Doğu AkdenizGenel Durum

2013

Doğu Akdeniz

• Türkiye, Mısır, İsrail, Filistin, Lübnan, Suriye , Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Güney Kıbrıs Rum Yönetiminin kıyıdaş olduğu deniz bölgesi olarak tanımlanır.

• Bu deniz alanının yüzyıllardır varolan stratejik önemi, 2000 li yıllarından başından itibaren yapılan doğal gaz keşifleri ile daha da artmıştır.

• Daha önce petrol ülkesi olarak bilinen Mısır, doğal gaz ihraç eden bir ülke konumuna gelmiştir.

• İsrail son keişiflerle kayda değer hidrokarbon potansiyeli yoktur fikri değişmektedir.

• Türkiye, Lübnan ve Suirye henüz ticari bir hidrokarbon keşfi yapamamıştır.

• 2000 li yılların başına kadar bölge iki ana veri seti ile değerlendirilmekteydi.

• Türiyenin güneyinden Nil deltasına uzanan ve Kıbrıs, Lübnan ve İsrail açıklarını kapsayan 20.000 km üzerinde 2B sismik kesitler

• Değişik araştırma kurumlarının deniz tabanında yaptığı ölçümler (yüzeyden numune alma, DSDP)

Doğu Akdeniz Münhasır Sınır Sorunu

• Exclusive Economic Zone (EEZ)

• Münhasır sınır: 1982 yılında imzalanan Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesinin 55 ten 60 a kadar olan maddelerinde açıklanmıştır.

• 200 deniz mili, boyunca ülkelere canlı ve cansız doğal kaynakların araştırılması ve işletilmesi, denize ilişkin genel araştırma yapma hakkı, deniz üzerine tesis inşaa etme, denizaltı kabloları ve petrol boruları döşeme serbestliği tanıyan hukuki kavramdır.

• Kıta Sahanlığı kelimesi jeopolitik anlam taşırken , Münhasır Ekonomik Bölge kavramı daha çok ekonomik ve hukuksal bir anlama sahiptir.

• MEB (EEZ) uygulamasında en çok sorun coğrafi durumdan kaynaklanır. Zira Dünya yuvarlak olduğu ve kıtalar homojen dağılmadığı için ülkelerin 200 mil sınırları birbirleri ile çakışmaktadır.

• Bu durum ülkelerin birbirleri ile anlaşıp imzaladığı MEB anlaşmalar ile düzenlenir.

• Türkiye Cumhuriyeti 1982 Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesini imzalamamış ve taraf olmamıştır. Ayrıca Türkiye Cumhuriyeti MEB de taraf değildir.

• Akdeniz kapalı bir deniz olduğu için yetki alanı uyuşmazlıkları vardır.

• Türkiye ile Mısır’ın ve Suriye ile Lübnan’ın MEB leri iç içe geçmiştir.

• Ayrıca KKTC nin durumu yine farklı bir uyuşmazlık nedenidir.

Akdeniz Ekonomik Münhasır Sınırları (Exclusive Exonomic Zone EEZ)

• GKRY ile İsrail 17 Aralık 2010 da MEB anlaşması imzalamıştır. Bu anlaşma bölgedeki jeopolitik ve jeoekonomik denglerin düzenlenmesi konusunda önem taşımaktadır. Bu her iki ülkenin ilişkilerini güçlendirmiştir.

• AB politikalarını bu bölgeye yoğunlaşması bölgenin zengin doğal gaz kaynaklarına sahip olduğu düşüncesi bölgeyi cazip kılan diğer özelliklerdir.

• GKRY ile Mısır arasındaki MEB anlaşma 17 Şubat 2003 de imzalanmıştır. 2004 yılında Birleşmiş Milletler tarafından tescil edilmiştir.

• GKRY ile Lübnan arasında 17 Ocak 2007 de MEB anlaşması imzalanmıştır.4

Doğu Akdenizde Ispatlanmış Petrol Sistemi

• Nil Delta Havzası ve açıkları

• Levanten Havzası

• Mısır• Mısır daha önce petrol ülkesi olarak tanınan bir ülkeyken 2000 li yııların başından

itibaren Akdenizdeki gaz keşifleri ile gaz ihraç eden ülke konumuna geldi

• İsrail• Akdenizin derin deniz alanlarındaki son yıllardaki doğal gaz keşifleri İsrail için önemli

bir umut kaynağı olmuştur. • Tamar ve Dalit keşifleri• Levantan Keşfi

• GKRY• GKRY ve Mısır ve Lübnan ile anlaşmaya vardığı Ekonomik Münhasır sınır• 13 adet ruhsatlandıma • 11 adet ruhsatın ihalesi• 2B sismik veri toplanması• Aphrodit keşfi

