De financiële uitdagingen voor degemeentelijke bestuursperiode2013-20182013-2018
Anne-Leen Erauw
Research Public finance
Congres Andere kijk op lokaal sportbeleid
Antwerpen, 21 maart 2013
Lokale besturen
• Nieuwe bestuursperiode nieuwe mandatarissen, nieuwe impulsenvoor lokaal beleid
• Lokale beleidsmarge in zwakke economische en financiële context
Financiële uitdagingen voor de nieuwe bestuursperiode
• Lokale beleidsmarge in zwakke economische en financiële context
• Impact van heel wat trends en hervormingen op te nemenbeleidsbeslissingen
Belfius Bank & Verzekeringen
• Expertise & Research => meer dan een financiële partner van lokalebesturen
• Ontwikkelt producten en diensten voor beleid en financiën : Jaarlijkse analyse lokale financiën (gemeenten, OCMW’s, politiezones, …)
Sociodemografisch profiel / Individueel financieel profiel van de gemeenten
Financiële uitdagingen voor de nieuwe bestuursperiode
• Recente analyse voor nieuwe gemeentelijke bestuursperiode:• Bijzonder nuttig voor de vele nieuwkomers in een lokale beleidsfunctie
• Beknopt referentiekader, gestructureerd en voorzien van de nodigedocumentatie
www.belfius.be/FinancieleUitdagingenwww.belfius.be/verkiezingen2012
www.belfius.be/OnzeStudies
Ontvangsten• De fiscale bevoegdheid van de gemeenten• Gemeentefonds en toelagen
Omgevings-factoren
Macro-economische context
Het budgettair stabiliteitspact en de ESR 95-normen
De hervorming van het gemeenterecht en de principes vannieuwe beleidsvoering
Duurzame ontwikkeling
De vergrijzing van de bevolking
Brochure met analyse van 15 uitdagingen
Financiële uitdagingen voor de nieuwe bestuursperiode
4
Ontvangsten • Gemeentefonds en toelagen• De eigen ontvangsten van de gemeenten
Uitgaven
• De pensioenen van de lokale ambtenaren• De hervorming van de brandweerdiensten• Dienstverlening voor ouderen en OCMW-woonzorgcentra• Toenemende kosten van maatschappelijke dienstverlening
verstrekt door OCMW’s• Waterbeheer en riolering in Vlaanderen en Brussel• Afvalbeheer in Vlaanderen• De investeringen van de lokale overheid en de financiering ervan
Evolutiefactoren voor de gemeentefinanciën
• Autonoom beleid :aanwerven vanpersoneel,belastingen,investeringen,…
Maatschappelijke evolutiesop lange termijn
(demografie, technologie,duurzame ontwikkeling .…)
Financiële factoren uit deeconomische omgeving :inflatie, rentevoeten, economischegroei hebben impact op de• Belastingen • Personeel
ONTV. UITG.
E
x
t
e
r
n
e
D
o
s
s
i
e
r
U
“Institutionele factoren” :
- hervormingen op federaalniveau (politiehervorming,brandweerdiensten, …)
- regionaal niveau(gemeentefonds, belastingen)
groei hebben impact op degemeentebudgetten
• Belastingen• Toelagen• Prestaties• Fin. opbr.
• Personeel• Werking• Overdrachten• Schuld
f
a
c
t
o
r
e
n
Analyse financiëlesituatie van de
gemeenten
U
I
T
D
A
G
I
N
G
E
N
Financiële factoren en economische omgeving
Macro-economische situatie (fiche 1)
Saneringsinspanning voor de overheidsfinanciën (stabiliteitspact)(fiches 2 en 15)
Hervormingen / evoluties die de uitgavenbeheersing complex maken
Pensioenhervorming (fiche 9)
Brandweerhervorming (fiche 10)
Overzicht presentatie
Brandweerhervorming (fiche 10)
Toenemende kosten voor de OCMW’s (maatschappelijke dienst-verlening / vergrijzing) (fiches 11 en 12)
Beleidsmarge om deze uitdagingen aan te gaan ?
Huidige financiële toestand ?
