Download - 9-KKF Newsleter Sep 2004
េលខ ០៩ ែខកញញ ឆន ២០០៤ រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម
ពតប តេបះពមពផ យជេរ ង លែខ េ យសហពនធែខមរកមពជេ កម - KKF’s Monthly Newsletter
េលខ ០៩ ឆន ទ ០១ - ែខកញញ គ.ស. ២០០៤ - ព.ស. ២៥៤៨ - N0 09, September, 2004
កមពជេរកម
Kampuchea Krom
េ ករបធនធបត បស (Bush) េឆយតបនងល
សេណ ៤ ចណចរបសេ ករបធន សន ទន
កលពៃថងទ ៣០ េម ២០០៤ េ ក Robert P. Jack-
son បធនករយលយសទធមនស បជធបេតយយ នងពលកមម
ៃនខទទកលយ បធនធបត បស បនេឆយតបេទនងលខតរបស
េ ក បធន បតបតសហពនធែខមរកមពជេ កម សន ទន កនងនម បធនធបត បស ។ េយងខញសមបកែ បេ កផវករដចតេទ ៖
“េ ក សន ទន ជទេគរព ។
េ ក បធនធបត បន បបខញឲយ ងនមរបសគត
េឆយតបេទនងលខតរបសេ ក ចះៃថងទ ១៣ ធន ២០០៣ សអព
ថ នភពែខមរកមពជេ កម េន បេទសេយ ក ម ។
រ ភបលៃនសហរដ េមរក កមនករបរមភយងខង
អពបញសទធមនស នងករ ប ពតមកេលជនជតភគតចេន
បេទសេយ ក មដចេ កអចងែដរ ។ កសងករបរេទស
ថ នទត បច កង ណយ នងអគគកងសលេយងខញ បច កង ហ ជ មញ ជរញរ ភបលេយ ក ម ឲយេគរពសទធមនស ចេពះ
ល បជពលរដរបស បេទសេនះ ។ គ ទេគលករណសទធមនស
អនរជត ជមល ន គះៃនេគលនេយបយបរេទសសហរដ េម -
រក េហយេយងខញនងេលកេឡងនវករចប រមមណ ជមយរ ភ -
បលេយ ក ម ជបនេទេទ ត ។ េ ក បែហលជចប រមមណ
ចេពះរបយករណ បចឆន របស កសងករបរេទស អពករ បតបត
សទធមនស េន បេទសេយ ក ម ។ របយករណមនេនេល
ែវបៃសតរបស កសងករបរេទស (www.state.gov) ។
ដចេ កបនកតសមគ ល រ ភបលសហរដ េមរក េធ
អ ៗ េដមបយតធមអនរជត ។ េយងខញនងខតខឲយអសពសមតថភព កនងករសេងកតេទេល ថ នភព ៃន ល កមជនជតភគតចេន
បេទសេយ ក មជបនបនទ ប ែដលកនងេនះមនទងែខមរេ កម ផងែដរ ។ េយងខញនងខតខបេពញកចចករេនះតេទេទ ត ។ ”
សមរឭកផងែដរ កលពៃថងទ ១៣ ធន ២០០៣ នឱកស
កងទពពេសសសហរដ េមរក ចបបនេមដកនផចករ បលយ
ពជ សន ម ហេសន េ ក សន ទន កនងនមគណៈកមមករ
េ ក បធន សន ទន នងេមដកន UNPO េនកនងអងគករសហ បជជត
ម កេរឿង -េ ក បធនធបត បស េឆយតបនងសេណ ៤ ចណច .......................................១
-វចរណកថ ដែខមរឬេវ ត ម ..............................................................................២
-ម សននបតសហពនធែខមរកមពជេ កម េលកទ ៧ ...............................................៣
-ពតមនពអងគករ យអនភអ ....................................................................................៤
-យនបរេឈម ះ កមសលបៈែខមរ េខតឃង .................................................................៥
-យវជនែខមរេ កម ចលរមសកខ នអងគករសហ បជជត ............................៦
-យនចបផ ក ពះសងឃែខមរេ កម ១ អងគ េនេខតឃង ..........................................៦
- បៃពណ ប ងទកង េន សកប ក កមពជេ កម ........................................៧
- បេ មេ ក សនបបផ ែខមរេ កម .................................................................១៣
-ធមែដលជ បធនៃនេសចកវនស ៣ យង .......................................................១៦
- ប ទ ពះធត ..................................................................................................១៩
េ ក បធនធបត បស
េលខ ០៩ ែខកញញ ឆន ២០០៤ 2 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម
នពន ¤∑យក ® ថច ងក ថច
îកសÂមលអត ÿបទ ® អយ សភ កត
ផÍព Áផ យ ® សន រតនៈ, ថច េយឿង, ល ឈន
ឯក រ PDF √នì ក ‹ងìគហទ òព ¢រ ç www.khmerkrom.net
ទ ä ‹ ក ùÞរ ®
P.O. Box 2569, Worcester, MA 01613, USA, Tel: (508) 922-4834, email: [email protected]
បតបតសហពនធែខមរកមពជេ កម បនេផញលខតសែមងនវករេកត សរេសរ នងអបអរ ទរជអតបរម ចេពះេជគជយែដលសហ -
រដ េមរកសេ មចបនេនកនង បេទស េអ ក ។ កនង រលខតេនះ េ ក សន ទន កបនេសនឲយមនករេសបអេងកតករណ បលយពជ
សន ែដលេមដកនកមមយនស បន ប ពតេឡងចេពះែខមរកមពជ េ កម ែដលមន ៤ ចណចដចតេទ ៖
១-េធករេសបអេងកតេទស បលយពជ សន ែខមរេ កម
ពអឡងឆន ១៩៧៦ ដលឆន ១៩៧៩ េន មេខតទងអស ៃនែដនដ
សណទេនេមគងគ ពមទងែខមរេ កមេនេខតមត ជកទងមល តវ
រដយនបងខឲយចកេចលភម សក នង ទពយសមបតរបសពកគត តវ
របអសយកទងអសកនងឆន ១៩៧៨ ។
២-េធករេសបអេងកតេទស បលយពជ សនែខមរេ កម
ពអឡងឆន ១៩៧៩ ដលឆន ១៩៩២ កនងរយៈ កលែដលពកទពយន
កមមយនសកពងកនកប តត បេទសកមពជ ។
៣-េធករេសបអេងកតេទស បលយពជ សន ចេពះ
ករណ ពះេតជគណ គម តកេចង នង ពះសងឃែខមរេ កមជេ ចន
អងគេទ ត ពមទងពលរដែខមរេ កម បពននក ពអឡងឆន ១៩៨៤
ដលឆន ១៩៩០ េនេខត ពះ តពង នងេខតឡងេ ។
៤-េធករេសបអេងកតេទស បលយពជ សន ែខមរេ កម
ចេពះករណ ពះេតជគណ ឡម េឃន កនងែខកកក ឆន ២០០២ េន
វតទកលក េខតែ ពកឫស ៕
VOKK
កង ណយរហតមកដលបចចបបននេនះ េនែតចេចសរង កបល មន ពមទទល គ លថ កមពជជដរបសែខមរ បងែកបេផស គបែបបបទ ែដលខនេធបន ។ អសពកហកេបក បសអនរជត
ដលមកកហកជមយែខមរេ កម ែដលជមច សដមង ។
កលលបចកហករបស កង ណយេនះ គម ន បសទធ -
ភពអេទ តេទ េ យេហតថ ដរ បេទយកចេងរមកបងេនះ
េធេមចនងេទជត ។ េមដកនកមមយនសយនខ បងែ បងយក សេល កបពកេកមងេទពកឲយមនស ចសេធេមចនងបន ។
ដេចនះ េដមបេច ស ងនវករបងរឈម នងបនស ងគ មេន ឥណចនេ យមនបណងរ យពជ សនទង យ នងបណង
គប គងឥណចន តវែតបញច ប ។
កង ណយ តវែត រភព នងបញឈបជបនទ ននវែផន
ករែកែ ប បវត ស គ ម ម ន ពះសងឃែខមរេ កម េហយនង
បងខឲយម នែខមរេ កមបេ មរ ភបលយន មកគ ម បជពលរដែខមរ
សត តង ។
ករបបតសថត ែដលរ ភបលយនេធមកេលែខមរេ កម
េនះ ជឧ កដកមមដ វបផត គម នជត សន មយេធ
េឡយ ។ លបចកចចកល េដមបបនយកដទងែភនក សសេនះ នងន
ឲយមនករបងរឈម បកនពជ សន សបេខពមគន រ ងែខមរនង
យនបេ ះ ។
េមដកនយន តវដងថ ែខមរេ កមថតបតែតបតសទធជ
មច ស គប គងេ យ ររបប នគម ែតសតសមបជញញៈ មនស-
ករជត នងករតសរបសែខមរេ កមេនមនជនចច េទះបជអេព
យងឃនង ៃ ពៃផ ែដលេមដកនយនពយយមនងបនករអនវតមក
េលកេ យ ។ កមពជេ កមជដរបសែខមរ (េទះបចចបបននេនះ ជ របសេវ ត មកេ យ ) ដេចនះែខមរេ កមមនសទធបរបណ មនដច
កង ណយនយយបេផសកហកេនះេទ ។ េប កង ណយេន
ែត ប ពតអេពបនដែខមរឲយ បជពលរដយនសងផទះសែមបង េលដវត
មែខមរ េលទកែនងសកក របជែខមរ ។ល។ េទះបេមដកនយនពត
ជមនចងឲយមនសនភព នងេសចកសខេកតមនជ បកដ ។
សហពនធែខមរកមពជេ កម នងមនបេ យឲយទេងខសែបបេនះបន
គម នទបញច បេនះេទ ។ សហពនធែខមរេ កមសមអពវនវដលជនរម
ឈមែខមរទងអសេ កកឈរេឡងទងេនេ ក សក េនកមពជ នង េនកនង សកគ ទសហពនធ េដមបទមទរសទធសេ មច សនខន េ យខនឯង ។ កង ណយមនែដលែឆតឆនមង េឡយកនង ករបនបងយកដែខមរឲយេនេ កម នគមរបសខន េឃញ ប េហយ យនបនដែខមរមនទនទងបនបនម នឆន ផង េធ មចតេទ
េហយ េ កពេធ នគមេលកមពជេ កម យន េទទ នទ នេន កមពជេទ ត ។ បចចបបននយនេ កងភនេពញថ កង យហគងទ ២
យនេធេន ទេលសម ទែខមរ យនេធេន ទេពញទេន ប យន
សទច តេពញទេន យនេដញកសករែខមរេន ពែដន ។
េត បជពលរដែខមរបេ យខនដល េទ ត េទបដងថ យនយកដអស ? សមកេភចថ កមពជេ កមជដែខមរ មនែមនេវ ត -
មេទ ។ សមកេភចថ កមពជមនែមនេវ ត មេទ ។ សមកេភច ថ យនជកេ ញជ ងប ចគម ន ពែដនកនងករេ ភលនេទ៕
ថ-ថច
ដែខរឬេវ ត មម វចរណកថ
េលខ ០៩ ែខកញញ ឆន ២០០៤ 3 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម
ពតមន
ម សនបតន
សហពនធែខមរកមពជេរកម ពភពេ ក េលកទ ៧
ែខមរកមពជេ កមេនជវញពភពេ ក បនេរ បចេធម
សននបតេលកទ ៧ េនទ កង េឃមឌន រដញវជស សហរដ េមរក
កលពៃថងទ ៣-៥ ែខកញញ ឆន ២០០៤ ។ េគលបណងៃនម -
សននបត មន ៣ ចណច គ ៖ ពនតយសកមមភពកនងមក កណត
េបសកកមមថម នងេបះេឆន តេ ជសេរសេមដកនសហពនធថម ។
ម សននបត បនបងញភពមងមត កនងករគ ទ េគលនេយបយរបសសហពនធែខមរកមពជេ កម គដកនករតស អហង េដមបទមទរសទធសេ មច សនខនេ យខនឯង ជនែខមរ កមពជេ កម ប ននកេនកនង សក ។ ម សននបត បនេថក ល
េទសចេពះកររេ ភសទធមនស ពស ករ ភបលេវ ត ម
មកេលជនជតេដម រមទងកលសមពនធភនេនខពង បក ល ៃន
បេទសេវ ត មផងែដរ ។
ចេពះេហតករណែដលេកតេឡងថម ៗ េនះ ម សននបត
បនសឲយអងគករសខភពពភពេ ក េម េធករេសបអេងកត េហយ
នងផលជនយជបនទ ន ដល បជពលរដែខមរេ កម បពននកែដល
េកតជងខកែភនកដចែមកេនះ ។
េនះជម សននបតេលកទ ១ របសសហពនធែខមរកមពជ -
