Het verlies van biodiversiteit in de stad: oorzaken, gevolgen en
oplossingen
René-Marie Lafontaine & Mathilde OgerConservation Biology Unit
Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen
Stedelijke biodiversiteit — Natuur in Brussel23/04/2018
Vertaling: Aurel Vande Walle & Jeremy Meylemans
Wat is biodiversiteit ?
Wat is biodiversiteit ?
Soorten diversiteit
Wat is biodiversiteit ?
Soorten diversiteit Genetische diversiteit
Wat is biodiversiteit ?
Soorten diversiteit Genetische diversiteit Ecologische diversiteit
Wat is biodiversiteit ?
Soorten diversiteit Genetische diversiteit Homo sapiensEcologische diversiteit
Biodiversiteit in stad
Homo sapiens (1,09 t/ha in BHG)
Commensale soorten
Parasieten
Ingevoerde soorten
Waals bos: 196 t/haRegenwormen: 1 tot 4 t/ha
→ Hoe dichten bij het stadscentrum, hoe meer de soortenrijkdom (≠mens) daalt ↓
Biomassa in bos Biomassa in stad
Biodiversiteit in stadStedelijke gebieden:
• Zeer heterogene ecosystemen, beïnvloed door de mens
• Snelle evolutie• Complexe mozaïek van semi-natuurlijke
restmilieus, stadslandschappen, industriegronden en landbouwgronden in periferie
• Speciale condities w. b.• temperatuur• lichtsterkte• wind• vochtigheid• grond drainage
©Bruxelles Environnement 2015
Oorzaken van verlies van biodiversiteit in stad
1. Verlies en versnippering van het leefmilieu2. Lucht- en watervervuiling3. Geluids- en lichtpollutie4. Invasieve soorten
1. Verlies en versnippering van het leefmilieu
• Leidend tot het verlies van essentiële middelen→ Toeneming van de selectie druk
• Leidend tot een daling van de plantaardige en dierpopulaties
• Leidend tot een verlies van soorten diversiteit
Brussel, 1775Kaart de Ferraris
Brussel, 1850Kaart de Deconinckx, 1982
Gebouwen
Bos
Culturen, weiden, braak
Parken, openbare groene ruimtes
Bruxelles, 1970Carte de Deconinckx, 1982
Gebouwen
Bos
Culturen, weiden, braakParken, openbare groene ruimtes
Bruxelles, 2018
Bos
Culturen, weiden, braakParken, openbare groene ruimtes
WaterWegen
Oorzaken van verlies van biodiversiteit in stad
1. Verlies en versnippering van het leefmilieu2. Lucht- en watervervuiling3. Geluids- en lichtpollutie4. Invasieve soorten
2. Lucht- en watervervuiling
© Photo News. © RTL Info.
Ter Kamerenbos, 2016Brussel, 2016
2. Lucht- en watervervuiling
Eutrofiëring van wateropp leidt meestal tot dystrofisatie
© AquaGreen.
Oorzaken van verlies van biodiversiteit in stad
1. Verlies en versnippering van het leefmilieu 2. Lucht- en watervervuiling3. Geluids- en lichtpollutie4. Invasieve soorten
3. Geluids- en lichtpollutie
© Kjell Lindgren
→ Gedragsaanpassing bij fauna→ Stijging van predatie
Oorzaken van verlies van biodiversiteit in stad
1. Verlies en versnippering van het leefmilieu2. Lucht- en watervervuiling3. Geluids- en lichtpollutie4. Invasieve soorten
4. Introductie van exotische invasieve soorten
Asiatisch lieveheersbeestje
Japanse duizendknoop Kaukasische berenklauw
Monniksparkiet
Roodwangschildpad
Gevolgen
Regionale extinctie van soorten
Gedragswijziging
Kolonisatie van invasieve exotische soorten
Verlies van ecosysteem diensten
Omschakeling naar meer algemene commensale soorten
Maar is het verlies aan biodiversiteit in stad onherstelbaar ?
Enkele mogelijke oplossingen voor de biodiversiteit in stad
1. Onderhouden van beschermde zones: 13,3% BHG in beschermde zone -Natura2000
2. Zuiveren van lucht3. Watermilieus proper maken, aantal vissen verminderen, natuurlijke banken
bewaren, rietkragen herstellen4. Minder vadelige verlichting: oranje LED naar beneden met
bewegingsdetector5. Positief beheer: beheer van grote braakliggende stukken → groene dak6. Voorkeur voor het aanplanten van inheemse plantensoorten7. Creééren van groene linten om versnippering tegen te gaan, ondergrondse
verbindinswegen8. Verhinden van introductie van nieuwe supplementaire exotische soorten
- Voorbeelden -Evolutie van de Avifauna in Brussel-Hoofdstedelijk Gewest
Avifauna in Brussel
• ± 300 soorten vogels in BHG (450 in België)• ± 135 soorten broedvogels in BHG
oisillon.net
Avifauna in Brussel
33
101
Avifauna in BrusselVerdwenen soorten
25%
Huidige soorten 75%
Avifauna in Brussel
33
101
Avifauna in BrusselVerdwenen soorten
25%
Avifauna in Brussel
33
101
Avifauna in BrusselVerdwenen soorten
25%
Huidige soorten 75%
Avifauna in BrusselIn de 101 huidig aanwezige soorten in de Brusselse avifauna:
Statuut van de aanwezige soorten in BHGAfnemende
soorten27%
Stabiele soorten73%
Avifauna in BrusselIn de 101 huidig aanwezige soorten in de Brusselse avifauna:
11 exotische soorten
Statuut van de aanwezige soorten in BHGAfnemende
soorten27%
Stabiele soorten73%
Avifauna in BrusselIn de 101 huidig aanwezige soorten in de Brusselse avifauna:
Statuut van de aanwezige soorten in BHGAfnemende
soorten27%
Stabiele soorten73%
11 exotische soorten
Avifauna in BrusselEvolutie van het aantal soorten broedvogels in BHG
Aant
al so
orte
n br
oedv
ogel
s in
BHG
Inlandse soorten
Ingevoerde soorten
L'avifaune bruxelloise
Regionale verdwijning is niet uitsluitend te wijten aan urbanisatie
→ Veel soorten zijn eveneens verdwenen van het Belgische grondgebied
→ Intensieve landbouw en dan vooral buiten de stad heeft een ernstige negatieve impact gehad
Met dank voor jullie aandacht
Situatie van de Libellen in BHG
Historisch:• Eind XIX° eeuw: 50-55 soorten (waarvan veel momenteel bedreigd)
• 2000: 27 soorten hoofdzakelijk ubiquist
• Tegenwoordig, dankzij in spanningen in beheer en door klimaatsevolutie: opnieuw 45 libellensoorten en waterjuffers min of meer regelmatig waargenomen
Situatie van de Libellen in BHG
Oorzaken van kortstandige verdwijning:
• Vermindering of zelfs verdwijning van grote wetlands en moerassen
• Meer en meer algemene belangrijke verontreiniging op waterlopen
• Overvloed aan azende vissen (e.g. karpen) in onze vijvers