72 ป สมาคมชปปงแหงประเทศไทย G
ขบเคลอนเศรษฐกจไทย กาวไกลสสากล
สมาคมชปปงแหงประเทศไทย
ป
(พ.ศ.2490 - 2562)
สารบญ
• ค�ำน�ำ 1
• ต�ำนำนชปปง 4
• ตำมรอยชปปงในอดตจนถงปจจบน.....จำกบำงรกถงคลองเตย 5
• ประวตสมำคม 8
• เกยรตประวตของสมำคม 9
• รำยนำมนำยกสมำคมชปปงแหงประเทศไทยอดตจนถงปจจบน 10
• ประวตสถำบนอบรมไอทไอ 11
• บทควำม“ชปปงกบเศรษฐกจของประเทศ” 13
• สถำนทเกยวของกบชวตกำรท�ำงำนของชปปง 15
• ทาเรอกรงเทพ 15
• กรมศลกากร 22
72 ป สมาคมชปปงแหงประเทศไทย2
ค�าน�า
สมาคมชปปงแหงประเทศไทยไดจดท�าหนงสอ “อนสรณครบรอบ 70 ป สมาคมชปปงแหงประเทศไทย” ในโอกาสครบรอบ 70 ป
ของการกอตงสมาคมฯ เมอ พ.ศ.2560 เปนหนงสอปกแขง ขนาด เอ 4 ความหนา 140 หนา กลาวไดวาเปนหนงสอเลมแรกทบนทก
ประวตศาสตร ความเปนมา และววฒนาการของอาชพ“ชปปง” เรองเลาชวตการท�างานของชปปงในอดต ประวตความเปนมาของ
สมาคมฯและสถาบนอบรมไอทไอ เพอร�าลกถงบรรพบรษตนรากของอาชพชปปงผอยเบองหลงการน�าเขาสงออกสนคาของประเทศ และ
ตอบแทนคณงามความดของผกอตงสมาคมฯและอดตกรรมการสมาคมฯทลวงลบไปแลวทกทานดวย สมาคมฯไดเผยแพรหนงสอนแก
สมาชก ตวแทนออกของ(ชปปง)รนหลงๆ หนวยงานทมความสมพนธกบชปปงอยางใกลชด เชน กรมศลกากร และทาเรอกรงเทพ
ตลอดจนสาธารณชนทวไป
ในโอกาสครบรอบ 72 ปของการกอตงสมาคมฯ ในป 2562 น คณะกรรมการสมาคมฯ
เหนสมควรใหจดท�าหนงสอ“72 ปสมาคมชปปงแหงประเทศไทย” ขนมาใหม โดยปรบยอ
เนอหาลงจากเดม แตยงคงสาระส�าคญๆ ไว เพอประชาสมพนธชอเสยงเกยรตประวตของ
สมาคมทดแทนหนงสอเลมแรกทหมดไป
สมาคมฯ หวงวาหนงสอเลมนจะเปนประโยชนแกผอานและมคณคาในการศกษา
เชงประวตศาสตรแกยวชนรนหลง หากมขอผดพลาดประการใด สมาคมฯ ยนดนอมรบและ
ขออภยไว ณ ทนดวย
นายยรรยง ตงจตตกล นายกสมาคม
22 กมภาพนธ 2560
72 ป สมาคมชปปงแหงประเทศไทย 3
72 ป สมาคมชปปงแหงประเทศไทย (พ.ศ.2490-2562)
SHIPPINGเปน“ชปปง”อยนงหำได ไมตองใสใจในเรองกำรภำษ
ทำนเปลยนแปลงแก ไขอยำงไรม
ตองตดตำมทนททกเรองไป
คำสนคำคำประกนทงคำสง
ตองมนคงก�ำหนดหมดสงสย
กำรตดตอเรงรอนไมนอนใจ
ใหเสรจในฉบพลนทนเวลำ
บทกลอนโดย นายสมศกด จนทนะศร
อดตรองอธบดกรมศลกากร (มกราคม 2512)
“ชปปง”
ภาพวาด“ ชปปงในอดต”
โดย นายก�าธร ทพคลไลย
อดตกรรมการบรรณารกษ
สมาคมสงเสรมสวสดการชปปง พ.ศ.2512
72 ป สมาคมชปปงแหงประเทศไทย4
ต�านานชปปงอาชพ “ชปปง หรอ ตวแทนออกของ” เปนอาชพทรจกกนมา
ชานานโดยเฉพาะอยางยงในหมพอคาทสงของจากตางประเทศมา
ขายวา เปนผทมความสามารถในการน�าของออกจากอารกขาของ
ศลกากรในทาเรอได ซงยอมตองมความรประสบการณในการ
ท�างานกบศลกากร ทาเรอ และตวแทนเรอสนคาตางประเทศ แต
อาชพชปป งเรมมาตงแตเมอใด ไมมหลกฐานปรากฏใน
ประวตศาสตร จงมผพยายามสบคนทมาของอาชพนจากหลายๆ
แหลง พอไดความวา
“ชปปง”(SHIPPING) เปนค�าภาษาองกฤษ หมายถงการขนสง
สนคาทางเรอ หรอ ธรกจทเกยวกบการขนสงทางเรอ เชน สายเดน
เรอ และเรยกพนกงานของกจการนวา “SHIPPING CLERK“ หรอ
เสมยนของเรอ มหนาทแจงเรอเขา – ออกกบกรมศลกากรยนบญช
สนคาส�าหรบเรอ(MANIFEST) การวางยามประจ�าเรอ นอกจากน
ยงมหนาทพเศษ คอ ใหบรการแกผโดยสารซงเดนทางมากบเรอ
สนคา เชน การจดท�าภาษปากระวางใหบาง และท�าพธการศลกากร
แกบรรดาของทแจงมาในบญชสนคาส�าหรบเรอ เชน เครองใชและ
เครองเขยนประจ�าส�านกงานของ“ตวแทนเรอ”(SHIPPING AGENT)
หรอของใชตดตวผโดยสาร (USED PERSONAL EFFECTS) เลกๆ
นอยๆทโรงภาษ และของทมาทางไปรษณยบาง ดวยเหตน จงนยม
เรยกพนกงานเสมยนนวา“ชปปง”ไปดวยเชนกน
พระยาอนมานราชธน (ยง เสถยรโกเศศ) ผไดรบยกยองวา
เปนนกปราชญและนกการศกษาคนส�าคญของไทยอดตผชวยอธบด
กรมศลกากรไดเขยนเลาไวในหนงสอ“ต�านานศลกากรพ.ศ. 2482”
ความตอนหนงว าในสมยสมเดจพระนารายณมหาราชแหง
กรงศรอยธยา มความปรากฏตามสญญาคาขายวา “การส�าแดง
ราคาสนคารวมเปนหนาทของนายเรอทจะตองยนบญชสนคาหาง
วาวไมใชหนาทของผน�าเขาหรอผสงออก สวนการยนใบขนสนคา
รายยอยคงไมมเพราะผน�าสนคาเขาและออกทงหมดกคอนายเรอ
หาใชมลกษณะเปนผน�าของเขาของออกเหมอนทกวนนไม”
จะเหนไดวาพธการศลกากรในสมยกอนไมมพธรตองอะไร
นายเรอเองจะเปนผแจงหรอส�าแดงรายการสนคาทงหมดในเรอให
เจาพนกงานทราบ เมอเจาพนกงานเรยกเกบภาษแลวกเปนอนเสรจ
พธการ นายเรอกสามารถเอาของออกขายได ดงนน ความจ�าเปน
ในการจางหรอใชบรการชปปงจงไมม
การปฏบตพธการศลกากร
ทปรากฏเปนทางการนนมขนใน
ราว 130 กวาปมานเองคอ เมอ
ราวจลศกราช 1247 หรอ พ.ศ.