េ កម មែបប បជធបេតយយយងខងក កនងករេ ជសេរសគណៈ កមមករនយកេធជអនកដកន ណតថម ពឆន ២០០៤ ដល ២០០៧ ៖
សមសភពគណៈកមមករនយកថម
-េ ក េ ម ថង អធបតសហពនធ
-េ ក ថច ងក ថច បធន បតបត
-េ ក របក េសរវឌ អន បធនកចចករអនរជត
-េ ក ថច េស បធនសភត ង
-េ ក េច េរ ប បធនសភ ពទធ ចរយ
-េ ក ថច ន ឧតមទ បក
-េ ក ថច ចន ឧតមទ បក
-េ ក សន ទន ឧតមទ បក
-េ ក សន េ ភណ អគគេលខធករ
-េ ក រ ន យប េហរញញក
-េ ក រ ន មនរនន នយកែផនករ
VOKK
របថតអនស វរយគណៈកមមករនយកថម
េលខ ០៩ ែខកញញ ឆន ២០០៤ 4 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម
ពតមនពអងករ យអន អ គ (UNPO)
រតវមនសកមមភព េដមបបបតនវកររេ ភបពនមកេលជនជតេដមចបពេពលេនះ
អងគករសហ បជជត បនកណតយកៃថងទ ៩ ែខស
២០០៤ ជៃថងស មបអពវនវដលរ ភបល អងគករច មះរ -
ភបល នងសហគមនអនរជត ឲយបញឈបជបនទ ននវកររេ ភសទធ
មនស យងេថកទប ករ បកនេរសេអង នងករបបតជត -
សន ែដលែតងែតេកតមនជេរ ង លៃថង េនកនងសងគម ។
េ កអគគេលខធករ Kofi Annan បនែថងថ ៖ “ជយរ
លងមកេហយ ដធរបសជនជតេដម តវេគរបយក វបបធមរបសពក
េគ តវបនបេនថ កបនទ ប ឬ យ ប រេ យផទ ល ភ នង
បៃពណរបសពកេគ តវបនបបតបនចមង ៗ គតបណត នង
បញញ ម រត តវេមលរលង ឬេធ ជវកមម េហយនងធនធនធមមជត
ទ ទងជវតរបសពកេគ តវបផចបផញ ” ។
គតបនែថងបែនថមេទ ត េនកនង រអបអរ ទរខប េលកទ ១០ ៃនទ េនះ ថ ៖ “មនករណខះ កពង បឈមជមយ
ករគ មកែហងផចពជ ” េហយបនកតសមគ លស មបទសវត រ
អនរជត ៃនជនជតេដមពភពេ ក ែដលខតជតមកដលខងមខ
េនះ បកសេ យម សននបត អងគករសហ បជជត េដមបយល
ដងអព ថ នភពៃនជនជតេដម ។
គតកបន បកសែថមេទ តថ ៖ “រ ភបល អងគករ
ច មះរ ភបល នងសងគមសវល តវេធកចចករេដមបផលឱកសឲយ
ជនជតេដម នងធនឲយមនករចលរមរបសពកេគ កនងករេធ េសចកសេ មចនន ែដលបះពលដល យជវតរបសពកេគ ” ។
អនក យករណពេសស អព ថ នភពសទធមនស ៃនជន -
ជតេដម ស មបគណៈកមមករសទធមនស អងគករសហ បជជត
េ ក Rodolfo Stavenhagen បនអពវនវឲយមនករយកចត
ទក ក នងេធរបយករណបែនថមេទ តអពអេពហង ដេថកទប
បឆងជនជតេដមទទងពភពេ ក ។
គតបន បកសថ ៖ “ថេបមនកររកចេ មនក មតជត
នងអនរជត ១០ ឆន កនងមកក កជនជតេដមកនងសងគមេនែតជព -
ភពទទលរងនវករបបតជត សន នងដកហត ទពយសមបត ជជន
រងេ គះៃនភពអគត គបេពលេវ នងអេព បកនពជ សន ” ។
េ ក Stavenhagen បនកតសមគ លថ “ករសមប
យងេឃរេឃ ” េទបែតេកតេឡងកលពសបហមនេនះ ចេពះ
សកមមជនសទធមនស ជនជតេដម េនកឡេប េ ក Fredy Arias
មនជបពកពនធជមយកងទ នប មយ កម នង តវបនេគអ -
ពវនវឲយរ ភបលកឡេប េធករេសបអេងកតករណេនះ នងករណ
អេពហង ដៃទេទ ត េដមបរកអនកទទលខស តវ មចបប េ យព
បងងេឡយ ។
គតបនបែនថមេទ តថ ៖ “ជនជតេដមកជជនរងេ គះៃន
អេពហង ជេ ចន បេភទេផ ង ៗ េទ ត ។ េន គបទកែនង ពកេគ
មនឱកសទទលបនេស កមមជចបចតចតច ស េហយទទល
រងនវ គបរបភពៃនករ បកនេរសេអងជបនបនទ ប ។ ខញសមអពវ -
នវដលរ ភបលនន ឲយមនសកមមភពជកែសងកនងករសនយ ែកលមជវភពរសេន នង ថ នភពសទធមនស ជនជតេដម ។ ទស
គជអែដលមនពអតតរចជេ សចេទេហយ ដេចន ះ ឥឡវេនះ តវ ករអនវតែតបេ ះ ” ៕
VOKK
អគគនយកអងគករយនសក (UNESCO) អបអរ ទរទ ជនជតេដមពភពេ ក
នឱកសទសវត រអនរជត ៃនជនជតេដមពភពេ ក
(១៩៩៥-២០០៤) ជតនងបញច ប េពលេវ បនមកដលស មប
សហគមនអនរជត ពនតយេមលអែដលេនេសសសលពអតត នង
កណតទសេ ថម នេពលអនគត ។
េយងខញដងអពេជគជយដ តចះ តចង ែដលទទលបន
កនងករតសេដមបឲយមនករទទល គ លសទធជនជតេដម កនងអឡង
១ ទសវត រេនះ ។ ជពេសសេទេទ ត ករបេងកតឲយមនេវទក
អចៃ នយ ៃនអងគករសហ បជជត សអពជនជតេដម ចបពែខ
កកក ឆន ២០០០ បនផលឱកសដវេសសវ ល ដលពកេគេល
ឆកអនរជត េដមបពញញ ក រមមណរ ភបលនន ឲយផ រភជ បរ ង
េសរភព ករអភវឌ េទនងភពសមបណែបបៃនវបបធម ។
យង កេ យ ថ នភព កកេនែតយរយជវភព
រសេនរបសជនជតេដម ។ េករដែណលវបបធមរប នងអរបរបសពក
េគ កពងែតបតបងបនចមង ៗ ។ ករគ មកែហងប លមកព
សកលភវបនយកមម អេន បេវសន នងក បរ ថ ន គមនពត
បកដែមន េហយករ បកនេរសេអងខងេសដកចច នងសងគម េន
កពងេកតមនយងចបស កែឡត ។
អងគករយនសក េឆ តឱកសែដលបនមកពទសវត រេនះ
សមសែដងករទទល គ ល នងរមចែណកផ ពផ យវបបធមជនជត
េដម កនងក មតខពសបផត គេនកនងេសចក បកសជសកលៃន
អងគករយនសក សអពភពសមបណែបបៃនវបបធម (២០០១) នងមង
េទ ត េនកនងសននបតសអពករែថរក េករដែណលវបបធមអរប
(២០០៣) ។ ករបេងកតឲយមនខន តគរអនរជត ស មបករពរ ឬ
រេឡងវញ កដចជសទធទងពងេនះ បនសនយជជ នដបងរច
េទេហយ ។
ចណចេលចេធមយែដល ចកតសមគ លបន គភពរស
នមនជវតដអ ច រយតេទមខៃន បៃពណ ចេណះដង នងេទពេក -
សលយ ពមជមយេសចកសេ មចេពរេពញេទេ យថមពល បន
េលខ ០៩ ែខកញញ ឆន ២០០៤ 5 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម
ពតមន
េទដលមនស ជននេ កយរបសពកេគ ។ ដេចន ះេហយ ជនជត
េដមេនែតជអនកកនគនះស មបចេណះដង បៃពណែតមយគត ស
អពបរ ថ នធមមជតរបសពកេគ ។ ករេធមនដងមនឮអពអេ យ
ផល នងភពសមបណែបបទងេនះ ប លឲយបតបងនវ សមទធផលៃនមនស ជត កនងខណៈេពលេធឲយេគមន រមមណថខច ខតដលអតសញញ ណរបសផងខន ។
ជយថេហត េយង តវែតករពរវបបធមជនជតេដមជ
បនទ ន េហយចតទកថជកចចករចបច មន ចេជ ស ងបន ។
េយងព ចបេភចបននវចនន បជជតព ៣០០ - ៥០០ ននក
ែដលសពៃថងកពងរសេនកនងសហគមនជនជតេដម ៃនចនន បេទស ជង ៧០ នងជត ងៃនភ នងវបបធមជង ៥០០០ ។ តស
េដមបករពរពកេគ ដចទេងរបសអងគករយនសកេនះ គជសកមមភព ពត ជកែសង សប មមគពហជត សន ែដលេគរព ល
អតសញញ ណរបសមនស ជត ។
អងគករយនសក មនបណងព ងកទនកទនងកនងភពជៃដ
គជមយ លសហគមនជនជតេដម មសមតថភពរបសខន េដមប ភពៃថថនរទងពង តវបនេគទទល គ ល ។ កនងបរបទេនះ មន េ ក N. Scott Momaday ជអនកនពនធជនជតគអ េនសហរដ
េមរក ជសលបករយនសកស មបសនភព េហយកមននយថ រៃនេសចកសងឃម នងឆនទៈ តវបនែតង ងថម ៗ េនះ ស មប
ទនកទនង ។
សងឃមថ ទ អនរជតេនះ ចជយដលវបបធម នង
សហគមនជនជតេដម ដចជគ ទសទធ សបចបប កនងករ ទ ទង ជវត នងបងកលកខណៈងយ សលកនងកររសេនរបសពកេគ ។ េហយ សងគមទេនបរបសេយង ព ចេធអ ៗ បនេ យគម នករចលរម
របសសហគមនែដលមនលកខណៈខសែបក នងថមពលទងេនះ
ែដលផលឲយេយងនវកសងឃមជេរ ង លៃថង នវពភពេ កខសែបក
មយ ែដលយលដងអពភរកចច នងករចលរមរបសខនបចចបបនន េទ ដលសទធននកនងេពលអនគត ៕
VOKK
យនបរេឈម ះរកមសលបៈែខរេខតឃល ងដ ម ត ម បភពពតមនពមតភមកមពជេ កម បនឲយដងថ កមសលបៈេ ខ នប កែខមរដធលបលបញ េនេខតឃងមយ កម
មនេឈម ះថ “ កមសលបៈែខមរេខតឃង ” តវបនយនបងខឲយបរ េឈម ះេទជ “ កមសលបៈែខមរេខតសក ង ” វញ ។
មពត េខតឃងទងមលរបសែខមរ តវបនយនបរេទ ជេខតសក ង (េឈម ះយន) ពយរយរ សមកេហយ ពមជ
មយែផនករណភជរ ស បវត ស -ភម សែខមររបសពកេគ ។
បែន បជពលរដេយងេនទេនះ េពលែដលបេងកតបន កមអមយ
េនែតចងយក ថ ននមែខមរែដលមនពមនមកស មបេ កនង េគលបណងរឭកកនេចជននេ កយ កឲយេភច បវត សជត ។
បភពពតមន កបនបញជ កែថមេទ តថ យនមន តមែត
លបេឈម ះចស ផសេឈម ះថមដល កមសលបៈែខមរេខតឃងបេ ះ
េទ ែតេគែថមទងកពងកៃឡទ មងេ ខ នប កេនះ ឲយឃតចក
ពធតេដម ែដលេគេ ថ “កយេល ង” នយយភ ែខមរេនះ
េទ តផង ។
េនះជេ កនដកមមមយ កនងចេ មម េ កនដកមម
ទង ៦ ែដលអងគករយអនភអ (UNPO) បនេលកេឡងកនង រ លខតេផញេទកននយករដម នយន ផន ង ខយ ចះៃថងទ ០២ ែខ
កញញ ឆន ២០០៣ ។ េហយេដមបលបបបតម េ កនដកមមទង
េនះ កដចជរក េឈម ះភម ថ ន នងវបបធមែខមរេនកមពជេ កម ឲយបនគងវងស មបមនស ជននេ កយ លះ ែត កទកដ
កមពជេ កមទងមល ឲយេនេ កមករ គប គងរបសអងគករសហ -
បជជត ដចែដលអងគករយអនភអ បនអពវនវកនង រលខត របសខន ។ មននយថ ម រតៃន រលខតរបសអងគករយអនភអ មនតៃមស មបអនគតែខមរកមពជេ កមជនចច ៕ VOKK
ទស នវដេបះពមពជភ ែខមរ កលពឆន ១៩៩៣ េនេឃញ
បជពលរដេយងេ េឈម ះថ េខតឃងេនេឡយ ។ ែតឥឡវេនះ ទស នវដដែដលេនះ ក តវបនេគបងខឲយបរេឈម ះេទជ េខត សក
ងរចជេ សច េទេហយែដរ ។
េលខ ០៩ ែខកញញ ឆន ២០០៤ 6 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម
ពតមន
យវជនែខមរេរកម ចលរមសកខ នអងគករសហរបជជត
កលពៃថងស ក ទ ២០ ែខស ឆន ២០០៤ យវជនែខមរ -
េ កមមយ កម មនគន ចនន ១៣ នក ែដលមកពទ កងភ ែដល
ផយ នងទ កងញវេជស បនមកចលរមសកខ មយ សអព
“េដមបកយេទជសកមមជនសទធមនស នងសយសេ មច សនខន ”
េនឯទ នអងគករសហ បជជត កនងបរញវយក ។ សកខ េនះ បនករឧបតថមភពសមពនធ សន គសនកយេមធតឌស នង
មនេ ក Jay Godfrey ជអនកទទលេភញ វ ។
គមនេនកនងសកខ រមមនេ ក Craig Mokhiber
ជនយករងៃនករយលយឧតមសនងករសទធមនស បចបរញវ -
យក, េ ក kent Lebsock ជនយក បតបតៃនសមពនធភពចបប
