güney ve doğu akdeniz Ülkeleri kumaş sanayi pazarı › data › 5b8d190c13b876125c08ace4 ›...

GÜNEY VE DOĞU AKDENİZ ÜLKELERİ KUMAŞ PAZARI

Hazırlayan

Oğuz KUYUMCU 2009

T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi

Güney ve Doğu Akdeniz Ülkeleri Kumaş Pazarı

© İGEME İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2009

ÖNSÖZ

Kumaş, hazır giyim, ev tekstili ve teknik tekstil sektörlerinin olmazsa olmaz en önemli girdisi ve geleneksel bir ihraç ürünümüzdür.

Türk tekstil ve konfeksiyon sanayi entegre üretim sistemine sahiptir ve hammaddeden nihai ürüne kadar tüm aşamaları yerli girdiler kullanarak üretebilen en önemli sektörlerden biridir. Kumaş, yerli hazır giyim ve ev tekstili üretiminde kullanılabildiği gibi yurt dışına pazarlanarak ihracata doğrudan ve dolaylı olarak çok önemli katkıda bulunmaktadır. Türkiye 2008 yılında 4,1 milyar dolarlık kumaş ihracatı yaparak dünya genelinde yapılan ihracattan yaklaşık yüzde 2,4 pay almış ve en çok ihracat yapan 11. ülke olmuştur. En önemli ihraç pazarlarımız Rusya (%15), İtalya (%9), Romanya (%6), Almanya (%5), Polonya (%5), Bulgaristan (%5) ve İngiltere (%3) olmuştur.

Kumaş sektörünün önemli potansiyel ülkeler olarak tespit edilen Güney ve Doğu Akdeniz ülkelerine ihracatının geliştirilmesine katkıda bulunmak için yaptığımız bu çalışmanın birinci bölümde ürün tanımları ve uluslararası ticarette kullanılan ürün sınıflandırmalarına yer verilmiştir.

İkinci bölümde Türkiye’deki kumaş sanayinin mevcut durumu, ihracatı ve ithalatı incelenmiştir.

Üçüncü bölümde dünya kumaş ürünleri ticareti incelenmiş, önde gelen ihracatçı ve ithalatçı ülkeler işlenmiştir.

Dördüncü bölümde, ekonomilerinde tekstil ve konfeksiyon üretimi ve ihracatının önemli yer tuttuğu Güney ve Doğu Akdeniz Havzası ülkeleri (Mısır, Ürdün, Suriye, İsrail, Fas ve Tunus) kumaş pazarı açısından ayrıntılı olarak incelenmiştir. Bu pazarlardaki tekstil ve konfeksiyon sektörlerinin ekonomide ve ihracattaki yeri incelenerek kumaş ürünlerine olan talepleri, bu talepleri hangi ülkelere hangi koşullar nedeniyle yönlendirdikleri tespit edilmeye çalışılmış ve Türkiye’nin bu pazarlara olan ihracatı incelenmiştir. Yine bu bölümde tüm hedef pazarlar için pazara girişle ilgili pek çok bilginin yanı sıra her biri potansiyel müşteri olarak değerlendirilebilecek hazır giyim ve konfeksiyon üreticilerinin iletişim bilgilerine ulaşılabilecek yararlı adreslere yer verilmiştir.

Son bölümde ise pazarlarla ilgili genel bir değerlendirme yapılmış ve bunun ışığında, firmalarımızın ihracatlarının artırılmasına yönelik önerilerde bulunulmuştur.

Çalışmanın üretici ve ihracatçılarımıza yaralı olmasını dileriz.

İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi



İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ................................................................................................................................ii

1. ÜRÜN TANIMI VE SINIFLANDIRMASI...........................................................................1 1.1. Ürün Tanımı ..............................................................................................................1 1.2. Ürün Sınıflandırması .................................................................................................1

2. TÜRKİYE’DE KUMAŞ SANAYİ.......................................................................................2 2.1. Üretim........................................................................................................................2 2.2. İhracat .......................................................................................................................4 2.3. İthalat ........................................................................................................................8

3. DÜNYA KUMAŞ TİCARETİ ..........................................................................................11

4. GÜNEY VE DOĞU AKDENİZ ÜLKELERİ KUMAŞ PAZARI ........................................15 4.1. MISIR ......................................................................................................................15 4.1.1. Genel Ekonomik Durum .......................................................................................15 4.1.2. Mısır Türkiye Dış Ticareti ...................................................................................16 4.1.3. Tekstil ve Hazır Giyim Sanayi...............................................................................16 4.1.4. Hazır Giyim ve Ev Tekstili İhracatı........................................................................19 4.1.5. Kumaş İthalatı ......................................................................................................19 4.1.6. Ticari Anlaşmalar..................................................................................................20 4.1.7. İthalat Mevzuatı ve Mısır'a İhracatta Dikkat Edilecek Hususlar ............................23 4.1.8. Gümrük Tarifeleri..................................................................................................24 4.1.9. Sektörel Fuarlar....................................................................................................25 4.1.10. Yararlı Adresler ..................................................................................................25

4.2. ÜRDÜN ...................................................................................................................27 4.2.1. Genel Ekonomik Durum .......................................................................................27 4.2.2. Ürdün Türkiye Dış Ticareti..................................................................................27 4.2.3. Tekstil ve Hazır Giyim Sanayi...............................................................................27 4.2.4. Kumaş İthalatı ......................................................................................................29 4.2.5. Ticari Anlaşmalar..................................................................................................31 4.2.6. Gümrük Tarifeleri..................................................................................................34 4.2.7. Yararlı Adresler ....................................................................................................35



4.3. SURİYE...................................................................................................................36

4.3.1. Genel Ekonomik Durum .......................................................................................36 4.3.2. Suriye Türkiye Dış Ticareti .................................................................................37 4.3.3. Tekstil ve Hazır Giyim Sanayi...............................................................................37 4.3.4. Kumaş İthalatı ......................................................................................................37 4.3.5. Ticari Anlaşmalar..................................................................................................39 4.3.6. Sektörel Fuarlar....................................................................................................40 4.3.7. Yararlı Adresler ....................................................................................................40

4.4. İSRAİL ....................................................................................................................41 4.4.1. Genel Ekonomik Durum .......................................................................................41 4.4.2. İsrail Türkiye Dış Ticareti....................................................................................42 4.4.3. Tekstil ve Hazır Giyim Sanayi...............................................................................42 4.4.4. Hazır Giyim ve Ev Tekstili İhracatı........................................................................42 4.4.5. Kumaş İthalatı ......................................................................................................43 4.4.6. Ticari Anlaşmalar..................................................................................................45 4.4.7. Gümrük Tarifeleri..................................................................................................45 4.4.8. Yararlı Adresler ....................................................................................................47

4.5. FAS.........................................................................................................................49 4.5.1. Genel Ekonomik Durum .......................................................................................49 4.5.2. Fas Türkiye Dış Ticareti .....................................................................................49 4.5.3. Tekstil ve Hazır Giyim Sanayi...............................................................................50 4.5.4. Hazır Giyim ve Ev Tekstili İhracatı........................................................................51 4.5.5. Kumaş İthalatı ......................................................................................................51 4.5.6. Ticari Anlaşmalar..................................................................................................54 4.5.7. Gümrük Tarifeleri..................................................................................................57 4.5.8. Sektörel Fuarlar....................................................................................................58 4.5.9. Yararlı Adresler ....................................................................................................58

4.6. TUNUS....................................................................................................................60

4.6.1. Genel Ekonomik Durum .......................................................................................60 4.6.2. Tunus Türkiye Dış Ticareti .................................................................................60 4.6.3. Tekstil ve Hazır Giyim Sanayi...............................................................................61 4.6.4. Hazır Giyim ve Ev Tekstili İhracatı........................................................................61 4.6.5. Kumaş İthalatı ......................................................................................................62



4.6.6. Ticari Anlaşmalar..................................................................................................64 4.6.7. Gümrük Tarifeleri..................................................................................................66 4.6.8. Sektörel Fuarlar....................................................................................................67 4.6.9. Yararlı Adresler ....................................................................................................67

5. GENEL DEĞERLENDİRME ..........................................................................................69

KAYNAKLAR ....................................................................................................................71



1. ÜRÜN TANIMI VE SINIFLANDIRMASI

1.1. Ürün Tanımı

Kumaş, pamuk, yün, ipek, suni ve sentetik lifler, vb. hammaddelerden üretilen ve hazır giyim veya konfeksiyon üretiminde kullanılan en temel hammaddedir. Kumaş olmadan nihai bir üründen bahsetmek mümkün değildir.

1.2. Ürün Sınıflandırması

Kumaş ürünleri Armonize Sistem Nomanklatöründe 50., 51., 52., 53., 54., 55., 56., 58. ve 60. Fasıllarda sınıflandırılmıştır.

Bu çalışmada, Armonize Sistem Nomanklatörü esas alınarak oluşturulan Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu (GTİP) numaraları kullanılmıştır. Bu sisteme göre ürün numaraları ve ürün tanımları aşağıda verilmiştir.

GTİP No: Ürün Tanımı

5007 İpekten, ipek döküntüsünden dokumalar 5111 Karde edilmiş yün ve ince kıldan dokumalar 5112 Taranmış yünden, ince hayvan kılından dokumalar 5113 Kaba hayvan kılı/at kılından mensucat 5208 Pamuklu dokumalar (ağırlıkça %85 ve fazla pamuk, m 2 200 gr) 5209 Pamuk mens. (dokuma %85 < pamuklu 200g/m 2 ’den fazla) 5210 Pamuk mens. (dokumalar, ağırlıkça %85’ten az pamuk, 200g/m 2 ’den az) 5211 Pamuk mens. (dokuma, %85 > pamuklu, sunisentetik karışık,

200g/m 2 ’den ağır) 5212 Diğer pamuklu dokuma (m 2 <= 200gr.) 5309 Keten dokumalar 5310 Jüt ve bitki iç kabuğundan dokumalar 5311 Dokumaya elverişli diğer bitkisel liften dokumalar 5407 Sentetik iplik, monofil, şeritlerle dokumalar 5408 Suni filament ipliklerinden dokunmuş mensucat 5512 Sentetik devamsız liften dokumalar – ağırlıkça %85 ve fazla 5513 Ağırlık: %85 > devamsız sentetik – pamuk dokuma < 170 gr/m 2 5514 Ağırlık: %85 > devamsız sentetik – pamuk dokuma 170g/m 2 geçen 5515 Diğer devamsız sentetik liften dokumalar 5516 Devamsız suni liften dokumalarağırlıkça %85 < suni 5603 Dokunmamış mensucat 5801 Kadife, pelüş ve halkalı (tırtıl mensucat) 5802 Havlu nevi bukleli mensucat (tufte edilmiş mensucat) 5803 Gaz mensucat 5809 Metal/metalize ipliklerden mensucat; giyim ve döşemecilikte kullanılan 6001 Örme tüylü mensucat 6002 Diğer örme mensucat (en<=30cm, elastomerik/kauçuk iplik=>%5) 6003 Diğer örme mensucat (en<=30cm) 6004 Diğer örme mensucat (en>30cm, elastomerik/kauçuk iplik=>%5) 6005 Çözgü tipi örgülü diğer mensucat 6006 Diğer örme mensucat Standart Uluslararası Ticari Sınıflandırması (SITC – Standard International Trade Classification) esasına dayalı ürün numaraları ve ürün tanımları da aşağıda yer almaktadır.



SITC No: Ürün Tanımı

652 Pamuklu Dokuma Kumaş 653 Suni ve Sentetik Dokuma Kumaş 654 İpekli, Yünlü ve Bitkisel Lifli (pamuk hariç) Dokuma Kumaş 655 Örme Kumaş

2. TÜRKİYE’DE KUMAŞ SANAYİ

2.1. Üretim

Cumhuriyetten sonraki dönemde pamuk üretip ihraç eden, buna karşın iplik, kumaş ve giysi ithal eden Türkiye, 1950’den sonra iplik ve kumaş, 1970’lerin başından itibaren ise hazırgiyim ürünleri ihraç eden ve bugün, dünyada önemli tekstil ve konfeksiyon üreticileri arasında yer alan bir ülke konumuna gelmiştir.

Türkiye’de hazır giyim sanayinin gelişimi tekstil sanayinin gelişimini de beraberinde getirmiştir. Bugün, tekstil sanayi, iç piyasanın ihtiyacını önemli oranda karşılamanın yanısıra, ihracatta da büyük gelişmeler kaydetmiştir. 2007 yılı TUİK verilerine göre, imalat sanayi içerisinde tekstil sektörünün payı %10,9, hazır giyimin payı ise %5,4 civarında gerçekleşmiştir. TUİK’in 2002 yılı Genel Sanayi ve İşyeri Sayımı verilerine göre, Türkiye’de kumaş üretimi yapan 7.744 firma bulunmaktadır.

Türkiye'de üretilen kumaşların çok büyük bir kısmını pamuklu ve sunisentetik dokuma kumaşlar oluşturmaktadır. DPT’nin 2004 yılı verilerine göre pamuklu dokuma kumaş üretimi yaklaşık 1,7 milyar metre, sunisentetik dokuma kumaş üretimi 658 milyon metre, yünlü dokuma kumaş üretimi 57 milyon metre olarak gerçekleşmiştir. 2005 yılında üretimin pamuklu dokumalarda 1,65 milyar metre, sunisentetik dokumalarda 688 milyon metre ve yünlü dokumalarda 63 milyon metre dolayında gerçekleştiği tahmin edilmektedir.

Türkiye dünya pamuklu dokuma sektöründe, mekiklimekiksiz tezgah kapasitesinden yaklaşık %2,5 pay almaktadır. Atkı atma sistemine göre, bu tezgahların %84'ü rapier ve projektilli, %16'sı da hava jetlidir. Türkiye'nin pamuklu dokuma endüstrisine bakıldığında, çoğunluğu entegre olan büyük firmalardan ve entegre olmayan küçükorta ölçekli aile şirketlerinden oluştuğu görülür. Türk pamuklu sektörüne yön veren 41 büyük şirket, 8.220 tezgah ile Türkiye kapasitesinin %55'ine sahiptir. Bu tezgahların %21'i 5 yaşında veya altındadır. 20 yaş ve daha eski tezgahların payı ise %61'dir. Bu tabloya göre pamuklu dokuma sektörünün, genel olarak eski bir teknolojiye sahip olduğu söylenebilir.

Pamuklu sektörü, hammadde ihtiyacının yarıdan fazlasını yurtiçinden karşılamaktadır. Türkiye dünyanın 7. büyük pamuk üreticisi konumundadır. 2006/2007 sezonu pamuk üretiminin 820 bin ton, tüketiminin ise 1.600 bin ton civarında gerçekleştiği tahmin edilmektedir. Türkiye’de üretilen tekstillerin büyük çoğunluğunu pamuklu ürünlerin oluşturması, pamuk üretiminin iç talebi karşılayamamasına yol açmaktadır. Dolayısıyla, 2007 yılı itibarıyla üretiminin iki katı kadar pamuk ihtiyacı olan sektör 800 bin ton civarında pamuk ithal etmiştir. Net bir pamuk ithalatçısı konumunda olan Türkiye, dünya pamuk ithalatında Çin’den sonra ikinci sırada yer almaktadır.

