e drejta biznesore, viti 1 - dr. armand krasniqi (sllajdet e ligjëratave)

E DREJTA BIZNESORE Dr. Armand Krasniqi

Sllajdet e ligjëratave

Fakulteti

Ekonomik

Universiteti i Prishtinës Fakulteti Ekonomik

| Dr. Armand Krasniqi

2 E Drejta Biznesore

Prezentimi hyrës nga lënda E Drejta Biznesore Prof. Dr. Armand Krasniqi



• E drejta biznesore si disiplinë shkencore është paraqitur relativisht vonë - në dekadat e

fundit të shekullit XX-të.

• Materia, tematika dhe çështjet me të cilat është marre e Drejta Biznesore gjatë

periudhave të ndryshme kohore, është shtjelluar nga ekspertë të ndryshëm - edhe

ekonomistë edhe juristë.

• Kjo degë e së Drejtës, është trajtuar si pjesë përbërëse; kryesisht e së Drejtës Ekonomike

ose asaj tregtare-komerciale.

• Fillet e para shtytëse dhe prirëse të kësaj disipline shkencore, janë paraqitur dhe

konsoliduar në SHBA, në vendet tjera me zhvillim ekonomik më të theksuar të

hemisferës perëndimorë e pastaj në mbarë globin.

• E drejta biznesore është degë e veçantë juridike – shkencore – relativisht e re e cila në

gjrinin e saj përfshinë dhe trajton shumë probleme, qasje juridike siç janë:

• Fillet e së drejtës;

• Drjtes civile

• E drejta ndërkombëtare private;

• Njohuritë themelore mbi të drejtën civile dhe sendore;

• Të drejtën e detyrimeve;

• Të drejtën ekonomike; si dhe

• Të drejtën e punës;

• Me zhvillimin intensiv dhe të shpejtë të teknologjisë dhe produkteve të reja, zgjerimin e

rrjetit të internetit;

• të marrëdhënieve ekonomike dhe të biznesit në nivel kombëtar dhe ndërkombëtar,

paraqitet nevoja e ndërtimit, avancimit dhe zhvillimit të

• rregullave,

• Parimeve; dhe

• standardeve zhvillimore.

• Këto rregulla dhe standarde, duhet të jepnin përgjigje adekuate, të shpejtë dhe efikase,

per sfidat, problemet, kërkesat , vështirësitë dhe nevojat e shumta të kohës, të cilat

gjithnjë e më shumë do të paraqiten, rrjedhimisht do të reflektohen, në raportet midis

subjekteve të ndryshme biznesore.

• Ajo u krijua në bazë të nevojave shoqërore – biznesore që në mënyrë sistematike e në

harmoni me nevojat, të cilat e drejta shkencore dhe logjike, parashtrohen për

rregullimin e:

• hapësirave të caktuara të jetës shoqërore,

• përpunimit të tërësive të marrëdhënieve juridike, të cilat krijohen në

përkufizimet juridike – publike të lirive tregtare në kushtet e ekonomisë

bashkëkohore dhe intervencionistë.



Kuptimi i së drejtës biznesore

• Nocioni e drejtë biznesore buron nga tradita amerikane, në të cilën emërtimi e drejtë

biznesore, fillimisht është shfrytëzuar si sinonim për të drejtën tregtare;

• mirëpo me kohë, ky nocion begatohet me përmbajtje të reja të ndryshme, në mënyrë që

e drejta biznesore të zhvillohet dhe avancohet gjithnjë e më tepër jo vetëm në SHBA,

por edhe më gjerë.

• Esenca tematike dhe përmbajtjesore e së drejtës biznesore është pikërisht biznesi.

• E drejta biznesore paraqet një tërësi të rregullave juridike, normave dhe institucioneve,

me të cilat përfshihen faktet, veprimet dhe aktivitetet që kanë të bëjnë me

marrëdhëniet biznesore, subjektet e ndryshme biznesore dhe me biznesin në tërësi.

• E Drejta biznesore, realisht dhe objektivisht është tërësi e dispozitave – rregullave

juridike, me të cilat përcaktohet pozita apo statusi i subjekteve pjesëmarrës në

transaksionet biznesore; punët juridike(kontratat), të cilat ata i lidhin-gjatë kryerjes apo

ushtrimit të aktiviteteve dhe veprimtarive të tyre, si dhe

• institutet te ndryshme juridike-biznesore, të cilat mundësojnë dhe avancojnë zbatimin e

punëve juridike-biznesore në jetën e përditshme ekonomike.

• E Drejta biznesore rregullon statusin e subjekteve ekonomike-biznesore, që janë aktor

dhe faktorë relevantë në treg dhe në aktivitetet e përditshme ekonomike-biznesore, si

dhe

• rregullon po ashtu edhe objektin e transaksioneve biznesore te pjesëmarrësve të

ndryshëm aktiv, në marrëdhëniet biznesore, që zhvillohen në tregun e lirë dhe

ekonominë e tregut të një vendi.

• Objekt i rregullimit juridik të biznesit- mund të jenë : ambienti juridik i afarizmit,

marrëdhëniet, marrëdhëniet kontraktuese të subjekteve biznesore, transaksionet e

ndryshme ekonomike, marrëdhëniet e punës, regullativa shtetërore, çështjet e

marrëdhënieve pasurore dhe të mbrojtjes së tyre etj.

• E drejta biznesore më tutje paraqet tërësinë e normave juridike, institucioneve dhe

parimeve, me të cilat rregullohen marrëdhëniet biznesore, të cilat krijohen në mes të

subjekteve të ndryshme biznesore)

E drejta Biznesore ka si lëndë të saj të drejtpërdrejt të studimit, përmbledhje e

përkufizimeve institucionale të tregut modern;

E drejta Biznesore është e vetmja degë juridike e cila kriterin e efikasitetit Biznesor e

vënë në lidhje të drejtpërdrejt me kriterin e ligjshmërisë.



Studimi i lëndës e E drejta biznesore kërkonë qasje multidisiplinare juridike në mënyrë

që të trajtohen shkencorishtë edhe problematikat e karakterit ekonomik / biznesor;

Lënda e Drejta biznesore, duke u bazuar në metodologji shkencore – teorike studimi

shtjellon një numër relativisht të madh institucionesh juridike të cilat sipas

planprogramit të këtij Universiteti – fakulteti janë paraparë që të mësohen me studentë;

Për shkak të natyrës heterogjene që ka lëndë arsyetohet edhe vëllimi i madh i teksti dhe

informacioneve që Ju dedikohen studentëve;

Duhet pasur të qartë se procesi i tranzicionit ekonomik do të ndikojë edhe në këtë

disiplinë shkencore;

Emërtimi i së drejtës biznesore

• emërimi apo termini e drejtë biznesore, ka kaluar nëpër faza të ndryshme dhe është

përcjellur me vështirësi të shumta dhe të llojllojshme.

• në fillim, e drejta e tanishme biznesore është emërtuar dhe quajtur e drejtë tregtare.

• Kjo e drejtë i ka rregulluar marrëdhëniet biznesore të subjekteve në tregtim, këmbim

dhe në qarkullim të mallrave dhe shërbimeve.

• E tërë kjo, nuk e mbulon materien tejet komplekse dhe shumëdimensionale të

marrëdhënieve dhe operacioneve biznesore.

• Më vonë, gjatë periudhës zhvillimore të pas luftës së dytë botërore, kjo materie, është

emërtuar si e drejtë ekonomike, për të filluar të emërtohet dhe ligjërohet, si e drejtë

biznesore,

• Në vendet dhe në gjuhët e ndryshme, e drejta biznesore është emërtuar me emra të

ndryshëm. Në gjuhën angleze

• p.sh.: Business Law; Commercial Law; Economic Law; Merchantile Law. Në gjuhën

gjermane: Handels recht; në ate frënge: Droit commerciale; Droit D’affaire, ndërsa në

gjuhën italiane: Dirito Commerciale.

• Në aspektet dhe dimensionet të tjera edhe për sa i përket emërtimit të saj, termi e

drejtë tregtare, ekonomike etj., me kalimin e kohës ka derivuar, kështu, krahas

ndryshimeve pozitive; rritjes dhe zgjerimit të aktiviteteve, veprimeve dhe operacioneve

biznesore edhe e drejta biznesore është zgjeruar në përmbajtje dhe specifika, duke e

diversifikuar dhe pasuruar shpejtë karakterin dhe objektin e saj, në njërën anë, por edhe

emërtimin, natyrën e opusit dhe tërësinë ngërthimore ; respektivisht arkitekturën e saj.

• E drejta bashkohore biznesore nuk e ka objekt të vetëm tregtinë, marrëdhëniet tregtare,

përkatësisht as vetëm të drejtën tregtare-ekonomike.



• Ajo çdo ditë e më tepër, më fuqishëm dhe në mënyrë më gjithëpërfshirëse, rregullon

marrëdhëniet biznesore, në pothuaj të gjitha fushat e jetës ekonomike dhe asaj

shoqërore, në një vend.

• Pikërisht kjo gjendje tejet dinamike dhe intensive e zhvillimit të gjithanshëm të së

drejtës biznesore, ka ndikuar, në tejkalimin e përdorimit të mëtejmë të emërtimit apo

terminit e drejtë tregtare, komerciale apo ekonomike dhe dominimin e plotë në

qarkullimin juridik dhe shkencor të emërtimit e drejtë biznesore.

Qëllimi i studimit dhe ligjërimit të së drejtës biznesore

• Qëllimi kryesor i së drejtës biznesore, ndër të tjera konsiston arritjet kulturore të

analizave, teorike dhe praktike të modeleve më të dobishme dhe avancuese të biznesit

të një vendi.

• Të studimit dhe të zhvillimit gjithëpërfshirës të kornizave legjislative dhe zbatimimit të

marrëdhënieve biznesore – ekonomike, pa barriera e restrikcione; jo vetëm në nivelin

nacional, por edhe në atë ndërshtetëror dhe global.

• Qëllimi i së drejtës biznesore, ndër të tjera ka të bëj edhe me krijimin dhe zhvillimin sa

më të shpejtë sasior dhe cilësor të kuadrove specialistike të degëve dhe lemive të

ndryshme e që ndërlidhen direkt ose indirekt me kultivimin e formave dhe

modaliteteve, të aktiviteteve të ligjshme, të moralshme dhe etike biznesore.

• Qëllimi tjetër relevant i inkorporimit në Plan-programet mësimore, në disa nga

institucionet e shkollimit dhe arsimimit të lartë.

Rëndësia e studimit të së drejtës biznesore

• E drejta biznesore ka shtrirje të gjerë e shumëdimensionale,

• Përbën një sistem të mëvetësishëm dhe kompleks të një vargu degësh të së drejtës dhe

disiplinash shkencore të gërshetuara në të cilat, bëhet fjalë për marrëdhëniet e së

drejtës biznesore, me degët e tjera të së drejtës.

• Analizimi, kombinimi dhe studimi i vazhdueshëm i diturive dhe të arriturave teorike e

praktike, bazuar edhe në përvojat e gjertanishme, doemos shpie drejt sendërtimit të

vizioneve, synimeve dhe objektivave zhvillimore të mikro dhe makro politikave dhe

sistemeve ekonomike.

• Rritjen e profitit, mbarëvajtjen e bizneseve dhe marrëdhënieve biznesore në ekonomi

dhe më gjerë, shpie edhe në avancimin e zhvillimit të gjithëmbarshëm ekonomik dhe

gjithë shoqëror të një vendi.



• Këtu qëndron rëndësia e madhe e shumëfishtë dhe e pakontestueshme e së drejtës

biznesore në shoqëritë bashkëkohore sot.

• Krahas dinamizmit, diversifikimit dhe intensifikimit të zhvillimit të së drejtës biznesore

në të ardhmen, kjo rëndësi, do të rritet e do të shtohet akoma më shumë; pikërisht

ngase ashtu kërkon praktika dhe jeta ekonomike.



Prezentimi 2

E Drejta Biznesore



NORMAT SHOQËRORE DHE LLOJET E NORMAVE SHOQËRORE

Shoqëria njerëzore krijohet nga njerëzit dhe në kuadër të kësaj shoqërie nuk veprojnë

vetëm ligjet natyrore;

Shoqëria njerëzore është turmë e organizuar e njerëzve e jo vetëm një turmë mekanike;

Si e këtillë ajo paraqet kategori sociologjike e që është objekti i studimit të sociologjisë

dhe filozofisë së të drejtës;

Në shoqëri nuk veprojnë vetëm normat e caktuara natyrore;

Shoqëria njerëzore e vetëdijshme fillon të krijojë norma të caktuara të sjelljes;

Çdo shoqëri njerëzore ka sjelljet e veta të vetëdijshme dhe racionale;

Kjo shpreh shkallën e lartë të kulturës shoqërore;

Shoqëria njerëzore e kuptojë nevojën për lindjen dhe zbatimin e normave juridike;

Me anë të tyre u kuptua se realizohet rregullsia e jetës shoqërore;

Kjo lindi si rrjedhojë e faktit se njeriu në shoqëri nuk ka të drejtë të sillet si të dëshiron ai

në baza individuale;

Çfarë nënkuptohet me fjalën normë?

• Normë – fjalë latine do të thotë rregull

• Karakterizohet me dy kuptime themelore:

është rregull mbi sjelljen e njerëzve; dhe

është rregull – kërkesë që njerëzit kanë detyrim të sjellën sipas të saja

Definicion mbani në mend!

• “Nor. shoq. janë rregulla të sjelljes në një shoqëri të caktuar që kanë për qëllim

rregullimin e jetën shoqërore në bazë të qëllimi të caktuar.”

Cilesite karakteristike te normes ?

Prezumimi kryesor i normës është se njerëzit në shoqëri duhet të sillen si qenie të

vetëdijshme;

Në esencë normat shoqërore përveç funksionit rregullativ ato e kufizojnë sjelljen e

individit të shoqërinë e caktuar – e cila i drejtohet vetëdijes së njeriut;

Andaj njeriu nuk e vendos normën sipas dëshirës dhe tekeve të veta por atë e sjellë për

shkak të përshtatjes së vetëdijshme me realitetin e kurrsesi si vullnet arbitrar;

Në shoqëri ekzistojnë norma (rregulla) të llojllojshme që bazuar në karakterin e tyre janë

heterogjene;



Vlen të ceket se ndikimit të madh në vëllimin dhe numrin e tyre ka shkalla e zhvillimit

shoqëror dhe ekonomik;

Në shoqëri të zhvilluara jeta shoqërore është e rregulluar me norma;

FUNKSIONET TJERA TE NORMES

Normat shoqërore kufizojnë sjelljet e individëve në një shoqëri të caktuar

• Normat shoqërore krijohen nga e tërë shoqëria por edhe nga ndonjë subjekti i caktuar;

• Normat janë të drejtuara nga vetëdija e individit;

• Sipas krijimit të tyre normat ndahen:

- në ato të cilat i krijon e tërë shoqëria; ose

- nga ndonjë organizatë shtetërore

• Sipas mënyrës së krijimit të tyre ato ndahen në:

– norma shoqërore;

– normat të cilat krijohen spontanisht (doket) dhe

– Normat të cilat krijohen më qëllim të caktuar (nga e drejta)

Funksionet tjera të normës:

• Normat shoqërore kufizojnë sjelljet e individëve në një shoqëri të caktuar

• Normat shoqërore krijohen nga e tërë shoqëria por edhe nga ndonjë subjekti i caktuar;

• Normat janë të drejtuara nga vetëdija e individit;

• Sipas krijimit të tyre normat ndahen:

• në ato të cilat i krijon e tërë shoqëria; ose

• nga ndonjë organizatë shtetërore

Për aplikimin e secilës normë ekzistojnë sanksione të caktuara në sat të mos zbatimit të

tyre:

P.sh. për moszbatimin e normës juridike janë sanksionet të cilat i parasheh ligji;

Nëse sanksionet janë të natyrës shtetërore – kemi të bëjmë me norma juridike;

Normat me të shpeshta dhe më të rëndësishme janë normat juridike në relacion me

normat të tjera ekzistuese;

Përveç normave juridike në jetën shoqërore kemi edhe normat zakonore – doket dhe

normat e moralit;

Për mos zbatimin e këtyre normave ekzistojnë sanksione morale etj;



NORMAT SHOQËRORE

→ Normat zakonore;

→ Normat e moralit; dhe

→ Normat juridike

NORMAT ZAKONORE – Doket / 1

• Normat zakonore – doket u takojnë grupit të normave shoqërore.

• Normat zakonore historikisht janë normat me të vjetra të cilat është konstatuar se kanë

lindur që në komunitetin primitiv;

• Ne veçanti dallojnë normat zakonore të cilat kanë qenë në aplikim në shtetin

skllavopronar romak;

• Veçori e caktuar konsiderohet edhe fakti se këto norma janë të lidhura për shumë

ngushtë për shoqërinë dhe jeta e tyre zgjatët nëse nuk vijnë në kundërshtim me

botëkuptimet e shoqërisë;

• Në shoqërinë ma shtet (komunitetin primitiv) burim kryesor i rregullimit të shoqërisë

ishin doket të cilat me lindjen e shtetit u transformuna në norma të fuqishme juridike të

cilat e lindën të drejtën zakonore;

• Normat zakonore janë rregulla të sjelljes në shoqëri që krijohen nga përsëritja e

shpeshtë dhe e gjatë e tyre;

• Arsyetimi i respektimit dhe zbatimit të tyre del nga vet aplikueshmeria dhe

zbatueshmeria e tyre në kohë të gjatë;

• Pikërisht për shkak të zbatimit dhe jetës së gjatë ato u adaptohen rrethanave shoqërore

se edhe bëhen pjesë përbërëse e sjelljeve të njerëzve gjatë gjithë jetës;

• Obligimi i sjelljes sipas normave zakonore në bazë të vlerësimit shoqëror;

• Racionaliteti zbatimit të normave zakonore është i varur nga vlerësimi shoqëror;

• Ndryshimi në mes të normave zakonore dhe atyre të moralit është në faktin se normat e

zakonore janë të qëndrueshme dhe aplikohen një kohë të gjatë në shoqëri ndërkaq

normat e moralit janë më pak stabile – ndryshojnë shpejtë;

• Normat zakonore dhe ato të moralit kanë ngjashmëri për faktin se ato i krijon shoqëria

njerëzore dhe për moszbatimin e tyre nuk kërcënon dhuna e aparatit shtetëror;

• Zbatimi i normave juridike është i rregulluar që nëse ato nuk zbatohen sanksionet nga

dhuna e aparatit shtetëror

• Ekzistimi i sanksioneve për zbatimin e normave zakonore

• Normat zakonore historike janë rregulla të vjetra të cilat kanë ekzistuar në shoqëritë e

para primitive, skllavopronare, etj;



• Në shoqëri pa shtet po ashtu jeta shoqërore është rregulluar nëpërmjet të këtyre

normave;

• Normat zakonore dhe shoqëria pa shtet

• Normat zakonore dhe ndikimi në zhvillimin e tregtisë

– Zhvillimi i tregtisë duke i lehtësuar marrëdhëniet tregtare;

– Ndikuan në nxjerrjen e konventave dhe marrëveshjeve ndërkombëtare mbi

fushën e tregtisë;

– Ndikuan në normativave juridike dhe zhvillimit të së drejtës ekonomike

ndërkombëtare;

– Zhvillimi pozitiv i “dokeve afariste”;

– Thyerja e barrierave tregtare;

– Ligjet uniforme për lidhjen e kontratave.

• Mund të përfundohet me saktësi se normat zakonore janë të rëndësishme për

shoqërinë;

• Ndërkaq, normat zakonore biznesore (afariste, ekonomike, etj), si në planin nacional

dhe atë ndërkombëtar, janë shumë të rëndësishme për faktin sepse e rregullojnë sferën

e tregtisë dhe qarkullimit të mallrave dhe shërbimeve;

• për faktin sepse e rregullojnë sferën e tregtisë dhe qarkullimit të mallrave dhe

shërbimeve;

NORMAT E MORALIT /1

Normat e moralit po ashtu janë lloj i normave shoqërore të cilat në vete përmbajnë rregullin e

sjelljes i cili varet nga botëkuptimet morale të një shoqërie të caktuar;

• Normat e moralit dallojnë nga normat tjera shoqërore për faktin se ato urdhërojnë që të

bëhet ato për të cilën shoqëria e konsideron si të mirë ose e ndalon atë si të keqe;

• Zbatimi dhe kuptimi i tyre varet nga botëkuptimet morale;

• Sanksionet janë të natyrës morale;

• Sjelljet e moralshme në shoqëri;

• Ndodhë që në shoqëri të ketë botëkuptime të ndryshme lidhur me normat e caktuara

morale;

• Normat morale burojnë nga kushtet objektive të një shoqërie të caktuar;

NORMAT E MORALIT /2

• Aplikimi i normave të moralit nuk është i garantuar nga sanksionet shtetërore;

• Normat morale nuk janë statike ato ndryshojnë me zhvillimin e shoqërisë;

• Normat morale dhe ndikimi i tyre në ekonomi;



• Tendenca e shtetit që t’i moralizojë normat e veta juridike;

• Historiku i kësaj çështjeje ;

• Nevoja e bashkëjetesës së normave morale dhe të atyre juridike;

• Vetëdija e njeriut, normat morale dhe normat juridike;

• Botëkuptimet dhe normat morale;

• Tendenca e shtetit që të forcohet me anë të mjeteve të dhunshme

• Rritja e vetëdijes;

NORMAT JURIDIKE

• Norma juridike është elementi më i rëndësishëm i së drejtës dhe i rendit juridik;

• Është lloj i normës shoqërore dhe rregull e sjelljes të njerëzve;

• Zbatimin e saj e siguron dhe e garanton shteti;

• Nëpërmjet normës juridike manifestohet fuqia e shtetit;

• Shteti siguron aplikimin e tyre nën kërcënimin e sanksioneve;

• Ekziston lidhje e pa ndarë në mes të normave juridike dhe vet shtetit;

• Norma juridike është rregull të cilin e ka krijuar organi i caktuar i shtetit;

• Norma juridike është e krijuar në atë mënyrë që ajo detyrimisht duhet të zbatohet;

ELEMENTET E NORMËS JURIDIKE

• Fjalia është element sintaksor i normës juridike, paraqet tërësinë e shprehjes gjuhësore

të kuptimit dhe të mendimit;

• Duhet konstatuar se nëpërmjet të fjalisë së shkruar sqarohet përmbajtja e normës

juridike dhe vullneti i shtetit;

• E drejta shprehet nëpërmjet të normave juridike;

• Norma juridike assesi nuk bënë të ngatërrohet (përzihet) me paragrafin ose nenin e

ndonjë ligji ku aty mund të jnë shumë norma juridike;

• Grumbulli i të gjitha normave juridike në një shtet përbën SISTEMIN JURIDIK;

• Norma juridike është normë shoqërore por që dallon nga normat tjera shoqërore për

faktin se nëse ajo nuk respektohet pason sanksioni;

• Normat juridike dallojnë në mes veti se a janë kushtëzuese apo jo kushtëzuese;

• Ato dallojën po ashtu në mes veti sepse janë të përgjithshme dhe të veçanta;

Mirëpo çdo normë juridike përbëhet prej tri elementeve thelbësore:

a. Hipotezës (supozimit)

b. Dispozicionit; dhe

c. Sanksionit.



HIPOTEZA

• HIPOTEZA – supozimi është ajo pjesë e normës juridike e cila parasheh supozimet të

cilat duhen të plotësohet ndonjë rregull e sjelljes në shoqëri;

– Andaj nuk duhet konsideruar se hipoteza – supozimi është normë juridike

përkundrazi është vetëm një përshkrim i fakteve të cilat janë kusht për

zbatimin e dispozicionit të normës;

• (P.sh. në shumicën e Kodeve Penale parashihet se “kush nuk e paguan tatimin

dënohet me gjobë ose me burg)

HIPOTEZA E DISPOZICIONIT

• HIPOTEZA E DISPOZICIONIT; (urdhrin kushtetues, ndalues, autorizues):

– është element i normës juridike e cila paraqitet të normat e përgjithshme;

– Kjo nënkupton se mos mosrespektimi i dispozicionit është kusht i domosdoshëm

për zbatimin e sansksionit;

• (P.sh. çdo subjekt fizik ose juridik i cili është i angazhaur në ndonjë sferë të biznesit

është i dëtyruar që të paguaj tatimin në qarkullim ose në fitim)

HIPOTEZA E SANKSIONIT

• Përcakton kushtet për aplikimin e sanksionit;

• Pra, mosrespektimi i dispozicionit të normës juridike është kusht i domosdoshëm për

aplikimin e sanksioneve:

• (Askush nuk mund të jetë i dënuar për vepër penale e cila paraprakisht nuk është

parashikuar me ligj).

• Dispozicioni i normës është pjesë qenësore e normës me anë të së cilës bëhet formulimi

juridik i interesit të shtetit;

• Brendia e saj paraqet kërkesë se si duhet të sillet njeriu (subjekti i caktuar)

• Është urdhër i një vullneti i cili i është drejtuar vullnetit tjetër:

• I rërë sistemi juridik është i bazuar maksimalisht në respektimin e normës juridike dhe

atë në radhë të parë atë se çfarë është e potencuar në dizpozicionin e normës;

• Dispozicioni e përmban urdhrin:

– Kushtëzues – pasi që i urdhërohet subjektit që të sillet në bazë të kërkesave të

saj nëse dëshiron që t’i shmanget sanksionit;



Kemi tri lloje dispozicionesh:

• Dispozicionin urdhërues:

• Kërkohet që nga subjekti që në formë urdhëruese të sillet në një mënyrë të caktuar:

(p.sh. çdo kush është i detyruar që t’i përmbahet kushtetutës)

• Dispozicionin ndalues:

• I ndalohet subjektit kryerja e ndonjë veprimi të caktuar (p.sh. ndalohet vrasja, vjedhja

mospagesa e tatimit)

• Dispozicionin autorizues:

• Më të cilën autorizohet subjekti i të drejtës për ndërmarrjen e ndonjë veprimi të caktuar

( p.sh. çdo kush ka të drejtë në mbrojtje shëndetësore, etj)

LLOJET E NORMAVE JURIDIKE

• Klasifikimi llojeve të normave juridike:

• Sipas llojit të dispozicionit;

• Sipas përmbajtjes;

• Sipas rëndësisë së rregullave të sjelljës

• Gjithashtu edhe sipas normave;

– të përgjithshme dhe

– të veçantë

Sipas dispozicionit normat juridike ndahen në:

• Norma juridike urdhëruese;

• Norma juridike ndaluese;

• Norma juridike autorizuese;

RENDI JURIDIK

• Është pjesë e rendit shoqëror që rregullohet nga e drejta;

• Secili shtet ka normat e veta të cilat janë të lidhura ngushtë ne mes veti;

• Secili shtet e ka rendin e vet juridik;

• Rendi shoqëror është grumbull i të gjitha marrëdhënieve njerëzore në mes vete;

• Andaj duhet mbajtur në mend se rendi shoqëror i përfshinë të gjitha normat shoqërore

por edhe sjelljet reale të njerëzve në bazë të tyre dhe lidhjeve që kanë me to;

• Rendi juridik,ekonomik, regjional, global, etj.



• Rendi juridik rregullohet me grumbull normash juridike;

• Ekziston edhe rendi ndërkombëtar që rregullohet me akte ndërkombëtare;

Çdo rend juridik përbëhet nga dy elemente kryesore:

• ELEMENTI NORMATIV

– normat juridike si norma të sjelljes;

– nga aktet juridike; dhe

– veprimet psikike me të cilat krijohet norma juridike ose kushtet për zbatimin e

tyre;

• ELEMENTI FAKTIK

• që manifestohet në realitet nga veprimet njerëzore materiale

• Rendi juridik nuk është dukuri statike e cila është dhënë përgjithmonë;

• Rendi juridik është dukuri dinamike që lëvizë dhe ndryshon varësisht me marrëdhëniet

shoqërore;

• Në këtë situatë shumë shpesh këto marrëdhënie ndryshohen, tjetërsohen,

transformohen, shuhen, etj,.

• Rendi juridik dallon nga sistemi juridik sepse është shumë dinamik;

MARRËDHËNIET JURIDIKE – Kuptimi

• Njeriu për çdo ditë vendos marrëdhënie të ndryshme me të tjerët, kërkon dhe ofron

shërbime, blen dhe shet, ndihmon fqinjin etj.

• Në këto marrëdhënie ai duhet të sillet sipas rregullave (normave) të caktuara, sepse në

të kundërtën do të pasonin kaosi dhe konfliktet.

• Disa prej marrëdhënieve të ndërsjella nuk i rregullon shteti, e as që është i interesuar

për sjelljen e njerëzve në to (mirësjellja, zakonet dasmore etj.).

• Marrëdhënia ndërmjet përfaqësuesit dhe urdhërdhënësit është marrëdhënie juridike

sepse është e rregulluar me norma juridike.

• Që të mund të bëhet fjalë për marrëdhënien juridike gjithmonë duhet të ekzistojnë së

paku dy subjekte.

• Marrëdhënia juridike nuk mund të lindë vetvetiu.

• Gjithmonë duhet të ndodhë ndonjë fakt ose fakte që shkaktojnë marrëdhënien juridike.

• Faktet thelbësore për krijimin e marrëdhënies juridike i quajmë fakte juridike,

• ndërkaq cili prej atyre fakteve do të jetë juridik, përkatësisht mbi të cilën do të lidhet

krijimi i marrëdhënies juridike, përcaktohet me normë juridike.



Dy janë llojet themelore të fakteve juridike:

• Ndodhitë siç janë dukuritë natyrore, vdekja, përmbytjet, tërmetet etj., që shfaqen

jashtë vullnetit të njeriut dhe nuk varen nga njeriu,

• Veprimet njerëzore:

fizike (thyerja e dritares së huaj) dhe

të vullnetshme (lidhja e kontratës).

• Pjesa më e madhe e marrëdhënieve juridike shkaktohet me veprimin e njeriut.

Elementet e marrëdhënies juridike

• Marrëdhënia juridike, si edhe të gjitha marrëdhëniet e tjera shoqërore, është

marrëdhënie ndërmjet së paku dy personave – subjekteve.

• Në këtë marrëdhënie njëra palë është e autorizuar që nga pala tjetër të kërkojë diçka,

kurse tjetra është e detyruar që t’ia plotësojë atë kërkesë.

• Kjo marrëdhënie e autorizimit nga njëra anë, dhe e detyrimit nga ana tjetër përbën

përmbajtjen e marrëdhënies juridike.

• Kështu pra secila marrëdhënie juridike ka dy elemente: subjekti dhe përmbajtja.



E DREJTA BIZNESORE

Prezanimi 3



BURIMET E SË DREJTËS

(materiale dhe formale)

• Në shkencën juridike është rregull që të diskutohet për “burimet e së drejtës”

• Ky diskutim rrjedh nga nevoja e konstatimit të fakteve se nga buron e drejta;

• Sikurse në shumicën e degëve dhe disiplinave juridike, autorët kanë mendime të

ndryshme lidhur me përcaktimin e fakteve se çfarë përmban kuptimi i ndarjes në burime

të së drejtës në kuptimin material dhe atë formal;

• Megjithatë, nëse i shikojmë shumicën e këtyre botëkuptimeve mund të konstatojmë se

e burime e së drejtës ndahen në burime:

– materiale dhe

– formale;

Çka kondsiderohet burim matrial i së drejtës?

• Konsiderohet kushtet e jetës materiale ose shkaqet, nevojat dhe rrethanat mareriale të

cilat kanë ndikuar dhe ndikojnë në lindjn dhe zhvillimin e së drejtës;

Çka konsiderohet burim formal i së drejtës?

