dziecko i muzyka -...

program wychowania przedszkolnego

PASCAL KAAS

Dziecko i muzyka

Wychowanie do kreatywności

Dziecko muzyczne

Rzeszów 2001 program ewaluowany i dostosowany do aktualnych przepisów prawa 2009 r.

„Rozumienie rzeczy polega mniej więcej na tym, aby

uzyskać rozeznanie, po co i dlaczego…”

Jan Komeński

PASCAL KAAS



3

1. Wprowadzenie……………………………………………….......... 4

2. Zakres programu………………………………………………...... 6

2.1. Cele i zadania edukacji………………………………………....... 6

2.1.1.Twórcza postawa………………………………………………10

2.1.2. Zdolność tworzenia…………………………………………… 13

2.1.3. Zdolności specjalne a zdolności twórcze……………………............ 14

2.2. Treści programu…………………………………………............ 15

2.3.1. Treści programu jako dobre rady (na każdy krok)………………... 14

3. Metody…………………………………………………………. 27

3.1. Trening twórczości…………………………………………......... 27

3.1.1. Oswajanie kreatywności – trening ćwiczeniowy…………………… 29

3.1.2. Metoda projektów…………………………………………...... 31

3.1.3. Tematy projektów…………………………………………….. 33

4.Uwagi realizacyjne…………………………………………............ 34

4.1. Oparcie literackie………………………………………………. 34

4.2. Pojęcie zajęcia i czasu……………………………………….. …. 36

5. Metody przeprowadzania analizy gotowości dziecka do podjęcia nauki

w szkole……………………………………………………….....37

5.1. Metoda portfolio ………………………………………………...38

5.2. Diagnoza gotowości szkolnej ……………………………………...41

6. Podsumowanie……………………………………………… 43

7. Literatura……………………………………………….............. 45

Wychowanie do kreatywnościprogram wychowania przedszkolnego

Spis treści

4

Odwołanie się do twórczego rozwoju jako nadrzędnejwartości w edukacji stanowi ideę przewodnią i podstawęformułowania treści programu.

Celem tak rozumianej edukacji jest coraz lepsze i bogat-sze funkcjonowanie dziecka w świecie, radzenie sobie z jegozłożonością nie tylko dzięki pełniejszej o nim wiedzy oraznabytym umiejętnościom, ale przede wszystkim dzięki jegoświadomej, kreatywnej postawie wobec najbliższego otoczeniaspołecznego i fizycznego.

Program dedykowany jest nauczycielowi, który odrzucapreferowanie w edukacji działań opartych na stawianiudziecku zadań zamkniętych z żądaniem wykonania ichw określonym tempie i czasie. Nauczycielowi, który nieoczekuje jedynie uniwersalnych i wspólnych zmian w rozwojudziecka, ale przeciwnie - eksponuje jego niepowtarzalnąosobowość, oryginalność jego zachowań i postaw, indywi-dualność warunkującą twórczy rozwój.

WPROWADZENIE


5

Zachęcam nauczycieli przedszkola do realizacji misjipedagogicznej, w której podmiotem procesu edukacyjnego jestdziecko twórcze, takie które samodzielnie, choć nie bezpomocy nauczyciela, gromadzi rozmaite doświadczenia i in-formacje, porządkuje je, przetwarza i modyfikuje.

Zakładam, że w tak rozumianej edukacji działanianauczyciela sprowadzą się przede wszystkim do:

tworzenia warunków do powstawania zmian rozwojo-wych poprzez stwarzanie sytuacji i okazji do samodzielnegogromadzenia przez dziecko różnorodnych doświadczeń;

towarzyszenia dziecku w procesie rozwoju poprzezudzielanie mu różnorodnego rodzaju wsparcia w procesie gro-madzenia doświadczeń i uczenia się;

stymulowania zmian rozwojowych poprzez organizowaniei kierowanie procesem uczenia się dziecka w celu inicjowaniakolejnych zmian rozwojowych.


6

ZAKRES PROGRAMU

Cele i zadania

wychowanie do kreatywnościprogram wychowania przedszkolnego

Prezentowane w podstawie programowej wychowaniaprzedszkolnego - cele :

wspomaganie dzieci w rozwijaniu uzdolnień oraz kształtowa-

nie czynności intelektualnych potrzebnych im w codziennych

sytuacjach i w dalszej edukacji;

budowanie systemu wartości, w tym wychowywanie dzieci tak,

żeby lepiej orientowały się w tym, co dobre i co złe;

kształtowanie u dzieci odporności emocjonalnej koniecznej do

racjonalnego radzenia sobie w nowych i trudnych sytuacjach,

w tym także do łagodnego znoszenia stresów i porażek;

rozwijanie umiejętności społecznych dzieci, które są niezbędne

w poprawnych relacjach z dziećmi i dorosłymi;

stwarzanie warunków sprzyjających wspólnej i zgodnej zaba-

wie oraz nauce dzieci o zróżnicowanych możliwościach fizycz-

nych i intelektualnych;

7

troska o zdrowie dzieci i ich sprawność fizyczną; zachęcanie

do uczestnictwa w zabawach i grach sportowych;

budowanie dziecięcej wiedzy o świecie społecznym, przyrod-

niczym i technicznym oraz rozwijanie umiejętności prezento-

wania swoich przemyśleń w sposób zrozumiały dla innych;

wprowadzenie dzieci w świat wartości estetycznych i rozwi-

janie umiejętności wypowiadania się poprzez muzykę, małe

formy teatralne oraz sztuki plastyczne;

kształtowanie u dzieci poczucia przynależności społecznej

(do rodziny, grupy rówieśniczej i wspólnoty narodowej) oraz

postawy patriotycznej;

zapewnienie dzieciom lepszych szans edukacyjnych poprzez

wspieranie ich ciekawości, aktywności i samodzielności, a

także kształtowanie tych wiadomości i umiejętności, które są

ważne w edukacji szkolnej.


8

oraz - zadania ujęte w ramy obszarów edukacyjnych:

kształtowanie umiejętności społecznych dziecka

kształtowanie jego czynności samoobsługowych, nawy-ków higienicznych i kulturalnych oraz wdrażanie do utrzy-mywania ładu i porządku

wspomaganie rozwoju mowy dziecka

wspieranie dziecka w rozwijaniu jego umiejętnościintelektualnych, które zastosuje w procesie poznawaniui rozumieniu siebie i swojego otoczenia

wychowanie zdrowotne i kształtowanie sprawnościfizycznej dziecka

wdrażanie dziecka do dbałości o bezpieczeństwo włas-ne oraz bezpieczeństwo innych

wychowanie przez sztukę – dziecko widzem i akto-rem, muzyka i śpiew, pląsy i taniec, różne formy plastyczne


9

wsparcie dziecka w rozumieniu istoty zjawisk

atmosferycznych i unikaniu zagrożeń

wychowanie do poszanowania roślin i zwierząt

wsparcie rozwoju intelektualnego dziecka wraz z edu-

kacją matematyczną

kształtowanie jego gotowości do nauki czytania i pisa-

nia

wychowanie rodzinne, obywatelskie i patriotyczne

znajdują odbicie w określeniu, przedstawionych w programie,

kluczowych kompetencji dziecka (istotnych umiejętności),

postaw oraz cech, których wykształcenie promuje program


10

Zaliczyć do nich należy:

rozbudzanie pasji poznawczych dziecka

rozwijanie jego:

wrażliwości percepcyjnej oraz intelektu

umiejętności komunikacyjnych i prospołecznych

umiejętności emocjonalnych oraz świadomości prozdrowotnej

sprawności w działaniu

oraz

nader pożądane w procesie przygotowywania dziecka do co-raz lepszego i bogatszego funkcjonowania w świecie, radzeniasobie z jego złożonością

rozwijanie świadomej kreatywnej postawy dziecka wobecświata, a w szczególności:

twórczej postawy

motywacji oraz zdolności tworzenia

twórczych sprawności


11

Swoiste nastawienie dziecka do samodzielnegopoznawania świata oraz gromadzenia różnorodnychdoświadczeń to najbardziej pożądana postawa, a właściwie„styl życia”, do którego przygotowuje dziecko nowoczesnapedagogika.

Taki styl życia przynosi odmienne niż ludyczność radośći spełnienie (o ile w ludyczności źródłem zadowolenia jest„wyżycie się” w zabawie i dążność do udziału w „mno-gości”, o tyle w kreacji źródłem takich uczuć jest satysfakcjaz twórczego spełnienia się, nierozłącznego z indywidualnościąi oryginalnością), warunkując tempo powstawania orazjakość inicjowanych zmian rozwojowych.

Takie ujęcie celu edukacji nie tyle skłania do formu-łowania nowych czy innych, niż określone w podstawieprogramowej, zadań wychowania przedszkolnego, ile niesieodmienne, w porównaniu z tradycyjną pedagogiką, rozu-mienie roli nauczyciela. Rezygnuje on z roli instruktorastając się swoistego rodzaju „opiekunem twórczego rozwoju”dziecka w procesie kształtowania jego świadomej, kreatywnejpostawy wobec najbliższego otoczenia społecznego i fizycz-nego.

Twórcza postawa


12

W procesie wychowania do kreatywności nie chodzio dopełnienie edukacji tzw. „twórczymi” zadaniami, aleprzyjęcie zasady, że każdy rodzaj działalności, każdeproponowane dziecku lub zaproponowane przez dziecko za-danie (również proste) służy kreacji.

Tak jak pianista uczy się klawiatury fortepianu zanimwykona utwór i jak architekt uczy się kreślenia linii zanimstworzy projekt, dziecko uczy się posługiwania nożyczkami,prawidłowego wymawiania słów, poznaje kolory i znakigraficzne liter w celu realizacji swoistego pomysłu, w procesiesłużącym samodzielnemu gromadzeniu doświadczeń,przetwarzaniu i modyfikowaniu otaczającego je świata.

W wychowaniu do kreatywności chodzi o nową at-mosferę wychowawczą, nową hierarchię wartości. W twórczymwychowaniu każde „dzieło” dziecka (rzecz, pomysł, odkrytysposób działania) stanowi wartość, a powodzenie rozwojujego dyspozycji twórczych (zdolności do wyobrażeń i fantaz-jowania, do przewidywania w oparciu o doświadczenie, in-tuicja, umiejętność posługiwanie się metaforą, i inne) zależyod osobowości nauczyciela.