Pamuklu dokuma sektöründen sonra en önemli üretim, sunisentetik dokuma sektöründe yapılmaktadır. Dokuma kumaşlar ağırlıklı olarak giyim sanayinde ve döşemelikte, çözgülü örme kumaşlar ise mefruşatta (masa örtüsü ve perde) kullanılmaktadır. Sunisentetik sektöründe, ürünler polyester filament ağırlıklı olup, bunu naylon ve viskon filament esaslı



ürünler takip etmektedir. Sunisentetik dokuma sektöründe, organize fabrikalar genellikle terbiye ile entegredir (%60). Bu entegrasyonun derecesi çözgülü örmede daha az olup, %25 civarındadır. Türkiye'de sunisentetik dokuma kumaş üreten yaklaşık 7.000 tezgah olduğu tahmin edilmektedir. Bu rakam çözgülü örmede yaklaşık 800900 arasındadır. Her iki sanayide de makinaların çoğunluğu 10 yaşın altında olup, makina parkı Avrupa'dakinden daha gençtir. Bununla beraber, önemli rakiplerden biri olan Çin, daha genç bir makine parkına sahiptir.

Sektörün, rakiplerine göre özellikle Avrupa pazarına yakınlık, çabuk teslimat, moda takibi, artan tasarım yeteneği, güven, üretilen kaliteye göre fiyatların Uzakdoğu'dan düşük olması, makina parkının yeniliği ve ürün yelpazesinin genişliği gibi açılardan önemli bir avantaja sahip olduğu söylenebilir. Diğer taraftan, sektör hammadde ihtiyacını %75 oranında yurtiçinden sağlayabilmektedir.

Hammadde ve işçilik yoğun bir yapıya sahip olan yünlü dokuma sektöründe 2,270 tezgah bulunmaktadır. Bu tezgahların %88'i mekiksiz, %12'si ise mekiklidir. Tezgahların %58'i organize, %42'si de organize olmayan sektörde kullanılmaktadır. Organize sektörde kullanılan tezgahların yaş ortalaması 11 yıldır. Önümüzdeki yıllarda, sektörde, sahip olunan eski teknolojinin modernizasyonuna yönelik yatırımlar hedeflenmektedir. Kaliteli yünlü ürünlerde İtalya; moda, desen ve teknoloji avantajları ile Türkiye'nin en büyük rakibi durumundadır. Bunun yanında, Uzakdoğu ülkeleri de önemli rakiplerimiz arasındadır. Sektör, kaliteli yün elyafı temininde büyük oranda ithalata bağımlıdır.

Türkiye'de keten, kendir ve jütten dokuma kumaş üretimi, hammadde yetersizliği ve talebin çok kısıtlı olması nedeniyle oldukça düşüktür. Yıllık üretim 16 milyon metre civarındadır. Bu sektörde hammadde (keten ve jüt) ihtiyacı tamamen ithalata bağımlıdır. Kendirin büyük bir kısmı ise Batı Karadeniz Bölgesi'nde yetiştirilmektedir. Dış giyimde kullanılan ince keten ipliğinin üretimi, faaliyetteki tek firmanın 1997'de üretimine son vermesiyle tamamen son bulmuştur. Dolayısıyla, keten dış giyimi için gerekli keten ve keten karışımlı kumaşların imalinde kullanılan aramalı ihtiyacı, tamamıyla yurtdışından sağlanmaktadır.

Türkiye’de 1998 ve 1999 yıllarında tekstil makine ve ekipmanlarına yapılan yatırımlar, önceki yıllarda oluşan aşırı kapasite nedeniyle, çok büyük bir düşüş göstermiştir. Buna bağlı olarak, tekstil makine ve ekipmanlarının ithalatı da büyük oranda gerileme göstermiştir. Örneğin, mekiksiz tezgah ithalatı 1998’de %45, 1999’da ise %60 dolayında düşüş göstermiştir. Ancak, 2000 yılında bu tezgahların ithalatı tekrar büyük bir artış göstermiştir. 1999 yılında 587 mekiksiz dokuma tezgahı ithalatı ile dünyada 14. sırada yer alan Türkiye, 2000 yılında %304 gibi çok büyük bir artışla 2,372 tezgah ithal etmiş ve dünyada 5. sıraya yükselmiştir. 2001 yılında 1,275 adet mekiksiz dokuma tezgahı ithal eden Türkiye, dokuma tezgah ticaretinin tüm dünyada azalması nedeniyle 4. sıraya yükselmiştir. 2002 yılında 2.821 adet, 2003 yılında 4.505 adet ve 2004 yılında da 2.535 adet mekiksiz dokuma tezgahı ithal eden Türkiye, dünyada Çin’den sonra ikinci sırada yer almıştır. 2005 yılında ise 2.380 adet mekiksiz dokuma ithal ederek dünya sıralamasında dördüncü olmuştur. Türkiye’nin mekikli dokuma tezgah ithalatı ise yok denecek kadar azdır. 2000, 2002 ve 2004 yıllarında bu tezgahlardan hiç ithal edilmemiş, 2001 yılında 2 adet, 2003 yılında 51 adet ve 2005 yılında ise 100 adet mekikli dokuma tezgahı ithal edilmiştir. İthalatta, mekiksiz tezgahların büyük oranda tercih edilmesi, verimliliklerinin mekikli tezgahlara göre daha yüksek olmasından kaynaklanmaktadır.



Türkiye’de Kumaş Üretimi 2001 2002 2003 2004 2005*

Pamuklu Dokuma (milyon m) 1.700 1904,6 1.864,6 1.696,8 1.696 Suni, sentetik, ipek dokuma (milyon m) 60 571,2 617,4 657,6 688 Yünlü dokuma (milyon m) 450 54,1 55,7 56,8 63 Kord Bezi (bin ton) 25 37,8 46 51 55 Keten, kenevir, jüt dokuma (milyon m) 17 15 16.2 16.2 13 (*) Tahmini Kaynak: DPT

2.2. İhracat

2006 yılında 3 milyar dolar olan toplam kumaş ihracatı, 2008 yılında yaklaşık 4,1 milyar dolara yükselmiştir. Özellikle 2007 yılında %25’lik önemli bir ihracat artışı sağlanmıştır. 2008 yılındaki kumaş ihracatı artış oranı %7’dir. 2008 yılında en çok kumaş ihraç edilen pazarlar; Rusya (%15), İtalya (%9), Romanya (%6), Almanya (%5), Polonya (%5), Bulgaristan (%5), İngiltere (%3), Yunanistan(3), Ukrayna (%3), İran(3), Fas (%3) ve ABD (%3) olmuştur.

2006 – 2008 dönemi yünlü dokuma kumaş ihracatı 113 milyon dolardan 145 milyon dolara yükselmiştir. Yünlü dokuma kumaşların en çok ihraç edildiği pazarlar; İst. AHL. S. B. (%18), Almanya (%7), İspanya (%4), Bulgaristan (%5), Fransa (%5), İran (%5) ve Romanya (%4) olmuştur.

2006 – 2008 dönemi pamuklu dokuma kumaş ihracatı 845 milyon dolardan 1,1 milyar dolara yükselmiştir. Pamuklu dokuma kumaşların 2008 yılında en çok ihraç edildiği pazarlar; İtalya (%11), Romanya (%8), Almanya (%6), Polonya (%6), Tunus (%6) Fas(%5) ve ABD (%4) olmuştur.

2006 – 2008 dönemi suni sentetik dokuma kumaş ihracatı 1 milyar dolardan 1,2 milyar dolara yükselmiştir. 2008 yılı ihracat artışı %8 civarında gerçekleşmiştir. Suni sentetik dokuma kumaşların 2008 yılında en çok ihraç edildiği pazarlar; Rusya (%18), Romanya (%6), Almanya (%6), İran (%6), İngiltere (%4), Polonya (%4), Yunanistan (%4) ve İtalya (%4) olmuştur.

2006 yılında 71 milyon dolar olan dokunmamış mensucat ihracatı 2007 yılında %34’lük artışla 96 milyon dolar civarına yükselmiş ve 2008 yılında yaklaşık 97 milyon dolar düzeyinde kalmıştır. Dokunmamış mensucatın 2008 yılında en çok ihraç edildiği ülkeler; Polonya (%21), ABD (%12), İngiltere (%11), Almanya (%7) ve Fransa (%5) olmuştur.

2006 – 2008 dönemi örme kumaş ihracatı 753 milyon dolardan 1,1 milyar dolara yükselmiştir. 2007 ve 2008 yılları ihracat artışı sırasıyla %34 ve %12 civarında gerçekleşmiştir. Örme kumaşların 2008 yılında en çok ihraç edildiği pazarlar; Rusya (%25), İtalya (%16), Bulgaristan (%8), Romanya (%6), Yunanistan (%5) ve Sırbistan (%4) olmuştur.



Türkiye’nin Kumaş İhracatı (1000 dolar) GTİP No Ürün Tanımı 2006 2007 2008 2008 başlıca

pazarlar (%)

5007 İpekten, ipek döküntüsünden dokumalar

2.376 2.492 2.527

Romanya(21), İtalya(15), Tunus(14), Rusya Fed.(6), Fas(4), İran(4)

5111 Karde edilmiş yün ve ince kıldan dokumalar 8.157 7.107 17.283

İran(26), Rusya(10), Vietnam(8), Romanya(8), İspanya(6), Ukrayna(5), Yunanistan(4)

5112 Taranmış yünden, ince hayvan kılından dokumalar

105.445 131.198 128.121

İst. Ahl. S. B.(21), Almanya(7), Bulgaristan(6), Fransa(6), İspanya(6), Filipinler(4), Hong Kong(4)

5113 Kaba hayvan kılı/at kılından mensucat 208 582 689 Suudi Arab.(98),

İsrail(1)

5208 Pamuklu dokumalar (ağırlıkça %85 ve fazla pamuk m2 200gr)

280.309 384.016 348.652

Romanya(15), Almanya(9), İtalya(6), İst. Ahl.S.B.(6), Ege S.B.(5), Fransa(5)

5209 Pamuk men (dokuma %85 < pamuklu 200g/m2 den fazla)

424.239 530.562 536.626

İtalya(15), Tunus(10), Polonya(8), Fas(7), A.B.D.(5), Almanya(5), Mısır(5)

5210

Pamuk men (dokumalar, ağırlıkça %85 ten az pamuk içeren, 200g/m2 den az)

99.630 125.296 145.572

Rusya(10), Polonya(10), Romanya(8), Almanya(7), Bulgaristan(7), Mersin S.B.(5), Fransa(5)

5211

Pamuk men (dokuma, %85 > pamuklu, suni sentetik karışık, 200g/m2 den ağır)

33.255 71.573 75.106

A.B.D.(14), Tunus(13), Polonya(8), İtalya(8), Hong Kong(6), Almanya(6)

5212 Diğer pamuklu dokuma (m2<= 200gr.) 7.565 13.355 11.548

Romanya(16), İtalya(9), İngiltere(6), Hindistan(6),



Bulgaristan(6), Mersin S.B.(5), Fransa(5)

5309 Keten dokumalar 18.354 24.301 22.391

Mersin S.B.(7), İngiltere(7), Almanya(6), Polonya(6), Hollanda(5), İtalya(5), Fransa(5)

5310 Jüt ve bitki iç kabuğundan dokumalar

50 156 248 Almanya(76), Kocaeli S.B.(6), Bir. Arap Emir.(4)

5311 Dokumaya elverişli diğer bitkisel liften dokumalar

398 474 615

Hollanda(30), İngiltere(17), Fas(11), Romanya(10), Yunanistan(10), Türkmenistan(4), Hindistan(4), Almanya(4)

5407 Sentetik iplik, monofil, şeritlerle dokumalar 627.584 765.664 857.282

Rusya(23), Romanya(7), İran(7), Almanya(6), Yunanistan(4), Polonya(4), A.B.D.(4), İngiltere(4)

5408 Suni filament ipliklerinden dokunmuş mensucat

56.246 53.518 56.752

İngiltere(13), Rusya(13), Romanya(8), Almanya(6), Hollanda(6), İspanya(5), Polonya(4)

5512 Sentetik devamsız liften dokumalar ağırlıkça %85 ve fazla

7.516 10.073 12.686

Polonya(20), Rusya(11), İran(7), Avusturya(6), ABD(6), Antalya S.B.(5), İsveç(4)

5513

Ağırlık: %85 > devamsız sentetik pamuk dokuma < 170 gr/m2

17.418 21.986 23.409

Karadağ(12), Bulgaristan(11), Romanya(9), Fas(9), İran(6), Almanya(6), Mersin S.B.(5)

5514

Ağırlık: %85 > devamsız sentetik pamuk dokuma 170g/m2 geçen

4.805 6.157 6.492

Bulgaristan(22), Romanya(11), Belçika(7), Cezayir(6), İran(5)



5515 Diğer devamsız sentetik liften dokumalar

234.639 220.347 204.249

Almanya(8), İspanya(7), Rusya(7), Avr. S.B.(5), İst. AHL. S.B.(5), İngiltere(4)

5516 Devamsız suni liften dokumalarağırlıkça %85 < suni

62.189 73.011 83.979

İran(7), Rusya(7), İngiltere(6), Almanya(6), Romanya(6), Fas(5), Mersin S.B.(5), Ukrayna(4)

5603 Dokunmamış mensucat 71.532 95.823 96.617

Polonya(21), A.B.D.(12), İngiltere(11), Almanya(7), Fransa(5), İtalya(4)

5801 Kadife, pelüş ve halkalı (tırtıl mensucat) 251.538 297.254 345.578

Rusya(19), Polonya(12), Ukrayna(12), İngiltere(7), İran(7)

5802 Havlu nevi bukleli mensucat (tufte edilmiş mensucat)

13.486 15.774 19.286

Rusya(42), Sırbistan(7), Fransa(6), Beyaz Rusya(4), Ukrayna(4)

5803 Gaz mensucat 172 60 348

Özbekistan(52), Çin(16), Yunanistan(8), Kazakistan(6)

5809 Metal/metalize iplikten mens.; giyim ve döşem. kullanılan

64 81 133

Özbekistan(46), Mısır(21), S. Arabistan(13) Azerbaycan Nahç.(6)

60 Örme mensucat 753.162 1.011.908 1.132.726

Rusya(25), İtalya(16), Bulgaristan(8), Romanya(6), Yunanistan(5), Sırbistan(4), Ukrayna(4)

TOPLAM 3.080.336 3.862.768 4.128.915

Rusya(15), İtalya(9), Romanya(6), Almanya(5), Polonya(5), Bulgaristan(5), İngiltere(3), Yunanistan(3)

Kaynak: DTM



2.3. İthalat

Türkiye’nin 2006 – 2008 dönemi toplam kumaş ithalatı 2,3 milyar dolardan 2,5 milyar dolara yükselmiştir. 2007 yılında %14 civarında artan ithalat, 2008 yılında %3 gerilemiştir. 2008 yılında en çok kumaş ithal edilen ülkeler; Çin (%20), İtalya (%16), Pakistan (%11), Endonezya (%7), G. Kore (%6) ve Almanya (%5) olmuştur.

2006 – 2008 dönemi yünlü dokuma kumaş ithalatı 193 milyon dolardan 215 milyon dolara yükselmiştir. 2007 yılında %11 artış gösteren yünlü kumaş ithalatı 2008 yılında aynı düzeyde kalmıştır. Yünlü dokuma kumaşlar 2008 yılında en çok İtalya (%41), Çin (%29), İst. AHL. S. B. (%12) ve Almanya’dan (%7) ithal edilmiştir.

2007 yılında 824 milyon dolardan %20’lik artışla 991 milyon dolara çıkan pamuklu dokuma kumaş ithalatı, 2008 yılında yaklaşık %8’lik bir düşüşle 911 milyon dolara gerilemiştir. Pamuklu dokuma kumaşların 2008 yılında en çok ithal edildiği ülkeler; Pakistan (%26), Çin (%21), İtalya (%12), Hindistan (%6), İst. AHL. S. B. (%4), Türkmenistan (%4) ve Endonezya (%4) olmuştur.

