GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
XVII. mendea: Espainiar inperioaren krisia
GAIA
12
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
v x xv xx
Aro Modernoa – XVII. mendea
Non gaude ?
XVII. mendearen hasieran Espainiak munduko
inperiorik aberatsena eta boteretsuena zuen
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Gaiaren mapa
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Espainiako inperioaren krisialdia
Indar berriak
KRISIALDI POLITIKOA
EKONOMIA ETA GIZARTE
KRISIALDIA
FRANTZIAREN NAGUSITASUNA
INGALATERRA
PROBINTZIA BATUAK
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Aro Modernoa – XVII. mendea
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
• 1598an tronura
• Gobernu lanak balido baten esku (Lermako Dukea)
• Kanpo politika bakezalea : aurreko denboretan ez bezala, gerretan ez sartzea zuen helburu.
• Baina arazo ekonomikoak ez ziren konpondu.
• Moriskoak kanporatu zituen 1609an. 275.000 pertsona.
Felipe III.aren erregealdia (1598 – 1621)
Morisko: jatorri musulmaneko biztanlea. Kistautasunera bihurtu ziren XVI. mendean, baina praktikan, bere hizkuntza eta ohitura islamdarrei eutsi zieten.
Lermako Dukea
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
• 1621an hartzen du tronua
• Aitak bezala balidoa zuen, Olivares-ko konde-dukea.
• Kanpo politika: 1621an flandestarren aurka gerra jarraitu zuen;
• 1618an Hogeita Hamar Urteetako Gerran aritu zen talde katolikoaren buru.
Felipe IV.aren erregealdia ( 1621 – 1665)
Olivaresko Dukea
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Olivares barne-politika:
1- Gastu militarrak ordaintzeko Monarkia Hispanikoak zituen lurralde guztiei kobratzen die eta ez bakarrik Gaztelari
2 - Erregearen boterea indartu nahi du hainbat lurraldek zituen autonomiak murriztuz
Ondorena
-.... jaikialdiak: Kataluniakoa, Portugalekoa (independentzia lortu zuen)
-Kanpoko gerrak...
Felipe IV.aren erregealdia ( 1621 – 1665)
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Hogeita Hamar Urteetako Gerra
1618-1648.
• Bohemiar protestanteekBohemiar protestanteek (gaur egungo (gaur egungo Txekiako zonaldea)Txekiako zonaldea) enperadore enperadore katolikoaren kontra katolikoaren kontra altxatualtxatu ziren. ziren.
• Honek Honek laguntza eskatulaguntza eskatu zien Espainiako zien Espainiako erregeari.erregeari.
• Baina Inperio Santuko eskualde Baina Inperio Santuko eskualde protestanteak bohemiar matxinatuen protestanteak bohemiar matxinatuen aldealde egin zuten. egin zuten.
• Inglaterra, Danimarka eta Suedia ere Inglaterra, Danimarka eta Suedia ere matxinatuen aldematxinatuen alde jarri ziren jarri ziren
• Azkenean Azkenean Frantzia ereFrantzia ere (katolikoa zen (katolikoa zen baina horrela Espainiaren interesak baina horrela Espainiaren interesak kaltetzen zituen) protestanteekin aliatu kaltetzen zituen) protestanteekin aliatu zen. zen. Westfaliako ItunaWestfaliako Ituna
• Gerra horren ondoren Espainiak Gerra horren ondoren Espainiak Europan zuen Europan zuen nagusitasuna amaitunagusitasuna amaitu egin egin zen.zen.
Bohemia
Felipe IV.aren erregealdia ( 1621 – 1665)
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Carlos II.aren erregealdia (1665 - 1700)
• 4 urtekin hartu zuen tronua eta bere ama Maria Austriakoa erregeorde uzendatu zuten
•Bere erregetzaren lehen zatian krisia izan zuen, baina egoerak onera egin zuen 1680tik aurrera.
• Ez zuen izan seme-alabarik eta horrek erresumak ondorenak izaten zituen. Nor izango hurrengo erregea ?
• 1700an hil zenean, Austriako etxearen dinastia amaitu egin zen eta jatorriz Frantziakoa zen dinastia batek hartu zuen trinua, Borbon dinastiak.
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Ekonomia eta gizarte-krisialdia
• XVII. mendean espainiar biztanleriak atzerakada izan zuten ondokoak zirela eta:
- uzta txarrak eta izurriak, - mairuak kanporatzea, - gerrak eta - Ameriketarako emigrazioa.
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Ekonomiak atzera egin zuen sektore guztietan: nekazaritza, artisautza eta merkataritza. Porrotak ere ugariak izan ziren.
Balore nagusiek bizitza ez aktiboa bultzatzen zuten. Guztien ametsa errentengatik bizitzea zen eta lan egiten zutenak baztertzen ziren.
Ekonomia eta gizarte-krisialdia
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Aro Modernoaren amaieran Mundua
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Moriskoen kanporaketa
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Lermako dukea, Rubensena Olivares konde-dukea, Velazquezena
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Bredako errendizioa, Velazquezena
Kaskoa
Ezpata
Koraza
Pika edo lantza
Flandeseko tertzioetako pikaduna
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Europa Westfaliako Itunaren ondoren
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Testua: erreboltak Espainian
Erreboltak Espainian
Matxinada entzutetsuenak hiri handietan gertatu ziren, Granadan, 1648ko maiatzean, eta Kordoban eta Sevillan 1652ko maiatzean. Horiek guztiak krisi batek eragin zituen.