• Konsiderohet aktat e përgjithshme nga të cilat burojnë aktet e posaçme juridike me të

cilat rregullohet situata konkrete juridike;

• Të tilla janë:

Kushtetuta,

Ligjiet,

Aktet nën ligjore;

Kontratat ndërkombëtare;

Doket dhe uzansat;

Precedenti gjyqësor;

Praktika gjyqësore;

Shkenca juridike

Kushtetuta

Është ligj i veçantë dhe akt më i lartë i një shteti që duhet dalluar nga ligjet tjera;

– Është akti më i lartë i përgjithshëm që përmban në vete parimet kryesore dhe normat

më të rëndësishme që kanë të bëjnë me:

» Rregullimin shoqëror – juridik;

» Pushtetin shtetëror;

» Organizimin shtetëror;



» Sistemin ekonomik;

» Çështjen e pronës;

» Etj;

– Në mbështetje të kushtetutës nxjerrën të gjitha Ligjet dhe aktet tjera;

– Procedura e nxjerrjes është e veçantë dhe zakonisht e nxjerr Parlamenti i shtetit ose

hynë në fuqi në bazë të Referendumit;

Ligji

• Është burimi kryesor i shkruar i së drejtës;

• Është forma kryesore në bazë të së cilës paraqitet e drejta;

• Ligji zakonisht në kuptimin formal përkufizohet si dispozitë, rregull ose si normë juridike;

• Ligjin e nxjerrë organi më i lartë i shtetit – Parlamenti, paraprakisht sipas një procedure

të caktuar;

• Hynë në fuqi pas shpallës në Gazetën Zyrtar pas afatit të përcaktuar Ligjor;

• Ligji mund të shfuqizohet:

– Me nxjerrje të ligjit të ri i cili e rregullon materien e njëjtë – që duhet

shprehimisht të ceket në tekstin Ligjit të ri (obrogatio);

– Ligji mund të plotësohet ose ndryshohet me dispozita të reja (abrogatio);

• Ligji, gjithashtu është rregull e përgjithshme pasi që nuk nxjerrët vetëm për një situatë

por ai i rregullon të gjitha rastet njësoi;

• Puna krijuese lidhur me shpalljen dhe publikimin e ligjeve quhet kodifikim;

Aktet nën ligjore

– Vetëm më ligje është e pamundur që të rregullohet e tërë jeta shoqërore;

– Andaj, është në tërësi e natyrshme dhe normale që me akte nën ligjore të rregullohen

shumë çështje;

– Këto janë akte me të ulëta se sa aktet ligjore dhe se duhet të jenë në pajtim të plotë me

Ligjin;

– Këto akte nuk i nxjerrë organi më i lartë i shtetit;

– Zakonisht këto akte i nxjerrin organet administrative dhe gjyqësore;

– Me këto aktet rregullohen problematikat më për së afërmi dhe detajisht;

– Aktet nënligjore janë:

Dekterligji;

Urdhëresa;

Rregullorja;

Vendimi;

Udhëzimi;



– Këto akte i nxjerrin organet ekzekutive, organet e administratës por edhe

bartësit e funksioneve të caktuara shtetërore të cilët konsiderohen kompetent

në bazë të ligjit;

– Po ashtu sikurse edhe ligji – aktet nënligjore duhet të publikohen në gazetën

zyrtare ose në ndonjë formë tjetër që të njoftohet publiku i gjerë me to:

Kontratat ndërkombëtare

• Shumë çështje në aspektin juridik ndërmjet të shteteve mund të rregullohen edhe me

kontrata;

• Kontrata mund të jenë bilaterale (dy paleshe) dhe multilaterale (shumë paleshe);

• Kontrata ndërkombëtare që të fitojë karakterin e burimit juridik të vendit duhet që të

ratifikohet nga parlamenti i vendit;

• Menjëherë porsa të ratifikohet shërben si burim juridik vendor fiton fuqinë dhe

përparësinë që të zbatohet para ligjit të vendit;

• Ratifikimin e bënë Kuvendi ose Parlamenti i shtetit;

Doket dhe uzansat

• DOKËT:

– Në kohën e lashtë kur nuk ka ekzistuar e drejta e shkruar, doket si burim i së drejtës

kanë luajtur rol të rëndësishëm në rregullimin e jetës shoqërore dhe ekonomike;

– Edhe sot e kësaj dite doket konsiderohen burim i së drejtës por ato radhitën të fundit në

listë për kah rëndësia;

– Kjo për faktin se sot në botën moderne jeta shoqërore – ekonomike është e rregulluar

në masë të madhe me norma juridike;

– Ato në literaturë konsiderohet si jo precize dhe të papërsosura;

– Në vendet që kanë sistemin juridik Anglo – Sakson ato ende janë me rëndësi të madhe:

– Në të drejtën tregtare doket kanë rëndësi të madhe;

– Ekziston dallimi më mes të dokeve afariste dhe të drejtës zakonore:

• E drejta zakonore është normë dhe se palët janë të vetëdijshme se kanë obligim që ta

zbatojnë dhe të sillen sipas saj;

• Doket afariste zbatohen nga palët në bazë të vullnetit të tyre dhe në raste të caktuara

edhe në mënyrë të heshtur;

• Doket mund të ndahen edhe sipas territorit, p.sh:

– Doke të përgjithshme;

– Doke rajonale; dhe

– Doke lokale;



UZANSAT

• Uzansat janë afariste mirëpo ato dallojnë nga të parat sepse janë rregulla të shkruara,

sistemuara dhe të publikuara nga organi i shtetit ose nga ndonjë organ i shteti që ka

autorizimin në bazë të Ligjit”

– Edhe uzansat janë:

» Të përgjithshme;

» Të veçanta:

• Çdo herë uzansat e veçanti i përjashtojnë ato të përgjithshmet kur janë pyetje se cila

nga ato duhet të zbatohet e para:

• Uzansat janë ta aplikueshme vetëm nëse palët gjatë krijimit të marrëdhënies së tyre

shprehimisht janë thirrur në to;

Praktika gjyqësore

• Ne veçanti tek shtetet të cilat e kanë sistemi e rregullimit juridik Anglo – sakson praktika

gjyqësore konsiderohet si burim i rëndësishëm i së drejtës:

• Ndërkaq, në sistemet kontinentale ku dominon e drejta shkruar, konsiderohet se e

praktika gjyqësore nuk mund të konsiderohet burim i së drejtës sepse gjykata gjatë

gjykimit vetëm e zbaton të drejtën dhe nuk e krijon të drejtën;

• Megjithatë, praktika gjyqësore në kuadër të mendimit të vet nuk konsiderohet burim i

drejtpërdrejtë juridik mirëpo ky mendim luan rol pozitiv dhe indirekt kontribuon në

sistemin e së drejtës.

Shkenca juridike

• Shkenca juridike ka rol dhe ndikim të madh në krijimin dhe zhvillimin e së drejtës dhe

sistemit juridik në veçanti;

• Shkenca juridike e studion dhe e përpunon të drejtën pozitive duke e bërë interpretimin

shkencor të saj;

• Duke i komentuar, krahasuar dhe analizuar normat juridike ajo jep kontribut të

jashtëzakonshëm në zhvillimin dhe përsosjen e sistemit juridik;

• Shkenca juridike ju ndihmon organeve të juridikaturës, institucioneve ekonomike dhe

organeve të administratës;

• Shkenca juridike ndihme e vet e paraqet më mënyrë të shpjegimeve të normave

juridike, i komenton të metat, i shqyrton kundërthëniet

• Etj.



ZBATIMI I SË DREJTËS

• Marrëdhëniet shoqërore rregullohen dhe shprehen me anë të veprimtarisë normative –

juridike në realitetin shoqëror;

• Qëllim parësor i së drejtë dhe shtetit;

• Rregullimi i sjelljes së subjekteve;

• Qëllimi që e drejta të kuptohet me vetëdije;

• Rregullimi i marrëdhënieve ndërmjet njerëzve;

• Nëse shkelen ligjet e nxjerra nga shteti atëherë zbatohen sanksionet;

• Shteti duhet që ta ketë parasysh momentin e nxjerrjes së normës duke ja përshtatur atë

interesave të shoqërisë

– Zbatimi vullnetar

– Zbatimi i dhunshëm;

AKTI JURIDIK

• Akti juridik është akt me të cilin krijohet norma juridike.

• Në kuptim më të gjërë, akti juridik nënkupton shprehjen e vullnetit e cila shkakton

rrjedhoja juridike.

• Ky akt është akt i arsyes, vullnetit dhe vetëdijes së përpiluesit, me formë dhe përmbajtje

të caktuar.

• Akti juridik është edhe akt psikik, që nënkupton marrjen e ndonjë vendimi që përmban

ndonjë normë, rregull mbi sjelljen apo paraqet kushtin për aplikimin e ndonjë norme

tjetër.

Përbërja e aktit juridik

• Akti juridik përbëhet nga pjesa-komponenta e

A. brendshme ose psikike dhe

B. pjesa e jashtme ose materializuese e tij.

• Pjesa e brendshme e aktit juridik ngërthen manifestimin e arsyes, vullnetit dhe

gatishmërisë së subjekteve, që e nxjerrin atë akt.

• Përmes pjesës së jashtme manifestohet dhe përvijohet vetë esenca e aktit juridik e

rëndësishme dhe e domosdoshme për ta njohur qytetarët, për të vepruar dhe sjellë

sipas tij.

• Varësisht nga rëndësia dhe renditja (hierarkia vertikale), aktet konsiderohen si:

– akte të fuqisë juridike më të madhe:

– ose më të vogël (ulët).

• Akti juridik pakë a shumë determinohet nga forma e tij, por vlerësohet dhe valorizohet

varësisht nga përmbajtja që ka.



Forma e aktit juridik

• Forma e aktit juridik – përbëhet nga:

• Kompetenca;

– autorizimin e një subjekti të caktuar shtetëror, për të krijuar një normë apo një

akt juridik.

– Kompetenca mund të jetë lëndore dhe teritoriale.

• Procedura;

• Materializimi i aktit juridik

– shprehjen e jashtme të tij. Ky materializim i aktit juridik mund të bëhet me gojë

(fjalë), me shkrim, me veprime konkludente; madje edhe me heshtje (quod tacit

consentire videtur).

Akti i veçantë juridik

• Akti i veçantë juridik është akt i cili përmban normë të veçantë juridike.

• Këto akte burojnë, mbështeten dhe krijohen, duke u bazuar në aktet e përgjithshme

juridike dhe duke qenë në përputhshmëri të plotë me to.

• Nëse nuk janë në pajtim me aktet e përgjithshme, atëherë ato janë të kundërligjshme

• Aktet e veçanta në jetën e përditshme juridike - biznesore i nxjerrin organet shtetërore

dhe subjektet e tjerë të së drejtës të cilët e zbatojnë ligjin.

• Këto organe, përkatësisht institucione dhe subjekte janë:

• gjykatat,

• organet e administratës,

• subjektet e ndryshme biznesore-ekonomike.

Aktet e plota juridike

• Akt i plotë i veçantë-individual juridik është ai akt, që përmban normën e plotë juridike,

d.m.th qe ka:

dispozicionin edhe

sankcionin.

• Nëse akti përmban vetëm një pjesë të normës juridike, bie fjala vetëm dispozicionin ose

vetëm sanksionin, atëherë kemi të bëjmë, me aktin e veçantë jo të plotë juridik

PROCESI I ZBATIMIT TË SË DREJTËS

• Të gjitha normat juridike në një shoqëri të organizuar nxjerrën në mënyrë që ato të

rregullojnë raporte ose marrëdhënie të caktuara shoqërore;

• Megjithatë, zbatimi i normës juridike është proces i ndërlikuar dhe që varet nga:

– Veprimet psikike;



– Veprimet mendore;

– Veprimet trupore;

– Veprimet materiale – fizike;

• Të gjitha këto veprime janë të orientuara në arritjen e dy qëllimeve:

– Që më saktësi të caktohet sjellja të cilën norma e caktuar e kërkon në rastin

konkret; dhe

– Që kjo sjellje të zbatohet;

• Në mënyrë që të mësohet më afër norma dhe zbatimi i saj duhet kaluar në këto faza:

• Përcaktimin e saktë të përmbajtjes – kuptimit të normës juridike;

• Gjetjen e kuptimit të normës juridike;

• Caktimin e situatës konkrete në të cilin norma konkrete duhet të

aplikohet;

• Zgjedhjen (vendosjen) e situatës konkrete në të cilën situata konkrete

duhet të aplikohet;

• Urdhrin që duhet dhënë subjekti i cili duhet të kryejë veprimet të cilat ia

cakton norma juridike;

• Duhet dalluar edhe dy veprime të cilat janë të rëndësishme për çdo subjekt gjatë

zbatimit të normës juridike:

– Çështja faktike e cila që dëshiron të zgjedhën me këtë normë

juridike;

– Çështjen juridike që dëshiron t’i zgjedhë norma konkrete;

VEPRIMI I NORMËS JURIDIKE NË HAPSIRË DHE KOHË

• Dispozitat e caktuara mund të vlejnë në:

– Territorin e shtetit por edhe vetëm në një pjesë të tij (varësisht nga rregullimi

federal ose i thjeshtë):

– Aspektin kohor i veprimit të dispozitave juridike;

E DREJTA POZITIVE

• E drejta pozitive është ajo e drejtë e cila është aplikim (zbatim) e sipër;

• E drejtë historike konsiderohet ajo e drejtë e cila nuk është në zbatim e sipër e cila ka

pushuar që të zbatohet;



INTERPRETIMI I SË DREJTËS

• Kuptimi i interpretimit;

• Mënyrat e interpretimit:

• Në bazë të analizës

• Gjuhësor;

• Logjik

• Në bazë të sintezës

– Interpretimi sistematik;

– Interpretimi historik;

– Interpretimi telelogjik – qëllimor;

• Llojet e interpretimit:

• Legal;

• Gjyqësor;

• Shkencor;

MARRDHËNIA JURIDIKE

• Të gjitha marrëdhëniet me anë të te cilave realizohen qëllimet e aktiviteteve njerëzore i

quajmë marrëdhënie shoqërore;

• Këto marrëdhënie shoqërore realizohen nëpërmjet të sjelljes së njerëzve në bazë të

normave juridike;

• Sipas përmbajtjes marrëdhëniet shoqërore i kemi mund të jenë:

– Ekonomike;

– Politike;

– Kulturore;

– Familjare;

– Nga marrëdhënia e punës;

– Etj;

• Interesimi i shtetit për rregullimin e marrëdhënieve juridike me norma

• Sanksionet

• Për realizimin e një marrëdhënie të caktuar juridike është e domosdoshme ekzistence e

një norme të përgjithshme ose të veçantë’

• Marrëdhënia juridike krijohet në pazë të fakteve të cilat si relevante i pranon norma

juridike;



FAKTET JURIDIKE

• Ndodhitë;

• Veprimet juridike;

• Punët juridike;

• Punët e lejuara juridike dhe të palejuara;

E DREJTA OBJEKTIVE DHE E DREJTA SUBJEKTIVE

• E drejta objektive tërësia e normave juridike të cilat e përbëjnë një sistem të caktuar

juridik;

• E drejta subjektive është ajo që i takon subjektit të caktuar.

• Forca e të drejtës subjektive është e kushtëzuar nga e drejta objektive

• Të drejtat subjektive lidhem me autorizimin dhe kërkesën për mbrojtjen e

saj

DETYRIMI JURIDIK

• Është element i të drejtës subjektive;

• Rregullon çështjet e bërjes, mos bërjes (durimit) ose lëshimit

• Detyrimit juridik

OBJEKTI I SË DREJTËS

• Janë faktet në të cilat në të cilat është e orientuar e drejta subjektive;

• Janë të gjitha ato relacione për shkak të së cilave njeriu hynë në marrëdhënie juridike

(p.sh. sendet, veprimet e njeriut, të mirat personale, shpirtërore, etj);

• Objekt i të drejtës civile janë ato fakte ose marrëdhënie të cilat drejtpërdrejtë ose

tërthorazi mund të shndërrohen në të mira materiale – në të holla;

SENDET – Kuptimi juridik

• Janë pjesë materiale të cilat gjenden në pushtetin njeriut;

• Mbi to krijohet e drejta e pronësisë apo ndonjë e drejtë tjetër;

• Janë objekte materiale dhe objekt i rëndësishëm i marrëdhënieve civile – juridike;

• Kuptimi i objektit material është kuptim më i gjerë se kuptimi i sendit;

• Objekti material i përfshinë të gjitha;

• Ndërsa sendi është i veçantë, individual;

• Kuptimi i sendit është më i ngushtë se vet kuptimi i mallit;

• Mall mund të konsiderohet edhe fuqia punëtore, produktet intelektuale njerëzore;



Një objekti material që të trajtohet si send është e domosdoshme që ai të jetë:

• I kufizuar në hapësirë që të mund të trajtohet si send;

• Nuk mund të konsiderohen si sende drita, nxehtësia, ajri, uji,etj);

• Trupat në gjendje të ndryshme (gazrat, lëngjet, etj) kur kufizohen në boca dhe të

tubuara në vende të përshtatshme, kur energjia elektrike përçohet nga përçuesit

elektrik atëherë konsiderohen sende;

• Për t’u konsideruar diçka send është e detyrueshme që të jetë:

– Pjesë e natyrës materiale;

– Të jetë në pushtetin e njeriut; dhe

– Të jetë objekt i të drejtës pronësore;

LLOJET DHE NDARJA E SENDEVE

• Mjetet kryesore dhe mjetet xhiruese

• Sendet në qarkullim dhe jashtë qarkullimit;

• Sendet e pa lëvizshme dhe të lëvizshme;

• Sendet e caktuara individuale dhe ato të caktuara sipas gjinisë

• Sendet e ndryshueshme dhe të pa ndryshueshme;

• Sendet konsumuese dhe jo konsumuese;

• Sendet e ndashme dhe jo të ndashme;

• Sendet e thjeshta dhe të përbërë;

• Sendet kryesore dhe aksesore;

• Paratë;

• Letrat me vlerë.



E DREJTA BIZNESORE

Leksionet nr. 4

SUBJEKTET E SË DREJTËS



SUBJEKTET E SË DREJTËS:

• Personat fizikë; dhe

• Personat juridikë;

Peronat fizikë:

• Individi i lindur;

• Atributet e personit fizik;

• Emri personal;

• Vendbanimi – domicili

• Vendqëndrimi

• Shtetësia;

Personat juridikë:

• Formohen në shoqëri në bazë të normave të caktuara juridike;

• Janë trajta shoqërore që sistemi juridik ua pranon cilësinë e subjektit të së drejtës;

• Sistemi juridik u jep të drejtë që të marrin pjesë në sferën e qarkullimit dhe të krijojnë

marrëdhënie juridike si subjekte të pavarura;

• Sot nuk mund të mendohet jeta pa subjekte të këtilla;

• Biznesi bashkëkohor tani zhvillohet nëpërmjet këtyre personave;

• Personat juridik e kanë pasurinë e tyre;

Personat juridik karakterizohen për këto cilësi:

• Paraqesin një tërësi organizative;

• Kanë pasurinë e veçantë të veten;

• Pranohen nga shteti si person i posaçëm juridik;

• Por edhe vet shteti e ka statusin e personit juridik;

LLOJET E PERSONAVE JURIDIK

– Peronat juridik të karakterit publik (spitalet, shërbimet, ndërmarrjet)

– Privat;

– OJQ – të apo fondacionet

– Shoqëror – akoma aktuale në Kosovë;

• 1 Kushtet për themelimin e personave juridikë:

• Tri momente themelore

• 1. Sistemi i paraqitjes;

• 2. Sistemi i lejimit;

• 3. Sistemi i regjistrimit



2. Pushimi (shuarja e personit juridik):

• Me bashkim ose bashkëngjitje ndonjë subjekti tjetër;

• Likuidimit të rregullt – falimentimit;

AFTËSIA JURIDIKE DHE AFTËSIA PËR TË VEPRUAR

• Aftësia e personave fizikë dhe juridikë të cilat janë bartës të së drejtave dhe detyrimeve

të drejtë quhet AFTËSI JURIDIKE

• Aftësia juridike e subjekteve është e patjetërsueshme dhe nuk bartet;

• Aftësia juridike e subjekteve as nuk mund të rritet e as të pakësohet me vullnetin e

palëve;

• Këto ndryshime mund të behën vetëm në përputhje me ligjet e shtetit;

Aftësia juridike e personave juridikë:

• E nënkupton aftësinë që të jenë bartës së të drejtave dhe të detyrave;

• aftësia e tillë juridike e këtyre peronave buron nga vet veprimtaria e caktuar e punës të

cilën e ushtron;

• veprimtaria përcaktohet me statut ose me aktin e themelimit të peronit juridik;

• personat konsiderohen trajta reale shoqërore;

• vullnetin e peronit juridik e shprehin organet e saja respektivisht personat fizikë;

• personat fizikë kanë autorizime të përcaktuara me ligj që të veprojnë në emër të peronit

juridik;

Aftësia juridike e personave fizikë:

• Aftësia juridike e personave fizikë dhe aftësia për të vepruar

• Mosha për fitimin e aftësisë që të veprohet në kushte të caktuara;

• Marrja e aftësisë për të vepruar;

REALIZIMI DHE MBROJTJA E TË DREJTAVE

• Realizimi i të drejtave

• Të drejtat subjektive në një sistem të caktuar juridik rregullohet me norma të caktuara

juridike;

• Në bazë të këtyre normave mund të sillen titullarët e këtyre të drejtave;

• Ushtrimi i këtyre të drejtave varet nga vet titullari i të drejtave

• Nuk është i detyruar që titullari t’i ushtrojë këto të drejta;

• Mirëpo, lëshimi i shfrytëzimit të këtyre të drejtave mund të sjellë dëme të caktuara;



• Mbrojtja e të drejtave

• Më së shpeshti çdo subjekt i gëzon të drejtat e veta;

• Mbrojtja e të drejtave rregullohet me norma juridike;

• Mbrojtja e të drejtave subjektive është e drejtë dhe detyrë e shtetit;

• Vetëmbrojtja në mënyrë arbitrare nuk është e lejuar;

• Ka raste kur edhe vetëmbrojtja është e nevojshme dhe e domosdoshme;

• VETËMBROJTJA

– Konsiderohet kur individi merr veprime që të mbrojë veten ose tjetrin nga dikush

tjetër që ushtron sulm të kundërligjshëm;

• GJENDJE E DMOMOSDOSHME

• gjendje e cila paraqet rrezik të drejtpërdrejtë lidhur me sendet e veta dhe të huaja;

SISTEMI I SË DREJTËS

• Të gjitha marrëdhëniet e shumta shoqërore të cilat rregullohen me norma të caktuara

juridike e të cilat janë të lidhur ne mes veti në një rend juridik përbën sistemin e së

drejtës;

• Sistemi juridik i një vendi karakterizohet për faktin se:

• Ka për qëllim që qytetarëve të u lehtësojë qytetarëve aplikimin e së drejtës;

• Që më lehtësi organet shtetërore të zbatojnë normat e caktuara juridike;

• Përcaktohet dhe veprohet sipas përmbajtje dhe sistemimit të tyre;

• Ka rëndësi për vet shkencën juridike;

STRUKTURA E SISTEMIT TË SË DREJTËS

• Sistemi juridik në përgjithësi përbëhet nga element e saja:

• Shkenca e së drejtës sistemin juridik e ndanë në tri (3) elemente kryesore:

– Institucion juridik;

– Degë të së drejtës; dhe

– Lëmi juridike.

• 1. INSTITUCION JURIDIK

• Tërësia e normave juridike që e rregullojnë marrëdhënie të caktuara juridike e përbëjnë

institucionin juridik, (p.sh. Martesa, testamenti, etj);

• Institucioni juridik mund të jetë i ngushtë ose i gjerë

• 2. DEGA E SË DREJTËS

• Paraqet një grumbull të institucioneve të cilat në pikëpamje juridike e rregullojnë lëmin

e njëjtë të marrëdhënieve shoqërore sipas parimeve të njëjta juridike;



• Numri i degëve juridike në një shtet mund të jetë i ndryshëm;

• 3. LËMI JURIDIKE

• Paraqesin tërësi të mëdha të normave juridike, para se t’i bashkohen sistemit juridik,

p.sh. e drejta penale, e drejta publike dhe private;

SISTEMET THEMELORE TË SË DREJTËS

1. Sistemi anglosakson

• Është zhvilluar pa ndikimin e të drejtës romake;

• Roli i madh i të drejtës zakonore;

• Roli i ligjeve është dukshëm më i vogël;

2. Sistemi kontinental

• Bazohet në të drejtën e shkruar dhe të kodifikuar;

• Ndikimi i konsiderueshëm i të drejtës romake;

• Roli i zakoneve dhe dokeve është relativisht më i vogël;

NJOHURITË THEMELORE MBI SHTETIN

• Edhe shteti si e drejta është dukuri shoqërore, historike dhe klasore;

• Shteti është organizimi më i rëndësishëm shoqëror;

• U krijua në shoqëri ne momentin kur u ndan njerëzit me paraqitjen e pronës private;

• Shteti mori mbi vete:

mbrojë mënyrën e prodhimit ; dhe

sigurojë zhvillimin e mënyrave të prodhimit;

• Siguron qeverisjen e klasës sunduese;

• Është person juridik;

• Posedon monopolin e ushtrimit të dhunës fizike;

• Është pushtet sovran;

• Funksioni i tij është që të mbrojë dhe ruaj mënyrën e caktuar të prodhimtarisë;

• Është bashkësi e cila vepron në një territor të caktuar;

• Për rregullimin e marrëdhënieve shoqëror e përdor edhe dhunën;

• Dominon në zgjedhje e problemeve kapitale shoqërore – ekonomike;

VEPRIMTARIA DHE FUNSKIONI I SHTETIT

• Të gjitha aktivitetet të cilat i ushtron shteti konsiderohen

» të brendshme – nacionale;

» të jashtme – ndërkombëtare;

• Veprimtaritë e caktuara që të ushtrojë pushtetin shtetëror;



– FUNKSIONET E BRENDSHME TË SHTETIT JANË

• 1. Funksioni Legjislativ

• 2. Funksioni gjyqësor

• 3. Funksioni administrativ

• FUNKSIONITE E JASHTME TË SHETIT JANË:

• 1. Funksioni i mbrojtjes;

• 2. Funksioni i agresionit;

• 3. Funksioni i koekzistencës paqësore

PUSHTETI SHTETËROR

• Shteti si organizata më e fuqishme është e krijuar që të ushtrojë pushtet;

• Pushteti është dukuri shoqërore dhe është i lidhur për shoqërinë njerëzore;

• Pushteti shtetëror karakterizohet me dhunë respektivisht dhunë fizike;

• Pushteti shtetërore e ka monopolin e ushtrimit të dhunës fizike;

• Me ushtrimin e pushtetit shteti është i lidhur me të drejtën;

• Me pushtetin shtetërore manifestohet i shtetit dhe mënyrave të ushtrimit të

funksioneve të tij;

• Ekzistimi i pushteteve të tjera në një vend duhet të lejohet vetëm nga ana e shtetit;

• Ekzistojnë tri karakteristika të pushtetit shtetëror:

• 1. Dhuna,

• 2. Sovraniteti, dhe

• 3. Territorialiteti

• 1. SOVRANITETI

• 2. TERRITORIALITETI – Hapsira tokësore, ajrore, detare,

FORMAT E SHTETEVE

• Forma e sundimit:

• Forma e regjimit politik;

• Forma e rregullimit shtetëror;

1. FORMA E SUNDIMIT

• Manifestohet nga ajo se si është i organizuar – zgjedhur shefi i shtetit;

• Ekzistojnë dy (2) forma të forma të sundimit:

• A. MONARKIA dhe B. REBUBLIKA



A/ Monarkia karakterizohet:

• monarku ka privilegje të jashtëzakonshme;

• të gjitha funksionet e pushtetit janë të lidhura për personalitetin e tij;

• monarku vije në pushtet në bazë të trashëgimisë ose uzurpimit;

• politikisht nuk i nënshtrohet juridiksionit të shtetit;

• nuk i përgjigjet askujt;

• Monarkia ndahet në monarki të kufizuar dhe atë të pa kufizuar

B/ Republika karakterizohet:

• shefi i shtetit nuk ka privilegje personale;

• ka vetëm një shkallë të caktuar të pushtetit;

• Shefi i shtetit i nënshtrohet zgjedhjeve;

• Për punën e vet përgjigjet politikisht dhe juridikisht;

• Për udhëheqje të dobët mund të shkarkohet edhe para mandatit;

• Ekzistojnë dy mënyra të zgjedhjes së shefit të shtetit – k r y e t a r i t;

• Mënyra amerikane

– ku presidenti drejtpërdrejtë zgjidhet nga populli; dhe

• Mënyra evropiane

– ku presidenti nga parlamenti

2. FORMA E REGJIMIT POLITIK

• Identifikohet nga mënyra se si është i organizuar pushteti qendror në një shtet;

• Identifikohet në bazë të rregullimit të marrëdhënieve të pushtetit me popullin:

• Nga identifikimi i kësaj marrëdhënie përcaktohet se kush është bartësi politik i pushtetit

sovran;

• Nga identifikimi i këtyre marrëdhënieve më së miri përcaktohen se sa është niveli i të

drejtave demokratike në një shtet të caktuar;

• Andaj, format ë regjimeve politike në kuadër të shteteve të caktuara i ndajmë në:

• A. REGJIME DEMOKTARIKE dhe

• B. REGJIME AUTOKRATIKE

3. FORMA E RREGULLIMIT SHETËROR

• Identifikohet në bazë të faktit se si janë të rregulluara marrëdhëniet në mes të organit

qendror të shtetit dhe atyre jo qendrore – lokale

A. CENTRALIZUAR dhe

B. DECENTRALIZUAR.



E Drejta Biznesore Prezentimi nr. 5

Shteti dhe e drejta

Nocioni dhe përkufizimet e shtetit



Karakteristikat dhe veçoritë kryesore të shtetit

• Shteti si një organizate specifike, supreme shoqërore e organizuar në mënyrë – sui

generis, ka edhe karakteristikat,vecoritë dhe elementet e tij.

• Karakteristikat dhe veçoritë kryesore të shtetit janë se:

– Është organizatë shoqërore e shkallës dhe nivelit të lartë;

– Është organizatë specifike e shoqërisë, sepse ka forcën më të organizuar Brenda

territorit të vetë;

– Forca apo dhuna që ka shteti në dispozicion vehet në lëvizje kurdo që i duhet

shtetit;

– Është organizatë që funkcion kryesor nga aspekti shoqëror ka zhvillimin e

procesit të prodhimit dhe ruajtjen e tij;

– Është organizatë shoqërore e cila pervec elementeve të dhunës dhe kontrollit të

fushave të ndryshme jetësore, ushtron dhe zhvillon edhe sherbime të ndryshme

publike në interes të përgjithshëm.

Elementet kryesore të shtetit

• Elementet kryesore, që e bëjnë një vend, shtet. janë:

A. Pushteti shtetëror (sovran);

B. Popullsia dhe

C. Territori i caktuar.

• Që të tri këto elemente janë të ndërvarura reciprokisht. Kështu që mungesa e njërit prej

tyre ndikon në tërësinë e çështjes.

• Pa këto cilësi shteti i tillë në fakt, nuk trajtohet si shtet.

Rëndësia e shtetit

• Në kushtet bashkëkohore dhe demokratike të organizimit dhe funksionimi i shteti ka

ndryshuar në masë të madhe, ose do duhej ndryshuar ende, jo vetëm natyrën dhe

strukturën, por edhe karakterin dhe misionin e tij.

• Shteti sot nuk është represent dhe as prototip i dhunës.

• Nuk është aparat për destinimin dhe aplikimin e dhunës klasike.

• Shteti bashekohor, në parim sot e gjithë ditën është ose duhet të jetë institucioni më i

organizuar demokratik.

• Shteti sot po duhet të përmbushë parimet dhe konceptin e kontratës së mirënjohur

shoqërore të Zhan Zhak Rusosë.

• Kjo kontratë shoqërore bazohet në postulatin se shteti duhet të mbrojë të drejtat

natyrore të individit.

• Këto të drejta natyrore themelore dhe fundamentale janë: e drejta në jetë, në liri dhe e

drejta në pasuri.



• Në këmbim për këte mbrojtje të ofruar nga shteti, qytetari duhet t’i përmbushë disa

detyra të caktuara ndaj tij, siç janë pagesa e tatimit etj.

Shteti i së drejtës ose shteti ligjor

• E drejta rregullon funksionimin e pushtetit, përkatësisht të vetë shtetit, si një organizate

demokratike dhe shoqërore për masën, nevojat dhe kërkesat e qytetarëve.

• Ky modalitet apo tip i shtetit është pikërisht shteti ligjor ose i së drejtës, që nënkupton

organizimin (organizatën) shtetërore, funksionimi dhe shtrirja e pushtetit të së cilës,

totalisht janë të determinuara me norma juridike (me të drejtën).

E drejta dhe rendi juridik

• E drejta është sistemi i rregullave dhe normave shoqërore, që i rregullon marrëdhëniet

në mes njerëzve dhe organizatave në shoqëri të caktuar

• E drejta është faktori dhe rregullatori kryesor i rregullimit të marrëdhënieve shoqërore,

si produkt dhe rezultat i sjelljeve dhe rrethanave të shoqërisë klasore, e drejta është e

kushtëzuar nga ekzistimi i diferencave klasore dhe shtresore në mestë njerëzve.

• E drejta rregullon marrëdhëniet shoqërore, në të cilat mund të vijë, deri te cenimi i

interesit shoqëror; pra i interesit të përbashkët ose të të gjithë anëtarëve të shoqërisë.

• E drejta definohet edhe si tërësi e rregullave juridike të sjelljeve (normave).

• Norma juridike është rregull e sjelljes, të cilën e rregullon dhe sankcionon shteti.

• E drejta e një shteti është tërësi e rregullave të detyrueshme të sjelljes (dispozitive

juridike), të cilat i ka përcaktuar (sankcionuar) shteti e te cilat e bëjnë një tërësi të

gjithëmbarshme dhe të harmonizuar – sistemin juridik të shtetit përkatës.

• Sistemi juridik i një shteti nga ana tjetër është tërësi e akteve juridike, të cilët i ka

paraparë shteti e te cilët e përbëjnë një tërësi konsistente dhe koherente – rendin

juridik

• E drejta paraqet vullnetin e shtetit, gjegjësisht vullnetin e atyre që janë bartës të

funkcioneve shtetërore –

• Shprehet përmes akteve të përgjithshme (kushtetuta, ligji, aktet nënligjore) dhe përmes

akteve të veçanta juridike (aktgjykimi aktvendimi, vendimi).

• E drejta është postulat i pandashëm nga shteti, ngase shteti nuk mund të ekzistojë pa të

drejtën dhe anasjelltas. Shteti përmes së drejtës rregullon marrëdhëniet shoqërore, para se

gjithash ato marrëdhënie ku ekziston rreziku, që të vije deri te konfliktet eventuale shoqërore.



• Këto marrëdhënie janë të rëndësishme dhe me peshë për stabilitetin e vendit (rendi

publik dhe i sigurisë, bashkimi i qytetarëve, liria e shtypit dhe medieve, tatimet,

kontributet, veprat penale etj).