2428 ในสมยพระวรวงศเธอ
พระองคเจาพรอมพงศอธราช
เปนอธบดกรมศลกากร ก�าหนด
ใหผ น�าเขาหรอผ ส งออกตอง
ส�าแดงรายการสนคาในใบขน
สนคาเป นภาษาองกฤษหรอ
ภาษาจน ถาเปนพอคาจน ทางราชการอนญาตใหจดรายการเปน
หนงสอจนได แตตองเขยนเปนภาษาองกฤษมาดวย 2 ฉบบ เพราะ
ฉะนน พวกพอคาจนจงจาง“จนบาบา” (จนฮกเกยน) ซงรทงภาษา
องกฤษและภาษาจนมาชวยเขยนใบขนให
ปจจบนเปนทรจกกนดโดยทวไปวา “ชปปง” นนคอ ตวแทน
ออกของ ภาษาองกฤษเรยกวา CUSTOMS BROKER มหนาท
และบทบาทอนส�าคญยง เกยวพนกบกรมศลกากรอยางจะแยกกน
มได ในฐานะเปนผด�าเนนการเกยวกบพธการ และเปนผน�าคาภาษ
มาช�าระใหแกศลกากรเพอขนสนคาออกจากทาเรอและตามดาน
ตางๆทวราชอาณาจกร จนมค�ากลาวทวา “ทใดมศลกากร ทนนยอม
มชปปง”
ชปป งเปนผ ทจดการเกยวกบพธการสงสนคาออกไปยง
ตางประเทศ ศลกากรจะไดรบเงนคาภาษทถกตองและครบถวน
รวดเรวหรอไมเพยงใดขนอยท “ชปปง” บรษทหางฯรานกเชนกน
จะเสยภาษสนคาทสงเขาโดยอยางถกตองตามพกดอตราศลกากร
และน�าของออกสตลาดโดยเรว ทนเวลาก�าหนด กยอมขนอยท “ชปปง”
72 ป สมาคมชปปงแหงประเทศไทย 5
ตามรอยชปปงในอดตจนถงปจจบน..... จากบางรก ถง คลองเตย
ประเทศไทยมการตดตอคาขายกบตางประเทศมาตงแต
สมยกรงศรอยธยามาจนถงสมยกรงรตนโกสนทร การขนสงสนคา
ในสมยกอนใชเรอส�าเภาแลนเขามาในแมน�าเจาพระยา กรงเทพฯ
ตงอยในท�าเลทเหมาะสมในการตดตอคาขายทางเรอ เพราะอยไม
ไกลจากปากแมน�าออกสทะเล โรงภาษแหงแรกตงอยทปากคลอง
ผดงกรงเกษม ภายหลงไดยายไปอยบรเวณสดแดนพระนครทาง
ดานใตท “ทาเรอสรวงศ”ยานบางรกดานเกบภาษตงอยทงฝ ง
พระนคร(บางรก)และฝงธนบร(คลองสาน) มหนาทตรวจตราเรอ
สนคาจากประเทศตางๆ
ทาเรอในสมยนนมหลายแหงกระจายอยตลอดความยาวแมน�า
เจาพระยาชวงทไหลผานกรงเทพมความยาวประมาณ 17 กโลเมตร
เปนทาเรอของเอกชน มโกดงเกบสนคาเปนทงโรงไมและคอนกรต
เพอเกบสนคาทวไปมถนนทางเขาทาเรอของตนเอง เชน ทาเรอ
บรษทอสตเอเชยตก ทาเรอบรษทบอรเนยว ทาเรอหวงหล เปนตน
ลวนอยในยานบางรกและยานนาวา เนองจากมเรอสนคาจากตาง
ประเทศมาจอดเทยบทาเปนประจ�า ยานบางรกจงเปนยานชมชนท
มเอกลกษณพเศษในความหลากหลายทางเชอชาต ภาษา
วฒนธรรม และผสมผสานระหวางชมชนชาวตะวนออก ซงสวน
ใหญเปนชาวจน อนเดย กบชมชนชาวตะวนตก เชน ฝรงเศส
โปรตเกส องกฤษ อเมรกา ซงน�าเรอสนคาบรรทกสนคาเขามาขาย
ขณะเดยวกนกซอสนคาพนเมองของไทยกลบออกไปสถานทต
หลายประเทศตงอยในบรเวณน เชน สถานทตฝรงเศส สถานทต
โปรตเกส สถานทตองกฤษและสถานทตอเมรกา (ภายหลงไดยาย
ไปอยทถนนวทยแลว)
พอคาทงหลายตองน�าเอกสารมาปฏบตพธการท “ศลกสถาน
กรงเทพ” หรอ “โรงภาษรอยชกสาม” ซงตงอยรมแมน�าเจาพระยา
บนเนอท 4 ไร เศษ (ปจจบนอยในซอยเจรญกรง 36 หรอ ตรอก
โรงภาษ อยตดกบสถานทตฝรงเศส โดยสามารถเขาทางซอย
โรงแรมโอเรยนเตลได) เมอเสรจพธการแลว จงน�าใบขนและเอกสาร
ไปตรวจรบสนคา (ปจจบนเรยกวา“ตรวจปลอย”) ตามทาเรอตางๆ
ทกลาวไวขางตน ในระยะน บรษทหางรานหรอพอคาทงหลายจะ
ใชใหเสมยนเปนผมาตดตอกบกรมศลกากรและทาเรอ บรษท
หางรานเหลานโดยมากเปนฝรงชาตตางๆเรยกเสมยนเหลานวา
Shipping Clerk
72 ป สมาคมชปปงแหงประเทศไทย6
สมยกอน เมอเรอสนคามาถงเมองไทยแลว ชปปงจะขนไปด
สภาพสนคาในเรอและจดการล�าเลยงสนคาจากเรอใหญถายไปลง
เรอ“เอยมจน”ทมาจอดเทยบขางเรอใหญ จากนน ใชเรอยนตเลก
ลากเรอเอยมจนไปยงทาน�าสรวงศ ซงเปนทตงของ “โรงภาษ” หรอ
”ศลกสถาน”
ชปปงนนสวนมากเปนชาวจนเหตผลหนงคอคนไทยนยมรบ
ราชการมากกวาเปนพอคาและบรษทหางรานตางๆรวมทงพอคาจน
ทตงใหมนยมใชชปปงชาวจนเพราะสะดวกในงานตดตอกบงาน
ทาเรอมาก กรรมการทาเรอทกแหงเปนคนจน หากมเรองทเกยว
กบสนคาบนเรอแลว ลกจางของเจาของเรอชาวตางชาตทดแล
การขนถายสนคาบนเรอ หรอทเรยกวา “ก�าปะโดเรอ” กเปนคนจน
เสยแทบทกล�าเรอแมวาในเวลาตอมา เสมยนทมาผานพธการ
ศลกากรเรมมมากขน คนไทยกมบางแตยงไมมากเทาชาวจน
ชปปงชาวจนมความไดเปรยบเรองภาษาและมความช�านาญ
มาก ใบขนสนคาน�าเขาหรอเอกสารรายการสนคาเปนภาษาองกฤษ
เวลาไปตรวจสอบราคาพกดจนถงเสยอากรและน�าไปตรวจปลอยท
ทาเรอ ชปปงชาวจนนนบางคนภาษาไทยกไมรแตพดไทยเปน ยง
สามารถท�าไดทกอยางเพราะเขาจดรายการตางๆไวเปนภาษาจนไม
วาเจาหนาทจะถามอะไรจะตรวจสอบอะไร ของอะไรอยหบไหน
เขางดเอาบญชรายการภาษาจนขนมาด กสามารถปฏบตตามค�าสง
เจาหนาทศลกากรไดอยางถกตอง ปจจบนนชปปงชาวจนดเหมอน
จะไมคอยมเพราะไดกลายเปนคนไทยไปหมดแลว อกทงความรใน
ภาษาไทยและภาษาองกฤษกดมากขนกวาแตกอนมาก
ทาเรอของเอกชนทมเรอสนคาจากตางประเทศมารบสงสนคา
ตลอดแนวรมแมน�าเจาพระยา ทาเรอทชปปงสมยนนรจกดคอ
ทาเรอหวงหล ทาเรอหวงหลนบวาเปนทาเรอทมคณคาความส�าคญ
ตอประวตศาสตรธรกจการคาของไทยและการอพยพตงถนฐานใน
ไทยของชาวจนโพนทะเลตงแตยคคาเรอส�าเภาจนถงยคเรอกลไฟ
เพราะเปนประตแรกสสยามของชาวจนโพนทะเลทอพยพหนรอน
มาพงเยนในประเทศไทย โดยอาศยใตถนของเรอกลไฟแบบแออด
ขององกฤษและเยอรมน ลองมาเปนแรมเดอนบนเสนทางซวเถา-
ฮองกง-กรงเทพ และมาขนฝงท “ทาเรอฮวเสยม” ซงแปลวา “สยาม
รงเรอง” ณ ทแหงนอาจกลาวไดวาบรรพบรษจนหลายตระกลเคย
ผานทนเปนทแรก
เส นทางคมนาคมขนสงสนค าทชปป งใช มากทสดคอ
ถนนเจรญกรงหรอทฝรงสมยกอนเรยก “นว โรด” (New Road) เปน
ถนนรนแรกทใชเทคนคการสรางแบบตะวนตก มความยาวทงสน
8,575 เมตร พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวโปรดเกลาฯ
ใหสรางขนเมอวนท 5 กมภาพนธ พ.ศ.2404 แลวเสรจใน
พ.ศ. 2407 วงเลยบเลาะแมน�าเจาพระยา โดยเรมจากถนนตก