13

Wychowanie do kreatywności wyklucza dzielenie dziecina mniej i bardziej zdolne, ale skłania do zauważania ichzainteresowań oraz preferencji w procesie wzmacniania ichmotywacji do działania.

Mówienie o szczególnych uzdolnieniach dziecka w wiekuprzedszkolnym wydaje się przedwczesne. Z pewnością sprzyjaich krystalizacji rozwijanie zainteresowań dziecka, tworzeniewarunków do rozwoju jego dyspozycji poznawczych, emocjo-nalno - motywacyjnych i behawioralnych, w celu umożliwieniadziecku samodzielnego reorganizowania jego wcześniejszychdoświadczeń, odkrywania i konstruowania czegoś nowego,a zarazem dla niego wartościowego (rzecz, pomysł, sposóbdziałania i postrzegania świata).

Zdolność tworzenia, będącą podstawowym składni-kiem postawy twórczej, dziecko może przejawiać niezależnieod siły i rodzaju uzdolnień. Łączy się ona z czynnikiemmotywacyjnym (sprzyjająca postawa nauczyciela, specyficznaatmosfera wychowawcza, zainteresowania dziecka, w perspek-tywie satysfakcja z twórczego spełnienia się) nadającym kie-runek procesom poznawczym oraz emocjonalnym.

Zdolność tworzenia


14

Podając, że nie należy przeceniać tworzonego przez różnemodele (mody) pedagogiczne obrazu dziecka szczególnieuzdolnionego, nie zamierzam zachęcać nauczycieli do negowa-nia lub obojętności wobec przymiotów, które nauki pedago-giczne nazywają zdolnościami.

Model najbliższy wychowaniu do kreatywności zakładaudział zdolności specjalnych, a także zdolności twórczych,obok motywacji, w wychowaniu do „twórczego stylu życia”.

Definiuje i opisuje je następująco:

Zdolności specjalne

Zależą od wrodzonych zdolności poznawczych, percepcyjnychi motorycznych dziecka. Nie pozostają wolne od wpływuformalnej i nieformalnej edukacji, zawierają: wiedzę w danejdziedzinie, techniczne sprawności, specjalne - odpowiadającedanej dziedzinie - „talenty”.

Zdolności twórcze

Zależą od treningu, doświadczenia w tworzeniu pomysłówi cech osobowości dziecka.

Zdolności specjalne a zdolności twórcze


15

Treści programu


W konsekwencji program zakłada wykorzystanieprzez nauczyciela wszelkiej nadarzającej się sposobności dopobudzania, wzmacniania i utrwalania aktywności orazpostaw twórczych wychowanków przedszkola. W szerokimznaczeniu - do kształtowania ich osobowości twórczej.

Obejmuje:

sferę rozwoju procesów percepcyjnych i poznawczych

sferę rozwoju emocjonalno-motywacyjnego

sferę działaniową

Program przewiduje rozwój wrodzonych zdolności spec-jalnych dziecka: poznawczych, percepcyjnych i motorycznych,również zdolności twórczych, uwzględniając indywidualnerelacje dziecka ze środowiskiem społeczno - kulturowymi przyrodniczym, jego indywidualne potrzeby i zainteresowa-nia, pasję badawczą.

16


Treści programu jako „dobre rady

(na każdy krok)”Różni autorzy programów dla przedszkoli uszczegóła-

wiają proponowane treści, dzieląc je na moduły tematyczne,ścieżki edukacyjne lub zakresy.

Proponuję w niniejszym programie ujęcie zadaniowe,określone w formie filozoficznych „dobrych rad (na każdykrok)”(A. Baluch, 2003).

Przedstawione w taki sposób treści obrazują różnorod-ność odnajdywanych w codzienności dziecka niejako natural-nych form aktywności - działań służących:

poznaniu

beztroskiej zabawie, aktywnemu wypoczynkowi i relaksacji

zapatrzeniu i zasłuchaniu (sięganiu po wzorce).

Wreszcie takich, w których eksponowane jest dziecięce „ja”oraz „my”.

Takie ujęcie treści programu oddaje charakter kształ-towanych w procesie edukacyjnym postaw oraz cech rozwija-nych umiejętności i zdolności.

17

Charakterystyczne dla tradycyjnych edukacji zmierzaniedo określenia w programie wychowania przedszkolnegopewnych standardów lub zaleconych treści - w powiązaniuz wiekiem dzieci, misją i (lub) wizją programową - zastępujew niniejszym programie troska o rozwój świadomej, kreatyw-nej postawy dziecka wobec najbliższego otoczenia społecznegoi fizycznego.

Program nie różnicuje treści ze względu na wiek. Za-sadnicze znaczenie mają:

rozwój indywidualny jednostki (indywidualne tempo i goto-wość dziecka do gromadzenia kolejnych doświadczeń, naby-wania kolejnych sprawności)

oraz

pedagogiczne umiejętności nauczyciela - opiekuna twórczegorozwoju dziecka.


18

Pierwsza rada: IDŹ DALEJ (nie oglądaj się)Gotowi? Ruszamy! Raz, dwa, raz, dwa.

Mijamy domki, drzewka, góry.

Droga nie zawsze jest prosta, czasem trzeba omijać kałuże lub grzęznąć

w błocie, czasem wspinać się pod górę lub potykać o kamienie.

Kiedy słońce przygrzewa albo prószy śnieg czy wieje wiatr – wtedy idzie się

z trudem. Ale to nie szkodzi, idź dalej, nie oglądaj się za siebie (A.Baluch,2003)

Przekonuj się, jaki wspaniały i piękny jest świat: twoja ulica,

dzielnica, miasto i Polska - twoja Ojczyzna, twój region,

różne ciekawe miejsca i ludzie, krajobrazy; Europa i inne

kontynenty; Ziemia, księżyc, kosmos, gwiazdy, Słońce

i planety;

Odkrywaj niezwykłą kulturę i wspaniałe zabytki twojego

regionu, kraju, Europy, świata; wspaniały świat

przyrody: rośliny i zwierzęta, światło i powietrze, wodę,

naturalne bogactwa Ziemi i wynalazki; zjawiska pogodowe

i pory roku; jak troszczyć się o naturalne środowisko;

Zaprzyjaźniaj się z otaczającym cię pięknem.

Odkrywaj tajemnice pożytecznych roślin i zwierząt, dźwięki

barwy itp.;

IDŹ DALEJ (nie oglądaj się)


19

Przekonuj się, jak ważne są: wielkość, kształt, kolor i za-

pach, pamięć, wyobraźnia i smak (rozumiany dosłownie

i metaforycznie);

Odkrywaj świat symboli i pożytecznych znaków.

Zaprzyjaźniaj się z literą i cyfrą, z różnym ich zastosowaniem

i wyglądem;

Przekonuj się, jak ważne są słowa i wyrazy, jak pożyteczna

jest mowa - ta zwyczajna, codzienna i ta inna - specjalna:

przemowa albo recytacja; jak ciekawe i dziwne mogą być

różne twory słowno - wyrazowe, opisy i opowieści, rymowanki

wierszyki i zagadki;

Przekonuj się, jak przydają się cyfry, liczby i działania: licze-

nie, dodawanie, odejmowanie, dzielenie, mnożenie,porówny-

wanie, mierzenie, ważenie;

Przekonuj się, jaki wspaniały i ważny jest człowiek; o jego

sile i możliwościach, zdolnościach i dokonaniach;

Odkrywaj twarze i zawody, codzienny ludzki wysiłek i przy-

jemności, historię ludzkiego rodu i twórcze dzieła, różne

rasy, płeć i zwyczaje.


20

Druga rada: ZATRZYMAJ SIĘ (odpocznij)Nie można iść bez końca, trzeba się w końcu zatrzymać,

posilić. Ciepła herbatka i bułeczki z serem, owoce,

a także pełna miseczka dla pieska, pożywienie dla kaczki

i wróbelka są tym, co potrzebne jest w podróży.

Warto też posłuchać dobrej muzyki, odpocząć. (A.Baluch, 2003)

Przekonuj się, jak ciało człowieka umożliwia różne działania

i że nawet takie ograniczenia jak kalectwo, upośledzenie lub

choroba potwierdzają doskonałość człowieka;

Zaprzyjaźniaj się z pożytecznymi zmysłami:

twoim wzrokiem, słuchem, węchem, dotykiem i smakiem,

zdolnością do patrzenia i obserwowania, słuchania i podziwia-

nia, rozpoznawania i przypominania sobie, chodzenia, biegania

i skakania, podskakiwania i tańca;

Odkrywaj sposoby troszczenia się o twoje ciało, żeby służyło ci

jak najlepiej. Zaprzyjaźniaj się z ruchem i gimnastyką, spor-

tową rywalizacją i miłym odpoczynkiem pośród przyrody

albo przy muzyce;

ZATRZYMAJ SIĘ (odpocznij)


21

Przekonuj się, jak ważne jest racjonalne, zdrowe odżywianie

się i ubiór;

Przekonuj się, jak ważne jest dbanie o własne bezpieczeństwo,

na drodze i w podróży, podczas zabawy i różnych działań;

przestrzeganie umów i zaleceń, nakazów i zakazów, na przy-

kład przedszkolnej umowy o wzajemnej uprzejmości i życzli-

wości, zaleceń lekarskich w przypadku choroby i tych związa-

nych z bezpiecznym zachowaniem na ulicy.


22

Trzecia rada: POSŁUCHAJ (pomilcz)Każdy, kto chce być mądry, musi umieć słuchać.

Starzy ludzie, na przykład babcie i dziadkowie, dużo wiedzieli,

dużo przeżyli i przemyśleli.

Chodźcie, posłuchamy opowiadanych przez nich baśni. Cicho, sza…

Dawno, dawno temu…(A.Baluch, 2003)

Zaprzyjaźniaj się ze słowem i jego znaczeniami.

Przekonuj się jak wiele znaczy dla poznania przeszłości,

teraźniejszości i przyszłości, dla rozumienia innych i komu-

nikacji, dla wyrażania myśli i uczuć, opisywania rzeczy

i sytuacji, dla ostrzegania, przestraszania i rozśmieszania,

opowiadania prawdziwych lub zmyślonych historii;

Odkrywaj czarodziejski świat bajki i opowiadania, mądrość

opowieści i baśni, piękno poezji, obrazu i muzyki.

