Mi'kmaq

Ekanor V. Johnson

Masltr of Arts in Atlantic Canada Studies

Saint Mary's University

t 'o |i \r ip h l b> Eleanor V. Johnson, 1992

April 27, 1992

S iç n . i iu ic s o t I t o m m i l d c :

M of Camdanaîwwrt'

lUi C\nv*l.»

Acqi fief*s»Kïfthfeo^^DhiC Services 0 rar*ch. 36 Weam( on SSwt on*M rw»f«KtflOSM

DfwlKsi **s arqtwmoes m tit’s services

I I » "

iTn.viv.1K1Al<V4

The author has granted an Irrevocable non-excluslve licence allowing the Natonai Library of Canada to reproduce, loan, disbibute or sell TOples of his/fwr thesis by any means and in any form or foimat, making tills thesis available to Interested l^rsons.

L’auteur a accordé une licence irremeable el non exclusive permettant à la Bibliothèque nationale du Canada de reproduire, prêter, distribuer ou vendre des copies de sa thèse de quelque manière et sous quelque forme que ce soit pour mettre des exemplaires de cette thèse à la disposition des personnes intéressées.

The author retains ownership of ttw ^ jy rfg h t in h is /tw thesis. Neitfw the thesW nw substantial extrack from it may be printed or r^ w w k e reproduced witiiout his/her permisston.

L’auteur (mnserve la propriété du droit d’auteur qui protège s a thèse. Ni la thèse ni des extraits substantiels de celle-ci nedoivent être imprimés ouautrement reproduits sans son autwisation.

ISBN 0-315 90959 5

Canada

Mi'kmaq

ABSTRACT

of aMaster's Thesis

titled

MFKMAQ

byEleanor V. Johnson

Sidsmitted to the Atlantic Canada Studies Programme

27 April 1992

Abstract prepared by

i^. Harold McGee Anthropology Department

Saint Mary's University 31 May 1994

AIKTRACT - MI'KMAQ • ENanof V. Jo h fw m • 27 April 1992PrepwGd by Dr Harold McGoo

Not© This Abstra^ is based upor> on E ngli^ language proposal fc^ the (Msis prepared by Etesn<x V Jc^nson on 6 November 1 9 ^ and upon <xal materials presented dtffing the cfefence of the thesis in April of 1992. The wording is Ms. johnscn 's unless indicated by the use of brackets.

Mi'kmaq tribal œ nsckxjsness is an iN w ent trait of the Mi'kmaq peq jle to « j ^ t ant to swviim m the twentieth centuy The Mi'kmsg have in their tribal makeLg an uniqtÆ ËüJitity to face adversity btkS endure with no drastic d ianges to their wwkJ view. This uniqw ability stems frœn the values and rw m s the Mi'kmaq expness wKi æ S w e to in ew-'fyday exislwice

Esteem fcx" elders, ^ranng and Oîop^rattwi, respect for rr«m arxi nature were the tnfierent i^ l i t te s of tribal consciousrmss, and they are still tne prevalertt rdw æaehstics of the Mi’kmaq Nation today (Non-Mi'kmaq scholars have inadequately ejqjlwed and refx^ed upon the ctwx^pt of tribal ccmsciousrwss It is the aim of this thesis to present (he fimdamentals of this tntiat consciousr^ss as an endwing paradigm for living that is still employed by the Mi'kmaq people.]

(Because much of the essence of a cultwe is to bQ fcHjnd in its lan^jage, this tlwsis is written m Mi'kmaq. English is an ot^ea-orieited language where rwuns Fxedominate in speech On ttw other haid , M ilm ^ is verb-oriented and « rghasizes relationsNps, and states of t^ing, rather ttw i things. Therefore, to fully understand M i'km ^ w old v ^ . the language of disctxirse m u^ be Mi’kmaq. Also, tk© sotaoes of authority for the knowledge presented here ffl'e the elders of the Mi’kmaq r©timi wtx» live in ttie district of U n ^ ’kik (Cape Breton). As a omsequerrce, interviews form the core of resource materials ]

(Ttie topics discussed in the thesis cover topics of governance, family life, belief systems, economy, nwdicine, science, and leisure activities. However, these topics are not isolated a s they must be in English discourse, ffl’e integrated inlo a single narrative, as they stxuild be in Mrkmaq I urge the non-Mi’kmaq person to learn my la n g u a ^ so that I can share this knowledge with you in a meaningful manr©r.]

Muk eyknuk Nikani % *kaslke%% ew. Kisiku'k tetu^j iiin nutatitik.

Ulcanor V. JolinsiMi

Mi'kfnaq

April 27, W 2

Kis rn iknek te 'sik l Se't A'newlmkl pemiaql mKsoqo wla w i'katlks kisi mawi wi'km. KJikeptin Alexander Denny ctli nsHnapuknep Potlotek ta n tewji nuta'q Lnn'k klo’tmnew ta n teU Lnuwultijik aqq mlki maliaptminew Inucy koqoey. KJikeptin telnep nuta'q maw wi’kmnew ta n teli inuwulti’k aqq kn^annaq Innwi'sultinew mita nekmowkw siawa'taq wla Mawio'mi. N uta'jik f a n pem kina'm asultijik aqq ta n pem a'tu 'tij kina’matlnewey maw wi'kmnew I'nuey koqoey m ita mu nike' maliaptmuwk pukwelk koqoey ksika'sitew. Kikmanaqkisikti'kpemkaqiejik, aqqta'n wla koqoey nenmi'lij.

M i'kamaq ta n te lo 'lt i’tij nekmowkw a ttim k wen a'tukwetew aqq katu wi'kmin klusuaqnn. Ta n Mi'kamaq telo 'titij nuta'q maw wi'kasin kwlaman knijannaq kisi klo'taq t a ’n tli lnuwultijik. Wlaa’tukwaqnwejiaqMikma'ki. Pukwelk we n kW ajK^nmuwit. Mu nuta'nuk wen m ita kejitutlj ta n wenik welaTloq.

Keta a'takowtüoq ta n Mi'kamaq telilau'woitrti'J aqq teli Inulta'saltiJ. Mi'kamaq nekmowkw tel ketlam sltftsultljik msH koqoey klw to 'qa’sik wla wskltqamn weja’tekem k wen weskwljlnttlt

mi'soqo kaqiej. Te's tepknuaet ajiet te's pUna'aik wskltqamn kutey nike ika'q siwkw na poqji imskasneta'JIk nipl'Jk aqq wasuekl. Waisisk poq|i penatmn'tijlk. App wskltqamn poq|i mimaju’aq. Jipjl'Jk aqq waisisk tnkwia't^ik. Nike' a i^ wsUtqamu poqji nivra'sik aqq mita na'ku'set poqji mlklkinat.

Mi'kamaq nekmowkw kejitu'tij wskltqamn ta n tela sik aqq wije'wmi’tij. Amskwes na kqjjinaqi'k i" qjiwsultlpni’k eUa'jik ta n maw kelu'kw ekwitamtimk kisna etU ktantekemk. Kejitu'tip ta n tewji nuta'q mu kaqi ktananew kisna kaqi kwitamalanew waisisk kisna mime'jk ta n weskewita’tij mita tiikina'muksit wen nenmn tan tijlw poqji kiklaslaq mijipjewey.

Kiskttk Mi'kamaq ne'kayiw newte tell ktlamskasnltyik miamuj jlko’tmn ta n tel we’wnm wskltqamn. Mita pasik anko'tmn k aqq p a ^ euqatn'si*k mn na wen we kl alsntmnk wla wsitqamu.

Mi'kamaq nekmowkw teli ktWuMitaaWtyik miar qj kikma j apoqnmat we# tekemk my^#weyiktnk, tapsnniktnK snlieweyiktnk. Aqq metueli wen ikq|aa malt mawita'Jik aqq

apoqnmatuUyik. Ma ta ’pu wen anki'taslk ta n tnjiw o'pltesk koqoey, wtkma*^ apoqnmuwan. Ta'n pasik tctt llcn toqo nuta’n apoqnmasuti na maintes. Mi'kamaq app na kcsite 'tm rtij ta n te tttl a k u tn l t i 'j k e sa la 't i j i m lju a 'ji 'jk aqq k is ik u 'k kekm lta'lm a'tyi. Kisiku'k nekmowkw pema’tu 'tij pikwelk I'nuey koqoey. Wen wniskamijewliiji mekite Imqji aqq ketlamsitimji. Msit wen m ekitetm atl wen wukmi'enü kisna kijneml mita nekm mawi wulmitoq aqq mawi askate iket Nekm m iju a 'j i 'j ik nu ji iiu m aji aqq keleiw aji Keskelmityiwuji'jk aqq wejinketoqik. Nukml’ na nekm mawnaji wikma aqq nqji Iiumaji. Nekm kis lita'suwalut ta n pasik tele k aqq ta n pasik ketu tliaq.

M i'kam aq nekm owkw sa ’q k i 's wla nekm owey majukwatroi'tij aqq na weji mekite Ima titi Se't A'nal mita Niskam kijue'ml aqq nisikwi’skw.