• Lübnan• Deniz alanlarında yoğun sismik program başlatmıştır• 1. İhale

• Suriye• 2005 yılında 2B sismik veri toplanmıştır• 2007 deniz alanlarında 4 adet ruhsat ihalesi

• Türkiye • İskenderun, Mersin ve Antalya körfezi üç ana bölgedir• 2000 li yıllardan önce İskenderun körfezinde 10 adet ve Mersin körfezinde 2 adet

kuyu açılmıştır.5

Bugüne kadar yapılan keşifler ile yerinde ispatlanmış doğal gaz rezervi ~100 tcf (77 tcf Mısır, 26.9 tcf İsrail) hesaplanmıştır.

Doğu Akdeniz’de Arama Geçmişi• Mısır 1970 lerden beri karada gaz üretmektedir.

• Doğu Akdenizde Mısır’ın deniz alanlarında petrol ve gas keşifleri 1997 de başlamıştır.

• 1993 de İsraelde deniz alanlarında küçük keşifler yapılmıştır.

• Gazze şeridinin deniz alanlarında 2000 yılında küçük bir gaz keşfi yapılmıştır.

• 2009 da İsrail, Tamar ve Dalit sahalarını, 2010 da Leviathan sahasının keşfetti.

• 2011 de GKRY deniz alanlarında Aphrodite sahası keşfi yapıldı. Hesaplanan gaz rezervi yaklaşık 8 tcf dir.

• Lübnan 2013 yılında deniz alanlarında 1. ihalesi ile arama ruhsatı verecektir.

• Türkiye 1980 lerda ,İskenderun körfezinde iki kuyuda ticari olmayan gaz keşfi yapmıştır (Ayşe-1 ve Efe-1).

• Türkiye Mersin ve Akdeniz körfezi olmak üzere geçtiğimiz yıllarda iki ayrı ihale yapmıştır. Mersin Körfezine teklif gelmemiş ancak Antalya körfezinde Shell ile ortaklık yapılmıştır.

• Bu süreçte Suriye deniz alanlarında ihale yapacaktır.

6

Doğu Akdeniz Ülkelerinin Deniz Lisansları Durumu

7

Mısır’ın bölgelere göre doğal gaz üretimi

Türkiye

İsrail

1 2 3

4 5 6 7 8 9 13

10 11 12

GKRY

Mısır

Türkiye

• 2007 ve 2008 yıllarında 10.000 km 2B sismik ve 1000 km2 3B sismik veri toplanmıştır.

• 2011 yılında Antalya körfezi farm out a çıkmıştır.

• 7 petrol şirketi ilgi göstermiştir. Ancak henüz bir sonuca ulaşlamamıştır.

• 2011 yılında Mersin ve İskenderun körfezi farm outa çıkmıştır

• Hem Mersin Körfezi hemde Antalya Körfezi ihaleye çıkılmıştır. Sadece Shell Antalya körfezindeki bir ruhsata iştirak etmiştir..

8

1 23

4 5 6 7 89

10

11 12 13

Mısır Doğal Gazı

• Ispatlanmış gaz rezervi 78 Tcf dir.

• Gaz rezervlerinin %80 ve gaz üretiminin %70 Akdeniz deniz alanlarında ve Nil deltası deniz alanındadır.

• Mısır’ın Akdeniz deniz alanlarında BG, BP, GDF Suez, Edison, ENI ve Petronas gibi büyük abancı şirketler arama ve üretm faaliyeti göstermektedir.

• Mısır ürettiği gazın 2/3 ünü tüketmektedir.

• Mısır artık gaz satış sözleşmlerindeki gaz miktarı yükümlülüklerini yerine getirmekte zorlanmaktadır.

• Ayrıca Mısır’ın LNG tesisi kapasitesinin çok altında çalışmaktadır.

• Mısır yeni gaz keşfi yapamazsa, gaz üretimi ve tüketimi arasında ki aralık giderek daralmakta olduğu için gaz ihraç eden ülke olmaktan çıkacaktır.

9

International Bilateral Agreement and Unilateral Declaration

• Republic of Cyprus: Delimitation of the EEZ in Jan 2007 based on the median line principle and in accordance with the provisions of the UN Convention of the Sea.

