10
Is het wel gepast om een eindejaarsgeschenk te geven als je in hetzelfde jaar tientallen medewerkers hebt moeten ontslaan? Het is crisis en veel bedrijven worstelen met deze vraag. De conclusie is dat het kerstpakket of keuzeconcept niet sneuvelt. Integendeel. Maar er wordt wel beter nagedacht over inhoud en vorm.
Een traditie met inhoud
TEKST: RUTGER VAHL
Nederland heeft eerder een economische crisis
meegemaakt. Maar wat de huidige recessie bijzon-
der maakt, is dat deze gepaard gaat met een flinke
morele verontwaardiging. De duurzaamheidstrend die al een
tijdje gaande was, is samengekomen met publieke ophef over
onverantwoorde banken, exorbitante bonussen en doorge-
schoten marktwerking. Deze maatschappelijke ontwikkeling
raakt ook het eindejaarsgeschenk. Organisaties stellen zich de
vraag of ze dit jaar wel de portemonnee moeten trekken voor
een kerstpakket, keuzeconcept of cadeaubon. Als er over de
hele linie bezuinigd moet worden, is het dan wel gepast om
medewerkers een eindejaarsgeschenk te geven? Helemaal als
er in hetzelfde jaar ook van tientallen medewerkers afscheid
moest worden genomen?
Goede traditie
Een rondgang langs diverse leveranciers (en de uitkomst uit
het Eindejaars Onderzoek van PromZ Magazine, zie pag. 18 en
verder) levert een even positief als toch wel verrassend beeld
op. Organisaties blijven onverminderd vasthouden aan de oer-
Hollandse traditie van het eindejaarsgeschenk. Sterker nog, de
keuze om medewerkers ook dit jaar weer te belonen met kerst
lijkt bewuster dan ooit.
“Ik merk dat klanten intern discussies hebben gehad over de vraag
of ze dit jaar wel een kerstpakket moesten doen,” zegt Arjan de
Knegt van De Knegt & Leeflang. “Er wordt bij stil gestaan of het
in deze tijden wel nuttig en verantwoord is om tienduizenden
euro’s uit te geven aan een extraatje aan het eind van het jaar.
Maar klanten zeggen tegen mij dat ze juist nu hun waardering
aan medewerkers willen laten zien. Er is het afgelopen jaar extra
hard gewerkt. Als er mensen ontslagen moesten worden, heb-
ben de resterende medewerkers vaak meer taken op hun bord
gekregen. Dat moet worden beloond, vinden organisaties. En
bovendien wordt er al op heel veel dingen beknibbeld. Als men
ook nog het kerstpakket schrapt, blijft er helemaal niets over
voor medewerkers.”
Met hun bewuste ‘ja’ tegen het eindejaarsgeschenk sluiten
werkgevers aan bij de wens van het overgrote deel van de
Nederlanders. Uit een peiling op www.infokerstpakket.nl, de
website van het Voorlichtingsbureau Kerstpakketten, gaf 92%
van de respondenten in 2011 aan dat het eindejaarsgeschenk
van werkgevers aan werknemers een goede traditie is die zeker
in stand gehouden moet worden.
Meer voor minder
Of budgetten door de crisis onder druk staan, moet blijken als
aan het eind van dit jaar de balans kan worden opgemaakt. Aan
de ene kant lijkt het logisch dat uitgaven dalen. Als er overal
bezuinigd moet worden, dan kan het eindejaarsgeschenk zich
niet aan die trend onttrekken. De gemiddelde prijs van een ein-
dejaarspakket ligt dit jaar rond de 35 euro, schat Stef Pronk van
Het eindejaarsgeschenk
Feiten en cijfers
• In 2011 kregen ruim 4,8 miljoen Nederlanders een
kerstpakket
• Ruim 90% van de Nederlanders vindt het kerstpakket
een traditie die behouden moet blijven
• De gemiddelde waarde van een pakket steeg in 2011
met 2 euro naar 42 euro
• de omzet van de kerstpakkettenbranche steeg in 2011
naar tweehonderd miljoen euro, maar is waarschijnlijk
hoger omdat de uitgaven van kleine bedrijven (die wijn
inkopen bij Gall & Gall en kerstbroden bij de lokale bakker)
niet meegemeten worden. In 2009 was het totaalbedrag
180 miljoen. Er werden toen 5 miljoen kerstpakketten uit-
gedeeld, maar de waarde was lager (36 euro).