2006 – 2008 dönemi suni sentetik dokuma kumaş ithalatı 635 milyon dolardan %16’lık bir artışla 734 milyon dolara yükselmiş; 2008 yılında ise %3’lük bir gerileme ile 709 milyon dolara gerilemiştir. Suni sentetik dokuma kumaşların 2008 yılında en çok ithal edildiği ülkeler; Çin (%19), Endonezya (%19), G. Kore (%10), Malezya (%9), İtalya (%7), ve Pakistan (%6) olmuştur.

2006 yılında 183 milyon dolar olan dokunmamış mensucat ithalatı 2007 yılında %34 artışla 244 milyon dolara ve 2008 yılında %22 artışla 298 milyon dolara yükselmiştir. Dokunmamış mensucatın 2008 yılında en çok ithal edildiği ülkeler; İtalya (%28), Almanya (%17), İsrail (%10), Suudi Arabistan (%9), Çin (%7) ve Fransa (%4) olmuştur.

2006 yılında 178 milyon dolar olan örme kumaş ithalatı 2007 yılında %25 artış göstererek yaklaşık 224 milyon dolara yükselmiştir. 2008 yılında %7 artışla 239 milyon dolara yükselen örme kumaş ithalatının en çok yapıldığı ülkeler; Çin (%27), G. Kore (%25), İtalya (%20), Almanya (%5) ve Fransa (%3) olmuştur.

Türkiye’nin Kumaş İthalatı (1000 dolar) GTİP No Ürün Tanımı 2006 2007 2008 2008 başlıca

tedarikçiler (%)


25.174 30.041 34.603 Çin(51), İtalya(28), Hindistan(14)

5111 Karde edilmiş yün ve ince kıldan dokumalar 52.272 53.085 52.510 İtalya(59),

Çin(32)


141.294 161.460 162.995

İtalya(35), Çin(28), İst. AHL. S.B.(15), Almanya(9), Fransa(3)

5113 Kaba hayvan kılı/at kılından mensucat 432 421 368

İtalya(78), İspanya(8), Almanya(5), Avusturya(4),



İngiltere(3)

5208

Pamuklu dokumalar (ağırlıkça %85 ve fazla pamuk m.kare 200gr)

418.317 505.628 478.538

Çin(32), Pakistan(23), İtalya(10), Endonezya(6), Türkmenistan(5), İst. AHL. S. B.(5), Tayland(4)


332.781 348.335 286.121

Pakistan(27), İtalya(15), Hindistan(14), Çin(5)

5210

Pamuk men (dokumalar, ağırlıkça %85 ten az pamuk içeren, 200g/m2 den az)

36.660 59.573 57.997

Çin(18), İtalya(15), İspanya(13), Tayland(11), G. Kore(8), Endonezya(5)

5211

Pamuk men (dokuma, %85 > pamuklu, suni sentetik karışık, 200g/m2 den ağır)

25.272 62.693 77.094

Pakistan(60), Çin(14), İtalya(7), Hindistan(4)

5212 Diğer pamuklu dokuma (m2<= 200gr.)

10.521 15.124 10.879

İtalya(33), Çin(31), Almanya(10), Fransa(4)

5309 Keten dokumalar 66.428 58.006 44.229

Beyaz Rusya(21), İtalya(20), Çin(19), Rusya(17), Almanya(4), İspanya(4)


3.255 3.204 3.252 Hindistan(69), Bangladeş(29)


6.356 2.302 1.321 Çin(67), İtalya(20), İst. AHL. S. B.(8)

5407 Sentetik iplik, monofil, şeritlerle dokumalar 308.631 353.280 356.894

Çin(22), Malezya(17), Endonezya(16), G. Kore(12), Vietnam(8), İtalya (6)


55.205 63.536 53.454

G. Kore(44), İtalya (23), Çin(12), Almanya(10)


10.200 21.761 20.073

Çin(39), İspanya(13), Almanya(13), Fransa(8), Avusturya(7) İtalya(5)



5513

Ağırlık: %85 > devamsız sentetik pamuk dokuma < 170 gr/m2

91.247 89.570 88.103

Pakistan(45), Endonezya(30), Tayland(15), Çin(3)

5514

Ağırlık: %85 > devamsız sentetik pamuk dokuma 170g/m2 geçen

7.335 7.635 7.125

İtalya(31), Endonezya(26), Pakistan(22), Almanya(6), Fransa(4)


88.637 102.322 99.851

Çin (39), İst. AHL. S.B.(10), İtalya (10), Tayland(8), Endonezya(6)


73.261 95.608 83.388

Endonezya(53), İspanya(20), G. Kore(6), İtalya(5)

5603 Dokunmamış mensucat 182.622 244.004 298.339

İtalya(28), Almanya(17), İsrail(10), S. Arabistan(9), Çin(7)

5801 Kadife, pelüş ve halkalı (tırtıl mensucat)

143.430 81.345 37.289

Çin(26), Almanya(20), İtalya(14), Fransa(11), Belçika(4)


1.467 1.178 769 Türkmenistan(65), Belçika(28), Fransa(5)

5803 Gaz mensucat 64 122 431 İtalya(83), Çin(9), Hollanda(7)

5809

Metal/metalize ipliklerden mensucat; giyim ve döşemecilikte kullanılan

138 83 99

İsviçre(58), Hindistan(21), İtalya(11), İsrail(8)

60 Örme mensucat 178.090 223.453 239.282

Çin(27), G. Kore(25), İtalya(20), Almanya(5), Fransa(3)

TOPLAM 2.259.090 2.583.769 2.495.004

Çin(20), İtalya(16), Pakistan(11), Endonezya(7), G. Kore(6), Almanya(5), İst. AHL. S.B.(3), Malezya(3)

Kaynak: DTM



3. DÜNYA KUMAŞ TİCARETİ

2007 yılı itibarıyla dünya toplam kumaş ticareti yaklaşık 106 milyar dolar civarında gerçekleşmiş olup, bunun; 32 milyar doları suni sentetik dokumalardan, 27 milyar doları pamuklu dokumalardan, 5 milyar doları yünlü dokumalardan, 24 milyar doları örme kumaşlardan ve 10 milyar doları da dokunmamış mensucattan kaynaklanmıştır.

Dünya kumaş ticaretinde, ihracatın belirli ülkelerde toplandığı, buna karşın ithalatın çok daha fazla sayıda ülke tarafından gerçekleştirildiği görülmektedir. Örneğin, kumaş ihracatının %74’ü ilk on ülke tarafından gerçekleştirilmesine karşın, ithalatta ilk on ülkenin payı %46’larda kalmaktadır.

Dünyanın en büyük tekstil ve hazır giyim sanayisine sahip olan Çin, 2007 yılı itibarıyla, hem ithalatta (%10) hem de ihracatta (%25) ilk sırada yer almıştır. Hong Kong, İtalya, ABD, Almanya ve Fransa hem ithalatta hem de ihracatta ilk on arasında yer alan ülkeler olmuştur. Dünya Kumaş İthalatı (1000 dolar) GTİP No Ürün Tanımı 2005 2006 2007 2007 başlıca

ithalatçılar (%)

50 İpek dokumalar 1.914.964 1.996.055 2.104.367

A.B.D.(14), Hong Kong(11), İtalya(10), Hindistan(9), İspanya(5), Fransa(5), Çin(4), G. Kore(4)

51 Yün dokumalar 4.555.780 4.349.998 4.658.876

Çin(12), Almanya(8), Romanya(6), Hong Kong(5), İtalya(5), Japonya(5), Türkiye(4), A.B.D.(4)

52 Pamuklu dokumalar 24.430.344 24.495.094 25.251.016

Hong Kong(11), Çin(9), İtalya(5), A.B.D.(4), Bangladeş(4), Tunus(4), Almanya(4), Türkiye(3), Romanya(3)

53 Keten dokumalar 1.546.602 1.548.527 1.461.259

Hong Kong(12), A.B.D.(12), Çin(7), İtalya(6), Almanya(6), Fransa(5), İngiltere(5), Romanya(4)

53 Jüt ve dokumaya 368.849 339.852 321.169 A.B.D.(11),



elverişli diğer bitkisel liften dokumalar

G. Kore(7), Almanya(6), Hollanda(6), Çin(6), Hindistan(6), İngiltere(4)

54 Sunisentetik iplik, filament ve şeritten dokumalar

15.716.769 15.428.467 17.069.576

Çin(13), B.A.E.(7), Hong Kong(6), A.B.D.(5), Almanya(4), Vietnam(3), Meksika(3), İngiltere(3), İtalya(3), Polonya(3), Romanya(3), Fransa(3)

55 Sunisentetik devamsız liften dokumalar

11.769.258 12.090.784 12.003.591

Çin(7), B.A.E.(5), Almanya(4), Hong Kong(4), A.B.D.(4), Meksika(4), Vietnam(4), Romanya(3), İngiltere(3), Fransa(3), İtalya(3)

56 Dokunmamış mensucat 7.700.275 8.405.935 9.431.872

Almanya(9), A.B.D.(9), Çin(7), İngiltere(6), Fransa(5), İtalya(4), Meksika(4), Belçika(4), İspanya(3), Polonya(3), Kanada(3)

58 Özel dokunmuş mensucat 3.038.774 2.910.069 2.759.962

A.B.D.(11), İngiltere(7), Almanya(5), B.A.E.(5), Polonya(5), Çin(5), Bangladeş(4), Hong Kong(3)

60 Örme mensucat 16.567.184 17.489.752 20.275.736

Hong Kong(14), Çin(12), Vietnam(7), Meksika(5), A.B.D.(5), Kamboçya(4), İtalya(3)



TOPLAM 87.608.799 89.054.533 95.337.424

Çin(10), Hong Kong(8), A.B.D.(5), Almanya(4), İtalya(4), Vietnam(4), Meksika(3), Fransa(3), BAE(3)

Kaynak: TradeMAP

Dünya Kumaş İhracatı (1000 dolar) GTİP No Ürün Tanımı 2005 2006 2007 2007 başlıca

ihracatçılar (%)

50 İpek dokumalar 2.265.719 2.334.653 2.315.933

Çin(33), İtalya(18), Hindistan(15), Hong Kong(6), Güney Kore(5), Japonya(4), Fransa(4)

51 Yün dokumalar 4.817.447 4.714.530 5.014.686

İtalya(39), Çin(12), Almanya(8), Japonya(6), İngiltere(5), Hong Kong(3), Fransa(3)

52 Pamuklu dokumalar 26.910.912 27.124.807 27.151.420

Çin(27), Hong Kong(11), İtalya(10), Pakistan(7), Almanya(5), Hindistan(4), Japonya(3), A.B.D.(3), İspanya(3), Fransa(3), Türkiye(3)

53 Keten dokumalar 1.649.391 1.642.898 1.499.873

Çin(22), İtalya(22), Hong Kong(12), İngiltere(6), Almanya(6), Belçika(6), Fransa(5)

53 Jüt ve dokumaya elverişli diğer bitkisel liften dokumalar

410.243 359.473 371.286

Çin(33), Hindistan(21), Bangladeş(11), İtalya(8), Hong Kong(4)

54 Sunisentetik iplik, filament ve şeritten dokumalar

19.677.105 19.731.443 19.828.448

Çin(26), Tayvan(9), G. Kore(9), Japonya(7),



İtalya(6), Almanya(6), Hong Kong(5), Hindistan(3), Endonezya(3), A.B.D.(3)

55 Sunisentetik devamsız liften dokumalar

11.087.666 11.665.233 12.109.537

Çin(32), İtalya(7), Almanya(5), Fransa(5), Hindistan(4), A.B.D.(4), Japonya(4), Hong Kong(3), İspanya(3), Tayvan(3)

56 Dokunmamış mensucat 8.032.875 8.884.820 9.960.342

Almanya(17), A.B.D.(13), İtalya(10), Çin(9), Fransa(6), G. Kore(4), Belçika(4)

58 Özel dokunmuş mensucat 3.658.929 3.554.043 4.338.771

Çin(52), Belçika(7), Türkiye(5), Almanya(5), İtalya(5)

60 Örme mensucat 19.852.440 21.679.384 23.840.468

Çin(24), G. Kore(13), Hong Kong(13), Tayvan(9), A.B.D.(7), İtalya(6), Almanya(5), Türkiye(3), Japonya(3), Fransa(3)

TOPLAM 98.362.727 101.691.284 106.430.764

Çin(25), İtalya(10), Hong Kong(8), Almanya(6), G. Kore(6), A.B.D.(5), Tayvan(5), Japonya(4), Fransa(3), Hindistan(3), Türkiye(2)

Kaynak: TradeMAP



4. GÜNEY VE DOĞU AKDENİZ ÜLKELERİ KUMAŞ PAZARI

4.1. MISIR

4.1.1. Genel Ekonomik Durum

Yılda yaklaşık % 2 oranında büyüyen 74 milyon nüfusa karşılık özel sektörün yeterli düzeyde işgücü üretememesi nedeniyle Mısır büyük bir işsizlik sorunuyla karşı karşıyadır. Her yıl yaklaşık 500 bin kişi işgücüne katılmaktadır. Bu işgücünün büyük bir bölümü devlet tarafından istihdam edilmeye çalışılmaktadır. Kamu kesiminde çalışanların sayısı 6 milyona ulaşmış bulunmaktadır.

Söz konusu işsizlik problemine karşılık, ekonomik büyümenin % 35 arasında kalması halkın giderek fakirleşmesine neden olmaktadır. Bu nedenle kişi başına düşen milli gelir 1999 yılında 1.400 $ düzeyinden 2003 yılında 1.016 $ düzeyine gerilemiştir. 2006, 2007 ve 2008 yıllarında GSYİH’deki yıllık yaklaşık % 7’lik büyüme kişi başı gelire de pozitif olarak yansımış, bu değer 2.142 $ seviyesine yükselmiştir.

Yoksul halkın sorunlarının hafifletilmesi amacıyla devlet benzin, ilaç, ekmek, yemeklik yağ gibi temel ürünlerde bütçeden ciddi sübvansiyon yapmaktadır. Bu nedenle bütçe açığı ve iç borçlar giderek büyümektedir. İç ve dış borçlar toplamı GSYİH’yı aşmaktadır.

Mısır ekonomi yönetimi son yıllarda yeni iş imkanları yaratmaya ve gelir artırıcı tedbirler almaya başlamıştır. Böylece Mısır ekonomisi tekrar yükselmekte olan ekonomiler arasına girerek önceki yıllara göre daha fazla yatırım çekmeye başlamıştır. 2007 yılı Şubat ayında dışa açıklık politikasının bir sonucu olarak birçok ürünün gümrük vergisinde indirime gidilmiştir.

Nüfusun % 95’i ülke yüzölçümünün % 5’inde yaşamaktadır. Büyük Kahire idari biriminde toplam nüfusun % 25’i yaşamaktadır. Bu yığılma, dağıtımı ve perakendecilere ulaşımı kolaylaştırmaktadır.