Rendi juridik (sistemi juridik)

• Të gjitha dispozitat (normat) juridike të një shteti e përbëjnë rendin juridik (sistemin

juridik të tij).

• Ky sistem quhet edhe sistem pozitiv-juridik i cili paraqet një tërësi të rregulluar e të

sistematizuar të të gjitha rregullave juridike. Elementet e sistemit juridik janë:

• Dega e së drejtës, norma juridike (rregulla juridike), institutet juridike etj.

• Rendi juridik rezulton nga rendi shoqëror dhe është pjesë përbërëse e tij;

• Rendi shoqëror ngërthen në vete realizimin e marrëdhënieve shoqërore përmes të

drejtës, duke përfshirë këtu të gjithë realitetin shoqëror (që nënkupton organizimin

apo tërësinë sociale, ekonomike dhe politike të një shoqërie).

• Rendi juridik ashtu sikurse edhe e drejta, duhet të jenë në pajtim të plotë me rendin

shoqëror, sepse në të kundërtën ky rend shoqëror dëmtohet deri në rrezikim dhe

atëherë, ndërhynë shteti edhe me masa të dhunës.

• Secili shtet e ka sistemin e vetë juridik dhe atë të së drejtës. Përndryshe, rendi shoqëror,

përveq rendit juridik përfshinë në vete edhe rendin ekonomik, politik, moral etj.

• Rendi juridik nga ana tjeter poashtu është kompleks. Ai përbëhet nga rendi normativ

dhe ai material.

• Rendin normativ e përbëjnë normat juridike të një shoqërie konkrete,

• Ndersa Rendin material e përbëjnë veprimet juridike të cilat i ushtrojnë subjektët e së

drejtës – personat fizikë dhe juridikë të një vendi.

• Rendi juridik është pjesë përbërëse e rendit shoqëror dhe rregullohet me të drejtën

/ose përmes së drejtës. Ai paraqet tërësinë e së drejtës se çdo shoqërie dhe sjelljet e

njerëzve të cilat rregullohen me të drejen.

• Rendin normativ, si pjesë e Rendit juridik e përbëjnë normat juridike të një shoqërie

konkrete.

• Rendin material nderkaq e përbëjnë sjelljet e njerëzve, me të cilat e drejta i nderlidhë

disa rrjedhoja juridike.

• Veprimet e njerëzve, që kanë efekt juridik, quhën veprime juridike.

• Rendi juridik i përbërë nga:

• rendi normative dhe ai material (faktik) dhe

• përbëhet nga marrëdhëniet juridike.



• Ky rend tejet i rëndësishëm, do të duhej shikuar si rend dinamik dhe dialektikë-në

zhvillimin e siper.

• Ai nuk është rrumbullakuar, përfunduar as perfeksionuar, por modifikohet dhe

avancohet në vazhdimësi.

NJOHURITË THEMELORE MBI SHTETIN

• Edhe shteti si e drejta është dukuri shoqërore, historike dhe klasore;

• Shteti është organizimi më i rëndësishëm shoqëror;

• U krijua në shoqëri ne momentin kur u ndan njerëzit me paraqitjen e pronës private;

• Shteti mori mbi vete:

mbrojë mënyrën e prodhimit ; dhe

sigurojë zhvillimin e mënyrave të prodhimit;

• Siguron qeverisjen e klasës sunduese;

• Është person juridik;

• Posedon monopolin e ushtrimit të dhunës fizike;

• Është pushtet sovran;

• Funksioni i tij është që të mbrojë dhe ruaj mënyrën e caktuar të prodhimtarisë;

• Është bashkësi e cila vepron në një territor të caktuar;

• Për rregullimin e marrëdhënieve shoqëror e përdor edhe dhunën;

• Dominon në zgjedhje e problemeve kapitale shoqërore – ekonomike;

VEPRIMTARIA DHE FUNSKIONI I SHTETIT

• Të gjitha aktivitetet të cilat i ushtron shteti konsiderohen

» të brendshme – nacionale;

» të jashtme – ndërkombëtare;

• Veprimtaritë e caktuara që të ushtrojë pushtetin shtetëror;

– FUNKSIONET E BRENDSHME TË SHTETIT JANË:

• 1. Funksioni Legjislativ

• 2. Funksioni gjyqësor

• 3. Funksioni administrativ

• FUNKSIONITE E JASHTME TË SHETIT JANË:

• 1. Funksioni i mbrojtjes;

• 2. Funksioni i agresionit;

• 3. Funksioni i koekzistencës paqësore.



PUSHTETI SHTETËROR

• Shteti si organizata më e fuqishme është e krijuar që të ushtrojë pushtet;

• Pushteti është dukuri shoqërore dhe është i lidhur për shoqërinë njerëzore;

• Pushteti shtetëror karakterizohet me dhunë respektivisht dhunë fizike;

• Pushteti shtetërore e ka monopolin e ushtrimit të dhunës fizike;

• Me ushtrimin e pushtetit shteti është i lidhur me të drejtën;

• Me pushtetin shtetërore manifestohet i shtetit dhe mënyrave të ushtrimit të

funksioneve të tij;

• Ekzistimi i pushteteve të tjera në një vend duhet të lejohet vetëm nga ana e shtetit;

FORMAT E SHTETEVE

• Forma e sundimit:

• Forma e regjimit politik;

• Forma e rregullimit shtetëror;

1. FORMA E SUNDIMIT

• Manifestohet nga ajo se si është i organizuar – zgjedhur shefi i shtetit;

• Ekzistojnë dy (2) forma të forma të sundimit:

• A. MONARKIA dhe B. REBUBLIKA

A/ Monarkia karakterizohet:

• Monarku ka privilegje të jashtëzakonshme;

• të gjitha funksionet e pushtetit janë të lidhura për personalitetin e tij;

• monarku vije në pushtet në bazë të trashëgimisë ose uzurpimit;

• politikisht nuk i nënshtrohet juridiksionit të shtetit;

• nuk i përgjigjet askujt;

• Monarkia ndahet në monarki të kufizuar dhe atë të pa kufizuar

B/ Republika karakterizohet:

• Shefi i shtetit nuk ka privilegje personale;

• ka vetëm një shkallë të caktuar të pushtetit;

• Shefi i shtetit i nënshtrohet zgjedhjeve;

• Për punën e vet përgjigjet politikisht dhe juridikisht;

• Për udhëheqje të dobët mund të shkarkohet edhe para mandatit;

• Ekzistojnë dy mënyra të zgjedhjes së shefit të shtetit – k r y e t a r i t;

• Mënyra amerikane

– ku presidenti drejtpërdrejtë zgjidhet nga populli; dhe

• Mënyra evropiane

– ku presidenti nga parlamenti.



2. FORMA E REGJIMIT POLITIK

• Identifikohet nga mënyra se si është i organizuar pushteti qendror në një shtet;

• Identifikohet në bazë të rregullimit të marrëdhënieve të pushtetit me popullin:

• Nga identifikimi i kësaj marrëdhënie përcaktohet se kush është bartësi politik i pushtetit

sovran;

• Nga identifikimi i këtyre marrëdhënieve më së miri përcaktohen se sa është niveli i të

drejtave demokratike në një shtet të caktuar;

• Andaj, format ë regjimeve politike në kuadër të shteteve të caktuara i ndajmë në:

• A. REGJIME DEMOKTARIKE dhe

• B. REGJIME AUTOKRATIKE

3. FORMA E RREGULLIMIT SHETËROR

• Identifikohet në bazë të faktit se si janë të rregulluara marrëdhëniet në mes të organit

qendror të shtetit dhe atyre jo qendrore – lokale

A. CENTRALIZUAR dhe

B. DECENTRALIZUAR



SISTEMI I DREJTËSISË NË REPUBLIKËN E KOSOVËS

Prezentim



• Zhvillimet historike në dhe përreth Kosovës, në etapa të ndryshme kohore, kanë

imponuar edhe specifikat e organizimit të pushteteve në Kosovë, varësisht nga

karakteristikat e autoriteteve që kanë sunduar territorin e Kosovës gjatë historisë.

• Megjithatë, nga koha e organizimit politiko –ushtarak të Lidhjes së Prizrenit (1878) e gjer

në përfundimin e Luftës së fundit ne vititn 1999, në Kosovë realisht mund të flitet

përorganizim të sistemit gjyqësor në nivel të institucioneve vendore.

Etapat me te rendesishme te zhvillimit te sistemit gjyqesor ne Kosove

• GJYQËSI NË KOSOVË NGA VITI 1945 DERI NË KUSHTETUTËN E VITIT 1974

• RRËNIMI I SISTEMIT GJYQËSOR NË KOSOVË GJATË VITEVE TË 90' TË SHEKULLIT XX

• KRIJIMI I SISTEMIT GJYQËSOR NGA PASLUFTA E VITIT 1999 DERI ME SHPALLJEN E

PAVARËSISË NË VITIN 2008

ORGANIZIMI I SISTEMIT GJYQËSOR SIPAS KUSHTETUTËS SË REPUBLIKËS SË KOSOVËS

• Pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës në shkurt të vitit 2008, dhe me miratimin e

Kushtetutës së Kosovës, organizimit të sistemit të drejtësisë i kushtohet një kapitull i

veçantë (VII) ku nga neni 102-108 janë të sanksionuara parimet e përgjithshme të

sistemit gjyqësor, organizimi, juridiksioni, përfshirë këtu;

• Këshilli Gjyqësor i Kosovës si organ përgjegjës, i cili siguron pavarësinë dhe paanësinë e

sistemit gjyqësor, derisa rregullimin strukturor të gjykatave e ka lënë të vendoset me

Ligj të veçantë.

• Në korrik të vitit 2010 aprovohet Ligji për Gjykata Nr. 03/L-199 i cila përcakton sistemin

e gjykatave të Republikës së Kosovës të përbërë nga:

• Gjykatat Themelore, Gjykata e Apelit dhe Gjykata Supreme.

• Pjesë e sistemit gjyqësor të Republikës së Kosovës janë edhe Gjyqtarët e EULEX-it,

funksioni dhe kompetenca e të cilëve është e përcaktuar sipas Ligjit Nr .03/L-053.

• Fillimi i zbatimit të Ligjit për Gjykatat, ka nisur me operacionalizimin e plotë në janar të

vitit 2013, paraqet fillimin e një periudhe të re në procesin e reformimit dhe strukturimit

të gjyqësorit të Kosovës, në një sistem më bashkëkohorë dhe më efikas në ndarjen e

shërbimeve për qytetarë të Kosovës.

Sistemi i gjykatave i Republikës së Kosovës përbëhet nga:

• Gjykatat Themelore,

• Gjykata e Apelit dhe

• Gjykata Supreme

http://www.gjykatasupreme-ks.org/beta/?cid=1,25









• Gjykatat Themelore janë gjykata të shkallës së parë në territorin e R.K. Sipas Ligjit për

Gjykata funksionojnë shtatë Gjykata Themelore: e Prishtinës, Gjilanit, Prizrenit,

Gjakovë, Pejës, Ferizajt dhe e Mitrovicës, dhe përveç selisë kryesore, secila Gjykatë

Themelore ka degët e veta.

• Gjykata e Apelit funksionon si gjykatë e shkallës së dytë, me juridiksion territorial në

gjithë Republikën e Kosovës. Selia e Gjykatës së Apelit është në Prishtinë.

• Gjykata Supreme e Kosovës është instanca më e lartë gjyqësore në Kosovë dhe ka

juridiksion në gjithë territorin e Republikës së Kosovës. Gjykata Supreme përfshin

kolegjin e apelit të Agjencionit Kosovar të Pronës si dhe Dhomën e Posaçme të Gjykatës

Supreme, gjyqtarët e së cilës janë pjesë e Gjykatës Supreme. Selia e Gjykatës Supreme

është në Prishtinë.

Organizimi i Brendshëm i Gjykatës Themelore – funksional

• Departamenti për Çështjet Ekonomike që vepron në Gjykatën Themelore në

Prishtinës, për gjithë territorin e Republikës së Kosovës;






• Departamenti për Çështjet Administrative që vepron në Gjykatën Themelore në

Prishtinës, për gjithë territorin e Republikës së Kosovës;

• Departamenti për Krimet e Rënda që vepron në selinë e secilës Gjykatë Themelore;

• Departamenti i Përgjithshëm që vepron në selinë e secilës Gjykatë Themelore, si dhe

në secilën degë të Gjykatës Themelore;

• Departamenti për të Mitur, që vepron në kuadër të gjykatave themelore.

Departamenti për çështje ekonomike i Gjykatës Themelore

• Departamenti për Çështje Ekonomike i Gjykatës Themelore është kompetent për

çështjet në vijim:

– kontestet ndërmjet personave juridik vendor dhe të huaj lidhur me çështjet e

tyre afariste;

– riorganizim, falimentim dhe shuarjen e personave juridik, nëse me ligj nuk

përcaktohet ndryshe;

– kontestet lidhur me pengimin e posedimit, me përjashtim të pronës së

paluajtshme, ndërmjet palëve të cekura në nën-paragrafi 1.1. të këtij paragrafi;

– kontestet lidhur me cenimin e konkurrencës, keqpërdorim apo monopolizim

dhe pozitën dominuese në treg si dhe marrëveshjet monopoliste;

– mbrojtjen e të drejtave pronësore dhe të pronës intelektuale.

– kontestet midis kompanive të aviacionit, për të cilat zbatohet Ligji mbi

Kompanitë e Aviacionit, duke përjashtuar kontestet lidhur me të

drejtat e udhëtarëve;

– çështje të tjera të parapara me ligj.

• Të gjitha çështjet në Departamentin për Çështje Ekonomike të Gjykatës Themelore

gjykohen nga një (1) gjyqtar profesionist, përpos nëse me ligj nuk parashihet ndryshe.

Ish –Gjykata ekonomike e Kosoves

• Gjykata ekonomike e Kosoves në Prishtinë funksionin e vet gjyqësor deri me 31.12.2012

e ka ushtruar në bazë të Ligjit mbi gjykatat, të vitit 1978. Sipas këtij Ligji, i cili eshte

shfuqizuar , Gjykata ekonomike ka pasur keto kompetenca:

• Shkallën e parë të gjykimeve, e cila përfshinë tutje:

Deliktet ekonomike të cilat i shkaktojnë personat juridik;

Konfliktet ekonomike që kanë të bëjnë me mbrojtjen dhe përdorimin e

shpikjeve, mostrave, modeleve dhe vulave metalike, të drejtën për përdorimin e

firmës si dhe konfliktet nga konkurrenca jolojale dhe e drejta e autorit;

Zbatimi i procedurave të falimentimit të dhunshëm dhe likuidimit të rregullt, si

dhe të gjitha konfliktet që lindin me rasti ne zbatimit të këtyre procedurave, pa

marrë parasysh cilësinë e personave ndërgjyqësor;



Vendosja dhe zbatimi i ekzekutimit të vendimeve të marra nga gjykata në

shkallën e parë;

• Me ardhjen e tregon tregtisë zgjedhur dhe veprimtari të tjera ekonomike, në kuadër të

sistemit të dhomës dhe në bashkëpunim me Dhomën e Tregtisë së Jashtme;

• Krijimi dhe promovimi i publikimeve të marketingut, broshurave, CD ROM – ve për

anëtarë individualë, grupit nga degë të ndryshme, ose për të përfaqësuar të gjithë

strukturën ekonomike;

• Burimet e mundshme të financimit dhe kushtet e tyre;

• Një teknologjike dhe të tjera novacione;

• Oferta dhe kërkesa në shtëpi dhe jashtë vendit;

• Ligjet dhe rregullat në fushën e marrëdhënieve ekonomike ndërkombëtare;

• Lëshimi i dokumenteve në pajtim me autoritetet publike;

• Aktivitete të tjera profesionale dhe të organizuar dhe detyrat sipas anëtarëve.



Prezentimi 7

ODA EKONOMIKE E KOSOVËS



ODA EKONOMIKE E KOSOVËS (OAK)

• Oda Ekonomike e Kosovës është asociacioni i biznesit ne Kosove.

• Themeluar ne vitin 1962 prej Parlamentit te Kosovës, OEK është përfaqësuesi i vetëm

ligjor i interesave te komunitetit te biznesit.

• Oda Ekonomike e Kosovës është një organizate jo-profitabile, e pavarur dhe

profesionale e cila lobon dhe punon me qëllimin kryesor te zhvillimit te ekonomisë se

tregut, ndermarresisë dhe rritjes se aftësive konkurruese te anëtarëve te saj.

• OEK është e angazhuar te mbroje dhe përfaqësoje ne mënyrën me te mire te

mundshme interesat e anëtarëve te saj, te këshillojë bizneset fillestare , te ju jap

asistence profesionale anëtarëve te saj dhe ne veçanti te promovoje investimet dhe

zhvillimin ekonomik te Kosovës.

• Prezenca e OEK ne te gjithë Kosovën është e vendosur nëpërmjet zyrave te saj

regjionale ne Gjilan, Ferizaj, Prizren, Gjakove,Peje dhe Mitrovice.

• Sipas ligjit mbi Oden Ekonomike te Kosovës, anëtarësimi behet ne baza vullnetare.

• OEK perbehet prej 4 departamenteve, rreth 40 shoqatave sektoriale dhe rreth 20000

anëtarëve.

• Anëtaret e Odes operojnë ne sektorë te ndryshëm te ekonomisë duke përfshirë sektorin

e Teknologjisë, Telekomunikacionit , Ndërtimtarisë, Bankave dhe Kompanive te

Sigurimit, Përpunimit te metaleve , Përpunimit te Drurit, Prodhimit dhe Përpunimit te

ushqimit dhe pijeve etj.

• Me qellim te ofrimit te shërbimeve me cilësi dhe profesionalistet, Oda Ekonomike e

Kosovës është certifikuar me ISO 9001-2008 dhe është e angazhuar te implementoje

praktika te mira menaxheriale dhe te ofroje shërbime qe përmbushin kërkesat e

anëtarëve

Vizioni, Misioni dhe Qëllimet

• Vizioni:

“ME ODEN EKONOMIKE TE KOSOVES, PER NJE EKONOMI TE FUQISHME NE KOSOVE”

Misioni:

“ Ne përputhshmëri me standardet ndërkombëtare dhe praktikat e mira te lehtësojë,

loboje dhe përfaqësoje për një komunitet biznesi konkurrues dhe ekonomi te fuqishme

ne Kosove”

Qëllimet:

- Ofrimi i shërbimeve cilësore ne baze te kërkesave te anëtarëve / klientëve



- Rritja e Prezencës se OEK ne proceset e rëndësishme ekonomike sociale

- Mbajtja e stabilitetit financiar.

KONCEPTI I ORGANIZIMI DHE AKTIVITETET

• Shoqatat profesionale në kryerjen e detyrave dhe të përfaqësojë interesat e të gjitha

aktiviteteve në kuadrin e saj;

• Departamentet do të kryejnë detyrat dhe përfaqësimin e interesave të disa shoqatave

në përbërjen e vet;

• Organet e Odës (Kuvendit, Bordit Ekzekutiv, Bordi Mbikëqyrës dhe Presidenti), mbulon

çështjen e të gjithë sektorët dhe përfaqësojnë interesat e të gjithë anëtarëve të

Dhomës.

ROLI DHE DETYAR E ODES EKONOMIKE / ROLI FILLESTAR

• Legjitime të përfaqësojë dhe mbrojë interesat e anëtarëve të Dhomës para autoritetit

legjislativ dhe ekzekutiv dhe administrata në, miratimin përgatitjen dhe zbatimin e

ligjeve dhe rregulloreve në fushën e biznesit;

• Nxitja e zhvillimit ekonomik dhe ndërmarrësi;

• Ecuria e autoriteteve publike (certifikatën e origjinës, certifikimin e thirrjeve të biznesit

për partnerët e biznesit, certifikatat e anëtarësimit në Dhomën dhe të tjerët.)

• Dhe aktivitete të tjera që synojnë rritjen e efikasitetit të anëtarëve të saj dhe përfshirjen

e tyre të suksesshme në flukset tregtare (shkenca kompjuterike, edukim, programe

zhvillimi dhe projekte, të sistemit të cilësisë në anëtarë të Dhomës,

• standardizimi i produkteve dhe shërbimeve, masa për të mbrojtur prodhimin vendas,

dhe profesional, ndihmë organizative, marketing dhe promovuese dhe të tjera për

anëtarët).

ANËTARËT E ODËS DHE TË ANËTARËSIMIT

• Të gjitha subjektet e biznesit të regjistruar me seli në Republikën e Kosovës;

• Duke u bashkuar me anëtarësimin e secilit anëtar ofron: anëtarësimit të barabartë në

sistemin e dhomës, të drejtën për të marrë pjesë në zgjedhjen e përfaqësuesve në të

gjitha format e organizimit dhomës, të drejtën për të përdorur të gjithë sistemin e

mundshme dhomë, të drejtën për të marrë pjesë në të gjitha format dhe të gjitha

programet e punës të sistemit dhomë, të drejtën për të përdorur të gjitha rezultatet e

sistemin e dhomës së aktiviteteve dhe programeve të asistencës, të drejtën e

përfaqësimit legjitim në subjektet e pushtetin legjislativ dhe ekzekutiv, dhe përfaqësim

për bizneset dhe shoqatat e tjera, etj;



• Vendimi i Odës së Tregtisë në bazë të kritereve të rënë dakord për të përcaktuar

marrëdhëniet dhe shuma e pagesës unike e anëtarësimit mujore duke marrë parasysh

fuqinë ekonomike të anëtarëve.

ANËTARËT E ODËS

• Ata kanë një agjentë të ligjshme dhe kompetent para se pushtetin legjislativ dhe

ekzekutiv, dhe përfaqësim në shtëpi dhe jashtë vendit, kanë shoqatat e tyre të

organizimit në përfaqësimin dhe realizimin e objektivave të saj të biznesit;

• Mund të bëjë një ndikim të rëndësishëm në krijimin e një mjedisi të favorshëm për

biznesin dhe të suksesshëm të biznesit;

• Ata kanë shoqatën e tyre në dispozicion në çdo lloj asistence teknike dhe organizimin e

të gjitha llojet e ngjarjeve ekonomike me interes të përbashkët apo individual;

• Ata kanë një infrastrukturë të plotë në dispozicion në zbatimin e të gjitha llojet e

aktiviteteve, pozita harmonizimin dhe artikulimin e interesave;

• Për anëtarët e biznesit është kryer një funksion publik në kushte të favorshme.

SHËRBIMET TEKNIKE

(ofrojnë ndihmë, këshilla dhe informata)

• Nëpërmjet programeve të edukimit;

• Konferenca profesionale, tryeza të rrumbullakëta dhe simpoziume, prezantime

projekteve makro dhe si;

• Anëtarët në përgatitjen e programeve të zhvillimit, të regjistrimit të ndërmarrjeve të

reja, etj;

• Marketing dhe aktivitetet promovuese për anëtarët;

• Përgatitja dhe organizimi i anëtarëve në shfaqje në panaire, ekspozita dhe forma të tjera

të prezantimit;

• Ndërtimi i partneriteteve me të biznesit ndërkombëtar, rajonal / dhomat e tregtisë;

• Organizimi dhe pranimin e vizitave të delegacioneve të biznesit të rajoneve të tjera dhe

vende të tjera, dhe komunikimet krijimin e biznesit me anëtarët të interesuar;

• Me ardhjen e tregon tregtisë zgjedhur dhe veprimtari të tjera ekonomike, në kuadër të

sistemit të dhomës dhe në bashkëpunim me Dhomën e Tregtisë së Jashtme;

• Krijimi dhe promovimi i publikimeve të marketingut, broshurave, CD ROM – ve për

anëtarë individualë, grupit nga degë të ndryshme, ose për të përfaqësuar të gjithë

strukturën ekonomike;

• Burimet e mundshme të financimit dhe kushtet e tyre;

• Një teknologjike dhe të tjera novacione;

• Oferta dhe kërkesa në shtëpi dhe jashtë vendit;



• Ligjet dhe rregullat në fushën e marrëdhënieve ekonomike ndërkombëtare;

• Lëshimi i dokumenteve në pajtim me autoritetet publike;

• Aktivitete të tjera profesionale dhe të organizuar dhe detyrat sipas anëtarëve.

PUBLIKIMET

• - Gazeta e Odës

• - Periodike, katalogje, etj;

Arbitrazha

• Tribunali i përhershëm i arbitrazhit i cili funksionon në kuadër të Odës Ekonomike të

Kosovës, është institucion i cili ka autorizim publik për ofrimin e shërbimeve të

arbitrazhit.

• Arbitrazhi është një nga mënyrat alternative dhe më efikase të zgjidhjes së kontesteve,

në kohën kur bizneset janë të interesuara në zgjedhjen e shpejtë dhe jo-burokratike të

kontesteve.

• Tribunalet e arbitrazheve nëpër botë janë ato të cilat zgjidhin kontestet më të

komplikuara dhe me vlera më të mëdha. Transparenca, konfidencialiteti, dhe mjetet e

kontrollit të procedurës nga palët janë vetëm disa nga përparësitë të cilat i ofron

arbitrazhi.

• Për më shumë informata vizitojeni ueb faqen: www.kosovo-arbitration.com

http://www.oek-kcc.org/2013/sq/arbitrazha

http://www.kosovo-arbitration.com/







Në përgjithësi për Ndërmarrjet

(Organizatat ose Formacionet Biznesore)

E Drejta Biznesore



• Çdo ndërmarrje e regjistruar më ligj është organizatë e pavarur dhe i ka organet e veta

dhe pasurinë e që vet harton politikën dhe strategjinë e zhvillimit, me emrin e vet merr

pjesë në qarkullimin afarist dhe vet vendos rreth ndryshimeve eventuale rreth pozitës së

vet.

• Sipas formave të pronësisë, ndërmarrjet mund të jetë:

• Publike

• shoqërore,

• të përziera dhe

• private

KUPTIMI I NDËRMARRJES

• Të gjitha vendet duke iu përshtatur standardeve dhe kushteve të ekonomisë së tregut

synojnë, që përmes ligjeve të vet, sa më saktë dhe drejtë, të definojnë ndërmarrjen si

subjekt juridik e cila ka për qëllim zhvillimin e veprimtarisë së caktuar dhe arritjen e

profitit.

• Me veprimtarinë të cilën e zhvillon një ndërmarrje nënkuptojmë qëllimin rreth

prodhimit, afarizmit dhe ofrimit të shërbimeve në treg.

• Të gjitha vendet duke iu përshtatur standardeve dhe kushteve të ekonomisë së tregut

synojnë, që përmes ligjeve të vet, sa më saktë dhe drejtë, të definojnë ndërmarrjen si

subjekt juridik e cila ka për qëllim zhvillimin e veprimtarisë së caktuar dhe arritjen e

profitit.

• Me veprimtarinë të cilën e zhvillon një ndërmarrje nënkuptojmë qëllimin rreth

prodhimit, afarizmit dhe ofrimit të shërbimeve në treg.

• Me ndërmarrja kuptojmë një numër të caktuar të njerëzve (pronarëve dhe punëtorëve)

të cilët e mund te kanë cilësinë e personit juridik.

• Ndërmarrja ka statutin e subjektit të veçantë juridik, pozitë kjo pa të cilën nuk ka

mundësi që të merr pjesë në marrëdhëniet juridiko-ekonomike në treg.

• Ndërmarrjet, në përputhshmëri me dispozitat ligjore, kanë mundësi që të zhvillojnë një

ose disa veprimtari.

• Qëllimi themelor për të cilin vepron ndërmarrja është krijimi i profitit.

• Ndërmarrjet të cilat nuk arrin që të funksionojnë dhe të sigurojnë profit rrezikojnë të

likuidohen ose falimentohet tërësisht.

• Shoqëritë ekonomike ose tregtare sipas themelimit ndahen në:

A. shoqëri me bashkim personal dhe

B. shoqëri me bashkimin e kapitalit.

Shoqëritë e bashkimit personal janë: shoqëritë komandite dhe shoqëritë ortakie.



Shoqëritë me bashkimin e kapitalit janë: shoqëritë aksionare dhe shoqëritë më

përgjegjësi të kufizuar.

Ndërmarrjet sipas madhësisë varën nga numri i të punësuarve. Në bazë të këtij kriteri

ndërmarrjet ndahen në:

ndërmarrje të vogla (deri në 50 punëtor),

ndërmarrje të mesme (nga 50 deri në 250 të punësuar) dhe

ndërmarrje të mëdha (mbi 250 punëtor).

• Sipas shtetësisë së investitorëve të kapitalit ndërmarrja ndahet në:

– vendore (me investimin e kapitalit nga personat fizikë dhe juridikë vendor),

– ndërkombëtare (me investimin e kapitalit nga personat fizikë dhe juridikë nga

vendet e jashtme) dhe

– të përzier (me investimin e kapitalit nga personat fizikë dhe juridikë të vendit dhe

atyre të jashtëm).

• Sipas ligjit ndërmarrje mund të themelojnë personat fizikë dhe personat juridikë.

Zakonisht personat fizikë mund të themelojnë:

– shoqëri ortakrie,

– shoqëri komandite,

– shoqëri aksionare dhe

– shoqëri me përgjegjësi të kufizuar.

• Personat juridikë mund të themelojnë;

– shoqëri aksionare,

– shoqëri me përgjegjësi të kufizuar dhe

– shoqëri komandite në pronësi të komanditorit.

• Shteti mund të themelojë ndërmarrje publike.

• Subjektet fizike dhe juridike ndërkombëtare mund të themelojnë;

– ndërmarrje në territorin e vendit duke i respektuar dispozitat ligjore dhe

rregulloret konkrete të cilat e rregullojnë këtë procedurë.

• Sipas marrëveshjes për themelimin e ndërmarrjes ndërmarrjes i përcaktohen:

– Themeluesit dhe nënshkrimi i tyre, formën e pronësisë, shumën e mjeteve

financiare, udhëheqjen e ndërmarrjes, afarizmin lidhur me humbjen dhe fitimin,

gjykatën kompetente për zgjidhjen e kontesteve eventuale etj.

• Për ndryshim nga legjislacioni aktual, sipas disa ligjeve të vendeve të ndryshme për

themelimin e ndërmarrjeve, mund të vërehen ndryshime të vogla lidhur me përmbajtjen

elementeve esenciale të aktit të themelimit.



• Akti i themelimit ose kontrata për themelimin e ndërmarrjes duhet të jetë në formë të

shkruar.

• Investimet e themeluesve në ndërmarrje mund të jenë në formë të

parave,

sendeve dhe

të drejtave, ndërsa të shoqëritë individuale puna ose shërbimet e ofruara.

Investimet që nuk janë para të cilat investohen në ndërmarrje, vlerësohen sipas

personit që ka detyrime zyrtare me qëllim të vlerësimit, sigurimit dhe mbrojtjes së tyre.

INDIVIDUALITETI I NDËRMARRJES

• Ndërmarrjet ose shoqeria duhet që të dallohen nga njëra tjetra dhe të kenë

karakteristikat e caktuara individuale.

• Sipas rregullores së Ligjit mbi shoqëritë tregtare për bizniset në Kosovë, karakteristikat e

ndërmarrjeve duhet të jenë:

firma,

selia dhe

veprimtaria.

KUSHTET PËR NDËRPRERJEN VEPRIMTARISË SË NDËRMARRJES

• Ndërmarrja veprimtarinë e vet e ndërprenë;

• nëse i është shqiptuar masa e ndalimit të ushtrimit të veprimtarisë;

• nëse ndërpriten kushtet dhe shkaqet e që e arsyetojnë ekzistimin e ndërmarrjes;

• me kalimin e kohës së kontraktuar për zhvillimin e veprimtarisë;

• me vendimin e kuvendit ose të anëtarëve themelues;

• nëse numri i anëtrarëve vjen deri në një;

• nëse me vendim të gjykatës kompetente vërtetohet inekzistenca e saj në regjistr;

• nëse nuk zhvillon veprimtari me gjatë se afati që është përcaktuar sipas ligjit;

• falimentim;

• nëse kapitlai fillestar zvogëlohet më shumë se minimumi i duhur;

• me lidhjen me ndërmarrje tjera ose me ndarje;

• dhe në raste tjera të cilat i parashikon ligji.

• Ndërmarrja e humbë cilësinë e personit juridik me rastin e shlyerjes nga regjistri.

• Ndërmarrësi mund të ndërpresë zhvillimin e veprimtarisë:

• lajmërimin e shkruar;

• nëse ndërpriten kushtet dhe shkaqet e që e arsyetojnë ndërprerjen e veprimtarisë së

ndërmarrjes;

• me kalimin e kohës që është kontraktuar dhe përcaktuar në regjistër;



• me humbjen e aftësisë për të vepruar;

• me vdekje;

• nëse nuk e zhvillon veprimtarinë më gjatë se afati i përcaktuar ligjor;

• me ndalimin e ushtrimit të veprimtarisë;

• anulimin e vendimit dhe regjistrimin në regjistër;

• dhe raste të tjera të cilat i parasheh ligji.



Ndërmarrjet

(Organizatat Biznesore – Formacionet)

në Republikën e Kosovës



Baza ligjore

• Burimet juridike me te cilat rregullohet themelimi, regjistrimi dhe veprimtaria e

organizatave (ndermarrjeve) biznesore jane:

• LIGJI SHOQËRITË TREGTARE Nr. 02/L-123

• Ligji PËR NDËRMARRJET PUBLIKE Nr. 03/L-087

LIGJI PËR NDËRMARRJET PUBLIKE Nr. 03/L-087

• Ky ligj përcakton kornizën ligjore lidhur me pronësinë e Ndërmarrjeve Publike dhe

qeverisjen e tyre korporative në përputhje me parimet e njohura ndërkombëtare për

qeverisjen korporative të ndërmarrjeve publike.