ทอดผานยานบางรก ไปยงยานการคาส�าคญของชาวจนคอ
ถนนเยาวราช มถนนเชอมกบถนนเยาวราช เชน ถนนทรงวาด
ถนนมงกร ถนนแปลงนาม มตรอก/ซอยเลกๆ เชน ซอยวานช 1
ตรอกโตะกง ในยานส�าเพง ถนนเจรญกรงไปสนสดทถนนสนามไชย
ขางก�าแพงพระบรมมหาราชวง
ทำน�ำรำชวงศและถนนทรงวำดทาน�าราชวงศ อยรมฝงกรงเทพของแมน�าเจาพระยา ปลายสด
ทางของถนนราชวงศ ใกลกบหวถนนทรงวาด อยตรงขามกบ
ทาดนแดงฝงธนบร เปนทาเรอเกาแกอกแหงหนงทมความส�าคญ
ทงในเชงประวตศาสตร และวถการด�าเนนชวตของชาวจนในอดต
เปนอยางมาก เพราะนอกจากจะเปนชองทางในการขนสงสนคาพช
ผลจากประเทศสยามออกสตลาดโลกแลว ทาเรอแหงนยงเปนทาเรอ
ทพระบรมวงศานวงศ และเจานายชนสงใชในการเดนทางไปยงตาง
ประเทศอกดวย
พชผลทางการเกษตรจากแหลงผลตในประเทศไทยถกล�าเลยง
มาทน เพอรอคอยการขนถายไปยงเรอสนคาขนาดใหญ ทจอด
ทอดสมออยทางดานใตของล�าน�าลงไปอก ถนนทรงวาดสายนเอง
ทต�านานของบรรดาบรษทนอยใหญในประเทศไทยจ�านวนไมนอย
เรมตนขนทน เชน บรษท สหพฒนพบล จ�ากดของนายเทยม
โชควฒนา และกลมเจรญโภคภณฑ (CP) ของนายธนนท เจยรวน
นท ต�านานเครอขายธรกจการคาททรงอทธพลทสดของประเทศไทย
ในปจจบนความส�าคญของทาน�าราชวงศและถนนทรงวาด ด�าเนน
ไปพรอมๆกบการตดตอการคาระหวางสยามประเทศกบโลก
ภายนอก โดยเฉพาะอยางยงกบชาตตะวนตกอยางตอเนอง
72 ป สมาคมชปปงแหงประเทศไทย 7
ทำเรอคลองเตยเปนความประสงคของรฐบาลมาตงแต พ.ศ.2480 สมย
จอมพล ป.พบลสงครามเปนนายกรฐมนตร ทเหนวา กจการทาเรอ
เปนสงทรฐบาลควรเปนผด�าเนนการเองเพออ�านวยความสะดวกแก
เรอสนคาตางๆใหมทจอดเรอ ทเกบสนคา และเปนศนยกลางของ
การน�าสนคาเขาและสงสนคาออกททนสมย ปลอดภย และประหยด
เวลา หลงจากส�ารวจสถานทเหมาะสมส�าหรบสรางทาเรอแหงใหม
ไดตดสนใจเลอกต�าบลคลองเตยเปนสถานทกอสราง เรมกอสราง
ใน พ.ศ.2481 โดยบรษท ครสเตยนน นลเสน จ�ากด แตตองหยด
ชะงกไปเนองจากเกดสงครามโลกครงท 2 หลงสงครามจงมการ
กอสรางตอจนแลวเสรจ ในป พ.ศ.2490 ใชเวลากอสรางรวม 9 ป
ในระหวางนน รฐบาลไดเปดเจรจากบบรรดาตวแทนเรอและ
บรรลขอตกลงกนวา ใหแบงเรอบรรทกสนคาจากทาเรอเอกชนมา
เขาเทยบทาเรอกรงเทพในปแรก 25% ปทสองเพมเปน 50% ปท
สามเพมเปน 75% และปทสใหเรอสนคาทกล�าตองเขาเทยบทาเรอ
กรงเทพแตเพยงแหงเดยวดงนน ใน พ.ศ.2494 เรอสนคาทกล�าจง
ไดมาเทยบทาเรอกรงเทพแหงใหมตามขอตกลง
ในชวง 3 ปแรก การท�างานของชปปงมความยากล�าบากมาก
เพราะตองรบเอกสารและเงนคาภาษจากลกคาบรษทน�าเขาชาวจน
ทสวนใหญอยยานส�าเพง เยาวราช ซอยมงกร และถนนทรงวาด
เชนเดยวกบทท�าการของเอเยนตเรอทมเรอน�าของมาจากจนและ
ฮองกงมาเปนประจ�า อยางเชน บรษทเรอ“โหงวฮก” บรษทเรอ
“ซนเชยง” มทท�าการอยบนถนนทรงวาด บรษท “ไตแซ” อยท
ชนสาม ตกสหมาลายน ถนนเสอปา
ชปปงจะตองน�าเอกสารไปเขยน“ตว”(หมายถงใบขนสนคา)
ยนตวผานพธการและเสยภาษทโรงภาษเกาทบางรก แลววงไปตรวจ
ปลอยและรบสนคาททาเรอคลองเตย ซงมพนทกวางขวางใหญโต
กวาทาเรอเอกชนแถวยานนาวาและบางรกหลายสบเทา จากเดมท
เคยนงสามลอจากโรงภาษไปตรวจปลอยทาเรอ คราวน ระยะทาง
จากบางรกมายงทาเรอคลองเตยกรวมๆ10 กโลเมตร บางคนทพอ
มรายไดด จงหาซอรถมอสองมาใชเปนพาหนะวงงาน บางคน
ซอเปนสกตเตอรอยางเวสปา แลมเบรตตาทไดรบความนยมมาก
ในยคนน ท�าใหการวงตดตองานคลองตว ทกวนน ชปปงยงคงใช
รถมอเตอรไซควงท�างานเปนหลก
กรมศลกำกรเนองจากกจการของทาเรอกบกรมศลกากรมความสมพนธกน
อยางใกลชดและตอเนอง เมอเรอสนคาเขามาเทยบทาและท�าการ
ขนถายสนคาขนบกแลว กรมศลกากรมหนาทควบคม ตรวจสอบ
และเรยกเกบภาษอากรสนคาทน�าเขามาตามพ.ร.บ.ศลกากร ดงนน
ทท�าการศลกากรกบทาเรอจงจ�าเปนตองอยในพนทบรเวณเดยวกน
กรมศลกากรจงสรางทท�าการใหมทต�าบลคลองเตย ใกลกบทาเรอ
คลองเตย บนพนทของการทาเรอแหงประเทศไทย (ทตงปจจบน
ของกรมศลกากร คอ หวมมสแยกกรมศลกากร บนถนน
สนทรโกษา-ถนนอาจณรงคตดกบถนนเกษมราษฎร-ถนนทาเรอ)
ทท�าการกรมศลกากรใหมเปนตกทรงไทยประยกต (ปจจบน
เรยกชอวา อาคาร 1) สรางดวยคอนกรตเสรมเหลก 3 ชน สง 30.8
เมตร ความยาวตวตกวดจากปกตกทงสองขาง ยาว 317.30 เมตร
มเนอทรวมทงหมด14,000 ตารางเมตรแบงการใชพนทเปนสวนๆ
ใชงบประมาณกอสรางตวอาคาร 14 ลานบาท รวมคาตกแตงและ
ตดตงอปกรณน�าเขาจากตางประเทศ เปนเงนกวา 21ลานบาท โดย
กรมโยธาเทศบาลไดวาจางองคการทหารผานศกเปนผรบเหมา
กอสรางกอสรางเสรจใน พ.ศ.2497 ชากวาก�าหนดเดม 1 ป เพราะ
ตองการใหเสรจสมบรณ มพธเปดอาคารใหม เมอวนท 24 มถนายน
พ.ศ.2497 ในสมยของพล ต.อ.หลวงชาตตระการโกศล เปนอธบด
ศลกากร
นคอเหตทท�าใหชาวชปปงทงหลายตองยายแหลงทท�ากนจาก
ยานบางรกทเคยอยมายาวนานกวา 60 ป (ตงแต พ.ศ.2433 จนถง
พ.ศ.2497) มาหาทเชาท�าส�านกงานแถวๆคลองเตย พระราม4 เพอ
ใหสะดวกในการท�างานตงแตนนมา
72 ป สมาคมชปปงแหงประเทศไทย8
ประวตสมาคม
สมาคมชปปงแหงประเทศไทยในยคแรก เกดจากการรวมตวกนของกลมบรษทหางรานทน�าเขาสนคาจากประเทศจนบนถนนทรงวาด
ใกลกบทาเรอราชวงศ ยานส�าเพง และถนนเยาวราชซงเปนยานธรกจน�าเขาสนคาจากตางประเทศทส�าคญในอดต กอตงขนโดยนายจนซง
แซจว(ตอมาไดเปลยนชอเปนนายสวช ดลกวณช) กบกลมเพอนชปปงชาวจนในยานทรงวาด ไดยนขออนญาตจดตงสมาคมจาก
สภาวฒนธรรมแหงชาต ชอวา “สมาคมชปปงเฮยบอง” เมอวนท 14 มกราคม พ.ศ.2490 และจดทะเบยนตงสมาคม กบกองต�ารวจ
สนตบาล เมอวนท 21 มกราคม 2490
ใบอนญาตจดตงสมาคม ลงวนท 14มค. 2490ทะเบยนสมาคมเลขทจ.324/2490ลงวนท 23 มค.2490
ในระยะแรก สมาคมฯเปนเพยงศนยกลางรบแจงความ