Temel Makro Ekonomik Göstergeler

2003 2004 2005 2006 2007 2008

Enflasyon (%) 4,5 11,3 4,9 7,6 9,3 18,3 Reel GSYİH Büyüme (%)

3,2 4,1 4,5 6,8 7,1 7,2

GSYİH (milyon $) 70.223,2 78.381,7 93.312,6 107.757,3 132.375,7 162.908,1 GSYİH Kişi Başı Başına ($)

1.016 1.112 1.298 1.471 1.773 2.142

Nüfus (bin) 69.116,9 70.498,0 71.884,7 73.274,7 74.667,7 76.063,1 http://www.portal.euromonitor.com



4.1.2. Mısır – Türkiye Dış Ticareti (1000 Dolar)

2004 2005 2006 2007 2008 07/08 Değişim

Türkiye'nin İhracatı 473.145 687.299 709.353 902.703 1.426.134 58% Mısır'ın İhracatı 255.242 267.246 392.524 679.932 942.817 39% Ticaret Hacmi 728.387 954.545 1.101.877 1.582.635 2.368.951 50% Ticaret Dengesi 217.904 420.054 316.829 222.770 483.318 117% Kaynak: DTM

2008 yılında Mısır’a ihraç ettiğimiz başlıca ürünler arasında demirçelik, otomotiv ve yan sanayi ürünleri, çeşitli makine ve cihazlar, petrol ve ürünleri, sentetik ve suni devamsız lifler, plastik ve plastikten mamul eşyalar, demirçelikten eşya, pamuk, örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarları, meyve, sebze ve kimyasallar yer almıştır. Mısır’dan ithal ettiğimiz başlıca ürünler ise petrol ve ürünleri, demirçelik, kimyasallar, fosfat, pirinç, karbonlar, pamuk, klinker, dokumaya elverişli lifler, cam kumu, dokumacılık ürünleri ve elektriksiz makinelerdir.

Yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere 2006 ve 2007 yıllarındaki ticari gelişmeler Mısır lehine gerçekleşmiştir. Türkiye’nin 2006 yılındaki % 3’lük ihracat artışına karşın Mısır’ın ihracatı % 47 artmıştır. 2007 yılında ise Türkiye’nin Mısır’a ihracatı % 27 artmış buna karşılık Mısır’ın Türkiye’ye ihracatı % 73 artmıştır. 2008 yılında ise Türkiye’nin Mısır’a ihracatı % 58 artarken Mısır’ın Türkiye’ye ihracatı % 39 artmıştır. 2008 yılındaki ticaret dengemiz 2005 yılının üzerinde gerçekleşmiştir. 2004 yılında 728 milyon dolar olan ticaret hacmi 2008 yılına kadar 3 katın üzerinde artışla 2,3 milyar doların üzerine çıkmıştır. Özellikle 2007 ve 2008 yıllarında gerçekleşen % 44’lük ve % 50’lik artış 1 Mart 2007 tarihinde yürürlüğe giren Serbest Ticaret Anlaşmasından kaynaklanmaktadır. İki ülke arasındaki ticaret hacmi artışının önümüzdeki yıllarda da devam edeceği düşünülmektedir.

2007 yılı başlarında Cumhurbaşkanı Sn. Abdullah GÜL önderliğinde 170 dolayında işadamı ile Mısır’a gerçekleştirilen ziyaret Türkiye – Mısır ticari ilişkilerinde olumlu gelişmelere neden olmuştur. TİSK’in verilerine göre bugün değişik sektörlerde faaliyet gösteren 100’ün üzerinde Türk firmasının 1,5 milyar doların üzerinde yatırımı bulunmaktadır. % 51 Türk sermayesi olan ve hammaddesini Türkiye’den ithal eden Nile Kordsa ve % 100 Türk sermayesi ile kurulan Aksa Akrilik tekstil sektöründe faaliyet gösteren Türk firmalarının önde gelenlerindendir.

4.1.3. Tekstil ve Hazır Giyim Sanayi

Tekstil sanayi Mısır Arap Cumhuriyeti’nin ilk sanayisi olarak kabul edilmektedir. Eski bir tarihe sahip olan ve bugün de Mısır ekonomisinde önemli bir yeri bulunan tekstil ve konfeksiyon sektörünün önemi yatırım, işgücü, kredi ve ihracat gelirlerindeki önemli payından kaynaklanmaktadır.

Dünya Bankası Uluslararası Kalkınma Kurumu (IDA) verilerine göre, yaklaşık yarım milyon kişinin çalıştığı tespit edilen bu sektörde; aynı sayıda kayıtsız işçinin de istihdam edildiği tahmin edilmektedir. Bu rakam ise toplam endüstriyel işgücünün %25'ine ve toplam istihdamın %7’sine denk gelmektedir. Bu itibarla, Mısır'ın sanayi üretiminin %27'sini ve Gayri Safi Yurtiçi Hasılasının %11'ini oluşturan tekstil ve konfeksiyon sektörü, petrol harici ihracatın ise %25'ini teşkil etmektedir. Sektör ihracat gelirlerinin ülkenin toplam döviz gelirleri içindeki payı ise %6 düzeyindedir. ITC Trademap verilerine göre Mısır’ın tekstil ve



hazır giyim ihracatı 2004 yılındaki 1,76 milyar dolarlık seviyesinden 2005 yılında 1,89 milyar dolara yükselmiştir. 2006 yılında tekstil ve hazır giyim ihracat rakamı 2,2 milyar doların üzerindedir.

Mısır Tekstil İmalatçıları Federasyonu (MTİF) kayıtlarına göre, halihazırda devlete ait 39 şirket ile 6000 civarında özel tekstil ve konfeksiyon şirketi bulunmaktadır. Buna ek olarak, kayıtlı olmayan işletmelerin dışında, MTİF’ye üye olmayan 400.000 civarında küçük ölçekli özel atölye olduğu tahmin edilmektedir. Tekstil ve hazır giyim sektörüne ilişkin alt sektörlerde faaliyet gösteren büyük firmaların sayısı ise, yaklaşık 350 olarak verilmektedir. Kamu firmaları üretimin erken aşamalarında ağırlığını göstermektedir. Mısır kamu firmaları iplik üretiminin % 90’ını, dokumanın % 60’ını ve hazır giyimin % 30’unu elinde tutmaktadır. Kamu firmalarının en az 15 yıllık makinelerle üretim yapmaları tekstil ve hazır giyim üretimindeki zayıflıklardandır. Bu nedenle kaliteli pamuk üretimi yapan sahip Mısır hazır giyim üretiminde aynı kaliteyi koruyamamaktadır. Mısırlı hazır giyim imalatçısı şirketlerin çoğu zaman yabancı menşeli pamuklu kumaş ithalini tercih etmeleri, 19972004 yılları arasında iplik üretiminin yaklaşık %25 oranında düşmesine neden olmuştur. Bununla beraber, son dönemde Alkan, Setcore gibi özel sektör pamuklu iplik üreticilerinin devreye girmesi ile bu durum değişmeye başlamıştır.

Mısır uzun ve ekstra uzun elyaflı pamuk üretimi ile meşhurdur. Bugün pamuk hala Mısır’da “beyaz altın” olarak adlandırılmaktadır. 1960 ve 1970’li yıllarda Mısır dünya pamuk pazarının %80’nine sahip olmakla beraber daha sonraları bu pazar payının önemli bir kısmını ABD’de üretilen Pima pamuğuna kaptırmıştır. Bugün uzun ve ekstra uzun lifli pamuğun %55’i Mısır, %40’ı ise ABD tarafından sağlanmaktadır.

Mısır Tekstil ve Konfeksiyon Sektör Profili

Faaliyet Gösterdiği Bölüm Kuruluş Sayısı

Üretim Değeri

(Milyon $)

Yatırım Maliyeti (Milyon $)

Çalışan Sayısı

Boya, Dokuma ve İplik 1.444 1.970 2.111 203.653 Mobilya ve Ev Tekstili 453 155 146 12.375 Örme 958 589 377 58.286 Halı ve Kilim 31 219 160 8.684 Kuşak, Ağ ve Halat 13 14 15 2.132 Pamuk Çırçırlama 50 216 65 3.022 Sınıflandırılmış İplik ve Dokuma 23 35 18 628 Hazır Giyim 1.738 1.290 618 97.360 Terzicilik (Ismarlama) 78 2 1 903 Deri Tabaklama ve Son İşlem 122 54 32 3.423 Kürk İşleme 1 0 0 3 Deri Sanayi (Ayakkabı Hariç) 259 22 15 2.651 Deri Ayakkabı 875 126 93 13.014 TOPLAM 6.045 4.692 3.651 406.134 Kaynak: IDA/ Mart 2006



4.1.4. Hazır Giyim ve Ev Tekstili İhracatı

Mısır ABD ve AB pazarlarına gümrüksüz olarak gerçekleştirdiği ihracat sayesinde hazır giyim ve ev tekstili ihracatını son yıllarda artırmaktadır. Mısır bu sektörlerdeki toplam ihracatının %49’u ABD ve %47’si AB olmak üzere %96’sini bu iki pazara gerçekleştirmektedir.

Mısır’ın 2005 yılında 1,2 milyar dolar olan bu sektörlerdeki ihracatı 2007 yılında 1,5 milyar dolara yükselmiştir. Mısır’ın ihracatında örme ürünler en önemli payı almaktadır. Dokuma ürünlerin payı da oldukça önemlidir.

Mısır’ın Hazır Giyim ve Ev Tekstili İhracatı (1000 dolar) H.S. No Ürünler 2005 2006 2007 2007 başlıca ithalatçılar

(%)

61 Örme giyim 498.737 669.131 696.507 ABD(43), İngiltere(22), Almanya(13), Hollanda(5), Fransa(5)

62 Dokuma giyim 456.047 577.951 619.129 ABD(65), İngiltere(13), İtalya(9), Almanya(5)

63 Ev tekstili 190.919 219.719 211.944 ABD(22), İngiltere(19), İtalya(17), Almanya(8), Fransa(8)

TOPLAM 1.145.703 1.466.801 1.527.580 ABD(49), İngiltere(18), Almanya(9), İtalya(7), Fransa(4), Hollanda(3)

Kaynak: ITC TradeMap

4.1.5. Kumaş İthalatı

Mısır’ın Ülke Bazında Kumaş İthalatı (Bin Dolar)

Ülkeler 2004 2005 2006 2007 2007 Payı (%)

Çin 117.157 168.922 227.930 259.692 43,5 Hindistan 27.286 39.993 37.667 44.805 7,5 İtalya 33.237 34.814 42.122 43.089 7,2 Pakistan 21.547 25.443 34.786 36.824 6,2 Hong Kong 47.319 41.829 42.465 36.153 6,1 Türkiye 14.427 16.040 29.320 34.964 5,9 İsrail 43 15.029 31.165 34.353 5,8 Tayvan 18.231 18.085 21.420 21.763 3,6 Güney Kore 17.819 16.339 13.984 11.996 2,0 Toplam 403.990 495.725 590.651 597.339 100,0 Kaynak: ITC TradeMap

2004 yılında 404 milyon dolar olan Mısır’ın kumaş ithalatı % 48 artışla 2007 yılında 597 milyon dolara ulaşmıştır. En önemli ithalat yapılan ülkeler sırasıyla Çin (%43), Hindistan (%8), İtalya (%7), Pakistan (%6), Hong Kong (%6) ve Türkiye(%6)’dir. 35 milyon dolarlık ihracatla Türkiye’nin payı % 6’dır. Türkiye’nin Mısır’a yakınlığı, kumaş kalitesi ve iki ülke



arasında imzalanan Serbest Ticaret Anlaşması göz önüne alındığında, kumaş ticareti potansiyelinin çok altında kalındığı görülmektedir.

Mısır’ın Ürün Bazında Kumaş İthalatı (Bin Dolar) GTIP No Ürün Tanımı 2004 2005 2006 2007 2007

payı


1.091 1.470 1.819 1.430 0%

5111 Karde edilmiş yün ve ince kıldan dokumalar

2.576 4.066 5.228 5.386 1%


10.681 15.938 18.393 16.347 3%

5113 Kaba hayvan kılı/at kılından mensucat

32 90 208 159 0%

5208 Pamuklu dokumalar (ağırlıkça %85 ve fazla pamuk m.kare 200gr)

29.229 30.602 50.988 44.256 7%


76.094 78.474 117.495 132.530 22%

5210 Pamuk men (dokumalar, ağırlıkça %85 ten az pamuk içeren, 200g/m2 den az)

8.687 12.907 15.990 15.004 3%

5211 Pamuk men (dokuma, %85 > pamuklu, sunisentetik karışık, 200g/m2 den ağır)

14.135 20.544 19.389 14.439 2%


8.961 11.356 11.552 13.645 2%

5309 Keten dokumalar 2.599 2.804 3.456 3.001 1% 5310 Jüt ve bitki iç kabuğundan

dokumalar 6.492 10.047 9.366 7.447 1%


1.198 1.501 309 209 0%

5407 Sentetik iplik, monofil, şeritlerle dokumalar

134.073 174.799 160.754 119.296 20%


3.928 4.298 3.829 4.381 1%

5512 Sentetik devamsız liften dokumalarağırlıkça %85 ve fazla

2.147 2.202 2.176 5.730 1%

5513 Ağırlık: %85 > devamsız sentetik pamuk dokuma < 170 gr/m2

5.373 8.238 16.110 21.114 4%

5514 Ağırlık: %85 > devamsız sentetik pamuk dokuma 170g/m2 geçen

2.894 4.115 6.195 7.531 1%


12.588 15.691 20.976 22.514 4%

5516 Devamsız suni liften dokumalar ağırlıkça %85 < suni

3.412 8.611 8.198 11.811 2%

5603 Dokunmamış mensucat 12.896 16.505 23.276 37.583 6% 5801 Kadife, pelüş ve halkalı (tırtıl

mensucat) 8.370 11.526 18.141 28.652 5%


1.511 268 516 541 0%



5803 Gaz mensucat 62 181 227 61 0% 5809 Metal/metalize ipliklerden

mensucat; giyim ve döşemecilikte kullanılan

52 34 22 12 0%

6001 Örme tüylü mensucat 11.347 17.885 15.847 19.294 3% 6002 Diğer örme mensucat (en<=30cm,

elastomerik/kauçuk iplik=>%5) 8.323 6.210 5.521 6.312 1%

6003 Diğer örme mensucat (en<=30cm) 258 192 278 155 0% 6004 Diğer örme mensucat (en>30cm,

elastomerik/kauçuk iplik=>%5) 8.045 4.558 9.454 7.546 1%

6005 Çözgü tipi örgülü diğer mensucat 1.008 1.624 1.927 2.220 0% 6006 Diğer örme mensucat 25.928 28.989 43.011 48.733 8%

Toplam 403.990 495.725 590.651 597.339 100% Kaynak: ITC TradeMap

Mısır’ın en çok ithal ettiği kumaşlar arasında % 22’lik payla pamuklu mensucat (dokuma, %85 < pamuklu, 200 g/m2’den fazla) ve % 20’lik payla sentetik iplik, monofil şeritlerle dokumalar ilk sıralarda yer almaktadır. Bunları % 8’lik payla diğer örme mensucat ve % 7’lik payla pamuklu dokumalar (ağırlıkça % 85 ve fazla pamuk m. kare 200 gr) izlemektedir.

4.1.6. Ticari Anlaşmalar

Türkiye – Mısır Serbest Ticaret Anlaşması

Türkiye ile Mısır Arap Cumhuriyeti arasındaki Serbest Ticaret Anlaşması (STA) müzakereleri 1998 yılı Aralık ayında başlatılmış ve 2005 yılı Eylül ayında altıncı tur görüşmeler neticesinde tamamlanmıştır. 27 Aralık 2005 tarihinde Kahire’de imzalanan STA 1 Mart 2007 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Ülkemiz ile Mısır arasında Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi, Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması, Ekonomik ve Teknik İşbirliği Anlaşmaları ile diğer birçok alanı kapsayan işbirliği anlaşmaları mevcuttur. Bu anlaşmalara Serbest Ticaret Anlaşması’nın ilave edilmesi ile birlikte Mısır ile olan ticari ve ekonomik ilişkilerin yasal çerçevesi tamamlanmış bulunmaktadır.

