Transcript
Page 1: สีโห หรือ ท้าวสีโห เป็นตัวเอก ...province.m-culture.go.th/mukdahan/องค์... · Web viewหมายถ ง การต

องคความร เรอง สโห“ ”

สรปโดย...พนารตน สภาคารสำ�นกง�นวฒนธรรมจงหวดมกด�ห�ร

สโห หรอ ทาวสโห เปนตวเอกในวรรณกรรมพนบ�นของกลมชนลมแมนำ�โขง เรอง สนไซ“ ” มลกษณะลำ�ตวเปนร�ชสห สวนหวเปนช�ง ม�กดวยบญบ�รมมอทธฤทธ ส�ม�รถแปลงก�ยไดหล�ยรปแบบ มพละกำ�ลงมห�ศ�ล มเสยงรองทดงส�ม�รถทำ�ล�ยศตรและทสำ�คญ คอ มคว�มกตญญรคณ จงเปนสงทส�ม�รถถ�ยทอดแบบอย�งทดใหเย�วชนไดในปจจบน เพอเปนร�กฐ�นท�งวฒนธรรมทมนคงแขงแรงในอน�คต

ในจงหวดมกดาหารมวดแหงหนงทปร�กฏรปป น สโห คอ “ ”วดศรมงคล (ใต) ตำ�บลมกด�ห�ร อำ�เภอเมองมกด�ห�ร และอ�จมปร�กฏทวดแหงอน ซงประวตคว�มเปนม�ของวด ศรมงคล (ใต) เปนวดคบ�นคเมองม�ตงแตอดต เมอเจ�จนทกนรซงสบเชอส�ยม�จ�กร�ชวงศกรงศรสตตน�คนหต ไดพ�ไพรพลอพยพม�ตงบ�นตงเมองอยทป�กหวยบงมกรมฝงโขงด�นตะวนตก เมอ พ.ศ.๒๓๑๐ ไดพบวดร�งซงมพระพทธรปสององคอยใตตนโพธและตนต�ล ๗ ยอด อยรมฝงโขง พระพทธรปองคใหญเปนพระพทธรปกออฐถอปน สวนองคเลกเปนพระพทธรปหลอดวยเหลกเนอด จงไดสร�งกฏ วห�ร และวดขน ณ บรเวณวดร�งรมฝงโขง และขน�นน�มวดทสร�งขนใหมว� วดศรมงคณ (ศรมงคล) เพอเปนสรมงคลแกเมองทจะ

Page 2: สีโห หรือ ท้าวสีโห เป็นตัวเอก ...province.m-culture.go.th/mukdahan/องค์... · Web viewหมายถ ง การต

สร�งขนใหม พรอมกบไดอญเชญพระพทธรปทงสององคขนไปประดษฐ�นไวบนวห�ร แตพระพทธรปโลหะ (องคเลก) กลบลงไปประดษฐ�นใตตนโพธรมฝงโขงเหมอนเดม ตอม�กคอย ๆ จมห�ยลงไปใตดน จงขน�นน�มพระพทธรปองคนนว� พระหลบเหลก“ ” สวนพระพทธรปองคใหญขน�นน�มว� พระเจาองคหลวง “ ” ซงเปนพระพทธรปคบ�นคเมองม�จนถงปจจบน

รปป น สโห หน�วดศรมงคล “ ” (ใต) สร�งขนภ�ยหลงดวยคตคว�มเชอ เรองคว�มกตญญรคณ เพอเปนสญลกษณถ�ยทอดแบบอย�งทดไปสเดกและเย�วชน แตอย�งไรกต�ม ยงมเดก เย�วชน ตลอดจนประช�ชนนอยคนนกทจะเข�ใจทม�ของคตคว�มเชอดงกล�ว สำ�นกง�นวฒนธรรมจงหวดมกด�ห�รจงไดศกษ� คนคว�จ�กเอกส�รและหนงสอเกยวกบเรองดงกล�ว เพอเปนองคคว�มรโดยมส�ระดงน

สนไซ หรอ ทาวสนไซ เปนตวละครเอกในวรรณกรรมเรอง สนไซ เปนพระโอรสของพระย�กสร�ชผปกครองนครเปงจ�ล มน�งล