• Framework Agreement concerning the development of cross-median line hydrocarbon resources will follow

• Syria: Bilateral meetings between the two countries should take place in order to delineate the maritime

• boundaries.

• Lebanon deposited with the UN Secretary General the charts and lists of geographical coordinates of points defining the Southern limits of Lebanon’s Exclusive Economic Zone

10

GKRY

• GKRY hali ahzırda enerji politkalrında köklü değişikliklere gitmektedir.

• GKRY nin 12 nolu ruhsatındaki Noble Enerjinin yapmış olduğu Aphrodite keşfi Doğu Akdeniz’in nihenk taşı olmuştur.

• 2011 yılında ki Aphrodite doğal gaz keşfinin rezervi yaklaşık 5-7 Tcf dir.

• 2012 yılında GKRY 2. ihalesini gerçekleştirmiştir ve bu ihaleye Petronas, Edison, Enel, Total, Novatek, Woodside, Vitol, Kogas ve ENI teklif vermiştir.

• GKRY İsrail ile birlikte ortak bir elektrik ağı inşaatı fikrini işlemeye çalışmaktadır.

Israe

ls di

scov

eire

s

• 13 adet ruhsatlandırma yapılmıştır

• 11 adet ruhsat ihaleye çıkmıştır

• 2006 yılında PGS firmasına 6770 km ve 2008 yılında 12.500 km sismik veri toplatılmıştır.

• 3 nolu ruhsatı ihaleye çıkmamıştır ancak PGS ye 660km2 3B sismik veri toplatmıştır.

• 1. İhale• 2006 yılında toplanan sismik dataya

dayalı yapılmıştır.• Daha çok Erastothenes yapısı, Levant

baseni ve Nile Delta sını içermekteydi.• 2008 de Noble Energy Blok 13 girmiştir.

• 2. İhale • 2008 ve 2009 yıllarında 12.000km sismik

veri toplanmıştır.

• GKRY, Ekim 2012 de ENI, Kogas ve Total ile Novatek firmaları ile doğal gaz sahalarının geliştirilmesi hususunda müzakerelere başlayacağını ilan etmiştir.

• Görüşmeler güney ve güneydoğu ruhsatlarını kapsamaktadır.

• Geçen sene Noble Energy ruhsatında gaz keşfetmiştir.

• ENI ve Kogas iki tane ruhsata ortak olarak baş vurmuşlardır. Total ve Novatek ise bir ruhsata ortaklaşa baş vurmuşlardır. Total bir ruhsata tek başına baş vurmuştur.

• 2011 de GKRY block 13 de 5- 8 tcf bir keşif ilan etmiştir. (Noble Energy)

GKRY nin 2. İhalesi

12

3

45 6 7 8

9

10

1112 13

Türkiye’nin Blokları ile GKRY nin çakışan blokarı şekilde gösterilmiştir. ENI tüm uyarılara rağmen bu bloklara teklif vermiştir. Son dönemde basında çıkan ENI ile iş yapılmaması kararı buna dayandırılmaktadır.

GKRY 2nd Bid Round Short List

Lübnan 1. İhalesi• Deniz alanları 22.730 km2 alan kaplamaktadır.

• 1993 yılında 460km 2B sismik veri toplanmıştır.

• 1975 den 2002 yılına kadar toplanmış 5000 km 2B sismik veri mevcuttur.

• PGS data includes 8800 km 2B (2008- 2011) and 6400km2 3B (2006- 2012).

• 5-7 March 2012 APPEX Fuarı Londra da 1st ihale ile ilgili bilgilendirme satandı açılacaktır.

• 2010 da Lübnan Parlementosu Petrol Kanunu çıkarmıştır.

• 2001 de Southampton Oşinografi Merkezine Lübnan MEB (EEZ) sınırlarının çizilmesi projesi verilmiştir.

• 2000, 2002, 2007, 2009 ve 2011 yıllarında ayrı ayrı sismik data toplanmıştır.

• Lübnan 1. ihalesine yeterlilik başvurusu için 25 Ülkeden, 52 şirket başvurmuştur.

• 52 şirketten 14 tanesi Operatör diğer 38 taneside ortak kapsamındadır.

• Bu şirketler iyi toplanmış veri seti ve bu veri setine dayalı yapılar olduğu için ihaleye ilgi göstermişlerdir.

• Doğu Akdeniz yeni gaz keşifleri ilede gündeme gelmesinin yanında, EU fiziki olarak yakın olması, petrol ve gas ticareti merkezi olması için de uygun bir bölgedir.