Verwachte evolutie van de ontvangsten ? (fiches 6 tot 8)
De nieuwe beleidsinstrumenten(BBC) en lokale beleidsvoering (fiche 3)
6
Financiële factoren en economische omgeving
2007-2012 : een bewogen periode
2008 : financiële crisis
2009 : recessie / sterke economische crisis
2010 : begin van bemoedigende heropleving, maar zwak
2011-2012 : crisis van de overheidsschulden / nieuwe economischeverzwakking
Macro-economische situatie (fiche 1)
Vooruitzichten 2013-2018 ?
Economische groei blijft zwak
Inflatie van 1,2 % evolueert wellicht tot 2 %
Rente KT & LT was relatief laag, maar neemt lichtjes toe
Hoge energiekosten blijven
Het budgettair stabiliteitspact (2012-2015)Belangrijke saneringsinspanning voor de overheidsfinanciën te realiserentegen 2015
Intern stabiliteitspact verdeelt saneringsinspanning over alleoverheidsgeledingen, ook de lokale besturen geraken erbij betrokken !( samenwerkingsakkoord implementatie wordt besproken )
FBC in % bbp 2012 2013 2014 2015
Saneringsinspanning voor de overheidsfinanciën (stabiliteitspact) (fiche 2)
Financiële factoren en economische omgeving
Impact van de staatshervorming ?Overdracht bevoegdheden naar gewesten met aangepaste financiering ?
Toepassingsvoorwaarden van de nieuwe BFW
FBC in % bbp 2012 2013 2014 2015
Totaal -2,7 -1,9 -0,9 0,0
Entiteit 1 (Fed. + Soc.Zek.) -2,4 -2,0 -1,0 -0,1
Entiteit 2 (G&G + Lok.best) -0,3 +0,1 +0,1 +0,1
Bron: Advies HRF – maart 2012
Druk van Eurostat om statistieken op te stellen volgens deESR 95-normen ( “six pack”)
ESR 95–normen hebben op lokaal niveau impact op:
Budgetsaldo (zonder investeringsfinanciering via lening)
Investeringspolitiek (schuldfinanciering via leningen beperken)
Saneringsinspanning voor de overheidsfinanciën (stabiliteitspact) (fiche 2)
Financiële factoren en economische omgeving
Investeringen van lokale besturen:
vormen belangrijke bijdrage voor de nationale economie
9
vormen belangrijke bijdrage voor de nationale economie
kennen jaarlijkse schommelingen (in functie van lokale verkiezingen,rentevoet, budgettaire marge,…)
van belang om patrimonium te bewaren, onderhouden, herstellen,moderniseren. Wat als ... uitgaven worden uitgesteld of geschrapt ?
2012 Federaal G & G Lokaal
Overheidsinvesteringen 7% 43% 49%
Overheidsschuld 89% 6% 5%
Evolutiefactoren (2013-2018) voor de lokale investeringen ?
Impact van de ESR 95-normen ?
Impact van de BBC op het investeringsbeleid ?
Investeringsinspanning van de lokale besturen onder druk ? (fiche 15)
Financiële factoren en economische omgeving
Stabiliteitspact en saneringsinspanning
Wat met zelffinancieringscapaciteit van de gemeenten ?
Verstrenging van de maximale schuldnormen
Reglementair kader voor de banksector
Prudentiële regels en impact van Bazel III
10
Evoluties die de uitgavenbeheersing complex maken
Evolutie van de gemeente-uitgaven 2006 – 2012(2006 = 100)
100100
110
120
130
140
Personeel en werking
Overdrachten
Schulduitgaven
Totale gewone uitgaven
11
• De afbouw van financiële lasten creëerde tijdelijk een budgettaire marge die eendeel kon compenseren van de overige stijgende uitgaven
• Sterke stijging vd primaire uitgaven (2007 - 2012 : + 4,3 % per jaar)
• 2013-2018 : wellicht zal geen budgettaire marge meer worden gecreëerd doorbijkomende verlaging rentevoeten
80
90
100
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Totale gewone uitgaveneigen dienstjaar
Personeel &werking
Evoluties die de uitgavenbeheersing complex maken
UITGAVEN
2013-2018 : de uitgaven ondervinden blijvend druk
Hervormingpensioenen vanvastbenoemdpersoneel
Gemiddelde jaarlijkse groei(2013-2018)
> ?+4,3%
Gemiddelde jaarlijkse groei(2007-2012)
Overdrachten
Schuld
Hervormingbrandweerdiensten
Pensioenlasten vanOCMW en PZ
Maatschappelijkedienstverlening
Rentevoet ?