ឥ - េមរក, េ ក Minar Pimple ជនយក បតបតៃនចលន
បជជន េដមបករយលដងអពសទធមនស , េ ក ស Shulamith
Koenig ជអនកបេងកតចលន បជជន េដមបករយលដងអពសទធ
មនស នងជអនកទទលរងនពអងគករសហ បជជតកលពឆន
២០០៣ ែផនកសទធមនស ផង ។
សកខ េនះ បនជរញទកចតយវជនែខមរេ កមឲយ
យលអពែផនកេផ ង ៗ ទង យ ៃនរចនសមពនធអងគករសហ បជ -
ជត នងេដមបចលរមករងរផងែដរ ។ យវជនែខមរេ កមក តវបន
ផលឱកសេដមបពនយលអពេគលបណងរបសពកេគ េទកន គមន
កតយសផងែដរ កនងករចលរមកនងសកខ េនះ ។ យវជនែខមរ -
េ កមបនេឆ តឱកសេនះ ពនយលយងេកបះកបយអពទកខេ ក
នងករឈចបៃន បជជតេយង ។
េនចងបញច បៃនសកខ េ ក Craig Mokhiber,
េ ក Minar Pimple, េ ក Kent Lebsock នងេ ក ស Shu-
lamith Koenieg បន ជបអពទកខកងលរបស បជជតែខមរេ កម
េហយពកគតបនសនយថ នងជយទនកប មងដល បជជតែខមរ -
េ កម ឲយអសពកមងកយកមងចត ៕ ចនទ សមយ
របថតអនស វរយសកខ កមយវជនែខមរេ កម នង គមនៃនសកខ
យនចបផ ករពះសងឃែខមរ ១ អងគ គងេនវតតបទមរង េខតតឃល ង
កមពជេរកម
ម បភពពតមនពេខតឃង កមពជេ កម បនឲយដងថ កលព ពកៃថងទ ០២ ែខមថន ឆន ២០០៤ មន បលសយន ១ កម
ប បេ យកេភងខ ដបងឆក នងយកជប ម កមរបសេគ នវ
កញច បេខ វ ១ ស មបេទ តផង កនងេគលបណងចបផ កភកខ សងឃែខមរេ កម ១ ពះអងគ គងេនវត បទមរង (ទនប ) ឃទនប
សកពងទក េខតឃង កមពជេ កម ។
ែតស ងល េ យ ពះសងឃអងគេនះ តវបន ពះសងឃ
នងពទធបរសទចណះេជងវត កបពន នងរេ ះ ពះអងគពទមឡ
ឥត សនបនទនេពលេវ ។
េរ ងេហតែដលយនបនបងផ ក ពះសងឃអងគេនះ េលក
េនះ គជេលកទ ៤ មកេហយ គ ៖
-េលកទ ១ េនៃថង ០៥ កញញ ឆន ២០០៣ ។
-េលកទ ២ េនៃថង ២៥ ត ឆន ២០០៣ ។
-េលកទ ៣ េនៃថង ៣១ ឧសភ ឆន ២០០៤ ។
-េលកទ ៤ េនៃថង ០២ មថន ឆន ២០០៤ ។
ទង ៣ េលកខងេដម គរបបយនបងគ បឲយអងគភព
សមគម ពះសងឃែខមរេខតឃងជអនកអនវត ែតពបនសេ មច ។
ឯេលកទបនេនះ គកមងបលសរបប នគមយន
េចញមខចះមកប ងក ប នងអនវតេរ ងេនះផទ លែតមង ។
មករបភព បជពលរដេនេខតឃង បនឲយដងថ
មលេហតែដលប លឲយរបបយន មចបផ ក ពះសងឃែខមរអងគ
េនះ កេ ពះែត ពះសងឃអងគេនះ បនេទបេពញកមមសក វសយពទធ -
សនេន កងភនេពញ ។ េហយសពៃថងេនះ ឲយែត ពះសងឃែខមរ
េ កមអងគ ឆងេទ ពះ ជ ច កកមពជ លះ តឡបមកកមពជ
េ កមវញ ែតងែត តវរបបយនចបផ កយងដេចនះ ៕
VOKK
េលខ ០៩ ែខកញញ ឆន ២០០៤ 7 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម
របៃពណ
េរ ងែលបងទកង គជទេន មទមបមយស មប បេទស
ជតមនតៗ មកេ ចនសតវត រ សមកេហយ នងមនទេន ម -
ទមបកនង សកប កមកដលសពៃថងេនះ ។
េប មៃផទៃនេរ ងទកងេនះ បនពនតយ មេគលេដម គ
មនែមនជទកស មប ប ងេនះេទ គជទកជនះទព សចពក
ទ នេជងទកស មបចបងសកជរបសេសច ញែខមរេន សក
ប កពប ណ ។
េរ ងេនះ បនេផទ ងផទ ត មទេន មទមបខះេហយ សង
យក មេសចក ែដលមនទកទងកនងេរ ងទកង ែដលមនេនកនង េស វេភ បវត ស នងភម សែដនកមពជេ កម សកប ក េខតឃង (ក ងសន ) ។ បវតេនះបនបញជ កថ ៖ កល គស -
សក ជ ១៥២៨ គេនះ ពះបទ អងគចនទទ១ េសច ងបនទ យ
លែងកជទ កង ពះអងគជ ពះម ក ត បកបេ យ ពះ ជ -
ហឫទយសបបរស ជះថកនង ពះពទធ សនយងមមន ។
កនងសមយេនះ េន សកប ក មនេចអធករវង នម
េទន េធជេច យ សក លះេ កអនចចកមមេទ េរ ងេនះក ទង
ជបដល ពះបទ អងគចនទ ពះអងគ ទង ពះ ជទនយសសកដល
ពះ ជបេ មដជតសនទធនង ពះអងគេឈម ះ ពញ ត ងរជសនទធភបល
េហយ ពះ ជទនឲយមនអ ចដចេសច ញកនង សកប ក ។
-អពេ កសនទធភបល ត
េ ក សនទធភបល េទេធេសច ញេន សកប ក
េនះេ កចតករេរ បច សកឲយមនជមណលមយ េនចក ល
េហយនងេខត ៤ េនទសទង ៤ ។
ឯមណលក លេនះ េគេ ថ ស កនងរបងស មប
បេ មេសច ញ េហយ ងឲយមនម នរក េខតេនះ គ ៖
ទ១-ម នេសនបរេទស តត ទសខងេកត មទេន
ប កេទដលសម ទ ។
ទ២-ម នអធកេសន តត ទសខងតបង មសម ទ
បកលវ (ពល វ), កមនស ។
ទ៣-ម នអញជ តេសន តត ទសខងលច មសម ទ
កមនសដលេខតពម ។
ទ៤-ម នេសនស ងគ ម តត ទសខងេជង មទេន
ប កដលមត ជក ។
-អពចបបស មប សក
កនងសមយែដលេរ បចម នឲយ តត ទសទង ៤ េនះ
េ កសនទធភបលចតឲយេរ បកបនទពចមបងេជងេគក នងេជងទក កនងេខតទងបនទសេនះ េហយបញញតឲយេរ បចេ គ ង វធ
ស មបទ ន នង ស បជ គបភមក តវមន ប ប គបគន ទង
អស គធន ន វ លែពង ផគ ក ែខល ។ល។
-អពទ នេជងេគក
ទ នេជងេគកងរជេសនពជយស ងគ ម មនេសន
រងបេទ ត គ ៖ េមកងដប េមរយ េមពន ។ ឯេ គ ងេស កពក
ទ នេនះ តវេស កសពតចងកបន ពក វណយ ឯេឡវ វ
េគបកនងសពតេល ង ឬ កហម េគេ ចននយមេ បេឡវ ៩.១១ ឬ
១២ ចែណកឯេ គ ងសមគ លយសសករបសទ នេនះ េគបក
សពត កហមេនក វ ឯនយេច យ តវមនឆនតសពតពណ កហមមយជន ២ ឬ ៣ ជន មបណយសករបសនយទ នទង
េនះ ។
-អពទ នេជងទក
ទ នេជងទក កមនេ គ ង វធដចគន នងទ ន
េជងេគកែដរ បែនខសគន នងេស កពកេខ ន បេភ ពក វបពង
តមចេងកះ ។ ពកទ នេជងទកេនះែចកជ ៣ កម គ ៖
ទ១-េ ទព សច តចមបងនងទកអ មនទនងដច
ទកងេយងសពៃថងេនះ ។
កមទ២-េ ទពជនយ តចបងនងទកែចវពរ ជរមន
ទនងដចជទកែចវ ប ងសពៃថងេនះ ។
កមទ៣-េ ទពប ក គទកមនដបលផង មនែចវ
ផងមនេកងផង ( ងទកប ក) ែបបទកបកចយ ែត ងសចែវង ដបលមយកតខងមខឥតជញជ ងស មប កេជងែចវ ៨ ឬ ១០ ។
ទកេនះស មប កេសប ង រ (េនមនេ បកនងរ ង ៣០ េទ
៤០ ឆន មន ឥឡវេគេចល ងេនះេហយ ) ។
រេប បបងតចមបងនងរក ពលរដ េ សចេលម នទង ៤
ទស ចែណកខងម នទង ៤ ទស តវសថតេនកនងឱ ទរបសេ ក សនទធភបល គបជពក ។ សមយេនះមនបញញតចបបស មប សក
មយែបប គ ៖
១-កណតេនៃថងេពញបណម ែខអស ជរដវេចញវស តវ អនក ពទធ ចរយ នងនមន ពះពញ គបេខតទងអសមកជបជគន េន
មនទរសនទធភបល េហយេ កកនអនកទងអសេនះេទកនទ ម
េដមបេធទនសល មចបប ពះពទធ សន ។
២-កណតៃថងេពញបណម ែខកតក រដវអកអបកេនះ ម ន
ទង ៤ ទសេកណទ នេជងេគក េជងទក បជគន េនមខបនទ យ
េសច ញ បឡងឫទធគន មយៃថងមយយប ។
ចែណកទ នេជងទកឲយលបងឫទធ ឯទេនពមកេនថ រកនង េខតឃង តបតកែនងេនះជទ បជផវទក គបេខត នងេទមកបន េ យងយ ។
មលកខនកសញញ េនះ តវមយឆន បជពរេលក លែតឆន
របៃពណរប ងទកង េន សកប ក េខតឃល ង ត
កមជេរកមព
េលខ ០៩ ែខកញញ ឆន ២០០៤ 8 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម
តេទ ។
អពេ ក សនទធភបល ត ជទេសច ញេន សក
ប កេនះេឃញមនកនង វ រេ ក អធកវង អង បបថ េ ក សនទធភបលបនចតករែថរក សក ទងបនម នដចេរ ប ប
ខងេល េហយគេ កេធ មចបបកបនរបសេ ក ក ពស នម េមះ េធជេសច ញកនងែដនប ក កល ជ ពះម -
ក ត ពះនម ពះបទ បទមសរយវង មនឫទធេច ខង ស ។
កលេ ក សនទធភបល ត េរ បកចចកររក សកយក មកបន េ ក ក ពស េមះ សកមនេសចកេក មក នពែដលមន
េចរ ឬ សកស តវអមយកនង បេទសមងេ ះ ឯករ តចបង សកស ងគ ម េ យកបនទកេនះលះយរៗេទ កជបជទេន មទមប
ប ងទកេទវញ ។
េ ក សនទធភបលដលកណតជ េហយ កទទលអនចចកមម
េទ េ កមនប ត បសមន កេឈម ះ េចពញឡង ទទលទជ អធកវង ។ េ កេនះកបនេរ បច មចបបអពេដមេរ ងមក េពល
ែដលេ កជ េទ េ កមនមនប ប តសនងេ កតេទេទ ត
េឡយ ។
សមយេនះ កនង ពះ ជ ពះ ជយេច ទងគងេនកនង កងឧដងគមនជយ ទង ជបថ សកប កពមននមន
ពះពញនង តត សកតេទេទ ត េទប ទង សេ បនមន ជយ
ទជេចពញេទសវង ឲយេទឈរេនេខតែដនប ក កលពទធ -
សក ជ ២១៦៣ គសសក ជ ១៦២០ កលេចពញ េទសវង
េទ តត សកកបរបណេ យេភគសមបត ម ជនទង យ
សខ នសបបយ ។ ចែណកឯចបបស មប សក កបែណត -
បេ យេរ វេ យបតអសេទេនែត បឡងទក កេទជែលបង
ប ងេលងេទវញ ។
សមេរ ប បពេច យ សក ែដលេលងទកត ៗ មកេនះ
គ ៖
១-ពញ ត ទជ សនទធភបល
២-ពញ ឡង ទជ អធកវង
៣-មន ជយ ទជ េចពញេទសវង
៤-ពញ េព ជ ទជ អធកវង
៥-ពញ េម ទជ អធកវង
៦-ពញ តទ២ ទជ អធកវង
៧-មន សរ ទជ អធកវង
៨-េច យ ណម ទជ អធកវង
៩-េច យសខ ទជ អធកវង
១០-េច យអង ទជ អធកវង
១១-េច យអ ទជ អធកវង
កនងពង វ រេនះដ លថ េច យ សកទង ១១ រប
េនះ សទធែតបនទទលយសសកអព ពះករ ជមច សជវតេលតបង េន កងកមពជតៗេរ ងមក ។ កលេ កេច យ សក អ េធជ
េច យ សកកនងពទធសក ជ ២៤២៣ គសសក ជ ១៨៨០
បនែតពរឆន កឈបេធេទ ។ ចបេផមពឆន េនះមក មនមននមន
អព សកែខមរេទ តត សកេនះេទ តេឡយ ។ ឯទេន មទមប
េផ ងេនះេឃញេនែតែលបងេលងទកង មនេលងេរ ងដ បមកមន
ែដល កខនេឡយ ។
-អពអងភ សន េឌ ប
េ កបនេឡងជអងេហ ន កនងពទធសក ជ ២៤៣១
គសសក ជ ១៨៨៨ េ កបនេរ បកបនចបបទេន មទមបែខមរជ
េ ចន ឯែលបងទកងេនះ េ កជនយកេចញចតករេរ បេលងឲយ
មនរេប បេរ បរយល ទកងកនងេខតឃង បកលវ (ពល វ)
កមនស ករងរតែតចេ មនេឡងេទ ត ។ ទកងកនងបនម នេខតេនះសទធ
ែតលៗ សែដរ ។ ឯទកង សកប ក េគេធបេ យ បមណ
១៨ ដល ២១ ែម ត កបលកៃន េឡងជង សកទង ៣ ខងេលេនះ
េហយមនេធកបចរចនផង មនចណះព ៤៥ ដល ៤៨ នក ។