Przekonuj się, jak rozległa może być wyobraźnia autora

i poety, malarza i filmowca, kompozytora i wykonawcy;

Odkrywaj niezwykłe słowa i zwroty - takie, które otwierają

„drzwi” do umysłów i serc.

Przekonuj się, że świat jest piękniejszy, gdy unikamy takich,

które wyciskają łzy i ranią;

POSŁUCHAJ (pomilcz)


23

Odkrywaj pozasłowne sposoby wyrażania nastroju i uczuć, ko-

munikowania się, sprawiania innym przyjemności i radości,

świat dźwięków i muzyki, gestu, ruchu i tańca, teatru i obra-

zu;

Przekonuj się, jak różnorodne mogą być tematy, techniki i wy-

konania, ile wyobraźni i woli trzeba, żeby powstały miłe dla

ucha melodie i piosenki, poetyckie wyliczanki, rymy i wiersze,

bajki i opowiadania, obrazki i ulepianki, rzeźby, fotografie

i filmy;

Przekonuj się, jak przyjemne może być wymyślanie i inscenizo-

wanie, do którego wykorzystuje się baśnie, legendy i wierszyki,

zwyczajne słowa i konwersację, różne rekwizyty, kostiumy

i przebrania, lalki, kukiełki lub pacynki;


24


Czwarta rada: PODAJ RĘKĘ (dotknij)

Piąta rada: OBDARUJ (polub siebie i innych)

Szósta rada: OTWÓRZ SIĘ (nie bój się)Łatwiej jest być razem niż osobno.

Dlatego siądź bliżej, przytul się i obejmij. Pośpiewaj z nami.

Wtedy poczujesz, że należysz do jednej Wielkiej Rodziny.

Chodź, podaj rękę…

Kiedy już będziesz szczęśliwy, to zapragniesz się podzielić, rozdać swoje skarby

tym, którzy ich potrzebują. Potem to już prosta droga do pokochania –

nawet tych, którzy się srożą na ciebie.

Nie bój się, nie jesteś sam. Zawsze znajdzie się ktoś, kto zechce być z tobą,

kto cię wysłucha, pomoże… Tylko się odważ, wypowiedz głośno właściwe

i ważne dla ciebie słowa, a Sezam otworzy się i skarby staną się twoją własnością.

(A. Baluch, 2003)

Przekonuj się, jak ważny jesteś dla innych: twoich rodziców,

rodzeństwa i dziadków, twoich przyjaciół i nauczycieli,

jak ważny jesteś dla samego siebie;

Odkrywaj swoje zainteresowania i charakter - i to co sprawia

ci radość, i to, czego nie lubisz trochę albo bardzo;


PODAJ RĘKĘ (dotknij)

OBDARUJ (polub siebie i innych)

OTWÓRZ SIĘ (nie bój się)

25

Zaprzyjaźniaj się z samym sobą;

Zaprzyjaźniaj się też z innymi: kochającymi cię rodzicami,

rodzeństwem, dziadkami, kolegami z przedszkola, twoją

panią z przedszkola i innymi – odkryj, co inni lubią i co

sprawia im radość;

Przekonuj się, jak ważne są: wzajemny szacunek, akceptacja

i tolerancja, miłe słowa i uśmiech, gest; wspólna zabawa

i że nie zawsze musisz mieć rację, nie zawsze musisz

wygrywać;

Przekonuj się, że dobrze jest liczyć na innych, mieć miłe towa-

rzystwo i życzliwych przyjaciół, ale czasem dobrze jest wypró-

bować siebie samego i wykonać coś zupełnie samodzielnie,

po to, żeby sprawić innym niespodziankę albo odkryć swoją

odwagę i pomysłowość;

Przekonuj się o swojej kreatywności i odwadze, wytrwałości

i zaangażowaniu;


26

Siódma rada: IDŹ DALEJ (nie oglądaj się)

Jeśli potrafisz kochać, to znaczy dawać innym dary

- dotarłeś do celu. Ale idź dalej, nie oglądaj się…

Gotowi? Ruszamy! Raz, dwa, raz, dwa.

Mijamy domki, drzewka, góry…(A.Baluch, 2003)

Przekonuj się, jak piękny i wspaniały jest świat!

Zaprzyjaźniaj się z nim i odkryj, że zajmujesz w nim ważne

miejsce.

IDŹ DALEJ (nie oglądaj się)


27

METODY Trening twórczości


Założone w programie dążenie do wychowania czło-wieka innowacyjnego (przedszkole jest ważnym etapemwychowania do kreatywności) wyklucza zawężenie pojęcia„treningu kreatywności” do pojedynczych, stosowanych „odświęta”, ćwiczeń lub zabaw twórczych. Ich uwzględnienie jestoczywiście konieczne, gdyż doraźnie zwiększa potencjałtwórczy dzieci, rozwijając określone dyspozycje twórcze.

W istocie jednak każde uwzględnione w codziennościedukacyjnej działanie pedagogiczne (zaplanowane lub spon-taniczne) powinno przygotowywać wychowanków do peł-nienia twórczych ról oraz kreowania twórczych idei, rozwijaćich twórcze nastawienie do świata oraz samych siebie. Każdadziałalność dziecka, zarówno poznawcza, jak i artystyczna,i praktyczna powinna stanowić zarazem „trening jegokreatywności”.

28

Wydaje się, że każdy problem, każde rodzące sięw umyśle dziecka lub postawione mu pytanie wywołujew nim żywy oddźwięk. Naturalna ciekawość świata skut-kuje zainteresowaniem się dziecka rozległą problematyką,zaciekawieniem przez nie różnorodnymi treściami, a kon-frontacja z twórczą postawą opiekuna podsyca te naturalneskłonności.

Niewątpliwymi atutami dziecka, istotnymi dla jegotwórczego rozwoju, okazują się być: twórcza percepcja,spostrzegawczość i wrażliwość. Słabościami: inicjatywai motywacja.

Twórczy nauczyciel wzmacnia je, zachęcając dziec-ko do udziału w „oswajaniu kreatywności” (trening kre-atywności w węższym ćwiczeniowym ujęciu) oraz umoż-liwiając realizację projektów badawczych.


29

wychowanie do kreatywnościprogram wychowania przedszkolnego

Oswajanie kreatywności

– trening ćwiczeniowy W odróżnieniu od metody projektu na „oswajanie

kreatywności - trening ćwiczeniowy” składają się:

Ćwiczenia ułatwiające dziecku koncentrację najakimś zadaniu lub problemie, zarazem ułatwiającepokonanie nieśmiałości.

Zainteresowanie dzieci zadaniem lub problemem poprze-dzimy rozmową: wzajemnym podzieleniem się wrażeniamiz poprzedniego dnia, zapytaniem o samopoczucie, a samproblem wywołamy tzw. „dzikim pytaniem” (takim, naktóre nie jest łatwo odpowiedzieć, intrygującym i wręczzadziwiającym), na przykład: Dlaczego pies szczeka?O czym śpiewa podłoga? Gdzie przebywa słonko, gdy jestnoc? Czego nie możemy zobaczyć?

Ćwiczenia pobudzające zdolności twórczego myślenia,a zarazem wyzwalające twórczą ekspresję, rozwijająceumiejętność współdziałania z innymi.

Zachęcamy dzieci do samodzielnego lub zespołowegorozwiązywania łamigłówek i rebusów, wymyślania i udzia-łu w zabawie „w kalambury”, wymyślania metafor i krea-tywnych opowiadań, udziału w ćwiczeniach dramowych,realizacji zadań o charakterze projektanckim.

30

Ćwiczenia rozbudzające twórczą wyobraźnię, zarazemuczące sztuki twórczej realizacji: artystycznej, społecznej.

Umożliwiamy dzieciom realizację różnych pomysłówartystycznych i innych: zachęcamy do działań o charakterzeartystycznym (muzykowanie, malowanie, opracowanie panto-mimy, układanie wierszy itp.) oraz konstrukcyjnym (kon-struowanie rzeczy, wymyślanie usprawnień, modernizowanie)poprzez udostępnienie im warsztatu pracy twórczej (zgro-madzenie różnorodnych instrumentów muzycznych, udostęp-nienie różnorodnych środków służących artystyczno – plas-tycznym kreacjom, ułatwiających zabawy w role itp.),zapoznanie z warsztatem pracy twórczej dojrzałych twórców.

Rolę warsztatu pracy twórczej może pełnić atelier tema-tyczne (klasowy ośrodek rozwoju zainteresowań) lub doraźnieorganizowany warsztat, urządzony na wniosek grupy dziecilub z inicjatywy zachęcającego ich do twórczych realizacjinauczyciela.


31

Metoda projektów wychodzi naprzeciw charaktery-zującej dziecko pasji badawczej. Zasadniczą cechą metodyjest właśnie badawczy charakter dziecięcych działań, nasta-wionych na poszukiwanie odpowiedzi na stawiane sobieprzez nie same pytania. Dotyczą one interesujących dziecitematów, wynikających z ich osobistych zainteresowań, od-wołujących się do ich życiowych doświadczeń.

Doceniający dziecięcą potrzebę poznawczą opiekunwspiera dziecko w projektowaniu działań, planowanychw celu poszukiwania odpowiedzi na sformułowane pytania.Odrzucając pokusę przyśpieszenia rezultatów dziecięcychposzukiwań, nie narzuca żadnych własnych koncepcji. Pow-strzymuje się też od opiniowania zamierzeń dzieci nawetw sytuacji przewidywania porażki, ograniczając swoją rolędo motywowania dzieci do działania. Wspomaga organiza-cyjnie.

„Zadaniem nauczyciela jest wspieranie aktywnościedukacyjnej dzieci, ich ciekawości i naturalnych skłonnościpoznawczych, a nie kierowanie działaniem poznawczym”(Gurycka, 1997). Zamiast kierować nauczyciel powinienstymulować ciekawość poznawczą wychowanków, inspirowaćich tematycznie na przykład poprzez organizację różnychatelier.


Metoda projektów

32

Nauczyciel umiejętnie włącza do projektu treści meryto-ryczne wyznaczone przez program wychowania, pozostającżyczliwym doradcą, obserwatorem poczynań dzieci lub par-nerem. Pomaga wyeksponować problem, ustalić dane, dokonaćanalizy i uogólnień, w przeświadczeniu, że „uczenie siędziecka przez twórcze działanie, a jednocześnie korzystaniez wcześniejszych doświadczeń jest jedną z najbardziej sku-tecznych metod budowania jego osobistej wiedzy o sobie i świe-cie oraz rozwijania postaw twórczych”.

