drcrxfrjjt:::~~h€¦ · di sakola. pamoega-moega kami ka coe ti allah b ul'ang djeung peuting...

66
'It t:R "P'P.FDT •• PNRI ..........._ •.

Upload: others

Post on 06-Sep-2020

1 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

DR"CRXFRJJt:::~~H 'It t:R 6~ "P'P.FDT • l~:..r••PNRI~ ..........._ •.

Page 2: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

,

• ,•

••

•..

'.-

I

'\

•& .

~ PNRI~__

-----------~-

Page 3: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala
Page 4: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

Page 5: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala
Page 6: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

PNRI ..... _

• •

Page 7: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

,

,

s1

BOEBOEKA.

Baroedak! ieu kami . abi a-bi a ngal'ang boeko tjal'itaanroepa-roepa anoe al'aneh. Sok tada teuing bae kami piboe­ngaheunana, oepama maraneh l"l' I'P mal'atja ieu boeko , ababdi dF'rona loba tj al'ita anoe laloetj oe dj eun <T pi\\'oeroek anoeharade. Anoe matak kami aakal-akal ngarang ieu bo ko ,anoe dipalar tjadt koe maraneh dital'oelad, angkan mu-raneh saralarnl't hi p di alam do nja, dj ung pik un ngabt>-b >rahkeun pikir toer nambahan saeutik-eutikcun kapintt'randi sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'angdjeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang­sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala pangadjatan anoemoelja-moelja di sakola, abab mo nggoeh baro dak atawasaha bae djalma anoe hl'nteu daraek akola, ana lwnteu noe­roet kana piwoeroek anoe hade aria h\'nteu da k maratjaboekoe anoe oetarna, geu tangto hiroepna bakal katalajah,beuki lila beuki tambah kabodoanana. Oepama ta kabodoangeu djadi koelit djadi daging, ta babako na ok tara da knambahan kana kapintl'ran, to ngto ngna alilana tangtoemeunang kasangsaraan bae. J\:oe pt'rkara eta pangan'p-nga­I'l'p kami, tjing rnaraneh rna ing gar(·tol matja ieu boekoesarta koedoe diaringl,tkeun eta papatahna tch sap{'rti papa­tahna bapa maneh ka maraneh pribadi, arta maraneh koe­doe dialadjar masing gt-,tol, oepaja maJ'aneh tarnbah-tambahkapinteran djeung katl'ml'nan, ari geus kolot djadi djalmaan'oe oetama. sabarang lampah I'eudjeung pikiran anoe am­poerna.

2

BOEDAK ~IABOK OEDOED.

Aja hidji boedak lalaki ngaranna Si Arwah saban poe sokbabarengan oelin dadagangan djeung baroedak awewe di pipirleuit deukeut imah kolotna. Eta baroedak awewe dadaganga-

DONGENO WARt.A'\\-.\B:\.\, 1

PNRI $ ......-

Page 8: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

. ,

nana t h Pl'lwk pi an aja: 0"1' dik lll' utan, minangk~ deng­d ng agi11O' m nding, tan'lIh prang dikeup ulan minangkak dj na, k u ik II'mb >t minangka oejahna, tjangkang tjaoedik U1' 'utan I utik minangka lao k tjaina, ko ntoeng rokodib ungkplItan minangka do d unana, dj ung ,adjaba ti etaI ba d ui.

Dina hidji \\'akt mang ana 'ta bare dak aw w k ur da-rada angan, i AI'\\'ah njamp urkeun bari ma\\'a bl'lingminangka do itna dinel d,iI'l'O ,ak ena; manehna no' mong kieu:"Ko ring m uli l' k a .. n, k dj :~ en dj ung d ngdeng 5

n, 1 u do itna 'akdip, lwda pamoelan n a en."'angg'll. beul ulianana diladangan 'ta baro dak awe-

W , to I ',i ,i Ar\\'ah indit ka hawo njokot hidji tihoel anoeaja , un 'uan, pek dibawa ka bar dak aw w t a bari ngo­mong ki u: "Koering aJ' k nga aan hula bangl·t-bangl·tnai u roko, 0 'pama bak na bangl·t arta rao , ar k m uli deui".

Ti dinja man hna to 10 j njokot hidji ko ntoeng ana radapandjang hn >h di ung utk un kana tihoel tea, p k dioedoedng..h·J 0 ,ar1a di. u up, ha, upna dikPbo Ikeun tina liangir ngna, bari ngom ng ki 1I: "Ih, geuning rada I'bo lieuroko 'h ~ tJ ba k ring nO'a aan 1'oko anoe rada pandjang toergl'd ," To 10 j man hna di doran hidji ko nt eng ko tabar dak a\\' w, p k k man hna dio do d deui artaomongna: "Tah, i u mah bangl·t dj ung rao. bakona! tjobako ring m uli deui:1 n.'

, u. kit t 10f>j i Arwah dio k dina handap un tangkaltja bari ngagigirk un 1a tih I dj ung koento ng t a, prakdi dinJa man hna d d b ak . ababal'aha ko nto ng. HI'nt ulila ti hari a man hna ngm'a. a Ii m', t t ndjoan moentirdj ung b ak kan'p ,·bl·l ar k oetah, beut ungna mani asadikotjl k-kotjlok ba, g u kite golokgok oetah-oetahanrongkah,

Katjal'itak un indoengna i Anvah ngadeng aja ana oe­tah- tahan, gantjang ko man hna diteang, !\Ian hna kage­

un pi an, barang n ndjo 1a ana ootah-o tahan teh anakna.Gantjang koe man hna diboeroe ar a dipangkoc dibawa kaimahna dikl'dl'ngkeun di I'nggonna. ••

Ambo Arwah nallja ka barocdak awewe anoe eukeurarandjang-andjangan tea, naon ababna anoe matak Si Ar-

Page 9: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

.o

, . 3 swah oE!tah-oetahan. Eta baroedak awewe hl'nteu njal'ahoeun,ngan bisa nt'rangkeun tjikeneh 8i Al'wah l'ntas oedo d koen­toeng beunang meuli ti maranehna.

Toeloej eta 8i Arwah koe indocngna diinoeman l'oedjakaSt'm satjatjangkiI', manehna ngarasa l'ada enang hl'nteusl·bt·l teuing, geus kitoe reup hees tibra.

Barang 8i Al'wah geus hoedang deui tina heesna, indoengnangomong kieu: "Arwah. ieu aing boga koentoeng I'oko oe­roet bapa sia oedoed, bakona bangi't djeung I'ao J pek ia

• geura oedoed tamba nganggoer!" Bal'ang 8i Anvah ngadengeomong indoengna e, manehna raeun pisan, salta djang-dji ka indoengna al deui-deui 0 doed, da kapok sok sieunmabok deui.

BOEDAK AGOEL.

•Aja hidji boedak laJaki ngaranna 8i 8arpin, katjida pi an

hajangeunana ngabogaan erJodji. 8aban- aban nendjo el'1o­dji bapana ngagolel' dina medja, manehna sok Iwntcu u­reun-eureun nendjoan diboeJak-baJik djeung did d ngekeunorana.

Barang 8i 8arpin oemoerna djangkl'p 11 tahoen, esto oen­toeng katjida, manehna nampa hidji erlodji pcrak katoetrantena ti pamanna. Weu, atoeh 8i 8arpin teh katjida pi anatoheunana, eta eI'lodji hantl'm bae diiJikan ti loearna djeungtit djeron-a, meh saban-saban menit dikaloeal'keun tina sakoe­na sarta ditembong-tembongkeun ka batoer-batoema oelinsaka,peh. Ana di sakolah manehna teh hl'nteu kaoel' diadjm'

" balas nendjoan el'lodji bae. Goeroena sok mindt'ng- ngag ung­geureuhkeun, soepaja erlodjina oelah ditembong--tembongkeLlnteuing, sabab bisi tereh roeksak, tatapi 8i 8arpin hi'nteLl nga­goegoe kana panjarek goeroena kitoe teh.

Dina hidji waktoe, barang 8i 8aI'pin keLlI' balik ti sakoJa,sadjadjalan manehna sok mindeng n ndjoan cd djina balidieneng-eneng ka batoerna leumpang, koe tina kitoena ma-

~ 6PNRI ~ 80'01.'-""

Page 10: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

4

n hna t h ok alangah pi-an ] umpangna. Geus kitoe ma­n hna djt,tot titadjonO' kana batoe, g{'bloeg laboeh nangkoe­ban, rlodjina tipdjat ninggang kana batoe, mani r('moek• < rta pa h, malah man hna oge 0 ngoetna djantowor, 2 hoen­t na ti hal' 'lip po no'glak, koe abab ti oesoet.

Tah ki ) hal ekarna I oedak ana sok agoe] teuing kanaabandaan t h, toengto ngna k mCllnang tjilaka koe polah­

na n ngan.

D EDAK PELEKIK.

III d ):a Tjikopo aja hidji bo dak p"ll'kik ngaranna Si Rah­man, :alJatl- aban I" k pa a l' udjeung batoerna oelin,,al ab man hna Ie ngahadja nji un pikaamb('keun batoer.1\:0 tina kit na bat r-bat rna h"nt u rar(' ('p un dibatoe­ran (l'l"n ko' man hna t h.

Et t '1 I.ahman p,·I\·kikna teh, lain ka baro dak anoe sahan­dap 11. ba). tatapi ka ha rna ana aloeho reunana oge ok\'ani llgagan ,nja ta Iwntcu poegoeh-po goeh manehna

. ok m\lrilk un tj uli, n1l'ng k iro ng atawa ngagoed('g-goedl'gho I ) bato 1', to nIL tak pikak uheuleun pi~an. Soemawon­na dina wakt na l11andi di walo ngan, manehna ok mindl'ngpi an n ul Ul11-n ul umk un baJ'o dak ana laleutik tanpa dosa.

ri ababna ana matak i Rahman sok taja anoe ngala­wan t h, nja ta man hna rada bl·da , tanagana ngoengkoelanbaro dak an dj n.

Di antara baroedak di d a Tjikopo, aja 3 boedak lalakiana hl'nt Ll parano dj un pi an kana lampahna S'l Rahmankit ,maranehna baradami tiloean, oepama Si Rahman nga­h ur ujan d ui ka batoer-batoerna oelin, koe maranehna arek

I

diwarah 0 paja kapok.Dina hidji wakto ta Si Rahman ngodjaj di waloengan

ban'ng dj ung baroedak anoe loba, malah eta 3 baroedakana ar k ngararah ka manehna oge harita ngarodjaj di dinja.

H nteu lila ta i Rahman ker'>w'k njck -I hidji boedak'ieutik, p k dih-I{·p-Il·!t pkeun, datang ka eta boedak teh ded(·­ng kan ko tina bawaning eungapeun.

"6PNRI ~"""'''''''

...

Page 11: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

•o;) s

Bar:ng baroedak anoe tiloean tea narendjo kalakoeananaSi Rahman kitoe, gantjang koe maranehna dibo roe. Kt"r';­wi·k leungeunna Si Rahman ditj,';k,';lan koe doea boedak digen­djang, ari boedak anoe saoerang deui ngal,·II·p-Ifll'pkeunhoeJoena kana dji'ro tjai, bari ngaromong kieu: "Kapok iaajeuna? da bongan sia ok p,·!t·kik teuing! ok ganga kababatoeran! ajeuna sia ngara. a panaoerna akab h bare dak,anoe sok dikaniaja koe ia!"

Si Rahman hanti'm goegoerindjalan djeung ado g-ado gan,• koe tina bawaning eungapeun, tatapi koe eta bo dak ha'lt\'m

bae ditjan-'kl'lan pageuh djeung hanb'm diteul um-t uleum­keun ababaraha kali.

Barang i Rahman geu wl'!eh ado -ado ganana ada ma­tana beureum tjara k"mbang \Vera. kakara man hlla gl'gl'roankieu: ,.Tobat! tobat! aing ajeuna kapok, m al d ui-deui pl'­ll'kik, geuwat lesotkeun."

Sanggeusna Si Rahman totobatan kite , kahwa ko k'l. 3baroedak dilalesotkeun, arL:'1. didjangdjian 0 lah deui-d uinganiaja ka batoer-batoerna oelin, . abab oepama wani-wanideui ngalampahkeun p,·\4·kik tjal'a katoekang-to kang, g utangtoe manehna bakal diadjar dcui oepaja kapok pi an .

KIAI DOEKOEN ANOE ATIA.

Katjaritakeun djaman baheula aja hidji Radja di nagara•Tripoli tanah Afrika, kago ngan hidji Doekoen pint,,!, bang-a Para man, ngaranna Royin. Eta Radja asiheun pi an ka

eta Kiai Doekoen Rovin, koe tina had basa, handap a or,C pinU'r djeung daek toeto 10 ng ka djalma mLkin. Koe tina

kitoena menak-menak ana aja di dj,·l'o kal'aton Radja Tripo­li, saririk pisan, pedah eta TIovin dipikaa ih ko Radja J uwih

• ti anoe rea.Beuki lila eta Radja beuki tam bah ba a. ihna ka ta Ki~i

Doekoen, tatapi nja kitoe deui menak-m nak tea b uki tam­bah-tambah bae ngarewaeunana ka man hna.

~ PNRI~__

Page 12: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

6

Koe tina geu 11I'nteu bari aeun nahan kana kaidj1tlananata m nak-menak to loej daroemeuheus ka Radja, aroendjoe­

kan ki u: Koen Coe ti. abdi Coesti sadaja oendjoek oeninga,r hing dianlawi anoe dipikaasih koe Dampal Goesti aja hi­dji abdi, " noe gadoeh niat bade nll'rgasa ka Salira Goesti koedjalan anoe l'ikip leu kinb·n; eia djalma tangtos tiasa ngalam­pahk un niaina kito teh, margi manehna gadQeh kapintt·ran.Eo IWl'ka\\'i eta em tan abdi Go ti, Dampal Goesti kedahat . -ato, pi an."

Darang Radja ngadango pia ndjoekna para menak kito ,anclj unna ka t kaljida, koe tina satadina taja pisan kagoe­ngan panjanb'n, j n aja djalma anoe baris wani-wani ml'r­ga. a ka alirana. Andj unna g; u. kagoengalL k-'rl'tt'g dinapanggalihna, j n djalma anoc al' k ngalampahkeun tjoelikateh. tangl Kiai Doeko n Ravin.

Dina hidji waktoe toeloej Kangdjl"ng lladja njaoer KiaiDorko n ka dj"ro karnal' sarta ngadika kieu: "Rovin. kamibog-a kag ul uh ka hidji menak bangsa gt'gl'den, sabab ma­nehna bog-a nial ar k ngabaro ntakkeun nagara kami, oen­to ngna ba kami bi a nangenan kana eta niatna djahat kitoet h. T.ioba kami pangnjieunkeun inoeman anoe ditjampoeranl'aljo n ana matih katjida, rek sina diinoem koe eta kageu­1 uh kami l a, paja. ima ti alam doenja, da bongan ma­n hna wani-wani al' k njieun hoel'o -hara."

Barang ia Kiai Do ko n ngad no' saoer Kangdjt'ng Radjaki , man hna kagcteun katj'da arta oendjoekan kieu:"D h C ti ~ abdi Coe li hato l' bl'bl'lldoe bae, wirehingabdi Go ~ti h"nl u pi an-pi an tic a midan1l'1 ratjoen, diti­a. ana og abdi TO li lwnl u wantoen bade ngaroek ak kananjawana manoe a,"

ao l' Kangdj"ng Uadja bal'i I'moe b"ndoe: "Ih, manehan e akitoe pinb·l'l1<', njaho agala manpaatna tatangl;alandj ung dj edjockoetan, \\ ani-wani oendjoekan ht'nteu bisa <

njieun l'atj n; la omon o' ko ong, hamo aja ana pt"rtjaja!"Radja k uk uh pi an nimbalanana njicun l'atjoen ka Kiai

Doeko nth, ta api Ravin nando k bae. Koe tina kitoenaKangdjpng TIadja !wndol' katj ida, toeloej Kiai Doekoen dida- <

~\'oehan clib"lt'nggoe arta dia 0 pkpun kana djt'ro pandjara.Katjal'ilak un barang ela mpnak-menak anoe mariU'nah-

~ -6PNRI ~"'''._''

Page 13: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

7

keun tea aroeningaeun, jen pioendjoekna digalih koe Kang­djeng Radja, saroekaeun pisan arta njangka tangto KiaiDoekoen bakal meunang hoekoeman patio Eta kabo ngaha­nana para menak tea kaoeninga koe Kangdj\'ng Radja; koetina kitoena andjeunna mimiti kagoengan manah hamhampikeun maparin hoekoeman ka eia Kiai Doekoen, bisi ta nganwoengkoeJ pitl'nah bae h\'nteu l'eudjeung ,Cll·njana.

Geus kitoe Kangdj\-'ng Radja nimbalan, 0 paja ta KiaiDoekoen dideuheuskeun ka andj unna. Bal'ang Hovin doe­meuheu sarta dibl'!.·nggoe, Kangdjpng Hadja ngadawoehkieu: "Hovin. kami menta akali deui, 0 paja man h poe­roen migawe akahajang kami t a; 0 pama man h da k, tang­toe maneh bakal nampa iell doeit \'ma abaki dj ung p\'l'ma­ta intt'n bidoeri sakandjoet Jobana, tatapi abalikna, 0 pamamaneh h('nteu daek bae njieun ratjoen, g ll. tangtoe manehbakal meunang hoekoeman pati."

Pioendjoekna Kiai Doekoen: "Goe. ii! abdi Goe ti diadjarelmoe padoekoenan ti ngongOl'a, ane bari ngal'O k akk unnjawa manoesa, moeng pikeun njageurkeun awakna. ana­djan abdi Goesti bade digandjar pirang-pirang docnja baranaoge, abdi Goesti h\'nteu tia a ngiring kana aki'r a dampalGoesti. Koe pl'rkawi eta ajeuna adaja-daja koemaha pa­ng('rsa Damal Goesti bae, abdi Go sti njanggak un djiwaraga. Sart-ngna deui sanadjan abdi GOflsti k('dah maot koelantal'an ieu p(·rkawi., hi'nten matak djadi kani Ulan abdiGoesti, margi kanistaan teh toenwrapna an dina hoekoe­man, moeng dina lakoc Jampah anoe awon."

Barang Kangdj\'ng Radja ngadangoe pio ndjo kna KiaiDoekoen kitoe, gabroeg ngarangkoel ka manehna bari ngada­woeh ki~u: "Hovin! obat kami! kami e io kadoeh ng pi-an, b(·t boga pikiran mangmang kana ka atiaan maneh anoe

sakjtoe estoena ka kami. Koe pt'l'kara eta kami menta diham­poera, sal'ta ti waktoe ajeuna kami djangdji, moal delli-deuingadenge pit\'nahna anoe lian ngagogol' ng ka diri maneh!"