• Te gjitha ndërmarrjet publike janë ne pronësi te qeverise ose te qeverive lokale;

• Të gjitha NP do të organizohen si Shoqëri Aksionare në përputhje me ligjin në fuqi mbi

shoqëritë tregtare.

• Të gjitha interesat pronësore në një NP do të përfaqësohen me aksione dhe të gjitha

këto aksione duhet të jenë të regjistruara.

Ushtrimi i të Drejtave të Aksionarit

• Qeveria ka kompetencën ekskluzive për ushtrimin e të drejtave të aksionarit të

Republikës së Kosovës në NP-të Qendrore.

• Qeveria do të vendos mbi këto çështje me shumicë të thjeshtë votash.

• Me qëllim të përgatitjes së debatit në Qeveri, një komision i zgjedhur i Ministrave

paraqet propozime ose vërejtje mbi këto çështje.

• Kur një komunë është aksionar në një NP Lokale, të drejtat e saj të aksionarit do të

ushtrohet nga një Komision Komunal i Aksionarëve

Mbikëqyrja nga Aksionarët dhe Njësia për Politikat dhe Monitorimin e NP-ve

• Aksionari(ët) e një NP do të ushtrojë mbikëqyrje të vazhdueshme dhe rigoroze të

veprimtarisë së Bordit të Drejtorëve dhe Komisioneve të Auditimit të NP-së në fjalë.

• Qeveria i përgjigjet Kuvendit për mënyrën në të cilën ajo, Ministri dhe Njësia për

Politikat dhe Monitorimin e NP i ushtrojë kompetencat dhe përgjegjësitë të cilat u janë

dhënë me këtë ligj.

• Qeveria do t’i raportojë Kuvendit në bazë vjetore mbi performancën e këtyre

autorizimeve dhe përgjegjësve si dhe mbi arritjen e objektivave të përcaktuara në

politikën e pronësisë të përcaktuar në ligji.

Shitja e Aksioneve

• Aksionet në një NP Qendrore mund të shiten lirisht nëse Qeveria miraton një vendim

me shkrim me të cilin autorizohet një Komision Qeveritar për Privatizim për të vazhduar



me tenderimin dhe shitjen e aksioneve, me kusht që ky vendim të miratohet me

shumicë të thjeshtë votash nga Kuvendi i Kosovës.

• Pas miratimit të këtij vendimi nga Qeveria dhe Kuvendi, Komisioni Qeveritar për

Privatizim është i autorizuar të kryejë një tender dhe t’i shesë aksionet në fjalë.

Themelimi i Ndërmarrjeve të reja Publike

• Ne baze te këtij ligji, çdo ndërmarrje e re publike mund të themelohet vetëm nëse kjo

autorizohet me një vendim të Qeverisë.

• Ndërmarrja e re publike do të jetë NP Qendrore, përveç nëse shprehimisht përcaktohet

ndryshe në ligjin e sipër cekur,

• Ne baze te këtij Ligji përcaktohen edhe:

– Zgjedhja e Drejtorëve të NP Qendrore

– Zgjedhja e Drejtorëve të NP Lokale

– Kushtet e Kualifikimit dhe Përshtatshmërisë Profesionale

– Mbikëqyrja nga Bordi i Drejtorëve

– Dhe cështje tjera te rëndësishme

LIGJI Nr. 02/L-123

PËR SHOQËRITË TREGTARE

Qëllimi i këtij ligji është që:

a) të përcaktojë llojet e shoqërive tregtare përmes së cilave mund të zhvillohen

veprimtaritë tregtare në Kosovë;

b) të caktojë kushtet e zbatueshme të regjistrimit, për secilin lloj të shoqërive tregtare;

c) të përcaktojë, për secilin lloj të shoqërive tregtare, dispozitat ligjore për kapacitetin dhe

strukturën juridike si dhe të drejtat dhe detyrimet e pronarëve, menaxherëve,

drejtorëve, përfaqësuesve juridik dhe palëve të treta; dhe

d) të përcaktojë dispozitat ligjore të cilat nxisin dhe lehtësojnë themelimin, funksionimin

dhe shpërbërjen e rregullt dhe efektive të shoqërive tregtare.

Përkufizimet

• “Kompani” do të thotë një shoqëri aksionare ose shoqëri me përgjegjësi të kufizuar që

është themeluar në Kosovë.

• “Ministria” do të thotë Ministria e Tregtisë dhe e Industrisë.

• “Ministri” do të thotë Ministri i Ministrisë së Tregtisë dhe të Industrisë.

• “Person i Autorizuar” ka kuptimin e përcaktuar në paragrafin 13.7 ose, nëse është e

zbatueshme, në paragrafin 13.8 të këtij ligji.

• “Shoqëri Tregtare e Kosovës” është term i përgjithshëm që do të thotë dhe përfshin

çfarëdo lloji të shoqërisë tregtare të themeluar në Kosovë sipas këtij ligji, p.sh



Ndërmarrjet individuale, shoqëritë kolektive, shoqëritë komandite, shoqëritë me

përgjegjësi të kufizuar dhe shoqëritë aksionare.

• “Shoqëria e Huaj Tregtare” është term i përgjithshëm i cili nënkupton një shoqëri (i) që

është themeluar dhe aktualisht ekziston sipas një ligji të një jurisdiksioni jashtë Kosovës,

• “Veprimtaria tregtare” do të thotë çdo lloj aktiviteti të rregullt ose të aktivitet të

përsëritur I cili përfshin ofrimin, sigurimin ose prodhimin e mallrave, shërbimeve, pronës

dhe/ose punëve për një person ose shoqëri, në këmbim ose në pritje të çfarëdo lloj

pagese

Neni 4 ; Llojet e Shoqërive Tregtare të Kosovës

• Një shoqëri tregtare mund të themelohet në Kosovë si:

A. ndërmarrje individuale,

B. shoqëri kolektive,

C. shoqëri komandite,

D. shoqëri me përgjegjësi të kufizuar ose

E. shoqëri aksionare.

Neni 5 - Qëllimet e Lejuara

• Shoqëria tregtare mund të themelohet dhe regjistrohet për çfarëdo qëllimi të ligjshëm

dhe mund të kryejë çfarëdo veprimtarie të ligjshme.

• Çdo person, shoqëri ose grup i përbërë nga një ose më shumë persona dhe/ose shoqëri

mund të themelojë dhe regjistrojë një shoqëri tregtare.

Biznesi – Ndërmarrja individuale

• është formë e organizimit biznesor, pa cilësi të personit juridik.

• Personi i cili është pronar i një ndërmarrje individuale, qoftë të regjistruar apo jo, ka

përgjegjësi të pakufizuar personale, për të gjitha borxhet dhe detyrimet tjera, të

shkaktuara ose të imponuara nga ligji ose kontrata në lidhje me atë biznes a ndërmarrje

individuale (neni 48 i ligjit).

• Përgjegjësia e plotë dhe e pakufizuar përfshinë pronën dhe të gjitha llojet e tjera të

mjeteve dhe kapitaleve, të cilat personi përgjegjës i ka në pronësi të drejtpërdrejt ose të

tërthortë; pavarësisht se prona dhe kapitalet e tilla shfrytëzohen për qëllime biznesore-

afariste, personale apo shtëpiake (neni 48 I Ligjit).

Shoqëria kolektive ose partneritetit të përgjithshëm- ortakëror

• Shoqëria kolektive themelohet në përputhje me ligjin mbi organizatat biznesore .



• Shoqëria kolektive ose e partneritetit të përgjithshëm, në pikëpamje juridike, mund të

ekzistojë dhe veprojë, në qoftë se dy e më shumë persona dhe/ose shoqëri,

bashkëpunojnë në mes tyre, me qëllim të ushtrimit të veprimtarisë biznesore,

pavarësisht nga fakti se bashkëpunimi i tillë mbështetet në një kontratë të shkruar, një

marrëveshje gojore apo në mirëkuptim.

• Nëse shoqëria kolektive e partneritetit të përgjithshëm), themelohet përmes

regjistrimit, ortakët (partnerët) e përgjithshëm janë personat dhe/ose shoqëritë, të cilat

janë përcaktuar si ortakë të përgjithshëm në memorandumin e shoqërisë kolektive dhe

në marrëveshjen e tyre mbi ortakërinë (partneritetin) e përgjithshëm,

• Në qoftë se shoqëria kolektive themelohet në bazë të ligjit, personat dhe/ose shoqëritë,

të cilat bashkëpunojnë, me qëllim të ushtrimit të veprimtarisë biznesore, janë ortakë të

përgjithshëm të saj.

• shoqëria kolektive, nuk është person juridik. Mirëpo, megjithëkëtë ajo mund të

posedoj pronë, të lidh kontrata, të ushtroj padi dhe të jetë e paditur

• Secili ortak veç e veç dhe të gjithë ortakët e përgjithshëm bashkërisht, janë përgjegjës,

për të gjitha borxhet dhe detyrimet e tjera, të cilat janë krijuar ose janë imponuar me ligj

ose me kontratë, në shoqërinë kolektive.

• Kjo përgjegjësi është e pakufizuar dhe përfshinë gjithë pasurinë, kapitalin dhe mjetet

tjera, të cilat janë në pronësi të drejtpërdrejtë ose të tërthortë të një ortaku të

përgjithshëm, pa marrë parasysh, nëse ato pasuri, kapitale ose mjete (asete)

shfrytëzohen për qëllime:

– biznesore;

– personale,

– shtëpiake ose

– familjare.

• Ortakët e përgjithshëm bashkërisht dhe personalisht janë përgjegjës, për të siguruar

respektimin dhe përmbushjen e të gjitha detyrimeve ligjore.

• Personi ose shoqëria që pranohet si ortak i përgjithshëm, në një shoqëri ekzistuese dhe

aktive kolektive, merr mbi vete përgjegjësi të përbashkët dhe personale për të gjitha

borxhet dhe detyrimet e tjera të shoqërisë kolektive,

• duke përfshirë edhe detyrimet paraprake, në të njëjtën shkollë dhe vëllim, sikur edhe

ortakët tjerë aktivë të shoqërisë ekzistuese kolektive.



Mund te konkludojme se!

• Shoqëria e ortakërisë është ndërmarrja e cila themelohet në bazë të kontratës në mes

të dy ose më shumë personave fizikë të cilët detyrohen që nga përgjegjësia e tyre

solidare e pakufizuar, për detyrimet e shoqërisë, të ndërmarrin veprimtari të caktuara

nën një firmë.

• Anëtarët e kësaj forme të shoqërisë i përgjigjen kreditorëve vetëm në rast se pasuria e

shoqërisë nuk është e mjeftueshme për plotësimin e detyrimeve të shoqërisë.

• Investimet në shoqëri duhet të jenë në para, sende dhe të drejta por edhe me punë ose

me ofrimin e shërbimeve për shoqërinë. Investimet e anëtarëve në shoqëri nuk është e

thënë të jenë të barabarta.

• Gjatë kohës sa anëtari qëndronë në shoqëri nuk mund të rrisë osë ulë rolin e tij pa

pelqimin paraprak të të gjithë antëratëve të tjetë të shoqërisë vetëm në rast se ai e

ndërprenë anëtraësin në shoqëri.

• Pasi që shoqëria e ortakërisë është shoqëri tipike e karakterit personal, anëtarët e

shoqërisë kanë mundësi që pjesën e vet të investuar ta bartin të personat e tretë vetëm

në bazë të pelqimit paraprak të anëtraëve tjerë të shoqërisë.

• Bartja e pjesëve në mes të anëtarëve të shoqërisë në parim është pa kurfar kufizimi.

• Pjesa e cila është fituar dhe e cila i përketë anëtarëve të shoqërisë regjistrohet në

kuadër të pjesëve individuale të regjistruara.

• Shoqëria e ortakërisë pushon veprimtarinë me likudim, ndryshime statusore, falimentim

si dhe me dispozita të tjera ligjore që janë në fuqi për pushimin e veprimtarisë dhe

ndërmarrjeve afariste.

• marrveshja për ndërprerjen e ekzistimit të shoqërisë me pelqimin e të gjithë anëtarëve;

perjashtimi i ndonjë anëtrari sipas vendimit gjyqësor në bazë të padisë të anëtarëve

tjerë të shoqërisë; suspendimit të ndonjë anëtari nga anëtarësia e shoqërisë.

• Vdekja e anëtarit të shoqërisë sipas rregullit e pushonë anëtarësin

Shoqëria komandite ose e partneritetit të kufizuar

• Shoqëria komandite është shoqëria, që përbëhet nga:

– së paku një ortak (partner) i përgjithshëm dhe nga

– së paku një ortak i kufizuar.

• Kjo shoqëri nuk ka cilësi të personit juridik, por mund të posedojë pronë, mund të lidhë

kontratë dhe të padisë të tjerët në emër të saj dhe të jetë e paditur nga të tjerët. Çdo

person ose organizatë biznesore, duke përfshirë edhe kompaninë, mund të jetë ortak i

përgjithshëm ose i kufizuar i shoqërisë komandite.



• Ortaku i përgjithshëm i shoqërisë komondite është bashkarisht dhe personalisht eshte

përgjegjës për borxhet dhe detyrimet e saj, njëjtë si ortaku i përgjithshëm i shoqërisë

kolektive, ndërsa ortaku i kufizuar jo

• Shoqëria komandite përkufizohet si shoqëri (bashkim) i dy e më shumë personave, që

punojnë nën një firmë të përbashkët. Te këto lloje shoqërish ekzistojnë dy kategori

anëtarësh:

• a) Komplementarët- të cilët nga aspekti i pasurisë, për detyrimet e shoqërisë përgjigjën-

me tërë pasurinë e tyre, në mënyrë solidare- të pakufizuar dhe të cilët udhëheqin me

punët e tyre dhe

• b) Komanditorët- janë anëtarë, të cilët përgjigjen vetëm deri në lartësinë e mjeteve të

tyre të deponuara në shoqëri .

Marrëveshja e shoqërisë komandite

• Çdo shoqëri komandite, duhet ta ketë marrëveshjen e saj si një dokument për veprimin

dhe funksionimin të saj.

• Kjo marrëveshje, lypset të përmbajë:

• dispozitat që rregullojnë menaxhimin e shoqërisë komandite;

• dispozitat të cilat përcaktojnë dhe specifikojnë emrat dhe kontributet në

kapitalin e shoqërisë komandite për secilin; dhe

• dispozitat që rregullojnë të gjitha sjelljet e tyre, të cilat, ortaket

dëshirojnë t’i përfshijnë në marrëveshje.

• Në cilësi të ortakut të përgjithshëm ose te kufizuar, çdo ortak është i detyruar,

që ta nënshkruaj dhe ta zbatojë marrëveshjen në trajtim të shoqërisë komandite

Kufizimet lidhur me përgjegjësinë e ortakëve të kufizuar

• Asnjë person ose shoqëri, përveç ortakut të përgjithshëm, nuk është i autorizuar që të

veprojë, në emër të shoqërisë komandite ose ta detyrojë atë.

• Nga kjo rezulton se ortaku i kufizuar nuk është i autorizuar që të veprojë në emër të

shoqërisë komandite ose ta detyrojë atë.

• As kreditorët eventual, nuk duhet të mbështeten në veprimet, premtimet ose paraqitjet

përfaqësuese të ortakëve të kufizuar, kur është fjala për përcaktimin eventual të çfarëdo

lloj përgjegjësie ose detyrimi të shoqërisë komandite.

• Ortakëve të kufizuar parimisht iu ndalohet pjesëmarrja në kontrollimin ose menaxhimin

e veprimtarisë biznesore të shoqërisë komandite.

• Mirëpo ortakët e kufizuar, nuk janë përgjegjës për borxhet dhe detyrimet e tjera të

shoqërisë komandite, përveç nëse ata i shkelin ndalesat nga neni 71.5, përkitazi me

pjesëmarrjen në kontroll dhe udhëheqje të shoqërisë komandite.



• Nëse kjo ndodhë atëherë, ato janë përgjegjëse për të gjitha borxhet dhe detyrimet të

tjera të shoqërisë komandite, deri në kufirin e fundit, pra në shkallë të njëjtë, sikur edhe

ortakët e përgjithshëm.

Shoqëria (kompania) me përgjegjësi të kufizuar

• Shoqëria me përgjegjësi të kufizuar është person juridik, juridikisht dhe ligjërisht e

ndarë dhe e dallueshme nga pronarët e saj.

• Pronari i shoqërisë (kompanisë) me përgjegjësi të kufizuar, nuk është bashkëpronar dhe

nuk disponon me interesa të transferueshme, në pronën e shoqërisë me përgjegjësi të

kufizuar.

• Përndryshe, interesat pronësore në shoqërinë me përgjegjësi të kufizuar, janë njësitë,

në bazë të të cilave bëhet ndarja e pronësisë në atë shoqëri-kompani (neni 78 I Ligjit –

LOB)

Kapitali themelor te SH.P.K

• Sipas LOB neni 79 paragrafi 1 dhe 2 kapitali per te themeluar nje SHPK duhet të jetë të

paktën 1000 euro.

• Ky kapital duhet ti paguhet shoqërisë në fjalë, Brenda 14 ditësh, nga dita e regjistrimit;

Parimi i përgjegjësisë në shoqëritë me përgjegjësi të kufizuar

• Shoqëria me përgjegjësi të kufizuar është përgjegjëse, për të gjitha borxhet dhe

detyrimet e tjera të saj; me të gjitha mjetet (asetet), duke përfshirë edhe kapitalin

themelor.

• Një pronar i shoqërisë me përgjegjësi të kufizuar (shpk), nuk është përgjegjës për

borxhet ose detyrimet e shoqërisë vetëm ngase është pronar (neni 80 i Ligjit- LOB).

• Shoqëria me përgjegjësi të kufizuar, mund të ketë për pronarë të saj një ose më shumë

persona dhe/ose organizata biznesore (n. 84 i LOB-it).

Konstituimi dhe aktet normative te SH.P.K.

• Statutin e organizatës biznesore

• Bartja e interesave pronësore-

• Bartja e interesave pronësore rregullohet me marrëveshjen e shoqërisë me përgjegjësi

të kufizuar.

• Në qoftë se nuk është përcaktuar ndryshe me marrëveshje, çdo pronar mund të bëj

bartjen e interesit të tij pronësor, plotësisht ose pjesërisht, përmes shitjes, pengut,

dhurimit, trashëgimisë ose në mënyra të tjera.



• Marrëveshja, mund të parasheh dhe përcaktojë edhe përkufizime përkitazi me bartjen e

interesave pronësore, duke përfshirë, por pa u kufizuar në kufizimet e theksuara në

nenet 97 dhe 98 të Ligjit mbi organizatat biznesore ( neni 96 I ligjit)

Shoqëria aksionare Sh.A.

• Shoqëria aksionare është person juridik, në pronësi të aksionarve të saj.

• Ajo është juridikisht e ndarë dhe e veçantë nga aksionarët; të cilët nuk janë

bashkëpronarë dhe nuk kanë interesa të transferueshme në pronën ose mjetet (asetet)

e shoqërisë aksionare.

• Një shoqëri aksionare mund të ekzistoj edhe me vetëm një aksionar.

• Përndryshe, shoqëria aksionare mund të ketë një ose më shumë persona, organizata

biznesore dhe/ose shoqëri të tjera si aksionarë (n. 132).

• Aksioni në shoqërinë aksionare, është pronë e (një) aksionari (t).

• Aksionet në fakt paraqesin njësitë, në bazë të cilave, ndahen interesat pronësore në

shoqërinë përkatëse aksionare.

• Aksionet nën kushte të caktuara mund të barten lirshëm, plotësisht ose pjesërisht, nga

një aksionar të cilitdo person ose shoqëri (neni 126 i LOB-it).

Kapitali themelor i shoqërisë aksionare

• Kapitali themelor i shoqërisë aksionare- duhet të jetë të paktën 2.5000 euro, ose shuma

e gjithëmbarshme e vlerës nominale të të gjitha aksioneve.

• Për shembull (numri i aksioneve i shumëzuar me vlerën nominale të secilit aksion) të

emetuar nga shoqëria, në kohën e regjistrimit të saj.

• Kapitali themelor, paraqet shumën minimale, që është në dispozicion për përmbushjen

e kërkesave (pretendimeve) të kreditorëve (neni 153 i LOB-it). Shoqëria aksionare-

kompania, mund të rrisë kapitalin e saj themelor, përmes ndryshimit dhe plotësimit të

statutit, në pajtim me Ligjin mbi organizatat biznesore (neni 154 i ligjit-LOB-it).

Parimi i përgjegjësisë së shoqërisë akcionare

• Shoqëria aksionare është përgjegjëse për të gjitha borxhet dhe detyrimet e tjera, me të

gjitha mjetet (asketët) dhe pasurinë e saj.

• Asnjë person, organizatë biznesore, ose organizatë tjetër, nuk është përgjegjëse për

detyrimet e shoqërisë aksionare, vetëm për shkak se është aksionar në atë shoqëri-

kompani (neni 128 i LOB-it).



Emetimi i aksioneve dhe llojet e tyre

• Shoqëria aksionare, sipas Ligjit mbi Organizatat Biznesore të Kosovës, mund të emetojë

dy lloje të aksioneve:

• aksionet e thjeshta dhe

• aksionet e privilegjuara.

• Shoqëria aksionare duhet të ketë doemos aksione të thjeshta dhe duhet të emetoj së

paku një aksion të tillë- të thjeshtë.

• Çdo aksion I thjeshtë apo i privilegjuar qoftë, duhet ta ketë vlerën e tij nominale.

• Aksionet e thjeshta të shoqërisë, nuk mund të shendrrohen (konvertohen) në aksione të

privilegjuara ose në letra me vlerë, ndërsa nëse parashihet me statut të shoqërisë,

aksionet e privilegjuara, mund të konvertohen në aksione të thjeshta, ose në aksione të

kategorive të tjera të preferuara për kompaninë.

• Shoqëria aksionare sipas ligjit mbi organizatat biznesore të Kosovës (n. 141/5), nuk

është e autorizuar, që të emetojë aksione ose letra me vlerë në prurësin. Në të

kundërtën ato do të jenë nule.



Leksione

PARIMET THEMELORE TË SË DREJTËS BIZNESORE

Dr. sc. Armand Krasniqi



• Punët juridike biznesore ralozohen nëpërmjet raporteve juridike – civile dhe detyrimore;

• Për shkak të natyrës, karakterit dhe rëndësisë ekonomike – shoqërore ato interpretohen

lehtë nëse ne paraprakisht i njohim parimet e kësaj të drejte.

Ndër parimet themelore të kësaj lënde janë:

• Parimi i autonomisë së vullnetit të palëve dhe barazia e subjekteve të së drejtës;

• Parimi - Liria kontraktuese dhe sanksioni pasuror;

• Parimi - Ekuivalenca e presacioneve;

• Parimi - Ndërgjegjëshmeria dhe ndershmeria;

• Parimi - Zgjedhja e kontesteve eventuale nëpërmjetë marrëveshjës dhe ulja e kostove;

• Parimi - Kompensimi i dëmit dhe përgjegjësia për dëmin e shkaktuar;

• Parimi - Drejtëshmeria – detyrimet për realizimin e kontratës dhe për veprimet e

kontratës;

• Parimi - Antimonopolizimi;

• Parimi - Antitrusti

• Parimi - Antibojkoti;

• Parimi - Antikorrupsioni;

• Parimi i autonomisë së vullnetit të palëve dhe barazia e subjekteve të së drejtës;

Parimi - Liria kontraktuese dhe sanksioni pasuror

– Raportet juridike – civile rregullohen sipas vullnetit të palëve;

– Vetën në raste të caktuar – të jashtëzakonshme organi i shtetit rregullon

raportet e këtilla;

– Ekonomia e tregut funksion lirshëm nëpërmjet të deklarimit të vullnetit të palëve

(subjekteve të së Drejtës) lidhur me veprimtaritë biznesore si në planin nacional

ashtu edhe në atë ndërkombëtar;

– Ky parim palëve ju garanton lirinë e kontraktimit dhe pozitë të barabartë

juridike;

– Kjo pozitë garantohet nëpërmjet të manifestimit të lirshëm të vullnetit të palëve

kontraktuese;

– Autonomia e vullnetit të palëve tani është njëri ndër postulatat me të

rëndësishme të së drejtës biznesore ndërkombëtare;

– Në praktikë parimi i autonomisë së vullnetit të palëve konsiston në faktin se

palët janë të lirë që të ndërmarrin veprime juridike që të ndryshojnë ose

modifikojnë ndonjë raport të caktuar juridik;

– Në të drejtë vullneti i palëve konsiderohet fakt juridik;

– Që vullneti i palëve të jetë fakt i pranueshëm juridik duhet që:

– Vullneti duhet të jetë i mirëfilltë;



– I lirshëm;

– Serioz;

– I deklaruar me gojë, shkrim ose me mjete elektronike;

Parimi - Ekuivalenca e presacioneve

• Konsiderohet parim tradicional jurdik i cili ka lindur që në kohërat e herëshme;

• Për shkak të rëndësisë që ka ky parim rregullohet edhe me Ligjin e Marrëdhënieve

Detyrimore pothuajse në çdo shtet;

Kuptimi i parimeve të mëposhtme

• Parimi - Ndërgjegjshmëria dhe ndershmëria;

• Parimi - Zgjedhja e kontesteve eventuale nëpërmjetë marrëveshjes dhe ulja e kostove;

• Parimi - Kompensimi i dëmit dhe përgjegjësia për dëmin e shkaktuar;

• Parimi - Drejtëshmeria – detyrimet për realizimin e kontratës dhe për veprimet e

kontratës;

• Parimi - Antimonopolizimi;

• Parimi - Antitrusti

• Parimi - Antibojkoti;

• Parimi - Antikorrupsioni;



KONTRATAT NË BIZNES



KONTRATAT NË BIZNES

• Kontrata e detyrimeve

• Kontrata është burimi kryesor dhe më i rëndësishem i marrëdhënieve të detyrimeve.

• Kontrata është marrëveshje e dy a më shumë personave që ka për qëllim:

Të krijojë,

Të ndryshojë, ose

Të shuajë një marrëdhënie juridike të detyrimit.

• Kontratat hynë në grupin e punëve juridike të dyanshme. Me anën e kontratës krijohet

detyrimi i ri, ndryshohet marrëdhënia ekzistuese e detyrimit, përkatësisht me anën e saj

shuhen detyrimet.

• Me anë të kontratës rregullohen marrëdhëniet e pjesëmarrësve në qarkullimin e

mallrave dhe në dhenien e shërbimeve.

• Me anë të kontratës bëhet si qarkullimi i brendshëm, ashtu edhe nderkombëtar i

mallrave.

• Me anë të kontratës bartet pronësia, kurse në disa të drejta të tjera ajo është bazë për

kalimin e pronësisë.

Terminologjia e kontratës

• Terminologjia lidhur me perckatimin e kontrates nuk eshte unike sepse pervec termit

kontrate perdoren edhe termat si :

• Konvente, traktat, pakt, dakordim, marreveshje.

• Termi konvente perdoret ne marredheniet ndermjet shteteve lidhen konventat e

ndryshme per rregullimin e ceshtjeve midis dy apo me shume shteteve.

• Marreveshja eshte term i cili perdoret ne kuptimin e ngushte, qe te shenoje edhe

bisedimet qe paraprijne lidhjes se kontrates.

• Me traktat nderkombetare konsiderohet cdo pajtim I vullnetit ndermjet shteteve me

qellim te krijimit, ndryeshimit ose nderprerjes se ndonje raporti juridik reciprok ose

marrëveshje e karakterit kontraktual ndermjet shteteve ose organizatave te sheteve me

te cilat krijohen te drejtat dhe detyrimet per palet.

• Dakordimi eshte shprehje qe perdoret per te percaktuar se palet jane pajtuar per

ndonje pjese te kontrates ose per ndonje dispozite te saj qe ka qene e paqarte.

Fushat e zbatimit te kontratës

• Fushe e zbatimit te kontrates eshte e gjere.

• Kontratat zbatohen gati ne te gjitha deget e se drejtes, pervec drejtes penale.



• Ne te drejten e punes kontratat gjejne shprehje ne marredheniet rreth punes, ne

kontratat kolektive te punes.

• Ne te drejten ekonomike me se shumti zbatohet kontrata per qarkullimin e mallerave

dhe per kryerjen e sherbimeve.

• Ne te drejten nderkombeterare publike me ane te kontrates rregullohen marredheniet

midis shteteve.

• Ne te drejten financiare kontratat zbatohet ne rregullimin e transaksioneve te

ndryeshme financiare.

• Kontratat me se shumti zbatohen ne te drejten e detyrimeve.

•

Parimet e se drejtës kontraktore

• Parimet themelore te se drejtes kontraktore jane:

– Parimi i lirise e kontraktimit dhe

– Parimi i konsensualizmit.

• Lira e kontraktimit është njeri nder parimet themelore te se drejtës kontraktore.

• Parimi i lirise se kontraktimit paraqet mundësi për pjesëmarrësit ne marrëdhëniet e

detyrimet qe me vullnetin e tyre te lire t’i rregullojnë marrëdhëniet reciproke juridike te

detyrimeve.

Parimi i lirisë së kontraktimit do të thotë:

Qe çdo subjekt i se drejtës te vendose lirishte, te lidhe ose te mos lidh kontratën e

caktuar.

Qe çdo subjekt i se drejtës te zgjedhe lirisht personin me te cilin do lidhe kontratën.

Qe subjektet e se drejtës te caktojnë lirisht përmbajtjen e kontratës, formën dhe

mënyrën e lidhjes se saj.

Qe subjektet e se drejtës te vendosin lirisht mbi ndërrimin dhe mënyrat e shuarjes se

kontratës.

• Ne rast se kontrata lidhet ndërmjet subjekteve me shtetësi te ndryshme, subjektet e se

drejtës mund te zgjedhin lirisht legjislacionin i cili do te zbatohet ne kontratën e tyre, si

dhe te caktojnë gjykatën ne rast kontesti ndërmjet palëve.

• Sipas përfaqësuesve te autonomisë se vullnetit, detyrimet krijohen me vullnetin e

palëve.

• Vullneti i palëve ka fuqi detyrimi dhe ai është mbi ligjin.

• Përmbajtja e kontratës caktohet lirisht nga palët kontraktuese, kur caktohet, ajo ka

vlerën e ligjit për palët.

• Ne rast se nuk ekziston vullneti per caktimin e permbajtjes se kontrates, kontrata

anulohet.



• Ne aspektin e permbushjes se kontrates, merret se palet lirisht duhet ta permbushin

ate.

• Kontrata duhet ekzekutohet duke respektuar parimin ’’pacta sund servanda” –kontrata

eshte ligj per palet.

Kufizimi i lirisë se kontraktimit

• Liria e kontraktimit për subjektet e se drejtës nuk është e pakufizuar.

• Lira e kontraktimit kufizohet:

• Ne pikëpamje te mundësisë se zgjedhjes se palëve kontraktuese.

• Ne pikëpamje te përmbajtjes se kontratës.

• Ne kontratat formale nëpërmjet formës se kontratës.

• Ne lidhjen e kontratave kolektive.

• Ne rastet kur për lidhjen e kontratës kërkohet dhënia e pëlqimit.

• Kufizimi i lirisë se zgjedhjes se palës kontraktues ekziston. P.sh. Prodhuesit e bimëve

industriale duhet keto prodhime t ua dorëzojnë përpunuesve te tyre ose atyre te cilët i

ka caktuar ligji. Kjo vlen edhe për prodhuesit e bakrit, plumbit, arit,etj.

• Liria e kontraktimit kufizohet ne pikëpamje te përmbajtjes se kontratës. Disa kontrata

sipas ligjit e kane përmbajtjen te caktuar, ku palët nuk kane mundësi te ndryshojnë

asgjë.

• P.sh. Kontrata mbi kredinë qe lidhet ndërmjet bankës dhe kërkuesit te kredisë etj.

• Liria e kontraktimit është e kufizuar me kontrata formale, ne te cilat forma parashihet

ose sipas ligjit, ose sipas kontratës.

• Te tilla janë kontratat mbi shitjen e sendeve te paluajtshme, kontratat mbi ndërtimin,

kontratat mbi shfrytëzimin e banesës.

• Nëse forma nuk respektohet nga subjektet, kontrata është e pavlefshme.

• Liria e kontraktimit kufizohet ne rastet kur kërkohet dhënia e pëlqimit, kur kërkohet leja

ose pëlqimi për mbrojtjen e interesit individual, p.sh. Kujdestari jep pëlqimin për te

mbrojturin.

Parimi i konsensualizimit

• Parimi i konsensualizimit është parimi i dyte i rëndësishëm i se drejtës kontraktore.

• Ky parim do te thotë se kontrata mund te lidhet thjesht ne baze te vullnetit te palëve

kontraktuese ”solo consensus”, pa pasur nevoje për përmbushjen e formës se caktuar.

• Ne baze te këtij parimi kontrata lidhet duke u mbështetur ne bona fides- ne

mirëbesimin, e palëve kontraktuese.



KLASIFIKIMI I KONTRATAVE



Klasifikimi i kontratave

Liria e rregullimit të marrëdhënieve kontraktuese ka mundësuar krijimin e kontratave

të shumta dhe të shumëllojshme.

Kriteret për klasifikimin e kontratave janë të ndryshme.