W istocie metoda projektów służy „twórczemu rozwią-zywaniu problemów”. Obejmuje techniki, których celem jestrozwiązanie konkretnego problemu (poznawczego, społecz-nego, związanego z działaniem itp.) za pomocą odpowiednichzabie-gów: określenia tematu, sformułowania pytań orazhipotez, zaplanowania i realizacji określonych działań, ocenyich rezultatu, zweryfikowania założonych hipotez itd.

Wychodzi naprzeciw potrzebom poznawczym i pasjomtwórczym dziecka, wykorzystuje drugą istotną obok techniki„twórczego rozwiązywania problemów” - metodę „treningukreatywności”, której celem jest rozwój twórczych umiejętnościi sprawności uczestników.


33

Stanowiąc specyficzne, niezwykle efektywne narzędzie,służące gromadzeniu przez dziecko wiedzy o świecie oraz sobiesamym, może pełnić rolę głównej, wykorzystywanej w wycho-waniu przedszkolnym metody.

Formułowane tematy projektów uwzględniają w szczegól-ności:

wychowanie kulturotwórcze - obejmuje działania przygo-towujące dziecko do twórczego, innowacyjnego uczestnictwaw kulturze, kreowania wydarzeń kulturalnych itp. (przykładtematu: „Koncert, jakiego jeszcze nie było”);

wychowanie do twórczej pracy - obejmuje działania przygo-towujące dziecko do twórczego poznania i rozwiązywaniaproblemów związanych z działaniem, a zatem twórczej pracy,(przykład tematu: „Barwy jesieni na obrazku i na talerzu”);

wychowanie do zmian społecznych - obejmuje działaniaprzygotowujące dziecko do twórczego rozumienia ról społecz-nych tzn. twórczych zachowań społecznych (przykład tematu:„Skąd się biorą mamy?”);

wychowanie do samorozwoju - obejmuje działanie przygo-towujące dziecko do autokreacji (przykład tematu: „I ja mogębyć poetą”).

Tematy projektów


34

UWAGI REALIZACYJNEOparcie literackie


Wychowanie do kreatywności zależy w głównej mierzeod rodzaju stawianych dzieciom problemów.

Pytanie, rodzące się jako wynik zadziwienia i niepokojupoznawczego, nazwiemy „zaczynem” kreatywności. Prowo-kuje do aktywności poznawczej i wielokierunkowej działal-ności, sprzyjając wszechstronnemu rozwojowi.

Świadomy tego faktu nauczyciel kolekcjonuje stawianeprzez podopiecznych pytania. Niczego nie bagatelizuje. Ra-czej stara się tak organizować edukację, aby sprzyjała rodze-niu się w umysłach dzieci pytań. W rezultacie wywołujesytuacje, w których te właśnie pytania uzyskają statut „za-czynów” poznawczo – twórczych. Pytania wywołają kolejnepytania, problemy i tematy.

35

Wiele pytań pojawi się w efekcie zorganizowania w przed-

szkolu klasowych atelier (ośrodków rozwoju zainteresowań)

oraz warsztatów pracy twórczej. Wywołanie innych ujawni

się jako rezultat wycieczki, spotkania z interesującymi ludź-

mi itp.

Powstanie kolejnych wywoła prezentowana dzieciom

lektura. W proponowanych przez nauczyciela przykładach

literackich dzieci odkryją treści wywołujące zadziwienie

i niepokój poznawczy, stanowiące „zaczyn” rodzących się

w ich umysłach pytań. Również nauczyciel, jako partner

i współuczestnik odczucia (doświadczenia, przeżycia)

uwzględnionych treści, formułuje istotne pytania. Pytania

dzieci, a także pytania nauczyciela ukierunkowują wszelkie

planowane działania.


36

Pojęcie zajęcia i czasu


Program zakłada odmienne, w porównaniu z trady-cyjnymi metodykami, rozumienie zajęć przedszkolnych.

W ujęciu programu są nimi wszelkie podejmowane przezdziecko formy działalności, realizowane indywidualnie lubwspólnie z innymi dziećmi, samodzielnie lub z udziałemnauczyciela: zabawa, forma ćwiczeniowo – zadaniowa, pro-jekt badawczy, spotkanie z lekturą i inne.

W konsekwencji odmienne okazuje się rozumieniecharakterystycznych atrybutów zajęcia, a w szczególności:czasu jego trwania. Mówimy o czasie potrzebnym do rea-lizacji danego przedsięwzięcia (zabawy, formy ćwiczeniowo– zadaniowej, projektu i innych), a nie o stałych, z góry usta-lonych ramach czasowych zajęcia. Istotnymi czynnikamiokazują się być: czas potrzebny do realizacji celów podjętegoprzez dzieci działania, zainteresowanie i uwaga uczestnikóworaz ramowy plan dnia, a w szczególności określone w nimpory posiłków i zajęć dodatkowych, przy czym również te niepowinny obligować dziecka do zakończenia działania.

37

METODY

PRZEPROWADZANIA

ANALIZY GOTOWOŚCI

DZIECKA DO PODJĘCIA

NAUKI W SZK OLE


Gromadzenie informacji, które mogą pomóc rodzicom

w poznaniu stanu gotowości ich dziecka do podjęcia nauki

w szkole podstawowej, nauczycielowi przedszkola przy opra-

cowaniu indywidualnego programu wspomagania i korygowa-

nia rozwoju dziecka w szczególności w roku poprzedzającym

rozpoczęcie nauki w szkole oraz specjalistom poradni psycho-

logiczno – pedagogicznej w razie potrzeby pogłębionej diag-

nozy potrzeb specjalnych dziecka jest celem przeprowadzania

przez nauczycieli przedszkola analizy gotowości szkolnej

dziecka w oparciu o skuteczną metodę diagnozy rozwoju

dziecka.

38

Metoda portfolio


Na ogół pojęcie diagnozy gotowości szkolnej dziecka

utożsamiane jest z obserwacją pedagogiczną. Jest ona istotną

jednak nie jedyną metodą pozyskiwania danych o rozwoju

dziecka. Równie istotne będą:

wywiad i rozmowa z rodzicami dziecka;

analiza jego rysunków i innych prac;

próba eksperymentalna

i inne.

Co więcej jak potwierdza praktyka pedagogiczna

obserwacja dotyczy każdego uczęszczającego do przedszkola

dziecka od początku jego doświadczenia przedszkolnego, a

uzyskiwane informacje wykorzystywane są przez nauczyciela

do planowania indywidualnej ścieżki rozwoju przedszkolaka.

Nauczyciel obserwuje dziecko w toku planowanych, ale rów-

nież nieplanowanych spontanicznie podejmowanych przez

dziecko zajęć i zabaw.

39

Odnotowuje swoje spostrzeżenia, a uzyskaną w ten sposób

wiedzę o dziecku uzupełnia o informację uzyskaną od jego

rodziców. Gromadzi prace plastyczne i inne wytwory dziecka –

wszystko to co świadczy o rozwoju dziecka i powinno zostać

uwzględnione podczas planowanie ścieżki jego indywidualnego

rozwoju

Portfolio - rozumiane jako zbiór informacji o rozwoju

dziecka gromadzonych już od pierwszego dnia jego pobytu

w przedszkolu, chronologicznie, poprzez różne formy repre-

zentacji uporządkowanych wg kategorii istotnych dla rozwoju

dziecka.

W odniesieniu do celu jakim jest wykorzystanie gromadzo-

nych tą metodą informacji do analizy i określenia gotowości

szkolnej dziecka, najbardziej istotny będzie ostatni uwzglę-

dniony tu okres. W portfolio jest miejsce na :

• notatkę poobserwacyjną sporządzona przez nauczyciela;

• informacje uzyskana od rodziców dziecka;

• rysunek lub inna praca plastyczna dziecka.


40

• inny wytwór dziecka np. ułożone dziecięce opowiadanie,

wiersz, piosenka itp. (spisane przez nauczyciela).

• fotografia obrazująca istotne z punktu widzenia rozwoju

dziecka wydarzenie np. umiejętność taneczna, gimnastycz-

na…, wytwór np. konstrukcja…

Portfolio wydaje się być efektywną metodą pozyskiwania

informacji na potrzebę dokonania diagnozy pedagogicznej

o ile:

• Ustrzeżemy się od zawarcia w jego treści ocen.

• Uwzględnimy zasadę, iż najistotniejszymi danymi, które wy-

korzystamy będą reprezentacje z okresu poprzedzającego

dokonanie diagnozy.

• Uwzględnimy konieczność przeprowadzenia dodatkowych ba-

dań np. obserwacji pedagogicznej bezpośrednio przed doko-

naniem diagnozy gotowości szkolnej.


41

Diagnoza gotowości szkolnej


Metodyka badania i diagnozowania gotowości szkolnej

dziecka ma charakter jakościowy, a wykorzystywane przez

nauczyciela narzędzia badawcze , nie wyłączając arkusza

diagnozy gotowości szkolnej, wykluczają podejmowanie

działań zmierzających do formułowania ocen liczbowych

(punktacja) . Wszelkie wyniki cząstkowe oraz całościowe

przedstawiane są w sposób charakteryzujące podejście

jakościowe (opisowe).

Arkusz oceny gotowości szkolnej dziecka uwzględnia

ocenę jego wiedzy oraz rozwoju istotnych umiejętności a

w szczególności w zakresie:

Zachowań i umiejętności społeczno – emocjonalnych (obejmuje

współdziałanie w grupie; przestrzeganie umów; kontrolowanie

reakcje emocji; umiejętność stosowania zwrotów grzecznoś-

ciowych i rozmowy; radzenie sobie z osiągnięciami i niepowo-

dzeniami; samodzielność)

42


Rozwoju mowy i umiejętności komunikacyjnych (obejmuje

umiejętności artykulacyjne, gramatyczne, fleksyjne i składnio-

we; zasób słownictwa; umiejętność dokonywania analizy

i syntezy słuchowej; porównywania; ujmowania związków

przyczynowo – skutkowych; słuchanie literackie; zaintereso-

wanie książką, czytaniem i pismem)

Rozwoju umiejętności matematycznych (obejmuje rozumienie

relacji i pojęć związanych z przestrzenią i czasem; umiejętność

wykonywania operacji matematycznych i logicznych; znajomość

orientację o sposobach mierzenia długości, pojemności i cięża-ru)

Rozwoju umiejętności motorycznych i manualnych (obejmuje

umiejętności samoobsługowe; umiejętności związane z prze-

mieszczaniem się, rzucaniem, chwytaniem, równoważne;

koordynację wzrokowo –ruchową; umiejętność odtwarzania

wzorów i rysowania; stosunek do własnego zdrowia, zajęć

ruchowych i artystycznych)

Rozwoju słuchu muzycznego i zainteresowań muzycznych

oraz artystycznych.