Ti waktoe harita Kangdj\'ng Radja beuki tambah-iambah• bae asihna ka Kiai Doeko n HO\'in arta dipa ihan pil'ang-pi­

rang doenja bal'ana.Koe oerang Iwnteu PI-riO ditjaritakeun d lIi, bab pih~-

koemanellnana menak-menak an marib-nahkelln ka Kiai

Page 14: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

. .Do k n Hodn tea, geus tangtoe ma1'anehna na1'ampa hoe­koeman apato tna. Tah kitoe wawah:'sna a1'i djalma satiaati, to ngto ngna meunang bagdja gl·de. Kitoe deui djalmaana o-oreng hate ka asama, geus tangtoe meunang kasoesa­han, tampa adilna Goe ti Allah.

G

AJa 1 a djalma ar k ngaro eup, anoe aoerang mawa oe­up kat t dj udj uma, ana aoerang deui ngan mawa ko­

rang ba , sl·djand arek ngoenda11O'an. Eta doewa djalma badami,epama b ub unangan barang alana, baris dibagi doea.

Ti dinja t 10 j ta do a djalma ka si i waloengan g('de,k ngo up. Ht'nt u lila oe eupna aja anoe njanggoet,

g uwat ditj"n ok, giriwil m unang hidji Jaoek gl'de. Kadoeakalina c1i,'angg t, m unang c1eui hidji laoek gede. ja kitoed ui ka tilo kalina, giriwil deui meunang laoek gl·de. Etado a djalma bar eno-aheun pi an, koe tina barang-alana tang­to baka! tjo ko I, abab harita laoek-Iaoekna darolog pisannjangg na. Ta api anggeu na mar twang laoek tiloe, ma­ran hna h"nt u mareunang deui, . anac1jan oeseupna sababa­raha kali di anggoet oge, w(·Jeh bae oeseupna h('nteu ngaitb'-'nl'r kana oengoet laoek, djadi sapoe dj('poet teh ngan ma­reunan 0- tilo laoek bae.

Barang g u rac1a boerit, eta do a djaJma toeloej baralik.am m hna daratang ka imahna, di tt'ngah djaJan maranehna

ngabaragi bellbeunanganana t a, tatapi baringoengeun, koetina maran hila ngan mareunang :3 Jaoek, mangkana eta doea

I

djalma harajang kabagean laoek weuteuh, ht'nteu dipotong- ,potong.

Omongna anoe ngo up: "Ih! kaoela bingoeng pisankoemaha akalna, angkan oerang m lInang bagian Jaoek weu-teuh, mangka rang ngan meunang laoek tiloe es !"

~ Omongna ana ng ndano'an: .,Enja! naha b.·t baliwetteuing, ]'ang ngabagik un l'.·dj.-·ki t h! 0 pama kaoela ka-

b• PNRI ~__

{

..

Page 15: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

9

bagea~ hidji djeung sampean hidji laoek, ari anoe hidji deuieukeur bagian saha?"

Eta doea djalma pada ngadjarl'ntoel bae di sisi djalan,estoe baringoengeun pisan pikirna, tina maranehna welehhenteu barisaeun ngadoeoem beubeunanganana ngoeseup.

Kabeneran waktoe harita aja hidji djalma ngaliwat ka di­nja. Toeloej koe maranehna diandl'g, omongna: "Ki anak!tjoba sampean liren heula sakt>dap, kaoela lwda b,'bpnl'ransampean !"

Omongna eta djalma: "l\Ienta bpbl-'lwran koemaha, ki a­nak? Tjoba koe sampean tjaritakeun."

Omongna anoe ngoeseup: "Kaoela 0nta ngoe eup, meu­nang laoek tiloe ese galede, dikoendangan koe ieu batoer ka­oela. Samemehna indit ngoeseup, tadi kaoela djangdji, sa­mangsa-mangsa beubeunangan barang-ala, ta beubeunanga­nana teh arek dibagi doea, sarehna ajeuna kaoela ngan meu­nang laoek tiloe ese, koemaha ngabagikeunana? tjoba aj unasampean geura mikir-mikir piakaleunana, angkan la tarilampah."

Eta djalma anoe ditanja, gantjang ngawangsoelan badimoet: "lh! ari kitoe mah gampang ! kaoela oge bi a ngado ­oem, tjing eta tiloe laoek teh ka-dieukeun!"

Sanggeusna eta laoek ditj,'kt-'l koe manehna, manehna ngo­mong kieu: "leu hidji laoek bagian sampean anoe ngoeseup,ieu anoe hidji deui bagian anoe ngoendangan ari anoe hidjideui bagian kaoela anoe ngadoeoem; kari'p kaoela eta laoekarek dibikeun ka Amboe Bewok, randa malarat di kampoengTjikoeja. Kahajang kaoela, moega-moega ampean padanarima sapangdoeoem kaoeJa kitoe, rehna ajeuna geus dipoe­toes kasoesah sampean.

Sanggeusna kitoe djalma anoe ngoeseup teh ngomong kieu:,.Iii>, l'nja bl"n0r adil pisan kitoe! kaoela ngaroedjoekan pi ankana reka pangdoeoem sampean kitoe!"

Ti dinja toeloej maranehna baralik reudjeung aroekaboengah, bari ngadjaringdjing laoek hidji wang.

• PNRI $ ..,..........

Page 16: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

10

7

'ADJ.·HI LI~DELK

• I

Iv

Dina hie ji nagara aja hidji djalma boga gadjah lindeukkatjida dj uno- hid 'ng b unang dititah ka mana-mana atawamant ',n digawe ka ano boga.

aban- alJan poe pa ,01' a"nta na digawe, ta gadjah. ok manpi range. n ka "'al engan, djalanna ngaliwat imah-1M t kan nerap t. 0 'nggal-oenggal arek ka waloenganta gadjah ok ur un hula di hareupeun toekang ngapoet

t a. tu lal na k dia ongk un, abab bia ana ok dibere ka­hakanan a utik. La 'adjah tara daekeun indit, lama n tatjanchb'1' naon-naon mah ko to kano- ngapoeL teh.

Dina hidji wakt) k u1' mang a )' k ka wa!oengan, ta ga­djah Ul' un d ui di h 1'eup un imah t0ekang ngapoet tjara:a. ari, ta al i ha1'iLa eta t kang ngap0 t pin edjoe keur am­bt'k, ~a1'o t piki1', I dah patjog1'egan djeung pamadjika­nana ma1'l·boetk un bl'bl'l1t'ran, Koe tina kitoena manehnaha1'ita l1I'n 'u barang IntI' a ka ta gadjah teh, anadjanto 1< I na dia ono--a ngk un og menta dib 1'e naon-naon,tonggoj bac rnan hna n ap t b:: 1'i oelatna djan1l'doed m,,­)'I'nga t.

Lila ti lila ta to kang ngap et dj ngkeleun pi an, pedaht< gadjah djono-dj n ba n nergoean pam l' manehna. Ti

dinja man hna djo ng nano-to ng nj£,mpeurkeun ka eta gadjahbari ma \\'a dja1'oem. T ngto ng toelalena p k koc manehnaditj tj g k ta dja1'o m. Atoeh ta !ladjah t h kag teunkatjida, k tina ngara a njl'1'i, gantjang ba ngpdjat indit,kt'\ at ka walo ngan a1' k mandi.

abalikna ti waloengan ta adjah, indang deui di hareu­p un t kang kapo t, to lal na diatjoengkeun ka 10ehoe1' baridi-ada ngag,,1' eng, Bm'ang gl'1'oeng teh di ada ( .

t matak h okeun pi an anoe nendjo, ana tjt'rt'll'ng tehtjai kir eh kal a1' mantj,·1' tina liang toelalena, njiproekanpibadjo un ana uk ur dikapo t koe eta toel ang kapoet tea,malah awak manehna g mani bobolokot koe leutak. Ceu ki-to ta gadjah bl'rl'bd I mpat ga antjangan balik ka kan- f

dangna, p dah geu 11all' kana katjoelikaanana ta toekangkap t a.

~ PNRI ~__

Page 17: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

, . 11

8

s

TOETOELOENG LEULEUTIKAN l\IEUNA~G

BABALES GEDE.

Dina waktoe oesoem pl'pl'1'angan, aja tiloe soldadoe nga­landjrek di hidji imah di deukeut pangpC'rangan, sababa1'ahapoe lilana.

Barang dina hidji waktoe, eta tiloe soldadoe dipa1'entahkoe Toean Leknan, soepaja gant.iang-gantjang indit ka pang­pC'rangan, sabab ha1'ita mocsoeh geus ngang'I'g ngadeukeu­tan. Sanggeusna eta tilo soldadoe al'indit, Toean Leknan toe­loej II'bl,t ka imah anoe diandjri""kan koe eta soldadoe-soldadotea. Di dinja andjeunna I1ll'ndakan hidji erlodji wadja nga­goler dina medja, tajohna bae bogana salah saoeJ'ang ti anta1'a3 soldadoe tea. Toeloej koe andjeunna eta erlodji ditjandak.dil(\bi:,tkeun kana sakoe loehoel' sabeulah ti kentja pall'bahdadana, maksoed andjeunna eta erlodji arek dipasrahkeun deuika anoe boga.

Koe sabab ha1'ita pinoedjoe 1'iboet, kaboeroe disaoe1' man tenkoe Toean Major baris madjoe pl'rang, eta Toean Lekna'lIl's bae lali kana eta er!odji teh, gl'l' bac pl'l'ang rame.

Dina mangsa tjampoeh p'-'rang, eta Toean Leknan teh kl'­plak keuna koe pelo1' kana dadana, tatapi esto oentoeng pi­san, salirana hl'nteu akara-kal'a, karana eta p lor t h mt'nt'­ran keuna kana erlodji wadja, anoe aja dina djt'l'o akoena tea.

Barang eta Toean Leknan oeninga, jen andjeunna geukenging pitoeloeng tina bahaja anoe sakitoe gt'dena, koe lan­taran njimpi""n e1'lodji soldadoe tea, andjellnna katjida pi anboengall manahna, lllatoe1' l'eboe-l'eboe noehoen ka GoestiAnoe maha Soetji, rehna geus dipaparinan salaml't tina ba­haia, sabab oepama hl'ntell kitoe, geus tangto andjellnnapoepoes di pangpl'rangan, nilar gm'wa 1'eudjeung poetrC1.tangtoe narandangan kast"'sah anoe taja papadana ala W:1 n'aja di alam doenja.

• Sanggeus salse pI'rang. erlodji ieh diro langkeun deui kanoe boga, nja eta ka soldadoe salah saoerang ii noe tiloean tea,salta ditjal'itakeun lalampahan and,iennna waktoe pl'ra11g,sare'atna oepama andjeunna hl'nten mangampihankeun eta

~ PNRI $ 80'''.'-''"

Page 18: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

12 , I

Ie

rlodji, tangto b'pi ka djangdji. ja kitoe deui ',oldadoe naco a ta 1'1 dji, no-ano !-to nkeun doemeh toean Leknan hen-u lali ka n mi kin, k"I',H ngampihankeun eta el'lodji.

9

DJAL:\L\ TJETJEL.

ina hidji nagara aja hirlji djalma b unghar, tatapi h "nteu10 'mbrah dj uno' bat 1', ngan 1'" ,'p ngoempoel-ngoempoel- 'un do it ba , taja pi:an kahad anana ka babato ran, soema­wonna da k m l' -ma": h ka ana miskin. :\Ianehna bogalidjl kamal' di dj.,l'o tan uh. paragi neund un do itna, koeina :i 'un un aja an e malin , atawa dipentaan koe bal'aja­al'a,iana.

'angkan 0 lah kaLal'a k b ungharanana, di dj,'ro imahna'h Ilt'nt 'U di u ian paparab tan naon-naon, malah papakea­nan. 0 T' 1'0 dag-radig pi an, tatapi anadjan manehna min­dingan man h og k no-ar din, tatanggana kabeh njara-

eu he , j n man hila djalma bel\nghar k e doeit.~ ab. n po" La an kor t t h ,ok a 0 p kana dj "1'0 kamal'

1) 'I na 'a. Di dinja ta do itna koe manehna teh hantl'ffiba dikal ar-a pk un tilla radjoetna al'ta dik"ntjreng--"ntjr n bari di lak-il!k hidji-hidjina g"blegan doeit reu­

dj un ka bo ngah. p dah man hna boga doeit akitoelobana.

Dina hidji wakto manehna "nta balik ti panjabaan, mawad it pirang-pirang, dibawa kana dj'ro kamal' tea, \·djanaar k dit und un, Barano- man hna geu aja di dj,·l'o kamal',

(

t I j pantona dip und utk 'un. Watara adjam lilana ma-n hna nja aja di ta kamar do it, hate ngagoeligah, pedahdo itna b uki tambah-tambah baC' ]obana. Bal'ang man~ma

al k bidjil d ui, e t kag t un katjida, koe sabab harita pan­t na ng ntji orangan dj ung l'ogna kapohoan h"nteu di-jab t tina liangna, aja dina panto ,abeulah ti loear. Toe­

1 j man hna g,'g,'roan a ak,'r tanaga, bari g,"g,'dor kanapant , 111 nta to 10 ng, angkan pantona aja anoE' mangmoeka-..- un. tatapi w,'] h taja anoe n ad nge, kawantoe ta kamar

aja di dj.'r tan uh ahandap un imah.

.....-

Page 19: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

,.'13

Lila'ti lila djalma-djalma anoe imahna deukeut ka eta imahanoe koret tea, hareraneun pi an, ko tina geu ababarahapoe lilana eta anoe koret teh tara kapanggih atawa kat ndjo­lalar-liwat atawa kaloear-a 0 p ka imahna. Ti dinja ta djal­ma-djalma toeloej barebedja ka poelisi, abab maran hna a­ll'mpang, boa-boa eta anoe kor t teh mellnang tjilaka. G ukitoe eta poelisi toelo j marik a imahna, tatapi eta ana koretteh hd1teu kapanggih, sanadja)1 oenggal-o nggal kamar di­paksa diboekaan og , w('leh taja tapak-tapakna atjan.

Katjaritakeun deukeut ka dinja aja hidji toekang teml kngomong ka poeli i: "Boa-boa eta djalma ana kor l t h ajadina djt"ro kamar ahandap lin imahna, paragi neund undoeit". Ti dinja eta poelisi to loej ka ta kamal', dito do h­keun koe toekang tembok t a. Barang datang ka hal' upeuneta kamal', kabeh djalma karageteun katjida, p dah eta pantokamar teh noetoep, toer koentjina aja, nogel dina liangna.Gantjang eta panto kamar dib f'ka. Barang braj teh pantonamoeka, tetela eta ana kor t t h b,·t geu ngadjolor pa h.awakna geus sat.·ngah boero k, oekoena, t oerna, lQung un­na, sikoena djeung tarangna mo nggah bal lek k lwpi katoelang-toelangna katarembong, tajohna ba bala hanl,'m

f'\ dipake gt'gedor kana panto, angkan kadar ng ko talang­gana.

Tah kitoe tjoetjoedna anoe beunghar kor t teh, pa hna ogeestoe h 'nteu loembrah reudjeung bato r, toer am m hnapaeh, tangtoe manehna geus nandangan ang ara kalaparananoe banget pisan, sanadjan man hna boga doeit mangr bo ­reboe oge taja pisan goenana, da hl'nteu bcunang dihakan.

10

SILl BALES.

Dina djl'ro hidji leuwellng si i ll'mboer, aja hidji inga ba-• rong eukeur njatoean madoe njiroean tina paroengpoeng tang­

kal kai, soekoena doeanana anoe toekang nintjak kana tan uh,ari anoe hareup nangkeup tangkal kai. Lila-lila eta kalako"e­anana singa barong kitoe teh, katangen koe hidji patani, toe-

~ PNRI ~""'_"

Page 20: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

u,

10 j ko' man hna diclodoho di ampeurkeun. Barang geusd uk u, oeko na d anana La inga barong ana nangkeupanO'ka1 kai lea, kl'1'I'\\'I'k 1\ e manehna diLjt:·kl'·]an pageuh

katjida.Daran O' ta inga IXFon r, 11 ara, a .0 koena aja ana nj\'kl'l

Jek ad g-adoe~'an bari g erang-g"1'oeng ada bangoe najala\\uk. h nto na njan r ngan ar k ngegel ka eta patani,a al i Iwnt u bi 'a un, koe . al ab b,hala 19an koe tangkal kai

ano ditangk up L a. Ei a djalma LO loej gl'g,'roan menta di-oelopn,Q,'cH1 ka bato l'l1a all'mbo r, tatapi taja aoerang-oe­

rang at jan ano njamp urk un no I ngan. ~Ianehna sakoe­at-k at njI'K"lan La 0 k inga barong, abab epama di­1'1otk un, g II tang ta inp;a barong ngarontok ka man h­na, tang-toe m ullang Ljilaka gl·de. D ea djam lilana manehnanjl'kl'lan ta oeko"na singa barong, m hmehan bae h,'nteuka\\awa nahan tjap dj ung tjangk ul leung un.

Dal'ang geu. wa~1.ra djamdjaman lilana, kakara torocljolat rna al"mbo r njamp urkeun mawa baJioeng arek noe­

10 ngan. TaLapi ta djalnl::l hl'nteu gantjang-gantjang prakno loengan, an,..,go r Lo 10 j bet 11O'adjant,'ng heula ngilikanta inga barong, bm'i ngom ng kicu: "W u, ki silah! naha

mana gl·d -g"d t uin lY i u inga barong teh·. uleuh hoen-o na mani rangg Lng, e to matak gila kabina-bina!"

'11 ngna djalma an e nj "kl'1an inga barong teh: "Aeh,:a ~ ki ilah! g uwat kao la ura Lo 10 ngan! leungeun ka-

la g u tjangkew ng katjida, dj ung naha ilaing clitjaloekanti tadi b,' hl'nteu gantjang-gantjang moro '?"

jawabna ta djalma: "Ah. poegoeh kaoela kapalang,uk Ul' nah ur tjai hula dj ung m ulahan oelo h!"mon na an nj"kl'lan inO'a baron 0' : "Ah, aeh, tJing geu-

ra dj"k k ho 10 in a barong t h g ura tarok koe balioeng!"ELa djalma ngomong kieu: "Ih. keur naon goel'oenggoe­

o h L uing, cia b Ul'ang k n h, ,'ngk kami ar k oedoed heula,naha maneh b ga bako ng lllJah?"