• Duke pasur parasysh faktin së një kontratë a është paraparë sipas ligjit apo jo, kontratat

klasifikohen në:

• 1. Kontrata me emër dhe

• 2. Kontrata pa emër.

• Sipas kushteve të domosdoshme që nevojiten për krijimin e tyre - se kontrata a lidhet

në bazë të vullnetit të palëve - solo consensus apo në bazë të formës së caktuar,

kontratat klasifikohen në:

1. Kontrata konsensuale dhe

2. Kontrata formale.

• Duke pasur parasysh se njëra palë për atë që ka dhënë a merr kundërvlerë adekuate

apo jo, kontratat klasifikohen në:

1. Kontrata me shpërblim dhe

2. Kontrata pa shpërblim.

• Sipas të drejtave dhe detyrave që krijohen midis palëve kontraktuese, kontratat

klasifikohen në:

1. Detyruese të njëanshme dhe

2. Të dyanshme.

• Sipas asaj së me rastin e lidhjes së kontratës, a i dinë palët kontraktuese, të drejtat

dhe detyrat e tyre dhe se a varet kjo nga një rrethanë e ardhshme dhe e pasigurtë,

kontratat klasifikohen në:

1. Komutative dhe

2. Aletore.

• Sipas kohëzgjatjes së prestimit që duhet të përmbushet, kontratat klasifikohen në

kontrata me:

1. Prestime të përhershme dhe

2. Prestime të përkohëshme.



• Sipas asaj se një kontratë a janë elementet e një kontratë apo ka elemente të disa

kontratave, kontratat klasifikohen në:

1. Të thjeshta dhe

2. Të përziera.

• Në bazë të mënyrës së lidhjes së tyre, kontratat klasifikohen në:

1. Të përgjithshme dhe

2. Të veçanta.

• Duke pasur parasysh faktin së një kontratë a mund të ekzistojë pavarësisht nga

ekzistimi i saj apo varet nga ndonjë kontratë tjetër, kontratat klasifikohen në kontrata

të:

1. Pavarura dhe

2. Akcesore

• Duke u bazuar në faktin se një kontratë a lidhet me qëllim që të lidhet një kontratë

tjetër, kontratat klasifikohen në:

1. Parakontratë dhe

2. Kontrata kryesore.

• Se a merren parasysh cilësitë e veçanta të palës kontraktuese apo jo, kontratat

klasifikohen në:

1. Kontrata intuitu personale dhe

2. Jo intuitu personale (personale dhe jo personale).

• Se në lidhjen e kontratës a marrin pjesë drejtpërdrejt të gjitha subjektet që kanë

shprehur vullnetin, apo një person e lidhë kontratën në emër të tyre, kontratat

klasifikohen në :

1. Individuale dhe

2. Kolektive.

• Sipas teknikës dhe mënyrës së lidhjes së tyre, kontratat klasifikohen në kontrata me:

1. Përmbajtje të caktuar dhe

2. Kontrata të adezionit.

• Varësisht së në një kontratë a duket baza apo nuk duket, kontratat klasifikohen në:

1. Kuazale dhe

2. Abstrakte.



Kontratat me emër dhe pa emër (contraktus nominatus dhe innominatus)

• Kontrata me emër, janë ato që janë të parapara dhe të rregulluara shprehimisht me

dispozita të ligjit ose të kodeve civile. Në këtë grup kontratash bëjnë pjesë: kontrata e

shitjes, e dhuratës, këmbimit, veprës, qirasë etj.

• Kontrata pa emër, janë ato kontrata që nuk e kanë emrin e tyre dhe nuk janë të

rregulluara me ligje ose kode civile, por krijohen nga palët duke u bazuar në rregullat e

përgjithshme të së drejtës kontraktuese.

• Në këtë grup kontratash bëjnë pjesë: kontrata për sefin, kontrata për ekspozimin,

botimin dhe kontrata për angazhimin e kapaciteteve hotilere.

Kontratat konsensuale dhe formale

• Kontrata konsensuale janë ato kontrata, të cilat lidhen me marrëveshjen e thjeshtë të

palëve kontraktuese-solo consensus, palët duhet të shprehin qëllimin e kontraktimit.

• Si kontrata konsensusale janë: kontrata mbi shitjen, mbi veprën, mbi qiranë etj.

• Kontrata formale janë ato kontrata, për lidhjen dhe vlershmërinë e të cilave me ligj

është caktuar forma e posaçme, e cila paraqitet si element konstituiv i kontratës.

• Në këtë grupe të kontratavë hynë: kontrata mbi ndërtimin, kontrata mbi sigurimin,

kredinë, garancinë bankare, dhuratën.

Kontratat me shpërblim (oneroze) dhe pa shpërblim (lukrative)

• Kontrata me shpërblim – në këto kontrata jepët shpërblimi për atë që merret. Në këtë

grup kontratash hyjnë: kontrata mbi shitjën, mbi veprën, mbi ortakerinë, mbi qiranë,

mbajtjen e përjetshmë,mbi ndërtimin.

• Kontratat pa shpërblim - janë ato kontrata në të cilat nuk jepet kurrfarë shpërblimi për

atë që fitohet.

• Këtu hyjnë: kontrata mbi dhuratën, huanë pa kamatë, kontrata mbi shërbimin, kontrata

mbi depozitën.

• Në kontratat me shpërblim debitori përgjigjet për mungesa fizike dhe juridike të

sendeve, kurse te ato pa shpërblim nuk përgjigjet për to, por vetëm për dashje.

Kontrata detyruese të njëanshme dhe dyanshme

• Kontratat e njëanshme - janë kontrata nga të cilat krijohen detyra vetëm për njërën palë

kontraktuese, vetëm ajo palë bëhet debitor, kurse pala tjetër fiton të drejtën për të

kërkuar dhe bëhet kreditor i saj.

• Si kontrata të njëanshme detyruese janë: kontrata mbi dhuratën, kontrata mbi huanë,

kontrata mbi depozitën, kontrata mbi shërbimin, kontrata mbi autorizimin.

• Kontratat e dyanshme detyruese krijojnë të drejta dhe detyra për të dy palët

kontraktuese, pra krijohen nga borxhi dhe kërkesa.



• Kontrata të këtilla janë: kontrata mbi qiranë, kontrata mbi veprën, kontrata mbi

ortakrinë, kontrata mbi sigurimin.

Kontrata komutative dhe aleatore

• Kontrata komutative janë ato kontrata në të cilat palët kontraktuese që në çastin e

lidhjes së kontratës i dinë të drejtat dhe të detyrat e tyre.

• Në këto kontrata hyjnë: kontrata mbi shitjen, këmbimin, ndërtimin, sigurimin, qiranë,

ortakërinë etj.

• Kontrata aleatore janë ato të drejta në të cilat palët në çastin e lidhjes se kontratës nuk I

dinë të drejtat dhe detyrat e tyre, por kjo varet nga një rrëthanë e ardhshmë dhe e

pasigurt.

• Në këtë grup hyjën: kontrata mbi sigurimin, kontrata mbi lojën dhe kushtin, kontrata

mbi mbajtjen e përjetshme.

Kontrata me prestime të përhershme dhe të përkohshme

• Kontrata me prestime të përkohshme janë ato në të cilat prestimet ekzekutohen aty për

aty, menjëherë. Detyrimi i debitorit përbëhët prej një bërje ose mosbërje, prej një

lëshimi të cilin ekzekuton për një cast, p.sh. Kontrata e shitjes së sendeve me para të

gatshme.

• Kontrata me prestime të përhershme janë ato, të cilat ekzekutohen me intervale më të

gjata kohore. Në këto kontrata, detyra e debitorit përbehet prej shumë bërjesh, mos

bërjesh ose lëshimesh, p.sh. kontrata mbi qiranë, pagesa mujore etj.

Kontratat e thjeshta dhe të përziera

• Kontratat e thjeshta janë ato që kanë elemente të një kontrate dhe paraqet një lloj të

caktuar kontratash (p.sh. kontrata e shitjes, e qirasë, e depozitës, e dhuratës, e

këmbimit etj).

• Kontrata e përzier është një kontratë, e cila sipas përmbajtjes ka elemente të disa

kontratave të thjeshta. Përmbajtja e këtyre kontratave paraqet një tërësi të një kontrate

unike.

• Kontrata të përziera janë: kontrata mbi pansionin, kontrata mbi sefin, kontrata mbi

allotmanin, kontratat mbi ingjeneringun.

• Kontrata mbi sefin përmban elementet të kontratës mbi qiranë dhe depozitën.

Kontratat e përgjithshme dhe të veçanta

• Kontrata të përgjithshme janë ato të cilat palët i kanë caktuar, saktësuar, të drejtat dhe

detyrat në mënyrë të përgjithshme, për një periudhë të gjatë kohore.

• Këto zakonisht lidhen në ndërtimtari për ndërtimin e urave, rrugevë, fabrikave.



Për kryerjën e këtyre punëve lidhen dy lloje kontratash: të përgjithshme dhe të veçanta.

Kontratat e përgjithshme me të cilat konstatohen dhe saktësohen të gjtha punët e

ndërtimit.

• Kontrata të veçanta janë ato të cilat lidhen për çdo vit kalendarik, ku caktohen punët e

ndërtimit për atë vit.

• Kontrata të veçanta janë ato kontrata në të cilat janë konstatuar detyrat konkrete të

palëve për një periudhë të shkurtër prej një viti.

Kontratat e pavarur dhe akcesore

• Kontratat e pavarura (kryesore) krijojnë efekte juridike dhe shuhen pavarësisht nga

ndikimi i ndonjë kontrate tjetër.

• Kontrata të pavarura janë: kontrata e shtitjes, ortakrisë, e qirasë, e veprës, e shërbimit,

e dhuratës etj.

• Kontrata akcesore lidhet, ekziston dhe varet nga kontrata kryesore. Zakonisht këto

kontrata lidhen si shtesë e kontratës së pavarur ose e kontratës së veçantë, por

akcesore.

• Kotrata akcesore janë: kontrata për dorëzaninë, kaparit, pengun, hipotekën, kuacionit,

pendimin.

• Kontratat akcesore më së shumti lidhen për ekzekutimin e kontratës.

Kontratat kauzale dhe abstrakte

• Kontrata kauzale, shkaku i drejtëpërdrejt juridik për çka është lidhur kontrata është i

njohur jo vetëm për palët kontraktuese, por edhe për personat e tretë.

• Këtu bëjnë pjesë: kontrata mbi dhuratën, huanë, depozitën, qiranë, veprën etj.

• Kontratat abstakte janë ato të cilat nuk është cekur qëllimi për të cilin palët obligohen.

• Baza e kontratës ekziston në këto kontrata, por shkaku nuk është njohur për palët

kontraktuese, sepse obligohen.

• Kontrata abstakte është kombiali, ose kur dikush obligohet me shkrim se dikujt do t’ia

paguajë shumën e caktuar të parave.

Kontratat individuale dhe kolektive

• Kontrata kolektive janë ato që krijojnë efekte juridike për të gjitha subjektet që i

përkasin grupit të caktuar, pa marrë parasysh se të gjithë nuk kanë dhënë pëlqimin për

lidhjen e saj.

• Këtu hyjnë: kontrata kolektive e punës, kontrata e sigurimit kolektiv, pajtimi me dhunë i

kreditorëve.



• Kontrata individuale, janë ato me të cilat saktësohen detyrat ndërmjet subjekteve -

anëtarëve të grupit në emër të të cilave është lidhur kontrata kolektive. Rastet më të

shpeshta janë: kontrata individuale e punës që lidhë punëtori me punëdhënësin.

Kontratat paraprake dhe kryesore

• Kontrata paraprake janë ato me anë të cilave palët janë obliguar që në të ardhmen të

lidhin kontratë tjetër, elementet e të cilave janë caktuar më parë.

• Forma e parakontratës varet nga forma e kontratës kryesore që do të lidhet në rast se

forma është kusht i vlefshmërisë së kontratës.

• Kontrata kryesore janë ato të cilat krijohen pasi të jetë përmbushur kontrata paraprake.

• Nuk mund të zbatohen në kontratat paraprake rregullat mbi përgjegjësinë për mungesat

fizike dhe juridike të sendeve.

Kontrata personale dhe jo personale

• Kontrata personale janë ato për lidhjen e të cilave merret parasysh cilësia e veçantë e

palës kontraktuese.

• Si cilësi të veçanta konsiderohen: talenti, mjeshtëria e veçantë, besimi i caktuar,

afiniteti ndaj një personi.

• Kontratat personale shuhen me vdekjen e palës, vetitë e veçanta të së cilës janë marrë

parasysh për lidhjen e kontratës.

• Kontratat jo personale janë ato, në të cilat nuk merret parasysh cilësia e veçantë e palës

kontraktuese (p.sh. kontrata e shitjes, këmbimit etj).

Kontrata me përmbajtej të caktuar dhe kontrata e adezionit

• Kontrata me përmbajtje të caktuar janë ato, në të cilat është caktuar përmbajtja nga

palët kontraktuese. Në këto kontrata palët me marrëveshje i caktojnë elementet dhe

kushtet e saj.

• Kontrata të adezionit janë ato, në të cilat njëra palë që më parë i cakton elementet dhe

kushtet e kontratës, kurse pala tjetër nuk merr pjesë në përpilimin e kësaj kontrate, e as

që ndikon në ndonjë element të këtyre kontratave.

• Këto kontrata paraqiten në kontratat mbi transportin e mallrave në hekurudha, në

trafikun ajror, ujor, në lëmin e sigurimit, në shërbimet postale, në shërbimet kumunale.

Interpretimi i kontratës

• Kontrata është vepër e palëve kontraktuese. Ajo lidhet me pajtimin e vullnetit të

shprehur të dy ose më shumë subjekteve me qëllim të krijimit, ndryshimit, ose shuarjes

së marrëdhënies së caktuar të detyrimeve.



• Interpretimi i kontratës do të thotë përcaktimi i kuptimit të vërtetë dhe efekteve të

dispozitave të saj.

• Në rregullat e interpretimit të kontratës dallohen:

A. Rregullat e përgjithshme dhe

B. Rregullat plotësuese.

• Nuk ekziston pajtimi sa u përket rregullave të përgjithshme të interpretimit.

• Disa teoricientë, të nisur nga koncepcionet individaliste, e konsiderojnë se kontrata

duhet të interpretohet vetëm sipas kritereve subjektive, do të thotë sipas vullnetit të

shprehur të palëve kontraktuese.

• Sipas teoricientëve të tjerë, të cilët nisen prej koncepcioneve solidariste të kontratës,

kontrata duhet të interpretohet sipas kritereve objektive, do të thotë sipas dokeve dhe

shprehive të rrethit shoqëror në të cilin është lidhur kontrata.

• Sipas kodit civil Gjerman, duke theksuar se me rastin e interpretimit të kontratës duhet

vërtetuar vullneti i vërtetë i palëve kontraktuese dhe ai të interpretohet sipas kuptimeve

të qarkullimit afarist.

Rregullat plotësuese të interpretimit të Kontratës

• Përveç rregullave të përgjithshme të interpretimit të kontratës, ekzistojnë edhe rregullat

plotësuese.

• Këto rregulla janë:

• Gjatë interpretimit të kontratës nuk duhet t’u përmbahemi domethënieve bukfale të

shprehjeve të përdorura, por duhet të vërtetohet qëllimi i përbashket i palëve

kontraktuese.

• Nëse ndonjë kontratë ose ndonjë dispozitë e saj është e pakuptueshme, duhet bërë

përpjekje që kontrata të ngelë në fuqi dhe që kur të interpretohet të këtë ndonjë

kuptim.

• Interpretimi duhet të jetë i tillë që t’i përgjigjet përmbajtjes, natyrës, lëndës dhe

karakteristikave të kontratës.

• Nëse dispozitat e kontratës përbëhen nga fjalë të cilat mund të kenë kuptim të ngushtë

ose të gjerë, dhe nuk dihet me siguri se cilin kuptim palët e kanë parasysh, kontrata

duhet të interpretohet në kuptimin e ngushtë.

• Në qoftë se interpretohet kontrata me shpërblim, ajo duhet të interpretohet me synim

që të realizohen rregullat e drejtshmërisë në dhëniet reciproke të palëve.

• Në rast se kontrata është lidhur sipas përmbajtjes që më përpara të shtypur, ose kur

kontrata ka qenë e përgaditur në ndonjë mënyrë tjetër dhe e propozuar nga njëra palë

kontraktuese, dispozitat e paqarta do të interpretohen në llogari të palës tjetër.

• Kontratat e tilla interpretohen në dëm të përpiluesit në bazë të rregullës që secili e

bartë rrezikun e përdorimit të shprehjeve të dykuptimshme.



• Interpretimi zakonisht është punë e gjykatës, prandaj ajo duhet t’i ketë parasysh të

gjitha këto rrethana me qëllim që të vërtetohet vullneti i përbashkët i palëve, duke mos

eliminuar suazat e rendit juridik të asaj të drejte ku ajo lidhet.

Kontratat e ndaluara

• Kontrata është e ndaluar nëse është në kundërshtim me parimet kushtetuese, me

dispozita ligjore, me normat e moralit shoqëror dhe me normat e dokeve të mira.

• Kontratat e ndaluara paraqiten në të drejtën e detyrimeve, në të drejtën ekonomike,

reale, financiare, administrative, dhe në të drejtën e punës.

Rastet e kontratave të ndaluara

• Rastet më të shpeshta të kontratavë të ndaluara, që paraqiten në praktikë janë:

• Eshtë e ndaluar që kontrata të lidhet midis avokatit dhe klientit, me të cilën avokati, për

shërbimet që ofron merr më tepër shprëblim, se që parashihet me tarifën që nxirret nga

Oda e Avokatëve.

• Eshtë e ndaluar kontrata që lidhet midis avokatit dhe klientit me të cilën avokati blenë

tërësisht ose pjesërisht gjënë kontestuese që i është besuar atij në mbrojtje.

• Sipas një rregulle tradicionale, merret se kontrata ështe e ndaluar kur lidhet midis

avokatit dhe klientit, në të cilin avokatit i premtohet t’i paguhet njëra pjesë e shumës të

cilën pala e realizon nga ky kontest.

• Eshtë e ndaluar kontrata për dhënien e shumës së caktuar të parave ndërmjetësuesit

për të lidhur kurorë midis personave të caktuar.

• Eshtë e ndaluar kontrata kur lidhet midis dy subjekteve, kur njëri subjekt i premton

ndonjë dobi pasurore që pala tjetër të lidhë kurorë.

• Eshtë e ndaluar kontrata kur lidhet midis dy subjekteve, kur njëri subjekt i premton dobi

pasurore ose i jep subjektit femër me qëllim të krijojë bashkësi ilegjitime.

• Eshtë e ndaluar kontrata e lidhur midis personave fizik dhe personave juridik civil, e cila

ka për lëndë të kontratës sendet në përdorim të përgjithshem, p.sh. rrugët, liqejt ,

sheshet, mineralet etj.

• Eshtë e ndaluar kontrata midis palëve kontraktuese kur njëra merr detyrim nga pala

tjetër që të kryejë vepër penale.

Pasojat juridike të kontrateve të ndaluara

• Kontratat e ndaluara janë kontrata të pavlefshme.

• Pavlefshmëria e tyre është relative ose absolute, varësisht nga fakti se çka cënojnë

kontratat në rastin e lidhjes.

• Nëse me lidhjen e kontratave cënohet interesi individual i palëve kontraktuese, kontrata

është me pavlefshmëri relative.



• Kur me lidhjen e kontratave cënohet interesi i përgjithshëm i shoqërisë, kontrata është

me pavlefshmëri absolute.

• Anulimi i këtyre kontratave bëhet sipas detyrës zyrtare në rast se është pavlefshmëria

absolute ose me inciativën e palës së dëmtuar, kur është pavlefshmëria relative.

• Anulimi i këtyre kontratave krijon pasoja juridike. Këto pasoja shprehen në kthimin në

gjendjen e mëparshme.

• Kthimi mund të jetë i njëanshëm ose i dyanshëm.

• Në rast të pavlefshmërisë së kontratës çdo palë kontraktuese është e detyruar t’ia

kthejë tjetrës atë që e ka marrur në bazë të kontratës së tillë, por në qoftë së kjo nuk

është e mundshme, ose në qoftë se natyra e asaj që është përmbushur e kundërshton

kthimin, do të jepet shpërblimi përkatës me para, sipas çmimeve në kohën e marrjes së

vendimit gjyqësor, përveç se ligji nuk cakton diçka tjetër.

• Në qoftë se kontrata është e pavlefshme për shkak të qëllimit, ose është kundër

parimeve kushtetuese të rregullimit shoqëror, dispozitave ligjore ose morolit shoqëror,

gjykata mund ta refuzojë në tërësi ose pjesërisht kërkesën e palës së pandërgjegjshme

për kthimin e asaj çka ka dhënë pala tjetër, e mund të vendosë që pala tjetër atë që e ka

marrë në bazë të kontratës se ndaluar t’ia dorëzojë komunës në territorin e së cilës ajo e

ka silin, vendbanimin ose vendqëndrimin.

• Pasojat juridike paraqiten në rast se është kryer ekzekutimi i pjesshëm ose në tërësi i

kontratës.

Kontratat me fajde

• Kontrata me fajde është ajo sipas së cilës njëra palë kontraktuese fiton për vete ose për

personin e tretë një dobi të pamasë nga pala tjetër kontraktuese, duke shfryëtzuar

nevojën, varësinë, mendjelehtësinë, papërvojën e palës tjetër kontraktuese.

• Për të ekzistuar kontrata me fajde duhet të plotësohen disa kushte:

• Të jetë kontratë me shpërblim,

• Të ekzistojë nevoja e njërës palë kontraktuese

• Të ekzistojë mendjelehtësia

• Të ekzistojë papërvoja dhe të shkaktohet disproporcioni i prestimeve.

• Të ekzistojë kontrata me shpërblim, është rregull e përgjithshme se vetëm në kontrata

me shpërblim zbatohen rregullat e kontratës me fajde.

• Të ekzistojë nevoja e palës se dëmtuar. Nevoja ekziston kur njëra palë është në pozitë të

veshtirë materiale, kur ka skamje në aspektin material ose nevoja për ndonjë bar (ilaq)

për shërim.

• Mendjeletësia, ekziston atëherë kur subjekti që vendosë për të lidhur kontratë nuk

mendon për përmbajtjen e saj, e as që di për rrejdhimet e kontratës që lidhë.



• Papërvoja, paraqet një situatë të atillë, në të cilën një subjekt ka lidhur kontratë duke

mos pasur njohuri të mjaftueshme për lidhjen e kontratave.

• Kontratat me fajde janë kontrata të ndaluara. Qëllimi kryesor i tyre është shfrytëzimi i

palës së dëmtuar.

Të drejtat e palës së dëmtuar

• Pala e dëmtuar ka të drejtë të kërkojë anulimin e kontratës. Në qoftë se disproporcioni i

dhënieve reciproke të palëve nuk mund të eliminohet, kontrata shpallet e pavlefshme.

• E drejta e anulimit të kontratës realizohet në afatin njëvjeçar dhe rrjedh prej çastit të

lidhjes së kontratës.

• Pala e dëmtuar ka të drejtë të kërkojë që kontrata të mbtet në fuqi, duke eliminuar

dispropocionin e prestimeve të shkaktuar me kontratën me fajde.

• I dëmtuari ka të drejtë të kërkojë shpërblimin e dëmit nëse i është shkaktuar dëm palës

së dëmtuar me lidhjen e kontratës me fajde.

• Pasojat juridike të këtyre kontratave janë të njëjta me ato të kontratavë të ndaluara.



LIDHJA E KONTRATËS - OFERTA



LIDHJA E KONTRATËS

• Lidhjes se kontrates i paraprijne veprimet paraprake, sic jane:

1. Negociatat,

2. Bisedimet dhe

3. Parabisidimet e paleve kontraktuese.

• Pas perfundimit te ketyre parapergaditjeve, palet ndermarrin veprime kontrekte rreth

lidhjes se kontrates, siç jane:

1. oferta dhe

2. pranimi i ofertes.

Negociatat

• Lidhjes së kontratës i paraprijnë bisedimet midis subjektëve të caktuar.

• Subjektët e interesuar mund të bisedojnë për elementet e:

1. caktimit të lartësisë së çmimit,

2. për mënyrën dhe vendin e dërgimit,

3. për cilësit e sendit,

4. për pagesën etj.

• Këto parabisedime e kanë karakterin e parapërgatitjes rreth lidhjes së kontratës.

• Në këtë fazë të bisedimeve, palët nuk janë në detyrim ndaj njëra –tjetrës.

• Negociatat i paraprijne lidhjes se kontratës dhe nuk i obligojn palët biseduese.

• Negociatat kanë ndikim me rastin e interpretimit të kontratës dhe ofertës.

• Gjykata “gjatë interpretimit e kontratës” gjithsesi duhet të marrë parasysh vullnetin e

përbashkët të palëve kontraktuese.

• Në qoftë se ndonjë subjekt pa arsye tërhiqet nga negociatat e bëra atëherë shkaktohet

dem.

• Shpërblimi i demit në këtë rast përfshin;

1. humbjet e pësuara,

2. shpenzimet e bëra dhe

3. dobitë eventuale që do t’i realizonte I dëmtuar.

4. Gjykata ketu merr parasysh sjelljen e dëmtuesit, rrezikun normal në afarizëm, dhe

shpenzimet e bëra.

5. Në shpenzime te lidhjes kontrates hyjne:

6. Shpenzimet e korrespodences

7. Udhëtimet

8. Provezioni, ndërmjetësuesit, përfaqesuesit

9. Taksat gjyqësore, shpenzimet e përpilimit dhe të

10. Regjistrimit te kontratës.



OFERTA

• Oferta është shprehje e vullnetit të një personi me anë të cilin e ftonë personin tjetër të

konkretisht të caktuar më qëllim që të lidhe një marrëdhënie kontraktuale – kontratë.

• Personi që ofron ofertën quhet ofertues ,

• kurse personi të cilit I ofrohet oferta quhet i ofertuar.

• Më ofertë merret iniciativa për lidhjen e kontratës.

• Oferta duhet t’i plotesoje keto kushte:

• Që të jetë dhënë nga personi i cili ka qëllim të lidhe kontratën (ofertuesi) ose nga

personi I autorizuar i tij.

• Ti përmbajë elementet thelbesore për lidhjen e kontratës, të cilën dëshirojnë ta lidhin.

• Të përmbajë qartë dhe seriozisht vullnetin e shprehur të propozuesit së dëshiron të

lidhe kontratë në bazë të kushteve të propozuara.

• Oferta duhet të bëhet me shkrim nëse lidhet kontrata formale.

• Malli që është i ekspozuar në vitrinën e supermarketeve, të ndryeshme me çmim te

caktuar paraqet oferten per lidhjen e kontratës së shitjes me çdo konsomues.

Mënyra e paraqitjes së ofertës

• Oferta mund të paraqitet me;

1. shkrim,

2. me goje,

3. ne heshtje.

• Mënyrat e paraqitjes së ofertës ndahen në dy grupe:

1. të drejtëpërdrejta dhe

2. të tërthorta.

• Në mënyrën e drejtëpërdrejtë të paraqitjes së ofertës hyjnë:

Të gjitha deklaratat të shprehjes së vullnetit të bëra me gojë , me shkrim dhe më të

gjitha mjetet e tjera me anë të cilave mund të tregohet qëllimi për të lidhur kontratë.

Në mënyrat e tërthorta të paraqitjës së ofertës hyjnë: të gjitha ato shprehje të

vullnetit, prej të cilave nuk mund të kuptohet së shprehin vullnetin për të lidhur

kontratë, po mund të kuptohet tërthorazi se ekziston një vullnet I tillë.

Në shprehjen e tërthortë të vullnetit hyjnë edhe veprimet konkludente.

P.sh. është lidhur kontrata mbi qiranë, nësë qiradhënësi ka marrë qiranë përpara edhe

për përiudhën që vjen pas kalimit të afatit.

Efektet juridike të ofertës

• Oferta është shprehje e njëanshme e vullnetit të ofertuesit, me anë të së cilës ai

propozon lidhjen e kontratës sipas kushteve të cilat I ka parashtruar në ofertën e vet.



• Oferta nuk është kontratë. Që të bëhet kontratë, i ofertuari duhet ta paraqesë

mendimin e vet dhe të pranojë ofertën.

• Duhet dalluar ofertën e drejtuar personit të pranishëm dhe ajo që i afrohet personi jo të

pranishëm.

• Konsiderohet se oferta i ofrohet personit të pranishëm kur palët gjinden në të njëjtin

lokal, dhe kur gjenden në lidhje të drejtëpërdrejtë me anën të mjeteve teknike të

informimit.

• Konsiderohet se oferta i bëhet personit jo të pranishëm jo vetëm kur ofertuesi dhe i

ofertuarit nuk gjinden në të njëjtin lokal,

• edhe ne rast se kur ata gjinden bashkë - oferta është ofruar personit të pa autorizim për

lidhjen e kontratës.

• Si rregull, ofertuesi është I lidhur për ofertën, të cilën ia ka bërë ofertuarit dhe nuk

mund ta revokojë ofertën, por nga kjo rregull ka perjashtim.

• Ofertuesi mund ta revokojë ofertën gjersa nuk i ka arritur të ofertuarit.

Pranimi i ofertës

• Pranimi i ofertës është shprehje e njëanshme e vullnetit të ofertuarit me anën e të cilit e

miraton propozimin e ofertuesit për lidhjen e kontratës në kushte të caktuara në ofertë.

• Kontrata lidhet pas përputhjes së ofertës dhe të pranimit.

• Që deklarata e një personi, e cila paraqët përgjigjjen e një personi të ofertuar për

propozimin e ofertuesit, të jetë pranim i ofertës, duhet të plotësohen këto kushte:

• Të jetë dhënë nga personi i ofertuar, ose ngas personi i autorizuar prej tij. Si oferta,

ashtu edhe pranimi I saj duhet ti përkasin vetëm ofertuesit dhe të ofertuarit.

• Që sipas përmbajtjes t’i përgjigjet plotësisht ofertës. Pranimi i ofertes do te eksizstojë

vetëm në ate rast, kur më të do të pranohet oferta në tërësi, ashtu si është pa kurrfarë

kufizimesh, ndërrimesh.

• Që të përmbajë shprehjen e qartë dhe serioze të vullnetit të ofertuarit se dëshiron të

lidhë kontratën në kushtet e parapara në ofertë.

• Që t’i arrijë me kohë propuzuesit d.m.th. Në afatin e caktuar në ofertë. Pranimi I arritur

pas afatit të caktuar për pranim nuk krijon kurrfarë efekti dhe ofertuesi nuk do të jetë

me I lidhur për propozimin e vet.

Mënyrat e pranimit të propozimit

• Mënyrat e pranimit të propozimit, ose ofertës, mund të jenë:

1. të drejtëpërdrejta dhe

2. tërthorta.



• Në mënyrën e drejtëpërdrejtë hyjnë ato deklarata të bëra vecmas me gojë , me shkrim,

me shenja të përgjithshme të pranimit ( luajtja e kokës, duke dhënë dorën, duke dhënë

kaparin).

• Ne menyrat e drejtperdrejta te pranimit te ofertes hyjne: nenshkrimi I te ofertuarit ne

oferten me shkrim te kontrates ose venia e shenjes se gishtit.

• Në mënyrë të tërthortë pranimi i ofertës , duhet që nga sjellja e personit të ofertuar të

kuptohet se ai ka dashur të shprehë pajtimin që të lidhet kontrata sipas propozimit të

bërë, p.sh. Kur personi sendin e dhene nga propozuesi do të vërë në shportë. Nga ky

veprim i ofertuari e pranon ofertën për lidhjen e kontratës mbi shitjën.

• Heshtja dhe pranimi i ofertës

• Nëse palët kanë lidhur ndonjë kontratë në kohë të caktuar, vazhdimi i kësaj

marrëdhënieje mund të bëhet duke heshtur, P.sh. Në kontrata mbi qiranë.

• Nëse ndërmjet palëve ekzistojnë marrëdhënie të përhershme pune, heshtja e të

ofertuarit konsidrohet si pranim i ofertës.

• Nëse palët merren vesh që heshtja e të ofertuarit të konsiderohet kontrata është e

lidhur dhe së është arritur pajtimi ndërmjet tyre

• Efektet juridke të pranimit të ofertës

• Pasi i ofertuari jep pëlqimin për ofertë, lidhet kontrata e cila krijon të drejta dhe detyra

ndërmjet atyre subjektëve.

• Deklarata për pranimin e ofertës mund të revokohet atëherë kur deklarata për

revokimin e pranimit të ofertës arrin të ofertuesi para, ose njëkohësisht kur arrin

deklarata për pranimin e ofertës.

• Revokimi i vonuar i ofertës nuk do të krijojë kurrfarë efekti juridik.

Mbi kohën e lidhjes së kontratës

• Nga çasti kur lidhet kontrata rrjedhin edhe efektet e saj , detyra për debitorin dhe të

drejtat për kreditorin.

• Nga ky çast fillon të rrjedh afati i kontratës në bazë të së cilës palët janë të detyruar ta

ekzekutojnë detyrimin.

• Sipas kohës së lidhjes së kontratës vërtetohet aftësia punuese të palëve, e cila është e

rëndësishme për zgjidhjen e cështjës , se cila norme duhet të zbatohet kur është bërë

ndërrimi i normave për këtë lloj kontrate.

• Caktimi i kohës se lidhjes së kontratës ka rëndësi edhe për caktimin e vendit te lidhjes

së saj.