2

Page 3: สีโห หรือ ท้าวสีโห เป็นตัวเอก ...province.m-culture.go.th/mukdahan/องค์... · Web viewหมายถ ง การต

นเปนพระม�รด� มหอยสงขหรอท�วหอยสงข รวมพระม�รด�เดยวกน สนไซ มฐ�นะเปนนองช�ยหอยสงข สนไซมพระน�มเตมทพระอนทรตงใหว� พระย�สงขสลปชยมห�จกรพรรดร�ชเจ� ต�มคตคว�มเชอของผศกษ�เรองสนไซเชอว� สนไซเปนผมบญม�กม�เกดเปนพระโพธสตวเพอบำ�เพญบ�รมสำ�หรบก�รตรสรเปนพระพทธเจ�ในอน�คต สนไซไดออกตดต�มอ� คอ น�งสมณฑ�จ�กเมองยกษกลบถงนครเปงจ�ล พระร�ชบด�จงมอบนครเปงจ�ลใหปกครอง พระองคไดทรงปกครองนครเปงจ�ลจนบ�นเมองมคว�มเจรญรงเรอง และประช�ชนมคว�มสขรมเยนกนถวนหน�

คำ�ว� สนไซ เปนภ�ษ�พนถนหรอภ�ษ�ทองถนอส�นแท ๆ สอคว�มหม�ยอย�งตรงไปตรงม� ม�จ�กคำ� ๒ คำ� คอ คำ�ว� สน หม�ยถง ก�รตด ก�รหน ดงนน คำ�ว� สน จงหม�ยถง ก�รตดสนสงทเปนปญห�และคว�มยงย�กทงหล�ยออกไปจ�กก�รดำ�เนนชวตไดดวยก�รกำ�หนดรเท�ทนอ�รมณทม�กระทบจตใจ ไมปลอยใหจตปรงแตงใหใหลหลงไปกบกเลส สวนคำ�ว� ไซ หม�ยถง ชยชนะ (ไซซนะ) ต�มเนอเรอง คอ ก�รไดน�งสมณฑ�กลบคนนครเปงจ�ลไดสำ�เรจ เรยกว� ไดไซซนะต�มทพระย�กสร�ชมอบหม�ย ก�รทสนไซประสบคว�มสำ�เรจในภ�รกจทไดรบมอบหม�ย กเพร�ะสนไซไดสน (ตด)สงทเปนปญห�และคว�มยงย�กออกไปจ�กชวตได ดงทปร�กฏต�มเนอเรองในวรรณกรรมสนไซ เรยกว� ด�นมทงหมด ๙ ด�น ไดแก

๑. ด�นงซวงในวรรณกรรมเรองสนไซ หม�ยถง เอ�งใหญ ปร�ชญอส�น

เปรยบงซวงไดแก ก�ลเวล� เพร�ะลกษณะของงซวง ส�ม�รถสอคว�มหม�ยเชงคว�มคดไดว� ไมมภยใดจะมหนต (ยงใหญ) เทยบเท�ภยมดท

3

Page 4: สีโห หรือ ท้าวสีโห เป็นตัวเอก ...province.m-culture.go.th/mukdahan/องค์... · Web viewหมายถ ง การต

เร�เปนผกอขนม�เอง ในขณะทมนษยมวลมหลงในวย ล�ภ ยศ มนษยกใชเวล�อย�งไมรค�ไปพรอม ๆ กนดวย เวล�จงผ�นไปอย�งไรประโยชน ไมมสมบตอนใดจะมค�เท�กบเวล� และไมมทรพยใดทเร�ควรประหยด“

เท�กบเวล� ก�รเสยเวล�นอกจ�กจะเปนก�รเสยทรพยแลว ยงเสยโอก�สและเสยหนท�งแหงคว�มเจรญก�วหน�อกดวย ดงนน ก�ลเวล� จงเปน”ปญห�ของมนษยบ�งคนผเฝ�แตรอคอยโดยไมยอมลงมอทำ�ก�รง�นอะไร ปลอยใหก�ลเวล�ผ�นไปโดยเปล�ประโยชน