• Werkgevers kunnen alleen in natura fiscaal voordelig
een kerstcadeau geven. Het fiscale voordeel geldt tot
70 euro maar is dus niet van toepassing op financiële
extraatjes.
412398_PromZ_03_90_Mag_2.indd 10 14-08-12 09:20
z
2012 - nummer 3 - www.promz.nl 11
gi f t
Pronk Juweel. Dat zou 7 euro lager zijn dan in 2011, toen het
gemiddelde bedrag op 42 euro per medewerker uitkwam. “Aan
ons als leverancier de taak voor lagere budgetten toch pakketten
te maken die dezelfde uitstraling hebben als altijd. Het vraagt
extra creativiteit en slim inkopen. Meer beurzen bezoeken, bij-
voorbeeld ook in het buitenland.”
Dick Brandwijk, leverancier van kerstpakketten aan vooral mid-
delgrote bedrijven, ziet een geringe daling, zo’n 5 tot 10%, in
budgetten. “De eerste twee maanden van het seizoen zat ik 10%
boven de omzet die ik vorig jaar op dat moment had. Dit wil ove-
rigens niet zeggen dat ik de markt zie groeien. Ik denk wel dat
organisaties er dit jaar vroeger bij waren. Door snel te beslissen
zijn ze goedkoper uit, omdat producten uit Azië geïmporteerd
kunnen worden in plaats van dat ik ze uit Europa moet halen.”
Jolanda Koedood van Novelties/Kadoklikken.nl constateert dat
budgetten al jaren op hetzelfde niveau blijven en hooguit licht
dalen. Daarbij moet worden opgemerkt dat Novelties veel grote
organisaties bedient, waarvoor 35 of 40 euro per pakket nou niet
meteen een verschil is dat er inhakt op de begroting. Opvallend
vindt ze dat budgetten tussen ministeries aanzienlijk kunnen ver-
schillen. “Daar kan wel een factor 1,5 verschil in zitten.”
Gezelligheid
Als budgetten lager zijn, heeft dit invloed op de aard en inhoud
van het eindejaarsgeschenk. Het traditionele kerstpakket is al
enige jaren bezig met een gestage opmars, constateert Stef Pronk.
“Voor opdrachtgevers is een van de voordelen van een pakket – de
goed gevulde doos – dat medewerkers de verrassing altijd leuk
vinden.” Dat de waarde van een kerstpakket minder makkelijk
valt in te schatten dan van een concreet product, is extra prettig
als de werkgever minder te besteden heeft. Maar als leverancier
zul je dan wel moeite moeten doen om die doos voor een lager
budget net zo goed gevuld te krijgen als in de goede tijden.
Pronk: “De oplossing die vaak gekozen wordt is food. Wij zien dat
de inhoud van het kerstpakket dit jaar voor zeker 90% uit voed-
selproducten bestaat. De uitdaging voor leveranciers is om zich
in food te onderscheiden. Hoe doe je dat? Wij zijn bijvoorbeeld
sterk in versproducten. Dat maakt ons anders.”
412398_PromZ_03_90_Mag_2.indd 11 14-08-12 09:20
z
2012 - nummer 3 - www.promz.nl 13
Samen de doos
uitpakken, samen delen:
de herwaardering
van 'gezelligheid'
Een traditie met inhoud
Tenders
Voor de zomer waren er de grote aanbestedingen. Zowel Novelties
als Intercédé tekenden op een aantal tenders in. Jolanda Koedood
signaleert de trend dat overheden hun aanbestedingen clusteren.
“Vroeger hadden politiekorpsen vaak hun eigen inkopers. Nu zie
je dat de politie één tender doet voor 65.000 politieagenten. Voor
de politie lijkt dat enorme efficiency-voordelen te bieden, maar
ik denk dat men onderschat dat de afhandeling van die giganti-
sche order heel wat voeten in de aarde zal hebben. En je moet
de aansturing heel strak organiseren, anders kunnen er intern
problemen bij de taakverdeling ontstaan.”
