eclipsen en transits in het 17e & 18 -eeuwse nederland
TRANSCRIPT
![Page 1: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/1.jpg)
Eclipsen en Transits in het 17e & 18e-eeuwse Nederland
Huib J. Zuidervaart
Kaiser Lentelezing – 28 Febr. 2015
![Page 2: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/2.jpg)
2
Presentatie naar aanleiding van
de komende Zonsverduistering in de ochtend van
20 maart 2015
![Page 3: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/3.jpg)
3
Inhoud:
17e eeuw: • Veranderde visies op eclipsen • Het ‘gebruik’ van eclipsen
18e eeuw: • Eclips-berekeningen • Eclips-waarnemingen • Transits van Venus- & Mercurius • Hernieuwde belangstelling rond 1800 • Enige conclusies
![Page 4: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/4.jpg)
4
I. Veranderende visies op Eclipsen in de 17e eeuw
![Page 5: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/5.jpg)
5
Vanouds zijn Zonsverduisteringen gezien als aankondigingen van onheil
![Page 6: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/6.jpg)
6
Vanouds zijn Zonsverduisteringen gezien als aankondigingen van onheil
![Page 7: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/7.jpg)
7
17e eeuw: onttovering van de wereld: Mede dankzij een nieuwe categorie van wetenschap-pelijke instrumenten verandert het wereldbeeld.
1608: presentatie in Den Haag van het eerste ‘filosofische instrument’: DE VERREKIJKER (voorloper telescoop)
![Page 8: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/8.jpg)
8
17e eeuw: de Zon als object van studie
Zonsprojectie door telescoop: Scheiner 1630
![Page 9: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/9.jpg)
9
17e eeuw: de Zon als object van studie
Zonsprojectie door telescoop op nieuw Leids Observatorium: Georg Marggrafe, 1637
Hij zou de ‚vader van het Nederlandse zonne-onderzoek’ genoemd kunnen worden
![Page 10: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/10.jpg)
10
17e eeuw: de Zon als object van studie
Georg Marggrafe copieert het Leids Observatorium in Recife (in koloniaal Nederlands Brazilië: 1638-1644). Neemt daar (Recife) de zon-eclips van 13 november 1640 waar.
![Page 11: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/11.jpg)
11
17e eeuw: de Zon als object van studie
De zon, zoals afgebeeld door Athanasius Kircher (1664)
![Page 12: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/12.jpg)
12
17e eeuw: onttovering van de wereld:
Pamflet tegen bijgeloof (1654)
![Page 13: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/13.jpg)
13
17e eeuw: onttovering van de wereld:
Pamflet tegen bijgeloof (1654)
![Page 14: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/14.jpg)
14
N.a.v. Zon-eclips op 12 Augustus 1654
Carel Fabritius
![Page 15: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/15.jpg)
15
N.a.v. Zon-eclips op 12 Augustus 1654
Carel Fabritius
![Page 16: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/16.jpg)
16
17e eeuw: onttovering van de wereld:
DIRCK REMBRANTSZ VAN NIEROP: Sterrenkundig onderwijs in landstaal (1653)
![Page 17: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/17.jpg)
17
17e eeuw: onttovering van de wereld:
ABRAHAM DE GRAAF: Sterrenkundig onderwijs in landstaal (1653)
![Page 18: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/18.jpg)
18
Eclipsen: domein van Liefhebbers
Universitaire Observatoria (Leiden & Utrecht) vrijwel alleen benut voor onderwijs
![Page 19: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/19.jpg)
19
II. ‘Gebruik’ van Eclipsen
![Page 20: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/20.jpg)
20
17e & 18e eeuw: Eclipsen gebruikt voor Almanakken
![Page 21: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/21.jpg)
21
17e eeuw: Eclipsen gebruikt als politieke metafoor (1670)
![Page 22: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/22.jpg)
22
17e eeuw: Eclipsen gebruikt als politieke metafoor (1689)
![Page 23: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/23.jpg)
23
17e eeuw: Eclipsen gebruikt in strijd tussen ‘Geometristen’ (1663)
![Page 24: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/24.jpg)
24
17e eeuw: Eclipsen gebruikt in strijd tussen ‘Geometristen’ (1663)
![Page 25: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/25.jpg)
25
17e eeuw: strijd ‘Geometristen’
![Page 26: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/26.jpg)
26
Rond 1700: Eclipsen gebruikt voor Chronologie
![Page 27: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/27.jpg)
27
Rond 1700: Eclipsen gebruikt voor Chronologie
![Page 28: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/28.jpg)
28
Rond 1700: Eclipsen gebruikt voor Chronologie
Isaac Newton’s Chronologie (Ned. Vertaling,1737)
![Page 29: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/29.jpg)
29
1737 –Van der Boot’s Eclips- chronologie
![Page 30: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/30.jpg)
30
1737 –Van der Boot’s Eclips- chronologie
![Page 31: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/31.jpg)
