e flow phidim

द्वन्द रहित जलहिद्युत हिकासमा

ई-फ्लो र स्थानीय हनकायको भूहमका

प्रा. डा. हररकृष्ण शे्रष्ठ

वररष्ठ शोधकताा, सि. सि. एम. सि. सि. पररयोजना

नेपाल इन्जजसनयररङ कलेज

अन्तरकृया तथा छलफल कायाक्रम

गैरिरकारी िंस्था महािंघ नेपाल

सफसदम, पााँचथर

२०७३ माघ २१

सिसिएमसिसि (CCMCC) पररयोजना

• उदे्दष्यः जलवायु पररवतानको पररपे्रक्ष्यमा द्वन्द रसहत

जलसवद्युत सवकाि

• शोध स्थलः टमोर (नेपाल) र तीस्ता (भारत) जलाधार के्षत्र

• सकन दुई देशमा? एककााको अनुभवलाई तुलनात्मक

सवशे्लषण गरी सिक्न

• िहभागी िंस्थाहरः नेपाल इन्जजसनयररङ कलेज, एन.

डवु्ल. सि. एफ., सिन्िम सवश्वसवद्यालय, िोपेकम,

वाख् सनगन सवश्वसवद्यालय, युइए र अन्य

• अवसधः िन् २०१४ - २०१८

प्राकृहतक जलप्रिािमा प्रभाि पने हिकास हनमााणका

कायाक्रमिरूहनमााण गदाा ध्यानहदनुपने आधारभुत कुरािरूूः

१. अल्पकासलन फाइदाको लासग दीधाकासलन असहत हुने काम

नगर ं

२. नदी खोला िुके्न गरी कुनै सवकाि सनमााणका काम नगर ं

सकनकी त्यस्ता कामहर सदगो हुाँदैनन् र द्वन्द सनम्त्त्याउने

खालका हुजछन्

३. नदी खोला िुक्दा हामीले थाहा पाएका र पाउन बााँसक

जीवहर िधैाँको लासग नष्ट हुने िंभावना रहजछ॰ यिप्रकारका

हानीहर पसछ िुधार गना ज्यादै कठीन तथा महंगा हुजछन्

ई-फ्लोका आधारभुत अिधारणा

• नदी र खोलाहरलाई जीवको रुपमा हेररनु पदाछ

• प्राकृसतक रुपमा बसगरहेको पानीबाट अनसगन्ती

फाइदाहर मासनिले र अन्य जीवजनु्त तथा

चराचुरुङ्गीहरले पाइरहेका हुजछन्

• मासनिको अन्स्तत्व अन्य जीवजनु्तहरको अन्स्तत्वमा

आधाररत छ

• नदी र खोलाहर मानव िभ्यता र िंसृ्कसतका असभन्न

अंग हुन्

ई-फ्लो (e-flow) के िो?