เสยหายของสนคาทเกดจากการขนสงจากประเทศจนโดยทางเรอ
สนคาสวนใหญเปนของบรโภคทบรรจมาในไห จงมกแตกเสยหาย
อยเสมอ ดงนน ทกครงทเรอสนคามาถง บรรดาหางรานตองมา
แจงความเสยหายทเกดขน สมาคมฯจะท�าหนาทไกลเกลยและ
ค�านวณคาเสยหายทเจาของเรอตองชดใชใหกบเจาของสนคา
เหลานน
การบรหารสมาคมฯเปนแบบ“รวมดวยชวยกน”ทงก�าลงทรพย
และก�าลงงาน” เจาของหางรานตางๆสงตวแทนมาชวยกนบรหารงาน
ของสมาคมฯโดยไมมคาตอบแทนไมมการแตงตงเลขาธการหรอ
เหรญญกอยางสมาคมในปจจบน
หลงสงครามโลกครงทสองสงบลง เมอรฐบาลสรางทาเรอแหง
ใหมทต�าบลคลองเตยเสรจ ใน พ.ศ.2494 เรอสนคาทเดมเคยเทยบ
ทาเรอเอกชนรมแมน�ายานบางรก รฐบาลก�าหนดใหเรอสนคาตอง
มาเขาเทยบทาเรอใหมแทน กรมศลกากรจงไดยายทท�าการมาอย
บรเวณคลองเตยใกลทาเรอเมอพ.ศ.2497 ท�าใหปรมาณสนคาน�า
เขาสงออกเพมขน การผานพธการน�าเขาสงออกสะดวกมากขน
จ�านวนชปปงกเพมมากขนดวย
72 ป สมาคมชปปงแหงประเทศไทย 9
เพอใหสอดคลองกบวตถประสงคใหมทจะท�าใหอาชพชปปงมความเปนปกแผนมนคง จงมการเปลยนชอสมาคมเปน ”สมาคมสงเสรม
สวสดการชปปง” (SHIPPING WELFARE ASSOCIATION) (ภาษาจนเรยกวา “ปอ-กวง-กง-หวย”) เมอวนท 4 ธนวาคม พ.ศ. 2505 และ
ยายทท�าการไปอยท 2457/3 ถนนพระราม 4 ต�าบลคลองเตย อ�าเภอพระโขนง จงหวดพระนคร เมอวนท 13 สงหาคม พ.ศ.2506
ตอมา สมาคมฯไดยายทท�าการไปอยสถานทใหมเปนอาคาร3 ชนของการทาเรอแหงประเทศไทยทนายทวช กลนประทม นายกสมาคม
เปนผมอบใหตงอยเลขท 137-141 ถนนสนทรโกษา ต�าบลคลองเตย อ�าเภอพระโขนง เมอวนท 12 กมภาพนธ พ.ศ.2512 และยงคงอย
จนถงปจจบน
สมาคมฯไดเปลยนชออกครงเปน สมาคมชปปงแหงประเทศไทย(ส.ช.ท.) และมชอภาษาองกฤษวา The Customs Broker and
Transportation Association of Thailand (CTAT) เมอวนท 9 พฤศจกายน พ.ศ.2513
ลายพระหตถของสมเดจพระอรยวงศาคตญาณ สมเดจพระสงฆราช (จวน อฎฐาย) สกลมหาสงฆปรณายก วดมกฏกษตรยาราม(สมเดจพระสงฆราช องคท 16)ทรงประทานแก สมาคมสงเสรมสวสดการชปปง ในโอกาสเปดทท�าการสมาคมใหม เมอวนท
16 สงหาคม พ.ศ.2512
เกยรตประวตของสมาคม
สมาคมฯไดรบมอบเกยรตบตรจากองคการศลกากรโลก
(World Customs Organization , WCO) ในฐานะเปนองคกรภาค
เอกชนทใหความรวมมอในการพฒนาและแลกเปลยนขอมล
ทางศลกากรกบกรมศลกากร โดยนายสมชย สจจพงษ อธบด
กรมศลกากร เปนผมอบให ในวนศลกากรสากล เมอวนท 26
มกราคม 2553
สมาคมฯไดรบเกยรตบตรชมเชยจากองคการศลกากรโลกอก
ครงหนง ใน ป 2556 ในฐานะเปนองคกรเอกชนทมบทบาทส�าคญ
ในการใหความรวมมอ สงเสรม สนบสนนกรมศลกากร โดย
นางเบญจา หลยเจรญ อธบดกรมศลกากร เปนผ มอบใหใน
วนศลกากรสากล เมอวนท 26 มกราคม 2556 นบเปนเกยรตประวต
ของสมาคมทนาภาคภมใจอยางยง
72 ป สมาคมชปปงแหงประเทศไทย10
รายนามนายกสมาคมชปปงแหงประเทศไทยอดต จนถง ปจจบน
พ.ศ. 2490 - 2496 นายจนซง แซจว* ( 6 ป)
พ.ศ. 2496 - 2497 นายกมฉอง แซลม (1 ป)
พ.ศ. 2497 - 2499 นายเตยวเกา แซออ (2 ป)
พ.ศ. 2499 - 2507 นายสวช ดลกวานช* (8 ป)
พ.ศ. 2507 - 2508 นายโสภณ กาฬดษย (1 ป)
พ.ศ. 2508 - 2510 นายบญชา วรรณศลป (2 ป)
พ.ศ. 2510 - 2511 นายบญเยน ตนไพบลย (1 ป)
พ.ศ. 2511 - 2540 นายทวช กลนประทม (30 ป)
พ.ศ. 2541 - 2543 นายอรณ สนธนาภรณ (2 ป)
พ.ศ. 2543 - 2544 นายชวลต บญเกยรตบตร (1 ป)
พ.ศ. 2544 - 2557 นายยรรยง ตงจตตกล (13 ป)
พ.ศ. 2557 - 2559 นายณฐสพรรษ กรงไกร (2 ป)
พ.ศ. 2559 - ปจจบน นายยรรยง ตงจตตกล (4 ป)
* นายจนซง แซจว เปลยนชอนามสกล เปน นายสวช ดลกวณช
หมายเหต : ขอมลตงแต ป พ.ศ.2490 - พ.ศ. 2524 อาจมความคลาดเคลอน เนองจากหลกฐานทางทะเบยนไมชดเจน
นายยรรยง ตงจตตกล พ.ศ. 2544-2557, 2559-ปจจบน
นายทวช กลนประทม พ.ศ. 2511-2540
นายสวช ดลกวานช พ.ศ. 2490-2496, 2499-2507
นายชวลต บญเกยรตบตรพ.ศ. 2543-2544
72 ป สมาคมชปปงแหงประเทศไทย 11
ประวตสถาบนอบรมไอทไอ (Import-export Training Institute, ITI)
สมาคมสงเสรมสวสดการชปปง ไดเปด“โรงเรยนสอนวชาชปปง”แหงแรกของประเทศไทยในป
พ.ศ. 2512 ตามค�าแนะน�าของ ม.ร.ว.ทองแทง ทองแถม อดตอธบดกรมศลกากรในสมยนน
ทตองการใหผประกอบอาชพชปปงตองมความรเรองพธการศลกากรและกฎหมายศลกากร เพอให
สามารถผานพธการไดอยางถกตอง เปนผลดตอทางราชการและเจาของสนคาผวาจาง
ต อมาในป พ.ศ.2526 สมาคมฯได รบอนญาตจาก
คณะกรรมการการศกษาเอกชน กระทรวงศกษาธการใหจดตงเปน
โรงเรยนอาชวศกษา ชอวา “โรงเรยนสถานฝกอบรมทางวชาการ
น�าเขาและสงออก”เปดสอนวชาการน�าเขาและสงออก(ชปปง)
ตามหลกสตรทไดรบอนมตจากกระทรวงศกษาธการ ม.15(2)
ตงอยในอาคารทท�าการสมาคม เลขท 137-141 ถนนสนทรโกษา
(ตรงขามสโมสรฟตบอลการทาเรอฯ) คลองเตย
โรงเรยนสถานฝกอบรมทางวชาการน�าเขาและสงออก
เปดอบรมหลกสตร “วชาการน�าเขาและสงออก(ชปปง)” อบรม
ทกวน จนทรถงศกร ตงแตเวลา 17.30-19.30 น ระยะเวลาอบรม
รวมทงสน 8 เดอนโดยมนายสมพร กณหะเสน กรรมการวชาการ
ของสมาคม ท�าหนาทเปนครใหญ นกเรยนทจะเขาอบรมตองจบ
การศกษาขนต�า ม.3 อาจารยผสอนสวนใหญจะเปนเจาหนาท
ศลกากรและกรรมการสมาคมใบอนญาตจดตงโรงเรยนประเภทอาชวศกษา
เลขท 676/2526 ลงวนท 9 สค.2526
72 ป สมาคมชปปงแหงประเทศไทย12
เมอเรยนจบและสอบผานทกหมวดวชาแลว ทางโรงเรยนจะจดพธมอบประกาศนยบตรใหผผานการอบรมโดยเชญอธบดกรมศลกากร
มาเปนประธานในพธและกลาวใหโอวาทดวย
ม.ร.ว.ทองแทง ทองแถม อธบดกรมศลกากร เปนประธานมอบประกาศนยบตรและใหโอวาทแกผจบการอบรมพ.ศ.2513
