Download - II. Afurðir unnar úr plöntum
![Page 1: II. Afurðir unnar úr plöntum](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062409/568146d7550346895db40d8f/html5/thumbnails/1.jpg)
NFH 103 Guðrún Kjartansdóttir 1
II. Afurðir unnar úr plöntum
1. Aetherolum (rokfim olía) 2. Amylum (sterkja) 3. Balsam (ilmkvoða) 4. Oleum (feit olía) 5. Ýmsar plöntuafurðir (s.s.
gúmmí)
![Page 2: II. Afurðir unnar úr plöntum](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062409/568146d7550346895db40d8f/html5/thumbnails/2.jpg)
NFH 103 Guðrún Kjartansdóttir 2
1. Aetherolum = rokfim olía
Mörg efni finnst í þeim. Þrána ekki eins og feitar
olíur. Geta oxast (dökknað og
lyktað illa). Viðkvæmar fyrir ljósi og súrefni.
Torleystar í vatni en þó nægilega til að gefa arómatíska lykt og bragð.
![Page 3: II. Afurðir unnar úr plöntum](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062409/568146d7550346895db40d8f/html5/thumbnails/3.jpg)
NFH 103 Guðrún Kjartansdóttir 3
1. Aetherolum = rokfim olía
Algengast að vinna þær með gufueimingu.
Notaðar í: Bragðefni í lyfjagerð Húðlyf (geta haft
rubefacient verkun) Krydd, snyrtivörur
og ilmvötn.
![Page 4: II. Afurðir unnar úr plöntum](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062409/568146d7550346895db40d8f/html5/thumbnails/4.jpg)
NFH 103 Guðrún Kjartansdóttir 4
Rokfimar olíur í Ph. Eur. eru 2
A) Eucalyptus Aetherolum. Blágúmmítré. Gefur af sér eucalyptusolíu
sem hefur þægilega lykt og kryddkennt bragð.
Notuð sem sótthreinsandi og lykteyðandi efni.
Til innöndunar gegn astma og nefkvefi.
Hálstöflur og kvefpreparöt (bragðefni)
![Page 5: II. Afurðir unnar úr plöntum](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062409/568146d7550346895db40d8f/html5/thumbnails/5.jpg)
NFH 103 Guðrún Kjartansdóttir 5
Rokfimar olíur í Ph. Eur. eru 2
B) Menthae Piperitae Aetherolum. (sjá fyrr) Piparmintulauf sem
innihalda m.a. Mentól og mentón.
Rokfim olía í blöðum og blómstrandi sprotum.
Kvefpreparöt. Bragðefni í sælgæti.
![Page 6: II. Afurðir unnar úr plöntum](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062409/568146d7550346895db40d8f/html5/thumbnails/6.jpg)
NFH 103 Guðrún Kjartansdóttir 6
Rokfimar olíur sem ekki eru í Ph. Eur.
Aetheroleum carvi = Kúmenolía. Krydd í íslenskt brennivín.
Aetheroleum rosae. Gerfi rósaolía (mest seld). Alvöru rósaolía mjög dýr. Rósavatn.
![Page 7: II. Afurðir unnar úr plöntum](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062409/568146d7550346895db40d8f/html5/thumbnails/7.jpg)
NFH 103 Guðrún Kjartansdóttir 7
Rokfimar olíur sem ekki eru í Ph. Eur.
Aetheroleum anisi. Anísolía úr anísfræjum. (kóngabrjóstsykur).
Aetheroleum terbinthinae=terpentína, kemur úr lerki og furu (olíuharpix). Terpentína fæst með eimingu (þynnir, blettahreinsir og leysir). Handboltaharpix.
![Page 8: II. Afurðir unnar úr plöntum](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062409/568146d7550346895db40d8f/html5/thumbnails/8.jpg)
NFH 103 Guðrún Kjartansdóttir 8
2. Amylum = Sterkja
Forðanæring í plöntum. Myndast í laufblöðum
og fræjum og neðanjarðarlíffærum.
Fjölsykra úr glúkósaeiningum.
Plöntur sem mynda sterkju í miklu magni: Korntegundir (50-65%) Kartöfluhýði (80%)
![Page 9: II. Afurðir unnar úr plöntum](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062409/568146d7550346895db40d8f/html5/thumbnails/9.jpg)
NFH 103 Guðrún Kjartansdóttir 9
4 sterkjur eru í Ph. Eur.
A) Maydis Amylum Maíssterkja. (korn)
B) Oryzea Amylum. Hrísgrjónasterkja.(korn)
C) Solani Amylum. Kartöflusterkja eða kartöflumjöl.