Cocky Schalk van Intercédé voegt hier aan toe dat clustering voor
de branche ook ingrijpende gevolgen heeft. “Het aantal aanbe-
stedingen neemt drastisch af. Voorheen waren er 28 kansen om
een order voor de politie in de wacht te slepen, nu nog maar
één.” Maar ook voor opdrachtgevers heeft clustering gevolgen,
denkt Schalk. “Orders worden nu zo groot dat er maar weinig
leveranciers zijn die deze aantallen goed aan kunnen. De keuze
van opdrachtgevers wordt aanzienlijk kleiner.” Schalk juicht toe
dat opdrachtgevers ook kleinere leveranciers een kans willen
bieden in aanbestedingen – een uitdrukkelijke wens van de poli-
tiek overigens – maar constateert dat het in de praktijk niet echt
werkt. “Willen opdrachtgevers kleinere leveranciers echt een kans
geven, dan zullen ze ook de aanvullende eisen moeten laten
vallen. Bijvoorbeeld dat je als kleinere partij met ‘gelijkwaardige’
referenties moet komen.”
gi f t
Arjan de Knegt denkt dat de foodtrend niet alleen met geld te
maken heeft. “Je ziet heel duidelijk ook een herwaardering van
gezelligheid in het gezin. Samen de doos uitpakken, samen delen
en voor elk wat wils: dat is met food veel beter te doen dan met
non-food.” De hang naar nostalgie ziet De Knegt ook in de aard
van de food-producten. “Een paar jaar geleden hadden deze arti-
kelen moderne, trendy verpakkingen. Dit jaar is het weer meer
oud-Hollands.”
Net als collega Pronk signaleert De Knegt dat opdrachtgevers de
leveranciers uitdagen om voor minder geld en met foodproducten
een onderscheidend kerstpakket samen te stellen. “Wij proberen
ons te onderscheiden met artikelen die we zelf ontwikkelen. Vaak
zijn dat sfeervolle cadeaus maar ook food-producten met eigen
verpakking of thema.”
Eigen keuze stagneert
De herwaardering van het traditionele pakket lijkt ten koste te
gaan van het eigenkeuzeconcept, de innovatie in eindejaars-
geschenken die tien jaar geleden in Nederland doorbrak. Het
leek toen het ei van Columbus: laat medewerkers zelf kiezen uit
een range producten en belevenissen, en iedereen is blij. Maar
behalve onmiskenbare voordelen, bleken er ook nadelen aan de
eigenkeuzeconcepten te zitten. De meest gehoorde klacht van
opdrachtgevers is dat het ‘kerstidee’ verdwijnt. Medewerkers
kiezen thuis vanachter hun computer, het wordt onpersoonlijk
gevonden en opdrachtgevers merken soms ook dat ‘zelf kiezen’
door medewerkers als gemakzucht van de baas wordt uitgelegd.
Medewerkers worden daarbij overstelpt met keuzes. Ze hebben
geen tijd om alle bonnen te verzilveren en zijn zelf ook een beetje
gemakzuchtig. Liever een kant-en-klaar pakket dan zelf naar een
webshop en winkel om iets uit te kiezen.
Hoe dan ook, grote organisaties kiezen vaak voor het eigen-
keuzeconcept. Dat biedt hen twee voordelen. Allereerst zijn ze
af van de logistiek met rondzwervende pakketten in het pand.
Daarnaast hebben grote bedrijven ook een zeer gemêleerd
medewerkersbestand, waardoor het moeilijk is om iedereen
met een standaardpakket te plezieren. “Sommigen drinken
geen wijn, anderen hebben geen kinderen, de derde wil
geen vlees. Dan is zelf kiezen natuurlijk ideaal,” aldus Jolanda
Koedood.
(advertentie)
412398_PromZ_03_90_Mag_2.indd 13 14-08-12 09:21
z
2012 - nummer 3 - www.promz.nl 15
gi f tEen traditie met inhoud
Personeelsvereniging kiest
Het ministerie van Infrastructuur en Milieu (I&M) is een voor-
beeld van een instelling die de aanbesteding clustert. Zo
participeerde onder andere Rijkswaterstaat in de tender, die
goed was voor 13.000 eindejaarsgeschenken. Joke de Wilde,
coördinator personeelsverenigingen van het ministerie: “Wij
kiezen al jaren voor een eigenkeuzesysteem. Ik merk dat mede-
werkers graag zelf de keuze hebben. Het bedrag is bij ons op
35 euro gesteld.” De Wilde vertelt dat er binnen het ministerie
dit jaar wel gesproken is over de wenselijkheid van een einde-
jaarsgeschenk. “De uitkomst was heel duidelijk dat we ermee
doorgaan omdat medewerkers die waardering op prijs stellen.