Ne wt kaqi Nipiali^utmank na Pestle wa ltimk. Wla nekmowey sa 'q ki's L 'nu'k ewe'mi'tij. Meknasikl wisunn te 'sikl newtiska'q jel ta pu tujiw te ’s wen newte na'kwek nekm pestie'wa'Iut. Anmkwes na mimajuinu'k elta'tipn wenjikttoml ta n wen pestle w alu t tq)iw mijipjewey aqq klqjjiewey wen ela 'tup. Na meluij am alkaltultijik aqq mytsuKyik* App kUk na'kwek app iHluey pestle*walut mi'soqo m ita wisunn kaqiaq. Kiskuk nike m insajuinu'k ta n pestle*TO*lqjik mawi tajlk aqq wi'kupaJtultlmk, E'pijik

etoqta'tijik aqq mijipjewey ela'tu'tJÜ ta 'a etJ pestle'wa'Itimk. Ne'kayiw wisunn mekenasikl aqq pestle w alqjlk kisiku'k. Amalkaltimk aqq raljisultimk tqjiw ta 'n pestle’wa'li^ik wikmqjik. tujiw IknmutI klqjjleweymual telaltm l'tiU wasuek aqq tclimut wen."Wla ktwasuckm pejl apu’sk ktansale'witm wjit esapo'nuk na'kwekm".

Te's piiueT wisunn mekenasikl kwlaman kisiku'k kaqi pestie’wa'laten wutank. Pikwelk wen eyklk wla pestle wa ltimk mita Mi'kamaq kisiku'k kepmlte'lma tijl.

Ne wt kaqi per»tle 'waTtimk na kesik mesnslk poqji pastek wastew aqq mkumi kelu'kw. M ijua'ji'jk aqq nu tq ty ik alio qsa tijik aqq allpkum ultljlk . PIkwelkik j l ’nm uk kate ka tijik aqq wesuwutktita'tiji mimjek. Ta'n t^jlw m eketa'tij kata na pikwelk wen wlssukwatl katewapuT kisna pkwasaw elia’tiji. Nekmowkw na epipnalpjik ta 'n tqjiw kaqi piasi'tij. Nkma'ji'j taml piskwa n na ki's katewapu 1 kisna pkwasaq et! wissukwa'tiji aqq lu'sknlkn.

Ta'n tpjlw Apuknqjit piskwa t na M i'kam aq e s m a 't l t l aqq nespitawaqt ma’tij& mu aptaqna'tinew aqq ku'Jultinew . P lw tlkn jrp wen ela'toql Wpuktnk tqjiw nespialasutmat. Mn na nuku j^ k y e ’nuk inaltikle *wimk. Ta'n tqjlw maUlkle*wfank na Mi'kamaq

waltesta’tyik. Kfd sa'q Mi'kamaq waltesta'tyik.

Na' nike' ketu aknutm ta 'n teli sue) kisi ntu 'kip ta 'n teli w altestam k. Kaplno'l aqq p a 'tlia 'sk weji k s ik a 'lu 'tis waltesta'tim k mita Mi'kamaq wejl ksika la tipni. Kaplno'l nekm weji ksika'toqip ta 'n te sik koqoey I'nuey mita qjipjutkip kW kiwaska'lan inn k. Pa'tlia'sk nekmowkw mu kesatimi'tikip waltesta'timk» m ltakislkuo'pne'slijikwte'piterak. Mi’kamaq na alasntmewinu’k aqq wla papuaqn milita'tij mu weltenuk wjit pa 'tlia 'sk . Na te le ’ksip pukwel naqa'taslk ip aqq waltestaqnn koqkwa'tasiksipn. Katu nike kiskuk app mimqjuinu'k fK»q|i waltesta'tijik mita nike mu pa'tlia'sk teli ankaptm i'tik waltestamk kutey nike' o pla tekemk. Ke'sk mna'qkisi a'tukwatmn waltesta'timk nuta'q kinu’tmasultinew ta 'n telitasik waltestaqn aqq kltmaqnk

Mu pukweluk wen nataw itoq w altestaqnn ka tu kisikuo po q JijiPo’lo'q mawi ntawito'ql. Nekmaq teluet nut a t wen kmu'j ta 'n metuina'q. Mqoqt to q mawi klu'kw. Wla na nekmowey l'nu 'k teluitm i tij wnijklkml stoqn. Wla kmu'j mu newte elikuwa nuk. Katu mu we jitu n tetfmqik Mqoqt kisi we'wtew wikpi app nekmowey metuina'q. Ne wt kmu'jm we'jittt'n na tq)iw Ua'kittu'n mi sw%o tlki'k (16"/14"/ S'O* Na nike wla kmu'j kiwto'qismn aqq walnoqsimn. Kaqi I s n ^ . na ekwya'tu n salaweyapuiktuk aqq wejaqma tu n newtikiskik mi'soqo kaqi ejikl km a'tu 'n sismoqnewapu.

Na nike' kmn j iWWn * e kayiw tetpaqi amintek, ewe'wmn waqn teluisik tla'knipw. Mu naqam asianuk wla nekm owey m ita wWteataqno q miamqj tetpaqi klwto’qlplt poqasutley aqq te tp aq i pase k. Ne wt nekmowey kaqi kisa'tu 'n na waltestaqno’q

kispast. Ta'n tell kispast na waltestaqno’q* na IkaTIt tq|iw astua'llt, tapu’kl sasqe'l aqq kuntal ke'kupo’tu 'n l ta 'n ma winpiasik waltestaqno'q. MlamqJ menaqq|ewa'sln m ita pepke'JIt w altestaqno'q kisi naskoqtesintew ta 'n tqjiw pemplasit. Aqq nike' ta 'n teipiasit na tipltew waltestaqno'q. Ta pu tepknuset we'kayiw tepi wlkispasit waltestaqno’q. Mn tepaqipiasik miamuj app 111 u ^ q m a ’Ut aqq III kispast.

Ne'wt kaqpiasit waltestaqno'q na tqflw lia qlpult aqq me ilika’iit. Tq}iw ilwaqnoqsasit aqq menaqaj wasoqite't aqq pewjaqqe'ji'jk miawe'k Ika'tu'n. Pewjaqqe'ji'j na nuta'q m ita naqsi nasqotesintew waltestaqno'q aqq ma tH e'plowaTukutTk waltestaqnjl'jk mu tenuk.

-'v' a

» 'i,-. ' >

\ '

Waltestaqnk app nekmowkw m etue'kik eliuj. Amskwes na Twe wmTtlpn tia 'm nel waqntal k isn a q a llp n e 'l p a s tk . Mn nmtne'nttkip mesnmik mItaLnn'k k e ta n ta q l t ip n l’k. App na w ow jik tnk I 'w jl tn 't lp o wla

nekmowe'l maw Wu ktlpn mita ki's well piatekt. Katu nike' ewe'waslklwcnjitia’mue'l waqntal. Nc'wt mcsnmin wla waqntal na tqjtw wejaqma tu nl mi'soqo kaqi Jtklkmiaq wi'n aqq mimey. MWmqf lla'kitu'nl wla waqntal mi'soqo kljka ajki'k aqqkaltie. Ela'klpuIJikaqq wasoqitc'Jik mi'soqo tepi pasci'ttj. Nike ewe'wmnU’qlttaqn aqqkloqwej ewi'kit waltestaqniktuk, Asukom na te'sljlk ell'jik.

Kitmaqnk nekmowkw mii tewji metuei’k eliuj Kniu’jl’japi ewe'wmn mita siplkk aqq naqsi laska’tumk. Msit kitmaqnk wejfujik ewe wmn kmu ji japi kbikuo p ne'sijik kisukuwi skwaq, aqq Naniska’ql jel nc'wt te’sikl kmu'ji'jl. Kisikuo pnekmctuwiwwalnoqsasit katu

kisikui'skwaq anapsasijik. Kitmaqnn nekmowe'l pasik kmu'ji'jl. Kisikuo p newte teluisit katu kisikuwi’skwaq elt telui'tujik tqamuewe'l.

Na nike' kisi pqoji waltesta titesnuk Pikwelk papuaqn aqq mlamq) wen kisi wsuwa’toq wen ki'kajeyqj. Apjiw taposyik wenik eleke'tij katu kisi newijik wenik. Nuta'q wel paw k i^a’kit ta'n elmlaq waltestaqn pqoji wnaqa’tumk ma til lulkawetesknuk aqq ma paskinetesknuk. Tapusijik astu pa'tyik aqqkitk wenatpt tu tiju%ltestaqn. Ta'n wen tapusi'tij aji pukwelni'tij pantetesnulti'tij kisna ejaqjepulti’tij t^ testaqnk na nekm ikanwunaqa’toq. Poqji astu te matijik.

Mlamqj wejl ne pmta titl n»it kmtyrjl aqq tqamaewe’l aqq kisikuo pal. Na nike kikxnanaq poqji waltestqjik. Te a wen ne'wtewlj na ne'siskl ksnu’jl’Jl iknumutl.