İsrail’in Lisans Haritası

• Noble Energy, Delek Group ve Dor Gas Explorations ortaklığında kazılan Tamar Haifa limanına yaklaşık 17km mesafededir.

• İsrail Enerji Ve Su Kaynakları Bakanlığı Tamar sahsının önümüzdeki 10 yıl boyunca İsrail’in %50-%80 doğal gaz ihtiyacını karşılayacağını belirtmiştir.

• 2015 yılında İsrail’in doğal gaz ihtiyacının %50 oranında artması beklenmektedir.

• 2010 da keşfedilen Leviathan sahası İsrail’i gaz ihraç eden ülkeler kapsamına yükseltmiştir.

• Tabiki bu güzel keşifler İsrail’in yeni vergi sistemi uygulamasına yol vermiş ve enerji gelirleri vergisi %52-%62 oranına yükseltilmiştir.

IHS

İsrail Deniz Alanları

• İlk kuyular 1970 lerin başında kazılmıştır.

• 1993 ile 2000 arasında ilk önemli keşifler olmuştur.

• 2000 yılında Gaza Marine ve Mari isimli iki kuyuda keşif yapılmıştır.

• BG %60- CCC %30- PA %10, 1999 da ortak olarak 25 yıllığına petrol aram ve üretim anlaşması imzamıştır..

• BG; British Gas, CCC; Consolidated Contractors International Company, PA; Palestinian Authority

• BG lisansı Gaza şeridini tamamını kapsamıştır.

Gustavson Associates

İsrail BLokları

• 1998de Yam Tethys isimli ilk keşif gerçekleşmiştir. Bu keşiften önce İsrail’in petrol veya gazı mevcut değildir.

• 2004 de Yam Tethys den üretim başlamışıtr. İsrail bu üretimi elektrik üretiminde kullanmaktadır.

• 2009 yılında Tamar sahası keşfedilmiştir. Haifa açıklarındaki bu sahada yaklaşık 9Tcf ispatlanmış gaz rezervi mevcuttur.

• 2009 yılında Dalit sahası keşfedilmiştir. Bu sahanın rezervi yaklaşık 500 Bcfdir.

• 2010 yılında Leviathan keşfi yapılmıştır. Hesaplanan rezervi 16 Tcf dir.

• 2000 yılında Mari keşfi ile 1 Tcf gaz keşfeidlmiştir.

• Yine 2000 yılında Gaza Marine sahsında 1.4 Tcf gaz keşfedilmiştir.

LeviathanTamar

Dalit

Gaza Marin

e

MARI

IHS

IHS

İsrail deki Son Keşifler

Tamar(2009)8.4 trillion cubic feet (Tcf)

1650 m Water Depth90 km away from shore

Laviathan (2010)16 trillion cubic feet (Tcf)

1645 m Water Depth130 km away from shore

325 km2 trap

İsrail Keşiflerinin Sonuçları

• 1948 yılından beri İsrail enerjide dışa bağımlıydı.

• Son keşifler İsraili enerji ihraç eden bir ülke konuma getirmiştir.

• Bu yeni keşiflerle İsrail kendi ihtiyacını 200 yıl karşılayacak rezerve sahip olmuştuır.

• 2001 de Sharon “ İsrail Filistinden hiç bir zaman gaz satın almayacaktır” beyanı ile Gazza şeridnin deniz alanlarında yapılan keşfin kendilerin ait olduğunubeyan etmiştir. (Gaza Marine field)

Israil’in Enerji İhtiyacındaki Değişim

• İsrail in doğal gaz tüketimi 2003 yılından itibaren artmaktadır.

• 2015 yılında İsrail günde yaklaşık 1 Bcf gaz tüketecektir. Bu bugünkü tüketiminin 3 katı kadardır.

• Keşfedilen bu 3 saha İsrail’in şu anki enerji ihtiyacının 26 katı kadardır.

• Vergi rejiminde değişiklik yapılmıştır. (~50%-60%)

• İsrail enerjide Bağımsız hale gelmiştir.

Israels Primary Energy Consumption Israels Electricity Fuel Mix

• Doğu Akdeniz 6 Ülkeden oluşmaktadır.

• 3 Ülkede önemli keşifler olmuştur.

• Diğer 3 Ülke henüz hala çalışmlarına devam etmektedir.

• 2000 yılından sonra yaklşık 115 Tcf lik bir doğal gaz keşfi yapılmıştır.

• Basen ticari değeri olan keşifler yapılabilecek bir bölge olduğunu ispatlamıştır.