រេប បេលងមយឆន មនពរដង គរដវេចញវស នង
អកអបក មក បជគន េនទេនពមកេនថ រ កនងេពលទងពរេលកៃនករ អទកេនះ មនទកមយពកឈបេន សក អពយ មន ព នមយែវង
ទេនកទ យមនមតទេនទងសងខង មនផវេចញចល សល អេនទេនះមយយបៃថងេករ េហយកបបលគន េទេលងេនពម -
កេនថ រ ។ មកដលពទធសក ជ ២៤៤១ គសសក ជ ១៩០៤
េ កេឡងសកជ អង ភ កបនមកេធជេសនបតេន កងភនេពញ
េទ ។ េ កយេនះេ ក ឡមឯម ជប តរបសេ ក សន េឌ ប
កនកបទេន មទមបែខមរតេទេទ ត ។
-អពេ កដកភស ឡម ឯម
កលពទធសក ជ ២៤៦៦ គសសក ជ ១៩២៣ េ ក
េឡងជ ទដកភស បនេធករ មទេន មទមបេរ ងមកដលរដវ
េចញវស េ កអេញជញេទេរ បេលងទកឲយមនរេប បេរ បរយល
េមល េហយសបបយជងែបបបទែដលេលងអពមនៗមកផង ព
េ ពះេពលយបមនអជ បទបែហផក េ យកបនទក បគេភងេលងជ ទសបបយរក យ គបគន ។
-អពកចចករែដល បជគន
េនឱកសេលងទកកនងរដវេចញវស កលពទធសក ជ
២៤៦៧ គសសក ជ ១៩២៤ ម ជនទង យមក បជគតគន ថ
“ឯទេន មេលងទកេនះ គមនមកអពជដនជ េយង លៗគន
ចែណកមនស ែដលមកេលងឆន េនះ បែហលជងមយមននក
ចែណកឯទកែវត ដបល កង ែចវ អ បែហលជងមយពនទក លមម
េយងរមគន សនមតែលបងេនះ ឲយបន សល មែបបភព រយ បេទស
កនងសមយេនះផង ” ។ កនងេពលសននបតេនះ បន ពមេ ព ងគន ថ ៖
១-រដវេចញវស មន ប ងទកែហផក េភង បែណត
កេនទ ងេលទកសនមតថ េធសកក របជរឭកដល ពះពទធបទកនង គងគ រម នទ ។
២-រដវអកអបក រេប បេលងដចគន សនមតេ ថ បណយ
សពះ ពះែខ ។
៣-រដវេចញវស តវេលងេនពមកេនថ រ មទេន ម -
របៃពណ
េលខ ០៩ ែខកញញ ឆន ២០០៤ 9 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម
ទមបចសទេរ ងមក ។
៤-រដវអកអបក តវេទេលង ឯែ ពកអពយ មនអេញជញ
នមនប ង ចន យន េទេលងផង ។ ដល គសសក ជ ១៩២៨
កេចលទកែនងពមកេនថ រ េហយឈបអទករដវេចញវស រហតមក
ដលសពៃថងេនេលងែតរដវអកអបក ។
-អពទកែនងេលងទកប ណ
ទធប ប ងទកពប ណេរ ងមកេនះ េឈម ះពមកេនថ រ
េន សកកពងដង ឃថមឌង ខណេញ វ េខតឃង ។ ទេនះមន
ពមែបកជ ៣ ពមមយេទពល វ (េបេល វ ឬបក វ )
ពមមយេទ តេទេខត កមនស មយេទេខតឃង ។ ទទងពមេនះ
បែហល បរយែម ត មនរបត តងល ស បែនកែនងេនះជទ
រេ ថ នមនែតៃ ព ពក នងសតេផ ងៗ េបដលរដវេលងទក
េនះកបរបណេ យម ជនទង យ ពមទងទនញលកដរ មន
គបែបបយងកនងេពលេនះ េបនងេ ប បេធ បេទ បែហលដចជ ទ កងមយបរបណេ យេភគសមបត នងេសចកេក មក ន ។
េហតេនះេហយ បនជម ជនទង យបកចតធប
គនតេទេលង ត លជកម នេរ ងមក ។
សមយេ កយៗមក ករេលងទកេនះមនចបចបបល ឬ
សនមតគន េឡយ ែតដលរដវធបេលងេហយ កេរ បចេសប ង រ
ទកករ ច ែចវែតេរ ង លភម ល សកេទេលង េបអនក េទដល
មនកេលងមន អនកែដលេទដលេ កយកេលងបេ យគន េទ ។
កនងេពលេលង ឮសរែ សកេ រកេ ញជ វេខញ វខញ រ កេ ញជ កេបកបច ចទក ឮសនធកគកកងរពងទងៃថងយប ។ េពលយបមនអជ
ចេងក ងេគម បទប េទ ន ធប តេ ម បគន ជជរែហផក េភង
េ យកបនទកបែណត កេនទ ង មទក អជក ជចរនទ ភញេទ ន ។
ចែណកខងេភងតរយត នេ ត ក បគសរសពទ ទហងអងកងខទរ
បថពទង ពះសងឃ កស ត ពះបរតពទធមន មទកែហផក េភង
េនះ។
កបនែដលដែងផក េភងេទមកចនន ២-៣ េលកបេ ះ
កឈបបងងសនេនសលែតករ ប ងទកង រហតដលេពល ពក
េហយនគន អងគ សចងនដល ពះសងឃជករេ សច ។
តមកេគសនមតគន ថ ៖ ដលេពលអកអបកកនងែខកតកេនះ េយង តវែតេរ បសងេ ង ឬប េនែកបរវតអពយេនះ េដមបនង
េធទស មបទទលនមនប ង ចន យន មកទស ន នងបងញ
ែលបងទងេនះដលននជតផង លះសនមតគន េ សចេហយកនង េវ ៃថង តង តវនងទកជេនរេជរេឡងពសម ទមក ពកជនែដល
េនេខតឃងកបែណតទក មែខ ទកហរេទេខតេនះ ។
ឯប ជនេនេខត កមនស កេទ មែ ពកអពយេនះ
បេ យ មែខ ទកេជរចលេទេខតេនះ ។ ចែណកខងប -
ជនេខតបកលវ តវរងចទ មៃថងរេស លទកនចវញ េទបេទ ម
ទកេនះបន ។
-អពករផសបរទកែនង នងករែកែ បឲយបនចេ មន
ែ ពកអពយ េនឃថញគ ទរមេខតឃង ទេនះជផវធ
មនចកេកសល ត សចមង យពេខតឃងជង ១៧ គឡ-
ែម ត មនទហទទងែ ពកជង ១០០ ែម តមន ព នែដកមយ
ទទងៃផទ េបឈរេហយេមលេទខងេកតខងលច កេឃញែ ពកេនះ
តងល សេន តងកបល ព នខងតបង មនផទះផ រពរជរ បេ យ មថនល ។ ឯថនលេនះេទកនេខតបកលវ មមតែ ពក
េទខងលច មនផទះផ រជជរៗ បេ យ មែ ពកមនវតរបស
ពះសងឃែខមរមយេនចងផ រខងលច កនងទផ រមន ឃមយ នង ខណមយ ។
-អពករេរ បចទកែនងថម
លះជតដលរដវអកអបក េ កេច យខណ េ កចត
ករេរ បចឲយ សសងេ ងមយចនន ៣ ែលងស មបទទលនមន
កនងទវតឲយេរ ប មយស មបទទល ពះសងឃ េហយេ កេធ
សប តចត ម យកណតេពលេវ នងអេញជញេ កេច យេខត
ពមទងនមនចន យនផង ។
លះដលៃថងេពញបណមែខកតករដវអកអបក ប ជន
ទងបេខតមកមលជបជគន អេលងកម ន មធមម ដលេពលេមង
២ រេស ល េរ បេ ងទទលម នឯ វត លះេពលជតេមង ៤
ង ច ផគរទកជគ ៗ សនយឮសរបញកេភង គវទងជយេនមខប
អមយ គមងៗយកឈនះចញ ។ ដលេពលេមង ៥ រេស ល េ ក
េច យេខត នងនមនែខមរ -យន អេញជញេទដល ពមគន
តមកកបញកេភង គវទងជសញញ ពកអនកអជគៗ យកឈនះចញ
ដលចង ព តេទះឈនះក ចញក ទកទងពរេនះ តវអទនទមគន
េគេ ថ ចស ច េឡងវញេនះ មនអនកឈរកនគង យ
មន ក េហយមនអនកឈរេ ច ងបនទរ ជពកយកពយេឃងេផះផងគន
ចកកបចឡកញកមខ កគន េទវញេទមក ឯអនកឈរេមលទង
សងខងផវថនលេនះេអតករហងេមល នង បចេ ម ង ។ ឯមនស
ចណះទកងេនះចនន ៤៤ ឬ ៤៨ នក ក ចស ច តចៗេហយ
ចទទលពកយបនទរខងចងឃថ ៃហយៗ ៃហយៗ ។ បនទ បពេនះ
េគែចករងនដលអនកអទក ។ ឯរងនែដលឲយេនះមនែតចណ
រ បយ េហយ តវេល ងនទកែតដល កមម នទង យ
តេទេទ ត មនអជក ជចភញេទ នែហផក េភង េ យកបនទក ដចកលដែងេភងឯពមកេនថ រែដរ ។ កនង មវញ មនឧបសក
ឧបសក នម ក រសមទន មរេប បែបបែផន បេវណតមក
រមកឲយរងនដលមច សទក ែដលែហផក េភងេនះេទ ត ។ រឯរងន
ស មបឲយេនះ គពកចន -យនកនងផ រេឃសនគន ទញេ គ ង
ប ប ប េផ ងៗែចករងន ។ េនឱកសែដលែចករងន
មនេ កេច យេខត េ កសរអពទេន មទមបែខមរ ែដលេលង
ទកេនះជេសចក តសៗ ។ េពលេនះមនេ ក ដកភស ឡម ឯម
េ កកបននយយពនយលអពទេន មទមបែខមរ ែដលមនមកជ
េ ចនសតវត រេហយ ។ េទបពកអនក ជករទងអសគន មនេ កេច
យេខតជេដម កទទលេ តកអររក យ េហយេ កេពលថ
ែលបងេនះគរ បបញចលកនងេរ ង បវត សកនង បេទសបន េបសន ជ ជករមនេធបណយអមយ តវែតយកទកងេទេលងកដរបណយ
របៃពណ
េលខ ០៩ ែខកញញ ឆន ២០០៤ 10 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម
ជករផងបនឬេទ ? ជករនងឲយរងន ។ េទបេ ក ដកភស
នងជនជតែខមរទងអសកទទល ពមេ ព ងគន កនងេពលេនះ ។
ចប ងពឆន េនះមក ជករែតងែត តវករកនងមយឆន ពរ ដង ឬបដង គេនៃថងទ ១៤ កកក អមង ៃថង ១១ វចឆកមង េបឆន
មន ងតលកទនញេនះ តវអឲយ ជករ ៣ ដង ។ េបគតរមទង
ទេន មទមបែខមរពរដងផង តវជមយឆន អ ៤ ឬ ៥ ដង ។ ជករ
ែតងែតែចករងនជ បកឬក មល នងរបេផ ងៗជធមម ករេលង
ែលបងទកេនះ កកនែតចេ មនេឡងជដ បមកមនែដល កខន
េឡយ សមបែត សកេទសេកតអសនសខដចកលឆន ១៩៤៥-៤៦-
៤៧ េនះកេនែតមនេលង តងកែនងែដលធបេលងពមនេនះ េទះ
ប បកបេ យអន យេ ចន កេនែតរកឧបយកលេលងទលែត
បនបែនេលងេ យភតភយ ។
េបកល ដលរដវ តវេលងេហយ អនកែដលេន សក
ភម កនគន េលងេន សកេនះ បែនមនកែនងខះេលងែត
េពលៃថង ។
អពទកវញ េបកែនង មនទកង េគកេរ បេលង ម
ទេន មទមបេទ េបកែនង មនមនទកងេទ េគយកសទធែតទក
ែចវពរ-ប ឬែចវបន េហយេគយកដសតមកបកេលកបលទក -កៃន
េធ ងកបលដចជទកងែមនែទន េទបយក ក សពណេខ វ កហម
េល ង បទពេលដសតេនះ េហយេគេរ ប ធម បយស េនកបល
ទករចនគន អេលង មភម សកេទ ។
-អពែលបងទក ងេ -ជនះទក នងកមមវធ
ទកេន សកប ក កមន ទង ទយែបបែផនដចជ
ទកង េនកមពជរដែដរ ឯេ គ ង ប ប កែតងទក អនកជះកបល នង
អនកេ ច ងេបកបទបនទរ មនែបកគន ខះដចេរ ប បេទេនះ ៖
េគយកសពតពណេផ ងៗ ទហបនទទងកបល ឬកៃន
បេ យ ៥០ ឬ ៦០ សងទែម ត េគយកអងក ឬែខ សយឌន បក
ជរបេផ ងៗ េហយចងពយរមនផក ខទមពពរសងខង ឯកបលទកមន ធម ១ ទកងខះេទ តមនេរ បេទ ន ៥ ធប ៥ បយស នងមន
កសរភយបងផង ។ មននង កចះពបងគង េ ង េគ បគេភងេលង
េ ច ង មយយបសន ពកេឡងេទប កចះេលង ខងកបលមន
ច ពរេ តអមកបលទក ស មបអនកជះកបលបនទ បមកអនកជះ
កបលេ ម ឯក ជះែតមន កឯងបនទ ប ម ឯក េ ម ទម មនពរ
នក បនទ ប ម ទមេទេ កនគ គមយគៗរហតដលក លទក
េនះ មនខទងមយ េគែចកពរកបលពរកៃន ឲយខទងេសមភគគន េហយ
េនេសសមយេគេ ថ ខទង បធនខទងេនះ េគ ចដង ចទក
ទន ឬរង េល នឬមនេល ន តវែថមថយេឈទល ឬមនបចទល តង
ខទង បធនេនះ មនមនស ពរនក មន ក យគង មន កេទ តេ ច ង
េបកបទបនទរ បនទ បពខទង បធនេទ េគេ ថ កនលត គលតេជង
មខ ងេលខទង េជងមខ ងឈរជគៗេទដលអនក សងេយង ៤-៥ ឬ ៦
នក កមន ឯអនក សងេយងច បអនកកនកៃន ែ សកេឆង
ឯអនកកនកៃន េមលអនកជះកបល ។ េបអផគរនងទកដៃទ អនកជះ កបលចប ច អ អនកកៃន កអែដរ េដមបយកឈនះចញ ។
-កមមវធ
កមមវធេនះ ជទេន មមយេកតេឡងេ យ មគគៃន