43

PODSUMOWANIE


Ujęte w formie filozoficznych „dobrych rad (na każdy

krok)” treści programu wskazują na rozwijane istotne kompe-tencje (kluczowe umiejętności) przedszkolaków: pasję poz-nawczą, wrażliwość percepcyjną, umiejętności emocjonalne,komunikacyjne i intelektualne, świadomość prozdrowotną orazróżne sprawności w działaniu.

Do rangi nadrzędnej program podnosi rozwijaną krea-tywność dzieci (twórczą postawę, zdolność tworzenia, motywacjeoraz twórcze sprawności), zakładając, że wyposażaniepodopiecznych w tę właśnie kompetencję wypełni istotną misjęprzedszkola: przygotowanie dziecka do coraz lepszego i bogat-szego funkcjonowania w świecie, radzenia sobie z jegozłożonością, nie tylko dzięki pełniejszej o nim wiedzy i naby-tym umiejętnościom, ale przede wszystkim dzięki jego świa-domej, kreatywnej postawie wobec świata.

44

Swoistym fenomenem podjętej przez nauczyciela

misji wychowywania do kreatywności jest jego własny rozwój.

W rezultacie podejmowanych działań również zatroskany

o twórczy rozwój podopiecznych nauczyciel staje się coraz

bardziej kreatywny i otwarty.


45

Literatura A. Baluch, Kołowanki filozoficzne dla dzieci. Dobre rady (na każ-

dy krok), Kraków 2003

A. Brzezińska, Misja edukacji elementarnej, (w:) Edukacja i dia-log nr 2, 1998

A. Brzezińska, Prawidłowości rozwoju dziecka w wieku przed-zkolnym, (w:) A. Brzezińska, M. Burtowy, Psychopedagogiczneproblemy edukacji przedszkolnej, Poznań 1985

W. Dobrołowicz, Psychodydaktyka kreatywności, Warszawa1995

A. Gałązka, Motywacyjne uwarunkowania twórczości, w Psy-chopedagogika działań twórczych… - red. K. J. Szmidt i M. Mod-rzejewska – Świegulska, Kraków 2005

A. Gurycka, O sztuce wychowania dla wychowawców i nauczycieli,Warszawa 1997

J. H. Helm, L. G. Katz, Mali badacze. Matoda projektu w edu-kacji elementarnej, tłum. E. Pulkowska, Warszawa 2003

L. G. Katz, Wykład inauguracyjny wygłoszony na Krajowej Kon-ferencji Australijskiego Stowarzyszenia Nauczycieli Przed-szkolnych w Melbourne w Australii w roku 1976. Jakie są pod-stawowe potrzeby małych dzieci, tłum. E. Pulkowska, FundacjaRozwoju Dzieci im. J. A. Komeńskiego, Melbourne 1976

R. Michalak, Metody wyzwalające aktywność, (w:) H. Sowińska,E. Misiorna, R. Michalak, Konteksty edukacji zintegrowanej,Poznań 2002

program wychowania przedszkolnegoWychowanie do kreatywności

46

E. Nęcka, Psychologia twórczości, Gdańsk 2001

E. Nęcka, Trening twórczości, Kraków 1998

E. Nęcka, TRoP…Twórcze rozwiązywanie problemów, Kraków1994

Z. Pietrasiński, Przygotowanie do aktywności twórczej, (w:) Modelwykształconego Polaka, red. Bogdan Suchodolski, Wrocław 1980

Podstawa programowa wychowania przedszkolnego dla przedszkoli,oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz innychform wychowania przedszkolnego, (w:) Rozporządzenie MinistraEdukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. (Dz.U. z dnia 15stycznia 2009 r. Nr 4, poz.17)

R. Shulc, Twórczość - społeczne aspekty zjawiska, Warszawa 1990

M. S. Szymański, Wokół metody projektów Karla Freya, (w:)„Kwartalnik pedagogiczny” 1983, nr 3-4

K. J. Szmidt, Pedagogika twórczości, Idee - aplikacje - rady natwórczą drogę, Kraków 2005

K. J. Szmidt, Współczesne koncepcje wychowania do kreatywnościi nauczania twórczości, (w:) Dydaktyka twórczości, Koncepcje -problemy - rozwiązania, red. K. J. Szmidt, Kraków 2005

J. Uszyńska – Jamroc, Warunki i sposoby stymulowania aktyw-ności twórczej dziecka w systemie edukacji zintegrowanej, (w:) Psy-chopedagogika działań twórczych...,red. K. J. Szmidt i M. Mod-rzejewska – Świegulska, Kraków 2005

program wychowania przedszkolnegoWychowanie do kreatywności

PASCAL KAAS

„Gdy dziecko w ważnym dla swojego

rozwoju wieku nie przeciśnie się

przez prąd wielkiej

prawdziwie artystycznej muzyki,

już nigdy nie będzie jej potrzebowało”

Ferenc Gabor


Dziecko muzyczne

48

1. Wprowadzenie………………………………………………... 49

2. Zakres programu………………………………………………… 51

2.1. Cele i zadania edukacji ………………………………………… 51

3. Treści programu…………………………………………............... 55

3.1. Treści sprzyjające zaprzyjaźnianiu się z muzyką………...................... 58

3.1.1. Rytmika............................................................................................. 59

3.1.2. Śpiew.................................................................................................. 62

3.1.3. Słuchanie i interpretacja...................................................................... 64

3.1.4. Twórczość................................................................................... 67

3.2. Treści poszerzające zakres podstawowy……………………………. 69

3.2.1. Symbole i notacja muzyczna ………………………...................... 70

3.2.2. Taniec i gra na fortepianie……………………….......................... 72

4. Metody…………………………………………......................... 73

4.1. Organizacja........................................................................................... 74

4.2. Współpraca........................................................................................... 76

5. Literatura………………………………………………............... 77

Dziecko muzyczneprogram wychowania przedszkolnego

Spis treści

49


Muzyka wyraża w programie specyficzną dbałośćo „muzyczne ucho” dziecka, warunkującą rozwój jegomuzykalności oraz zainteresowania światem muzykii dźwięków. Wyraża swoiste dążenie do rozwoju pozy-tywnej, otwartej postawy dziecka wobec muzyki w jejsłuchowym (percepcja dźwięków) oraz artystycznym wy-miarze.

Termin ten stanowi zarazem symbol uprzedmiotowieniadziecięcej kreatywności, przynoszącej mu szczególną satys-fakcję i radość. Taki niejako „duchowy” aspekt znacze-niowy pojęcia odnajdujemy również w literaturze, a takżeprogramie „Wychowanie do kreatywności”:

„Mamo, ja chciałem, co majster gadał,

pamiętać słowo po słowie,

Ale mi zawżdy jakieś muzyki,

moja matusiu, szumią po głowie”

Janina Porazińska „Kacperek”

Dziecko muzyczne

WPROWADZENIE

50


Treści programu „Dziecko muzyczne” dotyczą

rozwoju muzykalności dziecka: jego specyficznych muzycz-

nych zdolności oraz umiejętności, wrażliwości na muzykę

oraz rozwoju swoistych muzycznych zainteresowań.

Zakładam, że również tak rozumianemu kształceniu

sprzyjają: swobodna twórcza atmosfera oraz twórcze meto-

dy. Umiejętnie stosowane nie ograniczą spontaniczności

dziecka, aby w konsekwencji stawało się „dzieckiem mu-

zycznym”.

„Jak najbliżej twórczej aktywności, swobody i radości

w obcowaniu dziecka z muzyką”

Carl Orff

Program nawiązuje do funkcjonującego niegdyś prog-

ramu przedszkola muzycznego, a zarazem uzupełnia

i wzbogaca obowiązującą podstawę programową wychowa-

nia przedszkolnego o zadania i treści charakterystyczne

dla intensywnego rozwoju muzykalności dziecka: jego

muzycznych zdolności, wrażliwości na muzykę oraz mu-

zycznych zainteresowań.

Dziecko muzyczne

51


Pierwszy i najbardziej reprezentatywny dla programucel stanowi:

rozwijanie podstawowych zdolności muzycznych dziec-ka, a w szczególności:

poczucia tonalnego oraz słuchu muzycznego

zdolności do wyobrażeń słuchowych

pamięci i wyobraźni muzycznej

poczucie rytmu muzycznego

pamięci i wyobraźni rytmicznej

rozwijanie zdolności dziecka do emocjonalnego przeży-wania muzyki

rozwijanie dziecięcych muzycznych zainteresowań

oraz

przygotowanie dziecka muzycznie uzdolnionego do kon-tynuacji nauki w szkole muzycznej

.

Dziecko muzyczne

Cele i zadania edukacji

ZAKRES PROGRAMU

52


Tak sformułowany cel wskazuje na rozwijane istot-

ne cechy oraz zdolności i sprawności dziecka:

ogólne, w szczególności:

uwagę i pamięć

wyobraźnię emocjonalną oraz umiejętności społeczne

inteligencję i kreatywność

specyficznie muzyczne, w szczególności:

poczucie tonalne nierozłączne ze słuchem muzycznym

(wysokościowym)

zdolność do wyobrażeń słuchowych nierozłączną z wy-

obraźnią i pamięcią wysokości dźwięków

poczucie rytmu nierozłączne z wyobraźnią i pamięcią

rytmiczną

poznawcze, inspirowane przez i podczas odbierania,

odtwarzania i tworzenia muzyki

Dziecko muzyczne

53


Oparcie proponowanej edukacji na metodyce typowej

dla systemów edukacji muzycznej E. Jacques’a-Dalcroze’a

i C. Orffa, w których naturalnym i pierwszym środkiem

służącym doświadczeniu (odczuciu) przez dziecko muzyki

jest ruch, znajduje wyraz w określeniu kolejnego istotnego

celu programu:

rozwijania zdolności oraz sprawności estetyczno – mu-

zyczno – ruchowych dziecka, w szczególności:

uwagi i pamięci muzyczno – ruchowej

wyobraźni muzyczno – ruchowej oraz umiejętności rea-

gowania ruchem na elementy wyrazowe muzyki: jej tempo,

dynamikę, artykulację, melodię, rytm, harmonię i formę

umiejętności muzyczno – ruchowo – estetycznych

W ujęciu metodyk Dalcroze’a i Orffa takie doświad-

czenie muzyki (odczucie, poznanie oraz oswojenie jej

poprzez ruch) stanowi istotny aspekt rozwoju muzykal-

ności dziecka.