72 ป สมาคมชปปงแหงประเทศไทย 13
การทจะกลาววา “ชปปง” กมบทบาทส�าคญเกยวพนทาง
เศรษฐกจของชาต หรอ “ชปปง” เปนผทจะท�าใหเศรษฐกจของชาต
สงขน ดขน อะไรท�านองนน รสกวาจะเปนการคยโอเกนเหต
ยงส�าหรบผทยงไมรจกชปปงเพยงพอดวยแลว ยงจะมดแปดดาน
ไมเขาใจความหมายเอาเลยทเดยว ทงนเพราะ “ชปปง”เปนชอใหม
ทยงไมคนหบคคลภายนอกอยางกวางขวาง...นนเอง
“ชปปง” คอพนกงานออกสนคาทน�าสนคาเขามาจากตาง
ประเทศ และสงสนคาออกไปนอกประเทศททาเรอคลองเตย ท
ทาอากาศยานดอนเมอง และท�าพธเกยวกบการออกของ สงของ
ดงกลาวตามดานตางๆทวประเทศไทย บคคลซงเปนตวแทนของ
บรษทหางรานในการปฏบตธรกจเหลาน เขาเรยกกนวา “ชปปง”
เหนจะพอเขาใจกนพอสงเขป
บทบาทหรอความส�าคญของชปปงเกยวกบการน�าของเขา
ของออก และพธการศลกากรนนมมากมายพอด ยากแกการท
จะสาธยายอยางรวบรดได แตถาพจารณากนแตเพยงผวเผนแลว
จะรสกวาชปปงนนมต�าแหนงงานงายๆ ไมสงนก เปนอาชพอสระ
ตางคนตางท�า และแกไขกนเองเมอมการตดขดในปญหาการงาน
ทรบมาท�า สวนมาตรฐานนนสดแตจะหาได
ถาจะพจารณากนอยางลกซง ชปปงคอตวแทนบรษทหางราน
ทไดรบมอบหมายหนาทการค�านวณและช�าระคาภาษทถกตอง
ตลอดจนน�าสนคาออกสตลาดถงประชาชนผใชอยางรวดเรว ทจ�า
เปนตองประสานงานกบศลกากร การทาเรอแหงประเทศไทย
ธนาคาร ตวแทนเรอ และหนวยงานทเกยวของอยางใกลชดตลอด
เวลา
บทความ “ชปปงกบเศรษฐกจของประเทศ”โดย นายสนท พฤกษขจร อดตอปนายกสมาคมสงเสรมสวสดการชปปง ลงพมพในหนงสอ “ชปปงเดย” ครงท 5 พ.ศ.2512
ภาระหนาทและความรบผดชอบ กอใหเกดความเปนผทม
เกยรตแกบรรดาชปปง หางรานทไดสงสนคาเขามานนจะมอบภาระ
ทงหมด อาทเชน การตระเตรยมเอกสารกอนท�าใบขนสนคาเพอ
ช�าระอากร การเขยนตว(ใบขน) การเขาประเภทพกดของศลกากร
การค�านวณภาษขาเขา ภาษสรรพากร(ซงปจจบนเรยกเกบตนทาง)
การยนใบขนสนคาทไดจดท�าเรยบรอยแลวผานเขาหองพธการ
ตลอดจนถงการช�าระอากรอยางถกตองสมบรณ ชปปงเทานนเปน
ผตดตามเรองและด�าเนนการเองทงสน
นอกเหนอจากการตดตอประสานงานในดานพธการและช�าระ
อากรกบศลกากรแลว ชปปงยงไมหมดภาระทส�าคญอกขนหนงคอ
“งานออกของ” ซงนบไดวาเปนตอนส�าคญยงทจะตองรบผดชอบ
เกยวกบเรองสนคาไมยงหยอนกวาการค�านวณอากรและการแจง
พกดภาษ การตรวจสอบนบจ�านวนสนคา การสญหายหรอขาดหาย
ในทกกรณ การร ชดในกระบวนการออกสนคาในทางทถกตอง
ชปปงจะพงตองน�าออกปฏบตจนครบถวน จงจะเปนผลดแกบรษท
ผเปนเจาของสนคานนๆ หากผดพลาดคลาดเคลอนไปจากความ
เปนจรง หางกจะไดรบความสญเสยและขาดทน ถงกบตองเลก
กจการกยอมเปนได
เช นเดยวกบการค�านวณภาษและการใหประเภทพกด
ยอมหมายถงการขาดทนก�าไรหรออาจถกปรบจากศลกากรเปน
จ�านวนเงนกอนใหญ หากชปปงค�านวณหรอแจงพกดผดพลาดไป
ชปปงจงควรไดรบสมญาวาเปนผมเกยรต เพราะเปนผทไดรบความ
ไววางใจในการควบคมสนคาจากทาเรอถงจดหมายปลายทางทจะ
สงสนคานนๆไป ยงกวานน ชปปงยงเปนผทจะตองถอเงนกอน
ใหญๆ เพอช�าระเปนคาภาษและคาใชจายส�าหรบออกของ ซง
บางครงเปนเงนสดทงสน ซงจะตองเสยงตอความรบผดชอบอย
มากมาย จงนบไดวาชปปงเปนผมต�าแหนงการงานทส�าคญอย
ไมนอยเลยทเดยว
72 ป สมาคมชปปงแหงประเทศไทย14
ดงไดกลาวแลววาชปป งคอตวแทนของบรษทหางราน
ในฐานะเปนผน�าภาษมาช�าระใหกรมศลกากร ฉะนน ความถกตอง
รวดเรว ไมมการผดพลาด ซงตองสนเปลองเวลาในการพจารณา
ซ�ายอมขนอยทตวบคคลคอ “ชปปง”ชปปงทด ท�าใหกรมศลกากร
ไดรบภาษรวดเรวและไมขาดตกบกพรอง เงนเขาพระคลงเรว
การหมนเวยนด เศรษฐกจของชาตกดยงขน การเรงระบายสนคา
ออกจากโกดงทาเรอถงมอประชาชนเรว ทาเรอไมมของตกคาง
รบสนคาใหมเรอยๆ เกบคาธรรมเนยมคาทาไดสม�าเสมอและ
รวดเรว เปนการเพมผลดในทางเศรษฐกจของชาตเชนกน
จากค�าขวญของรองอธบดฝายปราบปราม กรมศลกากร
ไดใหแกสมาคมฯในวนงาน “ชปปงเดย” ครงท 4 ประจ�าป พ.ศ.2511
ซงไดพมพไวในหนงสออนสรณ ความวา.....”ชปปงทด จะชวย
ราชการศลกากรไดเปนอยางมาก ทงในดานความถกตอง สะดวก
และรวดเรว อนเปนทางชวยใหรฐประหยดคาใชจายไดเปนอยาง
มากดวย...” การประหยดคาใชจายจากการทจะตองเสรมต�าแหนง
หรอเพมพนกงานเพอใหเพยงพอแกงาน ในกรณทมการพยายาม
จะหลกเลยง หรอคดจะหลกเลยงภาษอากร และกรณทไมมการรวม
มอกนอยางจรงจง เปนเรองหนกใจและสนเปลองงบเงนในการเสรม
พนกงานของศลกากร ตามค�ากลาวของทานรองฯฝายปราบปราม
ยอมเปนเครองยนยนทเหนไดชดวา ชปปงมบทบาทส�าคญในดาน
เศรษฐกจของประเทศเพยงใด
เมอชปปงไดใหความรวมมอกบศลกากรในทางทถกทควร
ใหความรวดเรวในการช�าระคาภาษ กเปนธรรมดาอยเองทจะ
ประหยดคาใชจายของรฐไดเปนอยางมากดงไดกลาวแลว การเกบ
ภาษไดอยางถกตองและรวดเรวขน เศรษฐกจของประเทศยอมจะ
มนคงและดขนอยางไมมปญหา
สมาคมฯคอสถาบนทเปนศนยรวมของบรรดาชปปงทงหลาย
กยอมจะมนโยบายขนตนในเรองเพมจ�านวนสมาชกชปปงทม
มาตรฐานด เปนทเชอถอเทาทจะสามารถจะรวบรวมได และได
พยายามจดหาสถานทใหมทโอโถงเพยงพอแกการเปดฝกอบรม
ชปปงโดยเฉพาะ ทงน เพอใหเขากบสภาพเหตการณปจจบนอนสมควร
แกเวลาแลวทชปปงทงหลายควรจะไดรบการฝกอบรมใหครบถวน
ในหนาททจะปฏบตภาระกจเกยวกบการออกสนคาและพธการ
ศลกากรอยางถกตองสมบรณจรงๆ เรามสถาบนคอสมาคมฯ ทเปน
หลกประกนอยและพรอมเสมอทจะใหความรวมมอ ใหค�าแนะน�า
เพอการปรบปรงใหเขาสระดบมาตรฐานเปนทยอมรบนบถอแก
บรษทหางรานโดยทวไป ซงตรงกบความประสงคอนแทจรงของ
ศลกากรและบรรดาบรษทหางรานทอยากจะเหน อยากจะได
“ชปปง” ทมสมรรถภาพ ปฏบตภาระกจอนส�าคญเกยวกบงานใน
ดานภาษศลกากรและงานออกของททาเรอออกสตลาดลลวงไปดวย
ดอยางยอดเยยม อนเปนการประสานงานระหวางเอกชนกบรฐให