• Koha e lidhjës së kontratës është lehtë të caktohet kur oferta bëhet ndërmjet palëve të

pranishme.



• Problemi lind atëherë kur lidhet kontrata ndërmjet palëve jo të pranishem.

• Ekzistojnë katër teori për këtë cështje: teoria e dërgimit, teoria e deklarimit, teoria e

marrjes dhe teoria e njoftimit.



LETRAT ME VLERË



Kuptimi i letrave me vlerë

• Me lëshuarjen e tyre në qarkullim krijojnë detyrime me shprehjen e njëanshme të

vullnetit;

• Janë dokumente të shkruara me të cilat mund të përcaktohet ndonjë e drejtë pasurore e

cila është inkorporuar në letër dhe është e patjetërsueshme pa ekzistimin e letrës me

vlerë;

• Letra me vlerë është karakteristike se i takon atij që e mban që nënkupton se është e

lidhur ngushtë me subjektin që e mban;

• Roli i letrave më vlerë në të drejtën biznesore dhe biznesin në përgjithësi është shumë i

madh;

• Letrat me vlerë janë dokumente të cilat përpilohen me shkrim;

• Formaliteti (Forma) është njëra ndër karakteristikat kryesore të saj;

• Kjo nënkupton se ato prodhojnë efekt juridik dhe ekonomik vetëm nëse janë të krijuara

në formën të cilën shprehimisht e përcakton ligji.

• Letrat me vlerë i paraqesin dy vlera:

– Vlerën e vet që kanë; dhe

– Vlerën të cilën e mbajnë.

• Nga kjo del se letrat me vlerë mbanë dy lloje të drejtash:

– Të drejtat në vet letrat me vlerë që t’i posedon ato; dhe

– Të drejtat të cilat dalin nga letrat me vlerë (ajo se çfarë është shkruar në të);

• Letrat me vlerë mundësojnë zhvillim të shpejtë dhe të sigurt të biznesit;

• Lehtësojnë qarkullimin në biznes dhe rrisin sigurinë juridike;

• Një letër me vlerë për të shërbyer si dokument i bazuar me ligjin duhet t’i plotësojë

disa karakteristika të domosdoshme:

• Duhet të cilësohet lloj i letrës me vlerë p.sh. sikurse që është fjala për kambialin, çekun,

fletdetyrimin, etj;

• Firmën, respektivisht emërtimin dhe selinë e lëshuarësit të letrës me vlerë;

• Firmën, respektivisht emrin e personit me urdhrin e të cilit lëshohet letra me vlerë;

• Caktimi i saktë i detyrimit i cili del nga letra me vlerë (elementet gjeografike, kalendarike

etj)

• Nënshkrimi i lëshuarit të letrës me vlerë ose faksimili i lëshuarit nëse kjo behët në seri;

• Nënshkrimi .



SIPAS NATYRËS SË TË DREJTAVE QË MBAJNË NE VETE, LETRAT ME VLERË MUND T’I NDAJMË

NË:

• Detyrime juridike;

- Kambiali dhe çeku

• Sendore reale – juridike;

- Të drejtat e pasurisë apo hipotekës

• Letra me vlerë të korporatave;

- Aksionet

LLOJET E LETRAVE ME VLERË

• Ndarjen e letrave me vlerë zakonisht ndahet sipas kriterit të bartësve të tyre;

• Të këtilla janë:

– Letrat me vlerë me emër;

– Letrat me vlerë sipas urdhërit;

– Letrat me vlerë sipas prurësit;

Letrat me vlerë me emër janë ato letra ku:

Është i cekur emri i bartësit te të drejtave pronësore dhe juridike të cilat i përmban vet letra;

• Vetëm personi i cili është i cekur në letër mund t’i realizojë këto të drejta;

• Personi i cili e posedon letrën me vlerë ka mundësi që atë ta bartë në

personin tjetër;

• Letrat me vlerë me emër garantojnë siguri të madhe të qarkullimit;

• Me humbjen e kësaj letre ka mundësi të behët amortizimi i tyre;

Letrat me vlerë sipas urdhrit janë ato letra ku:

• Krijojnë lehtësira në sferën e qarkullimit ekonomik – juridik;

• Bartën shumë lehtë dhe në mënyrë të thjeshtë me emër të personit tjetër;

• Posedojnë klauzolën “paguaj sipas urdhrit”;

• Bartja e tillë e së drejtave quhet ndryshe “INDOSIM”

• Me rastin e humbjes së tyre ka mundësi të behët amortizimi i tyre;

Letrat me vlerë sipas prurësit;

• Janë letra me vlerë shumë më të avancuara se dy llojet e sipërme;

• Janë të liruara nga formalitetet e shumta;

• Bartja e të drejtave nga letra behët shumë shpejtë;

• Karakteristikë e këtyre letrave është se në to fare nuk ceket poseduesi i tyre;

• Si posedues legjitim i tyre konsiderohet çdo person i cili e disponon letrën me vlerë;

• Ky lloj i letrave me vlerë nuk siguron siguri të madhe;

• Mundësia e keqpërdorimit të tyre është shumë e madhe;



• Të këto letra me vlerë nuk ka mundësi të behët amortizimi pasi që kur humbet letra

automatikisht humbet edhe e drejta që del nga ajo.

LETRAT LEGJITIMUESE DHE SHENJTA

• Letrat legjitimuese janë dokumente (shkresa) sipas të cilave:

- poseduesi i tyre është formalisht i autorizuar që nga lëshuari i tyre të kërkojë që të kryej

ndonjë veprim i cili është i cekur në të;

• Letrat legjitimes konsiderohen letra me emër;

• Këto letra mund të konsiderohen edhe letra sipas prurësit;

Shenja legjitimuese mund të jenë p.sh:

- biletë udhëtimi

- shenjat e gardërobave;

- shenjat e mallrave;

- shenja të caktuara – numra etj.

FLETAKSIONET

Kuptimi dhe rëndësia e fletaksioneve

Flet – aksionet janë letra me vlerë që paraqesin risi në sistemin juridik,

po ashtu janë të lidhura me afirmimin e plotë të shoqatave aksionare te ne si njërit nga

subjektet themelore ekonomike;

• Fletaksioni është letër me vlerë me të cilën realizohet pronësia në:

mjetet e deponuara në ndërmarrje,

bankë ndonjë subjekt tjetër ekonomik,

në organizatat tjera financiare,

ne organizata për sigurimin e ndonjë personi tjetër juridik i cili mund të arrijë

fitim.

Poseduesi i fletaksionit i fiton 2 të drejta themelore

1. PJESMARRJA NË PJESEN E FITIMIT

2. E DREJTA E PJESMARRJES NË

QEVERISJES E SUBJEKTIT BIZNESOR;

Mund të ekziston fletaksioni pa të drejtën e pjesëmarrjes në qeverisje;

Kur fletaksioni bartet nga një person në tjetrin bartet pronësia e cila është shënuar në

të fletaksionet;

janë shumë e përshtatshme për bashkimin e kapitalit të stimulimit maksimal të angazhimit të

mjeteve të disponuar;



Fletaksionet mund të lëshohen në valutën nacionale dhe të huaj mirëpo, brenda kufijve tonë

në treg mund të shiten dhe të blihen vetëm me valutën nacionale;

Fletakisonet paguhen në të holla , ( por ka mundësi edhe në sende edhe në të drejta ,

me një kusht që vlera e këtyre sendeve të shprehet në të holla );

Fletaksioni përbëhet nga 2 pjesë :

NË PJESEN E PARË TË FLETAKSIONIT E CILA QUHET BAZA

• (d.m.th. duhet të shënohen të gjitha elementet themelore të fletaksionit ).

NE PJESA E DYTË PËRBËHET NGA PJESA E KUPONIT

• ( triskës ) që shërbejnë për pagimin e dividendit;

LËSHIMI I FLETAKSIONIT

• Vendimin për lëshimin e fletaksioneve e nxjerr organi përkatës i qeverisjes të ndonjë

subjekti ekonomik ekzistues (apo themeluesi p.sh . i ndonjë shoqate të re aksionare .

Me vendimin mbi lëshimin e fletaksioneve në veçanti përcaktohet:

1. EMËRTIMI I LËSHUESIT TË FLETAKSIONEVE;

2. SHENJA E OBLIGACIONIT QË LËSHOHET NË EMER APO SIPAS PRUESIT (sjellësit);

3. MËNYRA E PAGIMIT TË DIVIDENDËS;

4. KOHA E RREGJISTRIMIT TË FLETKASIONEVE;

5. MENYRA E RREGJISTRIMIT TË FLETAKSIONEVE;

6. TE KUSH DHE NË CILIN AFAT BËHET PAGESA E MJETEVE PËR BLERJES E FLETAKSIONEVE ;

7. NË CILIN AFATË BËHET KTHIMI I MJETEVE TË PAGUARA NË RASTË TË EMITIMIT TË

FLETAKSIONEVE (heqje dore );

8. LLOJET E FLETAKSIONEVE ;

9. PAGESA E FLETAKSIONEVE ;

10. BARTJA E RREZIKUT etj;

• Mjetet për blerjen e fletaksioneve mund të paguhen menjëherë apo me këste

(kur pagesa bëhet me këste blerësit të fletaksionit i lëshohet fletaksioni i përkohshem në

të cilën ç’do pagës e kësteve vërtetohet me shkrim .

• Në rast se poseduesi i fletaksionit e bënë pagesën në tërësi tërhiqet fletaksioni i

përkohshëm dhe i lëshohet fletaksioni i rendomë i lëshuar.



PËRMBAJTJA E FLETAKSIONIT

• Fletaksioni si letër me vlerë duhet ti përmbaj të gjitha elementet që janë të parapara

si :

1. SHENJËN SE ËSHTË ME FLETË AKSION

2. SHENJËN E LLOJIT TË FLETAKSIONIT , FIRMEN RRESPEKTIVISHT SELIN E LËSHUESIT TË

FLETAKSIONIT ;

3. FIRMEN RRESPEKTIVISHT EMRIN E BLERSIT APO SHENJEN NË EMER TË CILIT LËSHOHET

FLETAKSIONI ;

4. AFATET E PAGIMIT TË DIVIDENDËS etj.

Elementet e kuponit për pagimin e dividend janë

1. NUMRI RENDOR I KUPONIT ;

2. NUMRI I FLETAKSIONIT SIPAS TË CILIT DIVIDENDA PAGUHET ;

3. EMERTIMI I LËSHUESIT TË FLETAKSIONIT ;

4. VITI NË TË CILIN DIVIDENDA PAGUHET DHE FAKSIMILI I NËNSHKRIMI I PERSONAVE TË

AUTORIZUAR ( lëshuesit të fletaksioneve.)

LLOJET E FLETAKSIONEVE

të përkohshme

përhershme;

Duhet ta bëjmë dallimin e feltaksioneve

• në emër ,

• sipas urdhrit dhe

• sipas prurësit

Sipas radhës së lëshimit fletaksionet munden me qenë;

të themeluesit ,

të emisiont të pare apo të emisioneve të ardhshme;

fletaksionet munden me qenë pa të drejt vote dhe me të drejt vote ose;

me të drejtën e një vote apo me të drejtë më më shumë vota në kuvendin e aksionarve .

• Rëndësi të veçanet kanë fletaksionet me prorioritet në këtë relacion me fletaskionet e

rëndomta

• Keto kanë të drejtën përparësinë në pagës të dividendë po ashtu të drejtë pagese me

procedurën e falimentimit.



Fletaksionet me prioritet mund të jenë:

• KUMULATIVE DHE

• PARTICIPUESE

Flet aksioni KUMULATIV jep poseduesit të saj të drejtë pagese të dividend paguar

KUMULATIVE;

Fletaksionet PARTICIPUESE, prioritare i japin poseduesit krahas të drejtës dividend edhe të

drejtën e ndarjes së fitimit në marrëveshjen me vendimin mbi emetimin e këtyre fletaksioneve .

FLETËDETYRIMI

• Është dokument i shkruar me të cilin emituesi i saj obligohet që, subjektit të shënuar në

fletëdetyrim (apo edhe sipas urdhrit të tij) prezentuesit të fletëdetyrimit, në ditën,

muajin dhe shumë e caktuar t’i paguaj shumën e shënuar në kupon;

Fletëdetyrimi participativ

• Ekziston edhe fletëdetyrimi participativ – që nënkuptron që poseduesi i tij , përveç

kamatës (interesit) fiton edhe të drejtën për pjesëmarrje në fitimin i cili është i

përcaktuar për emituesin e fletdetyrimit:

• Në jetën praktike fletëdetyrimi mund të emitohet me garancion dhe pa garancion;

• Ndërmarrjet dhe institucionet shoqërore – politike por edhe subjektet tjera juridike

mund t’i emitojnë (jepin) fletëdetyrimet

• në emërin dhe llogarinë vet,

• në emrin e vet dhe në llogari të dikujt tjetër, dhe

• në emër dhe llogari të subjekteve të tjera;

• Fletëdetyrimi mund të shprehet në valutën e vendit dhe në valutë të huaj;

• Blerësi i fletëdetyrimit e fiton të drejtën vetëm pasi që të paguaj çmimin e saj në tërësi.

• Fletëdetyrimi duhet të përmbajë:

Firmën respektivisht emrin dhe selinë e emituesit të fletëdetyrimit;

Firmën respektivisht emrin e blerësit të fletdetyrimit;

Lartësinë e shkallës së kamatës;

Përqindjne e pjesëmarrjes në fitim nëse është përcaktuar;

Afatet e pagimit të kamatës;

Vendin dhe datën e emitimit së bashku me numrin serik dhe kontrollues të

fletëdetyrimin;

Faksimilin së bashku më nënshkrim e subjekteve të autorizuara;



Leksione për:

FLETË ARKA

CETEFIKATI

FLETË KOMPERCIALJA

Fletarka

• Fletarka – është letër me vlerë për shumën monetare të caktuar e cila duhet të

përmbushet në afatin e arritjës në bazë të shkallës së caktuar të kamatës;

– Fletarkën mund ta emitojë banka, organizata e caktuar financiare dhe

institucioni kompetent shoqëror – politik;

– Rëndësia e tyre qëndorn sepse nëpërmjet të shitjës së tyre emituesi i tyre tubon

mjete monetare afatshkurta;

– Fletarka emitohet në bazë të vendimit të organit kompetent të emituesit të saj;

– Zakonisht fletarka jepet me afatin e arritjes deri në një vjet;

Certifikati

• Certifikati – është dokument i shkruar për mjetet e deponuara në bankë apo në ndonjë

institucion tjetër kompetent në bazë të nja afati të shkurtë të kthimit – deri në një vit;

Fletë komercialja

• Fletëkomercialja – është letër me vlerë e cila aplikohet nëpërmjet të shitjës në funksion

gjatë tubimit të mjeteve monetare në një afat të shkurtë;

• Emitohet nga ndërmarrjet dhe nga subjektet e caktuara juridike – ekonomike në bazë të

kompetencave ligjore;



KAMBIALI



KAMBIALI

Definicione

Kambiali – është letër me vlerë me të cilën lëshuesi i saj obligohet që t’ia paguaj ndonjë

personi shumën e të hollave e cila është shënuar në kambial ose t’i urdhërojë ndonjë

personi tjetër që ta bëjë këtë.

Trasanti – jep urdhër për pagimin e kambialit

Trasati – merr urdhërin për pages të kambialit

Remitenti – i paguhet kambiali

Nul – i anulueshëm

Akceptim – pranimi i urdhërit që ta paguaj shumë e kambialit

Indosanti – personi të cilit i bartet e drejta

Indosatri – personi i cili i pranon të drejtat biznesore

Nuk ekziston ndonjë përkufizim I përgjithshëm në të drejtën se cka është kambiali;

Shumica e ligjeve fare nuk lëshohet në përkufizimin e kambialit por vetëm I përcaktojnë

elemnetet të cilat një kambial duhet t’i posedojë

Pikërisht nga këto elemnet ai mund të përkufizohet në mënyrë të kënaqëshme;

KUPTIMI DHE NATYRA E KAMBIALIT

Është letër me vlerë e cila lëshohet në qarkullim sipas urdhrit;

Duke u bazuar në elementet e të drejtës pozitive kambilain mund ta përkufizojmë në

këtë “Kambiali është punë formale juridike e pavarur nga marrëdhënia e cila është

krijuar, dhe se kjo është punë e cila vetvetiu vlenë dhe e cila obligon me deklaratat e

dhëna dhe nënshkrimet e vëna në kambial në formën dhe mënyrën siç ëshë paraparë

me ligj”.

Tri teoritë kryesore:

Teoria kontraktuese

Teoria emisionale

Teoria e kreacionit

• Teoria kontraktuese është teoria më e vjetër. Kambiali përkah natyra e saj juridike

është lloj i veçantë i kontratës, e cila është lidhur në mës të lëshuesit të kambialit dhe

poseduesit të parë të kambilait.

• Teoria emisionale – kambiali përkah natyra e saj juridike është lloj i veçatë i shprehjes

së njëanëshme të vullnetit, por edhe faktit të lëshimit të saj në qarkullim, do të thotë



dorzimin e sajë personit të tretë, sepse vetëm në këtë mënyrë kambiali do ta fitoj

veprimin e saj juridik.

• Teoria e kreacionit – detyrimi kambialo-juridik krijohet me shprehjen e njëanëshme të

vullnetit, por edhe të vënjes së nënshkrimit në kambial.

• Dallimi në mes të teorisë se emisionit dhe kreacionit është se sipas teorisë së emisionit

kombiali duhet të përpilohet dhe lëshohet në qarkullim për të prodhuar efektin e saj

juridik, kurse sipas teorisë së kreacionit, detyrimi i kambialit është krijuar me vet krijimin

e kambialit.

Rrolet kryesore të kambialit janë:

Rroli prioritar i kambialit të sotëm qëndron në atë se ai paraqet një mjet të

rëndësieshëm kreditues.

Kambiali mund të shërbej gjithashtu edhe si mjet i përshtatshëm për sigurimin e

kërkesave (Garancioneve bankare, kredive të akceptuara)

Në raste të veçanta kambiali mund të shfrytëzohet edhe si mjet i pagesës, në radhë të

parë në qarkullimin ndërkombëtarë.

Roli dhe rëndësia e kambialit në hapësirën ndërkombëtare

Sipas materies dhe funksionit kambiali ka fituar disa veti dhe karakteristika

ndërkombëtare;

Është njëri ndër mjetet më të rëndësishme në jetën ekonomike ndërkombëtare;

Pikërisht kjo e paraqet nevojën e unifikimit të kambialit;

Përpjekjet e para për të unifikuar kambalin datojnë që në vitin 1812 në Konferencën

Ndërkombëtare të Hagës;

Pas 30 vitesh me 1930 në Gjenevë u mbajt konferenca për unifikimin e rregullave lidhur

me kambialin;

Kjo konferencë e nxorri konventën për ligjin uniform;

PARIMET E KAMBIALIT

Parimet e kambialit janë:

Parimi i formalitetit

Parimi i inkorporimit

Parimi i rrptesisë së kambialit

Parimi i detyrimit fiks të kambialit

Parimi i solidarësisë së debitorëve të kambialit

Parimi i drejtpërdrejtshmërisë

Parimi i mvetsisë së detyrimeve kambialore.



1) Parimi i formalitetit – kambiali si letër me vlerë tipike, sipas urdhërit hyn në radhën e

letrave formale me vlerë, ku sipas ligjit është e obligueshme forma me shkrim.

Deklaratat kambialore dhe nënshkrimet do të kenë vlerë dhe forcë kambialore nëse

janë të shënuara në kambial, sepse deklaratat dhe nënshkrimet e dhëna jashtë kambilit

nuk prodhojnë efekt kambialo-juridik.

2) Parimi i inkorporimit – do të thot se ekzistimi i bazës juridike dhe dëshmimi i saj janë

të inkorporuara në letrën e kambialit, dhe se puna juridike e kambialit nuk mundë të

dëshmohet me mjete të tjera përveç letrës së kambialit me shkrim.

3) Parimi i rrptesisë së kambialit – rreptesia manifestohet në pikpamje të procëdurës

formale – juridike, sepse për ti mbajtur të drejtat e kambialit duhet të përdorën

procedurat siq janë: protesta, padia, datimi, amortizimi, etj.

4) Parimi i detyrimit fiks të kambialit – ka të bëjë me atë se në bazë të kambialit

mundë të kërkohet për pagesë vetëm ajo që është e shënuar në kambial dhe aq sa është

cekur.

5) Parimi i solidarësisë së debitorëve të kambialit – në të drejtën e kambialit nëse një

debitorë ka bërë pagimin e shumës së kambialit , nuk ka të bëjë me debitorin kryesorë,

krijohet mardhënja e bartjes. Ky debitorë i cili e kryen pagesën ka të drejtë regresi ndaj

të gjith atyre debitorëve sepse të gjith këta janë debitorë solidarë.

6) Parimi i drejtpërdrejtshmërisë – secili nga nënshkruesit e kambialit, si debitorë të

kambialit është drejtërsedrejti përgjegjës ndaj poseduesit të kambialit.

7) Parimi i mvetsisë së detyrimeve kambialore – çdo deklaratë kambialore dhe çdo

nënshkrim i cili formalo-juridikisht është në rregull vlersohet nga deklaratat e tjera

kambialore nëse kambiali në tërsi është në rregull në aspektin juridiko-formal.

LLOJET E KAMBIALIT

1. Kambiali i trasuar

2. Kambiali personal (solo kambiali)

3. Kambiali personal tërheqës sipas urdhërit vetanak.

1) Kambiali i trasuar - është asi kambiali i cili një person (TRASANTI) i jep urdhër personit

tjetër (TRASATIT) që personi i tretë (REMITENTI) t’i paguaj pa kusht shumën e cekur në

kambial në momentin e arritjes së kambialit për pagesë.

Dy lloje te kambialit te trasuar:

a) Kambiali i trasuar sipas urdhërit vetanak

b) kambiali i trasuar në trasantin

2) Kambiali personal – te ky lloj kambiali ekzistojnë vetëm dy persona trasanti dhe

remitenti. Këtu trasanti obligohet t’i paguaj remitentit shumën nga kambiali në

momentin e arritjes së kambialit për pagesë.



3) Kambiali personal tërheqës sipas urdhërit vetanak – te ky lloj kambiali ne momentin

e lëshimit nuk ka kreditorë, sepse lëshuesi i kambialit e përcakton obligimin që vetës t’i

paguaj diçka. Pra, trasati, trasanti dhe remetenti janë një person.

4) Kambiali mallor – shitësi e krediton blerësin në atë mënyrë që ia lëshon kambialin,

kurse blerësi e akcepton atë dhe në këtë mënyrë ai bëhet debitori kryesorë i kambialit.

5) Kambiali afarist – shfrytëzohet te kontratat e qarkullimit të mallrave dhe shërbimeve.

6) Kambiali financiar – sigurohen kërkesat e kreditorëve në qarkullimin e mallrave,

shërbimeve dhe pagesave.

Kambialte në bazë të formës janë:

- Kambiale të plota (përmbajnë të gjitha elementet e nëvojshme të rëndësieshme në

momentin e lëshimit),

- Kambialet blanko (përmbajnë vetëm nënshkrimin e trasantit dhe eventualisht ndonjë

element tjetër).

ELEMENTET E KAMBIALIT

Elementet qensore janë:

shenimi në letër se është kambial në gjuhën në të cilën është përpiluar

urdhëri i pakusht që të paguhet shuma e caktuar

emëri i personit i cili duhet ta bëj pagesën (trasatit)

përcaktimi i afatit të arritjes së pagesës

vendi i pagesës

emri i atij të cilit do të duhej të bëhej pagesa (remitentit)

data dhe vendi se ku është lëshuar kambiali

nënshkrimi i lëshuesit të kambialit (trasantit)

Mungesa e cilitdo element të lartëcekur e bënë kambialin të pavlefshëm juridikisht.

Elementet joqensore janë:

shprehja ”paguani për këtë prurësin e kambialit”

shprehja ”vlera e pranuar në të gatshme” ose ”vlera e pranuar në mallë”

shprehja ”paguaj sipas urdhërit”, etj.

Pa këto elemente kambiali funksionon pa pengesa. Mirpo, duhet pasur kujdes se nëse

janë të shënuara në kambial ato fitojnë mbrojtjen juridike dhe duhet respektuar.

PUNËT-VEPRIMET KAMBIALORE

Kambiali si nocion i tërsieshëm paraqet një numër të punëve të ndara juridike, ku secila nga

këto bazohet në veprimet kambialo-juridike.

Lëshuarja e kambialit

Shumëzimi i kambialit

Akceptimi i kambialit



Avalimi në kambial

Prezantimi i kambialit

Pagesa e kambialit

Indosimi i kambialit (bartja)

Lëshuarja e kambialit

Aktin i lshuarjes së kambialit e ndërmerr personi i cili quhet TRASANT, i cili është

debitori i parë kambialor.

Duhet ditur këto të dhëna:

a) Kambiali në të cilin nuk ka urdhër të dhënë është nul nëse nuk është aceptuar, kurse kambiali

që është aceptuar është i plotfuqishëm edhe kur nuk e ka urdhërin e dhënë.

b) Nëpërmjet llojit të blanko kambialit, lëshuarja mund të pasoj jo vetëm pas aceptimit, por

eventualisht edhe pas deklarimeve të tjera.

c) Lëshuarja e kambialit kryhet me vënjën e nëhkrimit në kambial në vendin e caktuar për

trasantin.

Shumëzimi i kambialit

Kambiali mund të shumëzohet jo vetëm në momentin e lëshuarjes së tij, por edhe më

vonë, deri në momentin e pagimit të shumës në kambial.

Kambiali vetanak nuk mund të shumëzohet, sepse me shumëzimin e tij në realitet do të

vie deri te lëshuarja më e madhe e numrit të kambialeve, e jo deri te shumëzimi i tij.

Shumzohet vetëm kambiali i njejtë dhe nuk duhet paguar secili ekzemplar i shumëzuar.

Në ekzemplaret e shumëzuar duhet të paraqiten nënshkrimet e të gjithë personave të

autorizuar të cilët janë nënshkruar në kambialin origjinal.

Çdo ekzemplar i kambialit duhet të përmbajë numërin e tijë rendor.

Ekzemplari burimor i kambialit quhet ”unikat” .

Indosimi i kambialit (bartja)

Indosimi i kambialit është bartja e të drejtave nga kambiali që bëhet me shprehjen e

njëanëshme të vullnetit me anë të cilit një person i quajtur INDOSANT i bart në personin

tjeter INOSATRIN të drejtat nga kambiali.

Indosamenti për tu trajtuar i plotfuqishëm duhet ti plotësoj dy kushte:

a) që të jetë i dhënë i pakusht sepse ekzistimi eventual i ndonjë kushti konsiderohet

sikur të mos ekzistonte fare

b) kambiali apo të drejtat që bartën nga kambiali duhet të indosohen tërsishtë sepse

indosimi i pjesëshëm konsiderohet nul.

Përkah forma indosimi mund të jetë:



a) I plotë e përmbanë deklaratën e bartjes, emrin e indosatit dhe nënshkrimin e

indosantit

b) Bianko indosimi bërmbanë vetëm nënshkrimin e indosantit

c) Rekta indosimi përmbanë klauzolën e cila ndalon bartjen e mëtejshme të atij

kambiali me indosim.

Përkah përmbajtja indosamentet kambialore mund të jenë:

Indosamente pronësore

Indosamente të pengut dhe

Indosamente autorizuese.

Akceptimi i kambialit

Akceptimi i kambialit është punë kambialo-juridike me të cilin TRASATI e pranon

urdhërin e TRASANTIT që të paguaj shumën nga kambiali.

Deklarata e trasatit që në këtë relacion shënohet në kambial quhet ”akceptim” dhe nga

ky moment i akceptimit të kambialit trasatin e quajm ”akceptues” dhe ky në realitet

bëhet debitori kryesorë.

Akceptimi shënohet në fytyrë të kambialit me shprehjen ”e pranoj”, ”e pranoj për

pagim”, etj dhe vëhet nënshkrimi.

Avalimi në kambial

Avalimi i kambialit është veprim kambialor me të cilin një person ndërmerr dorëzani për

përmbushje të rregullt të obligimit nga kambiali. Personi i cili merr dorëzani avalist,

kurse personi për të cilin jep dorëzani avalisti quhet honorat.

Avalimi poashtu është shprehje e njëanëshme e vulletit po në mënyrë formale e cila

jepet (shenohet) sipas rregullit në fytyrë të kambialit.

Prezantimi i kambialit

Dy shkaqe të prezantimit të kambialit:

Perzentimi për akceptim dhe

Przentimi për pagesë.

Për prezantimin e kambialit për pagesë kryesisht duhet respektuar këto kushte:

Kambiali duhet t’i dërgohet për pagesë trasatit respektivisht akceptuesit nëse më parë

është akceptuar.

Kambiali dërgohet për pagim në vendin e pagimit

Kambiali duhet të prezantohet për pagesë në afatin e caktuar

Kambialin e dërdon për pagesë vet poseduesi i tij ose nëpërmjet bankes afariste të tij.



Pagesa e kambialit

Pagesën e kambialit duhet në radhë të parë ta kryej debitori kryesorë i kambialit apo

pagesën duhet t’i bëhet poseduesit të autorizuar të kambialit i cili atë e përcakton për

pagesë në kohën e arritjes së tij për pagesë.



ÇEKU - KUPTIMI I ÇEKUT



ÇEKU - KUPTIMI I ÇEKUT

Është paraqitur në mesjetë; u zhvillua për rregullimin e qarkullimit të pagesave.

Kuptimi i çekut është me domethënie nga SHBA “to chek” që do të thotë të paguash, të kërkosh

llogarinë, të vërtetosh etj.

Në vitin 1931 në Paris janë nxjerrur tri konventa ndërkombëtare mbi çekun:

- Konventa për ligjin uniform të çekut,

- Konventa për rregullimin e konflikteve ligjore në lidhje me materien e çekut dhe

- Konventa mbi taksat në materien e çekut.

Sot, çeku është një ndër letrat më të shpeshta me vlerë të cilat i hasim në praktikë, si në

qarkullimin e brendshëm ashtu edhe në atë ndërkombëtar.

Çeku si letër me vlerë është drejtpërsëdrejti i lidhur me punë bankare.

Njësoj si te kambiali i trasuar edhe te çeku paraqiten tre persona:

- Personi i cili e lëshon çekun - TRASANTI,

- Personi i cili e tërheqë çekun - TRASATI,

- Personi i cili me urdhër paguan shumën e shënuar në çek - REMITENT.

ÇEKU dhe KAMBIALI dallojnë:

- Çeku është mjet pagese, kurse kambiali mjet për kreditim,

- Çeku lëshohet sipas prurësit, kurse kambiali jo,

- Te çeku trasati është vetëm banka, kurse te kambiali mund të jetë çdo person,

- Çeku nuk mund të lëshohet pa mbulesë, kurse kambiali po etj.

ELEMENTET E ÇEKUT

Çeku si letër formale duhet t’i përmbajë këto elemente:

1. Shenjën se është çek i shkruar,

2. Urdhërin e trasatit që të paguajë shumën e të hollave,

3. Emrin e personit të cilit duhet t’i paguhet,

4. Vendin ku duhet të kryhet pagesa,

5. Shënimin e datës dhe vendin e lëshimit,

6. Nënshkrimin e përsonit i cili e lëshon çekun (trasanti).

Njësoj si te kambiali elementet qenësore të çekut mund t’i ndajmë në katër grupe:

1. Elementet e përgjithshme të çekut (shënimi se është çek, urdhërin e pagesës),

2. Elementet gjeografike (vendi i lëshimit, pagesës),



3. Elementet personale (shënimi i trasatit, nënshkrimi i trasantit),

4. Elementet kalendarike (shënimi i ditës së lëshuarjes së çekut).

Prandaj, formulari i cili nuk i ka këto të dhëna nuk vlenë si çek.

PUNËT - VEPRIMET JURIDIKE TË ÇEKUT janë si vijojnë:

1. Lëshimi i çekut – lëshuesi mund të jetë çdo person i aftë për të vepruar, i cili ka mbulesë në të

holla në bankë. Çeku lëshohet kur plotësohen të gjitha elementet qenësore,

2. Shumëzimi i çekut – lejohet kur vendi i pageses është jashtë shtetit tonë dhe kur lëshohet

sipas prurësit,

3. Indosimi i çekut – ku ligji mbi çekun e njeh institucionin e bartjes;

4. Dorëzënia e çekut – ku e ka pranuar avalin si dorëzani dhe mund të jetë çdo person përveç

trasatit;

5. Prezentimi i çekut – bëhet në afat të caktuar me ligj dhe dallojnë nga vendi në vend;

6. Pagesa e çekut – bëhet nga trasati dhe mund ta bëjë në tërësi apo pjesërisht,zakonisht në të

holla të gatshme;

7. Protesta te çeku – janë të ndryshme duke filluar nga ato për shkak të mospagesës,

shpenzimeve protestuese, për shkak të refuzimit përllogaritës të çekut, të amortizimit, të

perkvizicionit,

8.Notifikimi i çekut – bëhet nga shkaqet e njëjta si te kambiali.

LLOJET E ÇEQEVE

I ndajmë në :

1. Çeka në emër - ku caktohet se cili është shfrytëzues i çekut,

2. Çeka sipas urdhërit - lëshohen rrallë me emër të cekur në çek dhe mund të barten në

indosim,

3. Çeka sipas prurësit - konsiderohet çdo person i cili e posedon çekun dhe nuk përcaktohet

remitenti,

4. Çeka alternativ - janë vet formularët e çekave dhe trajtohet si çek sipas prurësit.