Dziecko muzyczne

54


Program zakłada tworzenie w przedszkolu sytuacjiedukacyjnych oraz warunków umożliwiających intensywnyrozwój muzykalności (zdolności muzycznych, wrażliwościna muzykę) oraz zainteresowań muzycznych dziecka,zaliczając do istotnych zadań przedszkola:

tworzenie optymalnych warunków rozwoju muzykal-ności dziecka, w szczególności:

poczucia tonalnego oraz słuchu muzycznego

pamięci i wyobraźni muzycznej

zdolności do wyobrażeń słuchowych

poczucia rytmu muzycznego oraz wyobraźni i pamięcirytmicznej

zdolności do emocjonalnego przeżywania muzyki

tworzenie sytuacji sprzyjających rozwojowi muzycznychi artystycznych zainteresowań dziecka

tworzenie atmosfery sprzyjającej rozwojowi kreatywnościoraz gromadzeniu przez dziecko różnorodnych doświad-czeń związanych z muzyką: jej poznawaniem, realizacjąi tworzeniem.

Dziecko muzyczne

55


W dążeniu do rozwoju pozytywnej, otwartej na muzy-kę postawy jednostki - jej pozytywnego nastawienia dostylu życia, w którym obcowanie z dźwiękiem oraz mu-zyką stanowi źródło przyjemności, radości i satysfakcji,opieram się na szerokim, wykraczającym poza charakte-rystyczne dla psychologii muzyki, definiowanie muzykal-ności.

W ujęciu programu istotny i pierwszorzędny, w sto-sunku do realizacji planu rozwoju specyficznych muzycz-nych zdolności, cel stanowi zaproszenie dziecka do udziałuw „zabawie” dźwiękiem, przy muzyce i z muzyką.

Stawanie się „dzieckiem muzycznym” nie jest, w ujęciuprogramu, uwarunkowane posiadaniem określonego pozio-mu zdolności określanych jako muzyczne. Podobnie jakw przypadku innych zdolności specjalnych, również rozwój

poczucia tonalnego, słuchu muzycznego, zdolności do wy-obrażeń słuchowych, wyobraźni i pamięci muzycznej, po-czucia rytmu muzycznego, wyobraźni i pamięci rytmicznej,

Dziecko muzyczne

Treści programu

56


zdolności do emocjonalnego przeżywania muzyki dokonuje

się przez intensywny udział dziecka w stymulującej te

zdolności działalności.

Jest oczywistym, że zaproszenie dziecka do słucha-

nia, śpiewania, aktywnego udziału w zabawie rytmicznej

i muzyczno – ruchowej, do muzykowania i tworzenia mu-

zyki - umożliwia rozwój jego „muzycznego ucha”, wzmac-

nia zainteresowanie dźwiękiem i muzyką, otwiera nań.

W ujęciu programu - muzykalność to nie tyle okreś-

lony, ustalony w oparciu o skalę pomiaru, poziom zdol-

ności dziecka, ile jego specyficzne nastawienie do „życia

z muzyką”.

Dziecko muzyczne

57


W konsekwencji proponuję ujęcie zadaniowe szcze-

gółowych treści programu. Zaproponowane dalej zadania

oraz sprzyjające zaprzyjaźnianiu się dziecka z muzyką

formy, podpowiadają wywoływane przez nauczyciela,

jednak nie określone kategorycznie zachowania dziecka

w sytuacjach, podczas których:

spotyka się z melodią, rytmem, dynamiką, tempem,

formą muzyczną i innymi atrybutami (cechami muzyki);

spotyka się z piosenką, utworem instrumentalnym, zaba-

wą muzyczną, tańcem i improwizacją (formami edukacyj-

nymi).

W żadnym razie wykorzystane w edukacji treści

oraz formy nie mogą ograniczać żywej, spontanicznej rea-

kcji dziecka na muzykę i jej formy wyrazowe, tak aby

wywołane przez muzykę radość i uczucie przyjemności

zachęcały je do działania, stawały się „zaczynem” roz-

woju jego talentu i zainteresowań.

Dziecko muzyczne

58


Zaproszenie przedszkolaka do śpiewania, rytmi-zowania i słuchania muzyki, do tańca i udziału w za-bawie muzycznej, do improwizowania i prezentacjipoprzez wywołane lub wykorzystane sytuacje sprzyjającezaprzyjaźnianiu się dziecka z muzyką - stanowi bogatyplan jego rozwoju „z muzyką”.

Nie wydaje się, aby koniecznym było różnicowanietreści edukacyjnych ze względu na wiek dziecka. Tonauczyciel ocenia jego gotowość do podjęcia określonegozadania w zakresie rytmiki, śpiewu, tańca, doradzai proponuje właściwy repertuar piosenek, zabawrytmicznych, tańców, kierując się dobrem i potrzebami jed-nostki.

Zasadnicze znaczenie mają: rozwój indywidualnydziecka (jego indywidualne tempo i gotowość do groma-dzenia kolejnych doświadczeń, nabywania kolejnychsprawności) oraz doświadczenie pedagogiczne i umiejętnościnauczyciela, któremu powierzono misję edukacji „z mu-zyką”.

Dziecko muzyczne

Treścisprzyjające zaprzyjaźnianiu się z muzyką

59


Podczas planowanych i organizowanych w przed-

szkolu sytuacji, dziecko zaprzyjaźnia się z:

rytmiką, będącą szczególną formą rozwijania jego

„muzycznego ucha”, taką, w której realizacja ruchowa

oraz rytmizacja stanowią istotny środek służący poznaniu

i oswojeniu muzyki (jej istotnych atrybutów: rytmu,

metrum, melodii, harmonii, artykulacji, barwy, tempa,

dynamiki, frazy i formy), w szczególności:

podąża za muzyką (ruch przestrzenny), posłusznie

reagując na pojawiające się w niej „stimuli musicaux (tryl,

akcent, modyfikacja akcentacji metrycznej itp.);

realizuje i odtwarza ruchem wszelkie pojawiające się

w muzyce (akompaniamencie nauczyciela) modyfikacje

w zakresie akcentacji, tempa, dynamiki, melodii i frazy,

artykulacji oraz rytmu;

Dziecko muzyczne

Rytmika

60


poznaje i wdraża podczas realizacji ruchowych istotnezasady z zakresu estetyki ruchu (chodzenie z palców,sprężynowanie skoków itp.); sposoby realizacji użytkowej(chody, marsze, biegi, skoki, podskoki, cwały); rozwijaumiejętności przestrzenne (poruszanie się swobodne, faliste,po kole lub elipsie), świadomość czasowo – przestrzenno– ruchową, koordynację i inne;

ćwiczy się w wiernym odtwarzaniu podawanych przeznauczyciela motywów rytmicznych, chodząc lub wyklasku-jąc je („echo rytmiczne” nie wyklucza twórczych pomysłówdziecka na sposób odtwarzania rytmów);

uczestniczy w tworzeniu rytmów, zastępując wskazanewartości realizowanego motywu rytmicznego pauzą lub in-nym motywem;

ćwiczy się w wiernym odtwarzaniu (realizowaniu) mo-tywów rytmicznych, nakładających się na siebie, jak w ka-nonie;

rytmizuje mowę potoczną w celu odkrycia wspólnychdla muzyki i mowy cech strukturalnych muzyki (melodiii rytmu, akcentacji i frazy, dynamiki lub tempa);

Dziecko muzyczne

61


wykorzystuje instrumenty perkusyjne do odtwarzania

i tworzenia motywów rytmicznych w celu oswojenia takich

istotnych cech muzyki, jak rytm, metrum, tempo, dyna-

mika, artykulacja i barwa oraz twórczego udziału w two-

rzeniu akompaniamentu do ruchu, tworzeniu muzyki;

Dziecko muzyczne

62


piosenką, stanowiącą istotną formę muzyczną, a zara-

zem szczególną formę rozwijania jego „muzycznego ucha”,

taką, w której melodia i harmonia, rytm i fraza pozostają

szczególnie wyeksponowane, a towarzyszące intonowanej

melodii słowa wzbogacają doznanie estetyczne odtwórcy,

czyniąc piosenkę zrozumiałą i bliską, w szczególności:

śpiewa, uwzględniając podczas intonacji piosenki jej cha-

rakterystyczną melodykę: kierunek i powtórzenia moty-

wów melo – rytmicznych, tonikę, interwały;

słucha i rozpoznaje charakter, określa przeznaczenie

i tryb piosenki: kołysanka, piosenka „do maszerowania”

lub tańca, smutna (minorowa), wesoła (majorowa); roz-

poznaje ją po usłyszeniu charakterystycznej melodii lub

rytmu, interwałów i współbrzmień akompaniamentu

(konsonans, dysonans);

odtwarza jej melodię (motywy melo – rytmiczne), wyko-

rzystując dziecięcy metalofon, ksylofon lub dzwonki;

Dziecko muzyczne

Śpiew

63


określa charakterystyczne dla danej piosenki: budowę

(wyróżnia zwrotkę i refren), tempo i dynamikę (wolna,

szybka, szybsza, wolniejsza, cicha, głośna, cichsza, głoś-

niejsza);

zauważa i realizuje charakterystyczny rytm piosenki:

wyklaskuje go, wystukuje albo wygrywa, wykorzystując

proste formy ruchu lub instrumenty: bębenek, trójkąt, ko-

łatkę, marakasy, tamburyno, tarkę i inne, naśladujące

brzmienie instrumentów przedmioty i zabawki, samodziel-

nie tworzone przez siebie „instrumenty - wynalazki”;

ilustruje i inscenizuje, wykorzystując gest i ruch, swoje

wyobrażenia związane z odczuciem nastroju piosenki, jej

poetyckim tekstem, realizując swoisty twórczy zamysł;

wykorzystuje charakterystyczny dla danej piosenki ma-

teriał dźwiękowy oraz słowa do tworzenia improwizowa-

nych tworów melo – rytmicznych, śpiewanek i „para – pio-

senek”;