ម ជន ែដល សយេនកនងបចចន គម ( សកប ក)
ពមេ ព ងមលគនតគន បេងកតជែបបភព មសមយនយម ដចត
េទេនះ ៖
១-ៃថងេពញបណម ែខអស ជ រដវវស តវេលងទកេន ពមកេនថ រ េ ថ េធសកក របជរឭកដលពទធបទកនងទក ។
២-ៃថងេពញបណម ែខកតក តវេលងទកេនអពយ
េ ថ បណយសពះ ពះែខ ។
៣- បជ សេនឃេនះ ែតជតដលកណត តវសងេ ង
មយចនន ៣ ែលងកនងទវត ជ មះេ ម ឲយ ត េរ បច មយ
លមេទេ យភញផក នង បទបេផ ងៗជេ គ ងរចនេទ ម សក ។
៤-ៃថងេពញបណម តវមកឲយជគន េដមបនង បេគនចងន
ដល ពះសងឃ េហយេរ បប ៣ ែលងនង វត ។
៥-ដលេមង ៣ រេស ល តវអ ប ងសមគន េលងឲយ
ដងពកមងទក េដមបផគរឲយ តវគគន ។
៦-េមង ៥ នមនធតច អេញជញេទមលគន តវអមយគ
មងៗ យកឈនះចញ ។
៧-េមង ៦ ង ចទកងទងអសមកតេ ម បេនមខប
េដមបនងទទលរងន ។
៨-េមង ៧ យបេល ងេភជន រដលនមន ប ង
ែខមរ ចន យន ឯកនងវត បេគនេភសជជៈ គ ែត កេហ ទកេ ះេគទកកក ជេដមដល ពះសងឃ ។
៩-េមង ៨ យបមនែហផក េភងេ យកបនទក អចក ជច
រនទ ភញេទ ន បែណត មទក ។
១០-េមង ៩ យបឲយរងនដលទកែហផក េភង េពលេនះ
កនងទវត ឧបសក -ឧបសក នមន ពះសងឃចេ មន ពះបរត សែមង
ធមេទសនរហតដលភ ។
ឯម នអនក ជករ េពលេមង ៨ េនះេគ តឡបេទ
េគហ នេរ ងៗខនេទ ។ ឯទកង េនេលងដលភ ។
ពកេឡងៃថង ១ េ ច េគ បេគនចងន ពះសងឃ េពល ពក
នងៃថង តងសនមតថ ឆងបណយ ឯទកងករ យគន េទទ ថ នេរ ងៗ
ខនេទ ។
-គបញជ កថ ៖ ែលបងទកង ែដលបនេរ ប បមកេនះ
បនេផទ ងផទ ត មទេន មផង ម វ រផង បែនេសចកេរ ងេនះ
េឃញថកលពជននប ណេនះ ចសទបនយកត មប មែបប
កមពជរដទងអស បែនដលសមយេ កយ ៗ មកកមនករវវឌ េឃ ង
ឃតខសពគន ខះ ៗ េ យអេន ។
១- វណយ មនកនងសមយមន សមយេនះពមនេ ចន
េទ ។
២-ករសនមតេនះពេឃញមនចបបអេទ គេកតេ យមត
ម ជន ៕
( មឯក រ កមជនទេន មទមបែខមរ )
របៃពណ
េលខ ០៩ ែខកញញ ឆន ២០០៤ 11 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម
ទស នៈ
Âe½½`â ïdgâhgì◊Q bä º េនកងយគសកលភវបនយកមន ម
ដក សងពទស នវដ ពភពេ កទ ៤ េ យេ ក ខធ េសេ ន
ែរបសរមលេ យ ថច ចលន
Fourth World Nations in the Era of Globalisation Fourth World Journal, August 1999, Volume 4, Number 01,
by Kathy Seton, translated by Thach Chalana
(តពេលខមន )
ពកេគ ចព ងកឆង យែថមេទ ត (ឧទហរណដចជចល -
នសហពនធរស េទេល បេទស Afghanistan, ចលន បេទស
Argentina េទេល បេទស Falkland, ចលន បេទស Morocco
េទេល ធរណរដ Saharawi) អនវតស មបករប ងក បជេ ចន
(ដចជេន បេទស Ethiopia, Nicaragua, Guatemala នង ស
លងក កនងទសវត ឆន ១៩៨០ នងេនកនង បេទសភម កនងទសវត ឆន ១៩៨០-៩០) ប ជយកនងករ គប គងេសដកចច បែនរក បនរបប
នេយបយ នងករេធអន គមនេយធេទេល បជជត (ឧទ-
ហរណសហពនធរស កលពចងទសវត ឆន ១៩៨០) ខតខេធមជឈករ
បនចបនចែដល ចេធេទបន កនង កបខណរចនសមពនធរដែដល មន ប (ឧទហរណដចេន បេទសក Quebec មន
វធនចបបកនង សកស មបជនជតេដម េនភគខងេជង ) ឬអភវឌ
វធ សថមមយស មបអភបលអនរជតេលមល នសហពនធ ឬ
សមពនធភព បជជត ែដលអនវត លកចចករៃផទកនងេ យខនឯង េហយបតបងសទធអនវតកចចករតបន ។
េ ក Griggs (1994a, 1994b) នងេ ក Ryser
(1994b) េលកេឡងឧទហរណមយៃនវធ សថមស មបអភបល
អនរជត េលមល នរចនសមពនធសហភព មនលកខណៈជត នង
តបន ដចជចលនតបនែដលេកតមនេនទបអរប ។ ករ ក
បញជល បជជតចនន ១៣០ េទកនង ព បទលៃនរដចនន ៣៥
េហយេគកពងពភក កនងរងងគេ មងៃនសហគមនអរប ( ន
Griggs 1994a, 199b; Ryser 1994b) ។ េគលេ ចមបងគបេងកត
សហភពអរបេនេលភម សពត បកដមយ ។
ចេពះមខ ភម សរបវទយៃនអរប មន ចេ ះ យ
បញេកតមនកនងករ គប គងេសដកចចបនេឡយ ។ Malmo ជរដ-
ធនៃន បេទស Skaneland មនចមង យ បរយគឡែម តព ជត
Copenhagen ជង Stockolm ។
សហភពអរបែសងរកករេលកសទយពណជជកមម នង េសដកចចតបនេសរ េ យព ងងតបនពណជជកមមចស េហយពបន
ចប រមមណដល ព បទលនេយបយេឡយ ។ ជឧទហរណ ១
សហភពអរប បនគ ទអងគករ Atlantic Arc ែដល រេឡងវញនវ
ប ញពណជជកមមប ណរ ង Cornwall, Brittany, Galicia នង
Portugal ។ េជគជយៃនចលនអនរជតថមេនះ បនេធឲយរេងគ ះរេងគ
រដ (ខញនងេរ ប បអពទនសរដ បជជតដខនេពលខងមខ ) ។
ត មវករ នង រៈ បេយជន ៃនរដែដលេធនេយបយ
នង កមជនជតេដម គ បឈមមខនងអនកដៃទេ យ តង ។
រដែដលេធនេយបយ តតពនតយនវកររកចេ មនែដលមន ចបញជ
បន នងវឌ នភពៃនគនតែដលឧតមឧតងគ េនខណៈេពលែដល កម ជនជតេដម យលថកររកចេ មនមនកណតនងមនភពេសនគន
ែដលមន រៈសខនដលជវភពរសេនរបសពកេគ ។ េទះបជ
បងញឲយេឃញកេ យ កគនតទងអសេនះមន ច តវបនេគេធ
ករផ ះផ ែដរ ។ ពកេយង តវែតស មះស មលឲយមនស ជតែដល
មន តវគន ភគេ ចន ឲយ តវគន វញ ( កម បក ពភពេ កស មប
ជនជតេដម (WCIP) 1979:NET) ។
េនេលពភពេ កទងមល ករេធឧស ហបនយកមម
មលធននយម ករេធនគរបនយកមមបនេផទរសទធ បជជន (ជនជត
េដម នងមនែមនជនជតេដម ) ពដនងធនធនធមមជត េ យវធ
េផ ង ៗ កនែតេ ចនេឡង ៗ ។ កលពពរបទសវត មនមនករេធ
ក អព ករបងខឲយជនជតេដមែបងែចកទកដ នងជវភពរសេន
របសពកេគ េ យបងពនធេលកមមវធអភវឌ ។ ករបងញយង
ចបស េ យករ សបយកនវធនធនែដលមនបន តតពនតយកមមវធ
អភវឌ ទងេនះ តវបនមនករយកចតទក កពអនរជតយង
ខង ។
របប នគមនពភពេ កទ ៣ បនផសរបស -
នគមអរប ដចជកមងចលករដសខនមយ ែដលកពងគ ម
សមព ធពភពេ ក ៖ ករេធទេនបកមម នងករអភវឌ
រលកថម ៃនរបប នគម
េលខ ០៩ ែខកញញ ឆន ២០០៤ 12 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម
ទស នៈ
កែហងកររសេនរបសជនជតេដមសពៃថងេនះ ។ ចលន បកស
ឯក ជយេ កយស ងគ មេ កេលកទ ២ បនបេងកតេឡងនវែដនសម
របសរដៃនពភពេ កទ ៣ ែដលភគេ ចនែផកេទេលគេ មងៃចន
បឌត ៃនច កភពេធ នគមែដលទទលបនជយជមនះ ( ន
Nietschmann 1986:2) ។
ខណៈែដលសញញ ណៃនករបញច បរបស នគម មន
តវបន តសនធងេទដលជនជតេដមេនះ បជជតៃនពភព -
េ កទ ៤ កពងកយេទជ បធនបទៃនករ ក នគម
េឡងវញ នងរបប នគមៃផទកនង ។ រដៃនពភពេ កទ ៣ ៃចន
បឌតរមមន Philippines, Papua New Guinea (PNG),
ឥណេនស នង បងកេដស ែដលកររកចេ មនខងេសដកចច ធប
បនលកលយដល បជជតៃនពភពេ កទ ៤ ។
ឧទហរណ ពែដនសមបន តសនធងចលកនង បេទស ឥណេនស នង PNG េ យករបេណញ បជជតអនកមច ស សក
េចញពដធរបសពកេគ នងករបផញបរ ថ ន ។ បជជតជេ ចន
បន គប គងធនធនធមមជត ែតរដមកេ ប បសធនធនទងេនះ
េទវញ ដចជ បជជតអនកមច ស សក Melanesian េចះែថរក
គណភពដ បភពទក នងធនធនធមមជត បែនរដៃនពភពេ កទ
៣ ដចជ ឥណេនស នង PNG មនេចះេធដេចន ះេទ ។ កដចជ
បពនធមយកពងដេណរករ តវេគបផញេចល េហយរក បពនធ
េផ ងែដលគម នដេណរករវញ ( ន Hyndman 1994a:177-178)។
យទធ សែដលរដជេ ចន ដចជឥណេនស នង បងកេដស េ បកនងករភជ បទកដ នងធនធនរបសអនកមច ស សក តវបនឲយេឈម ះថ អនរអេន បេវសន ជករផសទលេនពតបន
មយេទតបនមយ ។ ជករ ងទលេនរបស កមជនែដលពងែផក
េទេលរ ភបលក ល នងគ ទេ យកងកមង ប ប វធ ។
េនឥណេនស រ ភបល កង Jakarta បនចះបញជ នវគេ មង
ចនន ៧ ស មបកមមវធ វ របសខន គេដមបបេងកតឯកភពជត សនសខជត សមភពកនងករផគតផគងចនន បជជន អភវឌ ជត អភរក ធនធនធមមជត ជយវណៈកមមករ នងែកលម ថ នភពរសេន
របសអនកមល ន ។
មពតគជ ករេធឲយភព ក កកនែតខង ករបេណញ
ជនជតេដមពលេន ថ ន ករកបៃ ពេឈខសចបប នងបងកករខច
ខតដលសងគម នងៃផទដ បមណជង ២០០.០០០ ហច កនងមយឆន
ករបផញរ ភបលកនង សក េសដកចច បផញមេធយបយៃនករ េ ប បសធនធនឲយបនយរអែងង ជករេ ប បសកងកមង ប ប
វធគ មកែហងយកដធ បជ ស េ យករេបក គបែបក
សមបជនសវលសត តង ។
ចបស ស ករណែដលថ “ក ងជត” ករពត គន
ែតបផញជតបេ ះ ។ ករ គប គងធនធនែតមន តសនធងនវ
នេយបយ ឬទស នវជជ េសដកចចេនះ គនែតជករ បឈមមខ
នងករបតបងករ គប គងបេ ះ ។
បញសងគម នង នេយបយ
សញញ ណៃនករអភវឌ បកបេ យចរភព
ដចជករ ថ បនជតែដរ នយមនយៃនពកយចរភពព
បនភជ បជមយបញសងគម នងនេយបយេឡយ ។ ខណៈែដល
សនងករពភពេ ក សអពបរ ថ ន នងករអភវឌ សក េឃញថ
ករទទលបនចរភព សេ េទេលករផសបរយង ច តមយ ស មបសងគមេសដកចចបចចបបនន ។ ត មវឲយមនករផសបរជ
រវន កនងករ គប គង នងែថរក ធនធនធមមជត ។ េដមបធនឲយ
បនចរភព េគ តវេធករអភវឌ មយែដល សបនងត មវកររបស
បជ សមល ន ។ ចរភពកមនទនកទនងជ រវនេទនង
ទស នៈៃនយតធម នងសមធមែដរ ដេចនះេដមបទទលបនចរភពគ
ករផសបរនេយបយជក ចបចបផត ។
េនេពលែដលេគលករណរ ភបល មនលកខណៈ ប -
កនេរសេអងចេពះសហគមនអនកមច ស សក កនងករកនកបដធ េករ ករ នងសទធកនងករ គប គងករអភវឌ តវបនរ ភបល បដេសធទង សង ។
េន បេទសឥណេនស េគលករណខងេល តវបនេគ
យកមកេ ប បសេ យកណតថ ជនជតេដមទងេនះជអនកេន