D) Tritici Amylum. Hveitisterkja (korn)
![Page 10: II. Afurðir unnar úr plöntum](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062409/568146d7550346895db40d8f/html5/thumbnails/10.jpg)
NFH 103 Guðrún Kjartansdóttir 10
Notkun á sterkju
1. Hjálparefni við töflugerð (fylliefni og sprengiefni).
2. Hráefni við framleiðslu á glúkósu og glúkósu-sýrópi.
3. Hráefni til framleiðslu á cýklódextrínsamböndum.
![Page 11: II. Afurðir unnar úr plöntum](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062409/568146d7550346895db40d8f/html5/thumbnails/11.jpg)
NFH 103 Guðrún Kjartansdóttir 11
3. Balsam =Ilmkvoða (harpix)
Seigfljótandi þykkur vökvi sem myndast þegar tré er skorið.
Gefið við kvefi og til að auðvelda slímlosun.
Staðbundið á skeinur og sár, gróa betur og sótthreinsast.
![Page 12: II. Afurðir unnar úr plöntum](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062409/568146d7550346895db40d8f/html5/thumbnails/12.jpg)
NFH 103 Guðrún Kjartansdóttir 12
1 Ilmkvoða er í Ph.Eur.
Benzoe Tonkinensis. Sótthreinsandi efni. Stundum notað sem
rotvarnarefni. Við gyllinæð og sem
sótthreinsandi t.d. eftir barnsburð.
![Page 13: II. Afurðir unnar úr plöntum](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062409/568146d7550346895db40d8f/html5/thumbnails/13.jpg)
NFH 103 Guðrún Kjartansdóttir 13
Ilmkvoður sem ekki eru í Ph. Eur.
Balsamum peruvianum (perúbalsam). Sótthreinsandi og
blóðstoppandi á smá rispur.
Blandað laxerolíu á legusár.
Exem og kláða. Gyllinæðarstílar Kláðamaur áður fyrr.
![Page 14: II. Afurðir unnar úr plöntum](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062409/568146d7550346895db40d8f/html5/thumbnails/14.jpg)
NFH 103 Guðrún Kjartansdóttir 14
Ilmkvoður sem ekki eru í Ph. Eur.
Balsamum copaiba. Naflaolía. Var notað gegn
sýkingum sem fólk fékk úr jarðveginum.
Var notað í Vestmannaeyjum því þar dóu mikið af nýfæddum börnum um miðja 19. öld.
![Page 15: II. Afurðir unnar úr plöntum](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062409/568146d7550346895db40d8f/html5/thumbnails/15.jpg)
NFH 103 Guðrún Kjartansdóttir 15
4. Oleum = Olía (feit olía)(nokkrar í Ph.Eur.)
a) Amygdalae Oleum (Möndluolía). Fita úr möndlunum. Mjög dýr olía. Amygdalín sem er í
möndlunum er ekki í olíunni.
Notkun í hjálparefni í stungulyf og smyrsli. Einnig í snyrtivörur.
![Page 16: II. Afurðir unnar úr plöntum](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062409/568146d7550346895db40d8f/html5/thumbnails/16.jpg)
NFH 103 Guðrún Kjartansdóttir 16
b) Arachidis Oleum = jarðhnetuolía
Notuð í burðarefni í stungulyf sem gefin eru í vöðva (þarf að hreinsa sérstaklega).
Einnig notuð í smyrsli
![Page 17: II. Afurðir unnar úr plöntum](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062409/568146d7550346895db40d8f/html5/thumbnails/17.jpg)
NFH 103 Guðrún Kjartansdóttir 17
c) Ricini Oleum =Laxerolía
Unnin úr fræjum laxerolíujurtarinnar (castor oil)
Fræin innihalda eiturefnið ricin og má ekki borða þau.
Ricin er fjarlægt úr olíunni. Hægðalyf.
Örvar þarmahreyfingar Örvar útskilnað vatns og
salta í ristli.
![Page 18: II. Afurðir unnar úr plöntum](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062409/568146d7550346895db40d8f/html5/thumbnails/18.jpg)
NFH 103 Guðrún Kjartansdóttir 18
d) Olivae Oleum = Olífuolía
Unnin úr pressuðum ólífum. Notkun:
Burðarefni í stungulyf og smyrsli. Til matar. Mismunandi gæði. Extra
virgin oil (< 1% af fríum fitusýrum, nánast enginn hiti og lítill þrýstingur notaður.
Virgin oil. Ekki meira en 4% af fríum fitusýrum.
Pure olive oil. Lökust. Skán í hársverði ungabarna.
![Page 19: II. Afurðir unnar úr plöntum](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062409/568146d7550346895db40d8f/html5/thumbnails/19.jpg)
NFH 103 Guðrún Kjartansdóttir 19
e) Sesami Oleum = Sesamolía
Inniheldur fenólefni sem geymist vel og virkar sem einhvers konar rotvarnarefni.
Notuð svipað og ólífuolía í stungulyf og smyrsli.
![Page 20: II. Afurðir unnar úr plöntum](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062409/568146d7550346895db40d8f/html5/thumbnails/20.jpg)
NFH 103 Guðrún Kjartansdóttir 20
Olíur sem ekki eru í Ph. Eur.
Oleum Lini = Línolía (hörfræolía). Á tekk og mahoni við.