Ti dinja ta djalma to I ej ngodok sakoena badjoe anoenjl·kt'lan 0 ko inga barong tea njokot bako, pek oedoed ng,'­It,po ng unah-ng unah tjingogo di d ukeut tallgkal kai bari«

ngomong ki u: "Eda bae, naha bako ilaing mana raos-raot uing! beunang meuli ti mana euj?"

PNRI ~__

..

Page 21: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

. . 15

Eta 'anoe ditanja ngadjawab bari SL-moe ambl'k: "Naha ma­neh mana matak keuheul-keuheul teuing! gelll'a dj"kok etababatok singa barong teh tarok!"

Ti dinja eta djalma anoe mawa balioeng teh toeloej dang­dan sarta nangtoeng arek narok babatok singa barong tea.Barang arek dj"kok ditarok, gantjang anoe nj('ki'lan ingabarong teh ngomong ki u: "Eh, ki silah, "ngke h ulaan!oelah waka ditarok, kaoela panasaran hajang ditarok koesorangan, soepaja pocas hate! Tjing, tjoba ieu kaoela toeloe­ngan heula sakeudeung, pangnjt'ki;lankeun ieu soeko singa ba­rong !"

Ti dinja eta djalma toeloej njampeul'l<cu:l, kt·rl'w,·k eta soe­koe singa barong teh koe manehna ditjpk\'lan pageuh badngomong kieu: "Heug, ki' silah! ajeuna lesotkeun eta soekoesinga barong teh, da geus pageuh ditjr'k,-'lan koe kaoela, pekieu balioeng kaoela tampolkeun kana babatokna!"

Gantjang eta djalma ngalesotkeun soekoe singa barongsalta toeloej manehna njokot balioeng, tatapi koe manehnah('nteu gantjang-gantjang ditarokkeun, pek eta balioeng tehdiilikan bari ngomong kieu: "Ih, ki ilah! naha ieu balioengteh mana mintoel-miJ)toel teuing, hamo teurak ditarokkeunkana babatok eta sato! t>ngke koe kaoela arek diasah heulaina ramping." Barina ngomong kitoe teh, I os bae manehna

indit balik ka imahna.Barang eta djalma anoe njoendang njl'hlan soekoena singa

barong tea nendjo kana lampahna batoerna kitoe, manehnangahal'tieun, jen arek dibal0 , pedah tadi hi;nteu gantjang­gantjang noeloengan. l\Ianehna gl';gt>roan kieu bal'i (':110C

balelol, koe tina reuwas djeung sieun: "Eh, ki silah, oelahngaheUl~ujan, euj! geuwat ieu singa barong teh gem'a pa­ehan, bisi ngegel ka kaoela!" Tatapi eta gt>gt'roan kito tehko~ batoerna h ';ntel1 ditoJih, tonggoj bae manehna leumpang

• bari manggoel balioeng arek diasah heula tea. Heuleut doeadjam lilana djol manehna datang deui, bari mawa balioengbeunang ngasah ka deukeut batoerna anoe nj0kl'lan soe­

.. koe singa barong tea, bal'i ngomonO' kieu St';moe imoet:• .,Edas, edas! naha blot aja djongdjon, anoe keur sosonoan sili

kaleng! naha h'-'nteu kt>sl,;l ki silah, ngl·kr·w,-·k soeko na singabarong sakitoe liIana?"

• ~ PNRI 6p 80'''.'-''" •

Page 22: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

16

Eta djalma ngadjawab bari p\'gat-pl'gat sorana, koe bawa­:.ing keuh ul djeung tjape: "Ah, ki sHah! kaoela moal deui­C ui ngah ur ujan ka andika, ajeuna geus kara a ka oesaha­nana djalma ana ok re ep babanjolan katjida teuing teh!"

m ng bato rna: ,Aj una kara a oejah tarasina koe an-dika, nja '? ko r ari kapok mah, ajeuna hoetang-pihoetang

rang u poenah, pada njt·kt·lan oekoena inga barongd C'a djam wang. n

angg II na ta djalma ng mong kite ,djt·kok ta babatok-na inga I arong t h ditar k k balioeng mani b ulah doea.

11

TOE BEe -CHAn TAPI KORET.

Ja hidJi Walanda b unghar tapi koret.llirl.ii nang a nj nJalUl teu damang wah, pi an; atadina

no matak lwnt u ngahato ranan doktor, lantaran teu akoe­maIm ka,'awatna t h, ongkoh andj unna geus tingalieun, aringe ha 0 ranan doktor mah majarna oge ko do gl'de. Tapibe rang nj njana b uki tambah ba teu-damangna, andjeunnatum t kana karo gian, tina hawato bi i njonjana teukat 10 ngan.

Ti dinja to 10 j andj unna ngahatoeranan hidji doktoran g u kama hoer pinb·r.

Want ning Doktor g u wa i, hl'nteu abaraha lilanamarik ana panjakit njonja teh, geu kaoeninga, sarta ang­go p ng baran. tapi pt'rlo amemehna dioebaran, koedoe di­b\'l k hula. Barang to an ngadangoe saoer Doktvr kite ,ngah 14'ng akt'dap, boengah, lantaran Doktor sanggoep ngoe­baran, ari ingl't kana piongkoseun ngab'lek, andjeunna ll1an­d{·g-maj ng, l'i i ok tada teuing bae mahalna piongkoseuna­na. anggeus dimanah diboelak-balik, toengtoengna ingt'tkana pariba a "banda tatalang raga," roegi saeutik mah wa­jahna ba a al njonjana tjageur deui, toeloej njaoer ka toeanDoktor, pokna: ., langga tocan Doktor, sanadjan koedoe di­Lt·l k og , asal enggal waras deui bae." Toeloej toean Dok­tor teh adia parabot nO'abrlek sarta toeloej njonja teh dibt·-

~ PNRI $-._

Page 23: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

., . . 17

.'

lek. Tfna hal ngabelekna ttlU koedoe ditjaritakeun deui, h.'n­teu koengsi djam-djaman oge anggeus, wantoe Doktor pint('rtoer geus biasa. Njonja teh ti saml'nta, dibt'lek, oenggalpoe henteu towong dilongokan koe Doktor, bari dioebaran koeroepa2 oebar. Heuleut sapoeloeh poe njonja teh ngarasa Sl'­gel' salirana, ngan tatjan kawidian angkat-angkatan, tapi g usbeunang dist'boet tjageur, ngan kari mamajoena b::t . Toeantjarogena tea teu kira2 so ka boengahna, n ingali njonjanadamang, ngan tatjan tibra manahna, doem h tatjan tarimarekl'ning ti tooan Doktor, sangl't hojongna 0 ninga., ok tadateuing pimahaleunana; ari to an Doktor noe pinb'r teh bia­sana tara gaatjang2 ngil'iman rek.o'ning, lamoen no' g.'ringkenging andjeunna ngalandongan, tatjan bi a lwll' ir ~abia anoo tjageur.

Hidji waktoe toean tf'h keur tjalik papajoen-pajoen arl'ngnjonjana bari ngaleueut, djol aja djalma mawa oerat, am­plopna gt·de pisan sarta make dil'lak; Loean kageL, dina ma­nahna, geus moal salah deui tangto r kl'ning ti Doktor djeungmeureun lain rek.'ning noe tjara sasal'i, tangtoe loeal' biasakarana amplopna gl'de sarta dielak rekep pi an. Toeloej koeandjeunna diboeka lalaoenan, ana beh teh, ihor ng oerat tisobat-sobatna, hatoor kabo ngahan arta k<l.\\'iloedj,·ngan reh­na njonjana salamt't. dibt'lekna, Iwnteu njana pi an it'pi kasakitoe terehna tjageur, atasing panjakit akito angl'tna,djeung djangdji, jen rek daratang ngalongok poeko I toedjoehpeuting.

Barang reup peuting broel sobat- obatna teh dal'atang;kakara djol pisan, goeroedoeg toean Doktor datang, atoehmani rame koe sora noe njalaml',tkcun ka toean ka njonja noekagoongan boemi. Ari njalaml",tkeunana, teu beda djeung neekaoengel dina soel'at tea. Kira poekoe! dalapan, sobat-sobatnabaralik, ngan toean Doktor aja keneh di dinja, rek mal'iksa

• deui njonja, naha geu. tjag ur pisan atawa tatjan ; oepamageus njata tjageurna rek ngadami'l l'ehning. Toean tjarogenjonja teh geus teu poegoeh rasa, da tangtoE.' ajeuna pootoesnaongkos ngoobaran teh. Toeloej njao r ka toean Doktor bari

• hormat, nganoehoenkeun kana pitoeloengna djeung rea2 deuj,saoorna, ari noo dipalar, soepaja loean Doktor oelah mahalteuing menta boeroehanana.

DO~WE~G W.\HX.\·WARX.\ .

Page 24: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

1

Barang toean Doktor 1'ek moelih, sarta geus ngawid~an kanjonja, j n t u aja halangan, anadjan rek angkat-angkatang, 'abab cr u tjag ur \·nja. aocr toean tjaroge njonja:

.To an Doktor, ra a kao la aJah teu kira:!, sobat:! kaoela tadi,make Jljalanwtk un p('1'ka\\ is ngabt"·lek, ka kaoela, ane kaandj un, padahal maran hanana wadjib, ngamoeljakeun as­ma to an, .0 paja wangi kama hoer ka mana-mpndi."

Uawa ra a t an ngomong" kitoe teh soegan djadi panjam­ho ng kana 111 nganana no ti heula, malar toean Doktorng-amo'l'Clhk un kana b el'oehan ngoebaran, tapi pangolonateh !!:al lab, 1a t an D ktor mall ngadam(·1 rek('ning teh noe­1'0 tkeun tillbanganana iJa .

a:n mping-- 0 mping ka boen~i, t0ean Doktor ngadamNl' 'kl'ning J L500, dikintoenk un ka eta toean. Toean tjarogenjonj<1 t h St' ,.lheun pLan barang tampi rek,'ning sakitoe ge­d n"l, da 'mo tanana h.·nt u moen;tsabah. To loej bae nga­damt I ,1'1'.11 ka toean Dol,t 1', lljario keun emoetanana noe es­to", nOl'mo tkeun no 11ar<1nto kalakon koe obat-sobatna,.i n ng-aJandongan akito mah, tjl'kap, koe f 500 oge. Gantjang­na .( ra kato 1 do it .f 5 0, dikintocnkelln ka toean Doktor.

Darang t an Doktor nampi \'rat katoet a1'tosna, toeloej11 T'ld. nlt'l d ui rk.·ning anjar .f 25 0, arta dilampiran koe

rat ::;a utik, ngl·lna: ,,:\loegi teu djadi bl'ndoe bae rekl'-l1lng n ti hula teh I"pat, kirang keneh f 2500 deui moegita arlo no .f 25 0 teh, ko andjeun h'ra dikintoenkeun

ka 1'0 mah mi kin, bari idkah ti kaoela.K e adaja oge tangto kamanah, kakagetanana toean tea

tampi ta r kl'ning anjar. To ngtoengna andjeunna kapaksako d nginto nkeun .f 2300 ka roemah miskin.

12

KIAI DOEKOE l\IOERKA.

Aja kidji Kiai Doekoen ngalandongan poetra hidji istribang a menak tocr oegih, koe sabab eta poetrana teh teudamang })arna katjida. H ul ut 3 boelan eta moe1'angkalih

~ PNRI ~ ..... _

Page 25: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

.,• 19

geus 'damang deui tjara sasari, k lant<:uan pito 10 ngnaKiai Doekoen tea.

Eta Kiai Doekoen boengah katj ida, abab pamikil'l1a g 'utangtoe manehna bakal nampa pt'rt' en do it loba ti ta i trio

Dina hidji waktoe cta KlCli Doeko n to ,loej do m uh udeui ka eta i tri .oegih bari •akalian ma1'ik a p trana. Da­rang eta Kiai Doekoen g us J1t'rallJ'k un ka ta i tri, j n p t­rana geus sehat deui alirana apt'rti bah u!a biha1'i, eta i. tri,a~aoeran kieu ka manehna: ..Kiai Do ko n! kao la e'toboengah katjida geu taja papadana. ba , l' hna kao la g uditoeloeng koe andika, datang ka anak kao la ano sakitodipikaa ihna ajeuna bi.'a tjag ur deui tina ka akitna anoakitoe beuratna, koe p\'rkara ta kao la b ak kart'p nja ta­

rima. ~andakeun katarimaan ka andika, ieu kaoela m reradjoet soetra sahidji, beunang ngarenoa kao la pribadi k urwaktoe noenggoean anak kao la ba a k ur g,·ring. I majanbae keur pangeling-ngeling ka kao la."

Bari asaoeran kitoe teh eta i tri 0 gih, toelo j njodorkeuneta radjoet oetra. Kiai Doekoen ht'nteu gantjang-gantjangnampanan kana eta apaparinna i tri, ,abab . atadina man h­na ngart'p-ngal'l"p pi an kana dipaparin do it loba, ka1'i-ka1'ingan radjoet soetra woengko 1. Ato h manehna t h katjidapi an h\'nteu panoedjoena ka ta i t1'i .oegih t h. T I jKiai Doekoen ngomong kieu ba1'i beungeutna ba ud djam('­doed: "Weu, njonja! koering ht'nt u pati pI'1'lo mak taradjoet soetra, anadjan sakitoe a na oge, atadina ko ringngart'p-ngarl'p bari nampi pl're n artos akirang-kil'angna.f 500.-, nja eta minangka boero h ngadamangk un po traandjeun anoe sakitoe bangga kasawatna."

Baraltk eta i tri ngadangoe omongna Kiai D ko n kitoandjeunna kaget salta ,('moe bl'ndo , gantjang ng dok taracUoet oetra, anoe dL odorkeun ka ta Kiai Do koen t a,

• ngaloearkeun doeit kprta 10 lambar, ana ,alambal'lla panga­dji f 500. Eta istri toeloej maparink un alamba1' do it h1'tapangadji .f 500.- ka Kiai Doeko n bari asao ran ki u: .,KiaiDoekoen! mangga ieu tampi artos f 500.- apam endoet am-

• pean tea." Geus kitoe eta isb'i gantjang It'bt',t ka boemin~

koe tina bt'ndoc katjida ka eta Kiai Do koen.Koe anoe maratja ieu boekoe oge tangto kaharii, akoe-

Page 26: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

20

maha pihand ueuleunana eta Kiai DoekoC'n, geus nampik ka­na "apaparinna eta i tri egih, hidji radjoot sootra anoeeu ina .t 300 .-, koe lantal'an kamoerkaanana.

13.

MOXJET TGALA JIROEA T.

Dina hidji leuweung aja sababaraha monjet euk ur ngalanj1ro an dJeung (·ndogna <.uta madoena, lakoena kieu: hidjimonj l ng dokan kana djl'!'o pal'oengp eng, ari batoel'l1a mo­nj t ana rea narampanan, Eta monjel anoe ngodokanlea matanH dipeureumk un, koe tina ieuneun diseureud koenjil'O an ana halibt·l'. 1\1imitina ngodok eta monjet kana dji'roparo n poeng, meunang ago roentoel ('ndog njiroean djeungmadocna. toel ej • ina dilampanan koe monjet anoe sedjen.

Dan n y ta monjet ngodokna para ngpoeng kadoea kalina,ka ang n ko hidji djalma. anoe harita pinoedj e dalang ka etaIt'mpat <'1' k ngala oeloeh. Eta monjet-monjet anoe naram­panan m<. d eta, harang' narendJo aja djalma ngadeukeutan,go u\\ at birat laloempatan. Ari monjet anoe ngodokan paroeng­p 'ng l amah. djongdjon bae ht'nteu milo locmpat, sababhl'nteu nJah eun, jen batoerlla geu birat laloempatan ieu­n un ko djalma.

Ba1'ang eta djalma nendjo kana akalna monjet kitoe, toe­10 j ngad uk utan lalao nan nampanan beubeunanganana etam nj . TIa ana eta monjet beubeunanganana teh ditarampa­nan k bato r-batoerna keneh bae, djadi tonggoj bae rlgodokanpar engp 110', meunang <'ndog njiroean djeung madoe saba­baraha goeroentoel.

Lila ti lila eta eusina paroengpoong geus beak, eta monjett 10 j ngab untakeun matana. Barang braj teh matana molo­tot, beak kar('p kaget sarta reuwaseunana, pedah aja djalmadi gigir unana, geuwat loempat gagantjangan naek kana 100­h J r kai bari di ada ooak-ioek djeung roogah-regoh.

Eta djalma h ~nteu barangparosea ka eta monjet, manehnatonggoj ba eu em'ian orangan aki;j-akejan bari ngomong

~ PNRI ~__

Page 27: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

., . . 21

•sorangan kieu: "Eh, ki silah, monjet! aing tarima katjida di-bebere i>ndog njiroean katoet madoena akitoe lobana, di­doengakeun koe aing soepaja sia salam,·t!"

Geus kitoe eta djalma toeloej balik ka 1"mboel11a bari soekaboengah, pedah geus meunang l"l·djt·ki pamer monjet tea.Barang datang ka imahna, eta babawaanana dibikeun ka pa­madjikanana. Pamadjikanana nanja kieu: "Pa Bioel, naha ieu{'ndog njiroean teh b.-,t san'mplek, ht'nteu weuteuh ngaga­ri>mbleg ?"

Djawab salakina: "leu "ndog nji1'oean dj ung mad beu­nang ngala monjet, Amboe Bioel!"

Bal'ang eta pamadjikanana ngdenge om ngna alakina ki­toe, kageteun katjida, toeloe,i nanja deui, kieu: "Ih ~ na' koe­maha eta monjet teh, Bapa Dioel'?"

Tidinja galantang koe Bapak Dioel ditjc1l'itakeun ti awnlnl'pi ka achirna.

Bal'ang pamadjikanana ngadeno-e kitoe, man hna eu em'ianbari ngomong kieu: "Ih! eta bagdja Bapa Hi el b.-,t m unangl'(·dj0ki gampang."

Omong salakina: "Enja kito . tatapi eta kabagdjaan kamiakitoe, ngadjadikeun kal'oegiancma monjet, abab wakt na

ngodokan paroengpoeng ba1'i p Ul'eum. Eta p'-'l'kara a2'O abae reudjeung lakoe djalma, amangsa-mang a ngalampah­keun pagawean matana h"nteu dib untakeun "nja-I'nja, taok radjeun oge dibobodo koe babatoe1'an!"