Dziecko muzyczne

64


słuchaniem muzyki i interpretacją, formami

istotnymi dla rozwoju „muzycznego ucha” i zainteresowań

muzycznych dziecka, takimi, w których dziecko sprawdza

siebie w roli odbiorcy, odtwórcy i interpretatora muzyki,

rozwija swoje muzyczne preferencje i gust, w szczególności:

słucha różnorodnych przykładów muzycznych (wokal-

nych i instrumentalnych), kontemplując lub żywo reagując

na wyeksponowane w muzyce jej elementy wyrazowe: roz-

poznaje charakter, tempo, dynamikę i artykulację,

instrumenty muzyczne oraz wykonawcę (fortepian, klawe-

syn, organy, skrzypce, wiolonczelę, kontrabas, gitarę, harfę,

flet, klarnet, trąbkę, puzon, saksofon, kotły, wibrafon,

ksylofon, dzwonki, orkiestrę, chór, głosy dziecięce, żeńskie

i męskie);

rozpoznaje i interpretuje , wykorzystując gest, ruch, pan-

tomimę, rysunek, kompozycję plastyczną melodię poli-

foniczną i współbrzmienia, rozpoznaje ilość dźwięków

w akordzie ( pojedynczy dźwięk, dwudźwięk, trójdźwięk);

Dziecko muzyczne

Słuchanie i interpretacja

65


opowiada swoje wyobrażenia i fantazje rodzące się pod-

czas słuchania muzyki, przedstawia je w formie pan-

tomimy, malowanego obrazka, układanej kompozycji;

nadaje utworom tytuły;

ilustruje ruchem lub rysunkiem wyobrażone treści utwo-

rów opatrzonych przez kompozytora tytułem, literackim

opisem lub tekstem (utwory programowe, piosenki i pieśni)

i rozpoznane elementy wyrazowe słuchanych przykładów

muzycznych (tempo, dynamika, rytm, metrum, melodia,

harmonia, barwa) w oparciu o swoje indywidualne wraże-

nia i odczucia;

poznaje technikę i sposoby gry na prostych instrumen-

tach perkusyjnych, wykorzystuje je do akompaniowania

sobie podczas śpiewania piosenki, tworzenia akompania-

mentów ostinatowych, odtwarzania rytmów, kreowania in-

strumentalnych ilustracji (orkiestra perkusyjna z dyry-

gentem);

naśladuje charakterystyczne ruchy i głosy: zwierząt,

ludzi, zjawisk przyrody, pojazdów itp., interpretuje gestem

Dziecko muzyczne

66


i ruchem opowiadania, bajki, swoje fantazje oraz dobiera

muzykę;

interpretuje i współtworzy etiudy muzyczno – ruchowe,

poznaje charakterystyczne kroki i figury tańców (chodzo-

ny, polka, krakowiak, walczyk), wykorzystuje je w inter-

pretacjach piosenek, w których rozpoznaje krakowiaka,

poleczkę, walczyka;

uczestniczy w organizowanych w przedszkolu prezen-

tacjach, popisach i koncertach, stwarzających okazję do

zaprezentowania swoich muzycznych umiejętności: wyko-

nawczych, interpretacyjnych i twórczych;

Dziecko muzyczne

67


improwizacją, szczególną formą rozwijającą mu-

zykalność i zainteresowania muzyczne, zarazem zaspoka-

jającą naturalną potrzebę tworzenia, taką, w której pod-

stawowym materiałem wykorzystywanym do kreacji dzieła

(tworzywem) jest dźwięk muzyczny, a ćwiczoną umiejęt-

nością - różnorodna dziecięca aktywność muzyczna: rytmi-

ka, śpiew, słuchanie muzyki, interpretacja, gra na instru-

mentach muzycznych i taniec oraz pozamuzyczna: ru-

chowa, werbalna, plastyczna, w szczególności:

rytmizuje i wykorzystuje do tworzenia dziecięcych

kompozycji rytmicznych, muzyczno – ruchowych (na przy-

kład formy ronda rytmicznego), akompaniamentów do pio-

senek i zabaw - mowę (imiona własne i nazwy, poezję,

fantazje rytmiczno – słowne);

tworzy rytmiczne pytania i odpowiedzi, rytmiczne i ryt-

miczno – ruchowe, opowieści, bajki i obrazki;

Dziecko muzyczne

Twórczość

68


improwizuje głosem melodie i „para – piosenki (do

podanych tekstów albo sylab, rytmu, na zadany temat lub

swobodnie, wyśpiewuje swoje fantazje; układa kołysanki,

śpiewne wyliczanki. piosenki - „mruczanki” lub „arie”

itp.;

improwizuje rytmy i melodie, wykorzystując instrumen-

ty perkusyjne: bębenek, tamburyno, marakasy, kołatkę,

klawesy, tarkę, trójkąt, metalofon, ksylofon, dzwonki,

różne grające przedmioty i zabawki, „instrumenty – wyna-

lazki” lub pianino; tworzy instrumentalne pytania

i odpowiedzi; akompaniamenty do piosenek lub ruchu;

zaplanowane we współpracy z innymi dziećmi improwi-

zowane „symfonie, suity, poematy”; improwizuje ilustracje

do opowieści ruchowych, opowiadań i baśni;

tworzy ruchowe oraz plastyczne ilustracje, kompozycje

i obrazki, pantomimy oraz rysunki, opowiada swoje fan-

tazje i wyobrażenia dobierając do opowiadania muzykę,

ilustrując je ruchem, rysunkiem albo plastyczną kompozyc-

ją;

Dziecko muzyczne

69


Określenie poszerzonych treści programu wychodzi

naprzeciw pewnej gotowości oraz szczególnych predyspozycji

niektórych dzieci, ich dojrzałości i oczekiwań do podejmo-

wania dodatkowych zadań w zakresie edukacji muzycz-

nej.

Propozycja nie oznacza wyróżnienia „zdolniejszych”.

Wykluczam takie wyróżnienie, wiążące się z rozstrzyg-

nięciem o szczególnych zdolnościach specjalnych przedszko-

laka. Na tym etapie rozwoju jest to przedwczesne i nie-

potrzebne.

Treści poszerzające podstawowy zakres adresowane

są do wszystkich dzieci, które zgłaszają gotowość, prefe-

rencje i predyspozycje do zaprzyjaźniania się z notacją

muzyczną, w oparciu o różne znaki i symbole graficzne

oraz typowy zapis nutowy, oraz do uczestnictwa w zespole

tanecznym i indywidualnych lekcjach gry na fortepianie.

.

Dziecko muzyczne

Treści poszerzające

70


I tak, podczas stwarzanych przez nauczyciela sytuacji

dziecko próbuje:

odczytywać i zapisywać (układać), za pomocą

zaproponowanego przez nauczyciela lub „wynalezionego”

przez siebie systemu znaków (kwadraty, prostokąty, kres-

ki, kółka, owale, kropki, strzałki, wężyki itp.),

rozpoznane atrybuty muzyki;

odczytywać i zapisywać (układać), wykorzystując

typowe dla notacji muzycznej (oryginalne) znaki, rozpoz-

nane lub zaproponowane do ekspozycji cechy muzyki,

w szczególności:

podstawowe wartości nut oraz odpowiadające im

pauzy: ósemki, ćwierćnuty, półnuty i całej nuty, wartości

z kropką;

metrum muzyczne - dziecko oznacza takt; taktuje i u-

mieszcza w takcie znaki o odpowiednich wartościach ryt-

micznych;

Dziecko muzyczne

Symbole i notacja muzyczna

71


kierunek melodii;

powtórzenia charakterystycznych motywów melo – ryt-

micznych;

charakterystyczne odległości interwałowe: sekundę ma-

łą (dysonans), tercję małą (smutną) i wielką (wesołą) , in-

ne, wykraczające poza tercję interwały - rozpoznaje je,

into-nuje i oznacza;

wysokości na pięciolinii - dziecko zapoznaje się pięcio-

linią, kluczem muzycznym i gamą, śpiewa jej dźwięki

(różne sylaby, solmizacja relatywna), zapisuje i odczytuje,

ćwiczy się w solmizacji z zastosowaniem fonogestyki;

inne atrybuty muzyki - tempo, dynamikę, artykulację,

rejestry, harmonię (melodia polifoniczna, współbrzmienia),

formę strukturalną;

Dziecko muzyczne

72


Przedszkole stwarza dziecku możliwość uczestnicze-

nia w zespole piosenki i tańca (poszerzony zakres trud-

ności oraz intensywność ćwiczeń o charakterze tanecznym),

a także indywidualnych lekcjach gry na fortepianie,

podczas których ma ono sposobność rozwijania dodat-

kowych sprawności, rozpoznania swoich preferencji, umu-

zykalnienia i bliższego zaprzyjaźnienia z:

tańcem i formą taneczną, w szczególności:

dziecko doskonali swoje umiejętności rytmiczne i ryt-

miczno – ruchowe oraz taneczne, uczestnicząc w ćwicze-

niach i realizacjach projektów choreograficznych wykorzys-

tujących muzykę klasyczną, piosenkę i taniec, obrazek

muzyczny, suitę taneczną, pod opieką doświadczonego cho-

reografa;

grą fortepianową, w szczególności:

rozpoczyna naukę gry na fortepianie metodą beznu-

tową;

Dziecko muzyczne

Taniec i gra na fortepianie

73


Dostarczenie dziecku radości i satysfakcji płynącejz kontaktu z muzyką, efektywne rozwijanie jego „mu-zycznego ucha”, emocjonalnego stosunku do muzyki, zain-teresowań muzycznych i wrażliwości realizowane jestw oparciu o zasadę:„Programowanie wychowania muzycznego

musi opierać się na znajomości psychiki dziecka i jej rozwoju”

James L. Mursell

Zgodnie z tą zasadą, program edukacji „do muzyki”(umuzykalnienie, wychowanie do życia „z muzyką”) prze-widuje realizacje takiego typu zajęć, które zaspokajająnajważniejsze potrzeby dziecka:

potrzebę ruchu

potrzebę zabawy i radości płynącej z tego, co dzieckow danej chwili robi

potrzebę realizacji swojej indywidualności „z muzyką”.