Diğer taraftan Türkiye ve Mısır, 25 AB üyesi ülke ile 10 Akdeniz ülkesi arasında 2010 yılı itibariyle bir Serbest Ticaret Alanı oluşturulmasını öngören Barselona Sürecinin de tarafları olup, iki ülke arasında imzalanan STA bu alanda da önemli bir adım oluşturmaktadır.

TürkiyeMısır Serbest Ticaret Anlaşması GATT 1994/DTÖ, Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluğu arasında Ortaklık tesis eden Anlaşma ve Avrupa Toplulukları ve Üye Devletleri ile Mısır arasında Ortaklık tesis eden AvrupaAkdeniz Anlaşması hükümleri paralelinde, sanayi ürünlerindeki gümrük vergileri, miktar kısıtlamaları ile eş etkili vergi ve önlemlerin kaldırılması; tarım ürünlerinde taviz değişimi ile hayvan ve bitki sağlığı önlemleri; hizmetler, yatırımlar ve genel hükümler (iç vergilendirme, yapısal uyum, damping, korunma önlemleri, devlet tekelleri, ödemeler, menşe kuralları, devlet yardımları fikri, sınai ve ticari mülkiyet hakları, kamu ihaleleri, vs.) alanlarında düzenlemeler içermektedir.



Türkiye, Avrupa Birliği tarafından Mısır’a uygulandığı üzere, Mısır menşeli tüm sanayi ürünlerinin Türkiye’ye ithalatında uygulanan gümrük vergilerini STA’nın yürürlüğe girişiyle birlikte sıfırlayacaktır.

Mısır Tarafı ise, ABMısır Ortaklık Anlaşmasına paralel olarak ülkemiz menşeli sanayi ürünlerinin Mısır’a ithalatında uygulanan gümrük vergilerini farklı indirim takvimine sahip 4 ayrı liste çerçevesinde 1 Ocak 2020 tarihine kadar aşamalı olarak sıfırlayacaktır.

Tarafların önem arz eden belirli tarım ürünlerinde kotalar dâhilinde veya herhangi bir miktar kısıtlaması olmaksızın vergi indirimi/muafiyeti şeklinde taviz değişiminde bulunulmuştur.

Anlaşma kapsamında taraflar arasında uygulanacak tercihli menşe kuralları PanAvrupa Akdeniz modelini temel almaktadır.

ABD – MISIR Nitelikli Sanayi Bölgeleri (Qualified Industrial ZonesQIZs) Protokolü

Nitelikli Sanayi Bölgeleri (Qualified Industrial ZonesQIZs) ABD pazarına gümrüksüz ve kotasız mal satış olanağı tanınan Mısır’daki belirli bölgelere verilen isimdir. Bu bölgelerdeki firmalar ürünlerinde belirli oranda İsrail menşeli girdi kullanmaları durumunda ABD pazarına gümrüksüz ve kotasız mal gönderebilmektedirler.

2005 yılının başlarında Mısır’daki 7 bölgeye NSB statüsü verilmiş olup; ilk etapta 397 firma yetkilendirilmiştir. Kısa süre içerisinde NSB sayısı 20’ye yetkili firma sayısı ise 720’ye ulaşmıştır. Bu firmaların toplam yıllık ciroları 1 milyar doların üzerine çıkmıştır. Firmaların % 23’ü (164 firma) ihracatçı konumundadır. NSB’lerde faaliyet gösteren firmaların % 80’i (573 firma) tekstil ve hazır giyim sektöründe faaliyet göstermektedir. 300 ve daha fazla işçi çalıştıran firma sayısı 244’tür.

Nitelikli Sanayi Bölgelerinin en büyük avantajı, bu bölgelerde üretilen malların Amerika Birleşik Devletleri'ne gümrük ödenmeden ihraç edilebilmesidir. Bunun yanında, ABD'de üretilen ve ABD'ye ithal edilen mallarda kota uygulanmaması, gelir vergisi ve sosyal vergi muafiyeti, yabancı döviz kullanımı açısından herhangi bir kısıtlama getirilmemesi, proje sahipliğinde kısıtlama getirilmemesi, herhangi bir faaliyet süresi kısıtlamasının olmaması, sermaye, kâr ve ücretlerin transferinin herhangi bir kısıtlama olmaksızın serbestçe gerçekleştirilebilmesi nitelikli sanayi bölgelerinin avantajları olarak sıralanabilir.

Ayrıca, gümrük muafiyetine ek olarak, NSB'lerde üretilen tekstil ve konfeksiyon ürünlerinin ABD'ye ithalatında kota da uygulanmamaktadır. NSB'lerde üretim yapmanın yatırımcılara sağlayacağı faydanın ortalama büyüklüğü söz konusu mallarda ABD'nin uyguladığı gümrük tarifeleri kadar olmaktadır. ABD'nin ithalatında uyguladığı gümrük vergilerinin en yüksek olduğu ürünler genellikle konfeksiyon ve tekstil ürünleri olmaktadır. Dolayısıyla NSB'lerde konfeksiyon ve tekstil ürünleri imal etmenin çok avantajlı olduğu ortaya çıkmaktadır. Bunun yanında tekstil ve konfeksiyon üretimi yapan firmalara zorunlu İsrail menşeli girdi dışında kalan kısım için kumaş, iplik, tekstil ve konfeksiyon yan sanayi ürünleri Türkiye’den gönderilerek ihracat avantajı sağlanabilir.

Mısır’ın ABD’ye tekstil ve hazır giyim ihracatı 2004 ve 2005 yıllarında sırasıyla 617 ve 663 milyon dolar iken iki ülke arasında imzalanan NSB Anlaşmasının 2005 yılında 7 bölgede yürürlüğe girmesiyle Mısır’ın ABD’ye tekstil ve hazır giyim ihracatı 2006 yılında % 30



artışla 870 milyon dolara ulaşmıştır. 2007 yılı ihracat rakamı 874 milyon dolardır. Mısır’ın tekstil ve hazır giyim ihracatındaki en büyük pay ABD’ye ait olup 2004 ve 2005 yıllarında % 35 iken anlaşmanın etkisiyle bu oran 2006 ve 2007 yıllarında % 40’a yükselmiştir.

Mısır AB Ortaklık Anlaşması

1995 yılında başlayan Mısır – AB Ortaklık Anlaşması görüşmeleri 26 Ocak 2001 tarihinde imzalanmış ve 25 Ocak 2001 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir. Anlaşmaya göre anlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 12 yıllık geçiş süreci içerisinde bir Serbest Ticaret Alanı oluşturulacaktır.

Anlaşmanın amacı Avrupa’dan Mısır’a yabancı sermaye, teknoloji, bilgi ve deneyim transferini artırmaktır. Mısır menşeli tüm sanayi ürünlerinin AB’ye ithalatında uygulanan gümrük vergileri anlaşmanın yürürlüğe girişiyle sıfırlanırken AB menşeli sanayi ürünlerinin Mısır’a ithalatında uygulanan gümrük vergileri farklı indirim takvimine sahip listeler çerçevesinde aşamalı olarak sıfırlanacaktır.

Tarım ürünlerinin ticaretinde gümrük vergileri sıfırlanmayacak fakat taraf ülkeler birbirlerine anlaşmada belirlenen kotalar dahilinde bazı tarife ayrıcalıkları tanıyacaklardır.

AB ve Mısır arasındaki ortaklık anlaşması, Mısır’ın AB’ye olan hazır giyim ve ev tekstili ihracatını çok fazla etkilememiştir. Örneğin anlaşmanın yürürlüğe girdiği 2004 yılında Mısır’ın AB’ye toplam hazır giyim ve ev tekstili ihracatı %23 artarken 2005 yılında ihracat artışı sürdürülememiş, hatta binde 2 oranında gerilemiştir.

Mısır’ın AB (27)’ye Hazır Giyim ve Ev Tekstili İhracatı (1000 euro) H.S. No Ürün 2003 2004 2005 2006 2007

61 Örme Giyim 182.428 219.366 219.076 254.085 256.917

62 Dokuma Giyim 93.825 120.634 109.969 125.689 154.765

63 Ev Tekstili 78.070 96.855 98.130 112.747 118.937

TOPLAM 354.323 436.855 427.175 492.521 530.619 Kaynak: European Commission – Market Access Database

Mısır’ın diğer ticaret anlaşmaları ise Doğu ve Güney Afrika ülkeleri ile 21 Aralık 1981 yılında imzalanan Tercihli Ticaret Anlaşması (Common Market for East and South Africa COMESA), bazı Arap ülkeleri (Libya, Suriye, Tunus, Fas, Lübnan, Ürdün ve Irak) ile imzalanan Tercihli veya Serbest Ticaret Anlaşmaları, Akdeniz Arap ülkeleri arasında Serbest Ticaret Alanı oluşturma anlaşması deklerasyonu (Agreement on the Establishment of a Free Trade Area between the Arab Mediterranean CountriesAGADIR) ve PanArap Serbest Ticaret Alanı (Pan Arab Free Trade AreaPAFTA)’dır.



4.1.7. İthalat Mevzuatı ve Mısır’a ihracatta dikkat edilmesi gereken hususlar

Sadece Mısırlı özel veya tüzel kişiler (tamamı Mısırlılara ait) İthalat Kütüğüne kayıt yaptırmak suretiyle ithalat faaliyetinde bulunabilirler. Yalnız 1997/8 sayılı Yatırımların Garantisi ve Teşviki Kanunu çerçevesinde kurulan yerli ve yabancı tüm şirketler şirket ihtiyacı olan girdileri ve ekipmanları İthalat Kütüğüne kayıt yaptırmaksızın ithal edebilirler.

Dayanıklı ve dayanıksız tüketim mallarının gümrüklerden çıkışı için bu ürünlerin menşe ülkesinden veya üretici firmanın ana merkezlerinden, bayilerinden veya dağıtım merkezlerinden gönderilmesi ön koşuldur. Aynı zamanda ithal edilen ürünlere ilişkin Menşe Şehadetnamesinin ilgili kurumlarca (Mısır Konsoloslukları) onaylanması ve ithalatta uluslararası (Alman, İngiliz) ürün standartlarına uyulması gerekmektedir.

Tekstil ürünlerinde baştan bitişine kadar kumaşın kenarına (selvedge) menşe ülkenin yazılması ve kumaşın 30 metreden az olmaması gerekmektedir.

Mısır gümrük idareleri otomasyona geçememiştir. Öte yandan gümrük bürokrasisi karmaşıktır ve şeffaf değildir. Bu nedenle ihracat evraklarının düzenli olması, gönderilen ürünün miktarı ve niteliği ile evraktaki miktar ve niteliğin uyumlu olması gerekmektedir. Aksi takdirde keyfi cezalar uygulanabilmekte veya zaten uzun süren ürün çıkışı ya daha da uzamakta veya ürün iade edilmektedir.

Mısır’da genel olarak koruma oranlarının yüksek olması nedeniyle ithalatçılar çifte fatura üzerinden çalışmak istemektedirler. Gümrük idarelerine sunulan faturaların düşük gösterilmesi ödenecek vergi miktarını düşüreceğinden Mısırlı ithalatçılar bu yolu tercih edebilmektedir. Ancak gümrük idarelerinde bulunan fiyat tespit komisyonları söz konusu faturalarda belirtilen fiyatları zaman zaman kontrol etmekte ve ürünün nitelik, kalite, vb. özelliklerini dikkate almadan yeniden fiyatlandırmaktadırlar. Bu işlemler ürünlerin gümrük çıkışını uzatmaktadır.

Mısır’a ilk defa ihracat yapan Türk firmalarının garantili ödeme sistemlerini tercih etmeleri tavsiye edilmektedir. Çeksenet gibi riskli ödeme şekillerinde ihracat bedeli ödenmeyen durumlar yaygındır. Dolayısıyla güven tesis edilmeden ithalatçının kabulüne dayalı ödeme sistemlerinden uzak durulmasında yarar görülmektedir.

Mısır işadamı camiası aşırı düzeyde pazarlıkçı bir karaktere sahiptir. Genel olarak halkın gelir düzeyinin düşük olması ürün tercihinde fiyatı kalitenin önünde tutmaktadır. Dolayısıyla Mısır’a yönelik özel bir fiyat politikasının geliştirilmesi gerekmektedir.

İhracatçılarımızın Mısır pazarının büyüklüğünü ve mevcut potansiyelin önümüzdeki dönemde değerlendirilme ihtimalini de göz önünde bulundurarak ihraç ürünlerinin kalitesi, zamanında teslimi, vb. hususlarda azami dikkat göstermeleri gerekmektedir. Türk ürünlerinin Avrupa kalitesinde ve daha uygun fiyatlarda olduğuna dair bir imaj oluşmuş durumdadır. Bu imajın korunmasında tüm firmaların dikkatli olması gerekmektedir.



4.1.8. Gümrük Tarifeleri

Mısır entegre bir tekstil ve konfeksiyon sanayine sahip olmasına karşın hazır giyimde kullandığı girdilerin yaklaşık %52’sini ithalat yoluyla karşılamaktadır. Dolayısıyla kumaş ürünlerine oldukça düşük gümrük vergisi uygulamaktadır ve kumaş ürünlerine uyguladığı gümrük oranı bazı istisnalar dışında % 10’dur. Bu ürünlerde STA’nın getireceği kademeli avantaj 2008 yılı itibariyle oldukça kısıtlıdır. Fakat ilerleyen yıllarda gümrük oranlarının indirimi oranında avantajımız artacaktır.

Mısır’ın Kumaş Ürünlerine Uyguladığı Gümrük Tarifeleri H.S. Ürünler 3. Ülkeler Türkiye* AB


10 10 10


10 10 10


10 10 10


10 910 7,5


10 10 10


10 10 10


10 10 10


10 10 10


10 10 10

5309 Keten dokumalar 10 10 10 5310 Jüt ve bitki iç kabuğundan

dokumalar 5 5 5


10 910 7,5


510 010 010


10 10 10


10 10 10


10 10 10


10 10 10


10 10 10

5516 Devamsız suni liften dokumalar 10 10 10



ağırlıkça %85 < suni 5603 Dokunmamış mensucat 5 45 3,75 5801 Kadife, pelüş ve halkalı (tırtıl

mensucat) 10 10 10


10 10 10

5803 Gaz mensucat 10 10 10 5809 Metal/metalize ipliklerden


10 10 10

6001 Örme tüylü mensucat 10 10 10 6002 Diğer örme mensucat

(en<=30cm, elastomerik/kauçuk iplik=>%5)

10 10 10

6003 Diğer örme mensucat (en<=30cm)

10 10 10

6004 Diğer örme mensucat (en>30cm, elastomerik/kauçuk iplik=>%5)

10 10 10

6005 Çözgü tipi örgülü diğer mensucat 10 10 10 6006 Diğer örme mensucat 10 10 10 Kaynak: European Commission – Market Access Database (*) Türkiye ile Mısır arasındaki STA Protokol I’e göre hesaplanmış olan ve 2008 yılı için uygulanan gümrük vergileridir.

4.1.9. Sektörel Fuarlar

Her yıl Kasım ayında Kahire’de düzenlenen EGYTEX fuarı tekstil malzemeleri ve aksesuarları alanındaki en önemli uluslararası fuardır. Fuarla ilgili ayrıntılı bilgi www.egytex.com ‘dan edinilebilir.

Bu fuar aynı zamanda Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın desteklenecek yurtdışı bireysel fuarlar listesinde de yer almaktadır.