11

OLDADO E SATIA.•Djaman Kangdjl"ng Soesoeho nan Napole n I djoem"!1I'ng

Radja di nagara Parasman, dina dj,'ro hidji goedang obatmeh aja katjilakaan gl'de katjida. Al'i tjaritana kieu: Dinahidji waktoe aja 3 Opsir Para. man aro mping ka eta goe­dang obat, dadakoe dipiwal'ang koe Djendralna ma1'ik a k..­ajaanana dina djt"'ro eta goedang obat. Op ir-Op i1' anoengadjaraga eta goedang obat. taja manahna timbo 1'0 naon-

• -6PNRI ~ ..,., .._ .. •

Page 28: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

22

~

naon, k tina ta 3 Opsir teh njarandak soerat parentah tiPangao- ngna, ato h diidinan bae lal'bet ka djl'ro goedang.di 'ar.'n 'an ko Op ir-Op ir anoe ngadjaraga, mariksa kabehkamar-kamar ana di u i obat djeung patrom-patrom b'dil.

angg u:na tarapli rnarih ana ta 3 Op it' toeloej maroelih.Katja1'itak un di djl'ro eta goedang obat mangsa harita

aja hidji .oldado ukeur diga", mercs-rneresk un paparabo­tan. \\'akt ta: Op ir mararik a di dinja, eta oldadoenang nan, i n ta p i1' ngal engk un hidji barang kanato'mpo kan ka1' ng obat. Ti dinja manehna oendjoekan kaOp.'il' £1noe ng£1djaga, bab pamanggihna t a. Gantjang eta

p:ir ng-ilal'i 'ta 1aran , diiring- ko oldadoe tea. HI'nteuIiI< g 'u~' k£1panggih ta barang ana dialoengkeun t h, nja(' a 1'0 pana hidji t.i.-po k ,ntdja toer beUl'at. Toeloej etat.i.·po k ko et.a Op ir ditjandak ka I ear, digolerkeun dina tl'­ngah-t. ngah t.'gal l"ga Cl1'ta di arak ian koc pirang-pirangg.-g, d n .Iilit 1'. P dah ta t.i.'p k wadja t. h di angka para-(t ano mat~ k bit. .

IIt·nt u koeng i lila ti \\·ctkt.oe harita, ta tjl-'poek wadjat·h 1)1'1. 0 g bito '. ~orana t.arik katjida, matak katl)rekan.

Pi. m<. Iwnt. u kc tang n k ta oldado mah, geus tang-to~ l' a go dang obat kat t wawClngo nan anoe deukeut kadinja h'bu r adjo I' djadi I.·bo . arta tangtoe anoc ngadjara­g, na og ham kari. Ko p,-rkara eta soldadoe anoe tadi tehmC'unang gandja1'an g,'d pi an ti Kangdjl'ng Soesocho('nan•-apol on 1.

Ti 'a"n a. kadjadian < n g u ditjaritakeun di loehoer ta-di, Kangdjl'ng 0 h nan :Kapoleon T ngalaran~ bangt·thl-nt u m unang ::lja djalma ngaliwat dina hidji djalan rieu­keut eta go dang obat., abab bi i aja djalrna anoe boga niatgar n. Eta djalan didjaga koe oldadoe bari nj.·kelan bedilan g u· beunang ng II ian. Roc tina kitoena taja hidjidjalma an e wani ngaliwat kana eta djalan.• ,Katja1'itakeun dina hidji waktop i oek-isoek aja hidji djal­rna dik ko d ng dja hoedjan arek mak a ngaliwat kanaeta djalan.

PNRI ~ ...., ...-

Page 29: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

marentah, goaw na t h nwn­toeloej ngomong: ,,~a, ajadjoldjol miwa1'ang ba , naha

. .

Gantjang koe soldadoe anoe ngadjaga t h ditjaram, mimi­tina mah koe omong anoe leuleuj bae, jen hl'ntcu maja noe ngaliwat ka djalan eta, dilarang k,'ra koehoenan. Tapi koe sabab eta djalma t h 1'0 pana I' k mak abae, toeloej eta soldadoe teh ma angkeun bl·dilna dib"Il"l'kcunka eia dja!ma sarta ngomnJlg lWJlgi: ,)\'al1a aja djalma bl'­degong~ teuing, hajang pach ia t h? Pek ari wani mah g lI­

ra maksa, ra. akeun kana naon dj"dorna ieu p lor!"Noe ngaliwat ngadjantt'ng, to 10 j ng mOJlg alon p kna:

"Ari teu meunang mah kaoela og moal mak a, tapi k elah.ajang meakk un heula pana aran, menta idin rek ngomongka toean Sar an, abab kaoela teh katjida pi. an pI·1 na, l' kneang bapa gl'ring aho eun, lamopn kao la t u djalan kadim, tangtoe moal ka ampak, da ieu djalan noe pangd uk ut­nat Oepama geus kaidinan koe toean arsan mah, dalah dikoemaha, meureun kaoela baJik deui bae."

"Pek bae sakalieun ngomong mah ka a1' an," tjek ~olda­

do teh, tapi ngaliwat moal m unang k kao la. anadjandiidinan koe toean ar an oge, . abab i u n ngalarang hKangdj,>ng Soeltan koe andjeun.

Geu' kitoe eta noe ngaliwat toelo j njamp urk un ka ar­san. Harita Sal' an tC'h keur lalangkarakan bae dina bang­koe sisi djalan, bari oedoed pado dan.

Tjek eta djalma teh: ,.Sar an, ito oldacloe no n acljaO'adjalan, tjaloekan sina ka deui!"

Barang Sarsan ngadenge notjrong bae kana beungeutna,djl,li\ma teu boga teuing adeuh,dewek teh boedjang silaing?"

Gantjallg eta djalma njl'ntak ~a1'ta moekakeun dja'rut an edipake koekoedoeng tea bal'i ngomong kieu: .. Kami mal'entahka .maneh, soepaja eta soldadoe ano ngadjaga djalan ina

• datang ka dieu! naha maneh hl'nteu njaho ka kami '?"Ba1'ang eta Sarsan ngadenge kitoe, sarta nangenan. jen eta

anoe moeka djas hoedjan teh nja eta Kangdjl'ng Soe oehoenanapoleon, gantjang manehna nangtoeng bari ngababitk un

• padoeeanana sarta ngagi'ro kieu: "Kangdjl'ng Soe oehoenanapoleon I anoe mashoer pinoendjoel!"Barina ngogt'ro kitoe teh toeloej man hna I rnpat njalo kan

Page 30: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

21

oldado allo ngadjaga djalan tea. Barang eta soldadoe geusdatang doemeuh us, Kangdj >ng Soesoehoenan apoleon sasa-

ran ki u: "Doem h maneh ajeuna geus ngalampahkeun ka­wadjiban aBO atoeho na. kami boengah katjida, koe tinakito na ti waktoe aj una maneh didj.'nl'ngkeun Opsir pangkatLeknan !"

Tah kit.oe balo kama djalma anoe ,atia toehoe kana paga­weanana teh, toengt elwnCl meunang daraeljat gt·de.

15

KALAh~OEAi\ RE EP ~IALES.

h:atjm itak un dina h idji kamp eng aja doea baroedak lalaki,an hidji n aranna i Ahmad, anoe hidji d ui Si Djamsan.Eta eloea b edak dina hidji waktoe toeloej ngarala boeah piit.

i Ahmad ano na kna, ari i Djam an ana moeloengallanaaja di handal un ta tangkal b ah piit. Barang Si Ahmadgo u, aja di 10 h 1', manehna mellnClng ahidji boeah anoe geusa,'ak ('moj, to loej ho manehna dihakan bari ngabibita sartangomong ki u 1m i Djam an: ,.Djam an! geura ieu tendjo

uj ~ d w k njat b ah a~ak, uh, naha aja raos, djeungaja ami. ."

Omongna i Djamsan: "Aing ato h m nta sabeu!ah Ahmad!elah dill·b k ko oran rat~bae.~ _ _ _ _ _ _ - -

- -Djawalma T Ahmad bari tjo plak-tjeplak: "Ih moal teuinguj! da bangan ia hl'ni u na kan oranga " Tatjan

b ak man hna ngom ng kito teh, dahan anoe ditintjak koemanehna t h p uno-o-a". l\:oleang i Ahmad ragrag ngagolerkok ehan dina taneuh katindihan koe dahan anoe 'peunggaslea.

i Djam an b"l'\'\wt !oempat balik !w imahna bawaning !'eu­wa . Ari i Ahmad gawena lalangsoedan djeung kokosehanbari ho mal' l' eng ta,ia anoe ma1'O, ea.

Koe hal' dak anoe maratja ieu boekoe oge tangtoe kaharti,eta kalak anana i Djam an kitoe teh, katjida matak htnteupanoedjo na, da ari bl'lwrna mah manehna teh koed~ gan­]ang n I ngan 1,£1 halot'l' anoe m unang tjilaka.

PNRI ~ ......_

Page 31: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

• 16.

Djaman baheula di nagoara Batawi aja hidji Kapten kagoe­ngan hidji boedjang ngaranna Si Sidin, teu kira-kira koe an­djeunna dipikaasihna, koe tina manehna hade pi an kalakoe­anana toer soehoed kana pagawean arta hade pi an roema­watna kana barang-barang kagoengan doenoenganana.

Eta toean Kapten kagoegan 2 poetra aralit k neh, anoehidji sinjoh joeswana kakara tahnen, ana hidji deui nonajoe wana kakara 10 tahoen. Iboena eta 2 moerangkalih eng­geus lila poepoes. Djadi eta Si Sidin' t h minangka gagantiiboena eta 2 moerangkalih, katjida pi an g,·t nna, ani karakahojongna digoegoeloekeun adat biasa kaloemhrahan po traWalahda, taja pisan kakoeranganana.

Dina hidji waktoe eta toean Kapten tampi dawo han tiPangagoeng, soepaja andjeunna ngalih ti nagara Batawi kahidji tl'mpat anoe djaoeh toer ,I'pi. Ko pl'rkara ta an­djeunna eWI'deun pisan, koe abab eta poetl'ana taja pptanaditjandak ngalih ka tl'mpat anoe akitoe walo ratna, ari ar kditilar di Eatawi taja pl·tana deui koe tina andj"unna h,'n­teu kagoengan sobat anoe raki·t, anoe bari dip"rtjaja ngo ­roes eta doea moerangkalih.

Lila-lila andjeunna djorodjoj aja manah, perloe eta 2 p et­rana diiangkeun ka nagara Walanda bae, dititipkeun di rainaanoe mangsa harita djoeml'nl'ng goeroe di nagara Delft, tata­pi saha djalmana anoe baris beunang dip"rtjaja ngasoeh ta2 moerangkalih di kapal, lalampahan sakitoe djaoehna? Tajadeui nga\t boedjangna kaka ih, anoe ngaran Si indin tea.

Ti dinja toeloej toean l~apten sasaroean kieu ka Si Sidin:"Sidin! sarehna sinjoh djeung nona arek diiangkeun ka na­gara Walanda, maneh koedoe ngadjadjapkeun, anoe barisngoeroes di kapal, sabab hl'nt u aja deui anoe pib unangeundipi'rtjaja, kadjaba ti awak maneh."

Wangsoelanana Si Sidil1: "Moegi-moegi toean 0 lah sa­li'mpang goalih, djisim abdi angg,·m. art'ng bade atia to hoe..ngadjagi eta 2 poetra, sanadjan djisim abdi dongkap ka n,-'-kanan pati, e toe oeka rila pi an."

Page 32: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

Katja1'itak un g u nl'pi kana waktoena bae eta 2 moerang­ka1ih dj ung i .... idin mangl-at ti palaboehan Batawi.

ar l' a og tangt ngamara'loem, akoemaha pi t'diheuna-na rama dj ung p tra bakal papisah akitoe djao hna, toe1'tat jan tangto iraha pipatt'pang un deui.

i kapal ta i idin katjida pi. an gt·ten toelatenna ka eta~ mocrangkalih. didjaga t'nja-t'nja taja l)i an kako 1'anganana.

Darang ta kapal gun,'! i ka deukeut palabo han naga1'a~Iar. !jp, kataradjan J ahaja g"d katjida, nja eta kapalll<:unggar karang, datang ka n'mo k. akab h ampan- ampanana aja Ii kapal. t 10 j ditar ero nkeun ka laoetan adadit.lro mpakan k djalma-dja1ma u. ina ta kapa!.

Katjal'itak un i idin dj un ta:2 mo l'angkalih tea gan-t.1ang al"k to mpak ampan, tatapi g uwat ditjal'am koe toeanKapten kapal, ~abab 0 )ama ta ampan ditambah koe tilodjalma 1 ui, g u tangto til,>kp. i idin hant\>m ba no­no >ho n ka t an Kapt n, oepaja rnalwhna djeung ta doeamo l'ang-kalih l-aidinan miloC' to mpak ampan, tatapi toeanKapt n k uk uh nahan bae kana pano ho nna, koe sabab di>t amI an ngan ma ih aja b'mpat adjalma un deui.

I'arang- man hna geu ,Y\,leh no noehoen, manehna 0 n­dj >kan ki u: "T an Kapten! oepami koering tiloean h,-n­t u kengin t mpak ampan, pano hoen kOf'1'ing i u bae i-njoh . ar,'ng n 11a, 0 pad kaidinan toenggang ampan."

a el'l1a Kapt n: "Kira-ki1'a ditambah koe ;2 bo dak mahi u ampan t h i a tahan oge! geuwat eta :2 b edak teh ina

a1' ng ah k[>. di u."Ti dinja t<:1. sinjoh dj ung nona ko 8i idin gantjang di-

o nggah- nggahkeun kana ampan, :amem hna koe manehnat.

dikal m h ditjioeman hula bal'i ngomong ki u: ,,8injoh.n na! 0 ndj kk un ka 1'2.;na. idin ngahatoel'keun tabe sa1'­ta p dji \\·iloedj(>ng. wi1' h 8idin ajeuna nt-·kanan djangdjinaaLia ati ngadjaga injoh djcung noni n(>pi ka maot!"

anggeu na ngomong kitoe manehna toeloej oenggah kakapal d ui bal'i tj urik \·g1'ak-.l·groek nalang. a pikir, pedahpapi ah dj ung eta :2 moe1'angkalih, anoc dipikaa ih koemanehna.~

Ht>nteu lila ti waktoe harita eta kapal kt'1'l>I\>p till>lep katoei idin ka da a1' agara. mo na taja tinggalna.

~ PNRI ~""'_"

Page 33: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

•27

17

DJALMA BODO.

Aja hidji djalma dipiwarano- koe doenoenganana mawahidji tingkem dieusi djeroek paseh gal'de djeung hidji oeratbaris dihatoerkeun ka rakana anoe linggih di nagara edjen.

Barang eta djalma datang ka saLI'ngah djal::m, manehnatoeloej eureun dina handapeun tangkal kai sisi djalan. Kotina bawaning hanaang, toeloej manchna njokot :2 djl-'ro ktina eta tinghm arta pek dihakan, abab pangil'ana tajadjalma anoe njahoeun.

Barang manehna geus datang ka anoe didjo gdjo g, maneh­na kaget pisan, koe sabab di eu ul ko anoe dikinto nan,pedah eusina tigkem koerang 2 dj"roek.

Eta djalma ngomong sorangan kieu: "lh! aha anoe g ­reng biwir teh, anoe ngabedjakeun aing nO'ahakan 2 djl'l'oekdi djalan? Nah,a da tadi Laja djalma ana nangcnan ka ain .waktoe aing njatoe eta djt'roek, mana kitoe og eta 0 ratanoe dibawa koe aing tea ano beb dja teh!"

Heuleut saboelan lilana ti waktoe harita, eta djlama toel Jdipiwarang deui koe doenoenganana mawa hidj i tinghm d i­eusi boeah sawo gakde toer al'C1 ak djeung ma\\"a hidj i oel'atkeur sadel'ekna tea.

Barang manehna geu datang deui ka handapeun kai 1 I

djalan tea, toeloej eureun deui bal'i mikir kieu: "Lakadalah!aing ajeuna manggih akal, sangkan ieu soerat ht'nteu nO'i ­torikeun deui ka aing, oepama aing njokot 2 sawo tina ieudjpro tini'k0m."

Ti dinja eta soerat koe mane~na toeloej dibawa ka anoesingkoer handapeun roejoek sarta toeloej di dinja digolerkeun

. djeftng ditindihan koe batoe gt'de. Ceus kitoe manehna balik• deui kana handapeun kai tea' bari ('nang-sl'nang heheotan.

Toeloej manehna njokot 2 sawo, prak dihakan tjatjaleuhakan.semoe anoe ngeunah kabina-bina, kawantoe manehna harita

• ~hanaang, koe tina panas poe m"ntrang-m'·ntring.Sanggeusna manehna njatoe sawo, toeloej eta soerat ano<;\

disingkoerkeun djeung ditindihan koe batoe teh dira\\ atandeui, sarta pikirna boengah katjida, pedah taja ana nange-

~ PNRI~ ..,., ..._

Page 34: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

kadjadinana djalma anoe bodo teh, datang kadi a ranana rat- oel'at atjan.

nan manehna geu njato :2 awo tea, da soerat oge haritadidjao hkeun, hamo njahoeun.

Barang manehna datang ka anoe didjoegdjoeg, pek deuimanehna di eu eul, pedah babawaanana sawo koerang doea,njata g u dipaling koe manehna, da geus kadjadian doea kalikikil'iman t h ok ko rang-koerang bae. )linangka siksaa­nana hal'ita man hna ngan meunang peresen aeutik pisan tita an dikintoenan, pedah manehna geus wani-wani ngaga-ab:2 awo.

Tah kit!wnt u njah

1

E EDAK PIXTER.

_ ja dab dak lalaki pino djo ukeur aroelin di toeka-ng 'un imah, an hidji ngaranna Si lad, anoe hidji deui nga­ranna i Kamal. Bal'ang g u sawatara djam lilana eta ba­ro dak nja ar linna, i Kamal no-omong kieu ka batoerna:,Kami hajan<T ngino m, ar k njokot tjai heula ka imah! si­

laing haj aJ1O" d ui nginoem lad?"Djawahna i lad: ,Po goeh bae euj! da kami ti i oek tatjan

ngin em!"Ti dinja i J\:amal toeloej ka imahna "dja nginoem, ari balik

d ui manehna ma\\a hidji I emoer dieu i tjai sarta ngomongki u ka bat 1'I1a oelin: "Iad! naha maneh bi a nginoem hl"nteum ke nganb·lkeun biwir maneh kana biwirna loemoer?"

Dja\\'abna i lad bari ,'moe heran, pedah ngadenge pana­njaan kitoe: "Ih! naha man h gelo? geus tangtoe bae ltamiham hi a!"

Om ngna i Kamal: "Ih! kami mah bisa uj."i lad b uki h ran un bac ngadeno'e kitoe teh arta beak

kan'p h"nt u pl·l'tjajaeunana. Toeloej manehna no-omong kieu:':,Lam n man h b"lwr bi a ngino m tjai tina I emoel', h("nteumak ngant"lk un biwil' kana loemoel', "ngke maneh koe kamidib l'oehan kaletj i :) e e."