Çeqet i ndajmë edhe sipas qëllimit në:

1. Çek pagues,

2. Çek virmanues,

3. Çek të bariruar (të nënvizuar),

4. Çek të udhëtimit dhe

5.Çek të akreditivit.

1. Çeku pagues – ku trasati e paguan shumën e çekut, ndërsa trasanti e shënon vetën si

remitent (e lëshonë çekun në emër të vet), dhe është mjaft i shpeshtë në praktikë.



2. Çeku virmanues - ku trasanti i jep urdhër trasatit t’i hiqet vlera e çekut dhe ta bart tek

remitenti në

3. Çeku i bariruar (nënvizuar) – ku shuma e të hollave në çek nuk paguhet me të gatshme.

Shfrytëzohen atëherë kur trasanti realizon kontroll në mjetet e remitentit. Te ky çek pagesa e

trasatit bëhet përmes bankes në mënyrë të përgjithshme (tek çdo bankë) dhe në mënyrë të

veçantë (tek një bankë).

4. Çekat e udhëtimit – janë paraqitur nga zhvillimi intenziv i qarkullimit turistik ndërkombëtar.

Merret nga trasati por çdo herë gjatë udhëtimit nënshkruhet nga trasanti.

5. Çekat e akredivit – i'u lëshohen personave për blerjen e mallrave të caktuara e sidomos atyre

bujqërore. Aplikohen me rregulla të njëjta sikur te çekat e udhëtimit.

LETRAT KUALIFIKUESE LEGJITIMUESE

Paraqiten në qarkullimin ekonomik. Zakonisht këtu numërohen:

1. Librat e kursimit,

2. Fletëpengu,

3. Vërtetimi i depozitës dhe

4. Taloni.

1. Libreza e kursimit – dokument i cili lëshohet nga banka. Amortizimin e librezës sipas prurësit

e bënë gjyqi komunal. Afati i paraqitjes është 30 ditë nga dita e shpalljes. Bartja e të drejtave

nga libreza mund të bëhet me anë te cesionit civilo-juridik.

2. Fletëpengu – dokument të cilin e lëshon banka por e bëjnë edhe personat e tjerë financiar,

ku obligohen t’i paguajnë shumën e cila është shënuar si fletëpengë (letra hipotekore). Janë

letra me vlerë ku nxjerrin dispozita të veçanta.

3. Vërtetimi i depozitimit - letër me vlerë,lëshohet sipas urdhërit nga banka.Në këtë letër ceken

sendet e depozituara dhe shpeshë kjo letër quhet “revers” dhe aplikohet me rregulla të së

drejtës sikur te kambilali.

4. Taloni - dëshmi me shkrim për lëshimin e kuponave të ri. Lëshohet në emër ose sipas

prurësit.Në praktikë më së shpeshti lëshohet sipas prurësit kur nuk është i shënuar shfrytëzuesi

i dokumentit.



ADMINISTRIMI I DHUNSHËM, LIKUIDIMI I PASURISË,

FALIMENTIMI DHE BAKROTIMI



Të përgjithshme

• Instituti juridik i likuidimit kolektiv të pasurisë daton që nga e Drejta Romake;

• Ky institute ka filluar që të zbatohet në Evropë në mesin e Shekullin 18;

• Në Shekullin 18 në Francë gjykatësit konsular ishin të autorizuar që bashkë me gjykatat

e kompetencës së përgjithshme të zbatojnë likuidimin e pasurisë së debitorit i cili ishte

tregtar;

• Pak më vonë me Kodin Tregtar (1807) falimentimit i është dhënë karakteri juridik penal;

• Me ketë kod por të plotësuar dhe ndryshuar me vonë gjykatat tregtare janë përcaktuar

si kompetente për të zbatuar procedurën e likuidimit të pasurisë;

• Ky institut vazhdimisht me kohë vazhdimisht është modifikuar, është bërë më i qartë

dhe ka arritur që të jetë i suksesshëm lidhur me procedurat dhe kushtet e për zbatim të

likuidimit të pasurisë – administrimit të dhunshëm, të falimentimit dhe të bankrotimit;

• Në rast se plani i administrimit të dhunshëm apo të përkohshëm realizohet atëherë

debitori përsëri e fiton të drejtën e disponimit të lirshëm së pasurisë së vet;

• Nëse pasuria e ndërmarrjes likuidohet atëherë subjekti juridik pranë së ekzistuari;

• Procedura për likuidim të subjektit juridik bëhet në përputhje me ligjin në fuqi dhe

mund të bëhet edhe nga gjykata;

• Kjo realizohet në bazë të vendimit me të cilin ndërmarrja vihet nën:

– Administrim;

– kujdestari ;

• Aktiviteti i administratorit ose kujdestarit fokusohet në aspektin e administrimit të

pasurisë së subjektit juridik dhe në formë të mbikëqyrjes së punëve dhe aktiviteteve

tregtare ose financiare dhe planit të ndërmarrjes;

Administrimin e dhunshëm e shndërron në likuidim të pasurisë së debitorit nëse ky nuk

propozon ose realizon barazim;

• Në rastet kur gjykata konstaton se debitori nuk është në gjendje që të propozojë

barazimin atëherë e zbaton likuidimin e pasurisë së debitorit;

• Kur caktohet masa e likuidimit të pasurisë së debitorit kreditorët bashkësinë e vet;

• Akti gjyqësor e privon debitorin që të drejtojë ose disponojë me pasurinë e vet;

• Kjo ndalesë vlen gjatë procesit të likuidimit.

• Gjatë procesit të likuidimit, te drejtat e debitorit i ushtron administratori (deri ne tre

veta) gjithnjë nen mbikëqyrjen e gjykatësit drejtues te likuidimit.

• Shumat e realizuara nëpërmjet shitjeve te mallit të debitorit si dhe nëpërmjet inkasimit

të kërkesave të t’ia, pas zbritjes së shpenzimeve të procedurës, paguhen në konton

(arkën) për qeverisjen e fondeve publike (Casisse des depoots et consignations).



• Brenda tre muajve nga dita e vendosjes për likuidim të pasurisë së debitorit, sipas

autorizimit të gjykatësit drejtues të likuidimit, administratorit duhet t’i qaset shitjes së

pasurisë së debitorit.

• Shitja pasurisë së debitorit bëhet konformë me dispozitat juridike – civile që i dedikohen

sekuestrimit të paluajtshmërive.

• Shuma e realizuar në atë mënyrë, fillimisht, ndahet për;

• kreditorët e privilegjuar dhe të hipotekuar dhe,

• më pastaj bëhet ndarja e pasurisë së shitur ndërmjet kreditorëve të pa – garantuar.

• Gjatë procedimit të të likuidimit,nga pasuria përkatësisht nga të ardhurat e veta debitori

mund të merr vetëm aq sa i lejon gjykatësi drejtues i likuidimit, e cila sasi, duhet të

përkoj me nevojat elementare për mbajtjen e debitorit dhe familjarëve te tij.

• Pas përfundimit të likuidimit të pasurisë së debitorit, shpërndahet bashkësia e

kreditorëve e krijuar në fillim të procedurës për likuidim.

Falimentimi:

• Sipas fjalorit të gjuhës shqipe me falimentim kuptohet “mbyllja e tregtores, sipërmarrjes

ose bankës, etj, për shkak të pamundësisë së pagesës së borxheve ose për shkak të

pamundësisë të përballimit të shpenzimeve të prodhimit.”

• Subjektit të së drejtës që ushtrojnë veprimtari tregtare, kur i shpallet falimentimi,;

– i ndalohet ushtrimi i punëve udhëheqëse,

– i ndalohet ushtrimi i Punëve drejtuese

– përkatësisht administruese që kanë të bëjnë me veprimtarin e tij.

• Në të cilën do nga faza e procedurës falimentuese që vjen pas pezullimit të pagesave,

gjykata duhet t’ia shpallë falimentimin personal udhëheqësit të subjektit juridik kur

dyshohet që i ka;

– fsheh të dhënat kontabiliste,

– që ka fsheh apo spekuluar pjesë të aktives,

– që synon mashtrim të caktuar apo që pranon borxhe fiktive.

• Gjykata mund të caktojë falimentimin personal apo ndalesën e udhëheqjes së subjektit

përgjegjës, të drejtimit apo të administratimit të punëve të caktuara.

• Nëpërmjet masës së tillë, subjekti nën ndalesë, e humbë edhe të drejtën e votës në

kuvendin e subjekteve juridike që ndodhen nën administrimin e dhunshëm apo në

procedurën e likuidimit të pasurisë.

• Gjykata është e autorizuar që Ad Hoc të urdhërojë shitjen e aksioneve dhe të hiseve të

debitorit në kuadrin e subjektit që ndodhet para falimentimit.



• Akti gjyqësor apo likuidimi i pasurisë Vis Leges kundër tregtarit apo afaristit debitor

tërheq humbjen e zotësisë zgjedhore aktive apo mandatin për të ushtruar funksion

udhëheqëse për subjektin juridik të vet.

• Sanksionet juridike – civilet tilla dhe të ngjashme, të caktuara në procedurën e

falimentimit të tregtarit, mund të hiqen nëpërmjet kthimit të të drejtave të humbura

sipas aktit gjyqësor , me të cilin, në formë të prerë ,përfundon procedura për fikjen e

pasivës.

• Në përgjithësi kthimi i të drejtave të humbura, në procedurën e falimentimit, quhet

rehabilitim.

• Mirëpo, çdo gjykim për krim të caktuar apo për delikt ekonomik të rëndë,automatikisht

e tërheq ndalesën për ushtrimin e veprimtarisë tregtare, industriale apo të veprimtarisë

zejtare dhe paraqet pengesë si për rehabilitim ashtu edhe për kthim fakultativ të të

drejtave më parë të humbura.

Bankrotimi:

• Bankrotimi konsiston në rrethanë të vështirësuar e cila debitorin e ekspozon për

përgjegjësi penale.

• Bankrotimi i zakonshëm i shkaktuar me faj apo me pakujdesi (Dolus & Culpa)dënohet

me burg;

• Ndërkaq, bankrotimi qëllimkeq (Mala Fides)për shkak të falsifikimeve kontabiliste,

dënohet më ashpër, zakonisht, prej një viti deri në pesë vjet burg!

• Në anën tjetër, dënimi për shkak të bankrotit të zakonshëm apo të bankrotit qëllimkeq,

i caktuar kundër tregtarit,si subjekt fizik apo juridik, apo kundër udhëheqësit të subjektit

juridik, sipas ligjit, tërheq falimentim personal bashkë me sanksione personale

përcjellëse.

• Bankrotim i zakont konsiderohet çdo pezullim i detyrimeve të debitorit i cili mund të

shkaktohet nga shpenzimet e pamatura dhe te paarsyeshme të debitorit, të

shpenzimeve në lojërat hazarde apo në punë të padrejta, të mbajtjes së kontabilitetit

fiktiv me synim të mashtrimit të kreditorëve si dhe të ushtrimit të profesionit në

kundërshtim me ligjin.

Për shkak të bankrotit të zakonshëm, subjekti fizik apo juridik që e ushtron tregtinë,

mund të shpallet fajtor dhe të denohet kur:

- për llogari të tjetërkujt krijon detyrime jashtëzakonisht të mëdha;

- sipas vendimit gjyqësor për likuidim të pasurisë së tij, nuk i barazon detyrimet e veta;

- nga shkaqe të paarsyeshme, në afatin e caktuar, zakonisht prej 15 ditësh, nuk e

paraqet ndalesën e vet për pagesa;

- në raste dhe në afate të caktuara, nuk i paraqitet adminastrorit të autorizuar;



- kontabiliteti i tij mbahet parregullisht dhe mëngët si dhe,

- kur, kreditorin e caktuar e likuidon përkatësisht e paguan, por, në dëm të kreditorit

tjetër.

• Ndërkaq për bankroton qëllimkeq është fajtor çdo tregtar që i pezullon pagesat i cili,e

fsheh kontabilitetin e vet, e fsheh apo e shpenzon paarsyeshëm aktiven e vet apo pjesën

e saj si dhe i cili me qëllim (Dolus) të mashtrimit, pranon borgje fiktive.

• Edhe subjekti tjetër i së drejtës që bashkëpunon në veprimet e tilla, në procedurën

penale, zakonisht, shpallet fajtor dhe dënohet si bashkëveprues.

• Në Republikën e Kosovës këtë materie e rregullon:

RREGULLORE NR. 2003/7PËR SHPALLJEN E LIGJIT TË MIRATUAR NGA KUVENDI I

KOSOVËSMBI LIKUIDIMIN DHE RIORGANIZIMIN E PERSONAVE JURIDIKË NË

FALIMENTIM

Falimentimi dhe bankrotimi

• Bankrotimi vlen për individët dhe është një rrugë, të cilën mund ta ndërmarrin nëse

jane tregtar individual/i vetëm, apo partner në partneritet dhe kane borxhe, të cilat nuk

mund t’i paguajne.

• Kjo ju liron nga pagesa e borxheve, por asetet tuaja ndahen nga kreditorët dhe mund të

vihet ndalim për aktivitet biznesor të ardhshëm përmes Urdhri Kufizues për Bankrotim,

që lëshohet nga gjyqi.

• Urdhri kufizues për bankrotim – i cili lëshohet nga gjyqi, nëse bankrotimi konsiderohet i

pandershëm dhe i dënueshëm – kjo mund të jetë p.sh. në Britaninë e Madhe, ndërmjet

2-15 vite ndalesë.

• Kompania mund të detyrohet të mbyllet, nëse hidhet në gjyq nga kreditorët e saj,

huadhënësit, aksionarët apo nga autoritetet qeveritare dhe ligjore, që kërkojnë mbylljen

e biznesit.

• Në mënyrë alternative, pronarët apo drejtorët e biznesit mund të vendosin për mos

vazhdimin e biznesit dhe të parashtrojnë kërkesë për mbyllje.

• Nëse vendosni ta mbyllni biznesin tuaj, mund të bisedoni me profesionistin e

falimentimit.

• Gjyqi mund të vendosë që kompania t’i dorëzohet pranuesit zyrtar. Pranuesi udhëheq

kompaninë në interesat më të mirë të kreditorëve dhe aksionarëve, deri në "likuidimin"

– apo shitjes së aseteve të kompanisë. Të gjitha paratë që fitohen përmes kësaj,

shfrytëzohen për t’i paguar borxhet e kompanisë.



Përgatitja e mbylljes së biznesit

• Procedurat për ta mbyllur biznesin apo ndërmarrjen tuaj të vogël, varen nga aspekte të

ndryshme siç janë lloji, madhësia, segmenti i tregut, etj. Dhe gjithashtu nga kërkesat e

posaçme të vendit apo rajonit ku biznesi apo ndërmarrja ka funksionuar.

• Kur një biznes mbyllet, shitet, ekziston një numër i rregulloreve qeveritare, që kanë të

bëjnë me çregjistrimin e kompanisë apo biznesit, pagesën e punëtorëve dhe anulimin e

tatimeve.

• Kjo do të thotë se duhet t’i kontrolloni të gjitha tarifat apo pagesat për licencë, taksa,

sigurimin e punëtorëve, pensionet, standardet shëndetësore dhe të sigurimit, etj.

• Vëmendja dhe respekti i kornizës ligjore, sociale dhe ekonomike nuk është i

rëndësishëm vetëm për mbylljen në mënyrë ligjore dhe për t’u shmangur nga dënimi,

por është gjithashtu thelbësore, për të rritur besimin tek ndërmarrësit, si person me

integritet.



BANKA DHE PUNËT BANKARE



Banka

• Bankat janë organizata financiare të cilat themelohen në çdo vend në bazë të ligjeve të

aplikueshme;

• Veprimtaria e tyre po ashtu ushtrohet në bazë të ligjit dhe zakonisht merren me punë:

• Depozitore;

• Kreditore

• Dhe punë të tjera mikse

Në përgjithësi mund të konstatojmë se bankat i kryen tri grupe të punëve:

• Punët aktive bankare;

– Të gjitha punët kur banka paraqitet si kreditor i klientëve të saj;

• Punët pasive bankare;

– Të gjitha punët kur banka paraqitet si debitore ndaj klienti të saj;

• Punët neutrale bankare;

– Punët bankare kur banka nuk paraqitet as si kreditore e as si debitore

• Konsiderohen punët kur banka u kryen shërbime klientëve të vet p.sh. në cilësi të

ndërmjetësuesit, komisionarit etj;

• Bankat themelohen si shoqëri (ndërmarrje / kompani) aksionare ose shoqëri me

përgjegjësi të kufizuar në bazë të aktit të themelimit, kontratës së themelimit ose

statutit të saj;

• Banka e ushtron veprimtarinë e vet në mënyrë të pavarur me qëllim të realizimit të

fitimit;

• Në aspektin e ekonomik veprimtaria e suksesshme e një banke varet nga:

• Parimi i likuiditetit;

• Parimi i sigurisë dhe

• Parimi i rentabilitetit;

• Si çdo organizatë tjetër edhe bankat janë bartëse të te drejtave dhe të detyrimeve të

caktuara në kuadër të qarkullimit juridik;

• Ato disponojnë mjetet, mjetet financiare dhe pasuritë e tyre të cilat i qarkullojnë ose

administrojnë sipas destinimit legal;

• Punë bankare ushtrojnë edhe organizatat tjera financiare të cilat themelohen dhe

licencohen në bazë të ligjit për ushtrimin e veprimtarive të caktuara bankare;

• Bankat themelohen në bazë të ligjit dhe akteve të themelimit gjë që nënkupton

nxjerrjen e VENDIMIT MBI THEMELIMIN dhe SHUMËN E MJETEVE TË INVESTUARA;

• Themeluesit e bankave e themelojnë Këshillin themelues të bankës;



Këshilli themeluesi i bankës i paraqet Kuvendit të themeluesve të Bankës:

• Vendimin për themelimin e bankës;

• Propozimin e statutit;

• Propozimin për zgjedhjen e anëtarëve të Këshillit ekzekutiv respektivisht Bordit

Drejtues;

• Drejtorit Ekzekutiv;

• Dhe akt të tjera të rëndësishme;

• Këshilli Themelues i bankës ka detyrim ligjor që t’i dërgoi dokumentacionin e nevojshëm

Bankës Qendrore Kombëtare e cila e ka rolin qendror për të licencuar dhe kontrolluar

punët dhe rregullsinë juridike të aktiviteteve bankare;

• Vendimi për themelimin dhe funksionimin e bankës e nxjerrë Banka Qendore;

Me vendimin për themelimin e bankës përcaktohen:

• Emrat e themeluesve;

• Lloji i bankës dhe qëllimi i themelimit;

• Punët depozitare, kreditore dhe punët tjera bankare të cilat duhet që t’i ushtroi banka;

• Shuma e përgjithshme e fondeve që i sigurojnë themeluesit;

• Afati për pagimin e mjeteve për fondet e bankës;

• Të drejtat dhe detyrimet e themeluese të bankës;

• Mënyra e organizimit të punëve bankare dhe mënyra e menaxhimit;

• Kriteret për ndarjen e fitimit, bartjes së rrezikut, mbulimit të humbjes,

• Përgjegjësia e organeve manaxhuese për sigurimin likuiditetit;

• Kushtet për dhe mënyrat e rritjes së fondeve të themelimit

• Kushtet për fondin rezervë dhe mënyrës së transferimit të letrave me vlerë;

• Përcaktimin e politikës afariste – financiare ;

• Dhe punë të tjera të rëndësishme bankare;

• Kushtet për suprimimin e bankës dhe procedurat për riorganizimin funksional të bankës;

BANKAT NË REPUBLIKËN E KOSOVËS

• Sistemi bankar në Republikën e Kosovës rregullohet në bazë të legjislacioni i cili në vete

përfshinë:

• Ligjin për Bankën Qendore të Republikës së Kosovës Nr. 03/L-074

Rregulloret si më poshtë:

• RREGULLORE NR. 1999/20 PËR AUTORITETIN BANKAR DHE TË PAGESAVE NË KOSOVË

RREGULLORJA NR. 2001/24 NDRYSHIM I RREGULLORES NR. 1999/20 MBI AUTORITETIN

BANKAR DHE TË PAGESAVE TË KOSOVËS

http://www.bqk-kos.org/Regulation/Albanian/Regulations/063%20Final%20RA%201999-20.htm

http://www.bqk-kos.org/Regulation/Albanian/Regulations/RA2001_24.pdf



RREGULLORE NR. 1999/21 PËR LICENCIMIN, MBIKËQYRJEN DHE RREGULLIMIN E

BANKAVE

RREGULLORE NR. 1999/4 PËR VALUTËN E LEJUAR PËR PËRDORIM NË KOSOVË

RREGULLORE NR. 2001/25 MBI LICENCIMIN, MBIKËQYRJEN DHE RREGULLIMIN E

KOMPANIVE TË SIGURIMIT E TË NDËRMJETËSUESVE TË SIGURIMIT

RREGULLORE NR. 2001/26 MBI TRANSAKSIONET E PAGESAVE

RREGULLORE NR. 2001/35 MBI PENSIONET NË KOSOVË

RREGULLORE NR. 2004/2 MBI PENGIMIN E PASTRIMIT TË PARAVE DHE VEPRAVE TË

NGJASHME PENALE

RREGULLORE Nr. 2005/20 NDRYSHIMI I RREGULLORES NR 2001/35 MBI PENSIONET NE

KOSOVE

• RREGULLORE Nr.2006/47 MBI AUTORITETIN QENDROR BANKAR TE KOSOVES

• RREGULLORE Nr.2008/28 MBI REGJISTRIMIN, LICENCIMIN, MBIKËQYRJEN DHE

RREGULLIMIN E INSTITUCIONEVE MIKROFINANCIARE

Urdhëresat administrative:

• Udhëzim Nr. 1

Mbi zëvendësimin e kartmonedhave euro të dëmtuara

• Udhëzim Nr. 2

Mbi Shmangien e Kartmonedhave dhe Monedhave Euro të Falsifikuara nga Qarkullimi

Udhezimi Nr.2 i Amenduar

• Udhëzim Nr. 3

Mbi Standartet Minimale për Klasifikimin e Gjendjes së Kartmonedhave Euro nga Palët

Tregtare

• Udhëzim Nr. 4

Për Paketimin e Kartmonedhave dhe Monedhave Euro për Depozitimin e Sasisë në BPK

• Rekomandim Nr. 1

Mbi Kontrollin e Standarteve për Riciklimin e Kartmonedhave nga Bankat Komerciale

• Udhëzim Nr. 1

Mbi zëvendësimin e kartmonedhave euro të dëmtuara

• Udhëzim Nr. 2

Mbi Shmangien e Kartmonedhave dhe Monedhave Euro të Falsifikuara nga Qarkullimi

Udhezimi Nr.2 i Amenduar

• Udhëzim Nr. 3

Mbi Standartet Minimale për Klasifikimin e Gjendjes së Kartmonedhave Euro nga Palët

Tregtare

• Udhëzim Nr. 4

Për Paketimin e Kartmonedhave dhe Monedhave Euro për Depozitimin e Sasisë në BPK

http://www.bqk-kos.org/Regulation/Albanian/Regulations/066%20Final%20RA%201999-21.htm

http://www.bqk-kos.org/Regulation/Albanian/Regulations/UNITED%20NATIONS.htm







http://www.bqk-kos.org/Regulation/Albanian/Regulations/rregullore%202008%2028.pdf

http://www.bqk-kos.org/downloads/Udhezimi%201.pdf












http://www.bqk-kos.org/downloads/Udhezimi_Nr.2.pdf























http://www.bqk-kos.org/downloads/Udhezimi%20Nr%20%202%20i%20Amenduar.pdf






http://www.bqk-kos.org/downloads/Udhezim%20Nr.%203.pdf




















































http://www.bqk-kos.org/downloads/Rekomandimi%20Nr.%201.pdf






















































































































• Rekomandim Nr. 1

Mbi Kontrollin e Standarteve për Riciklimin e Kartmonedhave nga Bankat Komerciale

Letrat Këshilluese

• Letër Këshilluese 2006 - 1 Aktivitetet Financiare Jashtë-burimore

Letër këshilluese 2006 - 2 Praktika të pa shëndosha dhe të pa sigurta të bankave

Letër Këshilluese 2006 - 3 Standardet Minimale për Menaxhimin e Rrezikut të Kredisë

Leter Keshilluese 2007 - 1 Parandalimi i Shpërlarjes së Parave dhe Financimit të

Terrorizmit Letër Këshilluese 2007 - 2 Aktivitetet Koresponduese

Letër Këshilluese 2009 - 1 Standardet minimale per menaxhimin e rrezikut te likuiditetit

Letër Këshilluese 2009 - 2 Sistemi i Kontrollit të Brendshëm

MEMORANDUMET

• Memorandum i Mirëkuptimit i amandamuar në mes të AQBK-së dhe Byrosë Shqiptare të

Sigurimit (Shqipëri)

Memorandum i Mirëkuptimit në mes të BPK-së dhe Bankës së Shqipërisë

Memorandum i Mirëkuptimit në mes të BPK-së dhe Bankës të Slovenisë

Memorandum i Mirëkuptimit në mes të BPK-së dhe Byrosë Shqiptare të Sigurimit

(Shqiperi)

Memorandum i Mirëkuptimit në mes të BPK-së dhe Komisionit te Mbikeqyrjes së

Sigurimeve të Shqiperise (Shqiperi)

Memorandum i Mirëkuptimit në mes të BPK-së dhe Byrosë Kroate të Sigurimit (Kroaci)

Memorandum i Mirëkuptimit në mes të BPK-së dhe Byrosë Kombëtare të Sigurimit

(Maqedoni)

• Autoriteti Qendror Bankar i Kosovës (AQBK), pasardhës i Autoritetit Bankar dhe të

Pagesave të Kosovës (BPK) është një entitet publik i veçantë i cili ka të drejtë të

licencojë, mbikëqyrë dhe rregullojë institucionet financiare në territorin e Kosovës. BPK-

ja

• është themeluar në përputhje me dispozitat e Misionit të Administratës së Përkohshme

të Kombeve të Bashkuara në Kosovë (“UNMIK”), Rregullorja nr. 1999/20 e nxjerrë më 15

nëntor 1999 ( e ndryshuar më 1 tetor, 2001) ”Mbi Autoritetin Bankar dhe të Pagesave të

Kosovës”. Veç kësaj , me 24 gusht 2006 PSSP ka nënshkruar rregulloren e re mbi

Autoritetin Qendror Bankar të Kosovës dhe ka transformuar Autoritetin Bankar dhe të

Pagesave të Kosovës (ABPK-në) në
























http://www.bqk-kos.org/Regulation/advisory%20letters/Advisory%20Ltr%20No%202006-1%20Aktivitetet%20financiare%20jashte%20burimore.pdf












http://www.bqk-kos.org/Regulation/advisory%20letters/Advisory%20Letter%202%20-%20Praktikat%20e%20pashendosha%20dhe%20te%20pasigurta%20%20te%20bankave.pdf

























http://www.bqk-kos.org/Regulation/advisory%20letters/Advisory%20Ltr%20No%202006-3%20Rreziku%20Kreditor.pdf























http://www.bqk-kos.org/Regulation/advisory%20letters/Leter%20Keshilluese%202007-1%20Parandalimi%20i%20Shperlarjes%20se%20Parave.pdf






























http://www.bqk-kos.org/Regulation/advisory%20letters/Leter%20Keshilluese%202007-2%20Aktivitetet%20Koresponduese.pdf










http://www.bqk-kos.org/Regulation/advisory%20letters/AL%206%20STANDARDET%20MINIMALE%20PER%20MENAXHIMIN%20E%20RREZIKUT%20TE%20LIKUIDITETIT.pdf



















http://www.bqk-kos.org/Regulation/advisory%20letters/Letra%20k�shilluese%20per%20sistemin%20e%20kontrollit%20te%20brendshem%204%20Qershor%202009.pdf



















http://www.bqk-kos.org/memorandums/Mem5_Shqip.pdf











































http://www.bpk-kos.org/memorandums/MoU%20Bank%20of%20Albania(BSupervision).pdf





























http://www.bpk-kos.org/memorandums/Memorandumi%20-shqip.pdf





























http://www.bpk-kos.org/memorandums/Mem-1shqip.pdf






































http://www.bpk-kos.org/memorandums/Mem-2Shqip.pdf














































http://www.bpk-kos.org/memorandums/Mem3-shqip.pdf













































































Sipas kësaj rregulloreje, objektivat themelore të AQBK-së janë:

• Të ruhet fuqia, aftësia paguese dhe funksionimi efikas i një sistemi stabil të bazuar në

treg, duke inkurajuar krijimin e instrumenteve të sigurta financiare; dhe

• Pa ndonjë paragjykim, të përkrah politikat e përgjithshme në Kosovë për te kontribuar

në një alokim efikas të burimeve në pajtim me principet e një ekonomie me treg të

hapur.

• AQBK-ja mes tjerash, ka këto kompetenca të veçanta:

• Të rekomandojë një politikë të gjerë udhëzuese për PSSP-në dhe IPVQ-të në fushat që

janë në përgjegjësinë e saj;

• Të formulojë dhe të zbatojë masat, të kundërshtoj dhe rregulloj sistemet e pagesave

për transaksionet në valutë vendore dhe të huaj në Kosovë;

• Të posedoj dhe të operoj një ose më shumë sisteme pagesash;

• Të mbaj depozita në valutë të huaj, të bankave, Ministrisë së Ekonomisë dhe Financave

si dhe subjekteve tjera publike;

• Të sigurojë furnizim të mjaftueshëm të bankënotave dhe monedhave për kryerjen e

transaksioneve me para të gatshme;

• T’i licencoj, mbikëqyrë dhe rregullojë institucionet financiare; dhe

• Të kryej analiza të rregullta ekonomike dhe monetare të ekonomisë së Kosovës, t’i

publikoj rezultatet dhe t`i paraqes propozimet dhe masat Administratës së Misionit të

Përkohshme të Kombeve të Bashkuara dhe IPVQ-ve, në bazë të këtyre analizave.

BANKAT KOMERCIALE NË KOSOVË

• Autoriteti Bankar dhe i Pagesave i Kosovës (BPK) është përgjegjës për licencimin e

bankave.

• BPK – ja publikon rregulisht listën e bankave të cilat operojnë në Kosovë.

• Bankat komerciale ofrojnë pakon e plotë të shërbimeve bankare, përfshirë huat,

garancitë, llogaritë rrjedhëse, llogaritë e kursimeve, depozitat e afatizuar, transferat në

vend dhe jashtë, si dhe shërbimet për ruajtjen e gjësendeve me vlerë.

• Lista e Bankave Komerciale

• Banka Ekonomike

• Banka për Biznes

• ProCredit Bank

• Raiffeisen Bank Kosovo

• Banka Kombëtare Tregtare – Dega Kosovë

• TEB sh.a.

• Komercijalna Banka ad Beograd - Dega Mitrovicë

• NLB Prishtina .



ORGANIZATAT TJERA FINANCIARE

• Në shumicën e vendeve pos bankave punë të caktuara kryen edhe organizata të

ndryshme financiare;

• Zakonisht të këtilla janë kursimoret postare, organizatat e caktuara kreditore –

kursimore dhe organizata tjera të përcaktuara dhe rregulluara me ligj

• Sipas të dhënave nga Banka Qendrore e Republikës së Kosovës të tilla janë:

• Kompanitë e sigurimit;

• Institucionet mikro – financiare;

• Institucionet jo bankare – financiare;

• Agjencitë për transfero parashë;

• Këmbimoret;

Për të gjitha këto informacione ju lutem shikoni në

ueb - http://www.bqk-kos.org/shqip



MATERIAL SHTESË PËR KONTRATAT



KONTRATA SI BURIM I DETYRIMEVE

1. KUPTIMI I KONTRATËS (CONCTRATUS)

Kontrata është burim më i rëndësishëm i detyrimeve në kuadër të së drejtës detyrimore

dhe njëkohësisht paraqet një institucuionin qendror në kuadër të komunikimit juridik në mes

të palëve kontraktuese.1 Nga kjo del se kontrata ështe fakt juridik i cili ka rëndësi në lëmënjtë

të ndryshëm (apo degë të ndryshme juridike e ekonomike) si në të drejtën ndërkombëtare,

ashtu edhe në të drejtën famljare, në të drejtën civile, në të drejtën ekonomike dhe në rastin

tonë në të drejtën në turizëm. Baza e lidhjës së kontratës është arritja e ndonjë rezultati të

caktuar në mes të palëve kontraktuese e cila ka për qëllim të krijojë, të ndryshojë ose të shuaj

një marrëdhënje të caktuar juridike. Në teorinë juridike, kontrata definohet si pëlqim i vullnetit

në mes të dy apo më shumë palëve deri të e cila vie më qëllim të konstatimit, ndryshimit ose

pushimit të ndonjë marrdhënje detyrimore juridike. Kjo nënkupton faktin se kontrata është

rezultat i dëshirës së palëve kontraktuese dhe se ato ekzkluzivisht përcaktojnë këtë dëshirë

dhe që në shkencën jurudike quhet “parimi i autonomisë së vullnetit”. Aprovimi dhe respektimi

i këti parimi ka ardhur në shprehje si rezultat i asaj që palët lidhur më rregullimin e çështjeve të

tyre shumë më mirë do të mund ti përcaktonin kushtet dhe rrethanat në kontratë se sa shteti te

ndërhyjë më dispozita juridike.