Nieuwe investeringen ?
+
> ?
-0,8%
+4,3%
Wet van 24/10/2011 Grondige hervorming van het financieringsstelsel(overgangsperiode 2012 2016)
Samenvoegen van de verschillende “pools” (1 tot 5)
Verhoging basisbijdragevoet ( uniforme bijdrage van 41,5% in 2016)
Hervormingen die de uitgavenbeheersing complex maken
2011 2012 2016
Pool 1 32% 32,5% 41,5%
Pool 2 40% 40,5% 41,5%
De hervorming van de pensioenen van de lokale ambtenaren (fiche 9)
Toepassen van een bijkomende responsabiliseringsbijdrage(= bijdragevoet wanneer solidariteitsbijdrage niet volstaat voor uitkering)
Belangrijke impact op personeelsuitgaven van 2012 tot 2016
+ op overdrachten (voor personeel OCMW en politiezones)
Pool 2 40% 40,5% 41,5%
Pool 3 / 4 / 33% of 40,5% 41,5%
Pool 5 27,5% 29% 41,5%
De hervorming van de brandweerdiensten (fiche 10)
Implementatie van de hervorming van de hulpdiensten(kaderwet van 15 mei 2007)
Oprichting van de hulpverleningszones (34 HZ volgens model PZ)
Voorbereiding van coördinatiestructuur “Task Force”
Oprichting “operationele prezones ” met rechtspers. (sinds einde 2012)
Hervormingen die de uitgavenbeheersing complex maken
Financiële uitdaging:Versterking van het kader van effectieven en professionaliseren vanbrandweerkorps
Moderniseren van uitrusting en infrastructuur
Financieel evenwicht herstellen tussen federaal / gemeente,
is nu 10/90 (brandweer) en 40/60 (politiezones)
Financiering van de pensioenen
Evoluties die de uitgavenbeheersing complex maken
Meer capaciteit voor opvang
Meer thuiszorgdiensten (OCMW)
Aanpassen openbare ruimte
Mobiliteitsbeleid
Huisvestingsbeleid
Evolutie van de bevolking ouderdan 85 jaar (2010 = 100)
De gevolgen van de vergrijzing van de bevolking (fiche 5)
50
100
150
200
250
300
350
400België
Vlaanderen
Wallonië
Brussel
Duitstalige
Impact op de belastingbasis
Bron: op basis van de vooruitzichten van het Planbureau
02000 2010 2020 2030 2040 2050 2060
DuitstaligeGemeenschap
Toename van het aantal afhankelijke ouderen :• Toename van aantal bedden in woonzorgcentra• Strengere normen implementeren (uitrusting, omkadering,..)• Noodzaak om nieuwe vormen van opvang te ontwikkelen• Dienstenaanbod uitbreiden om langer thuis wonen te ondersteunen• Groter aantal financiële tussenkomsten voor ouderen
Gemeentelijke bijdrage voorOCMW ?
= 9,5 % van gemeentebudget
Evolutie aantal begunstigden RMIen maatschappelijkedienstverlening
Evoluties die de uitgavenbeheersing complex makenToenemende kosten van lokale maatschappelijke dienstverlening (fiche 12)
5,0%4,4%
6,7%
3,5%4,1%
2,6%
1,0%
2,0%
3,0%
4,0%
5,0%
6,0%
7,0%
Toename gemeentedotatie (budget)
Meer opdrachten voor OCMW’s :Nieuwe sociale hulp
Beperking werkloosheidsuitkering nieuwe instroom in OCMW’s
Financiering rusthuizen (Fiche 11)
Pensioenbijdragen (Fiche 9)Impact + belang van“responsabiliseringscoëfficiënt”
36.096 37.515 40.438 42.048 41.754
44.468 45.849 50.105 51.225 48.265
62.311 65.16971.201 74.477 75.128
2007 2008 2009 2010 2011
Brussel Vlaanderen Wallonië
0,0%2007 2008 2009 2010 2011 2012
Evolutie aantal begunstigden RMI
Huidige financiële toestand ?Overschot / tekort op budget en rekening (+ volume reservefondsen)
Aantal gemeenten met een tekort ?
