«
116
braštoéš xU§»iz¤J brašgL¤Âl nt©L«. F¥igfŸ cUthF«
Ïl¤Ânyna Ãç¡f¥g£L nrfu« brŒjš, _‹W t©z§fëš F¥ig
bjh£ofŸ tH§f¥gLjš, k¡f¡Toa, k¡f it¡f Ïayhj k‰W«
mghafukhd fêÎfis Ãç¤bjL¤jè‹ mtÁa« F¿¤j éê¥òz®it
k¡fël« V‰gL¤Jjš, m§Ñfç¡f¥g£l F¥ig nrfç¥ghs®fis F¥ig
nrfç¡F« gâæš <LgL¤Jjš, nrfç¡f¥g£l F¥igfëèUªJ
bghU£fis Ãç¤bjL¡F« trÂæid V‰gL¤j j‰fhèf bfh£liffŸ
mik¤jš, cu¤ jahç¥ò ãiya§fŸ / ãy¥ gu¥ÃfŸ cUth¡f VJthd
Ïl§fis bjçÎ brŒjš ngh‹w gâfis cŸsl¡»a Âl¡ fêÎ
nkyh©ik éÂfis brašgL¤j¥gLtj‰fhd m¿¡if khjªnjhW« Kjš
thu¤Âš mid¤J cŸsh£Á mik¥òfëläUªJ« bgw¥g£L, k©ly
thçahd bjhF¡f¥g¥g£l m¿¡ifahdJ x›bthU khjK« 15« nj¡FŸ
muR¡F mD¥g¥gl nt©L«.
4. ÏJjéu, nfhit khefuh£Á, óªjkšè efuh£Á, eªÂtu«, TLthŠnrç
k‰W« ÂUÚ®kiy ng%uh£ÁfS¡F Ô®¥gha« F¿¥ghf Áy c¤juÎfis
tH§»ÍŸsJ. vdnt, br‹id khefuh£Á Miza® / efuh£Á ã®thf
Miza® / ng%uh£Áfë‹ Ïa¡Fe® M»nah® Ô®¥gha¤Â‹ MizfŸ
éiuªJ brašgL¤j¥gLtij cW brŒÍkhW«, mj‰fhd Ïz¡f
m¿¡ifæid cldoahf muR¡F mD¥òkhW« nf£L¡ bfhŸs¥gL»‹wJ.
j§fŸ c©ikÍŸs,
x¥g«/-
muR Kj‹ik¢ brayhsU¡fhf,
117
öŒik v‹gJ Ïiwtå‹ ÏU¥Ãl«
– kfh¤kh fhªÂ