Ta'n tqjiw naskoqte'ma iy, mlamqj malt kmu'ji'j! weji ktmaqsete’ml'tlU aqq tqamuewe’! kimm kisiktti'skwaq. Te's wenaqa'tumk waltes toqo nanljik waltestaqnk ketkul^epulti'ty aqq ne'wte'jit panjo'qpit kisna nanijlk panjo'qpulti'ty aqq newte‘jit ketkukjeplt na ne wt wen ne patoq ne'slskl kmu'jTjl ika'tutl wen. Katu ta pu soqo tlpi'tlj umltestaqnk na wen ika'lutl pesqunatek te'sikl kmu’jl'jl katu si'st tlpi'ty na wen tqamuewey ne'patoq. Wla elt na teluisik pkwi'sikm tqamuewey. App na wen ne'patoq tqamuewey ta'n tqjiw msit l^njo'qpultyik kisna msit ketkukjepultijik.

Na tel kitmiki kmu'ji'jl ta'n tqjiw naskoqte'nta'tlmk ne'wt ' ne'slskl ika'tu'nl > ta pu - pesqunatekl te'sikl ika'tu'nl - si'st - tqamuewey. Kloq - kespiteskl ne’slskl kmu'ji'jl ta'n tujiw tqamuewe'l ketmaqseta'sikl katu mu kisikuo p wetta'sik. Pkwimu ne'slskl tqamuewe'l - (wla nekmowey wette'mn na telul'tasik pkwimu kwetapa'lit.) Ta'n wla wen ne'patoq - kespu'tuwet mu ktik koqoey ne'patuk. Kisikuo'p - na nekm wetto't ta'n tqjiw ketmaqseta'sik msit tqamuewel ^ q kmu'ji'jl.

Katu ta'n tqjlw ketmaqseta’sik kitmaqnn toqo mu kisikuo p wetta'j na tqjiw poqji %noqiwmk. Ketantatl kislku

pnkstdd. NU»' poq)i lo'tan knra'ji'^ weji mnkimt kisikuo'p. Te's ne'wtewin na newte ika'tan kmu'ji'j (puksok) katu ta'puewin na ika'tu'n! ne'slskl kmu'ji jl tqamuewey ne'patu'n na nmikl kmu'ji'jl ika'tanl. Nankl kmu'ji’jl weji iko tan mi'soqo kisi mnkimt kisikuo'p. Kitk wenik elo'tajik. Ta'n wen attimk ne'patoq na kisikuo pal wetta'tl. Katu ktikna app kisi wnaqa'tew waltestaqn wejl apatta'tl kisiku'l. Na nekm app tqamuewey ne'patoq na telui'tmik a{mjawlct kisikuo'p. Na nike kmu'ji'jl tapuawtiki ta'n kis lo'ta'titl. Katu mu ne'patuk ktitk tqamuewey na tujiw apankitatimk. Kitk menkima'titl kisikuo pal. Ta'n wen wetta'tl kisikuo pal apankitutl ta'n te'sikl kisi lo'tatl. Kksi iko'toq asukom te'sikl na ktik iknmnwatl ne'slskl kmu ji jL Katu pasik kis mnkimaj to qo ktik kisi iko tq) na'tanü mtlnjel ne'wt na tujiw ta'n wen wetta'tl kisiku'l miamuj apankituwatl ktlkl - na n. Na tett telkitron - ne’slskl kmu'ji'jl ika’tu'nl u^it ne'wt. Na nike ktik apankitutl mtln jel na n te'sikl kmu’ji’jl. Na wla nekmowey telui'tmik esatlkjawlet - kisikuo'p. Me ki ki'kajeyatultijik aqq kapa^imtultyik ta'n tq|iw esnoqnemk. Kitk ta'n waltestajik aqq ta'n ankama'tiji amalimtultijik.

Na ne'wt wetta’sit aqq kisi apankitasit kisikuo’p na tujiw imqji wi'kuo'qtatimk. Nike' weji iko'tatl wen kmu’ji'jl aqq ktik ninte'kl. Te's wen wenaqa'toq waltestaqn ti^o ne'wt ne'patoq na ika'tqj ne wte' kmn'jij ta'n tett epH. Te's wen ne'wtewy of te's pemlo'tatl kmu'ji’jL Na tlWp ktik weji mnte'kL App nekm newtute'k na ta'n kWo'tatl kmu'ji'jl na

!0

sew te’meaa'toq. EyknaweapikweDdkWWtaÜmqqktÊkam kisi mnte'mukl. Wla ta 'n mllesit app ne'patoq tqaniaewey kisna pekwi’sik na kisi ntutm at. Katu ktik milesit elt nekm na ma sim tnk ktik ntntm aq m i’s o ^ nesute 'k tqam new et Jljuaqa na %^n pkwim nl kw etapalatl wla na nelnnowey teütplaq ta 'n tqjtw na'tnen pemwenaqa'toq waltestaqn toqo si's t ne'patoq tqamuewey. Ta'n wen eklUewqflk enqa'toq waltes tnJiw ajumkltatlmk.

Katn ke'sk mna'q apankltatimlj ketu a'tukowuloq ta 'n wejiaq kw etapalut pkwimu. Na to ’q sa'q Inu'k wlkult^ik wutanji'j. Wla to ’q wutaiyi'J I'nu'kaqq waisisk tekw ej^tnltyik. Msit wen to q weljaqe*k aqq mu wen wikma'jl ketanaql imslaq pkwimu. Na tlW p to q nekm wasewit. Newtaimqmlk to ’q na'tuenl kiseiwatl aqq winaknutk. Na newte' na'kwek plami mlla teket aqq kewteskmuatl kislkuo'pal wtuoml. Na mWu^ kisikuo'p wekaylk aqq teluet eklna maq na wla pkwimu. Na pkwimu meluij meka'Wt aqq atkitem lt. Tellmatl kW kuo 'g^ ta 'n pasik tlaTl - nu'kwali, kltaqpSl katu mukk paqasaqaliw. Na klsiku teluet, "Otla, Jljmtk na wki samqwan. Na t t a l a t » aJipq^eket^**. na kiWku w e s w la tl^ ^ pkwimuT a% tepeketl kwitniktuk tqjlw elaTatl apaqtuk tqjiw paqa% ketl. Na pkw lm uo'q kw etap le taq aqq poqjikw e’kaq aqq elm l nespelmitaq m ita awsma na menuekepnek na tla luksln .

Na pe* teplaq ta 'n teli a'tukwalk i^cwimn t o ^ nike’ aj»nkitatnltittej. Ta'n wen n e tu tn a t apJIw j^kw dkl kW

n

IkotmÜaqqkW kqama'taL Tk n weakmqama nawent^m aew ej me patoq aqq eyk wen wusapank kejita'toql. Na tapn*kl kisna ne'slskl nastekl na wen netntmat. Te's newte' tqamnewey tetkitasik newkl kmu'ji’jl ta'n wen kisi iko'tatl. Mita wia kmu'ji'jl telldtasikl ne w mu si'st kutey nike esnoqnemkel miamq| wen tapuiska'ql kmu’ji'jl apankitkl wjit newte' tqamuewey mu wen kis lo'taq. Na mn wen kWkui'skwaqwe^weywaq na pej»e'k ktmaq^to'qsin. Katu ku knqj ta p m ^ ik kisikui'skwaq (tqamuewe'l), aqq kisi lo'tq) nankl kmu'ji'jl na kisi aj»nkitew. Na newte' apankituj ta'n wen netntmat toqo ktik wskunmaj newte' kisna tapu’kl kmu'ji'jl na kt& kisi la'luketew.

tk 'n tojiw wen elalnket miamuj wen v^ji ne'patoql asukom kUina l'ulknek te'sikl kmu’ji'jl ke'sk mna'q ktik ne'wtewik. Ta'n wen ela'lukwet wskunaj kisikuo aqq newte'Jk kmu'ji’j na ela'lukwet l'niknek, kisikuo'p aqq tapu'kl kmu'ji'jl na dalukwet msu^wm. Newte' kmu'ji'j na l'niknek elalukwet. i^>p nike* pttn’kitn^Od tqamuewe'l aipi ne'wt. Ta n tqjiw ne'wt ne'patu'n na pasik newte' kmu’ji'j ika'tu’n, rau ne'slskl. Aqqta'pune'imtu'nnatapu'klikB tu ni. Tqamuewey ne'imtn'n na ne'slskl kmu'ji’jl ika'tu'nl.

Ta'n wen ekTukwet wesualqji kitmaqnk aqq cJekejik waltestaqniktuk. Si’st na elekejik. mu ta'sewik na tqjiw wenaqa'toq waltestaqn. Mu me koqoey ne'patuk na app ktik wenaqa'toq. Na wla ta’n wen ela'lukwet kctapekiewajik

12

waltestaqak aqq telixnajik “wlpik waltestaqnjl'jk mita paqaslkjennksl" aqqamalimqM ke'sk pemmlnkuti'ty. Rtikmn kisi a maq nekm. ^ t n ta'n wen ela'lukwet ne'wt, na n ne 'patoq, na nekm elt mu kisi a'maq. Na ta n wen ela’lukwet attmk ne'patoq asukom kisna l'niknek na nekm teluejik sapa'lukwetaq aqq kespu'tuetaq. Katu ktik attmk ne’wtewij na nekm kespu'tuet.