De ambtenaar heeft het niet makkelijk, dus de kerstattentie
willen we hem of haar niet afpakken.”
De Wilde laat elke deelnemer aan de tender een presentatie
geven van de geschenken die hij te bieden heeft. Elke deelnemer
is verplicht boeken, tijdschriften, een wijnpakket en een goed
doel in het assortiment te hebben. “We selecteren op prijs/kwa-
liteit-verhouding. Service en fullfilment is bij iedereen in orde.
Uiteindelijk mogen leden van de personeelsverenigingen een
keuze maken. Die aanbieder wordt het dan.” (De opdracht is naar
Kadoklikken.nl gegaan, red.)
Geen goede doelen
Qua keuze gaan de medewerkers van I&M traditiegetrouw (en
conform het landelijk gemiddeld) voor ‘stekkerproducten’ en pro-
ducten voor in en om het huis. Slechts twee procent kiest voor
een goed doel. Leveranciers zien een afname van deze categorie.
“Het percentage medewerkers dat voor een goed doel koos, lag
een paar jaar geleden op 5% en is nu gehalveerd,” constateert
Elke de Jong van eigenkeuzeconcept Tintelingen. Misschien heeft
het iets te maken met de tijdgeest, meent De Jong. “Maar het zou
ook kunnen dat mensen door het jaar heen al veel aan goede
doelen geven en besluiten dat het eindejaarsgeschenk nu echt
eens een beloning voor henzelf moet zijn.”
Stef Pronk van Pronk Juweel voegt toe dat duurzaamheid en MVO
voor de opdrachtgever wel erg belangrijk zijn geworden. “Dat de
producten in het kerstpakket fair trade en biologisch zijn, begint
bijna vanzelfsprekend te worden. Staar je dus niet blind op het
gegeven dat medewerkers niet voor goede doelen kiezen.”
Tintelingen is een bedrijf dat de markt van eigenkeuze concepten
in Nederland heeft opengebroken en volwassen heeft gemaakt.
De Jong ziet een belangrijke verandering ten opzichte van een
paar jaar geleden. “Tintelingen koos altijd bewust voor een
beperkt aantal producten in de shop. Het idee was dat wij, van-
uit onze inkoopexpertise, de leukste, origineelste en meest
gewaardeerde artikelen selecteerden. Medewerkers hadden een
beperkte keuze maar wisten dat ze altijd een goed, bruikbaar pro-
duct kozen. Bovendien hadden ze minder keuzestress. Inmiddels
hebben we, noodgedwongen door de marktomstandigheden, het
aantal producten en belevenissen in onze shops moeten verdub-
belen. Een beetje shop telt tegenwoordig 100 keuzes.”
Waardebonnen
Met ‘marktomstandigheden’ doelt De Jong op het feit dat ook
retailers zich op eindejaarsgeschenken zijn gaan storten. Elke keu-
zeconcept bevat tegenwoordig enkele waardebonnen die kunnen
worden besteed bij bouwmarkten, warenhuizen of trendy winkels.
Het lijkt behoorlijke concurrentie voor de traditionele leveranciers
van eindejaarsgeschenken. Warenhuizen en bouwmarkten bie-
den de medewerker immers een keuze uit honderden, zo niet
(advertentie)
412398_PromZ_03_90_Mag_2.indd 15 14-08-12 09:21
z
2012 - nummer 3 - www.promz.nl 17
gi f tEen traditie met inhoud
Trends in eindejaarsgeschenken
• Door de crisis stellen organisaties dit jaar vragen bij nut
en noodzaak van eindejaarsgeschenk
• Veel organisaties concluderen dat medewerkers juist
in de huidige moeilijke omstandigheden een blijk
van waardering met kerst verdienen. Het eindejaars-
geschenk blijft dus populair
• Budgetten lijken iets onder druk te staan, maar de
gemiddelde prijs per medewerker blijft rond de 30 à 35
euro euro
• Het aantal eindejaarsgeschenken nam de afgelopen
jaren af van 5 miljoen naar 4,8 miljoen
• Werkgevers bestellen steeds later, constateerde bran-
chevereniging Platform Promotional Products in 2011
• Minder maar wel grotere tenders doordat organisaties
fuseren of de inkoop van het eindejaarsgeschenk clus-
teren (waar organisatieonderdelen voorheen zelf hun
inkoop deden)
• Grote, zeer diverse organisaties hebben voorkeur voor
eigenkeuzeconcepten, traditionelere bedrijven (bijvoor-
beeld in de bouw) hangen aan het kerstpakket
• Retailers hebben zich met hun waardebonnen definitief
op de markt van eindejaarsgeschenken genesteld
• De trend van 2012 is duurzaamheid, maar voor goede
doelen kiezen steeds minder medewerkers.