ចពេគឯង នងមនលទធភពតចតចកនងករ ប សយទកទងអនក ជតខងខន ែដលករណេនះប លឲយមនទេងអវជជមន នងពក
េគ តវបនទកឲយេនពេ កយ ករអភវឌ េសដកចច នេយបយ
វបបធម ។ល។
ចបស សថ របមនអភវឌ នរបសរ ភបលឥណ -
េនស គជសញញ ណបងញថសងគមឬជត សននន នង តវបន
កេនេលម ត នបដវតនសងគម មទស នៈ កវន (Darwin)។
រដែដលរងេរ ងដចឥណេនស ជ បេភទរដរកចេ មនខង កបែន ក
បេទសែដលកនងេនះអនកមច ស សក ពទនបនឆងកតនវសមយ -
កល េដមបឈនេទរកភពរងេរ ង នងករលត សេសដកចច គ -
រេនេឡយេទ ។ រ ភបលផចេផមគនតអភវឌ នអកេ យេ ចន ែតថេដមប បេយជនជត េហតដេចនះេហយបនជរ ភបលេ ប -
បសអ ចរបសខន គបដណបសទធ បជ សមល ន ។ ឥណ េនសជឧទហរណមយ ប េ ពះ បេទសេនះជ បេទសែដលគត
គរករអភវឌ ជត ជករផសបរពលកខណៈេសដកចចមយ េទ លកខណៈេសដកចចមយេទ ត ។ (េនមនត)
េលខ ០៩ ែខកញញ ឆន ២០០៤ 13 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម
ទពរកវនពនធ
របេ មេ កែផកមេនសេញតនន ច
េ យ េ ក ង រៈ
េរឿង សនបបផ ែខរេ កមម
(តពេលខមន ) ឮែត បេយគេនះភម វបល េគ បញបសរេទនរេនះវញ យងតក កហលថ ៖ -េតនងេទេនឯ វញ ? នរ ៖ ចស ! េ កយពឪពកមយនង
បអសេទ ឮថ នងេទរសឯភនេពញ ជមយឪពកម ។ វបល ៖ េត នង គ លឪពកមរបសបបផេឈម ះអេទ ? នរ ៖ ចស ! គ លេឈម ះ េ កសមបត ពកសកក ប េន សកែខមរ ។ េ កយពទទលពតមន ដអសសងឃមេនះមក វបល េគ កដចជរនធតចតនក ណតចេពះ នងបបផ មយង េទ តេគនកដល សនរបសនងបចចបបនន នងេទជយង េបទ កង ភនេពញ ធលង េលយ យងេនះេនះ េតឪពកមេគនងទទល គ លនងែដរឬអត ? ឬកេគ គនែតឲយនងរសេនេ កមដបលផទះេគ បែន េគចតទកនងដចជខញ បេ មេទដង ? វបលេគបនេដរចកេចញពហងមនស កះករ ែណន ន ន ប ែដលអេញជញមករងច បេសចកែថងករណរបសគណៈ
បតភកនងបរេវណវត េហយេគបនេទអងគយេលឫសេដមេពធដធ មយសថតេន ជងខងលចេឆ ងខងតបងរបងវត សញជ បសញជ ងគតែត មន កឯងថ ៖ បបផ អន ! េហតដចេមចបនជបងជប បទះនងករខកចត យងេនះ ? ។ បងនក ម នកនងចតថ េពលបងបនមកដលវតៃ ពជប េនះ េទះជយង កេ យ បងបនទទល គមនពរបអនមន ក កនងចេ មបងបនែខមរកមពជេ កម បមននក ែដលមនវតមនកនង ពធបដស រកចច ចេពះគណៈ បតភ ។ េហយបងនងបនជប ពភក សេនហ ចយងែផមែលម នង ជលេ ជបផតជមយនង អន ។ ផទយេទវញ ករ សេម សៃមរបសបងទងអមបលមន តវរ យ បសនយេទវញ គបងបនជបនងមនស មន បមននក ែដលបងមន គ ល េហយគម នបណងនងជប ឯអនមន កគត ែដលបង បថន ែបរជមនជបេទវញ ។
េតេពលេនះអនេទទ ? ឬកអន តវធកកនងសភព លបកលបន េវទន នងរសេនកនងសភពអនថ គម នទពងពក
ក ល កងភនេពញេទេហយ ? ។ សញជ បសញជ ងមយសនទះ វបលេគនកេឃញកលពៃថងមន ែដលេគបនជប នងនរមន កជះសកេនះ េគគតថ ពតជនងបបផ បកដ ស េគបន ងចតថ េពល តឡបមកភនេពញវញ េគនង
ខតខរកនងឲយទលែតេឃញ ។ ចតេនឥតេល ង ចត បងរៃពនក សេសនហ គម នៃថងែបកែបរេទ បម បយ េន ែតសះែសងរករប ស គបទន តខលចន ឥត ជបននលងអសេ ចនថ មនដងមសេសនហេនទ ? េល ង ចតពបង ឬជ តវរងទកខ ឬក យជនម ? ៃថងេនះស ង ែដលរយៈេពលជងពរែខកនងមក តវ បនអងគភពរបសេគបញជ នឲយេទចលរមកនងសមរភម ៃនយទធនករ េចន ទ ២ មផវជតេលខ ៦ ចេនះ សកសគន នងទរមេខត កពងធ ែតេគបនទទលលខតបញជ េបសកកមមឲយេឡងមកភនេពញ េដមបដកជញជ នេសប ងពអគគេសនធករ ន េដមបផគតផគងេនសម -រភមមខ ។ េគកបនននង រជសង របណលចតរបសេគេដរ កម នេនកនងទ កងភនេពញ ។
េលខ ០៩ ែខកញញ ឆន ២០០៤ 14 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម
ទពរកវនពនធ
េនកនងសនចបរខងមខវមនឯក ជយ តងមនគបញទក គសង រមយគេនះបនសនទនគន កនងភពែផមែលម នងលកលន ជទបផត ។ ស ង ៖ អន រ រយៈេពល ២ ែខេនះ អននកបងែដរ ឬេទ ? ចែណកបងវញនកអន គបេពលេវ ែតេធដចេមច េប
ថ នករណ បេទសជតត មវឲយ ។ រ ៖ អនមនចងឃតពបងមយនទ េទ បែនអនមន ចឃតឃងនវេបសកកមមដឧតងឧតមរបសបងបនេឡយ េបអន ងនវេបសកកមមរបសបងនេពលេនះ អននងមនេឈម ះថ ជនរ
ខះេសចកក ន ស ង ៖ បងកដេចនះែដរ បសនេបបងមនលះបងអន មយ គ េដមបេចញ ងជមយខម ងស តវ ែដលជេសចក តវករ ជចបច នងបនទ នបផតេទេនះ បងនង តវសងគមជតកតេទស ថជជនក កបផត ។ រ ៖ សមបងេទសមរភម បង បយតនខនជនចច កេធស បែហសឲយេ ះ រងចដលេពល បេទសជតបន ន ណ សមេយងមកជបជគន ។ ស ង ៖ េហយៃថងេនះ កជៃថងែដលេយងបនទទល ផក ពរជយពេមបចសទែដរ ែមនឬេទ ? រ ៖ ពតែមនេហយបង ។ រនងបនបនសណរេទកនស ងេទ តថ ៖ -បង ! អនដចជចងដងបែនថមេទ តថ ៖ ងពអនបន គ លបងមក អនមនែដលឮសរបង បបអនថ េតឪពកមយបង
េនឯ េហយបងមនបងបនបនម ននក សពៃថងរសេនភនេពញ ឬេនកមពជេ កម ? ។ ស ង ៖ ឪ គនែតេរ ងបណង គម នអគរ កបងនង អនេឡយ ែតកនងមកបងមនែដលឮអនសរបងេ ះ ឯបងវញកគត
េឃញថ មនែមនជេរ ងចបច េទបបងមនបននយយ បបអន ។ មពតឪពកមយរបសបង គត បេចលបង ងពបង យេទបែតបនដបឆន េមះ គឪពករបសបងជនយទ នរងមន ក
កនងកងកមងទ នេជងទក យសកេលេគករបសរដករយន ៃ ពនគរ តវ បកនងសមរភម ឯមយបង តវ បេ យជង ។ េន េពលែដលឪពកមយបង បេទ គតមនកនែតមន កគត គរបបង េនះឯង ។ េ កយពឪពកមយបង បេទ ពះ គប តែកវ ែដល ជេមកដេលខ ៣៤ វតឧ េ ម ែដល តវជឪពកធ គបងបេងកត របសឪពកបង បននយកបងមកេនបេ ម ពះអងគ ឯករេរ នស ត សពែបបយង គ តវបនទទលករឧបតថមភព ពះ គជឪពកធទង អស ។ េ កយព បករេរ ប ប របសស ងសព គបេហយ
រនងបនរឭកស ងថ ៖ -េ យៃថងែសកេនះ បងស ង តវ តឡបេទសមរភម វញេហយ ដេចនះ ង ចេនះ េយងគតនគន េទេលងផទះបងវបលបនច លេទ ? ស ង ៖ បងកគតថអចងែដរ េ ពះបងចងដងថ
េពលែដលេគេធទស នកចចេនកមពជេ កមេនះ េតេគបនជប ស េសនហរបសេគែដរឬអត ? ។ េពលែដលគសង រទងពរកពងែតសនទនគន េនះ វបល
កជះមតមកដលលមម ស ង ៖ អ ! រអន នហនវបលេត ! រ ៖ ែមនេហយ ! យែវងែមនហន គនែតនកេដម ដេងមដល ។ េពលេនះវបល បនបេញចញទកមខេ ក មសងត េ យមន មនភពរក យអបនចេឡយ េធឲយស ង នង រយលបនភម ថ ៖ វបលចបសជជប បទះនងេរ ងមនសវល េពលែដលេគេទេធ ទស នកចចេនកមពជេ កមមនខនេឡយ ។ ស ងេគបនេផម បេយគេទកនវបលថ ៖ -េមចេហយ វបលឯងមនបនជបបបផ ែដរឬេទ ? វបល កវកបលរចេឆយតបេទស ងថ ៖ -អតជបនងេទ ! ស ងេគកត បេយគវបលេ យេពលថ “េមចអចង
គណៈ បតភឥតេទទេនះេទឬ ?” ។ វបលេគ បញបេឆយតបេទនងស ងវញថ ៖ គណៈ -បតភបនេទេធទស នកចចដលេខតពល វេនះែតមង េហយ ទ ងែដលេធទស នកចចេនះ គវតៃ ពជបេនះឯង ។ ស ងបន បេយគេ យេង ងឆងលេទ តថ ៖ ចះេហត ដចេមចកមនបនជបនង ? វបលកបន យ ប បបស ង នងនង រ ម ដេណរេរ ង ។ រចេគបន បបេទស ង នង រឲយជយ
វ ជវរកនងឲយេគផង ។ វបល ៖ ស ង នង រជយ វ ជវ នងេសបសររក នងផង េហយេបបនទទលដណងពនងសម បបមកខញផង ។ រ ៖ បងវបល ក ពយ ខញនងខតខ កសររកនងឲយ អសពលទធភព ។ ស ង ៖ គន កអចងែដរ ។ ឥឡវេយងបែងរ រមមណមកេមល សន របសនងបបផ ែដលជបបផ អែណតរ ត មគងគ វញមង េតមកដលេពលេនះនង
រ តេទដលទ េហយកពងេទេនកែនង នងមនករវវឌ
យង ែដរ ? ដចអសេ កអនកនង នងមតអនក ន បន ជប ប េហយថ ៖ េ កយេពលែដលនងបបផ បនចកេចញព សកកេណត មកកមពជ េដមបរកឪពកម ែតរកមនេឃញមកនងបនេទរសេន ជមយនង គ រពខន នងមងសន ែដលមន សកកេណតេនេខត កមនសរ េ ក ញ ខន គជនយទ នអនេសនយ តមយរប របសអងគភពកងពលេលខ ១ េ កមបញជ ករេ កឧតមេសនយ ត េដ ង ែដល ដេចនះេ កព ញ ខន ែតងែតមនេបសកកមមេន សមរភមជញកញប ឯមងសនរសេនជមយកន បសរបសគត មន ក ែដលមន យ បែហលជ ១៣ ឬ ១៤ ឆន ែដលសពៃថងកពង ែតេរ នេនថន កទ ៣ ទេនបេន វទយលយ ។
(េនមនត)
េលខ ០៩ ែខកញញ ឆន ២០០៤ 15 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម
ទពរកវនពនធ
ជននប ង យន នេ ខង ងទបពយករណ បបតភ អក រ នមតវបបធម បងកស ងគ ម ។ យន ងគន េ ចន េកងកច ពេហន គេឃនេ សកឈម បនយកដែខមរ ែ បជយនភម សមបគ ម ឈមែខមរអនកជ ។ យនកនអ ច ែតងចបបប ច កចែខមរ គបគន
ម បមេរ នស ត រហត ពហ ពពហភ មមន ។ យនលច មថ ែខមរមន កឯ លចេរ ន លបនយយែខមរ សរេសរបពន ចងឈនះេ ន យន ពមនទក ។ យននងចបចង ៃវនងដបង កង កកនងគក ចបចង បេសក ែហកមតបញច ក ទក តញតញក ឈក ចដេងម ។ េនះអេពកបត ងបេ ពះខសមត កបតចបបយន ម អនក ពែក សរេសរច ែដកេកដត មម ទង ប កញង ។ អនក គនេប ពែកខងេដរ េធេទសេចះែកង េ តជបនងែខ ហរែហរយងែវង បេណរេទែលង ពែលងទកទេន ។ សរទកែភនក ហរេ ចនអេនក ែបកបកឪែម
សេ ះ លយ យពជ សនែខមរ កងចមក រែ ស យនេគសមបបង ។ ែខមរ នត ចងេផបជបករ ប រសនយសង េកងកងចងភជ ប ងបទកលចលង កបលែខមរែតអង លងខនយនកប ។ យនកចេឃរេឃ សជករេ េ ែខមរចះសប កបលជមមប យនសឲយទប កេរកពប ែតអងយនអញ ។ យន បមលែខមរ ជកែ ពកវញេត េគថេធ ញ យនពតភតភរ បងរទកេពញ ែខមរ បេ ពះចញ កលខចលមចយន ។ យន ពះែចក ឲយែខមរជកែ ពក បែបក ពែដន ែខមរ តវយនចប ឈ ប បែសន ពត បពនធកន សនយញតឃត តកល ។ ជ ងកទកេសមេ ង េ ែខមរទងហង លងេ មបបល ឲយមក បជ ផពត បមល តចធជមល បញចលេភងដត ។ ពជែខមរ ស បស យនដតទងរស រលសេសទរផត ពជមច សទកដ ៃ ព ពក សម ទ េភគសមបតជត