๒. ด�นยกษในวรรณกรรมเรองสนไซ เรยกว� ด�นวรณยกษหรอยกษ

กนด�ร คำ�ว� กนด�ร หม�ยถง คว�มอตคดขดสนหรอคว�มทกขย�กลำ�บ�ก ห�กเปรยบใหเชอมโยงกบชวตจรงของผตดสนใจทำ�อะไรซกอย�ง จะพบว�เปนคว�มลำ�บ�กท�งใจ คว�มลำ�บ�กจ�กคว�มคด มองไปข�งหน�มองไมเหนฝงแหงคว�มสำ�เรจ เมอลงมอทำ�กแสนย�กส�หส ห�กทนกบคว�มลำ�บ�กไมไดกจะพบคว�มพ�ยแพแตเรมแรก คว�มย�กลำ�บ�กจงเปนเหมอนด�นทดสอบของผประสบคว�มสำ�เรจในวนข�งหน�

๓. ด�นช�งเปนด�นทกล�วถงฝงช�ง มจำ�นวนหล�ยแสน หล�ยล�นเชอก

มพระย�ฉททนตเปนหวหน�โขลงทคอยขดขว�งสนไซ สะทอนใหเหนว�ปญห�หรอคว�มยงย�กอนใหญหลวงของก�รจะประสบผลสำ�เรจในชวต มกจะมสง หรอภ�วะทใหญม�ทดสอบ คอยกระทบกระแทกอ�รมณคว�มรสกท�งจตใจใหเกดคว�มทกขย�กลำ�บ�กจนเกดคว�มทอแท ในทสดกจะทอถอยหลกหนเสนท�งทจะนำ�พ�ชวตไปสคว�มสำ�เรจ สนไซ เปนตวอย�งของบคคลผไมยอมแพและไมทอตอปญห� และเปนผพรอมจะใหอภย ในทสดกจะเปนผชนะตอช�ง และไดอ�ศยช�งเปนพ�หนะไปสแดนยกษ เหมอนคนผไมแพ จะใชคว�มยงย�กเปนพ�หนะไปสคว�มสำ�เรจ

๔. ด�นยกษ ๔ ตนเปนด�นทสนไซตอสกบยกษ จำ�นวน ๔ ตน ไดแก กนด�รยกษ

จตตยกษ ไชยยกษ และวไชยยกษ ซงลวนมฤทธเดชม�ก แตในทสดสนไซ

4

Page 5: สีโห หรือ ท้าวสีโห เป็นตัวเอก ...province.m-culture.go.th/mukdahan/องค์... · Web viewหมายถ ง การต

กเปนฝ�ยชนะ ยกษ ๔ ตนในทน หม�ยถง กรรมกเลศ ๔ ซงหม�ยถงกรรม เครองเศร�หมองหรอขอเสอมเสยของคว�มประพฤต ห�กรำ�ลกก�รดำ�เนนชวตของคนเร�จะพบว�เปนธรรมด�ทผคนกำ�ลงจะข�มพนคว�มยงย�ก และพรอมจะทะลถงคว�มสำ�เรจ อำ�น�จฝ�ยตำ�กจะฉดกระช�กล�กดงไมใหทะลถงคว�มสำ�เรจต�ง ๆ ได อำ�น�จฝ�ยตำ� ไดแก ก�รตดรอนชวต ก�รลกขโมย ก�รประพฤตผดในก�ม และก�รกล�วคำ�เทจ ห�กใครไมระมดระวงจตใหด ขอเสอมเสยของคว�มประพฤตทง ๔ กหลกหนไมพน