Page 35: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

, 29

Omo~g Si h~amal bad seuri: "Hade, geura ieu tendjokeunkoe maneh masing tl'g(~s!"

Geus kitoe Si Kamal toeloej njokot hidji djarami pandjanganoe boengbas, poehoena digegel koe soengoetna, ari tj ongonadiantjlomkeun kana t]ai dina loemoer tea, pek tjaina koe ma­nehna diserot nt>pi ka saat pisano

Barang Si lad nendjo akalna Si Kamal kitoe, manehna ho ­keun bae, pek ngomong kieu: "Ih! kami oge ato h bi a, arikitoe p(;tana mah!"

•Djawabna Si Kamal: "Ih! atoeh poegoeh bae, da geu aja

anoe njontoan! Samemehna aja anoe njontoan mah geus tang­toe bae malleh hamo bisa, boektina maneh \\"ani moel'oehankoe kaletji. Kadieukeun eta 5 kaleiji teh, euj!"

19.

MOERID SAKOL\ A OE CEDE WADOEL.

•Aja hidji toean bangsa gegeden n(~'pangan poetrana panwgl't

di nagara gede, anoe keur sakola loehoer. Eta poetrana njarioka ramana, agoel-agoel, jen andjeunna katjida pisan repotnakoe pangadjaran roepa-roepa, anoe koedoe diapalkeun abanpoe. Saoer !'amana bari semoe boengah: "Oedjang. ama boe­ngah katjida ngadenge omongan maneh kitoe, moega manehteroes nja getol diadjar, sangkan tahoen hareup bisa kaloearti sakola, meureun ama moal soesah teuing mikiran a\\'akmaneh." •Sabot poetrana bongoh andjeunna njoesoepkeun alambardoeit kertas f 5.- dina djero hidji boekoe, anoe pi'rloe pi ansaba'll poe diapalkeun koe poetrana. Anoe dipalar koe an­djeunna, samangsa-mangsa poetrana ngapalkeun eta boekoe,tangtoe eta doeit kertas kapcndak, meureun tangtoe boenga­heun nimoe doeit sakitoe lobana, pikeun soekan-soekan reu­'djeung s~bat-sobatna..

Heuleut 3 boelan ti waktoe harita, ramana oemping deu<ka nagara eta ncpangan poetrana deui. Nja kitoe deui bae etapoetrana teh njarioskeun karepotan bab ngapalkeun panga-

~PNRI $ ....,._

Page 36: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

3

djaran, ki 1I a e1'l1a: "Rama i u bo koe al10 akit.oe roana,an aja dina m dja i u, k djL im abdi aban dinU'n diapal­k un, ,akap ung mah m h h"nteu gadoeh wak1.oe pikeunclj,lan 2 atjal1, aria pang 1. ama, i u boeko ,adaja paranto"abatja _,w,'ng pa1'anto apal, mawon1"11 i u bo koe pa­rant. ,ababa1'aha kali dibat.jana, k tina 1'0<1 pi an panga-cl,iaI',tnana an ' hal' _arta p"l'lo diapalkeun!"

Eta bo ko ano diago 1k un ko poet1'ana teh, nja eta anoedia, () pan d it.l ,).- tea, 1'etmana h ran katjida, pedah poet­l'ana 111'nt u ,a a 'n~n naoll-naon p"rkara manggihan doeiidina dj"ro ta bo ko .

Ti dinja 1'amana t 10 j njandak ta bo koe, arta diboe-"aall lambanmana lipajo n un p trana. Andjeunna kaget

katjida, )' hna ta d it. kl"1'1.a teh ma ih k neh aja di dj('ro(t< bo 'ko, Dal'ang p t1'alla ningali aja doeit hl'tas dinadj,·)'o ta bo koe, andj unna. kag t arta isineun katjidam ) 'Ilg-gah l'arajna b ur um, kawa kar rab koe uneu hoe­1'1 'ng ba . ,'abab aj una kat ngtik kawado lanana, da oepa-ma t>nja mah n apalk un ta bo ko aban poe g us tangto

a( ta d i }",)' a. h kap"ndak ko m, nehna.

20.

-JAAH KA fOE OEH.

Dina hidji l' emah akit aja hidji oldadoe gt'ring loempoeh,n,'pi ka 11('nt u bisa I umpang, ababaraha boelan liJana nga­nngk k ba dina al n heu i hoedang koedoe dihoedangkeun,nO",'dl'J1O' koed e dikl"d,'ngk un koe anoe poerah ngadjaga, e toematak hawatir pi an.

Euk u1' wakt manchna ma ih tjageul' keneh aja di tangsi,manehna boga hidji moe 0 h at1'oe kaboejoetan sarta eta ..doeamo h iliantjam a1' k silitjilakak un.

Lila ti lila eta moe oeh anoe loempoeh teh kata1'adjang njl'ripanon parna katjida, toelo j a oep ka 1'oemah akit sarta koetoean Dokt-'r dip"rnahkeun akamar reudjeung atroena anoenandanO"an ka akit 1 empoeh tea. Koe tina kitoena eta doeam h teh aban po" ngan pahi'n0ng-ht'nr'nO" bae, koe tinaaroea .pacta idjideunana.

• PNRI~ ..... -

,

Page 37: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

• , . 3]

!":atj,1'itakcun eta anoe I empoeh teh, lila-lila g u rada bi­aeun leumpang alengkah-lengkaheun, ab~m- aban poe man h­

na ok leuleumpangan lalaoenan ko ndang-iteuk di palatal'anroemah sakit.

Dina hidji waktoe toeloej manehn<l leuleumpangan deui. tata­pi hal'ita manehna tjilaka katjida titadjong kana bato, 1'­

bloeg laboeh lwpi ka Iwnteu hi aeun h edang d ui.Waktoe hal'ita di dillja eu,," uh djalma anoe ngadjaO'a, kof'

tina l'ada djaoeh ti tl'mpatna, djadi man hna teh nga1'ingkoekbae nga1'a1'a akeun kanjl'l'ina,

H"nteu lila tOl'odjol datang ka dinja mo oehna t a, manehnallendjo moe oehna ngaringkoek dina taneuh ba1'i h emal'oe­roeng, tangtoe labo h. Gantjang koe manehna diakeup tl'1' edibawa ka kam,H' dihdt'llgkeun di l'ngO' nna.)":: tina kit enaeta anoe gl'1'ing 10 mpoeh t h tarimaeun pi an, p dah g u di­toeloengan koe moe oehna t a.

Lila ti lila eta doea moe eh teh djadi bat dalit pi an, a­papait amamani, aka 0 ka djeung akado ka alawa na,

Eta doea obat toeloej eureun tina paO'aw an Idado, kotina katimbang koe toean Doktt·1' ham pikoeateun ngalam­pahan pagawean Militer, sabab aoel'ang oeko na k ran er

ko at hl'nieu tahan leumpang djaoeh, ao l'allg d ui pan nnaatt'ngah lolong. Toeloej maranehna njalial' e aha pikeun ka­

h i1' epanana.:\Iimitina mal'an hanana koela-ko li ngal'ah ado it ill) _eh __

- - tambadjadjaloek. - Anoe loempoeh oekoena-tea ~gadjo l' ­

toelisan di toko, da kana ak al'a mah njaho, anadjan teu aloeak arana oge. Ari noe paor ok ngamen biola ata",;a njo lingkoela koeli anoe arenteng, noe beunang ditjabak k no t umireungeuh.

Bal'ang mal'anehna g u ngabal'ogaan modal aja p l'aknabeuJlang koela-koeli, toeloej maranehna meuli hidji imah I utik

isi djalan, prak ngawaroeng dal'agang kahakanan roepa-ro ­pa, nja teu woedoe oge maranehna teh bi a hariro p 'nang,waroengna kadjodjo koe arerea loba ana rl's,-'p barangbeuli,

'ngadjadikeun tambah-tambah kaoentoengan ka mal'anehna.Sakoer djalma anoe njahoeun j n bar to maranehna djadi

atroe kaboejoetan, ajeuna djadi obat daHt sakitoe l'aketna,kageteun pisan sarta moedji kana kaw(;kl·lanana, bad a hi-

~ 6PNRI~__

Page 38: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

32

l'oep akit e ar-'nangna al'ta abar tawekal ngadjereng-dje­l' ng l't'dj ·ki aeutik.

Eta tetela pi an, bab l' 'mpoeg djoekoeng saoejoenan teh,ok ncradjadikeun kakoeatan gt·de pi an, sanadjan lain djeunganak baraja oge, oemawonna lamoen djeung do loel' mah,

tangto 1 uki tambah-tambah kakoeatanana, tatapi ari kalo­lobaanana mah djeun o' do loer ok langka rapih, a oep kanapariba a: clja h eungit k mbang ari deukeut baoe tai.

~l

KJJI--: A ATO.

Di kamp ng Wcu'o ng-Tjina aja hidji djalma ganga ka­tjida. kana ,to he\ 'an ok tara boga l'a ra an. Oepama maneh­na ngagaw keun ko da atawa moendingna sok leuwih ti misti,I ba ato ana l'oeksak, malah aja oge anoe nepi paeh, koelantaran dikaniaja koe manehna. Sanadjan eta kalakoeangt·d pi an ngar egikeunana ka manehna, tatapi manehna tehlll'nt u djadl kap k.

ina hidji \\'aktoe manehna meuli hidji koeda adjaran pa­l'anakan andt·l. aban poe eta koeda koe manehna ok diadjarnarik dokar ababaraha djam lilana. Kawantoe koeda adjaran,ok mind 'ng pi an mogok djeung djedjHe, malah sok nga­

ranta -rant, keun pakean k eda, atoeh d(>k bae koe manehnadirangk b: n n 'pi ka ngagal'alang awakna sarta kesangnam nggah ngoetjoer kawas mandi bae. ambc·kanana haroehah­hal' hoh, tina bawaning tjapeeun.

Lila ti lila eta koeda geus l'ada dj in \k, geus daekeun m.rikdokar alengkah-salengkaheun. tatapi tatjan doedoek pisanoEta djalma keuheuleun katjida, da kahajangna mah hajanggeura doedoek, anadjan kakara 4 poe oge diadjarna teh. Toe­loej ekoena eta koeda sabeulah ti kentja anoe ti hareup, koemanehna ditalian koe tambang, ditarik-tarik soepaja daekeunngalengkah djeung oelah eureun-eureunan teuing; ali mogok­mogok teh, pek koe manehna dipetjoetan satak-r tanaga.

~ PNRI~__

Page 39: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

..

33

•.Barang dina hidji waktoe, keur tl'ngah-t.·ngahna c1iadjm',

pek eta koeda mogok delli, tajohna bae harita mah koe tinakalilaan teuing diadjarna djeung anoe toempakna dina dokarloba telling. Eta koeda ngadj,-·t,·n bae hpnteu da keun madjoe,sanadjan hantem dirangketan oge. Koe tina eta djalma keu­heuleun, toeIoej soekoena ta 1,0 da teh dit ungg ulan koepoehoe p,·tjoet satakl'r tanaga.

Atoeh eta koeda teh katjida pi 'em amb,·keunana, tveIoejesepak, Ioeloendjoek, toengtoengna 'roe ngaroebo hkelln ma­

neh, pakean dokar kabeh ral'anta, bomna potong-. doke rnameh tibalik, ngan hadena ba djl'l"mana taja n e tjilaka. Da­rang koedana geu nambroe, toelo j taroen n. noolo ngankoedana, dihoedangkeun, ranmo'kenna noe nap,·1 keneh dilaanan,pek dibawa ka si i djalan koe no aoenll1g, 'ahot batoel'-ba­toelna ml'nl'l'keun dokarna.

Tjina anoe boga eta dokar amb"kna b uki ng,lO') rro doegalta niatna ta koeda rek dipa, ano- deui abc h ti imahna g-eu

rada djaoeh, he. e lamoen eta dokm' digoe 0 l' bae mah; al'ibomna onaman rek koe awi bae. Tocloej man hna nitah lm­

toema aoerang, njokot pakean edj n dj ung- a,,-i k U1' homtea. anggeu batoerna indit, eta Tjina njamp urk un ~-f<4,'u,'~_

k edana. aha, baumg geu d llkeut teh, t II kanjahoe n d Ul,

djol hab..k bae njepak koeda teh, I el\nl rek mal,·:;, kel\ycmloato oo-e boga aka!. Eta Tjina laloeh nangkarak Iwngkano­arta ngadj I'hdj ,'1' kapaehan.

Tjatjakan moen teu geuwat dibl'dol mah talin~l ko noe nJ"­kNan meureun mindo njepakna kadangkala t el ej njog t, damoal boa ~mbekeunana teh. Atoeh teu woedo harita riboet,datang loerah, toea kampoeng djeung djalma-djalma n e da­reukeut ka dinja naroeloengan. Barang Tj ina geu ingl't deui,kabl'nl'ran oemping djoeragan Tjamat, t eloej mariksakeun

•oesoel-asalna. Paralak koe ludji djN"ma dioendjoekkeun.

Saoer djoeragan Tjamat ka eta Tjina: "Paingan Cll'i kitoelJlah, da sato oge boga rarasaan djeung boga akal, lamoen di-

.kaniaja, tangtoe aja pikiranana hajang ma](>s. Djeung deuimemang koe oendang~ nagara oge p('rkra nganiaja ato teh'"dilarang. Ajeuna lamoen babah sakali-kali deui njik a koeda ,tangtoe ditarik ka 1'1'01, kaoela rek rna ang mata-mata.

nO~(;8:\(T W_\H~A-\\''''d{~-\.

6'PNRI .$ ....,.......

Page 40: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

34{

Ti harita eta Tjina teh teu wani-wanieun deui njiksak edana.

22

HASA MOKAHA.

Aja hidji djalma toempak koeda arek nj1:ll jabaan djaoeh,ngaliwat 1 u""cung ana kaWl'ntarkeun pisan sok loba begal­na, mindl·n O• pi an aja anoe ngaliwat sok dibegal dirangsadanpapakeanana dj ung diLjokot doeitna, malah sakapeung mah

ok nt'pi ka dip 'rga a.'amemehna b1'<ll indit, koe eta djalma geus kanjahoan jen

b u~ina talapok ko da abeulah ti kentja l'ada longgel', tatapipangra a manehna t h mokaha bae sakitoe mah hamo djadikito ki u.

Barang man hna J1t'pi ka i i leuweung anoe wl'rit tea, etab u i tc lap k ko da ana longger teh harita geus aplek-aple­kan, malah ko dana oge leumpangna geus l'ada tjingkoed,tatapi pamikirna ta djalma, sanadjan kitoe oge henteu mataknaOlJ-na n, hamo aja kitoe kieu, tonggoj bae manehna teh ngeu­nah-ng unah h he tan dina tonggong koeda Sl'moe taja kasa­It>mpang.

Katjaritakeun barang manehna geus lwpi ka tt'ngah-tl'ngah­na eta I uw ung, oedjoeg-oedjoeg tol'odjol bae ti noe bala sisidjalan aja djalma limaan marl"gatan di tl"ngah djalan nga­halangan ka manehna, bari mal'awa g(\gl'ndir djeung njarorenpt'dang, malah aja anoe mawa pestol. Eta anoe toempak koedal'euwa eun katjida, gantjang koedana digi'dl'ig djeung dipc­tj et oepaja loempat tarik, tatapi koe sabab eta, beusi tala­pok koeda masih keneh aplek-aplekan, eta koeda loempatna tehhenteu bi aeun gantjang arta mindeng tidjalikeuh. Koe tinakitoena manehna henteu lila geus kasoesoel koe begal," kVre­wek ko dana ditjekV'I, barang-barangna anoe sakira aja har­gana kabeh din'boet, malah koedana oge katoet didjabCl koe etabegal. Geus kitoe toeToej manehna diredj>ngan dibawa kana,handap un tangkal kai isi djalan; prak koe eta begal diba-koett-,t kana eta tangkal kai sal'ta soengoetna diboengkem koelamak, soepaja oelah bisa gegeroan. Sanggeusna kitoe eta •begal toelo j laloempatan asoep ka djero leuweung.

~ PNRI ~ 80'.'''_''

Page 41: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

•35

•Watara 2 djarn heuleutna ti waktoe harita, torodjol dara-bing ka dinja sababaraha oepas polisi ngaronda di eta leu­weung, rnarallehna karageteun katjida, barang mallggihanaja djalrna dibakoetet kana tangkal kai teh, gantjang ditoe­loengan, tatapi eta djalrna teh geus rneh hi'nt u bi a polah,koe tina sakitoe Iilana dibakoetet djeung dibo ngkl'm, mehht'nteu bisa ngarnbl'kan. anggeu rada djagdjag, to loejrnallehna tjatjarita ka po Ii i, nl'rangkeun ako maha anopnggeu. kadjadian tea.

Ti dinja eta poeli i to 10 j njak rak eta I uweung- n anganbcgal tea, tatapi wt·leh hl'nteu kapanggih, tajohlla ba etabegal teh Iljaroernpoet dina djf'ro goeha anoe bo ni.

Eta djalrna anoi' dibegal t a toeloej ba balik d ui ka imah­na, hl-'nteu toeloes Iljabana t h, da geus lwnt u boga to toem­pakan djeung teu boga pibf'kf'l un. Ajeuna ko man hna ka­kara karasa sarta kapikir, ocpama tadi amem hna indit beu-i talapok koedalla dipag uhan heula m ur un man hna . a­

larnH, harno katjt'l'l'k koe eta beg-a!.

23

DODODJA CEDE.

Djaman baheula di nagara La Rocelle di tall~ h Para man,aja hidji soedagar soegih pi an djenl-'ng-anana toean Anfredi,kagoengan boerni g'dong gi;d arta aloe dipagpr bata, papa­rabotanarra araloes, kagoengan pirang-pirang t ko dj ungkapal sababaraha anoe gall'de.

Eta toean Anfredi satadina mah ngan dagang leuleutikan• bae: tatapi lila ti lila, koe tina pint('rna djeung salam(·tna nga­

golangkeun modal saeutik, toengtoengna djadi .0 gih katjida.Koe tina kitoena loba pi an obatna anoe maril0 ba ro da­'gang djeung andjeunna, koe tina kabarita un ok k ngingkaoentoengan gi'de.

Ceus loernbrahna djalma, sanadjan geu b un hal' oge,hatena mah rna ih k neh ba njong rang hajang b uki tam-

~ 6PNRI~__

Page 42: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

36

bah-tambah kab ul1Q"haranana. ~ja kitoe deui eta toean oe­da £11' Anfr di t a beuki wanb'r ba kana ngagolangkeun mo­dalna t h, katambah-tambah I ba ana mertjaja.