ញតេផ ពត បស ។ ែខមរទកខចកែណន ប បមយែសន យនេកណេកមងចស េក រេដញទមក កវល តពស ពល បចងអស េដរ សេពញៃ ព ។ មកែតពយន ពកស តកន លបចលបចៃ ពៃផ រេ ភេលសទធ បទភពេសរ ែថមទង បលយ ែខមរក យជ ។ ណតខនខញ ចងែតែ សកយ យលះមរ
េកតមកជែខមរ មនេចះអកខ ខញមនេទ ម េ ក យ ។ េលកហតថ បណមយ ថតថយបងគ សមេទសទង យ េបមនឆគងខស េទសតចធក អក រ បណ អភយេទសផង ។ អក រែខមរៃថ េលស គបេព ជៃឆន តៃមៃ កកនង សរេសរ មសនរ សរសពទ ប តង មនមនខសឆគង រលងភ ។ អក រថម េយង គ ល បវត កណត មស ដងេរ ងនទន មន មអកខ អនក បជញេ កចរ ទកច ។ អនក បជញេពលទក យជទនក មពកេ កផ អក ររលត ជតេយងេ បះ សន យឡ ចឡ សនេគ ។ គណែខមរសខន េ កេចះ បកន បនមនេចលេទ ទនម នកនេច តវនយយែខមរ មនឲយបរែ ប ែខមរកមពជេ កម ។ ដន ប ណ េ កេយង បកន ទនម នមតម កនេច បស ស ខមឃម តខតខ អក រតចធ សន ទកឲយគង ។ តអកខ េ កនមស ករ ស តថនេម ពទធយស ទធនកគណ គ ថយបងគអក រ បដងេហយេរ ន ។ ត សៈនស យ េ កថមនៃមភ ថយបងគរច ន ឯ សៈេពញត គេ កបេ ង ន មនពតដបបន កនេចចចបស ។ ត សៈស មយ គ បបៃមភមយ អ ដល អះ ពក សៈ គលរ អ ដល អះ ត បផ សៈ នង សៈបល ។ តពយញជ នៈ េ កយអងគបងស ចចះ មប សរបបញចល មលទងបល មនមយរយៃមភ េលសពរខងចង ។ ឧកញ សន គយ បនផចងេ កយ ឲយកនេចែខមរ ែតដ ប ដង ពះសរយ យ រះេរ បភែផនភព មបសពែដនែខមរ មតភមេនែត ែខមរេធជមច ស ៕
េ យ ថច សេមធ
ក ពយ ៖ អក រ ខ ញ សមេទស
េលខ ០៩ ែខកញញ ឆន ២០០៤ 16 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម
រពះពទធ សន
ធមែដលជរបធនៃនេសច ត នស ៣ យង
េ ភៈ េសចកតេ ភ; េទសៈ េសចកតរបទសត; េមហៈ េសចកតវេងង
េសច តអធបបយ ធមទងបេនះ ទកជអគគធត ឬទកជសពវធមយយងធ
ែដល ចេធមនស ឲយេក ក យ េកតចកចបឈផ សពេពល េវ ឥតទកឱកសឲយមនស បនសខសបបយរក យបនចបនច េ ះេឡយ មនែតឱកសេធឲយមនស ជបជពកកនងកេលសកម នងវតថកម េហតេនះេហយបនជ ពះសមពទធបរម គ ពះអងគ ទង
សថ ធមទង ៣ េនះទកដចជអគគធតែតងែតឆបេឆះមនស ឲយ ដលនវេសចកវនស គបយង ។ មយងេទ ត ធមទង ៣ េនះឯង
េហយែដលជ វធយង វ ែតង ឃតមនស កនងៃ តភពឲយ ដលនវេសចកវនស គបនទ ។
មពត មនស េ កសពៃថង ែដលចបង បែជងដេណម យក សកេទសគន ពមយេទមយេនះ កមនមកពអែដរ គមកែតព េសចកេ ភចងបនេនះឯង ែតកល េបមនបនដចេគល -
បណងេហយ កប លឲយេកតេសចក បទសេឡងភម េមះេហយ េមហៈ េសចកវេងងកនមនស ឲយបងកបេងកតនវកហងស ងគ មតទល
គន លះ ែតអន យេរ ងៗខន កេ ពះែតេសចកចងបនេនះឯង គ ជមលេហតនឲយេកតស ងគ មខងកនងខងេ ក គបកែនងទងអស េលពភពេ ក ។
េ ភៈ េសចកចងបនេនះ មន គនែតេធឲយមនស េក ក យបេ ះេទ ែថមទងបទបងមនស មនឲយបនេភគសមបត
េទ តផង េបទកជេភគសមបតេនះមនេហយកេ យ កគងដលនវ េសចកវនសេទវញពខនេឡយ ។ មយេទ តេ ភៈេពលថ ៖
េ េភធេមម នបរបេទ េសចកេ ភេកតេឡងេធឲយអន យកសល ធមទងពង ឬវនសដលខន េហយេភគសមបត ែដលគរនងបនក តឡបជពបន ឬបនេហយកវនសេទវញអស ។
េ យគតសភសតថ ៖
សមបមនយកពងមនមស ឬខដក បហង ចងបន មស ។ ចតេ ភេពញពលជសពសធ ខនេទវទតមតេទវ បថន ជលហសនងហន បណ ។ ចងលហសមឌ ចងបនហស ខន ត ក មតម មនបនដចបងបណង បថន ខចទង ទពយគរបន កបង ។ មនស េ ភលនមនែដលែឆតឆន បនេ ចនយង
េនែតខះខតកនះចន េ ភហស បថន ែតងបតធនេទ ។
េរពះមនទនងសភសតដេចនះបនេពលថ ៖ េ ភៈ េធ មនស មនឲយបនេភគសមបត េ ភៈ បងអនចច េ ភៈ រែមងេធ ចតឲយជបជពកនង ទពយសមបតមនឲយេធទន េហតេនះេហយបន ជេពលថ ៖ េ ភៈ ែតងេធឲយវនសសមបត គបយង ។
េសចកែដលបនពណនមកពខងេលបេណះ គរពចរ -
ជបែដរអព េ ភៈ ែដលេ កទកជអគគធត ឬទកជ
វធយងធ ែតងែតពឃតមនស កនងៃ តភពេនះឯង ។
េទសៈ បទសេសចកខង
េទសៈ េសចក បទស យេនះ េបេកតមនេនកនងខនធ សននរបសបគគល េហយ ែតងែតញងបគគលេនះឲយដលនវ ករៈេផ ងៗមនេជរ បេទចេគឯង ឬកសែដងផវកយខះ ចខះ
ចតខះឲយេគេឃញបនេ យពត បកដ េសចកេ កធខងេនះ កល េបេកតេឡងេហយ មនអ ច ចេធឲយបញញ បឱន វនសេធ
សត ម រតទនេខ យ គតអមនេឃញ េធកនយយសក េ ចនែត េភចភង ភនសត ម រតខចបង បេយជន គបយង ។ េបេសចក េ កធខងមនមន បញញ កភថល េធនយយគតកចចករអ ៗ ក តវ េសចកសខចេ មនកលត សេឡងបន េ យេហតេនះេទបេ ក េ ប បេសចកេ កធខងេនះទកដចជេ គ ង វធ ។ ធមម
វធ ែដលបគគលទកប លឲយេ ចះចបកនេហយ មខដមត េនះកកយេទជរចរលហលមខេ បករមនេកតកបឆក រអៗ កមន
មតែដរ េប វធែដលបគគលរក លេហយ ឧស ហដស សេល ងេរ យ ៗ កមនមខមតលនងកបឆក រវតថអកមតបនសមដច ចតបង ចឲយសេ មច បេយជនបន មយងេទ ត េទសៈ េនះែតង
ែតេកតេឡងេហយ ែតងែត បទសេគមនេរសមខថ មនស មន វណៈខពសក លទបេនះេឡយ េមះេហយ េទសៈ េសចក បទសេនះេប បទសេបបគគលែដលមនបនតបវញ េទសៈ េនះឯង
ធកមកេលបគគលអនក បទសេនះវញជពខនេឡយ ។
េសចកេនះសមដចគថមយកែនងសែដងថ ៖ េយ អបបទដធស នរស ទស ត សទធស េចសស អនធតណស តេន
ពល បេចត ធប សខេម រេជ បដ ត វខេ ត ។
េសចកថ ៖ បគគលឯ បទសចេពះបគគលអនកមន បទស តប ជមនស តមនមនកេលសដចទទលបប រែមង តឡបមក រកបគគលេពលេនះវញ ដចធលលតែដលបគគលបន ចេទកន ទ ចសខយលដេចនះែដរ ។ េ ពះមនទនងដចេពលមកេនះ បនជ េ កអនក បជញទង យមន ពះអងគសមម សមពទធជេដម េទះប បគគល បទស យចេពះ ពះអងគ ក ពះអងគពបន បទសតបវញ
េទ ដចកលេទវទតគតសមប ពះអងគ ពះអងគ គនែតរកវធរមង បែត
បេ ះ មនបន បទសតបចេពះេទវទតវញេឡយ ។
តងេនះសមនងគតភសតេពលថ ៖ រសតសនខ ក ចតកមត វអ បយ តបកខេជងនរ មយក អនក េនះេទះបខងដលបនម នៗកពែដលខេជងសនខ វញពែដលមន
(េឈងខមនស មនស វញពែដលខេឈងេឡយ ) “េនះដចបណត េ កឥតឈនពនតបជនជ នចតបបអនធពល ។ េទសៈ េនះ
េលខ ០៩ ែខកញញ ឆន ២០០៤ 17 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម
រពះពទធ សន
មន គនែតេធមនស ឲយវនសមយងបេ ះេទ ែថមទងបទសទធ
អ ចរបសមនស មនឲយបប ថ ន ពហមេទ ត េហតអកបទមនឲយ មន ថ ន ពហម ? បនជបទសទធអ ចមនស មនឲយបន
ថ ន ពហម េ ពះ ថ ន ពហមមនស ែតងបនេ យកមងឈន ដច យងពយបទ ចងចតគកន េបេកតេឡងេហយ ឈនេធេមចនងេកត េឡងបន េបគម នឈនេហយ ថ ន ពហមនងបនមកព េ ពះ េហតេនះ បនជេពលថ េទសៈ េនះែតងបទសទធអ ចមនស មនឲយបន ថ ន ពហម ។
េហតេនះអសេ ក ែដលមនខនជទ ស ញទង យ គបបរកឧបយេដមបលះបងេទសៈេនះឲយ លេសងព
ខនធសននេទបបនេសចកសខចេ មន គប បករ កនងេ កេនះនង េ កខងនយ បេរ បមកបេ ះេ ថ េទសៈ ។
េមហៈ ពកយថ េមហៈ េនះបនេសចកថ វេងងឬភន ចឡ ដចសតមមង ែដលេឃញពនេភងក ម នថជរបសល កេហរចលេទកនងេភង េភងកឆបេឆះអសេទ យង មញ បគគល ែដល បកបេ យេមហៈ កដចជសតមមងមមចេនះែដរ ។ មយងេទ តេមហៈ េនះេបមននវកនងចតបគគល េហយែតងដកន បគគលេនះមនឲយ គ លបបបណយគណ -េទស ខស តវេ ះេឡយ ែតងែតេបកឱកសេធអេពទចចរត គប បករ េមះេហយបគគលេនះ
រែមងមន គ លគណ គេសចកលនងេសចកចេ មនកនងេ កេនះនង េ កខងមខបនចបនចេ ះ េចះែតេធបពន គបនទទងអស ។ េ ពះ េមហៈ ធមេនះេធបគគលវេងងមនដងសភវៈពត ដចែឆកែដល ឆកតែតងខេគឯងយង េមហៈេធមនស ឲយវេងងឃតចកព បទបៃនសចចធម គបនទដេចនះែដរ ។
ករមកងយក សមបសតក ប ពតខសកនងកមជេដម ក គសទធែតមន េ ភៈ េទសៈ នង េមហៈ ជមលេហតជេដម
ធមេទបេធបពនេទបន អកសលមលទង ៣ បករេនះជ
ឫសគលៃនេសចកវនស គបយង ។ មនមនេបកឱកសឲយមនស បនេធដេណរ េឆព ះេទរកេសចកសខចេ មនបនចបនចេ ះេឡយ ធមទងអសេនះជេមបបអកសល មក កក េលសពធមមជត ក ចកនងេ កេទេទ ត ។
ពកយថបបេនះ ជទសគន នងពកយថបណយ េ ពះពកយ ថបណយែ បថ “េពញ” ឬ តេ យេសចកសខចេ មន គបយង ។ ចែណកពកយថ បប ែ បថ “ កក” ជរជតបនដលេសចកទកខ
េសចកវនស គប បករ េនះេហយគជផលរបសបប ! បបេនះឯង
គេកតមកអព េ ភៈ េទសៈ នង េមហៈ ទង ៣ េនះជពជនឲយ េកតេឡង ។ មនែតបេ ះេឡយ េមហៈេនះ គបងអន េហយ
ែថមទងបទផវ ពះនពនេទ តផង េ ពះមនស ែដលនងបនដល ពះនពន េបេមហៈេនមន តម ពះនពនកមនមន តមេនះ ែដរ េហតេនះេហយ បនជថបទផវមនស មនបនឲយដលនវ ពះនពន ។
អសេ ក េ ក ស នងបងបនសបបរសទង យ េប អសេ ក េ ក ស នងបងបនសបបរសមនបណងឆងឲយផតអព ពែដនៃនភពទង ៣ គ កមភព របភព នងអរបភព េហយេឆព ះេទ
កនទេ គ ពះនពនេនះ គបបេរ ន តពតចត េដមបនងរមង ប ធមទង ៣ េនះេចញឲយផតពខនធសននឲយដលថន កទបរមសខ ែដល ជ នគម នេកតចស នង បេនះ ។
ឯកមមវធ ែដលរមង បធមទង ៣ បករេនះេ កសែដងថ ឲយយកទនៈេទរមង បេ ភៈ នងមចចរយៈ យកសលេទរមង បេទសៈ យកភវនេទរមង បេមហៈ ។ េកច ចរយ មនបងបន ចរយខះ បនសែដងយកៃ តកដធមទង ៣ គសចចៈ ខន នងកតញញកតេវទ -