4.1.10. Yararlı Adresler

www.doingbusiness.org (Reports & Papers – Doing Business): Dünya Bankası’na ait olan sitede 181 ülke ve 13 bölgedeki iş ortamının diğer ülke ve bölgelerle karşılaştırmalı olarak verildiği raporlar yer almaktadır. Download bölümünde yer alan “Doing Business 2009 Economy Profiles” linkinden Egypt raporu ücretsiz olarak edinilebilir.

www.qizegypt.gov.eg (Qualifying Industrial Zones): Mısır Sanayi ve Ticaret Bakanlığı yönetimindeki “Nitelikli Sanayi Bölgeleri (NSB) İdaresi”nin resmi web sitesidir. Sitede NTB’lerin işleyişi, ihracat ve ithalat verileri, faaliyet gösteren firmaların sektör ve iletişim bilgilerinin verildiği firma listesi vb. bilgiler yer almaktadır. NTB’lerdeki firmaların büyük bir bölümü hazır giyim alanında faaliyet gösterdikleri için bu firmaların tamamına yakını, Türk tekstil ve konfeksiyon yan sanayi için potansiyel müşteri durumundadır.

www.eos.org.eg (Egyptian Organization for Standards and Quality): Mısır Standartlar ve Kalite Kurumu’nun web sitesidir. Sitede Mısır’ın uyguladığı zorunlu ve zorunlu olmayan standartlar sektörel bazda liste halinde verilmektedir. Standartların içeriğine ulaşım ise ücrete tabidir.



www.customs.gov.eg (Egyptian Customs Authority): Mısır Gümrük İdaresi’nin web sitesidir. Siteden gümrük tarifeleri, gümrük mevzuatı, serbest bölgeler mevzuatı ve gümrük işlemleri vb. bilgilere ulaşılabilir.

www.ida.gov.eg (Industrial Development Authority): Sınai Kalkınma İdaresi’nin web sitesidir. Siteden Mısır’daki endüstri bölgeleri hakkında bilgilere ve yabancı yatırımlar için rehbere ulaşabilirsiniz.

www.tcfegypt.org.eg (Textile Consolidation Fund): Tekstil Konsolidasyon Fonu’nun web sitesidir. Sitede ihracatçı firma bilgileri, ihracat istatistikleri, kalite kontrol, tekstil standartları ve eğitim konularında bilgiler verilmektedir.

www.fei.org.eg (Federation of Egyptian Industries): Mısır Sanayileri Federasyonu’nun web sitesidir. Sitede tüm sanayi odalarının iletişim bilgileri verilmektedir.

www.egytex.com (Egypt Official Textile Industry Portal): Sitede tekstil, hazır giyim ve ilgili sanayilerde faaliyet gösteren firmaların veritabanı bulunmaktadır. Ayrıca, Mısır tekstil ve hazır giyim sanayi hakkında sektörel bilgi ve haberler, fuar bilgileri verilmektedir. Siteden faydalanmak için kayıtlı kullanıcı olmak gerekmektedir. Üyelik ücretsizdir.



4.2. ÜRDÜN


Ürdün’ün genel ekonomik durumu Irak savaşından sonra ciddi ilerlemeler kaydetmiştir. GSYİH’nin % 40’tan fazlasını devlet harcamaları oluşturmaktadır. Yüksek orandaki işsizlik hala büyük bir sorun olarak devam etmektedir. Ekonomik istikrarı sağlamak için yapılanların bir parçası olarak devlet tarafından 3 milyar dolarlık ve 20 yıllık Milli Enerji Geliştirme planı uygulanmaktadır. Artan Iraklı mülteciler ülkeye ciddi bir yük oluştursa da Irak’ın yeniden inşasında yaptığı harcamalardan ülke ekonomik faydalar elde etmektedir.


2003 2004 2005 2006 2007 2008

Enflasyon (%) 1,6 3,4 3,5 6,3 5,4 14,9 Reel GSYİH Büyüme (%) 4,2 8,6 8,1 8 6,6 6 GSYİH (milyon $) 10.195,8 11.411,4 12.628,6 14.839,1 16.532,4 20.031,4 GSYİH Kişi Başı Başına ($) 1.928 2.091 2.241 2.547 2.746 3.226 Nüfus (bin) 5.288,7 5.457,4 5.636,5 5.826,6 6.021,6 6.208,7 http://www.portal.euromonitor.com

4.2.2. Ürdün – Türkiye Dış Ticareti (Bin dolar)

2004 2005 2006 2007 2008 07/08 değişim

Türkiye'nin İhracatı 229.464 288.648 321.661 389.305 460.721 18% Ürdün'ün İhracatı 14.156 28.321 9.319 11.597 25.289 118% Ticaret Hacmi 243.621 316.969 330.980 400.902 486.010 21% Ticaret Dengesi 215.308 260.327 312.341 377.708 435.432 15% Kaynak: DTM

2004 yılında 243 milyon dolar Türkiye – Ürdün dış ticaret hacmi 2008 yılına kadar yaklaşık 2 kat artarak 486 milyon dolara ulaşmıştır. 20042008 döneminde Türkiye’nin Ürdün’e ihracatı sürekli artış göstermiş ve 2008 yılında % 18 artışla 460 milyon dolara ulaşmıştır. Aynı dönemde Ürdün’ün Türkiye’ye ihracatı ise 928 milyon dolar arasında dalgalanmaktadır.


Ürdün hazır giyim sanayi son yıllarda önemli gelişmeler kaydettiyse de tekstil sanayi fazla gelişmemiştir. Kurak arazi yapısı ve sulama imkân ve teknolojilerinin kısıtlı olması nedeniyle tarıma da elverişli bir ülke değildir. Fakat ABD ile imzalanan Nitelikli Sanayi Bölgeleri Protokolü sayesinde ülke ABD’ye tekstil ve hazır giyim ihracatında cazip fırsatlar sunduğu için son yıllarda sektör önemli ölçüde ilerleme kaydetmiştir. Üretim ve ihracattaki bu artışa paralel olarak hazır giyim ürünlerinin kumaş, iplik, aksesuar, vb. girdilerinin talebi de artmaktadır. Kumaş ve iplik üretiminin yüksek yatırım gerektirmesi, yeterli siyasi desteğin sağlanmaması, üretim aşamasında su ihtiyacının fazla olması, Ürdün’ün su kaynaklarının sınırlı olması, vb. faktörler nedeniyle ülkenin yurt içi kaynakları hazır giyim üretimine yeterli gelmediği için bu girdilerin çoğu yurt dışından ithal etmektedir. Bu nedenle



Ürdün özellikle tekstil ve tekstil yan sanayi ihracatçıları için önemli bir pazar potansiyeline sahiptir.

Hazır giyim üretimindeki hızlı artış doğrudan yabancı yatırımdaki artışı beraberinde getirmiştir. Sektör çoğunluğunu kadın olmak üzere 54 binin üzerinde işçi istihdam etmektedir. Deneyimli ve eğitimli personel sıkıntısı çeken Ürdün’deki firmalar bu eksikliklerini yabancı işçi çalıştırarak gidermeye çalışmaktadırlar. Yerel firmalarda bile yüksek oranda yabancı personel istihdam edilmektedir. Nitelikli Sanayi Bölgelerinde çalışan işçilerin % 70’ten fazlasını yabancılar oluşturmaktadır.

Ürdün 6 milyonluk nüfusu ve kişi başı yıllık 2.600 dolar civarında geliriyle küçük bir yerel pazar olmasına rağmen Nitelikli Sanayi Bölgeleri aracılığıyla ABD’ye tekstil ve hazır giyim ürünlerinin pazarlanmasında geçiş ülkesi olarak önemli fırsatlar sağlamaktadır. ABD’nin tekstil ve hazır giyim ürünlerine uyguladığı gümrük vergilerinin diğer ürünlere göre daha yüksek olması ABD’ye tekstil ve hazır giyim ihracatını gümrüksüz olarak gerçekleştirebilecek firmalara önemli rekabet avantajı kazandırmaktadır. Sektörün dünya genelinde çok sert bir rekabet ortamına sahip olması, düşük maliyetlere sahip Orta Doğu ülkeleriyle rekabetin zorluğu ve düşük kar marjları göz önüne alındığında çok küçük maliyet avantajları dahi büyük öneme sahiptir.

Nitelikli Sanayi Bölgeleri Anlaşmasının etkisiyle 2007 yılında 1,2 milyar dolar olan Ürdün’ün toplam hazır giyim ihracatının %92’si ABD pazarına gerçekleştirmiştir. JC Penney, Levi’s, Liz Claiborne, Gap, Gloria Vanderbilt, Victoria’s Secret, Jones Apparel, Perry Ellis, PVH, Sara Lee, Banana Republic, WalMart ve Target en önemli müşteriler arasında yer almaktadır.

Nitelikli sanayi bölgeleri, Ürdün ekonomisine ve ihracatına önemli katkılar yapmış ve yapmaya da devam etmektedir. Ancak, bu bölgelerdeki kötü çalışma koşulları ve insan hakları ihlalleri başta Uluslararası Çalışma Örgütü olmak üzere pek çok insan hakları kuruluşunun raporlarına yansımıştır. Özellikle Uzakdoğulu yabancıların pasaportlarına el konularak haftalığı 2,31 dolar karşılığında yedi gün ve 20’şer saatlik vardiyalar halinde çalıştırıldıkları, kötü muameleye maruz bırakıldıkları, dövüldükleri ve hatta insan kaçakçılığına konu edildikleri bu raporlarda yer almıştır.

Yukarıda belirtildiği üzere, Ürdün’ün nitelikli sanayi bölgelerindeki çalışma koşullarına ilişkin kötü sicili Ürdün’ün hazır giyim ihracatını tehdit edecek boyutlara ulaşmıştır. Nitekim sosyal sorumluluk ilkesiyle çalışan ABD’li firmalar kendilerine üretim yapan Ürdün firmalarını bu konuda denetleme gereği duymaktadırlar.

Ürdün’ün ABD’den sonra ikinci ihracat pazarının Irak olmasından dolayı Ürdün Irak pazarında iş yapmak isteyen firmalar için stratejik öneme sahiptir.



4.2.4. Kumaş İthalatı Ürdün’ün Ülke Bazında Kumaş İthalatı (Bin Dolar)

Ülkeler 2003 2004 2002 2006 2007 2007 Payı (%)

Çin 163.460 260.066 274.071 320.618 298.424 52,5 Tayvan 82.911 93.038 94.367 91.728 92.948 16,3 Hong Kong 25.202 30.522 44.850 50.836 32.189 5,7 İsrail 61.724 80.895 57.972 39.328 28.967 5,1 Türkiye 10.188 22.966 30.298 29.621 25.517 4,5 Suriye 8.154 12.243 15.825 20.441 19.336 3,4 Pakistan 16.668 18.828 17.688 15.077 13.083 2,3 Güney Kore 14.195 13.617 19.419 22.576 13.016 2,3 İtalya 3.644 4.654 6.225 5.038 6.879 1,2 Hindistan 6.112 6.692 4.639 5.208 5.120 0,9 Diğerleri 18.541 21.866 28.763 31.380 33.458 5,9 Toplam 410.799 565.387 594.117 631.851 568.937 100,0 Kaynak: ITC TradeMap

2003 yılında 410 milyon dolar olan Ürdün’ün kumaş ithalatı 2006 yılına kadar sürekli artarak 2006 yılında 631 milyon dolara ulaşmıştır. Fakat 2007 yılında yaklaşık % 10 azalarak 569 milyon dolarla tamamlamıştır. En çok ithalat yapılan ülkeler arasında Çin % 52’lik payla birinci konumdadır. Çin’i % 16’lık payla Tayvan, % 6’lık payla Hong Kong, % 5’lik paylarla İsrail ve Türkiye izlemektedir.

Ürdün’ün Ürün Bazında Kumaş İthalatı (Bin Dolar) GTIP No Ürün Tanımı 2003 2004 2005 2006 2007 2007

Payı 5007 İpekten, ipek

döküntüsünden dokumalar 210 335 422 415 345 0%


1.664 1.430 1.130 1.633 2.208 0%


2.704 4.077 2.518 1.774 2.988 1%


29 30 11 34 60 0%


32.933 29.313 9.385 14.968 30.355 5%


41.056 42.753 39.933 33.911 13.806 2%


6.394 2.074 913 947 1.262 0%


526 1.315 11.529 955 782 0%


173 253 1.273 653 347 0%

5309 Keten dokumalar 35 78 243 351 496 0%




290 415 494 596 504 0%


0 10 0 1 0 0%


81.984 72.905 76.556 76.190 73.656 13%


3.795 2.289 1.256 703 679 0%


322 6.211 13.778 10.207 13.617 2%

5513 Ağırlık: %85 > devamsız sentetikpamuk dokuma < 170 gr/m2

2.462 3.350 5.670 5.064 5.284 1%

5514 Ağırlık: %85 > devamsız sentetikpamuk dokuma 170g/m2 geçen

838 1.239 1.001 1.425 1.419 0%


2.786 4.297 4.882 9.057 10.948 2%


1.701 958 653 910 1.364 0%

5603 Dokunmamış mensucat 2.725 5.332 4.322 3.748 4.262 1% 5801 Kadife, pelüş ve halkalı

(tırtıl mensucat) 3.584 4.546 4.907 6.310 7.289 1%


29 56 86 8 590 0%

5803 Gaz mensucat 12 13 53 64 28 0% 5809 Metal/metalize ipliklerden


0 0 0 6 31 0%

6001 Örme tüylü mensucat 88.196 93.181 132.936 137.259 109.550 19% 6002 Diğer örme mensucat


54.474 43.178 46.245 59.000 64.204 11%


411 17.254 25.884 22.023 7.264 1%


2.654 9.585 5.340 2.114 4.822 1%

6005 Çözgü tipi örgülü diğer mensucat

3.544 5.182 11.936 8.817 1.172 0%

6006 Diğer örme mensucat 75.268 213.727 190.760 232.709 209.606 37% Toplam 410.799 565.387 594.117 631.851 568.937 100%


Ürdün’ün kumaş ithalatında % 37’lik pay diğer örme mensucata aittir. Bunu % 19’luk oranla örme tüylü mensucat, % 13’lük payla sentetik iplik, monofil şeritlerle dokumalar ve % 11’lik payla diğer örme mensucat (en<=30cm, elastomerik/kauçuk iplik=>%5) izlemektedir.




Ürdün’ün AB ile Ortaklık Anlaşması 1 Ocak 1999’da yürürlüğe girmiş, 12 yıl içinde de bir Serbest Ticaret Anlaşması hedefi konmuştur. Söz konusu anlaşma gereğince Ürdün, AB mallarına uygulanan gümrük vergi, resim ve harçlarını kademeli olarak indirecek; sanayi malları ise geçiş sürecinin sonuna kadar bundan etkilenmeyecektir. 2000 yılında Dünya Ticaret Örgütü’ne üye olan Ürdün, EFTA ile de 2001 yılında bir Serbest Ticaret Anlaşması imzalamıştır. Diğer Arap ülkeleri ile çok sayıda ikili ticaret anlaşması imzalamış olan Ürdün, Arap Serbest Ticaret Alanı’nın da bir parçasıdır. Sınır gecikmeleri ve lisans anlaşmaları gibi tarife dışı engeller ise sürmektedir. AB ile ticaret, Ortaklık Anlaşması’na rağmen istenen düzeye ulaşamamıştır. ITC – Trademap verilerine göre 2007 yılında AB’ye gerçekleştirilen ihracat 181 Milyon Dolar iken, AB’den yapılan ithalatın değeri 3,3 Milyar Dolar seviyesindedir. AB, yerel şirketlerin üretim standartlarını geliştirmeleri ve Avrupa Birliği pazarı hakkındaki bilgilerini artırmaları için gerekli birçok programı finanse etmiştir. Arap ülkelerine yapılan ihracat 2001 yılında 1 Milyar Dolar iken, 2007 yılında 2,6 Milyar Dolar’a çıkmış; bu ülkelerden yapılan toplam ithalat ise 2007 yılında 4,6 Milyar Dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. İthalat ve ihracat arasındaki bozuk denge, Çin ile yapılan ticarette de yaşanmaktadır. Nitekim Çin’den gerçekleştirilen ithalat 2007 yılında 1,3 Milyar Dolar, Çin’e yapılan ihracat ise sadece 73 Milyon Dolar olmuştur.