Në të drejtën në turizëm më së shpeshti aplikohen të ashtuquajturat kontratat lidhur më

ofrimin e shërbimeve respektivisht të gjitha kontratat që kanë të bëjën më ofrimin dhe shitjen e

shërbimeve në turizm.

Kur marrdhënjët e caktuara shoqërore pretendohen të rregulohën më kontratë, duhet të

konstatojmë se si parim i shprhjes së vullnetit të lirë të palëve në të drejtën e detyrimeve

konsiderohen:

Liria e palëve kontraktuese që të lidhin apo mos të lidhin kontratën dhe se ato i detyron vetëm vullneti i tyre;

Liria e subjekteve të së drejtës që të zgjedhin personin më të cilin do të lidhin kontratë; Liria e subjekteve të së drejtës që sipas dëshirës së tyre të përcaktojnë përmbajtjën,

kushtet dhe formën e kontratës; Liria e plotë e kontraktuesve që pasi të kenë lidhur kontratë më vullnetin e tyre ta

ndryshojnë ose ta shuajnë tërësisht kontratën e lidhur. Mirëpo, në teorin juridike është i

1 Dr.N. Dauti: E drejta e detyrimeve, Universiteti i Prishtinës, Prishtinë 2001, fq.57



pranuar fakti se kontrata e lidhur në mënyrë legale, duhet të jetë ligj për palët, dhe se marrveshja që e kanë arritur palët duhet të respektohet.- Pacta sund servanda.

Kryesisht në praktikë, duke e pasur parasysh veprimin e tyre, kontrarat mund ti rendisim në

tri grupe:

a) Kontratat më të cilat krijohen detyrimet; b) Kontratat më të cilat ndryshojnë marrëdhënjet deterymore dhe c) Kontrata më të cilat shuhën marrëdhënjet deterymore. d)

Në praktikë në raste më të shpeshta na paraqitën kontratat nën pikën (a).

2. KLASIFIKIMI I KONTRATAVE

Kontratat në të drejtën detyrimore janë të shumëllojshme qoftë përkah natyra, përmbajtja

e tyre si dhe përkah të drejtat dhe detyrimet që dalin nga ato. Klasifikimi i mëposhtëm është i

përgjithshëm dhe është i pranueshëm nga shumica e autorëve dhe praktika juridike posaqërisht

në lëmin e turizmit.

Kontratat e njëanshme dhe të dyaanëshm. Kjo ndarje e kontratave bëhët duke u mbështetur në përmbajtjën e kontratës. Kontrata e njëanëshme konsiderohet ajo kontratë ku vetëm njëra palë kontraktuese është e detyruar të përmbushë ndonjë prestim (kusht) që do të thotë se njëra palë ka vetëm të drejta apo vetëm detyrime. P.sh. kontrata lidhur më faljen, kontrata mbi qiranë. Nuk duhet harruar se të gjtha kontratat janë dypalëshe, por të kontrarat njëpalëshe e kemi fjalën vetëm për detyrimin, për të cilin njëra palë është e detyruar ta përmbush atë.

Kontratat dypalëshe. Më këto kontrata krijohen aso marrëdhënjeve detyrimore në të cilat dy palët kontraktuese fitojnë ndaj njëra tjetrës të drejta dhe detyrime. Të këto kontrata të drejtat e njërës palë i përgjigjën detyrimit të palës së kundërt dhe anasjelltas. Këto kontratat janë kontrata të shitjës, kontratat mbi organizimin e udhëtimit etj.



Kontratat me emer dhe pa emer. Kontrata me emer janë ato kontrata që janë të parapara dhe që janë të rregulluara shprehimisht me dispozita ligjore. Në kuadër të këtyre kontratave bëjnë pjesë: kontrata e shitjes, e dhuratës, e vepres, e qirasë etj. Numri i këtyre kontratave në sferen e qarkullimit të mallrave dhe shërbimeve është i madh. Kontrata pa emer janë ato kontrata që nuk e kanë emrin e tyre dhe të cilat nuk janë të rregulluara me ligj të cilat lidhen nga palët duke u bazuar në rregullat e përgjithshme të së drejtës kontraktuese. Në kuadër të kësaj kontrate bëjnë pjesë: kontrata për sefin, për ekspozimin, botimin dhe kontrata mbi angazhimin e kapaciteteve hoteliere.

Kontrata konsensuale dhe formale. Kontrata konsensuale janë ato kontrata, të cilat lidhen me marrëveshjen e thjeshtë të palëve kontraktuese. Palët kontraktuese duhet të shprehin qëllimin e kontraktimit. Këto lloje të kontratave janë karakteristike për marrëdhënjët shoqërore bashkëkohore. Si kontrata konsensuale janë: kontrata mbi shitjen, mbi vepren, mbi qiranë. Kontrata formale janë ato kontrata, që për lidhjen e vlershmërinë e tyre duhet detyrimisht të përmbushet forma e caktuar ligjore. Në qoftë se me kontratë parashifet forma e saj atëherë ajo quhet kontraktore e nëse forma e kontratës është e paraparë më ligj atëherë quhet ligjore.

Kontratat komutative dhe aleatore. Ky lloj klasifikimi i kontratave është bërë varësisht nga fakti se në çastin e lidhjes, a kanë njohuri palët lidhur me të drejtat dhe detyrat e tyre. Kontrata komutative janë ato kontrata në të cilat palët kontraktuese që nga momenti i lidhjes së tyre kanë njohuri të mjaftueshme për të drejtat dhe detyrimet e tyre. Emertimi komutativ rrjedh prej fjalës latine commutatio, që ka përmbajtjen e ndërrimit, këmbimit.2 Kontratat e sipërshënuara janë shumë të rëndësishme dhe masovike në lëmin e qarkullimit të mallrave dhe të shërbimeve posaqërishtë në krahasim me ato aleatore. Në kuadër të këtyre kontratave hyjnë: kontrata mbi shitjen, këmbimin, sigurimin, qiranë etj. Kontrata aleatore janë ato kontrata në të cilat palët në momentin e lidhjes nuk kanë njohuri për të drejtat dhe detyrat e tyre, por që kjo njohuri do të arrijë nga rrethanat e ardhshme të cilat janë të pasigurta. Në kuadër të kontratave aleatore hyjnë: kontrata mbi sigurimin, lojën dhe kushtin, shitjen e shpresës etj.

Kontrata sipas aderimit (formale tipe të standardizuara). Tek kontrata e rëndomtë ekziston vullneti i të dy palëve për të lidhur një kontratë. Kurse tek kontrata e aderimit kjo bëhët në mënyrë të veçantë duke e bërë pranimin e kushteve (en blac) të cilat i cakton njëra palë. Të kontratat e atëhenzinonit (sipas aderimit) janë prezente këto karakteristika:

2 Dr.N.Dauti:Veper e cituar më lartë fq. 89



a) Ekzistimi i njërës palë kontraktuese superiore (në aspektin e forcës ekonomike që mund të paraqet në treg pozitë monopoliste);

b) Në formë të ofertës së përgjithshme i propozon lidhjen e kontratave një numëri të pacaktuar dhe të pakufizuar të personave;

c) Klauzolat kontraktuese janë pjesë përbërëse dhe të formuluara njëanësisht (nga pala në pozitë më të fortë ekonomike) që pala ti pranoj ashtu siq janë (en blak) në tërësi apo ti refuzojë tërësisht.

Kontratat formulare. Janë lloj i kontratave të cilat i lëshojnë organizatat dhe ndërmarrjet e ndryshme ekonomike dhe financiare të cilat kanë një numër të madh të klientëve. Kontratat formulare janë të përpiluara në mënyrë mjaft koncize dhe racionale në bazë të përvojës së gjatë të punës së tyre, që afarizmi të kryhet më shpejtë dhë është më rëndësi se këta formularë i parashofin situatat e shumta të cilat mund të paraqitën nga marrdhënja juridike më klientet e tyre në përgjithësi. Sipas rregullit nuk lejohet që të bëhën perjashtime nga këta formularë (më çka nënkuptohet se vërejtjet dhe rezervat e klientëve nuk pranohën). Ka raste të formularëve të caktuar ku është e mundur që klientëve tu ipet mundësia e orientimit të zgjedhjës së disa variantëve që gjithashtu të gjitha dobitë shkojnë në favorë të palës së fortë ekonomike. Këto kontrata zakonisht i përdorin bankat, ndërmarrjet hoteliere dhe të udhhëtareve, të transportit etj.

Kontratat tipe. Janë kontrata të cilat i rregullojn marrdhënjët e ndryshme afariste në mënyrë “uniforme” të njëjta në ndonjë veprimtari ekonomike.

Kontratat e standardizuara. Janë kontrata të cilat për dallim nga dy llojet e kontratave të lartpërmendura lënë mundësi të konkretizimit të disa kushteve (zakonisht ato duhet të plotësohën në formularë). Mirëpo, duhet pasur kujdes se edhe pse janë të formuluara nga ekspertet janë të njëanëshme do të thotë në dobi të formuluesit.

Duhet cekur se të gjtha format e kontratave të cilat i kemi cekur (tipe, formulare dhe të

standardizuara) janë rezultat i zhvillimit ekonomik dhe i qarkullimit të të mirave materiale më

një shpejtësi dhe racionalitet dukshëm më të madh se sa në kohërat e kaluara. Thjeshtë

ekonomia moderne repsktivisht edhe turizmi e hoteleira si lëmi ekonomike, i kanë zëvëndësuar

format e kontratave klasike duke i zëvëndësuar ato më forma moderne. Ndërhyrja e

institucioneve shtetrore që të kontribuojnë rreth sanimit të paqartësive, parregullësive,

klauzolave kushtëzuese etj, është pothuajse e logjikshme dhe e domosdoshme sepse në këtë



mënyrë mbrohet interesi i konsumatorit dhe i personave të tjerë fizikë dhe juridikë që punojnë

në suaza të korrektësisë profesionale.

3. LIDHJA E KONTRATËS

Më lidhjen e kontratës sipas të drejtës së detyrimeve, nënëkuptohet akti i vullnetshëm i

palëve që më deklarimet e tyre dëshmojnë vullnetin e tyre për lidhjën e kontratës së caktuar.

Që kontrata të jetë valide ( e vlerëshme ) duhet të jenë të plotësuara këto parakushte,

respektivisht kushtet esenciale:

a) Aftësia juridikie për lidhjen e kontratës,

b). Deklarata e shprehjës së vullnetit të palëve,

c).Lënda e kontratës të jetë e vlershme,

d).Vlershmëria e bazës juridike dhe

e). Forma e kontratës.

Pëlqimi i vullnetit të palëve manifestohet në atë mënyrë që një subjekt ofron diçka në

lidhje më ndonjë marrdhënje pronsore juridike, apo në rastin tonë rregullimin e marrëdhënjeve

në turizëm, në pikpamje të krijimit, ndryshimit apo pushimit, kurse subjekti tjetër atë e pranon

dhe pajtohet më të pa shfaqur kurfar rezerva. Kga kjo del se këto marrdhënje harmonizohen

rreth pikpamjeve lidhur më elementet qenësore të kontratës, sepse vetëm harmonizimi i

pelqimeve nga ana e palëve kontraktuese nënkupton shprehjen e vullnetit për lidhjen e

kontratës. Dëshira është komponente kryesore për lidhjen e çdo kontrate dhe njëkohësisht

paraqet fenomen psiqik i cili i ka suazat e veta reale shoqërore-ekonomike në kuadër te të

cilave manifestohet, sepse përmbajtja e saj është e determinuar nga kushtete jetës së personit

të caktuar dhe mesit ku ai vepron dhe jeton. Rëndësia e shprehjes së vullneiti si fakt juridik në

të drejtën ka rolin dhe peshen vendimtare të konstatimit dhe të përfektualizimit të punës

juridike siç është kontrata, sepse nga cilësia e shprehjës së vullnetit të palëve varet edhe

vlershmëria e ofertës. Fjala është për dëshirën e jashteme si akt i komunikimit dhe të jashtëm

ndërnjerëzor. Në lidhjen e kontratave ekziston problemi se a duhet konsideruar si valide atë se



çka ka menduar pala (teoria subjektive) dhe atë se çka ka deklaruar pala (teoria objektive).

Qenësore është ajo se çka ka deklaruar pala (teoria obketive). Mirëpo ka prejashtime sepse ka

raste kur mundësia e shprehës së vullnetit nuk është shprehje e vullnetit të vërtetë.

Shprehja e vullneit mund të realizohet kryesisht në dy mënyra themelore:

1.Shprehimisht

2.Heshturazi

Shprehimisht vullneti mainefestohet (drejtpërdrejtë apo terthorazi), qoftë me gojë apo

më shenja të cilat paraqesin mënyrën konvencionale të shprehjes sikurse janë luajtja e kokës në

shenjë aprovimi. Por kjo mund të jetë edhe në formë gojore apo më shkrim.

Në praktikë lidhjës së kontratës i paraprinë oferta (offertum) e cila paraqet deshirën e

një anëshme të personit i cili i drejton oferten për lidhjën e kontratës. Që oferta të ketë bazë

efektive juridike duhet që së paku ti përmbajë elementët më të rëndësishme të kontratës për të

cilën deshiron që ta lidh. Kjo nënkupton që qartë të dihet pala dhe kushtet esenciale rreth

lidhjes së kontratës. Që Kontrata të këtë dhe prodhojë efekte juridike duhet që oferta del nga

personi i cili e shpreh atë si dhe kjo ofertë ti degohet personit më të cilin dëshirohet që të lidhet

kontrata.

Pranimi i ofertës (acceptatio) konsiderohet si dakordim në mes të oferuesit dhe të

ofertuarit (personit i cili e pranon oferten). Që pranimi të këtë efekte juridike është e duhur që

nga personi i cili e pranon ofetën të shprehet qarët se ai pajtohet në tërësi më kushtet e ofertës

dhe mbi të gjitha këto marrdhënje kontraktuese duhet ndërtuar mbi bazën e vullneit të palëve.

Pajtueshmëria dhe dërgimi i katalogjeve, tarifave të çmimeve dhe informacioneve të tjera

nuk konsiderohen oferta të cilat i obligojnë palët, por ato konsiderohën vetëm si thirrje për një

ofertë serioze. Gjitashtu edhe lamërimet nëpër gazeta, revisat. Radio, TV, postear, lifleta etj,

nuk paraqesin ofertë. Dërgusei i këtyre thirrjeve apo informacioneve është përgjegjës para ligjit

nëse në këtë mënyrë i shkakton dëmë ofertuesit, nëse ofetuesi sipas ligjit nuk e ka pranuar

ofertën.

Lidhja e kontratave në turizën më parë shpesh realizohej në mënyrat klasike. Kjo mënyrë e

lidhjës së kontratës posaqërisht në turizëm pothuajse ka qënë teper e ngadalshme dhe tani

aplikohet metodat shpejta për lidhjen e kontratës e posaqërisht kontratat athenzione(sipas

aderimit). Kontratat atëhenzione (sipas aderimit) lidhën në atë formë që njëra palë

ekonomikishtë më e fortë njëanshmërisht i paraqet kushtet e lidhjës së kontratës sipas një

formulari të shablonizuar palës tjetër në mënyrë gjenerale, pamundësi që pala tjetër më



dëshirën ë vet ti ndrrojë ato. Kjo ofertë e shablonizuar në ofertën sipas formularit nga ana e

njërë palë quhet “ofertë gjenerale”.

Në bazë të këtyre ofertave gjenerale lidhja e kontratës së aderimit (atëhenzionit) e obligon

palën që nënshkruhet në formular dhe më këtë rastë konsiderohet se pala i ka pasur të njohura

kushtet e kontratës dhe më dëshirën e vet i ka pranuar.

Marrë në përgjithësi karakteristikat e kontratës atëhenzione janë:

Superioriteti i njërës palë të diktoj kushtet e veta ekonomike palës tjetër duke e konsideruar si gjeneral dhe që pala mund ta parnoj tërësisht apo të refuzoj tërësisht.

Kontrata atëhenzione nuk paraqet një prodhim të vendimi të përbashkët, por në bazë

të një formulari pregaditet oferta.

4. FORMAT E LIDHJES SË KONTRATËS

Me formën e kontratës nënkuptojmë manifestimin e jashtëm të përmbajtjës së

kontratës. Është parim i përgjithshëm në të drejtën bashkëkohore që aprovimi i kontratës

duhet të jetë parimisht konsensual që do të thot se për lidhjen e saj është e nevojshme arritja e

pëlqimit të thjeshtë të palëve kontraktuese në çfaredo mënyre. Për disa kontrata, përveç

plotësimit të kushteve të përgjithshme, nevoitet respektimi i elementeve të veçanta për lidhjen

e saj, formë e cila parashihet në ligj. Ekzistojnë një varg kontratash për lidhjen e të cilave si

kushtë qenësor është paraparë përmbushja e caktuar e formes ligjore. Pjesa me e madhe e

kontratave lidhet më shkrim por gjithashtu edhe format tjera janë aktuale dhe të ligjshme.

Ligji mbi marrëdhënjet detyrimore sakt potencon se “lidhja e kontratës nuk behët në

bazë të ndonjë forme të përcaktuar përveç nëse me ligj përcaktohet ndryshe”3 Më këtë

nënkuptojmë se kontratë ka të njëjten fuqi dhe vlefshmeri juridike pavarësisht sa a është e

përpiluar me shkrim ose është lidhur me gojë, para ose jashtë gjykatës dhe pa ose me

dëshmitarë. Sipas këti ligji egzistiojnë raste kur lidhja e kontratës detyrimisht duhet të bëhet

3 Ligji mbi marëdhënjet detyrimore



sipas formës dhe kushteve të përcaktuar paraprakisht ligjore (p.sh. ligji për një kontratë të

caktuar kërkon patjetër formën me shkrim dhe vërtetmin e saj në gjykatën kompetente). Nëse

ndonjë kontratat formale nuk janë lidhur sipas formës së përcaktuar ligjore, vlefshmëria e tyre

juridike nuk vjen në pyetje nëse palët i përmbushin detyrimet të cilat kanë dalur nga kjo

kontratë.4

Palët kontraktore mund të ndikojnë në vlefshmerinë e kontratës në përmbushjen e

detyrimeve të ndonjë forme të caktuar kontraktore. Në praktikë zakonisht lajmërohen kontrata

të cilat lidhen me shkrim gjë edhe e cila zakonisht e rrit shkallën e sigurisë juridike, qartë e

pasqyron vullnetin e palve dhe përmbajtjen e kontratës.

Sa u përket kontratave të cilat lidhen me gojë, konsiderohet se palët detyrohen me të

gjitha elementet të cilat janë deklaruar, pavarsisht se a janë të vërtetuar me shkrim.

Format për lidhjen e kontratës mund të jenë: solemne, relae, provuese, me shkrim,

ligjore dhe kontraktore.

Forma solemne – është formë esenciale dhe element konstituiv i kontratës. Kjo formë

duhet të ekzistojë: në kontratat për qiranë e lokaleve afaiste, për ndërtimin, shfrytëzimin e

banesës etj. Për këtë lloj forme kontrata duhet të jetë e përpiluar me shkrim.

Forma reale – ekzistonë në ato raste kur dorëzimi i sendit është kusht i veçantë për

krijimin e disa kontratave. Dorzimi i sendit duhet të bëhet: në kontratën e huas, depozitit,

pengut etj.

Forma provuese – shërben si provë për vërtetimin e ekzistimit të kontratës në rast

kontesti ndërmjet palëve kontraktuese. Forma provuese nuk është element esencial i

kontratës, por ajo ka funksionin e provimit të vullnetit të shprehur të palëve.

Forma me shkrim e kontratës – është formë e përpiluar me shkrim me anë të dorës,

makinës më shkrim, kompjuterit etj, dhe e nënsjkruar nga palët kontaktuese të cilët e kanë

lidhur kontratën. Elementet kryesore të formës më shkrim të kontratës janë: teksti i kontratës

dhe nënshkrimi i palëve kontraktuese.

Forma ligjore – ekzistonë atëherë kur ligji shprehimisht kërkonë që për lidhjen e një

kontratë duhet patjetër të respektohet forma e caktuar. Zakonisht ligjet e vendeve të ndryshme

mbi marrdhenjët detyrimore shprehimisht kërkojnë formën më shkrim: të kontratat mbi

ndërtimin, mbi licencen, alotmanin etj.

4 Dr.M. Skakun: Poslovno Pravo, Veper e cituar fq.68



Forma kontraktore – Ekzistonë atëherë kur palët kontraktuese, lidhur me kontraktimin e

marrdhënjës së caktuar, marren vesh për formën dhe që kjo formë të jetë kusht i veçantë për

vlershmërinë e saj. Kjo kontratë nuk është thelbësore por e karakterit deklerativ.

4.1. TEKNIKAT E LIDHJES SË KONTRATAVE

4.1.1. Lidhja e kontratave përmes telefonit, telegramit dhe postës elektronike

(internetit)

Kontratat mund të lidhen përmes telefonit, telegramit apo posten elektronike respektivisht

internetit sepse në një pjesë të madhe të kontratave sidiomos atyre që e rregullojnë

marrdhënjët në veprimtari turistike ndërkombëtare nuk është i nevojshëm nënshkrimi i

kontratës por mjafton vetëm konfirmimi në bazë të kontakteve të lartpërmendura. Këto

procedura të nevojshme dhe efikase e arsyetojnë në maksimum nevojën e aplikimit të tyre

sikurse të rasti për lidhjen e kontrates për organizimin e udhëtimit.

Lidhja e kontratës përmes telefonit, telegramit apo postes elektronike, pa të cilën tani më

nuk mund të mendohet zhvillimi i asnjë veprimtarie, konsiderohet e vlefshme juridikisht. Sipas

shumicës së legjislacioneve të cilat i rregullojnë veprimtaritë turistike, momenti i lidhjës së

kontratës përmes internetit është konfirmi për pranimin e ofertës.

4.1.2.Lidhja e kontratës përmes personit të autorizuar

Çdo person juridik mund të lidh kontratë në bazë të aftësive juridike dhe zotësisë afariste si

në lëmin e qarkullimit të brendëshëm po ashtu edhe të jashtëm pasi që të jetë i regjistruar në

organet kompetente.

Kontratat dhe punët tjera juridike apo ekonomike mund të kryhën edhe përmes të

autorizuarit. Autorizimi bazohet në ligj, statut apo ndonjë ankt tjetër normativ, por më

deklarimin personit i cili e ka autorizuar personin tjetër. Ndërmarrjet apo agjencionet turistike i



përfaqëson përfaqësuesi i autorizuar i ndërmarrjës konform statutit apo personi i autorizuar

nga ndërmarrja.

Personat e autorizuar mund të jenë persona që kanë kompetenca të kufizuara dhe

autorizime që të lidhin vetëm kontrata të caktuara dhe persona që kanë kopetenca të kufizuara

dhe mund të lidhin kontrata për të gjtha çështjët në kuadër të veprimtarisë së subjektit i cili e

autorizon.

4.1.3. Momenti i lidhjës së kontratës

Momenti i lidhjës së kontratës ka një rëndësi të veçantë juridike për palët kontraktuese për

këto arsye:

a). Nga ai moment fillojnë të rrjedhin dhe funksionojnë detyrimet e palëve;

b). Afatet e disa kontratave dhe detyrimeve që dalin nga to fillojnë të rrjedhin sipas

rregullit nga momenti i lidhjës së kontratës.

Në të gjitha sistemet juridike të vendeve, momenti i lidhjës së kontratës në mes personave

që janë prezent është i rregullt dhe i dëshirueshëm sepse momenti i lidhjës së kontratës

pasqyron faktin se pala e pranon oferten respektivisht deklaron se pranon oferten. Mirëpo, kur

bëhët fjalë për lidhjen e kontratës në mungesë të palëve egzistojnë botkuptime të ndryshme

në sistemet juridike të vendeve të ndryshme.

Lidhja e kontratës në mes të personave të cilat nuk janë prezent dukshëm krijon probleme të

mëdha sepse këtu ekziston se pari distanca kohore në mes të ofertës dhe pranimit të saj. Nëse

e analizojmë më kujdes praktikën afaiste, mendimet shkencore dhe sistemet juridike mund të

konstatojmë se egzistojnë katër mundësi apo zhgjedhje që janë të pranueshmë në sistemet e

ndryshme jurudike:

A. Teoria e deklarimit. Sipas teoris së deklarimit konsiderohet se kontrata është e lidhur në atë moment kur i ofertuari ka bërë deklaratën (p.sh. e ka përpiluar letrën rekomanduese) Kjo teori përfaqësohet në të drejtën Franceze.



B. Teoria e dëgesës. Sipas kësaj kontrata konsiderohet e lidhur në momentin kur i ofertuari e dërgon deklaeratën e tij lidhur më pranimin. (rast ekziston kur ofertuesi ja dërgon letrën postës apo përmes internetit). Kjo përfaqësohet nga e drejta anglo-saksone.

C. Teoria e pranimit. Mund të konstatojmë se kjo në praktikë është më së shumti e pranuar. Këtë e pranojnë sistemet juridike Gjermane, Skandinave etj. Edhe e drejta jonë e pranon këtë teori e cila në rastin konkret merret se kontrata është e lidhur në momentin kur ofertuesi e ka pranuar deklaratën lidhur më pranimin. (p.sh. kur e merr letren apo konfirmimin nga interneti nga ai i cili është ofertuar.

D. Teoria e marrjës në dije. Sipas kësaj teorie kontrata është e lidhur nga momenti kur ofertuesi i ka marrë në dije vetë (në rast kur ai vetë e ka lexuar letrën në të cilën është formuluar pranimi). Përfaqësuesit e kësaj teorie janë Italia, Belgjika dhe Holanda.

Nëse i analizojmë më vemendje këto katër teori mund të themi se këto mund të

racionalizohën në dy teori themelore.

1. Në teorinë e deklarimit (e cila në vehte përfshinë edhe teorinë e dëgjimit) dhe 2. Në teorinë e pranimit ( në të cilën është futur edhe teoria e marrjës më dije).

4.1.4. Vendi i lidhjës së kontratës

Njëra ndër çështjët e rëndësishme për lidhjën e kontratës konsiderohet vendi i lidhjës së

kontratës. Kjo rëndësi rritet sidomos kur është fjala te kontratat e qarkullimit të mallrave dhe

shërbimeve në arenen ndërkombëtare. Nga vendi i lidhjës së kontratës përcaktohet se cila e

drejtë e shtetit do te aplikohet në marrdhënjët kontraktuese në mes të palëve (e drejta e

vandit apo e drejta e huaj). Njëkohësisht, i rëndësishëm konsiderohet edhe vendi i

përmbushgjës së kontratës .

Çështja e vendit të lidhjës së kontratës zgjedhet në mënyrë të gjithanëshme si dhe momenti

i lidhjës së kontratës. Kështu kontrata në mes të palëve prezente konsiderohet së është e lidhur

në atë vend ku palët janë ndodhur më rastin e lidhjës së kontratës.

Nëse nuk mund të përcaktohet vendi i lidhjës së kontratës konsiderohet ai vend ku

ofertuesi e ka selinë e tij, respektivisht vendqendrimin në momentin kur e ka dërguar ofertën.



4.2. PAVLEVSHMËRIA E KONTRATËS

Pelqimi i palëve dhe forma e caktuar për lidhjen e kontratës nuk janë kushte të

mjaftueshme për plotfuqishmerinë e kontratës. Fillimisht, është e domosdoshme që shprehja e

vullnetit të palëve duhet të jetë në përputhje me të drejtën objektive si dhe përmbajtja e

kontratës të jetë e lejushme sipas ligjit. Kontrata, pra, nuk prodhon efekte juridike nëse

përmbajtja e saj nuk është e lejueshme sipas dispozitave të së drejtës objektive ose nëse

vullneti i palëve nuk është manifestuar lirisht. Kontratat e këtilla konsiderohen të pavlefshme

dhe prishen ose anulohen.

Lidhja e kontratave në kundërshtim me dispozitat ligjore, lidhur me interesin publik, të

cilat konsiderohen të pavlefshme rrezikojnë sigurinë juridike dhe të individit dhe pikrisht për

shkak të këtij interesi ato ndalohen me norma ipmerative, nuk prodhojnë efekte juridike dhe

konsiderohen se as që janë të lidhura. Ndërsa, lidhja e kontratave pa i përfillur dispozitat ligjore,

lidhur me interesin e individit, vlejnë deri sa palët nuk kërkojnë prishjen e tyre.

Kontratat e pavlefshme perjashtojnë të gjitha efektet juridike dhe nuk krijojnë as të

drejta e as detyrime. Në pavlefshmeri mund të thirret çdo palë e interesuar, derisa gjykata ose

ndonjë organ tjetër zyrtar sipas detyrës zyrtare deklarohen për shkaqet e pavlefshmerisë ose të

kundërtën.

Në këtë kategori radhien këti kontrata:

1. Kontratat e kundërligjshme janë të gjitha ato të cilat janë të ndaluara shprehimisht me ligj,

2. Veprimet amorale juridike janë ato të cilat në përmbajtje fyejnë dhe janë në kundërshtim me standartet e parnueshme morale,

3. Kontratat për fajde janë ato kontratra kur njëra nga palët e keqshfrtëzon palën tjetër e cila gjindet në pozitë të rëndë materiale (ose ndonjë formë tjetër), në mënyrë që vetit ose personit të tretë ti sjellë fitim.

4. Kontratat simulante (mashtruese) janë ato në të cilat palët gjëja se i lidhin më qëllim të fshehjes së gjendjes reale për ndonjë transaksion afaristë të kontrstës,

5. Kontratat fiktive janë ato të cilat nuk i lidhin në të vërtet marrëdhënjet kontraktore, por ato krijonë një pasqyrë se kontrata është lidhur më qëllim të shmangjes së detyrimeve ligjore,

6. Kontratat të cilat personat juridikë i lidhin jasht kopetencave dhe veprimtarisë së regjistruar, dhe

7. Kontratat e lidhura në bazë tëpersonave me paaftësi apsolute.



Kontratat e prishura janë ato në të cilat ekziston dhe mund të dokumentohet vullnetit i

vogël i njërës nga palët kontraktuese. Vullneti i vogël mund të paraqitet si: lajthim, mashtrim,

kërcnim ose shtrëngim.

Lajthimi është papajtueshmeria e cila ekziston në mes të gjendjes reale dhe asaj të

prezentuar të cilën e paraqet personi i caktuar në ndonjë marrëdhënje eventuale. Nisur nga

gjendja e pranuar në mënyrë të gabueshme, për ndonjë rrethanë ose gjendje, personat

shprehin dëshiren e cila është e nevojshme të prodhojë efekte juridike, atëherë ekzistonë

lajthimi i cili e konteston lidhjen e kontratës të ligjshme. Lajthimi mund të jetë në natyren e

kontratës, identitet të qarkullimit kontraktues, personit dhe motivit të kontratës. Kontrata

konsiderohet e prishur vetëm nëse ekziston lajthimi i cili është i rëndësisë së veçantë për

ekziztimin ose inekzistimin e kontratës. Lajthimet sjellin deri të pavlefshmëria e kontratave nëse

njëra nga palët nuk ka pasur dijeni për rrethanat reale.

Mashtrimi është nxitja e qëllimshme, rritja ose mbajtja e lajthimit të personi i caktuar

lidhur me disa elemente të kontratës me qëllim që ato të futën dhe të lidhen në kontratë. Në

këto raste lajthimi të njëra palë është i shkaktuar me qëllim me veprimtarinë e palës tjetër.

Është e duhur që në mes të lajthimit dhe dekleratës së shprehjes së vullnetit të egzistoj lidhja

shkaktore (kauzale), në mënyrë që lajthimi të jetë shkak për prishjen e kontratës.

Kërcnimi është tendenca e futjes në veprim e ndonjë rrethane të keqe të jashtem nga

njëra palë në drejtim të palës tjetrë kontraktuese në mënyrë që ai të ndjejë frigë nga ajo sjellje.

Personi e paraqet dëshirën e tij nën ndjenjën e friges dhe nga ndikimi i saj ai nuk konsiderohet i

lirë dhe për këtë shkak kontrata konsoderohet e prishur. Për tu thirrur në prishjen e kontratës

për shkak të kërcnimit, duhet të jetë serioze, e palidhshme dhe e kundërligjshme.

Shtrëngimi është veprimi i dhunshëm i fizik dhe psiqik personit i që ushtrohet ndaj

njërës palë me qëllim të dhënjës së deklaratës për shprehjen e vullnetit. Natyrisht, shprehja e

këtillë e vullnetit nuk është e lirë dhe kontrata e lidhur në këtë mënyrë është e pavlefshme. Të

pavlefshme konsiderohen edhe ato kontrata të cilat i lidhin personat me aftësi të kufizuar.

Veprimet e caktuara të kontraktuese të pavlefshme nuk prodhojnë efekte juridike dhe

konsiderohen sikurse të mos ekzistonin. Është e duhur që organi kompetent sipas detyrës

zyrtare të përcaktojë kushtet e pavlefshmëris së kontratës dhe pasojat e shtrëngimit.

Të kontratat e paflefshme, fati i veprimtarisë juridike është plotësisht në duar të

personave të cilët janë të dëmtuar nga lidhja e kontratës. Nëse këta persona paraqesin

kërkesën për vlerësim, kontrata konsiderohet se nuk ka ekzistuar fare që nga momenti i lidhjes

së saj. Afatet për paraqitjen e këresës përcaktohen saktësisht me ligj.

e drejta biznesore, viti 1 - dr. armand krasniqi (sllajdet e ligjëratave)

Education