Ke jel nike' a'tukowuloq ne'wt waltesta'tltek Sugar aqq Joanne. Na ne’wt kisi Upa’ti’tlj aqq Sugar ikani wuxiaqa’toq waltestaqn. Mu ta'sewik na Joanne app elekej aqq ne’wtewit. Francis iknmuatl ne'slskl kmu’ji’jl. Sugar app wenaqa'toq aqq weskumqjik waltestaqnk. “Wlplk waltestaqqji'jk" aqq ne'wt ne'patoq Joanne app ne’wt ne'patoq. Sugar mu koqoey ne'patuk katu Joanne kisi pkwi’sik tqamuewey, Francis elnmuatl kisikui'skwal aqq Sugar poqji kinsit telnet, “mu na pasik Joanne natawi’sawek* katu ta'n tujiw wenaqa'toq mn koqoey ne'patuk. Nlkma'ji’j nike' kesikawiaq ta ’n tdeyi'ty.

Ta'n tujiw kaqi naskoqte'ma'ty, Joanne nekm mile sit jel koloql wettata. Me mu wen kisikuo'pal wetta'ql. kwlaman Sugar wcskumatl aqq tellmatl "Mlarnqj wctto’l mita mu mllcsiw."

Na poq^ esnoqnejik aqq Sugar teluet ta’n tqjiw w ena^toq "Nutay pikwelk puksuk wjit kisiku”, aqq ta’puewit. Francis i’ka'tua'tl ne’slskl kmu’ji'jl. Joanne me mu ta'sewik. Sugar

13

Ta'm app Joanne wenaqa’toq na ne’wt ewit appne'wtewit k la i^ na n ne’patoq. Sngar nekm mn koqoey ne*|»tnk te's wenaqa’toq katn Joanne te’s ne'patoq ne'wt kbil^ mtln te’sikl kisi Iko’tatl. Ki’s a|q> Sugar poqji wesknmqjl waltestaqnk aqq tellmqji "mu asitelmap kislku Joannek lien tUa’ milesit aqq msit kisikui'skwaq weskunaji. Aqq Joanne telimqji "mukk Jiksutnap Sugar, wenaqa'toq aqq ”pow” ne’patoq aqq se'skwetaq mita wctta ta kisikuo pa. Joanne wenaqa’toq wejinn’kwalsit kisi apltta'n katu mu ta’sewik. Francis enqa’toq waltes tqjiw apankitut Sugar. Kitk kisi mnklma'titl katu Joanne nekm app nankl kisi iko’tatl miamqj Si^sx nankl aj^nkituatl, mtlnjel na m te'sikl kmu'ji'jl. Sugar tellmatl kisiku’l "esatlkjawlet klsiku katu welta'sl wetto’l mita Jeanne wtute’sk na tmaqsete’soq.

Ta'n tq}iw poqji wikuo'qtati’tlj. Sugar mu milesik aqq telnet "kislkW skwaq mlamqj weji apatte’kik mita kisiku newtukwBidnk". Wenaqa'toq aqq ne’wtewit, Franck Ika’tuwqJ newte’ kmu'ji'j. Joanne wenaqa'toq aqq ne’wtewit aqq mente’mimtek. KlapteJ<anne pekwi’sik t^muewey. Wunjek nasatc^ aqq teluet "kis kqama’tayanek". Na Sugar tUsIp s ^ a n ^ J i tra ltesta^k telimajl "^pik waltestanJI'jk". Na ne’wtewit app wenaqa'toq na tqamuewey ne’fatoq. Katu app w en i^ to q mt newte'jit Mtmaqn kepteteslnk. Francis newte ika’tuqj aqq Joanne mena’toq kmu’ji’jek wusapunk. Joanne wenaqa’toq. ne’wtewit app wenaqa’toq na tqamuewey ne’patoq

14

Bflsa’toq aqq telnet “kis kqama'tayamek". Na 8 n ^ tlteip srapem ^ waltestaqnk tellmq|i “w li^ walte^aq|rjk“. Na ne'wtewit af^ wenaqa’toq na t^unnewey ne’patoq, Katn upp wenax^'toq na newte’jit Mtmaqn keptetwlnk. Frands newte* Ika’twU aqq Joanne mena’toq kmn'jl'jek w i^pnnk, Joanne wenai^'toq, ne’wtewit aiqiwena^’tiHina tqamuewey ne'patoq app wena<^*toq na ne’wtewit. Na elapa’slt SnganJ kmn’ll’jml aqq netntmat. Tk'n tqHw kaqi iqmnUtk Sogaa; na kkrakno’pal aqq newte’ kmn’jl'j w ^ n n m at. Joanne kejlatl Sngaral me’ kW kspn’tnarelltal oWta Sn^u* “Balnkwet", Sngar nekm ctUntoq aqq telnet “miamql kaqi Ikalsi aqqamalkay. L’vdknek miamq) elalnkwey mi’soqo kdpn’taq Joanne".

Sngar si'ddeke^walteati^ikm nta'ttw lkna wenaqa’toq aqqa’mat, ne’wtewit. Joanne wenaqa’toq aqq mn ta ’sewik. Sngar I* ne’wtewit aqq klapis tqamuewey ne'patoq. Kid mawa'taU n^rkl kmn'jl’JL Joanne weimqa'toq aqq te&nq^ waltestaqnk "«dpnltik waltTOtaqnjl'Jk" aqq ne’wtewltaq. "Wiela’lioq walt^taqnjl’jk mn sapalnkwekaq Sngaro’q. Na tey Sngar tell kespn’tnp.

PUcwdk papuaqn waltestamk aqq nnta’q m^ua*|i*^ kinu’tmuksinew ta'n tel waltestamk.

Ne’wt ika’q S h^ew to’t Kwetominltlnik na IQ*kanmq tel ketlararitasnlttiik eliet wen s ^ t j l jk wq^wapmiaq tq^w abu^m at aqq san^wan enmqwat mita d^*^*^ n^^ekek l

Î5

sa talelL Em koqsik etek kli^Jlewey km tslk tsk sa elta'jik. T^lsejik s a e plte a teltdslt A 'sis ctli msüMna kijinn Mb lia . Na’te 1 pikwelk wen wejinpisit. Weja'tekemk aqtatpa’q sa IM ^ ass'taqmyik. Ne kl alasstm a’tljik mi’soqo ika’tij kltmieweyiktak. Na’qqJi'Jk nqaso'patl etek. na samqwan saqasa’saa’tij aqq elma'tn’tij. Mo na pasik Klqyiewto’t Kvreltamsltimk elta’qlk nsimqjolnu’k. Ta'n te 's wen ketu mselsit na wen eliet mita wla klqyiewejr nepitekek.

Ne'wt kaqi Pa 'kew im k na mu p ek ije 'n u k ta p a ’tko'tekemk. Santi Mawio'mi aqq mimajuinu'k elta'jik Potlotek. Mnikok alame'sik aqq Santi Mawio'miaq mawita’jlk aqq üotm a'tijik ilutmi'tij ta ’n tle ’ktltew Se't A’newiîn aqq ta 'n Mawio miey koqoey nnta'q ilotnmew.

1 Ke'sk mna'q aklasie'wk pejita'tikck Mi'kma’ki. Santi M awio'm i m sit koqoey nqfotmi tip. Weja'tekemk ta ’n U kwitamtitaq aqq ta ’n tl ktantaqatîtaq ta’n te'sijik wikoltitaq ne'wte wmltki, ta ’n tli m atnaqatitaq aqq we’kayiw ta 'n te tt l^jis^^niaw

wiUtew. Te’s koqoey teliaq kt0t wmitkiwaq na ikalqjik nntqo'tijik ji'nffl^’jk ta 'n senm ^ta 'jik poqji kinnwa t a ^ t ^ k . Ne'wt kaiÿ klnmra’taqatijik na Santi Mawio'miaq mawita'jik

16

sapa'sik. Kiskuk nike* newte' tel lukutyik.

Santi Mawio'mi ta n te l poknwik msH Mi’kamaq maliama'tyik. Mu wen a’sisamat we^* tekemk nuiwi nutqwe *k kisna mawi kisikuwit. Msit wla Mawio'mi, mawikwajlk.

Ta'n telki’k Mi'kma’ki na iyi%qamaw ikana'toq. Tq|iw putu’s. na nekm nqfl ilutmat. n y iw Kjlkeptin« nekm nq|eywajikkeptiaaq aqq maliaptik Mawio’mi. Te*s!nae*kati wejlet keptln kisna keptlnaq. Nekmowkw na wtlukfraqnmual te ltek i majulkwatmnew ta 'n koqoey Santi Mawio’mi kisntml'tlj.

Ta'n tqjiw Lapa tko’tekem k na Santi Mawio'miaq, mawita'jik tqJlw ilutmajik wjit ta ’n tl Se't A’newiten app Se’t A newimk app ilutmqjik. Katu app na kisi mawita’jik ta ’n tujiw nuta'q. kutey na’t koqoey teliaq kisna na t koqoey nuta’q wsku tasin.

Wla ji 'n m u k t a ’n n a sp u ltijik S a n ti M awio’m i pUuamnksaltijik alqopaqfikaplmnaq kjisaqamaw nekm maqtewi musqnnamnksilitl alot^qjikaplm L Pain 's nekm plamuowaxnoksUitl aloqpoqjikapiml, lyikeptin watapslliU alqopaqlikapiml. keptlnaq nekmowkw masknnamuksnltflyi alqoi»qfikapimnaq. tq^w ta ’n ntyi ap o ^ tm u 'tijik mawio'mi ta 'n tqjiw Se't A’newimk app nekmowkw pHtiaimikattitnyt

17

sU |0]»q|ikapim iuiq.