Vooruitzichten evolutie gemeente-ontvangsten?Fiscaliteit
Beleidsmarge om de uitdagingen aan te gaan ?
Fiscaliteit
Gemeentefonds en gewestelijke toelagen
Financiële opbrengsten en ontvangsten uit prestaties
Nieuwe instrumenten voor beleid en organisatieMeerjarenplanning en beleid
Moderniseren van lokale beleidsvoering
Synergieën / rationaliseren lokaal institutioneel landschap
17
Beleidsmarge om de uitdagingen aan te gaan ?Financiële toestand (budget)
Duidelijke verslechtering in2011 en 2012
Vlaamse gemeenten B2012 In MioEUR
In % gew.ontvangsten
Eigen dj. -355 -5,3 %
Alg. totaal +736 9,0 %
Saldi (in % vd ontvangsten)
9,8% 9,7%9,0%
3%
5%
8%
10%
13%
18
• Financiële toestand volgens BBC ?
-1,6%
-4,1%-5,3%
-8%
-5%
-3%
0%
2010 2011 2012
Eigen dienstjaar Algemeen totaal
% Gemeenten met tekort (eigen dienstjaar)
2007 2008 2009 2010 2011 2012
67% 60% 57% 59% 70% 71%
Groei van de ontvangstenvertraagt in 2011 (1,4%) en2012 (2,8%) (belastingen,financiële opbrengsten) Groei van de uitgaven blijftsterk (+/- 4%) Overschot algemeen totaalblijft comfortabel (9% ontv.) Reservefondsen ook
ONTVANGSTEN
Belastingen• Personenbel.• Onroerende VH• Lokale belast.
Beleidsmarge om de uitdagingen aan te gaan ?
Vooruitzichten evolutie gemeenteontvangsten ?
Erosie van debelastbarebasis ?
Ritme van deinkohiering ?
+3,3%
Gemiddeldejaarlijkse groei
(2007-2012)
• Lokale belast.
Fondsen &Toelagen
Eigenontvangsten
inkohiering ?
Aanslagvoet ?
Budgettairecapaciteit vanVlaamsGewest ?
Energie-dividenden ?
+4,2%
+3,0%
2013-2018 : onzekerheid over
Impact economische conjunctuur ( erosie van de belastingbasis?)
Impact van de hervorming van de Bijzondere Financieringswet( APB ? overdrachten ?)
Voortbestaan van huidige financiële stromen ?
De belastingontvangsten (fiche 6) en overdrachten van de hogereoverheid (fiche 7)
Beleidsmarge om de uitdagingen aan te gaan ?
Voortbestaan van huidige financiële stromen ?
Effect van het stabiliteitspact ?
20
Vlaanderen
Gemeentefonds - Quid jaarlijkse groei met 3,5% ?- Wanneer “Vlaams plattelandsfonds”?
Toelagen - “Planlastvermindering”- In reporting BBC opgenomen
+/- 13 % vd gewone ontvangsten
Prestaties : (ipv belastingen, tarieven, saneringsbijdrage)
Financiële ontv. : (vrijmaking energiemarkt en vereffening GH)
De eigen ontvangsten (prestaties en financiële ontvangsten) (fiche 8)
Beleidsmarge om de uitdagingen aan te gaan ?
Uitdaging:Energiedividenden behouden ?
Groei op peil houden van ontvangsten uit prestaties (+6,5% / jaar)
21
Rationaliseren van de lokale structuren en wetgeving om synergieënte creëren (vb. : gemeenten – OCMW)
Meerjarenbeleid:Implementatie van de Beleids- en BeheersCyclus (BBC) in Vlaanderen(beleidsplannen en financieel plan met een horizon van meerdere jaren)
Hervormingen die de gemeentelijke beleidsvoering moderniseren enrationaliseren (fiche 3)
Beleidsmarge om de uitdagingen aan te gaan ?
Modernisering HR: hervorming van de decretale graden(fin.beheerder, secretaris,…) + Managementteam + evaluatie
3 regio’s
Hervormingen die de bestuurskracht en debestuursefficiëntie op lokaal vlak willen
verbeteren
De financiële uitdagingen voor degemeentelijke bestuursperiode2013-20182013-2018
Anne-Leen Erauw
Research Public finance
Congres Andere kijk op lokaal sportbeleid
Antwerpen, 21 maart 2013