• İsrail bölgedeki en önemli rezerve sahip ülke konumundadır.

İsrail Keşfinin Sonuçları

• İsaril enerji de dışa bağımlı olmaktan kurtulmuş hatta dışa enerji ihraç eder hale gelmiştir. Bu onu bu bölgede bir süper güç konumuna getirmektedir.

• Doğu Akdenizde bulunan bu önemli keşifler bu bölgenin yeni büyük keşiflere açık olabileceğini göstermiş ve bölgeyi hidrokarbon açısından önemli bir merkez haline getirmiştir.

• Lübnan ilk ihalesini 2013 de yapacaktır.

• Bölgedeki ülkelerde elektrik ihtiyacı ve kirlilik sorunları doğal gazın elektrik üretimine katkısı ile giderilecektir.

• Doğu Akdeniz artık büyük şirketlerin büyük keşifler peşinde olucakları bir bölge haline gelmiştir.

• Doğu Akdeniz bir enerji merkezi haline gelicektir.

• GKRY ile Türkiye ve İsrail ile Lübnan arasındaki deniz alanları paylaşımı sorunu mutlaka çözülmelidir.

• Bu yaşanan son gelişmelerle Türkiye’nin bölge politiklarını yeniden gözden geçirmesini gerektirmektedir. Özelikkle Kıbrıs sorununu ve Doğu Akdeniz paylaşımını çözmesi gerekmektedir.

Ülke Denzi Alanları Rezervi

GKRY 8 Tcf

Mısır 80 Tcf

İsrail

Tamar 9 Tcf

Mari 1.4 Tcf

Dalit 500 Bcf

Leviathan 16 Tcf

Lübnan 1st bidround no reserve

Suriye 2nd bid round no reserv

Türkiye 2nd bidround no reserv

Doğu Akdeniz TOPLAM 114.9 TCF

Doğu Akdeniz Time Table

Doğu Akdeniz deki son Keşifler

Sonuçlar

• Doğu Akdeniz yıllardır Dünya ticaretinin ve Ulaşımının merkezi olmuştur.

• Lider ülkeler bu denize egemen olmayı güvenlikleri açısından kaçınılmaz görmüşlerdir.

• İngilizler ve Osmanlı özellikle Kıbrıs adasına egemen olmayı önemsemişlerdir. Osmanlı bu adaya egemen olanın tüm Akdeniz ve Orta Doğuyu boyunduruk altına alabileceğinden, İngilizler ise hem uzak doğudaki sömürgelerine kolay ulaşım ve oraların kontrolü açısından, hemde orta doğu petrollerinin kontrolü açısında bu adaya egemen olmak için çaba göstermektedirler.

• Bu durumda GKRY kendi münhasır sınırını çizerek ve buralarda hidrokarbon aramacılığına başlayarak Akdenizde hem kendilerinin hemde hizmet ettikleri İngiliz devletinin hegomonyasını arttırmak istemektedir.

• GKRY bu durumda ekonomik hidrokarbon yataklarını ispat ederse tüm adaya sahip olabilmenin hesabını yapmaktadır.

• İngilizler ise geçmişten gelen Doğu Akdeniz ve Ortadoğunun kontrolünü sağlamayı başaracaklardır.

• Bunun için GKRY hem Mısır ile hemde Lübnan ile MEB Anlaşması imzalayarak tanınma ve Doğu Akdenizin stratejisi üzerinde söz sahibi olma hakkını kazanma davasındadır.

• Bu durum Türkiyenin hem Kıbrıs hemde Doğu Akdeniz politikasına sekte vurmaktadır.

• Ayrıca GKRY adanın etrafında MEB sınırı çizerek Türkiye’nin Ege sularındaki varlığınıda rahatsız etme yolunda yol açmıştır.

• Bu durumda bölgenin hidrokarbon potansiyeli olduğundan daha yüksek gösterilecektir.

• Büyük petrol şirkeleri hali hazırda GKRY nin yaptığı ihalelere ilgi göstermiş olsalarda henüz Noble Energy ve ENI haricinde gerçkeleşen bir anlaşma olmamıştır.

• Aynı şekilde Türkiyenin hazırladığı ihalelere büyük firmalar ilgi göstermiş ancak Shell ile Mersin körfezinde bir anlaşma olabilmiştir.

• Mısır ve İsrail offshore daki keşifler bölgeye olan ilgiyi dahada arttıracaktır.

• Ancak hala henüz havzanın potansiyelide tam olarak bilimediğinden bu karışıklık daha uzun yıllar devam edecektir.