ส�าเรจโดยรวดเรว ถกตอง ทนกบความตองการของตลาดและ
ประชาชนผใช ซงระบบหมนเวยนเงนตราในวงการคากจะดขน
เศรษฐกจของประเทศกจะเจรญขน เพราะถกตองดวยหลก
เศรษฐศาสตรในหวขอการเสนอและสนอง(Demand & Supply)
ดวยเหตน จงกลาวไดวา ชปปงมบทบาทส�าคญตอเศรษฐกจ
ของประเทศ
72 ป สมาคมชปปงแหงประเทศไทย 15
สถานทเกยวของกบชวตการท�างานของชปปง
ทำเรอกรงเทพฯ
ทาเรอกรงเทพหรอทเรารจกกนดวา ทาเรอคลองเตย ตงอย
ปากคลองพระโขนง ฝงตะวนออกของแมน�าเจาพระยา ระหวาง
หลกกโลเมตรท 26.5 กบหลกกโลเมตรท 28.5 มทาเทยบเรอฝง
เขอนตะวนตกจ�านวน 10 ชองส�าหรบสนคาทวไปและทางฝงตะวน
ออกอก 8 ชองส�าหรบเรอคอนเทนเนอร
ทาเรอคลองเตยมพนททงหมด 2,363 ไร อยในพนทอารกขา
ของศลกากร 850 ไร อยนอกอารกขาของศลกากรอก125 ไรยงม
พนทรองรบการขยายตวในอนาคต 72 ไร อก 1,300 ไรเปนพนท
นอกเขตทา มอาคารทท�าการ ส�านกงาน อาคารพาณชย ถนน และ
สงอ�านวยความสะดวกตางๆ
ประเทศไทยมการตดตอคาขายกบตางประเทศมาตงแต
ยคโบราณกวา 700 ปมาแลว แตการขนสงทางทะเลยงไมเจรญ
กาวหนา ใชเพยงเรอส�าเภาตดใบเลกๆ ความยาวไมเกน 20 เมตร
บรรทกไดมากทสดเพยง 25 ตน การคาทางทะเลของไทยมา
เฟองฟครงกรงศรอยธยาเปนราชธาน โดยเฉพาะอยางยงในสมย
สมเดจพระนารายณมหาราช มเรอสนคาเขามาจอดรบสงสนคาท
กรงศรอยธยาในแตละปกวาพนล�า แตในสมยนน เรอสนคาเปน
เรอใบขนาดเลก ยงไมมปญหารองน�าทางเดนเรอและทาเรอยงไมม
ความส�าคญมากนก
ตอมา เมอประเทศไทยมการคาทางเจรญกาวหนามากขนจาก
เรอใบขนาดเลกไดกลายเปนเรอกลไฟตอดวยเหลกทงล�า น�าหนก
หลายพนตนกนน�าลกเกนกวา 4 เมตร ไมสามารถแลนเขามาใน
แมน�าเจาพระยาไดเพราะบรเวณปากแมน�าเจาพระยามสนดอน
ธรรมชาตปดทางเขา เรอสนคาตองจอดทอดสมอใกลปากน�า
เจาพระยา เพอขนถายสนคาทเกาะสชงลงเรอขนาดเลกล�าเลยง
เขามาในกรงเทพ ท�าใหเสยเวลาและคาขนถายสนคาเพมขน ใน
ขณะททาเรอตางๆในกรงเทพสมยนนเปนทาเรอของเอกชนตลอด
ความยาวแมน�าเจาพระยาชวงทผานกรงเทพ ประมาณ 17 กโลเมตร
มโกดงเกบสนคาเปนโรงไมและคอนกรตเกบสนคาทวไป มถนน
ทางเขาทาเรอ แตยงไมมทตดรางรถไฟเชอมตอการขนสง เชน
ทาเรอบรษทอสเอเชยตก ทาเรอบรษทบอรเนยว ทาเรอหวงหล
เปนตน สวนใหญอยในยานบางรกและยานนาวา จงเปนอปสรรค
ในการขนสงสนคาทางเรอ
หลงจากส�ารวจสภาพพนทและบรเวณปากแมน�าเจาพระยา
รฐบาลไดตดสนใจเลอกต�าบลคลองเตย เปนสถานทกอสรางทาเรอ
แหงใหม
72 ป สมาคมชปปงแหงประเทศไทย16
หลงจากประเทศไทยเปลยนแปลงการปกครองจากระบบ
สมบรณาญาสทธราชมาเปนระบอบประชาธปไตย เมอป พ.ศ. 2475
รฐบาลเกดแนวคดทจะกอสรางทาเรอสนคาทนสมยขนในกรงเทพ
เพอใหไมตองขนถายสนคาลงเรอเลกมาอยางแตกอน พลเรอโท
พระยาราชวงสน รฐมนตรวาการกระทรวงกลาโหมในขณะนน
ไดเสนอโครงการขดลอกสนดอนปากน�าเจาพระยา เพอใหเรอเดน
สมทรขนาดใหญสามารถผานรองน�าเขามาบรรทกขนถายสนคาจาก
ทาเรอไดอยางสะดวกและปลอดภย แทนการล�าเลยงสนคาระหวาง
กรงเทพกบเกาะสชงเชนทเคยปฏบตกนมาแตเดม และปรบปรง
ทาเรอทมอย ใหเปนทาเรอททนสมย เพอสงเสรมการคากบ
ตางประเทศ รฐบาลไดขอความชวยเหลอไปยงส�านกงานใหญ
สนนบาตชาต ณ กรงเจนวา ประเทศสวตเซอรแลนด
สองปตอมา สนนบาตชาตไดสงผเชยวชาญเดนทางมาส�ารวจสภาพเศรษฐกจการคาในกรงเทพ และส�ารวจสถานทสรางทาเรอของ
รฐบาลไทย ผเชยวชาญทง 3 ไดเสนอใหมการขดลอกรองน�าใน แมน�าเจาพระยา และเสนอบรเวณทจะกอสรางทาเรอใหรฐบาลไทยเลอก
2 แหง คอ ทปากน�าสมทรปราการ กบทต�าบลคลองเตย รฐบาลจงเลอกทต�าบลคลองเตยเปนทกอสรางทาเรอแหงใหม มการเวนคน
พนทดน 2353 ไรอยฝงเหนอของแมน�าเจาพระยา ตงแตคลองบางจาก จรด “วดคลองเตยนอก” และลกจากเขาไปจรดทดนถนนพระรามส
บางชวง และละแวกคลองหวล�าโพงทงหมด รวมทงอาณาบรเวณซอยกลวยน�าไทดวย
พ.ศ. 2478 รฐบาลจดตงคณะกรรมการจดสรางทาเรอขน มพลเอกพระบรภณฑยทธกจ รฐมนตรวาการกระทรวงเศรษฐการเปน
ประธานกรรมการ ด�าเนนการขดลอกสนดอนปากแมน�าเจาพระยา และสรางทาเรอททนสมยทต�าบลคลองเตยตามขอเสนอของสนนบาตชาต
พ.ศ. 2479 คณะกรรมการจดสรางทาเรอด�าเนนการประกวดการออกแบบกอสรางทาเรอ ปรากฏวา แบบกอสรางทาเรอของ
ศาสตราจารย เอ. อากตซ ชาวเยอรมน จากบรษท ฮมเบอรกไทยกมปาน ไดรบการคดเลอกส�าหรบการประกวดราคาคากอสรางทาเรอ
ปรากฏวาบรษท ครสเตยนแอนดนลเสน ไดรบเลอกใหเปนผรบเหมากอสรางทาเรอในวงเงน 20 ลานบาท
พ.ศ. 2481 รฐบาลไดจดตง “ส�านกงานทาเรอกรงเทพ” ใหหลวงประเสรฐวถรถ นายชางจากกรมรถไฟมาด�ารงต�าแหนงหวหนา
ส�านกงานทาเรอกรงเทพคนแรก (พ.ศ.2481-2486) และควบคมการกอสราง โดยม นาย โรเบอรต ชวาทเก เปนนายชางทปรกษา ขน
ตรงตอกระทรวงเศรษฐการ และเรมลงมอกอสรางทาเรอทคลองเตยในเดอนสงหาคม พ.ศ. 2481 โดยบรษท ครสเตยนนแอนดนลเสน
เปนผรบเหมาในวงเงนประมาณ 20 ลานบาท
พ.ศ. 2483 รฐบาลไดสงตอเรอสนดอน 1 จากประเทศเนเธอรแลนด และเรมขดลอกรองน�า แตงานขดลอกรองน�าและการกอสราง
ทาเรอตองหยดชะงกไปเนองจากเกดสงครามโลกครงท 2 ขนในขณะนน ทาเรอกรงเทพมเพยงเขอนเทยบเรอยาว 1,500 เมตร มโรงพก
สนคา 4 หลง คลงสนคา 3 ชน 1 หลง (คลงสนคาทณฑบนปจจบน) อาคาร OB (ตกอ�านวยการปจจบน)
72 ป สมาคมชปปงแหงประเทศไทย 17
จนกระทงพ.ศ. 2490 การกอสรางจงแลวเสรจ เปดด�าเนนการทาเรอแหงใหม แตการด�าเนนกจการในยคแรกมปญหาอปสรรคหลาย
ประการคอ มเรอสนคาเขาเทยบทานอยและตวแทนเรอไมยอมใหเรอสนคาเขาเทยบททาเรอกรงเทพ รฐบาลจงมการเจรจากบบรรดา