Ta'n ji'nm nqji iraqma'toq awtl ta 'n Se't A n laiaten nekm mekwe'Utl alqopaqjikai^ml. Ta'n wen nqji pma'toq ktqjjlewey na maqtewi mkwe Wtl alqopaqjikapiml. Tqjiw ta 'n Ji’nmnk pema’la 'titl Se’t A'nal na nekmowkw stoqnamnksiliji aIqo|wqjtkaplfflnal aqq ma’w ji'nm uk ta 'n nqji ntntma'tijlk. T a 'n j i 'n m n u jo 'tk l te 'p e 'p n i ’I na nekm w ape 'Iitl alqopaqjikapiml. E 'pijik nekmowkw ijinjewam uksllijl alqopaqjfkapimuaq.

I BÉ 11 i

Tujiw Merapeltno'q kisi sikntasitek na Mi'kamaq alasutmewinu’k. Kqjjinaqi'k tepi ntawo Itipni k nemltu'tip wla nekmowey kelu'kw aqq pma'lukntaq Mi'kamaq. Kqjjinaqi'k aqq 1^'j^ 'w a'ki kisutmapni'k wla nekmowey. L'najmkuk teluisik Concordate a ’tukwatk ta 'n koqoey kisutma'tip. Wla I'nafskuk gmqjl kitmn patatqjk mi'soqo ika'n ta 'n pa'tUa's aqq Ton kelnmi'tij klqjjiewcy. Tujiw app {mqji kitmn Inaqnek mi'soqo app ika'n ta 'n pa'tUa's aqq I nn kaqmijik. Ta'n e w ik a ^ patatqj na teluek ta 'n Pa’pe'wa'ki tieywata Mi'kamaq aqq ta ’n ewikasik inaqnek na teluek ta ’n BÜ'kamaq tl kckmite taq wla ta 'n koqoey kisutmi'tip.

IK

f Wla keknuwaqn amgkwesewey te luek ta 'n koqoey Santi Mawio'mi aqq Ra pe w a'ki kW utm a'tip. Niskam

- m tln je l ta p u te 's iy i w naq ap em k nekm ow kw Ankweyu'lkwl w klusuaqnm l se ’s a 'tu ’tlsn te luek l ksal k ikm a'j

aqq ap iksik tn , k i's M i'kam aq wla k e jltu 'ty te tfm c^ 'a wla klusuaqnn.

Ta'puewey keknuw aqn aiaso ttto 'kuom etek aqq p an te tek tu o p i t t P an te tek tu o p iti m ita Pa pe wit te luep m sit M i'kam aq alsum sultljlk

nekmowkw k tu alasutm ew ultinew . Aqq wla a lasu tuo ’kuom miamuj kepm lte k ta 'n koqoey Mi'kmawey.

S l’stew cy keknuw aqn kom kwqjulkaslk te lu e k S a n t i M aw io 'm i a s l t e Im a jl alasutm ew inn 'k alasutuo 'kuom i I'tunew

aqq {m 'tlia'sk alam e Wkenew aqq k ina 'm uanew M i'kam aq ^ i t ta 'n te l kepm e'k k ikm a’j kesalt aqq w eleyat.

JiNe'wewey keknuw aqn S e 't Pie 1 w tapbqelkn .

N ekm ow e'l te lu e k l wjl Saqm aw n e n k ta 'n Pa pe wit te ll aM i»it w skltqam n. Weji iw stek

1 napskuklk tuk kwlam an n » H w en kW ^iatew P a 'pe 'w a'k i k e le y c ^ i M i'kam aq m ita a lsw u ti w e ja to q NIskamewfktok aqq tepiatew m u wen jU ey m q BSfkanrnq.

19

_ Na'newey keknuwaqn kaqmijik pa tiia'sMrkamaw kelnmi'ty kiqIJiewey. Wla

________ ~ ~ ~ nekm ow ey te lu e k Mi’kam aq aqqPa’pe’wa’ki toqa'majik, Newte' kitk tel pokuijik. Ml’kamavs? keln lk ewul*skopallkaqn}i'J. Wla ewni skopalikaqqji j keksuwatk me newte’ tl klotesnnk ta 'n etl ajansulti k aqq ta 'n te li I'nnw o'lti'k Pa 'pe’wa'ki wla nekmowey mlki mallaptltew.

Nike inaqnek I'napskuk weskn’tk ta ’n Santi Mawio’mi teUmapni Mi'kamaq.

Asakomowey keknuwaqn w e ^ u 'tk ta 'n I'uiknek te'sikl wmitkiwal Mi’kamaq teli ktn naslta sol k wla ta 'n kisutma’tip Santi Mawio’mi aqq Pa pe wa’ki

L'nikaekewey keknmmqn etek tmaqn aqq tmi'kn, J j| nekowey keknm ratk Santi Mawio'mi ta ’n teli

e ln i 'tm a s ip m ajukw atm new ta 'n koqoey kisutmapni'k aqq siaw naspin wla ta 'n teli toqoqwa tij Pa'pe'wa'ki

Ukmuyinewey keknuwaqn tw;tekl te sp o 'q a s ik n n wla nekm ow e'l

kA nuw atm i'ty ta 'n wjisaqroaw tel elni'tmasip Mi'kamaq apoqnmuan aqq kina'muan sape*wuti, koqwqjiaqewey aqq

2()

aptksiktttftqn* T a 'a te l k isi pkw atoq k u tey nike* wla tespo’qasiknn kejitatek l maqamikewiktttk. Wla tespo qasiknm te ltek i ku tey k li^ iew ay keknuw atm l'ty M l'kama kl ku tey kloqowej.

S an ti M aw io'm ley m taw ekn w ape’k. Ewikasik m e’kwck klujjiewey, tep k n u se t aqq kloqowej, Wla m taw ekn keknuw atk ta ’n koqoey Santi Mawio’m i’ k isu tm apn i’k sa 'q . Wla m ekwe’k keknuw atk te n m awio'm i aqq

kikm anaq te l k isu tm apn i’k P o tlo tek tl m aw a'm atultlnew . wla kikm anaql k t a ’n San ti Mawio’m i n q jü u tm a’tip n i'k , w iaqiepni'k w apna kiewaq aqq kw etejk. Wji San ti Mawio'mi eykipnek te lu isiksipnek "Puktew" wla k isu tm l tipnek .

Klqyiewey keknuw atk ta 'n Santi Mawio'mi te l kepm ite 'tk

ta ’n Mi’kam aq te ll alasutm ew lnultljik, te p k m ^ e t eloqpit, kekm uwatk Mi km a kl ta n te lk i’k . Weja’tekem k Kespe'kewaq

m i’soqo K taqim kuk. Kloqowej nekm keknuw atk wa’so ’k, Elasit aqq kelam^Ji Mi’kam aq, Ml’km a'k i aqq u la m awio'm i.

T a p u s ijik k e k n u w a q n n t a ’n S a n t i M aw io 'm iaq w e sk u n a 'tlj i . S a 'q e w e 'ja q i'k m aw io m la q l k w la n e k m l k e k n u w a q n k e k u n a ’t ip a . Wla kek n u w aq n m iaw e 'k

na 'k u 'se t ew ikw it, tq |tw te id m ^ e t kiwto'qfwi’kaslt. L 'uikndk te 's ik l k lqiliew el aqq TuUmek te 's^ lk km tn k keknuw atm i'titl

2 \

ru ikaek te'fik! wmltklwa] Ml kamaq aqq Tulknek te'sijik saqmaq wla Mi'kma’ki.

Nike’ klskuk Santi Mawio'mi ewe’watl keknuw aqn ew ikaslk k lujiiew ey aqq komkwfljoikasik ’’Se’sus ewlite'lminen*' aqq "Ma'U alasutmelsewinea."

S an ti Mawio’mi aqq Eleke'w aki kisntm apni’k apoqnm atuUinjw aqq mu matntultinew. Tplntaqnn kisltu'tipn ta a wla tl k lo ’tta q ta 'n te la 'm a tu ltip n ik . Kqjjinaqi k nekmowki'k nem itu'tip ta 'n tel

nnta'q Mi’kamaq klo'tmnow Mi kma'ki aqq wla ta’n pejita’Jik aklasie’wk ssitmnew wla nekmowey ta ’n Mi'kamaq etii alsusnlt^ik Mi'kma’ki. Kqyinaqi'k nemitn’tis ta ’n tewji n n ta ’q ne'kaylw Mi'kamaq til alsusultinew Mi'kma’ki. Kqjjinaqni'k nem itntis ta ’n tewji nnta’q ne’kayiw Mi’kamaq alsmmnttinew ta ’n te ’a ketn kwitamtl’t^ aqq ktu ktantaqati’tij na a lanm sn ltita aqq t a ’n k e tn I’t a ’tij. K njjinaqi’k nem itn ’tipnek ta 'n tewji n n ta ’q wla nekmowey mlki maiiajAaain w ^ ta ’n me Mi'kamaq wejkwita’jik. Wla ta ’n koqoey kisitnma’tlpnek I752ek me* kisknk kelo’tm i’tij BQ’kamaq. Te'a ika ’q mnakw^MPey Wikewikn s na mawita jik fiO’kamaq ^ Ip n k tn k aqq app 111 sku'tm i’t i ’j wla ta 'n koqoey k W m atn lti’tip aa'q. Mi’kamaq ne’kayiw tell wsuwala’tiji

27-

akiasie'wk kutey Hike’ wnsqapemuaq. Mi'kamaq tell ankaptimt'tij aqq teU nsitml'tU 17S2eway tlpukw inajlt "Mawi lita's waltimk.”