Granadako kaleak “Gora erregea eta hil bedi gobernua!” oihukatzen zuen jendeaz bete ziren, eta korrejidorea ordeztu behar izan zuten.
Kordoban matxinada hasi zen emakume txiro batek gosez hildako semea besoetan zeukala kalez kale ibiltzeari ekin zionean. Matxinatuek korrejidorearen etxea arpilatu zuten, laboreak metatu zituelako susmoa zeukaten etxeetan indarrez sartu ziren eta euren korrejidorea aukeratu zuten.
H. KAMEN, Una sociedad coflictiva: España 1469-1714, 1983
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Erreboltak eta iraultzak XVII. mendean
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Ostia Sakratuaren adorazioa,
Claudio Coellorena
Espainiako erregeek, eliza katolikoaren defentsan erlijio gerretan lehenak izan ziren.
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Testua: pobrezia, delinkuentzia eta nagikeria
Zera esaten zidan aitak:
– Ene semea, lapurra izatea ez da eskuzko lana, lanbide bat baizik. Eta geroxeago, esan zuen:
– Munduan lapurreta egiten ez duena ez da bizi. Zergatik uste duzu, bada, gorrotatzen gaituztela hainbeste aguazilek eta epaileek? Batzuetan erbesteratu, beste batzuetan jipoitu eta beste batzuetan urkatu egiten gaituzte… Ez dutelako nahi eurak dauden lekuan bestelako lapurrik egotea, ez badira eurak eta euren laguntzaileak. Preso egon nintzen bideetan eskale ibiltzeagatik, eta urkamendian nire negozioak uzteko egon nintzen. Baina guztietatik onik atera nau aitortu ez izanak. Eta horrekin eta nire lanbidearekin zure ama ahalik eta zintzoen mantendu egin dut.
– Nola mantendu nauzula? –esan zuen berak haserre bizian–. Neuk mantendu zaitut zu, abileziaz espetxetik ateraz eta barruan diruarekin mantenduz. Ez zenuen aitortu zeure kemenagatik ala neuk ematen nizkizun edariengatik? Eskerrak nire potoei!
FRANCISCO DE QUEVEDO, Historia de la vida del Buscón. Egokitua
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Sevilla, Espainiako hiri handia
Salgaien garraioaTxalupa zubia Katedrala Zilar dorrea Urre dorrea
Ontziolak Damak gurdian Triana auzoa Jendea paseatzen
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Pobreen bizitza
Mutikoak meloia eta mahatsak jaten - Murillo Atsoa arrautzak frijitzen - Velazquez
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Frantziaren nagusitasuna
Westfalia Ituna sinatu ondoren, Frantzia Europako potentzia nagusi bihurtu zen.
Une gorena Luis XIV.aren erresumarekin batera hasi zen, Frantziak Europan zituen mugak handitu baitzituen eta kolonia inperioa osatu baitzuen.
Erregeak monarkia absolutua ezarri zuen Frantzian: herrietako instituzioei boterea kendu zien, legeak eta zergak bateratu zituen, disidentzia erlijiosoa desagerrarazi zuen, noblezia menderatu zuen eta gortea Estatuko administrazioaren erdigune bilakarazi zuen.
Luis XIV.a saiatu zen ekonomia hobetzen estatu monopolioak sortzen, baina porrot egin zuen.
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Luis XIV.a, Rigaudena
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Errege absolutuaren boterea
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Erregearen eta Legebiltzarraren arteko harremanak
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Estatuaren antolaketa
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Testua: erregea jainkoaren irudia da
Erregea Jainkoaren irudia da
Irudikatu ezazue printzea bere bulegoan.
Tronuan eserita natura osoa mugiarazten duen Jainkoaren irudia da. Azken finean, batu itzazue erregearen aginteaz esan ditugun gauza handi eta ohoragarri guztiak.
Ikus ezazue herri handi bat pertsona bakar batengan bilduta; ikus ezazue botere sakratu, aitatiar eta absolutua; ikus ezazue Estatuaren gorputz osoa gobernatzen duen arrazoi sekretua buru bakar batean sartuta: ikusten ari zarete Jainkoaren irudia erregearengan eta hortxe daukazue erregearen maiestatearen ideia.
BOSSUET, Política sacada de las Sagradas Escrituras, 1681
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Versalles – Frantziako erregeen egoitza - Kanpoaldea eta barrualdea
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Ingalaterra - Parlamentuko Komunen Ganberako saioa
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Ingalaterrako sistema politikoa
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Herrialde batuak - Amsterdam
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Burgesiaren garrantzia: Haarlem umezurztegiko nagusiak, Jan de Bray-rena
GEOGRAFIA ETA HISTORIA2. DBH 12. GAIA
ESPAINIAKO INPERIOAREN KRISIALDIA
Holandako kontsulatua Japonen