31
1737 –Van der Boot’s Eclips- chronologie
![Page 32: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/32.jpg)
32
III. Eclips-berekeningen in de 18e eeuw
![Page 33: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/33.jpg)
33
1699: Cassini ontwerpt methode om via eclipsen lengtebepaling te verbeteren
Eerste Eclips-kaart ontworpen
![Page 34: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/34.jpg)
34
Opgepikt door Van der Moolen (1705)
Carel Fabritius
![Page 35: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/35.jpg)
35
Gecopieerd door Schenk (1715)
![Page 36: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/36.jpg)
36
Gecopieerd door Spinder (1724)
![Page 37: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/37.jpg)
37
Opnieuw rivaliteit – Luchtenburg (1706)
Lezing n.a.v. komende zon-eclips
Carel Fabritius
![Page 38: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/38.jpg)
38
Eclipsberekeningen zijn daarna vooral gebruikt als PR-instrument
Carel Fabritius
1715: MEINDERT WAERMA, Rekenmeester te Embden
![Page 39: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/39.jpg)
39
PR-instrument – G. SPINDER
1724: GERRIT SPINDER, Landmeter te Krommenie
![Page 40: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/40.jpg)
40
PR-instrument – A. SPINDER
1733: ADRIAAN SPINDER, Landmeter te Krommenie & Haarlem
![Page 41: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/41.jpg)
41
PR-instrument – CRUQUIUS
1731: NIC. CRUQUIUS, Landmeter te Halfweg
![Page 42: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/42.jpg)
42
PR-instrument – H. SCHAINK
1732: HERMANNUS SCHAINK Leermeester Wiskonst te Amsterdam
![Page 43: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/43.jpg)
43
PR-instrument – D. SCHAINK
1736: DANIËL SCHAINK Leermeester Wiskonst te Amsterdam
![Page 44: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/44.jpg)
44
PR-instrument – PANSER
Carel Fabritius
1733: SIMON PANSER, Onderwijzer te Embden
![Page 45: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/45.jpg)
45
PR-instrument – PANSER
1739: SIMON PANSER, Onderwijzer te Embden
![Page 46: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/46.jpg)
46
PR-instrument – PANSER
1736: SIMON PANSER, Onderwijzer te Embden
![Page 47: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/47.jpg)
47
PR-instrument – PANSER
1748: SIMON PANSER, Onderwijzer te Embden
![Page 48: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/48.jpg)
48
PR-instrument – STRUYCK
1737: NICOLAAS STRUYCK, Leermeester wiskunde, A’dam
![Page 49: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/49.jpg)
49
PR-instrument – DOUWES
1739: CORNELIS DOUWES, Leermeester Navigatie A’dam
![Page 50: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/50.jpg)
50
PR-instrument – BACK
1737: GERBR. NIC. BACK, Leermeester wiskunde , Utrecht
![Page 51: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/51.jpg)
51
PR-instrument – BACK
1739: GERBR. NIC. BACK, Leermeester wiskunde , Utrecht
![Page 52: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/52.jpg)
52
PR-instrument – BACK
1740: GERBR. NIC. BACK, Leermeester wiskunde , Utrecht
![Page 53: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/53.jpg)
53
PR-instrument – BACK
1748: GERBR. NIC. BACK, Leermeester wiskunde , Utrecht
![Page 54: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/54.jpg)
54
PR-instrument – DE MUNCK
1748: JAN DE MUNCK, Stadsarchitect, Middelburg
![Page 55: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/55.jpg)
55
PR-instrument – ook politiek
1748: Penning WILLEM IV, Erf-Stadhouder, Den Haag
![Page 56: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/56.jpg)
56
PR-instrument – ook politiek
1748: Penning WILLEM IV, Erf-Stadhouder, Den Haag
![Page 57: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/57.jpg)
![Page 58: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/58.jpg)
58
PR-instrument – PLANETARIUM
1748: WILLEM IV, Erf-Stadhouder, Den Haag
![Page 59: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/59.jpg)
59
IV. Eclips-waarnemingen in de 18e eeuw
![Page 60: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/60.jpg)
60
Waargenomen …, maar niet echt gebruikt
1748: KLINKENBERG, Den Haag; DE MUNCK, Middelburg, etc.
![Page 61: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/61.jpg)
61
Waargenomen …, maar niet echt gebruikt
1748: DE JONGE & VAN TOL, Maassluis
![Page 62: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/62.jpg)
62
Waargenomen …, maar niet echt gebruikt
1753: [Spinder e.a.], Haarlem
![Page 63: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/63.jpg)
63
V. Transits van Venus- & Mercurius
![Page 64: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/64.jpg)
64
1691: Halley’s geniale gedachte
1691: ‘This sight [of a Transit of Venus] is by far the noblest [that] Astronomy affords, […]. It will be afterwards shown, that by this observation alone, the distance of the Sun, from the Earth, might be determinded’.