ตวแทนเรอ และตกลงกนวา ใหแบงเรอจากทาเรอเอกชน มาเขาเทยบทาเรอกรงเทพในปแรก 25 % ปทสอง 50 % ปทสาม 15 % และ
ปทส ใหเรอสนคาทกล�าเขาเทยบทาเรอกรงเทพแตเพยงแหงเดยว เรอสนคาล�าแรกทเขาเทยบทาเรอกรงเทพคอ เรอ Delso Victory
ป พ.ศ. 2491 นาวาเอกหลวงสภอทกธาร (สภ จนทมาส) ด�ารงต�าแหนงผอ�านวยการส�านกงานทาเรอกรงเทพ ด�าเนนการซอมแซม
อาคารตางๆ ทไดรบความเสยหายจากสงคราม พรอมกบกอสรางเพมเตม
ป พ.ศ. 2494 รฐบาลกเงนจากธนาคารโลกมาด�าเนนการขดลอกรองน�าสนดอนทางเดนเรอ จากปากน�าสมทรปราการ-ในแมน�า
เจาพระยาถงทาเรอคลองเตย รวมระยะทางประมาณ 66 กโลเมตร และจดซออปกรณการยกขนสนคามาพฒนาทาเรอกรงเทพ
ในป พ.ศ. 2494 รฐบาลไดออก “พระราชบญญตการทาเรอแหงประเทศไทย” เปนรฐวสาหกจในสงกดกระทรวงคมนาคม และได
โอนกจการของทาเรอกรงเทพใหมาขนกบการทาเรอแหงประเทศไทยดวย ในระยะแรก ทาเรอกรงเทพ มทาเทยบเรอฝงตะวนตก จ�านวน
9 ทา ใหบรการบรรทกขนถายสนคาทวไปทเปนสนคาบรรจหบหอและสนคาเทกอง ตอมา ใน พ.ศ. 2495 ไดจดซอเครองมอทนแรง
มาใชเปนครงแรกเพอใหการบรรทกขนถายสนคาเปนไปอยางรวดเรวไดแกรถยกสนคาหรอโฟลคลฟท รถปนจนสองลอ สลอ หกลอ และ
รถเทรลเลอรเปนตน
72 ป สมาคมชปปงแหงประเทศไทย18
72 ป สมาคมชปปงแหงประเทศไทย 19
จนกระทงการขนสงสนคาดวยระบบคอนเทนเนอรได
แพรขยายเขามาส ประเทศไทยประมาณป 2518-2520
การทาเรอฯจงไดด�าเนนการกอสรางทาเทยบเรอเขอน
ตะวนออกเพอ ใชเปนทาอเนกประสงคและจดใหรบตสนคา
โดยเปดใชงานไดในป 2520
72 ป สมาคมชปปงแหงประเทศไทย20
ทาเรอกรงเทพไดน�าเอาปนจนหนาทาชนดเดนบนรางมาใชขนถายสนคาในปพ.ศ. 2531
ปจจบนทาเรอคลองเตยสามารถรองรบตคอนเทนเนอรไดปละ 1.5 ลานทอย มพนทส�าหรบโรงพกสนคาน�าเขา คลงสนคาทณฑบน
สนคาผานแดน คลงสนคาอนตราย ลานเกบรถยนตลานบรรจตสนคาขาออก
BANGKOK PORT
72 ป สมาคมชปปงแหงประเทศไทย 21
เรองและภาพ จาก
• http://vigportal.mot.go.th/portal/site/PortalMOT/about/pat/
• หนงสอ “60ป การทาเรอแหงประเทศไทย”
• รายงานประจ�าป พ.ศ. 2497-2521 ของการทาเรอแหงประเทศไทย
ขอขอบคณ
• ผอ�านวยการการทาเรอแหงประเทศไทย
• ผอ�านวยการทาเรอกรงเทพ
• ผอ�านวยการฝายประชาสมพนธ การทาเรอแหงประเทศไทย
• หองสมดการทาเรอแหงประเทศไทย
72 ป สมาคมชปปงแหงประเทศไทย22
ประวตกรมศลกำกร
การจดเกบภาษศลกากรเพอเปนรายไดของประเทศไทยแต
โบราณนน ปรากฏหลกฐานพอจะอนมานไดวา ในสมยสโขทยมค�า
ส�าหรบเรยกภาษซงเกบจากการน�าสตวสงของจากตางเมองเขามา
จ�าหนายวา “จกอบ” ซงนาจะเกบทงการคาระหวางเมองภายใน
ประเทศและการคาระหวางประเทศดวย ตอมาในสมยอยธยากม
หลกฐานวาสถานทจดเกบจกอบหรอจงกอบเรยกวา “ขนอน” และ
ในสมยอยธยานเองทการคากบตางประเทศเจรญกาวหนาขนมาก
จนเกดหนวยงานทมาควบคมจงกอบโดยตรง เรยกวา “พระคลง
สนคา” มหนาทท�าการคาแทนรฐกบพอคานานาชาตทเรยกวา
“ระบบการคาผกขาด”
การเกบภาษศลกากรตงแตสมยกรงศรอยธยามาจนถงรชสมย
ของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวนนยงคงเปนวธการเดม
ไมคอยจะเปลยนแปลงรปแบบไปมากนก กลาวคอเปนการเกบภาษ
แบบผกขาดโดยรฐบาลซงมพระคลงสนคาท�าหนาทเปนผจดเกบ
หรอเจาจ�านวนภาษ เรยกวา “กรมเจาจ�านวน” กบยงม “เจาภาษ
นายอากร” ทประมลการเกบภาษอากรไปจากรฐบาล
จนกระทงถงปลายรชสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว
องกฤษจงไดสง เซอรจอหน เบารง เปนอครราชทตเขามาท�าสนธ
สญญาทางการคาเมอปพทธศกราช 2398 ขอความในสนธสญญา
เบารง ทเกยวกบภาษศลกากร กคอ การใหยกเลกการเกบคา
ธรรมเนยมปากเรอเปลยนมาเปนเกบสนคาขาเขา โดยเรยกเกบใน
อตรา ๑๐๐ ชก ๓ ซงเรยกกนวา “ภาษขาเขารอยชกสาม” และตาม
ขอตกลงนมผลกระทบกบการตกลงท�าสญญาทางการคากบชาต
อนๆ ตอมา เพราะตางกรองขอทจะใหใชวธการเดยวกบทท�าสญญา
กบองกฤษทงสน การเปลยนแปลงเชนนท�าใหรฐตองขาดรายไดจาก
ภาษศลกากรไปเปนจ�านวนมาก
โดย วฒพงศ ทาวฬา ดวยขอจ�ากดเรองการเกบภาษขาเขาขาออกและขอก�าหนด
ใหยกเลกการคาผกขาดโดยพระคลงสนคาอนเปนผลมาจากการท�า
สนธสญญาเบารงเปนตนมา เมอรวมกบปญหาระบบการเกบระบบ
เดมท�าใหพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ตองทรงปฏรป
ระบบการจดเกบรายไดของประเทศเสยใหม จงโปรดใหจดตง
“หอรษฎากรพพฒน” ขนโดยใหตรา “พระราชบญญตส�ารบ
หอรษฎากรพพฒน” ขนเมอ ป พ.ศ. ๒๔๑๖
หลงจากทไดตงหอรษฎากรพพฒนขนเพอเปนหนวยงานบญช
กลางของประเทศขนแลว รชกาลท ๕ กยงไดตรา “พระราชบญญต
ส�าหรบกรมพระคลงมหาสมบต แลวาดวยกรมตางๆ ซงจะเบกเงน
สงเงน” จ.ศ. ๑๒๓๗ (ตรงกบวนท ๑๔ เมษายน พ.ศ. ๒๔๑๘) เพอ
ใหกรมพระคลงมหาสมบตเปนหนวยงานรวบรวมเงนรายไดและวาง
ระเบยบการรบสงและการเบกจายเงนทเคยกระจายอยในความ
รบผดชอบของหนวยงานตางๆ ใหมารวมอยทเดยวกน ซงถอ
เปนการกอตง “กระทรวงการคลง”
จากสนธสญญาเบารงทมผลบงคบใชตงแตป พ.ศ. ๒๓๙๙ นน
เองทท�าใหสยามจะตองจดตง “โรงภาษ” เพอใชเปนส�านกงานตรวจ
เกบภาษขน โดยสนนษฐานวาในครงนนไดใชสถานทของ “อเรอ
หลวงตะเภาทอง” ทบรเวณปากคลองผดงกรงเกษม (ปจจบนคอ
บรเวณศนยการคารเวอรซต ทาน�าสพระยา บางรก) เปนทท�าการ
โรงภาษขาออกแหงแรก สวนทท�าการโรงภาษขาเขาหรอโรงภาษ
รอยชกสามแหงแรกนาจะอยบรเวณดานเหนอ ตดทวาการกงสล
ฝรงเศสหรอศลกสถานเกาทบางรก หลงจากนน โรงภาษขาออกจง
ยายจากปากคลองผดงกรงเกษม มาอยในบรเวณเดยวกนกบ
โรงภาษขาเขา เมอวนท ๘ เมษายน พ.ศ. ๒๔๒๖
ธนาคารฮองกงและเซยงไฮ ปากคลองผดงกรงเกษม (บรเวณนเคยเปนทท�าการโรงภาษขาออกแหงแรก กอนยายไปตรอกโรงภาษ)