๕. ด�นยกขนเปนด�นทน�งยกขนผมอ�ยม�กกว�สนไซ เปนผม�กดวยร�คะ

พอเหนสนไซกเกดคว�มกำ�หนดอย�งรนแรง จงไดเนรมตศ�ล�ทอลงก�ร พรอมข�วปล�อ�ห�รอย�งลนหล�ม สวนน�งยกษเองกแปลงร�งเปนหญงส�วผเลอโฉมงดง�ม หลอกลอใหสนไซลมหลง จดนห�กพจ�รณ�ถงชวตมนษย กลวนมอ�รมณเรยกว� ก�ม�รมณม�คอยรบกวนจตใจใหสบสนวนว�ย กระสบกระส�ย ฟงซ�น ข�ดสต ก�ม�รมณจะทำ�ใหหมดโอก�สทจะทำ�คว�มด ห�กไมตองก�รหมดโอก�สทำ�ด กตองทำ�ต�มสนไซดวยก�รตดก�ม�รมณออกจ�กใจ จงจะเปนผชนะต�มอย�งสนไซผชนะน�งยกขน

๖. ด�นน�รผลเปนตนไมทพระอนทรปลกไวสำ�หรบสมณะด�บส ฤ�ษ วทย�ธร

ผพอใจในชวตแบบโลกยม�เทยวเชยชมไดอย�งสนกสน�น สนไซไมไดตอสกบน�รผล แตกลบไดตอสกบหมวทย�ธรแทน ซงหม�ยถง อ�รมณอย�งอน เชน คว�มอย�ก (ตณห�) ก�รยดมนถอมนในสงทไดเสพ (อป�ท�น) จะทำ�ใหหน�มดต�มวลมหลง หรอชวยเสรมแตงก�ม�รมณใหมกำ�ลงเขมแขงม�กขน จนย�กจะถอดออกจ�กใจ ก�รชนะวทย�ธรของสนไซจงเปรยบเหมอนก�รชนะอำ�น�จภ�ยนอกทจะคอยสงเสรม สนบสนนใหลมหลงในกเลส ในก�ม

๗. ด�นยกษอสสมข

5

Page 6: สีโห หรือ ท้าวสีโห เป็นตัวเอก ...province.m-culture.go.th/mukdahan/องค์... · Web viewหมายถ ง การต

มคว�มยอต�มเนอเรองว� ทภเข�ชอเวละบ�ด หรอ เวรระบ�ด มน�งยกษผเสอตนหนงน�มว�อสสมขยกษน ตอม�ถกสนไซฆ�ต�ย ก�รทสนไซฆ�น�งยกษนได หม�ยถง สนไซตด (สน) ก�ม�รมณทเปนอำ�น�จฝ�ยตำ�ออกจ�กใจได สนไซเปนอสระจ�กก�ม�รมณ เมอใจเปนอสระ คว�มปลอดโปรงโลงใจกจะทำ�ใหจตใจไมขนมว สบสน ว�วน ฟงซ�นอกตอไป ผมคว�มมงมนจะทำ�คว�มดใหม�กขนและตองตอสกบปญห�และคว�มยงย�กทงหล�ย ยงใกลถงจดหม�ยปล�ยท�งม�กเท�ไหร ปญห�และคว�มยงย�กจะทวคณม�กยงขน ก�รจะเอ�ชนะปญห�ตองใชสต คอ ก�รรเท�ทนอ�รมณทเกดกบจตอยเสมอ ลบล�งก�ม�รมณ กเลสตณห� อปท�นออกจ�กใจ แลวสร�งคว�มรกคว�มเมตต�ตอผอน สร�งฉนทะ คอคว�มพอใจใฝด และมจตใจปลอยว�งจงจะประสบคว�มสำ�เรจ

๘. ด�นเทพกนรคว�มต�มเนอเรองมอยว� ณ ผ�จวงถำ�แอน มหมกนรร�งเปน

คน ใสปก ตดห�งบนไปในอ�ก�ศไดเปนหมธด�ของเทวด� มรปร�งแสนสวย ณ ทตรงนเองทสนไซไดเกยงคำ�เปนภรรย� จ�กนนสนไซกล�น�งเดนท�งตอไป น�งไดมอบกนรผเปนบรว�รอก ๕๐๐ น�ง เปนน�งสนม สนไซไดเพลดเพลนสนกสน�นกบน�งกนรถง ๗ วน ซงชใหเหนว� คนเร�หลงจ�กไดตอสตร�กตรำ�ทำ�ง�นม�อย�งหนก ใชคว�มเพยรพย�มย�มอย�งม�ก แตพอเหนคว�มสำ�เรจอยข�งหน� ใจจะรสกผอนคล�ยจ�กสงต�ง ๆ จงเปนผลตอบแทนทคมค�จ�กก�รตอสชวตทผ�นม�

๙. ด�นยกษกมภณฑด�นนเปนด�นสดท�ยของก�รเดนป�ผจญภยของสนไซ หลง

จ�กสนไซนำ�อ� คอ น�งสมณฑ�ออกม�จ�กปร�ส�ทของยกษกมภณฑ พอยกษกมภณฑรข�วกออกตดต�มเพอแยงชงน�งกลบคน ฝ�ยสนไซพรอมสโหและหอยสงหกไมยอม จงเกดก�รตอสกนขน ในทสดยกษกมภณฑกถกฆ�ต�ย จงอ�จกล�วไดว� ไมมภยมดใดทยงใหญเทยบเท�ภยทเร�เปนผกอมนขนม�เอง ห�กตองก�รไปสเป�หม�ย จะตองสร�งทนภ�ยในดวยก�รรเท�ทนอ�รมณทม�กระทบ เรยกว� มสต มคว�มเพยร

6

Page 7: สีโห หรือ ท้าวสีโห เป็นตัวเอก ...province.m-culture.go.th/mukdahan/องค์... · Web viewหมายถ ง การต

พย�ย�มมก�รลกขนแสวงห� รจกสน (ตด) ปญห�และคว�มยงย�กทเกดขนในก�รดำ�เนนชวตอยเสมอ ท�ยทสดกจะเปนผชนะปญห�และคว�มยงย�กทงหล�ยได

จ�กส�ระทกล�วม�เกยวกบวรรณกรรมสนไซ อ�จสรปไดสนไซ หม�ยถง คำ�ทใชเรยกบรษผเปนนกสยอดกตญญ และเปน

ตวแทนของมนษยผมร�งก�ยกว�งศอก ย�วว� หน�คบ เชนเดยวกบมนษยทงหล�ย

ด�นทง ๙ หม�ยถง ปญห�และคว�มยงย�กทงหล�ยทเกดขนในระหว�งเดนป� ซงเปรยบไดกบก�รดำ�เนนชวตของคนเร� หลงจ�กทกล�ตดสนใจทำ�สงใดซกอย�ง มกมปญห�และคว�มยงย�กต�มม�ม�กม�ย โดยเฉพ�ะผทำ�กจก�รใกลจะสำ�เรจ ปญห�และคว�มยงย�กจะมม�กขนต�มลำ�ดบ แตห�กมสตรเท�ทนสงทม�กระทบทงก�ม�รมณและบคคลรอบข�ง ในทสดกจะขจดปญห�และคว�มยงย�กออกไปไดดวยตนเอง เพร�ะสงทเกดขนกบชวตเร�นนเองเปนผกอ ปญห�ทเกดจ�กคนอนไมอนตร�ยเท�กบปญห�ทเกดจ�กตวเร�เองเปนผกอ

สนไซจงเปรยบเสมอนผทพรอมจะก�วเรมตนทำ�สงดง�มสำ�หรบตนเองและสวนรวม แตก�รใชชวตจะตองพบเจอปญห�และคว�มยงย�กม�กม�ย ดงนน จะตองใชชวตอย�งมสต ใหมคว�มดง�มทเรยกว�บ�รม เมอตดสนในทจะทำ�คว�มด จะตองทำ�ดวยคว�มมงมน พย�ย�มอย�งไมยอทอและไมทอถอย

เอกสารอางองโสวทย บำ�รงภกด. ๒๕๕๓. วรรณกรรมพนบาน สนไซ. ขอนแกน: สำ�นกก�รศกษ� เทศบ�ล

นครขอนแกน.เทศบ�ลนครขอนแกน. มปพ. สโห มาจากไหน. ขอนแกน: กองวช�ก�รและแผนง�น.http://www.sumc.in.th/images/news/

7

Page 8: สีโห หรือ ท้าวสีโห เป็นตัวเอก ...province.m-culture.go.th/mukdahan/องค์... · Web viewหมายถ ง การต

วดศรมงคล (ใต). ประวตวดศรมงคล (ใต).

8


Top Related