![Page 65: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/65.jpg)
65
1691: Halley’s geniale gedachte
Afstandsbepaling door parallaxmeting
![Page 66: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/66.jpg)
66
1691: Halley’s geniale gedachte
Aarde
Venus
Zon
Parallaxbepaling uit een meting van de passagetijden in
combinatie met de aardse coordinaten.
V
B
A
C
D
![Page 67: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/67.jpg)
67
1743: KLINKENBERG: kan wellicht ook al bij Mercurius-transit
![Page 68: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/68.jpg)
68
1743: KLINKENBERG: kan wellicht ook al bij Mercurius-transit
![Page 69: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/69.jpg)
69
Mercurius Transit 1743 – De Munck & Panser
Lezing n.a.v. komende zon-eclips
![Page 70: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/70.jpg)
70
Mercurius Transit 1743 - Back
![Page 71: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/71.jpg)
71
1761: Delisle’s Mappemonde
Lezing n.a.v. komende zon-eclips
![Page 72: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/72.jpg)
72
1761 – Klinkenberg´s Mappemonde
![Page 73: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/73.jpg)
1761: Internationale voorbereidingen
• Frankrijk: expedities naar Pondichery (India: Le Gentil) en Rodrigues (Madagaskar: Pingre)
• Engeland: expedities naar Bengalen (Mason & Dixon) & St. Helena (Maskelyne)
• Rusland: expeditie naar Siberie (Chappe d’Auteroche)
• Zweden: inrichting observatorium Stockholm (Wargentin)
• Nederlandse Republiek Holland, Zeeland, Friesland (Klinkenberg, De Munck, Foppes, e.a. )
• VOC, Batavia: minimale medewerking (Soele & Mohr)
![Page 74: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/74.jpg)
74
Venus-overgang 1761 - Foppes
![Page 75: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/75.jpg)
75
Venus 1761 - Foppes
Lezing n.a.v. komende zon-eclips
![Page 76: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/76.jpg)
76
Venus 1761 - Ypey
![Page 77: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/77.jpg)
77
Venus 1761 - Amsterdam
![Page 78: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/78.jpg)
78
Venus 1769 - Traast
![Page 79: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/79.jpg)
79
Venus 1769 - Mohr
![Page 80: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/80.jpg)
80
Venus 1769 - Mohr
![Page 81: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/81.jpg)
81
Na 1769: verminderde belangstelling
Totale Zonsverduistering 1764
![Page 82: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/82.jpg)
82
Na 1769: verminderde belangstelling
Totale Zonsverduistering 1764
![Page 83: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/83.jpg)
83
Eclipsberekeningen door Liefhebbers komen rond 1800 weer in zwang
![Page 84: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/84.jpg)
84
Conclusies (1):
• Eclips-berekeningen (& waarnemingen) zijn in de loop van de 17e eeuw ‘onttoverd’.
• Omstreeks de eeuwwisseling (van 1700) is ontdekt
1. dat eclipsen gebruikt konden worden voor een verbetering van de plaatsbepaling op aarde. 2. dat Venus-overgangen gebruikt konden worden voor
een bepaling van de afstand tussen de aarde en de zon (de zonneparallax of astronomische eenheid)
• In deze tijd kwam ook aandacht voor historische eclipsen ter verbetering van de chronologie.
![Page 85: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/85.jpg)
85
Conclusies (2):
• Eclipsberekeningen (& waarnemingen) hebben ruim aandacht gekregen in de 18e-eeuwse Nederlanden, maar vooral als PR-instrument voor locale rekenmeesters. • Waarnemingen zijn wel uitgevoerd, maar nauwelijks gebruikt voor verbetering van plaatsbepalingen. • Bij de Mercurius- en Venusovergangen is in Nederland serieus meegedaan, zowel qua theorie, als qua waar- nemingen. • Door taal- en communicatieproblemen is echter internatio- naal weinig gedaan met de Nederlandse waarnemingen.
![Page 86: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/86.jpg)
86
Tot slot: advies uit 1654
![Page 87: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/87.jpg)
87
Tot slot: advies uit 1654
![Page 88: Eclipsen en Transits in het 17e & 18 -eeuwse Nederland](https://reader031.vdocuments.site/reader031/viewer/2022021420/5875f6d21a28ab0f0c8b5d65/html5/thumbnails/88.jpg)
* Dank voor uw aandacht *
Met dank aan dr. Rob H. van Gent
voor het leveren van illustraties