Ne'wt kaqi La'patko’tekemk na poqji eptek wsltkqamn, mini£juinu'k poqJi alta'jik ktikl 1 nne'kati'l, tewa'timk aqq emittukwaltultimk. M l'jua'jrjk poq}l tklsm ultyik aqq papultijik, na nuku ma pkije'nnk Se't A'newltew. Na’ tami Peskewiku’s a'qitayik na kl’s wskwijinu’k poqJi Kwanityik Potlotek.

App nike* k e tn a'tttkownloq ta 'n i nn k tl Se t A’newnltijik. Amskwes na to q te l pekiji S e 't A’newimk na tami mtln te'slkl na'kwekl. Mi’soqo kaqi pejita'tij 1 nn'k ta 'n amasek wejita'jik ki a

.s

pikwelk wen. Wikuoml ki s kaqmnltikl a% ki's mimqfninn'k etl wisukwa’tijik. Eykik amalkntmeta'jik aqq m^na'ji'jk tekisimultijik. Na te s wenik oqa’tij na apoqnmi^ik ewi'ka'tijik aqq pite'mujik.

Nike kisknk na n te sikl na'k«mkl teU p k ^ ' t A’newimk. Katu newte* mimqjuwinu'k tell apoqnnsatult^ik. Pikwelkik wenik ki's etetkl wiknal aqq eykik ta 'n pejlta’jlk kaqm o'tn'tltl

tentl. Eykik pemwi'ka t^ik. Apoqnmatultijlk ji nmmk ta 'n ti^iw wen ewi'l^J.

Ne'wewey na'kwek poqjiaq Se't A'newimk. Ki's pikwelk wen eyk m niktik. M im ajainu 'k w isnkw a 'tljik aqq emittnkwaltult^lik. Mijua'ji'jknekmowkw tekisimultijik. Mu wen sespete'lmaqi wun^ink mita msit wen kelamajl. Ne'kayiw pem pejita 'jik m im aju inu 'k aqq w alipotl asuw lta 'q i. N n tqo 'ltijik nekraowkw a lta 'jik m nikuk, aqq eykik tekii^multijik, tuwa'tijik aqqpipukwaqtma'tijik. Wla na'kwek na'tami I'uiknek ajiet mi'soqo alame'sik.

Ki's wejkwapniaq kweltamultimk alta'jik mimajuinu'k emittukwaltttltijik aqq pite'ma'tijik. Pikwelkik amskwes nemi'tultljik newtipunqek mita eykik wejita’jik amasek aji Se’t A 'new ultijik . Eykik m im aju in u 'k w e jita 'jik pastu m k ew a 'k i aqq k tik l I 'n u w e 'k a ti 'l . MeluiJ welta'suwaltultljik. Ikm i piskwa’n ki's telimuksin "mijisi". Ne'wt mj|jua'ji'jk poqji tukwia'ti tij na poqji asuwita'ql walpoitl mita mimajuinu'k pemi pejiwsultljik, pikwelk wen qame'k m%a't eskmatmi titl walipotL Aqq eykik atel pejo'tu titl saske'al ta 'n tl wi’ka'titaq.

Eyk wen ne'wt klsi a 'st^m asit ma naqtmuk mniku mi's<^o kaqiaq Se t A'newimk. Poqji pikwelkik mimajninu'k nfte*. E ^ lk atel fmqji wi'ka’tljik. Ji'nm uk nmwita'jik apoqntmultijik ta 'n tqjiu wenl ewi'kati'j. E'pijik nekmowkw

21

wissukwataqmik aqq emlttukwaltidtyik. Wela’kw cl app alame'sik. Ne’wt kaqi alame'sik na pingowik «jU ^ n t i Mawio'mi. E'pijik nqfo'tm l'tjj k e tan ts 'tij snliewey alasutw o'knom . M ijua'ji’jik a lta 'jik m sit tam i aqq mila'taqatijik.

Kespitek na'kwek mc'kayiw mimqfninn'k pem j^jita'jik aqq pemkaqama tn 't itl wiknal. Em ittnkwaltiütyik aqq pite'ma'tijik. Pemi atelk wen aqq we&aqanik.

Na'tami ta pn ajiet na e'pijik mawita'jik alasutno'kuom aqq Se't A n kesispalut. Newte jit kislkuwi'skw Anji’j Po l teluisit nikani alasntmat. Alasntmaqnn telnislkl. **Wqyiek, kuleinaq. mtln te'sijik, Se'sns, Mali. &>'sep. K it welmitn'n aqq sape'win Se't An." Ekitkl.

Wla Se t A n pemi ksispa'lqj e'pijik piskweta'jik aqq etawaqtma’tijik wjit wnijanua aqq ksnnkowinti'k. E’pyik ta 'n eskmaqtnm'tijik alasntmebewqjlk. Mn na pastk e 'p ^ ^ elta 'q ik wla nekmowey ta 'n pasik wen klsi lie t klsi attawaqtmat.

Ne'wt kaqi alasntmat A^|i’j P o l na Se t A n poqfl kesispalut. Tapnsljik Se t A'naq kes^jm liyik. Wla ta 'n samqwan aqq umpelc a'tlawekn k k l we'wmi'ty na newte' tel waqme'k. Ik n wia wejl kosalu t Se't A n na wla wape'k a'tlawekn temino t a ^ a% te p u '^ k e 'pijik. Eyk& pu'tayji'jk

25

p#kWüm't^l weswa’ta*MÏ sainq^iraxi wla a t la w e k ^ 'j a% aamqwa^jrj elma’tu 'tij nüta tell ktlanmitasulti’tij nepitekek.

Na nlke' Se't A n ^>q}l kno'tnlnt. Wtapsun naso'tnlnt aqq waauekl naso'taslkl ta 'n epit. E'pyik a% e'pite'ji'k apoqtmn'tyüL. Ne'wt kaqi klsa'lut Se t A n na app pingowik w^t alasntno'knom.

Na ta 'n tq|iw na’kwek Se t A n tewa’îut, na mimajuinu’k poqji i la jn ltlj lk w ejkw apniaq w a 'q m alsu ltijik aqq wii^nkwa'tijUK. Na'tami ne'wt ajiet na'ku'set poqji mawita'jik küyuk alasntno'kuomk. Walipotl pnW asuwita'ql katn eykik kikia skiteskm a tijik na a snkujik m alsano'knom l elt pepjoq&ta ql. Nike aime sik. Ta'n tqjiw etli alame'sik na wla ji'nm ala'sit ala'toql te 'i^ 'pni'L Mimqjninn k wesuo’tutitl. eyk wen klqJJiewto'Wt aqq malqntkl. Eykik elmo tu titl wikuaq mita tel ktlamsitasultijik ma kaqnmawin wsko’tmin. Slaw tpi'kettal m l 's * ^ kaqiaq. Ne'wt kaqi ala'meslk na poqji ü p ^ n e ta jik Santi Mawio'miaq wjit ta ’n tl tua laten Se't A n.

TUa’ k isp ^aq wla na'kwek, mu wen s^ p e te tmuk mita rnu*k teU ktlaxnsitasaltijik ne'ata'tew elmiaqSe t A n tualnj. Hsft wen nekim iw ^ kejitoq aqq mimqjuina'k kaqjesma'tijik.

Stewa'<^te*kn poqtita'q aqq ji'nm ika'imsit waqma'toq awtl ta 'n la la ten Se't A n. Wla ji'nm telnisit Torn Sy&flmy. Tqjiw ji'nm Raymound Stevens ta 'n klqjjiewey pema'toq.

26

fwmukwalatl. Nike'Santi Mawio'mi aqq jia'tlla'skpeiiilta'Jik. N njin tu 'tijik pem nkw ala'tijik . A laantm aqnn teln iaik l 0*siq»e'wln aqq Matle'ncwej pem lam ntim i'titl Ke'ak pend Mÿ'qlta'mk. B p^ik ta'n mtaweknn peimi'tntitlpemnkwalat^L Aana'Wk mtawekn Se’t A'newey, MaUa'n Ma'M nekmowey pema'toq. Tapnsyik e'pite'ji'jk m wQe wa'titl. Tq^wViola Cbxistmas a% Malkalit Gloade ktikl mtaweknn pema’ta ’tltL Nike' P iel Doncette i^ndet. pemamkistoql waaneliji'jl ta 'n ^ t A n lalaten. Na nike' asnkom te 's^ lk ji'nmttk pema'la'tiU Se't A nal, wtejk tapusijik e ’pi|lk Dianna Denny aqqMalsnlIan Christmas pema’tljik. Nqjeywa t^ i e'pite’j i ’jk ta 'n atl kisi piltnwUa'lqiik wla pemiaq newtipnnqek. Wla e’p ite’ji’jk ^m nkw ala’titl ’t A’naL Mawi wtejk mimq|ulnu'kwejita’jik.