Ürdün – ABD Nitelikli Sanayi Bölgeleri (Qualified Industrial ZonesQIZs) Protokolü

Nitelikli Sanayi Bölgeleri (Qualified Industrial Zones QIZs) (NSB), Amerika Birleşik Devletleri tarafından belirlenmiş ve yerel yetkililer tarafından tayin edilmiş, iki ülkenin ortak topraklarının olduğu bir bölgedir ve buradan ticari mallar Amerika Birleşik Devletler pazarlarına kota sınırlaması, gümrük, üretim veya tüketim vergisi veya herhangi bir mukabil istifadenin gereği görülmeden girebilir. Bu bölgeler ABDİsrail Serbest Ticaret Anlaşması'na (STA) dayanarak kurulmaktadır. 22 Nisan 1985 yılında imzalanan ABDİsrail Serbest Ticaret Anlaşması ile İsrail 'den ABD'ye ihraç edilen ve en az % 35 oranında İsrail katkısına sahip olan mallar gümrük vergisinden muaf olarak ABD piyasasına girebilmektedir. Ürdün'de kurulan NSB'lerin temelini bu anlaşma oluşturmaktadır. Temel amaç bölge ekonomisinin güçlendirilmesi ve işsizliğin kısmen de olsa azaltılması suretiyle sosyal huzursuzluğun bertaraf edilmesi olarak karşımıza çıkmaktadır. NSB'lerin ilk uygulaması Mart 1998'de Ürdün'de faaliyete geçen AlHassan Sanayi Bölgesi'dir. Ürdün'de bugüne kadar 13 (On) adet NSB uygulaması yapılmış olup 50’den fazla fabrika faaliyet göstermektedir.

Nitelikli Sanayi Bölgelerinin en büyük avantajı, bu bölgelerde üretilen malların Amerika Birleşik Devletleri'ne gümrük ödenmeden ihraç edilebilmesidir. Bunun yanında, ABD'de üretilen ve ABD'ye ithal edilen mallarda kota uygulanmaması, gelir vergisi ve sosyal vergi muafiyeti, yabancı döviz kullanımı açısından herhangi bir kısıtlama getirilmemesi, proje sahipliğinde kısıtlama getirilmemesi, herhangi bir faaliyet süresi kısıtlamasının olmaması, sermaye, kâr ve ücretlerin transferinin herhangi bir kısıtlama olmaksızın serbestçe gerçekleştirilebilmesi nitelikli sanayi bölgelerinin avantajları olarak sıralanabilir. Ayrıca, gümrük muafiyetine ek olarak, NSB'lerde üretilen tekstil ve konfeksiyon ürünlerinin ABD'ye ithalatında kota da uygulanmamaktadır. NSB'lerde üretim yapmanın yatırımcılara sağlayacağı faydanın ortalama büyüklüğü söz konusu mallarda ABD'nin uyguladığı gümrük tarifeleri kadar olmaktadır. ABD'nin ithalatında uyguladığı gümrük vergilerinin en yüksek olduğu ürünler genellikle konfeksiyon ve tekstil ürünleri olmaktadır. Dolayısıyla



NSB'lerde konfeksiyon ve tekstil ürünleri imal etmenin çok avantajlı olduğu ortaya çıkmaktadır.

ABD hükümeti Ürdün'deki 13 sanayi parkını Nitelikli Sanayi Bölgesi olarak tayin etmiştir. Kuzey Ürdünİsrail sınırındaki Gateway Bölgesi, İrbit'deki ElHassan Sanayi Bölgesi, Umman'daki ElTajamouat Sanayi Bölgesi, Zarka yakınlarındaki AdDulayl Sanayi Bölgesi, Kerak Sanayi Bölgesi, Aqaba Sanayi Bölgesi, İrbit'deki Ürdün Cyber City, Umman'daki El Quastal Sanayi Bölgesi, Umman'daki Mushatta Uluslar Arası Sanayi Sitesi ve Zarqa'da ki ElZai Hazır Giyim İmalat Şirketi bugüne kadar faaliyete geçen Nitelikli Sanayi Bölgeleridir.

NSB'lerden ABD'ye yapılacak ihracatın gümrük vergisinden muaf olması için, söz konusu ürün değerinin en az % 35'inin değer olarak NSB'de yaratılması gereklidir. Bununla beraber, NSB ürünleri ya İsrail ya da Ürdün'den yüklenilmelidir. %35 katma değer toplamını ABD gümrük idareleri belirlemektedir. NSB'lerde üretilen ürünlerin gerekli katma değer şartını karşıladığının ispatı için üreticilerin söz konusu ürünlerin girdi ve işgücü maliyetleri ile girdilerin menşeine ilişkin ABD gümrük idarelerine ayrıntılı bilgi vermeleri de gereklidir.

NSB'lerde üretilen ürünlerin % 35'lik kriteri sağlayıp sağlanmadığı tespiti konusunda 3 değişik yöntem vardır.

Birinci yöntemde % 35 girdi oranının NSB'den karşılanması gerekmektedir. Bu yöntemde sadece doğrudan girdiler dikkate alınmaktadır. Ancak İsrail, Ürdün ve ABD doğrudan olmayan girdileri kaybetmek istemediklerinden ve kriter olarak %35'lik bir katma değer ve cisimsel değişim verildiğinden ikinci yöntemi geliştirmişlerdir.

Bu yönteme göre İsrail veya Ürdün'lü üreticilerin herbirinin, NSB'de üretilen ürünün toplam üretim maliyetinin (kâr hariç) en az % 20'sini karşılaması gereklidir. Üretim maliyetleri, ürünün üretilebilmesi için gerekli hammadde, ambalajlama masrafları, ücretler, maaşlar, desen ve tasarım, ArGe, sermaye yatırımı amortismanları ve pazarlama masrafları dahil genel masrafları içermektedir.

Diğer bir yöntem olan üçüncü yöntemde ülkeler ikinci yöntemde verildiği gibi her ürün için % 20'lik katma değere ulaşamayabilirler. Birinci ve ikinci yöntemin birlikte herhangi bir karışımı ve eşlemesi ile üçüncü yöntemin de uygulanabilmesi mümkündür.

Hesaplamalar için önemli bir husus tekstil ve konfeksiyon ürünlerinde ikili esaslı dönüşüm kriterinin gerçekleşmiş olması durumunda ithal ürünlerin de yerli hammadde gibi değerlendirilerek hesaplanabilmesidir.

İkili esaslı dönüşümün temel şartı ise ithal hammaddenin kesim ve dikiminin NSB'de yapılması işlemidir. Bu değerlendirme % 35'lik en az değer yaratma sürecinde dikkate alınmakla birlikte, birinci hesaplama yönteminde gerek Ürdün ve gerekse İsrail ile ilgili her ülkenin kendi, en az limitlerinin belirlenmesinde hesaba katılmamaktadır. Ürdün’de ayrıca ihracattan kazanılan gelir, tamamen gelir ve sosyal hizmet vergisinden muaftır. İhracat için üretilen mallar için ithal edilecek olan hammaddeler de gümrük vergisi kapsamı dışındadır.

NSB'lerin ABD'nin diğer bir uygulaması olan Genelleştirilmiş Preferanslar Sistemine (GSP) karşısında iki önemli üstünlüğe sahip olduğu görülmektedir. GSP kapsamında ABD'ye gümrük vergisiz olarak ihraç edilebilecek ürün miktarları, rekabet ihtiyacı limiti ile sınırlı iken, NSB'lerden ABD'ye yapılacak ihracatta bu tarz bir sınırlama yoktur. GSP ve benzeri



diğer yasal düzenlemeler ABD Kongresi tarafından birkaç yılda bir gözden geçirilerek yeniden düzenlenirken NSB uygulamasında herhangi bir süre sınırlaması yoktur. NSB uygulaması ABD gibi çok büyük bir pazara gümrük vergisiz ve kotasız giriş imkanı verdiğinden Türkiye için önemli bir avantaj ve rekabet üstünlüğü yaratabilecektir. Türkiye ABD'ye belirli ürünlerde ve belirli limitler dahilinde GSP kapsamında da gümrük vergisiz ihracat olanağına sahiptir. Ancak Türkiye'nin önemli ihracat potansiyeli olan tekstil ve konfeksiyon ürünlerinin yalnız küçük bir bölümünün bu sistemden yararlanma imkanına sahip olması, rekabet üstünlüğü sağlanan ürünlerin GSP sisteminden çıkartılması, GSP kapsamında ihracatın ürün bazında rekabet ihtiyacı limiti ile sınırlandırılması gibi faktörler NSB'nin GSP'den daha fazla imkanlar sunması sonucunu yaratmaktadır.

Ürdün'ün ABD'ye ihracatı 1999'da 31 milyon dolar seviyesinde iken özellikle 20022004 yılları arasında sırasıyla % 84, % 54 ve % 54 oranında artarak 2004 yılında bir milyar doların üzerine çıkmıştır. 2005 ve 2006 yıllarında 1,12 ve 1,30 milyar dolar olan Ürdün’ün ABD’ye ihracatı 2007 yılında % 5 azalarak 1,24 milyar dolar seviyesinde kalmıştır. İhracat rakamlarındaki bu artış Ürdün’ün NSB avantajlarını ne ölçüde değerlendirdiğinin bir kanıtı niteliğindedir.

Ürdün’ün ABD’ye NSB ve STA kapsamında Hazır Giyim ve Ev Tekstili İhracatı (1000 dolar) H.S. No Ürün 2004 2005 2006 2007

61 Örme Giyim

662.299 (6.355)

720.525 (24.391)

811.971 (34.645)

803.481 (37.239)

62 Dokuma Giyim

293.688 (6.886)

361.757 (102.360)

440.207 (173.382)

341.110 (174.818)

63 Ev Tekstili

37 (19)

475 (280)

254 (16)

129 (51)

TOPLAM 956.024 (13.259)

1.082.757 (127.031)

1.252.431 (208.043)

1.144.721 (212.108)

* Parantez içerisindeki veriler STA kapsamındaki ihracatı, parantezsiz veriler ise toplam ihracatı göstermektedir. İkisi arasındaki fark nitelikli sanayi bölgesi kapsamındaki ihracatı vermektedir. Kaynak: USITC Interactive Tariff and Trade DataWeb

Ürdün’ün ABD’ye gerçekleştirdiği hazır giyim ve ev tekstili ihracatı 2004 yılında 956 milyon dolar iken 2006 yılında 1,3 milyar dolarla en yüksek seviyesine ulaşmış, 2007 yılında ise 1,1 milyar dolara gerilemiştir.

Ürdün’ün söz konusu ürünlerde STA kapsamındaki ihracatı 2004 yılında %1 düzeyinde iken 2007 yılında %19 seviyelerine kadar yükselmiştir. Buna karşın nitelikli sanayi bölgeleri çıkışlı ihracat ise aynı dönemde %98’den %80’e kadar gerilemiştir.



4.2.6. Gümrük Tarifeleri Ürdün’ün Kumaş Ürünlerine Uyguladığı Gümrük Tarifeleri GTİP No Ürünler

Gümrük Tarife Oranı

5007 İpekten, ipek döküntüsünden dokumalar 0 5111 Karde edilmiş yün ve ince kıldan dokumalar 0 5112 Taranmış yünden, ince hayvan kılından dokumalar 0 5113 Kaba hayvan kılı/at kılından mensucat 0 5208 Pamuklu dokumalar (ağırlıkça %85 ve fazla pamuk m.kare 200gr) 0 5209 Pamuk men (dokuma %85 < pamuklu 200g/m2 den fazla) 0 5210 Pamuk men (dokumalar, ağırlıkça %85 ten az pamuk içeren,

200g/m2 den az) 0


0

5212 Diğer pamuklu dokuma (m2<= 200gr.) 0 5309 Keten dokumalar 0 5310 Jüt ve bitki iç kabuğundan dokumalar 0 5311 Dokumaya elverişli diğer bitkisel liften dokumalar 0 5407 Sentetik iplik, monofil, şeritlerle dokumalar 0 5408 Suni filament ipliklerinden dokunmuş mensucat 0 5512 Sentetik devamsız liften dokumalarağırlıkça %85 ve fazla 0 5513 Ağırlık: %85 > devamsız sentetikpamuk dokuma < 170 gr/m2 0 5514 Ağırlık: %85 > devamsız sentetikpamuk dokuma 170g/m2 geçen 0 5515 Diğer devamsız sentetik liften dokumalar 0 5516 Devamsız suni liften dokumalarağırlıkça %85 < suni 0 5603 Dokunmamış mensucat 0 5801 Kadife, pelüş ve halkalı (tırtıl mensucat) 0 5802 Havlu nevi bukleli mensucat (tufte edilmiş mensucat) % 23(*) 5803 Gaz mensucat % 023(**) 5809 Metal/metalize ipliklerden mensucat; giyim ve döşemecilikte

kullanılan 0

6001 Örme tüylü mensucat 0 6002 Diğer örme mensucat (en<=30cm, elastomerik/kauçuk iplik=>%5) 0 6003 Diğer örme mensucat (en<=30cm) 0 6004 Diğer örme mensucat (en>30cm, elastomerik/kauçuk iplik=>%5) 0 6005 Çözgü tipi örgülü diğer mensucat 0 6006 Diğer örme mensucat 0 Kaynak: Ürdün gümrük sitesi: http://www.customs.gov.jo (*) AB ülkeleri için % 16,1 (**) AB ülkeleri için % 016,1 Yukarıdaki tablodan da görüldüğü gibi Ürdün’ün kumaş ürünlerine uyguladığı gümrük vergisi iki ürün dışında sıfırdır. Bunun en önemli nedeni ülke kaynaklarının hazır giyim üretiminde gerekli olan girdileri karşılamada yetersiz kalmasıdır. Bu durum kumaş ihracatçılarımız için önemli bir fırsattır.

http://www.customs.gov.jo/




www.doingbusiness.org (Reports & Papers – Doing Business): Dünya Bankası’na ait olan sitede 181 ülke ve 13 bölgedeki iş ortamının diğer ülke ve bölgelerle karşılaştırmalı olarak verildiği raporlar yer almaktadır. Download bölümünde yer alan “Doing Business 2009 Economy Profiles” linkinden Jordan raporu ücretsiz olarak edinilebilir.

www.jgate.org.jo (Jordan Garments, Accessories, & Textiles Exporters’ Association): Ürdün Hazır Giyim, Aksesuar ve Tekstil İhracatçıları Derneği’nin web sitesidir. Siteden sektördeki gelişmeler hakkında haberlere ve firma veritabanına ulaşmak mümkündür.

www.jordanecb.org (Economic & Commerce Bureau Embassy of Jordan, Washington): Ürdün Washington Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği’nin web sitesidir. Sitede Ürdün’ün ekonomik ve sosyal göstergeleri, mevzuat, uluslararası anlaşmalar, nitelikli sanayi bölgeleri ve bu bölgelerde faaliyet gösteren firmalar, ana sektörler ve yatırım ve iş fırsatları konularında bilgiler yer almaktadır.

www.customs.gov.jo (Jordan Customs): Ürdün Gümrük İdaresi’nin web sitesidir. Siteden gümrüklerle ilgili mevzuata ve gümrük tarifelerine ulaşılabilir.

www.jib.com.jo (Jordan Investment Board): İdari ve mali açıdan özerk bir kamu kurumu olan Ürdün Yatırım Kurulu’nun web sitesidir. Siteden yatırımlarla ilgili yasal çerçeve, yatırım fırsatları ve yatırım yapılacak ana sektörler, Ürdün’de iş nasıl yapılır, mevcut yatırımlar, yatırım teşvikleri vb. konularda bilgi edinilebilir.

www.jedco.gov.jo (Jordan Enterprise Development Corporation): Ürdün Girişimciliği Geliştirme Kurumu’nun web sitesidir. Siteden Ürdün’de düzenlenen fuarlara ve ihracat yapan firmaların veritabanına ulaşılabilir.

www.agreements.jedco.gov.jo (Jordan’s Agreements): Ürdün Girişimciliği Geliştirme Kurumu tarafından kurulan sitede Ürdün’ün tek ve çok taraflı yapmış olduğu anlaşmalar tanıtılmaktadır.

www.aqabazone.com (The Aqaba Special Economic Zone Authority): Aqaba Serbest Bölgesi’nin web sitesidir. Sitede serbest bölge ile ilgili yasal mevzuat, tanınan teşvikler, projeler ve ihaleler hakkında bilgiler verilmektedir.

www.aci.org.jo (Amman Chamber of Industry): Amman Sanayi Odası’nın web sitesidir. Siteden ticaret hayatına ilişkin çok çeşitli mevzuata ve üretici firmalar veritabanına ulaşılabilmektedir.

www.jocc.org.jo (Jordan Chamber of Commerce): Ürdün’deki ticaret odalarının üst kuruluşu olan Ürdün Ticaret Odası’nın web sitesidir. Siteden diğer ticaret odalarının iletişim bilgilerine ve diğer yararlı linklere ulaşılabilmektedir.

www.dos.gov.jo (Jordan Department of Statistics): Ürdün İstatistik Kurumu’nun web sitesinden sosyal ve ekonomik göstergelere ilişkin bilgi alınabilir.