Oleum gossypii = Bómolía. Úr fræjum
bómullarplöntunnar. Aukaafurð við framleiðslu
á bómolíu er gossypol sem hefur verið notað í getnaðarvarnarlyf.
![Page 21: II. Afurðir unnar úr plöntum](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062409/568146d7550346895db40d8f/html5/thumbnails/21.jpg)
NFH 103 Guðrún Kjartansdóttir 21
5. Ýmsar plöntuafurðir
Gúmmí: Acaciae Gummi Tragant
Aloe: Aloe Barbadensis,Aloe
Vera Aloe Capensis
Agar Karragenan
![Page 22: II. Afurðir unnar úr plöntum](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062409/568146d7550346895db40d8f/html5/thumbnails/22.jpg)
NFH 103 Guðrún Kjartansdóttir 22
Gúmmí (slím, jurtagúmmí)
Seytl úr trjám. Skorið á tré og flett í hring. Opið sár
myndast sem hvetur gúmmímyndun. Seytlar og storknar í dropum.
Mikið notað hjálparefni í lyfjagerð:
Seigjuaukandi, súspenderani, emúlgator og bindi- og sundrunarefni í töflur.
2 drogar eru gúmmí í Ph. Eur.
![Page 23: II. Afurðir unnar úr plöntum](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062409/568146d7550346895db40d8f/html5/thumbnails/23.jpg)
NFH 103 Guðrún Kjartansdóttir 23
a) Acaciae Gummi (Gummi arabicum, akasía)
Inniheldur m.a. Arabinsýru. Leyst í vatni myndar það
slím. Notað gegn: Hósta Særindum í hálsi Erting í maga og þörmum.
Hjálparefni í lyfjaframleiðslu (emúlgator og súspenderandi efni, Ópal)
![Page 24: II. Afurðir unnar úr plöntum](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062409/568146d7550346895db40d8f/html5/thumbnails/24.jpg)
NFH 103 Guðrún Kjartansdóttir 24
b) Tragant (Astragalus gummifer, geitarhorn)
Innheldur m.a. Traganthin. Bólgnar út og myndar slím
með vatni. Súspenderandi og
seigjuaukandi, emúlgator. Bindiefni (Tragant E 413) Tragacantha pulverata =
tannlím.
![Page 25: II. Afurðir unnar úr plöntum](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062409/568146d7550346895db40d8f/html5/thumbnails/25.jpg)
NFH 103 Guðrún Kjartansdóttir 25
Aloe = þurrkaður plöntusafi
A) Aloe Barbadensis Aloe Vera Þurrkaður safi jurtar sem vex í
Vestur-Indíum. Unninn úr afskornum laufbl. Laxerandi (minnst 28%
anthracen afbrigði). Notað á bruna og sár. Græðandi.
![Page 26: II. Afurðir unnar úr plöntum](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062409/568146d7550346895db40d8f/html5/thumbnails/26.jpg)
NFH 103 Guðrún Kjartansdóttir 26
Aloe = þurrkaður plöntusafi
B) Aloe Capensis. Inniheldur minnst
18% af anthracen efnum.
Notað sem hægðalyf Notað sem
mýkingarefni í snyrtivörur.
![Page 27: II. Afurðir unnar úr plöntum](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062409/568146d7550346895db40d8f/html5/thumbnails/27.jpg)
NFH 103 Guðrún Kjartansdóttir 27
Agar Geladium tegundir. Þurrkað slím (fjölsykrur)
sem unnið er úr rauðþörungum er vaxa í kyrrahafi.
Soðið með vatni myndar það slím sem stífnar við kólnun og myndar hlaup.
Verið notað frá dögum R. Koch t.a. Rækta örverur.
![Page 28: II. Afurðir unnar úr plöntum](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062409/568146d7550346895db40d8f/html5/thumbnails/28.jpg)
NFH 103 Guðrún Kjartansdóttir 28
Agar
Stundum notað sem hægðalyf (dregur í sig vatn og bólgnar).
Hjálparefni í framleiðslu lyfja-forma og í matvælaframleiðslu.
Sundrunarefni í töflur Emulgator Seigjuaukandi efni Bakteríuæti Í gelsíun (sem burðarefni)
![Page 29: II. Afurðir unnar úr plöntum](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062409/568146d7550346895db40d8f/html5/thumbnails/29.jpg)
NFH 103 Guðrún Kjartansdóttir 29
Karragenan
Írskur mosi. Efni sem unnið er úr
rauðþörungum (Chondus crispus teg.)
Vex víða einkum við stendur Írlands og Skotlands.
![Page 30: II. Afurðir unnar úr plöntum](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022062409/568146d7550346895db40d8f/html5/thumbnails/30.jpg)
NFH 103 Guðrún Kjartansdóttir 30
Karragenan
Inniheldur járn, kalsíum og joð.
Stundum bætt í fæðu í formi hlaups.
Notað í snyrtivörur og sem bindiefni í matvælaframleiðslu.