Ne'wt ikati'j klqjjieweyiktnk na Se't A n ik a ln t ki^Jnk knntewiktnk tqjiw mimqjninn'k mawita'jik. Pa'tlia 'sk nestnapukwa'tijik tqfiw fkmqmaw kkna kjikeptin kaqma’sit tqjiw nestnwünqii Mi kamaq.

Ne'wt kaqawistoq Msaqmaw kisna l ^ e p t i n na pa'tUa's elapatoq samqwan knntew iktnk. Nike* ta ’n te ’sijik mlmqjninnk, nnt qo lt^ik aqq my ua’j i ’jk elta'jik knntewiktwA aqq klqiJiewto'sultyik tqjhr app metoqtta'mk. Wla knntew ma niwianuk ta ’n ketni pfkweik wen eHet. Newte* me* t^ p ek ta ’n tqjiw kaqtta'tijk ndm ^nlnn’k Newte telpem ita’jik ta 'n

27

ti^lw Se't A'n m p^alat. nike e l te 'W ty^Jipktibnulek". Khrto'qliketa'mk slasntuo'knom tqfiw Se’t A n piskwalnt.

Mimajuinu'k piskweta'jik tqjiw metal elta’mk aqq Se't A'n. N q^tatQ lkeltem lt% " Jttkwita'qL'nu'ioq". Alasutmamk aqq mimqjnlnn*k elapekultl'titl Se't A nal. Ne'wt kaqi l^k w eta 'ti'ty na nnku to q elmlta'Jik ti^iw mijisnltijik aqq pite'm a’tijik. Ne’wt kaqi kisa’sik koqoey, pikwelk wen asoqma'sit. Mita eykik pasik newt! kisklk i» jita ’jik. Poqji asuwita'ql app walipotji’jl aqq maWano kuoml |»nteta 'q l. Pikwelk wen amallmtma’t.

Poqji mawita'jik znimajuinu'k kikjok alasutuo’kuomk nike' app pingowik. Pikwelkik alkopia’tijik mimqjuinu'k aqq mSjua'ji'jk altnkultljik. Ne’wt kisi wli pqojiaq Pingo, na knta'tikl kisi^sann. Mu sespete'tm i'tik mita te s kispesaq. mim^ninn'k ta jik ahan tw 'kw m k iqMawBingoe’ma'tijik.

WeUt'kwel app mawita'jik Idkjnk stageiktak, jik^tw a'tlji aqq ankama'tyi I 'nn t^nn ltlji aqq ketapekia'tiji. Knekk wetsitmunkl pepkijeta’ql aqq mimqjninn’k metcwelmultijik aqq se'skn^jik "Ta’ko". Pikwelkik nntqoltijik asnita jik ehWtek.

Amskwesewey na*kwet pikwelk wen poqji flfmllkat aqq w n tm o 'taqnw nal poqji l o 't n 't i t l k ik ja k q asq e 'k

2H

Ba'taqmqasfra'tin^ewey. Na* tami m tia qfiet aa alame'iMk. Ne'wt kaqi alme'slek na kiwyo qi aiasntmamk. Ne'wt kaqi kisB'tu'tlj kiwtoql ftlasutmarakewc 1 na piakweta’mk.

Ta’n tq|iw ptekireta'mk mimq|ninu k pnq|i nmwiejlk kikjuk alasutuo'kaomk. E'pite's, Natalie Stevens mawwikikl wlsnnn ta 'n m im ajninn 'k m e n u e tk e 'titl w skw ljinn'l alasutmelsewnkslUn. Mimajuinu'k nespu Ika’tti’tij suUewey. Siswa qate'kn poqji m teta'q. Kaqnk Uta’lqjik. Wisnnn ewi'taslkl tqjiw nqjintn’t i ^ poqji W nntmi titl alasntmaqnn telnisiki "O So'sep, O’maTi, aqq O'sape'vHn.** "K il welndtn'n aqq ^ p e win Se't A'n" ek it^ ik . Poqji piskweta'mk, Santi Mawio’miaq aqq nqjintu't^ik Ikanita'jik tqjiw mimqjuinn'k. M im ajninn’k m e se lsn ltijik . M itk lp n k u w eta’Jik aqq elapeknlti titl Se t A’naL Ne’wt kaqi pWkweta’mk na Santi Mawio'miaq nekmowkw ilntma t^ ik aqq wskwyinn’k poqji a^iqmita’jik. Ne'wt na nnkn kaqi Se t A’newnltyiJ I'nn’k na Me’nkk aji muisultijijik.

Ne’wt nnku I'nn'k apqjita'tij Me'nkk, na poqji mawo’tn 'tij I’nni npksnn. Katu eykik ki’s pikwelk ki’s m aw o'taty aqq ki’s pnkwelk ki’s ki^mmni ty . Mn ketn wi’tm n ta ’n te l mOamn’k t’noi npisnn mita nekmowey kepme *k a% ni’n tell k t l a n ^ a ^ mn wen maqatewiksnwa’tok. L'nni n j^ n n na miamqj eUta'snwatmn aqq jms& klT kis taam ^m an pilney wen n ^ u ln in . Pukwelkik mimqjninn’k me’ kisknk ewe’ml’m a% wel nenmi ty, Katn awnaqa ketn a ’tnkownloq ta ’n MlTcanrnq

29

wcp nesunlti^ I'ntii n^stm .

Na wla rnae 'ka tl etek« pukwelkik I'nu'k wikiiltljik. Na jyaaqa wla e'pite'a p ^ } i akumut aqq teluejlk eskmaqtmat tmÿo na wla to q e'pite's welnütoq. Na ketl soqo mijim'jl’Jl we’jitatl. ^ ' t a ’ji'j toqo ami ewüskwijln. Na I'ntt'k td a e ’Jik ani'stm ^w eyk aqq telue'JIk ke* pqq|iilsisltine*J aqq nqalanej wla e 'pite 's aqq wirnijan. Ketl soqo na kaqita'tki'k |» d k wla e 'pite’s weskwiet aqq wunijan.

Na elm iti^a’q na ketantaqatijik, pejita'Jik I’nue’katl. jjik tc^ sqq mn wen epmuk. Na ke’sk alpuknweta'tij

na B u tu w a 'tltl m iju a 'ji 'jl m e to 'te m ilitl . Na poqji kwHnwasnltyik. Anwkwes telta'snltyIk amaWktma tyik katn wla pemi aji wlnntna titl mijua'ji'jl. Klapis we jia titl wikuomiktnk. Ta'n tqjiw pibkweta'tij we jia titl mijna'ji'jl etlnimeskwelttl wla w k i^ , toqo ki's neplisna. Na melnij we'kwata'snitijik aqq tclncjik mn tal kln'slk wla raijua'ji’j. Na telnejik ke qjl pa'qekenej. Na w ^na 'la ’titl wla mijua'ji'jl aqq pc^titnkn la 'titl. Na anmna ketn pa'qeke'tij na m%jna ji j kelusit tqjiw tellmaji, '‘Mukk pe pa'qaqalip m i’soqo kis aknutmnloq ta 'n koqoey wjit weji wskwijinuiap. Ni'n na IkaTimklp wU wsMtqamn'k qji k inn 'tm ian Mi'kamaq l'nni n p ta n . Na etek n& e^'k knntew na telimatl ji'mmi na na'teT ke'kwaTL Tqjiw poqji aknntk ta 'n tel mUamn'k I'nai n f^ n n aqq telimqji j i’nmuk jiksituik aqq kina ' tmasultlk m ita kilow miamqj k inn 'tm nato^lp Mi'kamaq. Ma ne'wt mijna'ji'j

?»

kaqewistoq na knntewiktnk ap^i l^ita'sitaq na ley teü msnmi’tip Mi’kamaq l'nni npisnn. Na kespia'tnksi’k.

Ne'wt Wikewlku’s klsi wlplakwa’t na Ji'nmuk poqji ktantaqatyik. Nike lintukk aqq tia ’muk kelu 'sn ltijlk . J i ’nmnk soqita’jik aqq ke tantaqity ik. Ne’wt ne'pa’j wen lintukl kisna tia'm l na apyala 'titi

wntank tqjiw tepi’kctu’titl. Klsiku’k aqq ksinukowinn'k elo'tutl wins). Te's wen nepa’j tia'm l kisna lintukl na kaqipi’tim k wins. M i'kamaq mu am asiko 'lti’k aqq maliamtultijik ta ’n pasik tcle'k.

Mi'kamaq na app askate'tatyik. Ta'n tqjiw wen metue'k ika'j na mawtita'jik aqq apoqnmatultyik. Wla nekmowey maw wl nemitumk ta'n tqjiw wen kesnukwat kisna nepkwen. Ne wt kinuwa'taqn Ika’q wen kesnukwat kisna kesi ksnukwat, na elta’jik I'nn'k ta’n mimajoina'l etl pnelitl. Wla ta n mlmajainu etl pnct mu newtukwalukwek. Pejita’Jik ta’n wla mimajulnn elakntk. Msit e lta 'titl aqq apiksiktatnltijik. Pcjita'jik elt ta’n alasntma’tyik aqq kekna'm na'titl. Apjik ki's tcle’k, na pa’tlia's kisilukwalatl katn mn enqi alasntma'ti’k Innk.