Ka ja1'itak un dina hidji waktoe ta toean o('dagar, toeloejmi\nt1'<.lng 1 g usian :1 kapal koe barang-barang daganganan() aralo~. to l' man'thal hargana, baris didjocal ka nagaraana djaoeh, anO'kan andjeunna kenO'ing bati gt"de; pangadj i­na ta bamng-ha1'an ....· I lI\\'ih ti atl'ngahna tina kabeungha1'anandj 'lmna.

an ....·geu 'n<l ta <J kapal halajar 4 boelan lilana, toean Anfre­dl th k ng-ing \\'arto .. j n kabeh kapalna kalt'boeh, koe abalka ,1', d' Hng ang-in riho L dj uno' neunggar karang, baranO'­harangnH .i k \\'artel t, 1mb h taja an e ka1'i, kitoe deuidj,dmH-d.ialm'lIHl ui kapal ta.ia saoenmo- ano katoeloengan.

Koe :£11' '1' a 0 te ngto' kama1'alo m, akoemaha pi \. £1-

h un<ln<l a t an s cdagar k nging 1'0 gi akito gt·d na.T( '1' ('g~ :obat- obatna kab 'h ana marilo papatoengan da­g'<1I1g'. 1£1<1,\ IH\1"'mpo hk un arta pc da men' nia d ui modalna<no gC'u. dip,. 1" hkeun kc andj unna t a.

{{(It tina ta to an nfr rli da. £11' had pi an man£1hna, h"n­tlll ka,yoC'ngan manah l' k ngaroegikeun ka obat- ob£1tna,to ·10 j ba' kab h baranO'-barang kagoengan andjcunna di­dj 'alan. ladangna dianggo maja1'an modalna ob£1L- obatnat 'a. Ko tina kito na andj unn£1 tch toengto ngna djadi ml ­kin ,alta solnlt- batna taja •ao rang-oenmg atjan ano kl'1'-a un n >10 'ng k£1 andj ullna.

1\:0 tina andj unna dinaga1'a La l~ celie geu teu kagoe­ng-an na m-naon, t I j 1a andj unna ngalih djeung sapoetra­gmwana ka nagam l\Ia1'~ ille. Di eta nao-ara toel<?ej andjep­11< didanwl, k eli-ko Ii di palaloean, tj£1mpoer djeung koeli­k Ii £1noe l' a, parand n kitoe andjeunn£1 teh pa rah bae ka

o ti Allah, anadjan ajeulI:l djadi kokoro-ma akat oge;: ma­nalma Ill'nteu pl·tOt-pl·tOt moentang ka Anoe Kawasa djeungngano hoenk un p dah andjeunna dipaparinan kahiroepantjoekoep ditoeang aban poe koe andjeunna djeung sapoetra­garwana kab h.

Lila-lila La to an Anfredi kenging deui tjotjoba, estoe ka­to 1'0 g kat toeh pi. an, nja eta geureuhana anoe saki­

. toe dipikaa ihna bn'k teu damang walt·s katjida, tajohna bae

'6~ PNRI ~""'._'"

Page 43: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

•37

lapt.aran baloeas, nandangan lara balangsak, tina tadina oe­roet sakitoe moeljana.

Samemeh geureuhana teu damang mah ka toean Anfrediteh aja oge noe ngabantoe-bantoe oe aha, da ,'nja soteh an­djeunna istri toer oeroet ngeunah, dina S2.ngsara teh hl'nteupisan aja kocmakina hl'nteu dianggo al'al soebaha, padaml'­Ian di boemi sagala dipidam,'! koe andjeunna: mil'oen euneu,ngala tjai, koekof'mbah wadah djeung salian ti eta, malahdina selang-sl\lang daml'l di boemi sok l'adjeun oge koela­koeli anoe sakira pantl's al'ta katanagaan koe istl'i. Djabati eta andjeunna teh iasa pisan njoekakeun manah tjarogena.Dina keur pareng toean Anfredi mt"soem lantaran ngarasoelateh sok geU\~"at koe andjeul1I)a dibebendjokeun, nl'pi ka haritakeneh toean Anfredi bear boedi deui.

Djadi koe sabab geureuhana teu damang teh to an Anfredikatjida pisan tna1oel'ngna.

Katjaritakeun andjeunna geus 2 tahoen lawasna nja nan­dangan dododja salira didam,·1 anoe sakito beuratna, ti i oeknl"pi ka sore taja lil'enna sarta loeoet-leet kal'ingl'tna. Dinahidji poe keur waktoe andjeunna ngarioeng djellng koeli-koelianoe rea, ti djaoehan andjeunna ningali 3 kapal lapat-lapatnoedjoe ka eta palaboehan. Andjeunna njaoel' kiell ka etakoeli-koeli: "Batoer-batoer! gelll'a itoe tarendjo! aja 3 kapalaraloes pisan daratang ka dieu, oerang ajeuna bakal mareu­nang pagawean, ngoendj alan barang-barang eusina eta kapal­kapal !"

Djawabna eta koeli-koeli: "Ah, kadjeun teuing! sanadjanaja 3 kapal araloes oge, da boeroehan oel'ang mah gellningdjongdjon bae saeutik, taja pisan tambahna!"•Eta toean Anfredi hant{'m bae ngawaskeun kana eta 3 ka-pal sarta lila-lila andjeunna pek ngago)'owok bari s,"moe boe­ngaM' katjida: "Batoer-batoer! euleuh-euleuh! itoe 3 kapal teh

• geuning anoe kaoela tea, anoe bareto dipadjarkeun geus ka­leboeh !"

Omongna koeli-koeli bad 51'moe kal'aget: "Ah, Anfredi!• masing ati-ati, bisi kalao.! ,-'ngke silaing era orangan!"

Saoerna toean Anfredi: "Sobat, sobat! oelah salal'mpang,...kaoela ht-nteu samar kana eta 3 kapal, b\'n('1' pisan anoe ka­oeJa tea, da katara dina banderana. eta tetela bc1"ndera kaoela.

~ PNRI $ 80'''.'-''"

Page 44: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

20

maha pihand u u]eunana eia Kiai DoekoC'n, geus nampik ka­na apaparinna eLa istl'i 0 gih, hidji 1'adjoet e;,oetra anaeu ina .t 3000,-, ko ]anta1'an kamoerkaanana.

13,

l\10XJET 'GALA 'JIROEAN.

Dina hidji I~u\\' ung aja ababaraha ll10nj t eukeur ngalanjir an dj ung l'ndogna mta mad) na, lakoena kieu: hidjimonj t ngodokan kana dj"l'O paroeno-p eng, mi batoerna mo­nj t an > l' a na1'ampanan, Eta monj L ana ngodokanLea matana dip ureumkeun, k e tina ieuneun diseureud koen.lU' en an halil)!'r. "Jlimitina ngodok eta monjet kana djeropara ngj 0 n , m unang ago 1'0 nto I \'ndog njiroean djeungmadoena, toe] j. inn ditampanan koe monjet anoe edjen.

Dan ng ta monj t no-odokna paroengpo ng kadoea kalina,katang n ko hidji djalma, ano harita pinocdj e datang ka etat.'mpat er k ngala loeh. Eta monjet-monjet anoe naram­panan mad eta, he mng narend] aja djalma ngadeukeutan,g u\\at himt lalo mpat.an. Ari monjet anoe ngodokan paroeng­p 'ng i amah. djongdjon ba ht'nteu miloe locmpat, sababh"nt u n]ah "un, j n batoerna geu bi1'at laloempatan ieu­n un k djalma.

Barang a djalma nendjo kana akalna monjet kitoe, toe-I j ngad uk u an lalaoenan nampanan beubeunanganana etam nj . Ita ana ta monj t beub unanganana teh ditarampa­nan ko bat r-batoema ken h ba , djadi tonggoj bae ii.godokanpar no-p ng, meunang {'ndog njiroean djeung madoe saba­ba1'aha g 1'0 nto 1.

Lila ti lila ta u ina paroengpoeng geu beak, eta monjett I j ngabeuntakeun matana. Barang braj teh matana molo­tot, b ak karpp kaget arLa reuwa eunana, pedah aja djalmadi gigir unana, geuwat loempat gagantjangan naek kana loe­h'.> r kai bari disada oeak-ioek djeung roegah-regoh.

Eta djalma h -nteu barangparosea ka eta monjet, rnanehnatonggoj ba u urian sorangan akt'j-ak('jan bari ngomong

~ PNRI ~ ....,Pu._

Page 45: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

., . . 21

•sorangan kieu: "Eh, ki silah, mOll jet ! aing tarima katjida di-bebere i>ndog njiroean katoet madoena akitoe Jobana, di­doengakeun koe aing soepaja sia aJamt't!"

Geus kitoe eta djaJma toeJoej balik ka Ji'mboerna bari soekaboengah, pedah geus meunang rt·djl-·ki pamer monjet tea.Barang datang ka imahna, eta babawaanana dibikeun ka pa­madjikanana. Pamadjikanana mmja kieu: "Pa BioeJ, naha ieu('ndog njiroean teh bl,t al'l'mplek, hl'nteu weuteuh ngaga­ri>mbleg ?"

Djawab salakina: "leu j'ndog njiroean djcung mad b u­nang ngala monjet, Amboe Bio I!"

Barang eta pamadjikanana ngdeno-e omollgna alakina ki­toe, kageteun katjida, toeloe,i nanja deui, kieu: "Ih ~ na' k e­maha eta monjet teh, Rapa ioel?"

Tidinja galantang koe Bapak Dioel ditjal'itak un ti awalnl'pi ka achirna.

Barang pamadjikanana ngadenge kitoe, manehna eu eurianbari ngomong kieu: "Ih! eta bagdja Bapa Bi el, lwt meunangr('djt'ki gampang."

Omong salakina: "Enja kito . tatapi ta kabagdjaan kamiakitoe, ngadjadikeun ka1'oegianana monjet, abal wakto na

ngodokan paroengpoeng bari peureum. Eta p('rkara a1' ·abae reudjeung lakoe djalma, amang a-mang a no-alamp< h­keun pagawean matana ht'nteu dib untakeun "nja-t'nja, taok radjeun oge dibobodo koe babat eran!"

11

SOLDADOE SATIA.•Djaman Kangdjeng Soe oehof'nan apoleon I djoemt'lwng

Radja di nagara Parasman, dina dji'1'o hidji goedang obatmeh aja katjilakaan gl'de katjida. Ari tja1'itana kieu: Dinahidji waktoe aja 3 Opsir Para man saroemping ka eta goe­dang obat, dadakoe dipiwal'ang koe Djendral1l3 mal'ik a k....ajaanana dina dj ;1'0 eta goedang obat. Op ir-Op ir anoengadjaraga eta goedang obat. taja manahna timb 1'0 naon-

"6~ PNRJ~ _ •

Page 46: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

40

1'0 n. Talapi ko abab beub unanganana ngabegal teh ngana utik pi an, l' pa 1 r10dj i perak katoet rantena, doeit sa­utik dj ung ba 'ang ipat njam c bae, kapalana begal teh ka­jida pi 'an pana araneunana. Toeloej manehna ngomong

ki u bm'i ','rna amlwk: "Kami h"nteu pi'rtjaja pi an, jenmaran h lwnt u ma1'a\ya ba 'anO' anoe g,'de hargana atawad i loba, k e ]wrkara eta 0 pama maraneh ajeuna h"nteum 1" do it I u\\'ih loba atawa barang djaba ti ieu, geus tang-

mal" n'h baka1 dipal'a han!"E a anoe taI'oempak kar ta ,aro 0 mpahan, j n maranehna

lwnt u I)al'op;<. d ui ba1'ang-barang djeung doeit, kadjabaana p: 'u' dil'ampa tea,

Damng Impab11a b gal ngad 11ge kitoe, manehna morongobari ng-O'llOn,~ kieu: ., .. Tja ajcuna maran h 11I'pi kana wak­o 11a Pel h t >h, ta1'ampam n i u pe!()]' kami!"

Dal'i,1'l ngomong kitof' t h man hna 11gaw,'ngkang pestol-na kawas ano> <.trek m t I, tatapi h,'nt u koeng i pek, koea1: h .. ja hi 'ji djalma lalaki ana dina kal'eta ngomong kieu'a k'll ,11<1 beg-al: ,,1 u aw \\" , ma, ih l~ neh boga doeit, di­o mpoetk un dina dj,,1'o g,'lo ngna, kab hna aja J 100.-"

Baran,!! ta <1\\' \\' landjang ngadcnge kitoe, manehna nga­djl'rit k 1, wanino- kaget ,'a1'ta handeueul; boga doeit ngan. aki '-ki na, pik lin ngirim ka indo ngna, ajcuna kapaksak do dibik un ka ta kaJ)1l1a_ b gaL; -JUall€~H1a-teh-mani- nga-- - - - -­

----<!-gCIEg-a.J-Lillq--l-a-no~l~~ po poentj,'r,'ngan, amb,'k ka anoengab djakeun lea,

ang u, na eta kapala b O'al nampa doeit f 100.- ti etaaw \\' , l el j mal' ntah ka bato r-batoerna oepaja njaring­kah ka an e ala. Ari eta kareta djeung 4 djalma anoe ta­roempak t a, k,'bat nl"'1'O k un lampahna salta kabel\ rarepehba , t<lja ano wani un ngomong akl'mek-kt'mek atjan, tinakoe ka i un un,

Bal'ang ta kal' a' g U Iwpi kana tl'galan, kalocul' tina etaI uw LIng ano \\"'I'it t a, '"uta taja pikasal"mpangeun deui,g('l' kabeh pada ngar mong l'anle njararitakeun naon anoeg u kalampahan tadi t a, 0 mawonna eta aw we landjang,ano kapak, a mik un d citna 1(<.1 kapala begal t a, b ak kal'I'p1.5'ao- gorengna ka d 'alma anoe g LI ngabedjakeun ka kapalab <Tal a, di- "\) tl' LIn cljall"1a palo, tjo lika, 0"01' ng hate

* PNRI~ ..... _

Page 47: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

41

belang bajah, njilakakeun ka diri batoer. Tatapi eta djalmaanoe ditjarekan teh ngahephep bae dina djoeroe karcta, h0nteu \.ngadjawab sakemek-kemek atjan kana panjarekanana etaawewe teh, koe tina sl"moena geus roemasa dosa. Malah koebatoerna anoe doeaan deui oge, eta panjarekanana awewe tehdiharaminan bae, koe tina njata bener pangngambl"kna kitoeteh, salahna eta djalma.

Katjaritakeun barang eta kareta geus nl"pi ka nagara anoedidjoegdjoeg, eta djalma-djalma anoe taroempak taroeroentina kareta, arek laleumpang ma ing-ma ing samaksoed-mak­soedna.

Samemehna brl"ng papisah, djalma anoe ditjarekan koeawewe landjang teh ngomong kieu: "Sobat, ohat! oerangkoedoe ngaroetjap reboe-l'eboe soekoel' noehoen ka ieu njailandjang, pedah manehna geu noeloengan pati ka oerang,koe lantaran geus mikeull doeitna .f 100.- tea ka bega], sabab]amoen h0nteu kitoe, geu tangtoe oerang dipal'achan sok ko­mo-komo kaoe]a, lain ngan roegi leungit njawa bae, tatapikaoe]a katambah-tambah roegi doenja barana, abab dinadje1'o lapis badjoe, kaoela geus njoempoetkeun doeit hrtalobana f 25000.-

Pikeun ngaboeboengah hatena ieu njai ]andjang, soepajaoelah mesoem teuing boedina, pedah taja kikiriman ka kolot­kolotna, tah, ieu njai landjang! kaoela mere doeit .f 500.-,tatapi sampean koedoe djangdji, oelah sok kagantjanganteuing njarekan atawa ngahina ari ka babatoe1'an, oepamatatjan poegoeh dosana mah. Tah akitoe pepeling kaoela,poma koe sampean koedoe diingt-,tkeun salalawasna!"

Barina ngomong kitoe teh eta dja]ma njodorkeun doeitkertas p~ngadji .f 500.- ka eta awewe, toe]oej manehna ]eum­pang gagantjangan misah ti batoerna.

Sakoemaha pikageteunana djeung el'ana eta awewe ]an­djang, koe sakoe1' anoe maratja ieu boekoe oge tangtoe kama­1'aloem, hi\nteu pr·rloe pandjang ditjaritakeun deui.

~ PNRI ~ 80'''.'-''"

Page 48: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

P1TOELOEXGKA MOESOEH.

Djaman bah ula di naga1'a Rom kataradjang a alad ko­1'a, pi1'ang-pirang djalma anoe maraot geu h"nteu poegoeh

itoen cmana.Dina mang a ha1'it<:l aja hidji djalma oerang nagara sedjen.

njaoa ka nom ; a1'i oalik ka nag" ra geu peuting. Same­m h 1 t'pi ka imahna man hna ngara a bcuteungna nje1'i ka­tjida k k lia an arta 1 u lila to loej mitjeun diba1'enganko 0 >tah. d ud ul uanana para1'oek, kawa kataradjang kol ­ra. 1\:0 tina u t u kawawa g lIwat man hna leumpang ga­ganljang-an. moerol> kana hidji imah ana ht"'nteu djaoeh p'-'1'­11ahna. Dal'ang dalang. to 10 j manehna ngl·trokan pantonaeta imah. T Ll 1 rodjol ano boga imah leh mo kakeunl)anto. Darang b h t h katjida pi. an kaget. unana, abab h,·n­t uamar d ui j n an datan o leh moe.oehna, tatapi ko a­oao t la tc mo h t.eh kawa noe gl-'ring pajah, manehnat 'u nj< ngka g r ng. Ari no g"ring tea mah teu njahoeunj n a m hna. abab geu teu poegoeh deudeulellanana,t ']0 J njarita ka ano boga imah, jen manehna kata1'adjangk kaakit k Ira, m nta ditoeloengan, soepaja dibere mon­dok . ap utin hal·ita.

__ _ ---.l\:- -.J.ina_ano_~ _imah_Leh -dje.L'ma-bageur,had.e- ati,-­njaho j n I 1'1'1 e pi an toeto 10 ng ka aoe mellnang sang a)'a,man hna Iwnt u talangke d ui, t.oplo j hac lljadiakeun hidjikamcH' Ukelll" ngl'd"no- moe'o hna an e gpring tea. CeLIs ki-t ta ana pring 1 h do ry bae ng,'d"ng bari ado g-ladj,-·l'k tina g u hf'nt u bi a nahan kanj,-·rina. KabpnlTan noeboo-a imah t. h dj"lt'ma aja oge kanjahona kana oeroesan nga­1'a anan no g('ring djeung k< na 0 bar-oebaran aeutik-ellti­keun. anadjal1 njahoeun jen kolera teh sok tepa, manehnag u poho dika i un tina kawatiranana, to loej moesoehnateh digo g lng, dioebaran, tapi kalawan ati-ati katjida,no 1'0 tk un kana papatah doktor, soepaja oelah nt'pi ka tepa.