• वातावरण तथा तल्लोतटीय जीसवकोपाजानमा उले्लख्य दीधाकासलन

नकारात्मक प्रभाव नपने प्राकृसतक जलप्रवाह (वातावरणीय जलप्रवाह,

environmental flow, e-flow) नै ई-फ्लो हो

• कुनै नदीहर (खहरे खोला) प्राकृसतक तवरले नै िुक्छन् तर त्यिमा

हामीले खािै सचन्ता सलनु छैन सकनसक त्यहााँको पररन्स्थसतकी

(ecology) त्यसह वातावरण िुहाउाँदो हुजछन्, तत्काल सवलाए पसन

पानी बग्नािाथ फेरी बढ्छन्

• तर, असवरल बगे्न खोलाहरमा बााँध बााँधी पानी तकााउाँदा तल्लोतटीय

भाग िुक्न गयो भने वा असत कममात्र पानी बग्नथाल्यो भने त्यहााँका

जीव चराचर देन्ख तल्लोतटीय जीसवकोपाजानमा दीधाकासलन

नकारात्मक प्रभाव पने िंभावना धेरै मात्रामा बढ्नजाजछ

कते्ल

अिला

तीते

िहर

नदीहरमा पानी मात्र

बगै्दनन्, नेपालका

नदीहरमा पाइने जीवहरको नमुना

गो ाँच जलकपुर

राजबाम

गसदा

ई-फ्लोको मात्रा हनधाारण

• नदीको प्राकृसतक बहावको कसत मात्रा तकााए िम्म तल्लोतटीय के्षत्रमा

आवस्यक ई-फ्लोको मात्रा कायम रहजछ भने्न सनधाारण गने थुपै्र तरीकाहर

छन्, कुनै तरीका लामा, धेरै खचा लागे्न, सवशेषज्ञहर चासहने हुजछन् भने कुनै

तरीका छोटो, िमय कम लागे्न खालका हुजछन्

• ई-फ्लोको मात्रा सनधाारण गने तरीका छान्दा सवकाि योजनाको प्रकृसतलाई

पसन ध्यान सदनु पने हुजछ; िामान्यतया ठूला आयोजनाहरको लासग गसहरो

अध्ययन गनुापने हुजछ

• जुन तरीका अपनाइएको भएपसन ई-फ्लोको आकार नदीको प्राकृसतक

मासिक बहावको आकार (हाइडर ोग्राफ) िंग समल्दो हुनुपदाछ

• असहलेको सवद्युत सवकाि सनतीमा उले्लन्खत तरीकाबाट सहिाव गदाा ई-

फ्लोको आकार एकदम िमतल (flat) हुजछ जुन नदीको प्राकृसतक

बहावको आकार (हाइडर ोग्राफ) िंग पटिै समलै्दन

नदीको प्राकृसतक मासिक

बहावको आकार (हाइडर ोग्राफ),

ई-फ्लो र

सवजुसल उत्पादनकोलासग

उपलव्ध पानीको मात्राको

उदाहरण

E-flow provisions in

Nepal

Infrastructure construction and Operation inside Conservation Area Working Policy 2065; CAD: 2065/12/20

6.1.1 Environmental Provision “Provision shall be made to release such quantum of water which is higher of either at least ten percent of the minimum monthly average discharge of the river/stream or the minimum required quantum as identified in the environmental impact assessment study report.” The Hydropower Development Policy, 2001, HMG AD: 15 Oct 2001 (2058/6/29)

2.11.3 Environment Protection and Water Quality Management

In the course of using water for irrigation from any river/rivulet only the remaining water shall be utilized for irrigation purpose upon leaving minimum water in the same river/rivulet after determining so that it will not have negative effects on the local biodiversity. (Irrigation Policy 2060) (Policy 1.6.61 in Irrigation policy 2070)

जलहिद्युत हिकासकोलाहग ई-फ्लोको मात्रा स्थानीय सरकार स्तरबाट हनधाारण गने एक साधारण सहजलो तररका

१. सजल्ला भररका नदीहरको महत्व अनुिार वसगाकरण गने, जसै्त क, ख, ग, ...

२. प्रत्यक नदीको मुख्य स्थानहरको मासिक जलबहावको मात्रा अनुमान गने वा नापे्न

३. जलवायु पररवतानले जलबहावमा पाना िके्न प्रभाव मुल्याङ्कन गने

४. असहले तल्लो ततीय के्षत्रमा जीसवकोपाजान, खानेपानी तथा िांसृ्कसतक उदे्दष्यकालासग प्रयोग

भइरहेको पानीको मात्रा थाहा पाउने

५. सनकट भसवष्यमा तल्लोतटीय के्षत्रमा जीसवकोपाजान, खानेपानी तथा िांसृ्कसतक उदे्दष्यकालासग

प्रयोगहुनिके्न पानीको मात्रा अनुमान गने

६. नदीमा भएको वा देन्खने जीवहरकोलासग आवस्यक पानीको मात्रा अनुमान गने

७. प्रत्यक स्तरको नदीको लासगः

जलसवद्युत सवकािको लासग उपलव्ध मासिक पानीको मात्रा = (२+३) – (४+५+६)

नोटः

१. तथ्याङ्कको अभावमा शुरमा िहमसतले नदीको स्तर हेरी प्रसतशत सनधाारण गना िसकजछ

२. मासिक जलबहाव WECS Method वा अन्य तरीकाबाट अनुमान गना िसकजछ र सज.प्रा.का.