L’nn'k nekmowkw teli ktlamsHasultyik miamqj wen kaqi kisa’teket wen mi’soqo kisi kaqlej. Eykik wen pekyifmet na telnejik mna'q me’ kaqi kisa’tekek me' na'twenl eskamalatl

31

k is n a me* m n a 'q w ikm a k i s i t a 's u l t i l lk i . N e 'kay iw alasn tm a'm ik . KtlklkmlnnUnlnn km allam a ty iw law skw ^nu wikma, p e jo 'tn 't^ mljlplewey aqq suliew eya'la 'tlji.

T a'n tqfiw wen etli pnej na alasy tm a 'tljik ne'w tapaqm iaq. A lasntm aqnn e k ltm i'tltl t a ’n aniapsim kcw e’l. Sum m ink n eq # ik im a 't^ A lasntm aqnn teln isik i "W elketlanwltasi, ketn i pm'qapnkuwey, Niskam lo q m eskel, nem i'n elisin npo 'qnek aqq ta 'n te li ksnnkway. Se ans, Mali, So sep. Wla alasn tm aqnn m n nenqi k itm i’tik l ta 'n tt^iw wla wskwjinu poqji ewilamiej a % w qjn 'taq ta 'n te l lamij. L'nn*k n en n a 'titl aqq kejla’titl wenl keslksnkw alij te ln l'k m i'tij kespisawe k eyk . Ta’n tqjiw wen kespisaw e'k eyk na k i's wkwatl tek ik l aqq w qusl’k poqji pflnam nkw eta'iy . Wpukwikl ;mqj saqpiku niaql aqq aptUekl. Pern awislw lanUt. Na nike m u pun! alasn tm a t i k, elm i km ew atitl wenl m i’soqo kaqlam ilij.

L 'nn 'k app n a teU k tlam ^tasn lt^Jik na t a ’n tqjiw wen k e t n 'n ] ^ na m iam i^ na ta litp ie t wen, kn tey n ike ' wen wpnkwtkm qja'sik ktena am alslk tm at wen. Pikwelken tiuetew wen m o weUnfmwanek m ita new titpa q n a 'tu e n m e t te i^ ’k k isna m e t t e t ^ c n a 't koqoey. App na te li k tlam sitasu ltijik new te j i t npek I 'no na n e ’ j ik w ije 'tu ltitaq . Aqq eykik app m e li^ kiwaMtiltyik.

n a eyk n a to e n ta 'n nqjim aji ta 'n weskwieliji sd rnq jita 'sn lty ik k a tu m a a tk ite m u ltl 'k n ü ta eykik te ll

32

küan^itasâk mu wen mewimat. Ta'n ttijlw to 'q wen mewlmt k^hm nkw at na to'q klwasknlapit me'W slawa'ait wa'aiMi. EwUstuatl ta'n wenl mewimtL Na wejl tUmnt wen "mlkita'sl*' Maman wla kikmanti kisi kaqietew aqq ma naqateskasik.

Ne'wt na nnkn to'q kaqiet wla wakwyinn na wikma aqq ta 'n elakntk elmlta'Jik. Ki’s kaqtaq nepkaq wla wskwijlnnaq aqq mlmqjninn'k poqji pejlta'jik. Pckisltn’ty myipjewey aqq tekweywa'tij wla ta 'n wlmqjita'snlty i. Ne'wt me kyka* koqoey jen tesk na elm ita jik m im ajninn'k aqq Iknm na’tiji atlasmultinew. App poqji pettaqmnltytk app teayi wapk aqq poqji waqma tn ty weqji'knom. Pikwelk wen apoqntik mi'soqo kaqi kisa'tu 'tij msit koqoey. Epyik etoqta'tyik aqq elo'tnty mijipjewey ta'n tl nipaplktnaten. kaqapija'laltitl wape'Utl elaqirilekn ta n te tt npninu lisintew. Wla elaqpOekn keknnwatk Ankweyn Ikwl ta'n tell oqpilnp wntqntalntek.

Ne'wt na nnkn to’q pekisitasy npuwinu na elta'jik iMa ta 'n wikmawal. Tqjiw ahwntmamk ji'nm na amskwes kaqama'sip kwymnk tqjiw si'st netawet "Alasntm ayki^'q. " Summink eklmqjik aqq alœutmaqnn ekitaMkl. Mimqjninn'k pejlta'jik aqq alasntma'tyik eykik knekk wqjita'jik. Ne'wt wmi ktei alasntmat na epa'Mt aqq t^te'm at kisna m yw t mita kaqi teplaq mijipjewey. A tnkityik aqq wekowoltyik weskuxna’titl wla wskwyinna ta’n tel nenna'tisna. Aknntmi’tij ta n wla mimqjninua tel kW kisnaqaqq tM wlmitoq^pnaq. Mn

ne'wt eAntwknnk ta 'n npnwinn elWnk. Tapnw%tg»'q tell jmiJI nipapiktnt wen. Katn nro I'nn’k ketlamsltasulti'k wtqntancw kweStamtKimk kl'sna Ekntlewimk, kwlaman wen eyk ne alptaq nlpapiktmiten.

Si'stewey na'kwek na IqJIw wntqutamk. Ke ak mna'q semaqa'lut npninn na msit mawltalijlk wikma aqq ta 'n me wen eyk, ti^lw aiasntmamk. Ne'wt kaqi aiasntmamk na atiewiktnt wla wskwyinn. Elta’mk alasntno knom aqq alam e'sik. Wla alam e's eykik ta 'n rnuk ilja 'tijik aqq I'nnwiatu’tyik. Ne'wt kaqi alame'sik na ela'lut npuwinu wntqutaqne'katik. Pa'tlia's alasntmat tqjiw na nnkn to'q Usqeikn poqji W sasik na tqJHr mimqjninn'k meknmi’tij tnpkwanji’j ti^iw eleke’ty wntqutaqniktuk.

Ne’wt kaqiaq wntqntamk na saliteyik. Mimajuinu'k pejo’tn ’ty koqoey ta 'n ntnwi'skasitow. Meski'kl pataluti'l ta 'n mfan^uinn'k etl smqjlk aqq ne’kaylw pern pejo'tu tij koqoey mlnu^ninn'k pejo’tu 'ty wutm /taqn wla wskwijinu. E’pyUc tepkiso tn 'ty koqoey «yit ta ’n tl wnaqa'twitow. Ne’wte’Jit e 'jdt maw wi'kik ta 'n telawtik km%oey ne’wt ta 'n tqjiw poqji ntni skMik koqoey.

Ji'nm asnimtma't pemwunaqnk na'tq koqoey kutey nike' naqgnn kisna eptaqn. Ne'wt fmqji wenaqa tmg koqoey na mixnqjnlnu'k ^HiJl temkatnltyik. Eyk koqoey meko’tik

mpr# u *a tn |l« k rk a tk a ta ltu y . AssaUm taltyik m#q wcskowo'ltijik aqq nc’kayiw pern temkatultljik. Ne’wt wen sapkawej na ela’tqj ta ’n koqoey meenk tq$iw a%Mmk§tk. T a p ^ lk na jrnm iik epoqntiklk. newte’jU wenaqo’taalt #% ktlkaqjintntnuit. Bm) wnnaqo'taalk koq^ym l'eoq^ ta ^ o n ika'tij e’plteweyey koqoey, m aji'nm uik wnaqa’tu ’tik mlamq} e ’pit maliaptik,

Ne’wt kaqiaq koqoey na maw kitasik stUiewey aqq ankaptasik ta ’n koqoey tettnek. Ta’n sallewey piamiaq na wla mimajuinu wikmaq iknntmut, apoqnmqilk m lta eykik kaekkwfjita'jik. EykiktdasuUeweyclsutmitySe’tA'newiktiik a% alasntno knomk. Mawio'mlktiak wejiet na'twen ta 'n apoqnmttwqji ta ’n Isnttaq snliewey katn alsumsit na wen ta 'n ketn tla'toq wla snUewey ne'wt kaqi ajmnkitaslk koqoey. E lm ita'jik na to ’q m im ajninn 'k katn ne’kayiw pemi apoqnmna’tijik wla wskwijinn'k mi’soqo kisaskmati’ty.

Pe' nnkn kaqia tnkwey aqq ajip]nlk me’ im’t wen wla a tnkwaqn wji klnn'tmasln aqq n^km ankna’ttm.

55

W elalioq

Wla nq}Udaa*mowa’ty ik :Mr. B eraie F rancis Mrs. M nrdena M arshall Da Harold McGee Dr. Jo h n Reid Eskasoni School Board

Wélali^Jik ta n te li apoqnm uyik m i'soqo wla w i'katikn sapa 'slk Tnuwikasikn.

Mrs. EUzaheth Ryan Paul aqq wins! Carol Ann ta 'n teli ap o ^ m tU ik ta n koqoey tli Utmnkwates.

NkwU, Nigel Joh n so n wjit ta n te lltoq l napuikasikl aqq nikm aq ta 'n teU apoqnm ni’tij.

H^lt Santew i Mawio'mi aqq M i'kam aq wela’Iioq m sit.