duizenden A-merken. Bovendien is het voor bedrijven ook wel
makkelijk: geef je medewerkers een bon en heb verder nergens
omkijken meer naar. De medewerker heeft als voordeel dat de
bon op elk gewenst moment, desnoods zes maanden later, inge-
wisseld kan worden.
Arjan de Knegt van De Knegt & Leeflang vindt dit een zorge-
lijke ontwikkeling maar vindt dat de traditionele leveranciers
er medeverantwoordelijk voor zijn. “Zij zijn zelf begonnen met
het aanbieden van waardebonnen in eigenkeuzeconcepten.” In
tenders eisen opdrachtgevers tegenwoordig dat de leverancier
minimaal een aantal waardebonnen van grote retailers in het
assortiment heeft. “En ik ken het voorbeeld van een ziekenhuis,
dat vorig jaar een eigenkeuzeconcept had waarin een bon van
V&D zat. Dit jaar is het ziekenhuis rechtstreeks naar V&D gegaan
en heeft gezegd: doe maar een bon voor al mijn medewerkers.”
Als het warenhuis dan op een avond zijn deuren opent voor alleen
de medewerkers van dit ziekenhuis, is een nieuw, aantrekkelijk
concept voor het eindejaarsgeschenk geboren.
Met het hele gezin
Maar Jolanda Koedood denkt niet dat opdrachtgevers massaal
voor waardebonnen gaan kiezen. “Zo’n bon kun je één jaar geven
en het jaar erop misschien nog een keer. Maar daarna gaan mede-
werkers klagen. Vinden ze het onpersoonlijk, verwijten ze de
werkgever dat ‘ie zich er wel heel makkelijk vanaf maakt. De
kern van het eindejaarsgeschenk is dat de baas zijn personeel
persoonlijk bedankt voor de geleverde inspanningen in het afge-
lopen jaar. Is een waardebon of - nog erger - zomaar 50 euro op
je bankrekening, een passend dankjewel? Dat denk ik niet. De
leveranciers van kerstgeschenken moeten blijven doen waar ze
van oudsher goed in waren: het selecteren van originele, goede
producten en die mooi verpakken.”
Een laatste trend in kerstpakketten is dat opdrachtgevers elk jaar
de neiging hebben om later te bestellen. Uit een onderzoek van
DHL en BusinessCompleet.nl onder 892 respondenten bleek in
2011 dat 20 procent van de ondervraagde ondernemers op het
laatste moment het eindejaarsgeschenk regelde, terwijl iets meer
dan de helft ergens in het najaar in actie kwam. Cocky Schalk van
Intercede zegt hierover: “Men komt er in het najaar ineens achter
dat de kerst alweer voor de deur staat. Zeker in deze recessietij-
den houden leveranciers lagere voorraden aan. Wie laat bestelt,
loopt het risico dat het gewenste product niet op tijd leverbaar is.”
Tot slot nog dit: als medewerkers zelf mogen kiezen welk cadeau
ze willen met kerst, dan gaat een aanzienlijk deel voor het tra-
ditionele kerstpakket. De Knegt: “Dat is 20 tot 25 procent. Het
onderstreept dat mensen toch graag verrast willen worden. En
het gevoel van met het hele gezin een doos uitpakken, wat heel
veel mensen zich van vroeger herinneren, is oersterk en onver-
vangbaar. Het kerstpakket mag een traditie zijn, het is wel een
traditie die meer levend is dan ooit.”
Zomaar 50 euro op je
bankrekening, dat is toch
geen passend dankjewel?
412398_PromZ_03_90_Mag_2.indd 17 14-08-12 09:21