K tina hade pi an pangrawatanana priboemi, eta anoegl'ring t h ngara :. I1wnding ka akitna, to loej hee Libra pi­an. Barang manehna geus awatara djam lilana nja h~es,

~ 6PNRI ~__

Page 49: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

43

I]lanehna ngalilir, karasa beuteungna henteu pati nji"ri teu­ing sarta awakna karasa seger djeung tetendjoanana bengra .Manehna kaget katjida, sabab kakara njahoeun hal'ita, jen etaanoe ngagoegoeloeng ka manehna teh moesoehna ti babah ula.Koe tina kitoena manehna teh boga rasa-roemasa, pangtja­geurna tina panjakit anoe sakitoe parnana teh, koe lantaranditoeloengan koe moesoehna. Toeloej manehna tjeul'ik l'moanoe nalangsa pisan, sarta djangdji k8. eta moe 0 hna. 111 al­moal deui neundeun hate goreng ka manehna salala\\"a naroemingkang di alam doenja.

DOEA DOELOER.

Aja hidji djalma geus kolot boga :... anak lalaki geu bar ­djang, anoe saoerang ngaranna Si Oon, ano ao rang d Ul

Si Edja, teu kira-kira dipikaasihna, saban poe sok dipapata­han sagala lampah ana had, sangkan hariroepna moelo 'hl'nteu narandangan pantja-baja.

Dina hidji waktoe eta djalma bl'l·k gt'l'ing, beuki lila beukikatjida, toengtoengna manehna ngal'asa geu deuk ut kanaadjalna. Toeloej manehna ngomon o' kiell ka anak-anaknabali s('.moe nalangsa: "Baroedak! l'ehna bapa aj euna gl"ringpajah sarta ngarasa geu deukeut kana adjal, oepama bapageus euweuh di kieuna, pamenta bapa, papatjoean mal'aneh 0 ­

lah pis~ ngalampahkeun kagol'engan, koedoe t('ml'n-"'nk,"l kanagawe baris pangoepa djiwa. Bapa hl'nteu boga naon-naolleukeul' ninggalan ngan boga lahan sabahoe djeung ieu 2 kan­tong, eusina hidji-hidjina .f 500.-, koe maraneh koedoe di­teundeun hade-hade, oepama hl"nteu pprloe-pl'rloe mah, papa­tjoean oelah arek ditjotjeng-tjotjeng, djeung eta lahan ko doedigarap hade-hade, soepaja kaloear pangasilanana anadjansaeutik-eutikeun oge.

Heuleut 2 poe ti sal'ntas manehna mapatahan kitoe ka anakanakna, hos maot ditai'oengkoelan koe 2 anakna tea. Etaanak-anakna h'-'ntell kira-kira bae aro. ahellnana ditinggal

~ '6PNRI ~""''''''''

Page 50: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

l

mao ko bapana, g u ht'nteu aja papadana bae, kawant~

mal'an hna t h arasiheun pisan ka bapana.Banmg o'eu tal'api ngamoe1a am majit, toeloej eta Si

Oon dj ung i Edja baradami bab titinggal bapana. Omong­na i Oon: "Edja! ajeuna leuwih hade eta titinggal bapa teh

rang bagi do a I ae, kami abagian, maneh sabagian djeungdo it al'adj t < wang.'

Omon 'na i Ec1ja: ,.Ra a kami eta titinggal bapa leuwihhade diwcuteuhk un bae, sabab oepama dibagi-bagi mah tang­to Cl' h beak, dj uno' kami ingt't kana w\'welingna, anoe sa­kito a10 na tea."

mono'na i 0 11: "Dt'lwr omong-an maneh kitoe, tatapi:anadjan dibagi-bao'i o-e, ari hl·nt.eu dipake teu poegoeh mah,Iwnt u ~ljadi naon-naon!'

Ko ti11a ~i Oon keukeuh ngadjakna. Si Edja ngelehan ma­n h. to 10 j bae titinggal bapana t.eh dibagi doea.

Danlng i n geu nampa barang abagianana, mimiti111, n hna t h ng mba)' napso bae. meuli papakean anoe hara­cl ,arta mindt'ng: tjo tjoerak djeuno- sobat- obatna. Kanapaga\\' an anoe O'eu biasa di1ampahkeun saban poe, manehnaIt',' ha poho, da boga doeit akitoe 10\ ana" hanU'm bae roja1. ahan poe. Paga\\'ean 110'01ah tanah titinggal bapana, geust..1o 1 lwnteu dipiro ea, malah-malah lila ti lila mah eta tanaht h to 10ej J ae didjoeal, abab pangirana ta.1a pigoenaeunana

___ ngillah ---ianah-sa~lH-gkewok,lm--tfa-pe=tjape -bae;- eta --beuoelI--- -- -- -­nanganana moa] label.

Dina hidji waktoe i Oon lwpoengan adina bari ngomongki u: "Edja! hajoe oerang papatoengan meuli hidji {'lot lotre,

u.1! e oeganan oerang ajn bagdja diri meunang l't'dji'ki gl'-(

dc, koc 1antaran ngadoe."Djawabna i Edja: "Ah, 0011. 0 lah ditamboeh-tamboeh

teu p ego h docit titinggal bapa teh, bisi tereh beak taja t~a1­

dana !"Omongna i Oon: "Naha maneh bt·t mana dodo~ teuing!

diadjakan koe doeloer aloehocr un bH h0nteu daek. Kadjeunal'i maneh lwnleu ngaO'oegoe mah kana. akahajang kami, ka-nl~ bae rangan al'ek matjakal meuli hidji t'lot lotl'e."

angg usna ngomong kitoe i Oon toeloej indit bari oelat­na i'moe ba ud, pedah ht·nteu digoegoe ko" adina.

ePNRI ~""'P-

Page 51: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

45

J

. Heuleut saboelan ti waktoe hal'ita, Si Oon nt'poengan delliadina, bal'i mawa doeit loba ngaborojot dina djl>i'o sakoenasarta ngomong kieu: "Edja! geUl'a koe maneh ieu deuleu,kami boga doeit loba bellnang lotre tea. Bongan maneh h"nteudaek miloe papatoengan, lamoen daek mah tangtoe manehmeunang sapal'ona. Tatapi da djeung doeloel', kami hl'nteutega, heh ieu kami mere do it keur barangbeuli akahajangmaneh."

Omongna Si Edja: "Oon! kami hcnteu pI·doe dibel'e do itbeunang lotre, da kami ajeulla gClIs boga pagawean anoe mi ­ti. Kahajang kami, ajeuna maneh soepaja ngelll'elinan ngala­djoer napsoe, bisi lila-lila meunang tjilaka. anggo l' J lIwihhade ajeuna maneh neangan p8O'a\ 'can ana b·tt'p ba baripangoepa djiwa!"

Omongna Si Oon bal"i 1'1110 ambt·k: "Kacljeun, al'i maneh{'mboeng dibel'e mah! djellng kami nadjis teuing digawe, dakami geuning henteu boeroeng' mellnang doeit!"

Sanggeusna ngomong kitoe, leo bae manehna njingkah,bari baeud djami'doed sarta matana dl'lak-dt'Jek, pedah dititahneangan pagawean koe doeloerna.

Katjaritakeun heuleut 20 tahoen lilana ti \\"Clktoe IUll'ita, dinahidji poe aja hidji djalma leumpang koendangiteuk i i djalan,awakna koeroe, boeoekna geus tj l'toek-da\\'oek, papakeananaroedag-radig; lila-lila manehna gek dioek eureun dina isi dja­Ian deukeut imah gede.

Hlinteu koengsi lila torodjol aja hidji awe\\'e kaloear ti etaimah ka djalan. Manehna nendjo aja hidji djalma dioek di i idjalan, toeloej ditanja pokna: "Paman! keur naon aja di

•dinja ?"Djawabna eta djalma: "Heteu, njai! keur ngareureuhkeun

tj!lpe bae, entas leumpang djaoeh. Ari ieu imah aloe teh anoesaha njai ?"Eta awewe ngadjawab: "Kagoengan doenoengan koela, anoedjenenganana Kiai Edja!"

Barang eta djalma ngadenge kitoe, kageteun katjida, toe­loej manehna ngomong deui kieu: "Nji! tjoba oendjoekkel!,nka doenoengan njai, kaoela hajang t0pang djeung andjeunna,boga pibedjaeun anoe perloe."

~ PNRI $ 80'''.'-''"

Page 52: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

46

Ti dinja ta a\\'ewe toeloej a oep deui ka eta imah oendjoe­kan ka djo raganana. Henteu lila ta Kiai Edja ka loear tiimahna, njamp urk un ka djalma an dioek di sisi djalan tea.

Barango ret eta djalma nendjo ka Kiai Edja, toeloej tjeurik,l'mo an e nalang a pi an, bari ngomong kieu: "Edja! nahaman h g II phd ui ka doelo r maneh, anoe ngaran Oon?"

Banmg l\:iai . dja ngadeng kitoe, eug koe manehna di­llleup dicn\"C.l '-awa , bl't 'idik doeloema atoeh ngan gabroeg

ba dir nt k dikal moh ditjio man dj ung ditjeungtjeurikan,koe tina Inn\"C.min o' ono, g u 'akito lilana hi:,teu papanggih.~Ian hna hl'nt u njana ato ngtoeng b oek, ll't bi a pati'poengd Ul dj un lY do 10 ma, da I angirana manehna mah eta doeloer­na t h go U,' maoL ba ,k tina taja bedja-bedja atjan akitoeh ul> ulna. Hat na l\iai Edja katjida pi an ngangrl'sna, pedahd loerna akito 1'0 k akna datang ka djadi kokol'O. Ti wak­t harita ta n tl'tt'P tjitjing di do 10 ma, dira anan l'nja­,'nja l1l'n u aja kak ranganana, ari pagaweanana poerahmant an I agaw an an nteng-enteng, ka\\'antoe eta KiaiEdj" he rita djadi paUmi o'l'de, kaw-'ntar abar-darana toer soe­gih ko 1 tina tt'l11t'Jl-wt'kt·]na.

27.

DOEA OLDADOE 0 OBATA .

Dina hidji kamp ng aja doea djalma sosobatan, tapi ngank ur dina wakto 0 kan- oekan ba , ari dina waktoe kasoe­ahan mah ok tara iJito 10 ngan. Ko tina maranehna di kam­

p ngna lwnt u bari a m unang pagawean, anoe boeroehnatj k ep ditl'da aban poe, toeloej maranehna djaradi soldadoeada pada djandji, oepama aja oentoeno' alah aoerang, eta

ka ent ngan t h koedoe dibagi doea.Katjaritak un barang eta doea oldadoe ngamimitian mariloe

"p 'rang, Idad anoe a erang ieuneun pi an keuna koe pelor(ltawa m unang raheut koe p'dang. Koe tina kitoena ari areklY('r t h pl'ranO', t 1 ej bae manehna api-api g-'ling ngaring- •ko k di pamond kan di deukeut pangp'rangan. Eta kitoe bae

PNRI $ ..,., ..._...

Page 53: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

·.47

J

gawena, sarnangsa-rnang a aja anoe baris pitjilakaeun dinapangperangan rnanehna ok gegeringan. Al'i soldadoe sobat­na tea mah wani pisan rnadjoena perang, hf'nteu ieun koepatio Koe tina kitoena rnanehna teh diali>m pi an ko Op irna.

Bal'ang pi:'pel'angan geus eUl'eun, oldadoe- oldadoe kaidinanbaralik ka sakarnpoeng-karnpoengna.

Katjariiakeun soldado anoe wani tea, koe tina kagaO'aha­nana, koe Nagara dipanrin gandjal'an doeit f 300.-, tatapiobatna anoe mp!t'ntjing tea mah ht'nteu m unano' andjaran

naon-naon, da alilana pi;pt"rangan ngan wo ngk I ngaring­koek di pang ureunan ba, or -i oek njato tjadon.

Ti dinja eta doea soldadoe toeJoej baralik ka ll'mb ema. 01­dadoe anoe salilana gl'gl'l'ingan teh ngadao'o-daO' pamel'enaabagian, anoe geus didjangdj ikeun amemehna arindit pt'rang

tea, tatapi manehna w('leh bae hl'nteu dibere. l(itoe deui etasobatna anoe rneunang gandjaran tea, hl'nt u ngomong kitoekieu, api-api poho bae kana p(>rdjangdjianana tadi t h.

Barang eta doea oldadoe al'ek papi ah rna ing-rna ing ba­ralik ka imahna, oldadoe anoe ml'!I'ntjing teh ngomong kieu:"Sobat! naha ampean poho kana p-'rdjangdjian oerang ba­reto? Kapan geuning oerang teh geus djangdji, arnanO' a­mang a beubeunangan naon bae koedoe dihagi doea. lainkitoe ?"

Djawab batoerna: "Aeh l'nja kito , kaocla bl·t m h ba po­ho! Dina dji'ro pepI·rangan kaoela meunang doea roepa, njaeta, kahidji nampa doeit f 300.-, djeung kadoeana meunangopat raheut anoe parna. Oerang geus djangdji kab h baridibagi rata bab beubeunangan oel'ang. Ajeuna ano pangheu­lana kaoela arek ngabagikeun heula l'aheut ka samp an." Ba-

~

1'ina ngornong kitoe teh manehna e1'epet rnab·k pl'dang arekdikadekkeun ka sobatna.• Barang eta sobatna mendjo, jen obatna arek ngabagikeun

heula 1'aheut, gantjang rnanehna ngomong kieu: "Ih! oeparnakitoe pi'tana karep arnpean, kaoela h 'nteu pisan-pi an areknampa eta bagian raheut! eta doe it djeung opat rah ut kop,bae baris sampean, kaoela mah hi'nteu karooh!"

Barina ngornong kitoe teh bel' 'b,t manehna loempat nji~-

t kah ti batoerna, da ieun meunang bagian raheut.

~ -6PNRI ~__

Page 54: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

48

28.

PAMAl\'GGIH AKOE LEt.;\VIH ALOES.

Djaman baheula di nagara Afganistan aja hidji Radja gede,kagoengan tiloe poetra paml:'g -,t anoe bareng sapoe reudjeungdibabarkeunana. Eta tiloe poetra koe ramana katjida pisan di­pikaa ihna, koe tina adatna kabeh hade tara pisan njl:'sahkeunkana galih ramana.

Katjaritak un barang eta Uadja t u damang wales sartag u njamark un andj un bakal wapat, toeloej andjeunna nja­oer 10 trana tilo anana arta ngandika kieu: "Oedjang, kaka­'ih ama kabeh ~ am m h ama wapat, ama palaj nangtoekeunhula, aha ana bari pigantieun ama djoemt'\nl'ng Radja diiell nagara. ~Ian1l1eh oge geu njaraho, jen biasana anoe pi­k Ul1 ngacranti dj eml'l1l'ng nadja teh, nja eta poetra paml'gl'tano tjikalna. Maneh kabeh tiloean sal'oea nja oemoer hl'nteug -eh ~ap ---poe atjan djeung aroea dipikaasihna koe ama.Tatar i al'i n e koed djadi radja mah ngaganti ama ngan~ao 'ran O' ba ."

Ti dinja ta Uadja toeloej ngadjoengdjoengkeun panangana­na ana tl'ngl'n bal'i a aoeran kiell: "Geura l<oe maraneh ta­l' ndjo! i u ama nganggo hidji lelepen l'mas doekl·t sosotjan in­tl'n m e lika bo mi. Kabeh para Radja terah ama ti babaheulageu. pada ngaragl'm ieu lelepen, toeroen-toemoeroen n\"pi kaama pisano Tjarek tjaritaan, ieu lelepen oepama dipake koedjalma ana I antI' djocnwl1l'ng Radja, tjahajana tambah mon­tjorong, tatapi abalikna, oepama dipake koe djalma anoe hen­teu pato t djo nWlwng Uadja, eta tjahajana sok soer('m. Arikabalaj ama mah, ajeuna maraneh koedoe njaroba make ieulelepen, oepaja ama iasa oeninga, saha anoe pantes makena.Tatapi estoe handjakal pisan, ieu lelepen maneuh, henteu beu­nang dilaan tina ramo ama, sanadjan geus diakalan sababa­raha kali oge, w{'leh bae hl'nteu beunang. Koe tina kitoenaajeuna ama mariksa ka maraneh: "Oepama ama geus wapat,arek dikoemahakeun koe maranch eta lelepen teh?"

Saha-saha anoe bisa ngawangsoelan panghadena, geus tang­toe eta anoe baris mibanda ieu lelepen djeung djoemeneng Ra­dja ngaganti ama."

~j PNRI $ Ba'.'''._

Page 55: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

49.)

Pioendjoek poetrana anoe kahidji: "Doeh Go ti, Kang­dj1'ng rama! pisakochacun bac piI4'ba1'~ullana, 0 pami eta 1ele­pen anoe sakitoc moclj<lna dirt', ak. Koe mcu'hi eta abdi Da11'mbade n'-'da pitoclo ng k, Dold(ll' anoc pi] tf 1', :soepados n ukteuki'amo Kangdjl'ng Rama, malar eta 1(>le )ell h"nten aja kaki­1'anganana naon-naon toel'oen-toe110croen diag-I'm koe paraHadja tt'rah 1~e1llgcljl'ng nama s<lpapaosna,"

SaOel'l1C1 Radja bari me :tal', n.' ingp:oek: "Eta wallg:oelanoedjang kitoe had, tanda nga"',tl1p",oolan rellc1jeung pikirankaloear tina hate anoc \),.1" ~ih,"

Ti dinja poetrana anoe k, doea 0 ldJoekan kieu: "Doeh,Kangdjl'ng Rama! ahdi Dall'm h"n ('1. "'II'at t 'uing ningal, oe­pami ramo I\:angdjl'ng n<,ma ,mo" sal,itoe ll10eljana dongkapka diteukteuk. Langk(Ulg ,'ae abdi 1 all'm had marentah kakarml.. an bae, np;ii,il' eta lelepel t i1 a pm angan Kangcljl ngHama, soepado, eta lel('p<:'n t"1 as kaanggo ko' para TIadja t,-­J",h Kangdjl'J1g' nama : .. papaosna."

Radja ma takan. ill~'gO k cJ Ii bal'i lI,iaoer ki 'll; "Eta wang­soelan maneh kitoe, nan(bkeun akal hade, make ingl·tan anoeb"IlI'1' djellng nand: kelln h );,a ],C1njaah ka kolot."