ធមទង ៣ េនះេទរមង បកបនែដរ សចចៈ រមង បេ ភៈ ខនរមង ប េទសៈ កតញញកតេវទ ធមរមង បេមហៈ ។
ែតចតរបស ចរយដចខងេលេនះ េបពនតយសេងកតេទក េឃញថសមេហតផលែដរ ែតថេ ចេទេលសននចតៃនេ ក
អនក ន នងអនក បទង យវនចឆយផងចះ ។ អសេ ក េ ក ស នងបងបនសបបរសទង យ េបអសេ កសខចតេន កនងឧតមគតដចបនេពលមកខងេលេនះេហយ គរខដសខតចត
ឲយ លេសងពេ គ ងេ ហមងចតមន េ ភៈ េទសៈ នង េមហៈ ែដលជឫសគលៃនអកសលធមទងពងេនះេចញ េហយគបបបេង
ចត បកបសមថវធ នងវបស នវធ ដ បដលេកតបញញ េឃញ
សភវធម មពតមនចតមន បកនខជ ប មត មនសទធេធ ចតឲយ សក សតផតចកកេលសទងតចធ រលតកេលស ពមទង
កងទកខអសេទបបនេសចកសខ គប បករកនងេ កេនះ នងេ ក ខងមខពខនេឡយ (ពយយមដតបប នង ប ពតល នងបន េឃញធមអរយសចចៈេធ ពះនពនឲយចបសកនងចតទង ៤ េនះជ
មងគលឧតម) “េយងខញមនបណងជនចេពះ អសេ កថន កដកន ជនខពសៃនសងគមជតែខមរកមពជេ កម េបអសេ កមនមហចឆ កនងបណងរេ ះ បជពលរដែខមរ ឲយបនចកផតអព កញៃដែដក បចច ជយន ជករល ផទយេទវញេបអសេ កមនមហចឆ នឲយ មនករ ចែណនឈន នស ចេពះគនគន េ យមខមត េហយងកេទ ចប តៃដពរេនះ ជករមន បេសរេទ ។ សមអសេ កេម េធ ករពចរ នងពេ គះចតេឡងវញ េដមបឲយសមជអនកថន កដកន
ជនខពស មយងេទ តេបអសេ កគម នអតថវនចឆយ ឬសលធមកនង ខនធសននរបសអសេ ក ។ អសេ កដកនសងគមនងកយេទជ អកសល នងអនធពលសងគមជមនខន េ យេហតផលបនបញជ ក ឲយេឃញថអសេ កបនេរ នស តបែនខះករេចះដង ដចជពក -
មកនយម បពនេលចបបបញញត េបះបងសងគមគម ន បណ មនស បសចត សែថមទងគម នខនសលធម េតេធអនងបន ។ េប អសេ កនវែត បកនខជ បទទទដនយមេរ ងៗ ខន េ យមន ចលះ បងបនេទេនះ អនគតៃនជវតរបស បជជតែខមរនង តវបនធក ចះេទកនង ននរក រងទកខ មកមងកមមកនងសម ទេ ហតជព ខនេឡយ េនះេហយ សនដែសនរងេរ ងរបសកនេចែខមរ ។
ខញសមអភយេទសជមន ពស កបងបនអនក ន ទង យ េបឃ បេយគ ឬអកខ បនខស តវដចេមចខះ សម េម ជយែកលមផង ។ សមអរ ពះគណ នងសមអរគណដ ជលេ ជចេពះបងបនអនក ន ៕
គម សវណ
េលខ ០៩ ែខកញញ ឆន ២០០៤ 18 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម
េរឿងចន ជទ
½ ‹ ïដនâពន ¤របសù ì◊ក ញក ែថម
ì∏ôព çម ·ìលកទä ¥ ì ភ ‹òìពញ ³‹ ò ¥¬æ¬ េរឿងទ ០៨
បញញ សជតក
នេរ ងដ ល លេ ះ នដេ ធ ក េ ះធនកៈ េ កង ណស មយនងដេ តចប បមក ចនន ៥០០ ក ។ យដេ នភរ េ ះ ងន ៗ
នគភ សែខ នយលសបនេ េពលជតភ នេឃញ បសមយរបេ ះេ ះេ រកពះចន េហយ បយកពះចន
េ ះមក កេលៃដ ង ។ តមកមនយរប ន ងបសត បតមយ នរបេ មេ មពណលលះ េហយ ង មបត
ចនក រ េ ះ យលសប នពះចន ។ លះក រធចេមនេឡង កង យ ១៦ ក នេរ ន សល សេចះចបសព ង ។ ៃថមយដេ ៥០០ ក ចះ សេ េ េធជនញឯសកសវណភម ។ ចនក រក នជ ប
ប េ ជញ មយនងេគែដរ ។ លះសេ េបកេចញ េ កងសមទ េហយ នដលកពងមយ ចនក រក នេឡង េ េមលផ រលកទនញនងេគែដរ អក នេឃញសតរសេផង ៗ ន េកះ ទន យ ពស េដម ក នតៃថទញសតរស អសេ ះយកមកទកកងសេ ។ តវសដឈញឯេទ ត ស បេ សអក ៗ េឆយ មនែមនយកសត ងេនះេ េធជនញ េទ គទញ យកេ ែលងេ ៃព យពទលេ របសមនស ។ សេ េបកេចញពទេ ះេ េទ ត នដលេឆរសមទមយអេន ែដល នភខសៗ េទបអកេ េលភេ ះ េឃញ ទរេ ន េហយ នជបនងម េថរមយអង េហយអកដងទក ៨ កម យកមកបេគនេ កសង រចបេគនេភសជៈ នង យទក អជបទប ៨ ដង ប ពះេថរៈ រចយកសត ងអម ល ន មកេ ះែលងេ ទេ ះែដរ ។ អក ងេសចក សមឲ
ន ស ពះពទមយអង េដម ជយេ ចសងសតេ ក េ អ គត ល េហយនមស រពះម េថរ ចះសេ
េចញដេណរេ មយនងពកឈញ ងេ ះ ។ សេ េបក េចញេ មនយរប ន តវខលពះ ង ងបកេ កែបក
កធះ យ លចលងកងម គរេ ះេ ។ ចន ៃថែដលចនក រលចសេ េ ះ ៃថែដលពះ ម កតកងបេទសសវណភម នពះឈន ទមន េហយ េសចេ យទវងតេ ។ ពះម កតេនះ នពះ ជធ មយអង ពះ មសមល បែន នពះ ជបតមយអងេ ះ ។ លះ យពះេភងពះបរមសពេហយ េទប ហណពទបណត កវ ត មខមនេធពធផងបសរថ ។ ឯចនក រខែហលឆងសមទអសកឡង ៧ ៃថ េទប
ងមណេមខ េទពធ នមកសងអក េ កកងពះ ជឧទ នៃនេសចសវណភម ។ េ យអសក ង នងអត
រមកយរៃថ អកកេដកលកេលែផនស កងឧទ នេ ះ ឯង ។ ចែណកបសរថេចញដេណរបទកណពះនគរ ៣ ជ កេ ះសេ េ ឧទ នែតមង ដលេទ បជតចងេជងចនក រ កឈបេ នងថល េទបបេ ហត ក េ ពនតលកណៈអក ក នដង កច ស ក រេនះ នបណេច រមៃក ែលង េទបប បពកេភងឲបគតរតនេឡង អកករលក េឡង ។ ពក ត មខមន បទលអេញញឲេ គង ជ សម ត ។ េគ នអភេសក ពះ ងសមល អគមេហស េគ
យពះ មពះអង ពះ ទចន ជ ។ េ យែដលទង េឡងគង ជេហយ ទង នយកពះទយទក កកង រ បរ គ ន នច េហយទងឲ តេ អេញញ ពះវរ ជ ប ពះវរ ពកង ណស ទនកបមង ឲ នកសខ េកមក ន ។
េលខ ០៩ ែខកញញ ឆន ២០០៤ 19 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម
អកនពន នសែដង េ យផ នសង ែដលពះ អង នដងទក ៨ កម បេគនពះេថរៈ សងេលកពលភេ ះ
ន ពកេទព េ ដងទក ង នកនកអបចនន ៨មន ៤ នកម អពសះអេ តៈ មក យពះអងសង ល ៗ ៃថ ។ េ យផលប បទប ៨ ដង នពកេទព អជ បទប ៨ មន ៤ នដង ប ល ៗ ៃថ ។ល។ លះចេណរតមក ពះ ងសមល បសតពះ ជបត មយអង កមពះ ត យពះ ម មហសក រ ។ ពះម កត គង ជសម ត សខ អស លយរ លង លះទងពះជ នពះបណងចងបរ គសតសតកម
ន គ ន ងធ ន ៧ មខ កងមយមខ ៗ ចនន ៧០០
គខបស ៧០០ ខស ៧០០ េ េ ល ៧០០ េ ញ ៧០០ ដរ ៧០០ េសះ ៧០០ រថ ៧០០ ។ តមខមន ក ន
តែចងេធម នេនះ នសេមចដចពះបណង ។ ពះឥ ធ ជ េសចៃនេទព េសចចះព ន ៃតតង មក ន នមនសេ ក េសចចលេ លពះ
ទចន ជ យពះពរសព ធ រ នងេសចកសរេសរ អេនកប រ រចទង តឡបេ េទវេ កវញ ។ ឯពះ ទចន ជ កតទងធម ទង នបេពញ កសលនងសល ន នច ដ បដលអសពះជ យ េសច
នេ េកតកង នតសតេទវេ ក េ យសម តទព សខ េកមក ន ៕
រប ទ រពះធត ជ
មតក ថ បតយកមម ប ណ មយ
សថតេនភម រតង ហង ១ ឃ
វញហង សកវញេឡើយ េខតត
ព ល វ កមពជេរកម ។ ម
ករ វរជវ ពស ក
ប ណវទប ងែសស កល
ពេដមសតវត ទ ើ ២០ គ
រប ទេនះរតវបនក ងេឡើង េនកនងអឡង
សតវត ទ ៩ េរកយរគសតសក ជ េដមបឧទ ទសដល ើ
រពះ ជែខ មរមយអងគរពះនម យេ វរ មន ។
រប ទ រតវបនក ងេលើបរេវណដ
របែហល ១០០០ ែមរតរក ។ រប ទេធើអពឥដ
ខងេរកម មនស ន ៤ រជង េ យ ២ រជង
មនរបែវង ៥,៦ ែមរត នង ៦,៩ ែមរត េហើយនង
កមពស ៨,២ ែមរត (សមជរមបថកពលរប ទរតវ
បន សតចះេហើយ) ទររប ទែបរេទទសខង
លច ។ ប ណវទបនេធើក យជេរចនេលើក
េហើយបនរកេឃើញអ បងភជន សថតកនងសមយ
អ ែកវ (Óc-eo) នង របស កេធើអព ព ន ពេសស
េទេទ ត មនរបស ករពហមមខ ៤ ។ ករេធើ
ក យថម ៗ េនះ គេនែខមន ឆន ២០០២ េគរក
េឃើញរបស កជេរចន ែដលចតចលកនងរបេភទ
មនេ យករម ទនទមនងេនះ ករកេឃើញនវឥដ
បនទះរបកបេ យកបចរចនេនចបសល ។ ថតបត
ែត ជញ ធរយន ពទនរបកសលទ ធផល បែនតរប
ស កេនះ េគករមេឃើញមនេនកែនលងេផ ង
ឬ េនកនងេស វេភ នយយអពរបស កប ណ
ស ៕
មរបយករណពកមពជេរកម
រប ទរពះធត
េលខ ០៩ ែខកញញ ឆន ២០០៤ 20 រពតតបរតរបសសហពនធែខមរកមពជេរកម
េដមេ ន ត
េន
កមជេរកមព
សហពនធែខ មរកមពជេរកម បន ចលរមអងគរបជន
អងគករសហរបជជតសតពជនជតេដម កលពៃថងទ ើ ១៥
ដល ២១ ែខ ឧសភ ២០០៤ ែដលេនកនងេនះមន ៧
របធនបទសតពបញ ែដលែខ មរេរកមជបរបទះសងែតេរ ង
លៃថង ប លមកពកររតតរ របស នគម
យន។ របធនបទទង ៧ េនះមនដចខង េរកម ៖
១- សតជនជតេដមើ ២-វបបធម
៣-សក អបរ ៤-បរ ថ ន
៥-េសដកចច នងករអភវឌ សងគម
៦-សទ ធមនស ៧-សខមលភព
េដមបជរញឲយអងគករសហរបជជត កើ ដចជ
អងគករចណះនមយ ៗ ៃនអងគករសហរបជជតចត
ែផនករករពរឲយបនរស នេនះ គេយើងរតវបញជ ន នវ
ភសត ង ទង យមកអងគករសហរបជជតជបនទ ន ។
មយងេទ ត េយើងខ ញនងបញជ ន ឯក រទងេនះេទរ ភ-
បល អងគករេរករ ភបល ឬ រកមហនវនេយគ ទន
ែដលទកទននងរបេទសយន ឲយេធើករពចរ េឡើងវញ
នវដេណើ រ ទកទងរបសពកេគ ជមយរកង ណយ ។
េយើងខ ញនងចងរកងឯក រ ែដលទទលបនពជន
រមឈម កដចជទទលបនពអនក ស ញសទ ធេសរភព
អនក ស ញយតតធម ទកជឯក ររបវតត សតសរមប
កនែខ មរទទងពភពេ ក ឲយបនដងឮ នង គ លចបសនវ
ពតតបត របសយន ។
សមេម ត ទកទង នងេផញើឯក រ ឬពតមនមក
កន សយ នខងេរកម ឬ ម ខសហពនធែដល
េនជតបផត ។
VOKK Office
P.O. Box 33 Pennsauken NJ 08110, USA
Tel: (856) 655-3838 Fax: (856) 963-2404
http://www.khmerkrom.net
E-mail: [email protected]
ថច ងក ថច
េសចកតអពវនវ
វរជវឯក រ
-ៃថងពរកញញ ឆន ពរពនប េអបរសព ខ មរេ កម
ជមច សទកដសម ទៃ ពភន រចពនម នគមឈនពន ។
-េផញ រមយចបប បប កង ណយ តងខទមយមនឲយបពន
រេ ភេលសទ ធបទ េរ ន យនឈបរក នទ នទ នយកដ ។
-ឯខទពរ េអសឲយ ទ កង ណយផលសទ ធេសរ
ឲយយអនធេលេ កយ តត ែដនដកមពជេ កម ។
- បជែខ មរេ កមជនពរមងេទ ត សហ បជជតជមតឧតម
សមេ កទងអសមនស ងធ ែខ មរេ កមដងគណបណយជនច ច៕
េ យ ថច សេមធ
ក ពយ