का प्रासवसधकहरबाट अध्यावसधक गना िसकजछ

३. जलवायु पररवतानले जलबहावमा पाना िके्न प्रभाव CC modelling बाट गना िसकजछ

द्वन्द रहित जलहिद्युत हिकासमा स्थानीय

हनकायको भूहमका • उपरोक्त तथ्याङ्क सजल्लाको वासषाक सवकाि योजनामा प्रकासशत गने, सजसविको

वेभिाइटमा अपलोड गने र केही वषाको अन्तरालमा अध्यावसधक गने हो भने सवकाि

सनमााण द्वन्द रसहत हुने आशा गना िसकजछ, सकनकीः

१. जलसवद्युत प्रवधाकहरले उपलव्ध पानीको मात्र हेरी सडजाइन गना थाल्नेछन्

२. सव.ख.ि. गदाा उत्पादन हुने सवजुसलको मात्रा र पररयोजना लागत हेरी भाउ सनधाारण हुन

थाल्नेछन्

३. सजल्लामा भसवष्यमा आउने जीसवकोपाजान कायाक्रम तथा औध्योसगक पररयोजनाहरले

पसन आफ्नो उदे्दष्यकोलासग उपलव्ध पानीको मात्रा हेरी कायाक्रम तथा पररयोजनाको

आकार सनधाारण गछा न्

४. केन्द्रीय कायाालयहरले सवजुसल उत्पादनको लाइिेन्स सदाँदा सजसवि िंग परामिा गना

थाल्नेछन्

५. सजल्लाको सवकािमा स्थानीय िरकारको सनणाय बसलयो हुनेछ र द्वन्द भइहाल्यो भने पसन

स्थानीय स्तरमानै िमाधान गना िसकने छ र द्वन्द रसहत जलसवद्युत सवकािमा नेतृत्वदायी

भूसमका खेल्निके्न छ

Factors considered: monthly variations in (a) river flow, (b) e-flow, (c) crop cycle/type, (d) population increase, (e) water supply, (f) industrial and “other” water needs, and (g) rainfall.

Q40 17.5 m3/s (from FDC) 10% of min. 90 percentile

monthly flow flow

Water use Water use % Power Energy Energy Power Energy Energy Revenue Revenue

for HPP for HPP Diff kW Days GWh kWh kW GWh kWh Amount NRs Amount NRs

Jan 5.13 2.91 43 2013.8 31 5393.741 1498261 1140.3 3054.134 848371 12585395 7126313

Feb 3.46 2.14 38 1356.5 28 3281.747 911596 840.5 2033.279 564800 7657409 4744317

Mar 2.65 1.63 38 1038.8 31 2782.384 772885 641.5 1718.222 477284 6492230 4009185

Apr 1.84 1.15 38 721.3 30 1869.73 519370 449.6 1165.478 323744 4362704 2719448

May 3.03 2.51 17 1187.1 31 3179.652 883237 986.8 2643.026 734174 4239536 3524035

Jun 17.50 17.50 0 6867.0 30 17799.26 4944240 6867.0 17799.26 4944240 23732352 23732352

Jul 17.50 17.50 0 6867.0 31 18392.57 5109048 6867.0 18392.57 5109048 24523430 24523430

Aug 17.50 17.50 0 6867.0 31 18392.57 5109048 6867.0 18392.57 5109048 24523430 24523430