Barang poetrana anoe k tiloe np:adang'oe hitoe, andjeunnaloemoengkoel bari ha oe]'<t11 'jeU: "Doeh. l\:angdjl'llg llama!<. bdi Dall'm 'g.trao· pl'ih. <Ii, ti a vit djll'V: luemingkang di aJamdoenja, 1'oa pisan ',I"p. an ,.,m','] g' micb111"1 ]'0 pi-l'oepi ka­1;0 sing.. n ka galih KCln~" j"ng: Han a, koe tina abdi J)all-111 ok,I'ring ngalampahkun tal. dj< k el110' <1\\'on, ~ II ng'gahing abdidal('m oelah bon \ 'ellltoen ncukt uk lullla • ng:g-ahota l'ang-­dj,'ng nama atanapi ng-ikij :~, La et, 10!c:!, 11 mlOe ,akitoe m<1.­tjetna alwnteuna tang-to. 111< tak J tjet kana panang-an ­sanadjan Ilgala~;]'agl.: lJj hl) loe ~alal11har tiIla ,'a1im Eang­djl'ng nama, abdi Dal"ll hl'ntcll \\ .Ultocn, tina bmJO",·t l'ocmaospan-go abdi D' I·'m g"Ia,' ka dl)(lnja : l' ·.ltna J'ang'djl'ng namaanoe ngaj oeg-a,

Tina eta abdi Dakm lwntcu k.. 1'ooh ko Iele )cn hidji. kadjeunwnteu gadoeh tjaha.ia, kala\\'an pirang'-pil'ang kctbingahaneta lelcpen c1itjandak koc rm gdjl·nr.' nama ka ko 1',"

Ba1'ang R.adja ngadangoe sa C1 poetrana anoe :mtiloe kitoE:;'toeloej andj emma ngarangkocl h, eta poetrcllla bari imoetdjeung tjoemalimba tjisotjana "arta IH!:andiha kieu: "Oedjang,

Page 56: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

50l

kaka ih ama! eta wangsoelan maneh kitoe, ama tjotjog kabina-bina, tanda manen djalma handap-asor sarta boga rasa-roemaSanjaho hade-gorengna awak maneh pribadi. Djalma anoe njahoarta ngara a ka alahanana awakna Oloangan, eta geus tang­

to alilana man hna neangan akal baris nambah-nambah ka­madjo an dirina kana ipat ngadjalankeun kahadean. Koelwrkara ta nja maneh aj una anoe djoemeneng Radja di ieunagal'a ngaganti ama.'

29

GOE TI ALLAH SALILANA NGARAKSAKA MAHLOEl\:NA.

Di d ,'a Tjibatek aja hidji djalma miskin ngaranna Ardja,pagaw anana t ekang ngoentaj, nja teu woedoe oge beubeu­naneranana digawe teh tjoekoep diU'da saban poe koe manehnadj un er aanak-bodjona. E"oe tina btoena manehna teh moedjipirang--pirang oekoel' ka Goe ti Allah, pedah dipaparinanl'1'(lj\·ki ,ahan poe, malah man hnH bi a oge neunrleun doeit.. a]'( pia-r epia un.

Dina hidji ",akto manehna kataradjang n.kri panon artalila ti lila J uki katjida bae; atoeh njieun tambangna teh go­r ng pi an, l1l'pi ka didjoealna QO'e arang-arang pajoe, koe tinam h h\'nteu beunang dipak .

Katjaritc k un lila ti lila ko tina man hna geus meh henteuhi a digmY , katjida pi, an balang akna kakoerangan sandang­pangan, to ngtoengna do it t toengkoesanana teh geus mehb ak, 1\0 tina diU·da saban poe, tatapi sanadjan kitoe ogehat na Ardja beuld tambah-tambah manteng njoehoenlteunpito 10 ng ka Goesti Allah, soepaja gantjang dipaparinan tja­geul' d ui tina panjakitna.

Dina hidji waktoe mang ana Ardja djeung anak-bodjonf"lngarario ng di boeroean di hareupeun imahna dina sahanda­~eun tangkal nangka, manehna ngomong kieu ka pamadjika­nana: "Koemaha ajeuna oerang nja pip[·taeun, geus h['nteuhoga naon-Ilaon djoealeun?"

~ PNRI $ ....._

o

Page 57: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

••

51

.Omong parnadjikanana: "Enja, kaoela ogc soesah katjida,-" ti tadi ngadagangkeun nallgka ngora asiki, tatapi wt'leh bae

taja anoe rneuli, koe tina sapotong geu boeroek."Barang Ardja keur ngornong bab karnalaratan djeung ka­

soesahan, ti loehoer tangkal nangka aja hidji rnanoek gagakragrag ka hareupeullana, abroeg-abroegan djeung kokosehansarta h0nteu lila toeloej paeh.

Ardja djeung saanak-bodjona karageteun pi 'an, barangnarendjo kalakoeanana gagak kitoe teh. Toeloej eta bangkegagak koe parnadjikanana ditjokot bari dioclak-ilik. Pama­djikanana beuki tarnbah bae kageteunana, abab rnanehnanendjo dina dj(>ro soeng-oetna ta gagak b(,t aja ano herang­herang saroepa rante I'mas. Geuwat koe manehna dibdot di­kaloearkeull. Eta rante l'rna panc1jang pisan arta aloes ka­tjida, rnalah aja gagantelna intl'1l gl'de,' ijahajana montjoronggoegoerilapan rnatak erab.

Ti dinja eta rante l'ma ko Ardja toeloej disalabal'keun, Iwn­teu lila geus aja anoe ngakoe, nja eta hidj i djalma beullgharkarnashoerkeun balabah rl' l'P toetoeloeng ka sakoer anoerniskin. Koe eta anoe beunghar Ardja diboeroehan doeit lobnpisan, datallg ka tjoekoep dipake meuli tl'U'da un djeung pa­pakean salilana mallehlla gt'ring njt'l'i panon.

Sal'ntasna Ardja tjageur deui tina kasakitna, l\Oc <.lnoebeunghar teh dipasrahan awah abahoe ncngah saban-sabantahoen; lila ti lila rnanehna djadi kokolotna anoe b unghartea, koe tina katara hade kalakoeanana ok tara ngarah-nga­rinah redjt'ki batoer, toengtoengna djadi djalma tjoeko p toerkaloeloetan koe baraja-barajana salalawa na.

Saha-s:W'ta djalrna anoe toehoe esto ngalakonan gawc djeungsalilana rnanteng tjengeng eling ka Goesti Allah, geu tangtoeawal ahir Goesti Allah rnaparinan pitoeloeng ka rnanehna.

••

30

ANOE PINTER KABALINGER.

Dina djero hidji nagara g-'de, aja hidji djalrna ngarannaKiai Goenawan, karnashoerkeun sabar-tawl'kal sabarang larn-

~ PNRI ~ ......_

Page 58: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

50to

kaka ih ama! eta wangsoelan maneh kitoe, ama tjotjog kabina-bina, tanda manen djalma handap-asor salta boga rasa-roemaSanjaho hade-gorengna awak maneh pl'ibadi. Djalma anoe njahoada ngara a ka alahanana awakna Ol"angan, eta geus tang­

to alilana man hna neangan akal baris nambah-nambah ka­madjo an dirina kana ipat ngadjalankeun kahadean. Koe}Wrkal'a ta, nja man h aj una anoe djoemeneng Radja di ieunagal'a ngaganti ama.'

29

GOE TI ALLAH SALILANA GARAKSAKA MAHLOEI~NA.

Di de. a Tjibatek aja hidji djalma miskin ngaranna Ardja,paO'aw ~nana t kang ngoentaj, nja teu woedoe oge beubeu­nanganana dio'awe ieh tjoek ep diU·da aban poe koe manehnadj uno- aanak-bodjona. }~oe tina btoena manehna teh moedjipmmg-pil'ang oek el' ka Goe ti Allah, pedah dipaparinanl"l'djl'ki sahan poe, malah man hna bi. a oge neundeun doeit.. al'O pia-r epia un.

Dina hidji wakto manelma katal'adjang n.kri panon sartalila ti lila b uki katjida bae; atoeh njieun tambangna teh go­r no- pi an, lwpi ka didjoealna oO'e arang-arang pajoe, koe tinam h lwnteu beunang dipak .

Katjaritak un lila ti lila ko tina manehna geus meh henteubi a digmYe, katjida pi. an balang akna kakoerangan sandang­pangan, to ngtoengna do it to toengkoesanana teh geus mehb ak, k tina diU·da saban poe, tatapi sanadjan kitoe ogehatena Ardja b uki tambah-tambah mantl'ng njoehoenlteunpito 10 ng ka Goesti Allah, soepaja gantjang dipaparinan tja­gem' d ui tina panjakitna.

Dina hidj i waktoe mang ana Al'dja djeung anak-bodjonl1ngarario ng di boel'oean di hareupeun imahna dina sahanda­~ un tangkal nangka, manehna ngomong kieu ka pamadjika­nana: "Koemaha ajeuna oerang nja pipHaeun, gells h['nteuhoga naon-naon djo alelln?"

L

Page 59: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

•51

• Omong pamadj ikanan<l: "Enj a, kaoela oge soesah katj ida,.-I ti tadi ngadagangkeun nangka ngora asiki, tatapi wl'leh bac

taja anoe meuli, koe tina sapotong geu boeroek."Barang Ardja keur ngomong bab kamalaratan djeung ka­

soesahan, ti loehoel' tangkal nangka aja hidji manoek gagakragrag' ka hareupeunana, abroeg-abroegan djeung koko ehansarta henten lila toeloej paeh.

Ardja djeung saanak-bodjona karageteun pi '<1n, barangnarendjo kalakoeanana gagak kitoe teh. Toeloej eta bangkegagak koe pamadjikanana ditjokot bari dioclak-ilik. Pama­djikanana beuki tambah bae kageteunana, abab manehnanendjo dina djero soeng-oetna ta gagak bH aja ano herang­herang saroepa rante ('mas. Geuwat koe manehna dibi'tot di­kaloearkeun. Eta rante ('ma pandjang pisan al'ta aloes ka­tjida, malah aja gagantelna intl'n gl'de,' tjahajana montjol'onggoegoerilapan matak erab.

Ti dinja eta rante l'ma ko Ardja toeloej disalabarkeun IWIl­

teu lila geus aja anoe ngakoe, lIja eta hidji djalma beunghal'kamashoel'keun balabah rl' t·p toetoeloeng ka sakoer anoemiskin. Koe eta anoe bennghar Ardja diboeroehan doeit lobapisan, datang ka tjoeko p dipake meuli ti,lt'da un djeung pa­pakean salilana manehna gl'ring njt'l'i panon.

Sat'ntasna Al'dja tjageur deui tina ka akitna, lwe ::llloebeunghal' teh dipasrahan sawah sabahoe nengah saban- abantahoen; lila ti lila manchna djadi kokolotna anoe b unghartea, koe tina katara hade kalakoeanana ok tara ngarah-nga­rinah redjl'ki batoer, toengtoengna djadi djalma tjoeko p toel'kaloeloetan koe baraja-barajana salalawa na.Saha-s~a djalma anoe toehoe e to ngalakonan gawe djeung

salilana mantcng tjengeng eling ka Goesti Allah, geus tangtoeawal ahil' Goesti Allah maparinan pitoeloeng ka manehna.

••

30

ANOE PINTER KABALI GER.

Dina djero hidji nagara gede, aja hidji djalma ngarannaKiai Goenawan, kamashoerkeun sabar-tawekal sabarang lam-

Page 60: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

I I-jed ~o '11',­

J«1 n<l ra J'i.lna C'

kabing-Ol'llg, nh ng-ho ,j"I1g' c1j enlal-

• n5, ~·n Kiai ena \"C:ln :hH?( a •• kilo' l,'gl'pna'?",lpu k da an, k l.>ibit,

rao'a llJ' va 1" <.~(ti Allah,djao h, njoran'..;

,,\" u ~ ,'tndl kaUf a ]'(l( g"l ka--"0 ,lin£!, Dj Ul.go clcui

'adjoeal

1 o~,'()h katj ida ka ko daI <. 1 1" 1 ba' u'udjcunp: I'olda kc-

e Ilg-g U. . i to • elL (i.wan Inu I .. 'u: u 'i'lll. h" la

r?iai (,e 1'( \'an tea.

r An Kial 'lItlle'. n, 1 ()hat' IrCLl.: al11. r I ja po ah,

Ill<

It'u\\' 'Ul gh \\'allt<

Baran "

~ PNRI~__

Page 61: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

53

•dj('ntoel lir djalma owah ba'. Toengto ngnCl to 10 j ba) ma-n~hna mantjal cta I'o"da anoc kt'dj ng t a, . ('eljana ar k -agan-

Jtjangan balik ka nagal'ana. tatapi eta koeda I umpangna ram-poeal-ramp 01 arta Iwnteu kao l' bala tikl-eli'PO k. Ko tinakitocna Kiai (;oenawC:1n toc o"j ba toel'oen tina 10 hoor ko da,~a ab karoenjaeun, p k cta ko >da teh ken anelma ditocno--tocn lwpi ka d.kl'o nagara.

Barang lwpi k, na djalan pal'apatan, (' a k( da t h mogok,lwnt u dackeun no toerl'eun ka manchna, 'anadj n dihantt'l11dibl·bi·tot oge tamban k dalina. no-aho ntt·d ba bari 0 fTc be .Koe tina Kiai Go nawan gel!. beak akalna sangkan ladjonoengto nna eta koeda toclo.i baC' ta koeda t h dikt'ntjar­keun b<. ri ngomong kiclI: "Pck,. ia aj una akart'p-karppg ura Icumpang, ari Imbo ng dib,1\\"C:l ka imah aing mah!"

Eta ko da sanggcu na dihntj<'lI'k lin, to Jocj I lim pangdocgla-digleu, ditoetoerkcun ko Kiai Go na wan, 'abab ma­nchna hajangclll1 njah , kamana k,ll't'pna ta koeda. Lila-lilata ko da njimpang kana djalan djadjahan, tt 1'0 leumpang-

ngaliwat . ababaraha p ngk lan, toengto ngn<.t p -k njimp<.ulp:kana hidji pakaran ran It,o-a djcung aja hidji imah g,·cle n wYi­girkeun gf'dogan 1\0 cia .

Barango datang ka di lja, Kiai Go nawan kagcteun katjicla.sabab di eta g('d gan, njampak kocclana aJl') \ dito k urkellntea. Et<.t ko da lmrallg ret nendjo ka manchnH, toc10ej !i 'adahihi('m sal'ta St' ('gor, "'mo' bo ngah papanggih deui dj lingdocnoenganana.

Katjaritakclln banlng eta koeda clisacla hihit'm, anoc boo-aimah kaloeal'. ~lall hna kag t'tl.! L tjida. baran(Y r t n ndjoka Kiai Go na nm teh, abab ajclIna kabito r katjoelika<. nanageu tangtoe manchna bakal m lInallg tjilaka.

Ti dinja Kiai Go na\\'an ngOl11ong ki u ka all e boga imah:"Solilat! ieu kao la ma l'ahkeun ko da k,lgocngan amp an,

• edas bae aja he e pisan ditocnoto 'nna, tjatjakan 0 pama koekaoela lwnteu dileupaskeun mah, ta koeda amp an hamodaek un I umpang; hadcna be. c i u kO'da t h bl·t bag Ul' njahot i gt'doganana s rang-an, ato h kao la t h ngan \\"oellgko I no '­toerkeun bae, nja Jwpi ka di lJ pi an. Aj una kao la nj I 'h­keun i u kocda amp <. n, dj ung k d, kao >Ia anoe dito mpa­kan koe amp an, ajeuna ko ka la arek dibaw<l balik."

~ 6PNRI ~""'''._

Page 62: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

1l

:all rg"l'llSnt.l nO'Olllong kitoc, to !c)('j lllan hna ngaloeark ~n

k(,c<!alla til a g"l-dogan, amem 'hna tjlak ditoempakan, man h- •n't ng"( mongo d ui h,u ka ta djalma: "Aeh, meh ba kaoelapoho. kao la ajcuna m nta boer hanana no ngto n ko da.amp 'c n ,aki djao hna, lobana lah ko rang ti f 2.-"

Eta ano' boga imah. tina g u. 1'0 ma a dosa, hl"nteu ngo­\lJongo ak.-m 'k-k.-m k at jan, p k tae ngodok ak na njokot<I. ('it :2.- :arta to 10 j dibik Ull ka Kiai Goenawan.

Dal'c ng Kiai Go na\\'an r U' nampa eta do it, tjlak to '111­

I ak k()('<!cl \)ari I.>oengah pisan pikil'l1a, pedah ko dana ano'dipikaujaah t 'h kapimilik d ni, t r nampa doeit f 2.­b) 1'0 'han nocn ·to 'Il ko da )Jt'gan . t a.

T ~ )1.\ T.

(

Page 63: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

•• EUSINA lEU BOEKOE.

1. Boeboeka. . .2. Boedak mabok oedoed.3. Boedak agoel. .4. Boedak p 1 kik. .5. Kiai Doekoen anoe satia.6. Tjarita anoe ngala laoek.7. Gadjah lindeuk. . . . . . .

Toetoeloeng leul utikan meunang babal - g'd .9. Djalma tj tjel. . . . .

10. • iii bale. . . . . . .11. ...Toe beunghar tapi koret.12. Kiai Doekoen moerka.13. Monjet ngala njiroean.14. Soldadoe satia. . . .16. Kalako an r ep male.16. Boedjang ana ::;atia .17. Djalma houo . . . .18. Boedak pinter . . .19. Moeriu akola anoe g de wadoel.20. jaah ka moe oeh21. Njiksa ato .22. Ra a mokaha . . . . . .23. Dododja g~de . . . . . .24. Oelah ro oeh uing mojok .26. Pitoeloengna moesoeh . . .26. Doea uoeloer . . . . . .27. Doea soldadoe 0 obatan . .28. Pamanggih anoe leuwih aloe29. Goesti Allah salilana ngaraksa ka mahlo kna .30. Anoe 'pinter kabaling~r. . . . . . . . .

*- -6PNRJ ~__

Katja1134;)

101112131612021:..4'r~t>27~

2.303",34353942434645051

Page 64: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala
Page 65: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

)

Page 66: DRCRXFRJJt:::~~H€¦ · di sakola. Pamoega-moega kami ka Coe ti Allah b Ul'ang djeung peuting taju deui, soepaja maraneh dipaparinan lang sal' pikir, daraek noengtoet diadjar sagala

"."

,

•II:•i

.................................................· .•••s••••••••..••......•:•..•••••..•••••I•:•••••••• ..• ..• •.. ..

•.. •.. ..• .. ..• .... .... ..• .... •• .... . ..• ..• .... .... •.. •• •• •.. •.. •.. .... •• •.. .... .... •.. •.. •.. .... ••• ..• •.. .... .... •.. ......••a•

<