72 ป สมาคมชปปงแหงประเทศไทย 23
แตเดมการเกบภาษขาเขากบภาษขาออกนนมหนวยงานแยกกนท�าหนาทอย โดยภาษขาเขารอยชกสามมกรมพระกลาโหมเปน
หนวยงานทดแลจดเกบ สวนภาษขาออก (ภาษเบดเสรจ) ขนอยกบกรมทา ตอมาพระจลจอมเกลาเจาอยหวจงทรงโปรดเกลาฯ ให
พระยาภาสกรวงศ ซงเปนผดแลการภาษขาออกอย มาเปนผรบผดชอบการภาษขาเขารอยชกสามดวย ซงเปนการรวมการเกบภาษขาเขา
และภาษขาออกเขาดวยกน เมอวนอาทตยขน ๑ ค�า เดอน ๗ ปวอก ฉศก จลศกราช ๑๒๔๖ และถอเปนการกอก�าเนด “กรมศลกากร”
ขนมาเมอวนอาทตยท ๒๕ พฤษภาคม พทธศกราช ๒๔๒๗
แตหลกฐานการเรยกชอหนวยงานศลกากรในชวงนนยงไมชดเจน มค�าเรยกวา โรงภาษขาเขา
ขาออกกม กรมศลกสถานกม กรมศลกากรกม และเรยกผบงคบบญชาการวา ผบญชาการภาษขาเขา
ขาออกบาง อธบดผบญชาการกรมศลกากรบาง ผบญชาการกรมศลกสถานบาง ดงนเปนตน โดย
สนนษฐานวา พระยาภาสกรวงศ (พร บนนาค) เปนผบญญตคดค�าวา “ศลกากร” ขนใหตรงกบค�าใน
ภาษาองกฤษวา “Customs” สวนทท�าการกรมศลกากรในชวงนนเรยกวา “โรงภาษขาเขาขาออก” หรอ
“ศลกสถาน” และตอมาไดสรางอาคารทท�าการเปนตกใหมในทเดม โดยมนายชางชาวอตาเลยนชอ
มสเตอรกราสส เปนผออกแบบรบเหมากอสรางอาคารศลกสถานแหงใหมน พระยาภาสกรวงศ
(พร บนนาค)
การเตบโตของดานศลกากรซงเปนไปตามความเปลยนแปลง
ของบานเมองและของโลกนน เมอถง ชวงกอนสงครามโลกครง
ทสองกไดเรมมการวางแผนทจะตองสรางสถานทท�าการแหงใหม
ใหเหมาะสม กบการท�างาน แตยงมไดทนด�าเนนการกเกด
สงครามโลกเสยกอน และมารอฟนโครงการใหม เมอปลาย พ.ศ.2492
ตามโครงการบรณะการทาเรอแหงประเทศไทย ในสมยท
ม.จ. วมวาทตย ระพพฒน เปนอธบดกรมศลกากร
(ปจจบน อยในซอยเจรญกรง36 หรอตรอกโรงภาษ)
ทท�าการกรมศลกากรซงท�าการกอสรางในบรเวณทาเรอ
กรงเทพฯ อยในบรเวณต�าบลคลองเตย มทรวดทรงสถาปตยกรรม
แบบไทย โดยนายจรล สาระนาค และ นายสนท ฉมโฉม รวมกน
ออกแบบ สรางดวยคอนกรตเสรมเหลก 3 ชน สง 30.8 เมตร
กวางชวงกลางตก 55.20 เมตร ตรงปกทงสองขางตกกวาง 26.60
เมตร ยาว 317.30 เมตร มเนอทรวมทงหมด 14,000 ตารางเมตร
มพธเปดตกทท�าการ เมอวนท ๒๔ มถนายน พทธศกราช ๒๔๙๗
และยงคงใชเปนสถานทท�าการของกรมศลกากรมาจนถงปจจบน
72 ป สมาคมชปปงแหงประเทศไทย24
ตลอดเวลา ๑๓๓ ปทผานมา กรมศลกากรไดพฒนาบทบาทและหนาทจากเดมทเนนการจดเกบภาษอากรจากของทน�าเขามาในและ
สงออกไปนอกราชอาณาจกร มาเปนการมงเนนทจะพฒนาสงเสรมดานการคาระหวางประเทศ การอ�านวยความสะดวกทางการคา และ
การปกปองสงคม กรมศลกากรจงมการพฒนาองคกรอยางตอเนอง ทงดานการพฒนาระบบงาน การน�าเทคโนโลยททนสมยมาใช
ตลอดจนพฒนาประสทธภาพของขาราชการ ใหมความสอดคลองกบการเปลยนแปลงไปของยคสมย
เรยบเรยงจากหนงสอ “ก�าเนดกรมศลกากร” ของ วฒพงศ ทาวฬา (ส�านกพมพตนฉบบ : ๒๕๖๐)
ตกทท�าการดงกลาว ปจจบน ชอวา “อาคาร 1 กรมศลกากร”
รำยพระนำมและรำยนำมอธบดกรมศลกำกร1. เจาพระยาภาสกรวงศ พ.ศ. 2422 - 2435
2. พระเจาบรมวงศเธอ กรมขนพทยาลาภพฤฒธาดา พ.ศ. 2435
3. พระวรวงศเธอ พระองคเจาพรอมพงศอธราช พ.ศ. 2436 - 2472
4. พระยาสพรรณสมบต (ท�าการแทน) พ.ศ. 2460 - 2470
5. พระยาชยสรนทร (ท�าการแทน พ.ศ. 2471) พ.ศ. 2472 - 2476
6. พระยาเสวกวรายกต (ท�าการแทน พ.ศ. 2476) พ.ศ. 2477 - 2478
7. หมอมเจาววฒนไชย ไชยยนต พ.ศ. 2478 - 2481
8. พลโทหลวงกาจสงคราม พ.ศ. 2481 - 2485
9 นายจรญ สบแสง พ.ศ. 2485 - 2486
10. รอยเอกพระพนมนครานรกษ พ.ศ. 2486 - 2487
11. หลวงบรรณกรโกวท พ.ศ. 2488 - 2489 และ พ.ศ. 2490
12. หลวงไพรชธนกจ (รกษาการ) พ.ศ. 2489
13. พลเรอตรหลวงสงวรยทธกจ (รกษาการ) พ.ศ. 2489 - 2490
14. ขนกาญจนสงกากร (รกษาการ) พ.ศ. 2490
15. หมอมเจาวมวาทตย ระพพฒน พ.ศ. 2490 - 2493
16. พลตรสวสด สมานนทปรญญา พ.ศ. 2493 - 2494
17. ขนสนทรมาตยวงศ (รกษาการ) พ.ศ. 2494
18. พลต�ารวจเอกหลวงชาตตระการโกศล พ.ศ. 2494 - 2498
19. พลต�ารวจตรอรรถสทธ สทธสนทร พ.ศ. 2498 - 2506
20. นายบญมา วงศสวรรค พ.ศ. 2506 - 2508
21. หมอมราชวงศทองแทง ทองแถม พ.ศ. 2508 - 2515
22. นายสนน เกตทต พ.ศ. 2515 - 2516
23. นายอ�านวย วรวรรณ พ.ศ. 2516 - 2518
24. นายชาญชย ลถาวร พ.ศ. 2518 - 2520
35. นายนาค ไวยหงษ พ.ศ. 2520 - 2523
36. นายวทย ตนตยกล พ.ศ. 2523 - 2525
37. นายไกรสห จาตกวณช พ.ศ. 2525 - 2529
38. นายวโรจน เลาหะพนธ พ.ศ. 2529 - 2533
39. ดร.อรญ ธรรมโน พ.ศ. 2533 - 2536
40. นายศภชย พศษฐวานช พ.ศ. 2536 - 2540
41. นายปรด บญยง พ.ศ. 2540
42. นายสมใจนก เองตระกล พ.ศ. 2540 - 2543
43. นายมานต วทยาเตม พ.ศ. 2543 - 2545
44 นายชวลต เศรษฐเมธกล พ.ศ. 2545 - 2547 และ พ.ศ. 2550
4.5 ดร.สถตย ลมพงศพนธ พ.ศ. 2547 - 2550
46. นายวสทธ ศรสพรรณ พ.ศ. 2550 - 2551 และ พ.ศ. 2552
47. นายอทศ ธรรมวาทน พ.ศ. 2551 - 2552
48. นายสมชย สจจพงษ พ.ศ. 2552 - 2553
49. นายประสงค พนธเนศ พ.ศ. 2553 - 2554
50. นายสมชาย พลสวสด พ.ศ. 2554 - 2555
51. นางเบญจา หลยเจรญ พ.ศ. 2555 - 2556
52. นายราฆพ ศรศภอรรถ พ.ศ. 2556 - 2557
53. นายสมชย สจจพงษ พ.ศ. 2557 - 2558
54. นายกลศ สมบตศร พ.ศ. 2558 - 2561
55. นายกฤษฎา จนะวจารณะ พ.ศ. 2561 - ปจจบน
72 ป สมาคมชปปงแหงประเทศไทยF
137-141 ถนนสนทรโกษา เขตคลองเตย กรงเทพฯ 10110โทร : 02-249-1995, 02-671-9662, 02-350-2845-6
แฟกซ : 02-249-5732, 02-671-9663อเมล : [email protected], [email protected]
www.ctat.or.th