.

Dziecko muzyczne

METODY

74


Program „Dziecko muzyczne” przewiduje re-alizację zasady stwarzania dziecku możliwości i okazjido codziennego kontaktu z muzyką, zapewnienia jak naj-lepszych warunków rozwoju jego „muzycznego ucha”,zainteresowań muzycznych oraz twórczych poprzez:

zajęcia muzyczno – ruchowe (rytmika, śpiew, słucha-nie muzyki i interpretacja, tworzenie), uwzględniające is-totne elementy systemów wychowania muzycznego Jacques-Dalcroze’a, Orffa, Kodaly’a i Mursell’a, realizowaneprzez nauczycieli specjalistów rytmiki z liczącymi co naj-wyżej 15 osób zespołami dzieci (3 - 4 spotkania tygodnio-wo)

zajęcia muzyczno – ruchowe (interpretacja muzyki,wykorzystująca ruch rozwijający oraz różnorodne przybo-ry: grające przedmioty, instrumenty, wstążki, chustki itp.),uwzględniające elementy metody Kniessów, realizowaneprzez nauczycieli przedszkola w ramach realizowanychprojektów oraz innych przewidzianych w przedszkolu formpracy z dzieckiem.

.

Dziecko muzyczne

Organizacja

75


zajęcia zespołu piosenki i tańca (ruch taneczny, inter-pretacja ruchowa piosenki, taniec i piosenka, interpretacjamuzyki), realizowane przez nauczyciela specjalistę tańcaz wybranymi dziećmi (w zajęciach zespołu piosenki i tańcauczestniczą chętne, gotowe do sprostania trudniejszymzadaniom w zakresie tańca dzieci) (1 - 2 spotkań tygod-niowo)

lekcje gry na fortepianie (nauka gry na instrumenciemetodą beznutową), realizowane indywidualnie z wybra-nymi (zgłoszonymi przez rodziców) dziećmi przez nauczy-ciela specjalistę nauki gry na fortepianie (2 spotkania ty-godniowo)

krótkie spotkania z muzyką (śpiew, słuchanie muzykii interpretacja, tworzenie, ruch rozwijający), realizowaneprzez nauczycieli przedszkola w ramach treningu kreatyw-ności, realizowania projektów, ćwiczeń i zabaw

udział w organizowanych przez przedszkole koncer-tach, występach oraz popisach (słuchanie i interpretacjamuzyki, śpiew)

.

Dziecko muzyczne

76


Naturalny podział ról uczestniczących w edukacji

przedszkolaka nauczycieli (specjaliści rytmiki, tańca, na-

uki gry na instrumencie, nauczyciele przedszkola) stwa-

rza możliwość szerokiej integracji wyznaczonych celów,

zadań oraz treści edukacji. Dotyczy to programu „Dziec-

ko muzyczne” oraz innych, realizowanych w przedszkolu

programów.

Muzycy uzupełniają proponowane treści z zakresu

umuzykalnienia oraz „ rozwoju z muzyką” o istotne ele-

menty wychowania do kreatywności, programu rozwoju

ogólnego, między innymi intelektu, umiejętności komuni-

kacyjnych, społecznych, rozwoju emocji itp. Z kolei

nauczyciele przedszkola wykorzystują treści oraz efekty

edukacji „muzycznej”.

Plan edukacji w przedszkolu zakłada ścisłą korelację

systemów oraz współpracę nauczycieli - muzyków oraz

specjalistów wychowania przedszkolnego.

.

Dziecko muzyczne

Współpraca

77

B. Bernacka, Trening twórczości - omówienie zasad prowadzeniatreningu i przedstawienie wybranych technik ja-ko materiałów dowykorzystania w improwizacji muzyczno - ruchowej, (w:)Materiały z V i VI ogólnopolskiej sesji na-ukowej, Łódź 2002

Z. Burowska, Metoda Kodaly’a (w:) Materiały, COPSA, 1974

Z. Burowska, Współczesne systemy wychowania muzycznego,Warszawa 1976

G. Comeau,, Comparaison de trois approches d’education musicale- Jacques – Dalcroze, Orff ou Kodaly?, Vanier 1995

E. Jacques-Dalcroze, La musique et nous, Geneve 1964

F. Gabor, Systemy wychowania muzycznego, Budapest 1964

W. Gniewkowski, Gimnastyka rytmiczna A. i M. Kniessów -nie znana w naszym kraju metoda twórcza wf (w:) Wychowanie wprzedszkolu, Warszawa 1988/1

A. Gronau, B. Turska, Podstawy metody rytmiki - wybranezagadnienia i doświadczenia, Warszawa 1992

M. Janda, J. Kusz (P. Kaas), Nowatorska interpretacja metodyKniessów, (w:) Nowator, Rzeszów 1992/2

J. Kusz (P. Kaas), Improwizacja na zajęciach muzyczno– ruchowych, (w:) Materiały metodyczne OUPiS, Rzeszów 1986


Literatura

78

J. Kusz (P. Kaas), Instrumentarium Orffa w umuzykalnianiu

dzieci, (w:) Wychowanie w przedszkolu, Warszawa 1980/6

J. Kusz (P. Kaas), Wskazówki metodyczno – organizacyjne do

zajęć muzyczno – ruchowych, (w:) Materiały metodyczne OUPiS,

Rzeszów 1985

K. Lewandowska, Rozwój zdolności muzycznych, Warszawa

1978

B. Ostrowska, E. Aleksandrowicz, Interpretacje ruchowe

piosenek dla dzieci, (w:) Materiały z V i VI ogólnopolskiej sesji

naukowe, Łódź 2002

Podstawa programowa wychowania przedszkolnego dla

przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych

oraz innych form wychowania przedszkolnego, (w:)

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23

grudnia 2008 r. (Dz.U. z dnia 15 stycznia 2009 r. Nr 4,

poz.17)

Program przedszkola muzycznego, COPSA, Warszawa 1981

M. Manturzewska, Wybrane zagadnienia z psychologii muzyki,

Warszawa 1990


79

Literatura

M. Przychodzińska – Kaciczak, O cechach muzykalności dzieciw wieku 3-7 i możliwościach jej rozwoju (w:) Wychowanie w przed-szkolu, Warszawa 1976/2

M. Przychodzińska – Kaciczak, Dziecko i muzyka, Warszawa1991

M. Przychodzińska – Kaciczak, Muzyka i Wychowanie, War-szawa 1979

W. Shernborne, Ruch rozwijający u dzieci, Warszawa 1997

E. Skowrońska – Lebecka, Dźwięk i gest, Warszawa 1984

M. Śliż, Aktywizacja ruchowa dzieci według metody Kniessów(w:) Wychowanie w przedszkolu, Warszawa 1988/5

B. Tiepłow, Psychologia zdolności muzycznych, Warszawa 1952

J. Wierszyłowski, Współczesna koncepcja wychowania mu-zycznego, (w:) Ruch Muzyczny, Warszawa 1963/2


80

Dziecko i muzyka


Dziecko muzycznePascal Kaas - nauczyciel dyplomowany, od 1990 r. dyrektor

Muzycznego Przedszkola Publicznego Nr 14 w Rzeszowie, wyróżnionynagrodą Ministra Edukacji Narodowej za wybitne osiągnięciaw edukacji. Posiada wyższe wykształcenie i kwalifikacje w zakresiewychowania przedszkolnego, umuzykalnienia i rytmiki, podyplomowew zakresie logorytmiki oraz zarządzania (Wyższa SzkołaPedagogiczna w Rzeszowie, Universite de Sevres, Akademia Muzycznaw Gdańsku, Politechnika Rzeszowska).

Był twórcą, ukazującego się w latach 2000-2006, czasopismaedukacyjnego „Kapitan Muzyczka”, dzięki któremu dał się poznaćjako kompozytor i autor licznych, śpiewanych przez dzieci całej Polskipiosenek.Jego zainteresowania piosenką, literaturą dla dzieci oraz pedagogiką

przedszkolną zaowocowały licznymi publikacjami pedagogicznymi, me-

todycznymi i repertuarowymi: między innymi jest autorem książek dla

dzieci (Orkiestra wciąż gra, Jestem potworem i Zebra; licznych wierszy,

materiału literackiego i piosenek ukazujących się na łamach czasopisma

„Kapitan Muzyczka”; piosenek, wydanych na płytach i kasetach (Orkies-

tra wciąż gra, Jestem potworem, Zebra, Kosmoludki, Gdyby mały Książę

mnie spotkał, Radosny poranek, Niebieski wieloryb, Gąska z czerwonym

dziobem, Na ulicy kapeluszy i Pa-ta-aj); artykułów o charakterze nau-

kowym i metodycznym z zakresu logorytmiki oraz literaturoznawstwa

na łamach czasopism specjalistycznych.

Interesuje się edukacją europejską, kształtowaniem mowy dziecka, ryt-

miką i umuzykalnieniem, literaturą dla dzieci oraz językami obcymi.

Zna francuski, angielski, włoski i rosyjski.

Informacje

o autorze

81

OPINIE O PROGRAMIE

1. Pozytywna opinia programu „Dziecko i Muzyka”

- dr hab. Bożena Muchacka (profesor Akademii Pedagogicznej

w Krakowie, rzeczoznawca Ministerstwa Edukacji Narodowej -

Kraków, 19.12.2001)


- mgr Ryta Folejewska (rzeczoznawca Ministerstwa Edukacji

Narodowej - Suwałki, 27.11.2001)


- mgr Urszula Nawojska - konsultant Centrum Edukacji

Artystycznej, nauczyciel dyplomowany Zespołu Szkół

Muzycznych Nr 1 w Rzeszowie - Rzeszów, 2001)

4. Recenzja programu „Dziecko i Muzyka: Wychowanie do

kreatywności – Dziecko muzyczne

- mgr Bożena Bara (nauczyciel dyplomowany Muzycznego

Przedszkola Publicznego Nr 14 w Rzeszowie - Rzeszów,

31.08.2009)

dziecko i muzyka -...

Documents