Sep 17.50 17.50 0 6867.0 30 17799.26 4944240 6867.0 17799.26 4944240 23732352 23732352

Oct 17.50 13.47 23 6867.0 31 18392.57 5109048 5286.6 14159.64 3933233 24523430 18879518

Nov 10.73 6.77 37 4210.7 30 10914.15 3031708 2655.3 6882.621 1911839 25466349 16059450

Dec 7.58 4.99 34 2975.1 31 7968.402 2213445 1959.5 5248.4 1457889 18592937 12246266

Based on Based on 126166.1 109288.5 200431556 165820098

min. 90 percentile flow 13 % difference in revenue 17

monthly

flow

Sample sheet for calculation of effect of e-flow on power, energy and revenue

उदािरण मात्र. If properly implemented, HPP promoters will have a tool to negotiate price, local stakeholders will have a tool to negotiate water release.

2.24

3.52

3.22

2.33

1.15

1.82 1.98

1.86 1.88

2.59

3.27 3.23

0

1

2

3

4

Jan

Feb

Mar

Ap

r

May Jun

Jul

Au

g

Sep

Oct

No

v

Dec

Incr

eas

e in

ave

rage

Te

mp

era

ture

0C

Month

Increase in average temperature (2050's) Station: Melung

Projected Average Temperature

Change in Melung

Projected: 2050’s

Range: +1.15 to + 3.52 0C

Average: + 2.42 0C

Location: Melung Meteorology station

Melung

2.54

4.28

3.34

1

1.77 1.67

1.44

1.81 1.94

1.77

2.45

2.72

0

1

2

3

4

5

Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec

Incr

eas

e in

ave

rage

Te

mp

era

ture

0C

Month

Increase in average temperature (2050's) Station: Phidim

Projected Average Temperature Change

in Phidim

Projected: 2050’s, Range: +1.0 to + 4.28 0C

Average: + 2.22 0C, Location: Phidim Meteorology

station

Changes in

Rainfall

Melung

Annual Rainfall: + 12.5 %

Monsoon rainfall: +16%

Winter: -26.6%

Phidim

Annual Rainfall: + 21 %

Monsoon rainfall: +24.6%

Winter: -26%

0

100

200

300

400

500

600

700


Rai

nfa

ll, m

m

Melung Rainfall , mm

0

50

100

150

200

250

300

350

400


Rai

nfa

ll, m

m

Phidim Rainfall, mm

CC 2050’s

CC 2050’s

Upper Hewa Khola

Annual average flow: + 22 %

Rainy season average flow: +33%

Winter: -5.3%

Pre rainy season average flow: -24%

Changes in Flow

2050’s

UPPER HEWA Khola

Month

Change in monthly average flow %

Jan -5 Feb -10 Mar +14 Apr +32 May -64 Jun +83 Jul +63

Aug -10 Sep +24 Oct +30 Nov +4 Dec -3

Total +22

यि के्षत्रमा नेतृत्वको अभ्यािको िुरुवात

आजै पााँचथरबाटै गने सक?

• पााँचथरका प्रमुख नदीहरको लगत

• योगदानको आधारमा नदीको वसगाकरणः जलाधार के्षत्र, जनिंख्या,

कृसष, माछा, जलयात्रा, ररभररान्िङ जस्ता व्यविायमा आधाररत

जनिंख्या, भू-उपयोग

• नदीको मासिक जलबहाव (ज.म .सव.सव.को तथ्याङ्कको आधारमा)

• जलवायु पररवतानको अपेसक्षत प्रभाव (प्रसतशतमा)

• जीसवकोपाजान तथा खानेपानी

• सनकत भसवष्यमा पानीको मागमा हुने अपेसक्षत पररवतान

• जलसवद्युत सवकािको लासग उपलव्ध पानी

धन्यिाद

प्रसतकृया तथा थप जानकारीकोलासग िम्पका ः ९८५१००६०१० इमेलः [email protected]