4.3. SURİYE

4.3.1 Genel Ekonomik Durum

Suriye’nin GSYH’sinin yaklaşık yarısı petrol ve tarım sektörlerinden karşılanmaktadır. Önemli bir tarım ülkesi olan Suriye’de tarım sektörünün ekonomideki yeri büyüktür. 2004 yılında Gayri Safi Milli Hâsılanın % 25’ini oluşturan tarım sektörü ülke iş gücünün yaklaşık % 22’sini istihdam etmektedir.

Tekstil Sanayileri Genel Organizasyonu (General Organisation of Textile Industries GOTI) genel direktör yardımcısı Adib Saleh tarafından yapılan açıklamaya göre Suriye yiyecek, içecek, ısınma ve giyimde kendi kendine yeten tek Arap ülkesidir. Aşırı merkeziyetçi bir yapıya sahip olan Suriye devletinin bir zamanlar en öncelikli hedefi kamu kaynakları ile kendi kendine yeten bir ekonomiye sahip olmaktı. Fakat gittikçe önemi artan özel sektörün ağırlığını hissettirmeye başlamasıyla ürün çeşitliliği artmış kamunun ekonomideki etkisi azalmaya başlamıştır.

Petrol üretiminin azalmasıyla birlikte oluşan gelir eksikliği özel sektör üretimi ile karşılanmaya çalışılmaktadır. Resmi verilere göre Suriye’nin 2006 yılındaki petrol üretimi günlük 404 bin varilken 2007 yılında 370385 bin varile kadar gerileyerek ülkenin günlük kullanım miktarına neredeyse eşit hale gelmiştir. Uluslararası Enerji Ajansının öngörülerine göre 2012 yılında günlük petrol üretimi 300 bin varile gerilerken tüketimin de günlük 500 bin varile çıkacağı beklenmektedir. Petrol dışı sektörlerin toplam büyüme oranı 2004 yılında % 6,4 iken bu oran 2007 yılında % 10,1’e kadar yükselmiştir. İlk defa 2007 yılında petrol dışı ürünlerin ihracatından elde edilen gelir petrol ihracatından elde edilen gelirden yüksek olmuştur. Petrol dışı sektörler arasında en önemli yeri tekstil ve tarım oluşturmaktadır. Devletin tekstil sektörüne yüksek sübvansiyon sağlaması, işçilik ücretlerinin düşük olması ve büyük bir tarım ülkesi olması Suriye’nin uluslararası rekabette sahip olduğu en büyük avantajlardır.

Ülkenin en büyük yapısal problemleri arasında aşırı merkeziyetçilik, üretimin çeşitlendirilememesi, eski altyapı, düşük verimlilik ve bürokratik yapının hantallığı gibi sorunlar yer almaktadır.


2003 2004 2005 2006 2007 2008

Enflasyon (%) 5,8 4,4 7,2 10 3,9 14,5 Reel GSYİH Büyüme (%) 2,1 6,7 4,5 5,1 4,2 5,2 GSYİH (milyon $) 21.713,8 25.070,5 28.697,0 33.376,5 40.484,7 54.706,7 GSYİH Kişi Başı Başına ($) 1.197 1.345 1.498 1.697 2.005 2.643 Nüfus (bin) 18.141,2 18.641,6 19.150,7 19.668,0 20.187,6 20.698,1 http://www.portal.euromonitor.com



4.3.2. Suriye – Türkiye Dış Ticareti (1000 dolar)

2004 2005 2006 2007 2008 07/08 değişim

Türkiye'nin İhracatı 394.783 551.627 609.417 797.766 1.114.840 40% Suriye'nin İhracatı 357.656 272.180 187.250 376.959 639.213 70% Ticaret Hacmi 752.439 823.807 796.667 1.174.725 1.754.053 49% Ticaret Dengesi 37.127 279.448 422.167 420.807 475.627 13% Kaynak: DTM

2004 yılında 752 milyon dolar Türkiye – Suriye dış ticaret hacmi 2006 yılında düşüş göstermesine rağmen 2007 ve 2008 yıllarında % 48 artarak 1,7 milyar dolara ulaşmıştır. 2007 ve 2008 yıllarındaki bu yüksek artış iki ülke arasında imzalanan ve 1 Ocak 2007 tarihinde yürürlüğe giren Serbest Ticaret Anlaşmasından kaynaklanmaktadır. 2008 yılında Türkiye’nin Suriye’ye ihracatı % 40 düzeyinde artarken komşu ülkeden yapılan ithalat % 70 artış göstermiştir. İki ülke arasında gerçekleşen ticaretin önümüzdeki yıllarda da artarak devam edeceği düşünülmektedir.


Suriye’de petrol ve tarımdan sonra tekstil ve hazır giyim sanayi gelmektedir. Ülke iş gücünün yaklaşık % 10’unu istihdam eden tekstil ve hazır giyim sektörü Gayri Safi Milli Hasılanın % 7’sini oluşturmaktadır. En önemli ihraç pazarları Avrupa Birliği ve Körfez ülkeleridir.

Pamuk ipliğinin üretim, satış ve ihracatı Tekstil Sanayileri Genel Organizasyonu (GOTI) aracılığıyla neredeyse tamamen devletin kontrolündedir. Sentetik iplik üretimi kırsal bölgelerdeki 20 binden fazla küçük atölyede el işçiliğiyle üretilmektedir. Bölünmüşlüğün bu kadar fazla olmasından dolayı yüklü ihracat talepleri karşılanamamaktadır. Bu durum Türkiye’den Suriye’ye sentetik iplik ve sentetik iplik içeren kumaş ihracatı için potansiyel bir fırsattır.

2005 yılında kotaların kaldırılmasından sonra düşük fiyatlı ve yüklü üretim yapamayan Suriye’nin AB’ye tekstil ve hazır giyim ihracatında ciddi düşüşler yaşanmıştır. Kaliteli ve yüklü üretim yapamama ve nitelikli işgücü eksikliği sektörün en önemli problemleri arasındadır. Diğer bir önemli problem devletin kontrolündeki fabrikalardaki makinelerin çok eski olmasıdır. Dolayısıyla nihai ürün kalitesi istenilen düzeyde değildir. Bu durum kaliteli pamuklu kumaş üreticilerimiz için önemli bir fırsattır.

4.3.4. Kumaş İthalatı Suriye’nin Ülke Bazında Kumaş İthalatı (Bin Dolar)

Ülkeler 2004 2002 2006 2007 2007 Payı (%)

Çin 39.364 45.587 50.629 39.776 55,1 Hindistan 8.592 8.159 9.047 6.792 7,0 Güney Kore 19.033 18.822 11.302 6.856 5,8 Suudi Arabistan 676 2.053 4.090 4.954 5,6 Türkiye 3.553 2.841 2.184 2.230 3,3 Tayvan 4.374 2.994 3.318 1.832 2,8



İtalya 2.459 1.535 1.711 2.230 2,8 Endonezya 6.785 4.530 4.261 1.979 2,5 Pakistan 335 161 399 887 2,1 Diğer Ülkeler 9.299 12.948 19.808 21.435 13,0 Toplam 98.331 100.980 109.057 90.596 100,0% Kaynak: ITC TradeMap

Suriye’nin 2007 yılındaki kumaş ithalatı 90 milyon dolardır. En çok ithalat yaptığı ülkeler arasında Çin % 55’lik payla birinci konumdadır. Hindistan (%7), Güney Kore (%6), Suudi Arabistan (%6) ve Türkiye (%3) diğer önemli tedarikçileridir.

Suriye’nin Ürün Bazında Kumaş İthalatı (Bin Dolar) GTIP No Ürün Tanımı 2004 2005 2006 2007 2007

Payı 5007 İpekten, ipek döküntüsünden

dokumalar 14 0 0 10 0%


3.222 2.403 3.177 3.002 3%


1.991 1.192 1.948 1.869 2%


10 0 0 0 0%


582 0 1.078 1.698 2%


0 120 2.442 2.923 5%


1.093 534 696 937 1%


28 0 193 478 2%


6.079 6.253 8.810 6.885 7%

5309 Keten dokumalar 641 664 716 2.923 2% 5310 Jüt ve bitki iç kabuğundan

dokumalar 1.248 1.546 1.115 3.816 2%


0 0 0 0 0%


38.913 46.814 46.856 28.884 30%


164 135 132 139 0%


202 155 238 250 0%


3.722 2.797 3.172 1.955 2%


447 0 86 212 0%


17.049 18.089 17.494 8.434 10%

5516 Devamsız suni liften dokumalar 1.636 1.257 1.466 1.188 1%



ağırlıkça %85 < suni 5603 Dokunmamış mensucat 10.284 8.480 10.511 17.873 16% 5801 Kadife, pelüş ve halkalı (tırtıl

mensucat) 9 0 997 1.126 4%


57 0 0 33 0%

5803 Gaz mensucat 13 0 0 44 0% 5809 Metal/metalize ipliklerden


0 0 0 74 0%

6001 Örme tüylü mensucat 2.016 1.341 2.212 875 4% 6002 Diğer örme mensucat (en<=30cm,

elastomerik/kauçuk iplik=>%5) 8.911 9.200 1.983 699 1%

6003 Diğer örme mensucat (en<=30cm) 0 0 0 106 0% 6004 Diğer örme mensucat (en>30cm,

elastomerik/kauçuk iplik=>%5) 0 0 3.735 3.517 4%

6005 Çözgü tipi örgülü diğer mensucat 0 0 0 15 0% 6006 Diğer örme mensucat 0 0 0 631 1%

Toplam 98.331 100.980 109.057 90.596 100% Kaynak: ITC TradeMap

Daha önce de belirtildiği gibi sentetik iplik üretiminin kırsal bölgelerdeki çok fazla sayıdaki küçük atölyelerde el işçiliğiyle üretilmesinden dolayı üretimdeki talebi karşılayamamakta ve kumaş ithalatındaki en büyük payı % 30 ile sentetik iplik, monofil şeritlerle dokumalar oluşturmaktadır. Daha sonra % 16’lık payla dokunmamış mensucat, % 10’luk payla diğer devamsız sentetik liften dokumalar ve % 7’lik payla diğer pamuklu dokuma (m2<= 200gr.) gelmektedir.


Suriye – Türkiye Serbest Ticaret Anlaşması

1 Ocak 2007 tarihinde yürürlüğe giren Suriye – Türkiye Serbest Ticaret Anlaşması sanayi ürünleri ile seçilmiş bir kısım tarım ürününde pazara giriş kolaylıkları sağlamaktadır. Bu kapsamda, ülkemiz, Suriye menşeli sanayi ürünlerinin Türkiye’ye ithalinde uyguladığı gümrük vergilerini Anlaşmanın yürürlüğe girmesi ile birlikte kaldırmıştır. Suriye tarafı ise, Türkiye menşeli sanayi ürünlerinin Suriye’ye ithalinde uygulanmakta olan gümrük vergilerini, bir kısım ürünler için Anlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihte, farklı gruplara bölünmüş diğer ürünler için ise 3 ila 12 yıl arasında değişen indirim takvimi kapsamında tedricen sıfırlayacaktır.

Bu suretle, 2005 yılı dış ticaret verilerine göre Suriye’ye toplam ihracatımızın % 28,6’sını oluşturan ürünlere uygulanan gümrük vergileri Anlaşmanın yürürlüğe girmesiyle tamamen kaldırılmış bulunmaktadır. Bu oran 3. yılın sonunda % 60’a ulaşacaktır.

Ülkemiz ile Suriye arasındaki tarım ürünleri ticaretinde, sektörel hassasiyetler dikkate alınarak sınırlı sayıda üründe, belirli kotalar dahilinde uygulanacak olan vergi muafiyeti/indirimleri ProtokolI’de düzenlenmiştir.

Taraflar, ikili ticarette, PanAvrupaAkdeniz Menşe Kümülasyonu sistemi kapsamındaki uyumlaştırılmış menşe kurallarını tatbik etmeyi kabul etmişlerdir.



Suriye Arap pazarına giriş yapmak için önemli bir geçiş yolu niteliğindedir. Büyük Arap Serbest Ticaret Bölgesi (GAFTA) üyesi olan Suriye diğer üye ülkelere gümrüksüz mal satma imkanı sağlamaktadır. Suriye’nin Avrupa ülkelerine ulaşması için de Türkiye önemli bir geçiş ülkesidir. Dolayısıyla Suriye – Türkiye arasındaki ticaret her iki komşu ülke için de büyük önem taşımaktadır.


Her yıl Haziran ayında Halep’te düzenlenen “FAYATEX Konfeksiyon Yan Sanayi ve Hazır Giyim Moda Fuarı” tekstil malzemeleri ve aksesuarları alanında düzenlenen en önemli fuardır. Bu fuar aynı zamanda Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın desteklenecek yurtdışı bireysel fuarlar listesinde de yer almaktadır.

Her yıl Temmuz ayında Şam’da düzenlenen “INTERMODA Hazır Giyim ve Moda Fuarı” da firmalarımız için önemli bir tanıtım imkanı sunabilir. Ancak bu fuar şimdilik Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın desteklenecek yurtdışı bireysel fuarlar listesinde yer almamaktadır.


www.doingbusiness.org (Reports & Papers – Doing Business): Dünya Bankası’na ait olan sitede 181 ülke ve 13 bölgedeki iş ortamının diğer ülke ve bölgelerle karşılaştırmalı olarak verildiği raporlar yer almaktadır. Download bölümünde yer alan “Doing Business 2009 Economy Profiles” linkinden Syria raporu ücretsiz olarak edinilebilir.

www.cmo.gov.sy (General Organization for Cotton Ginning and Marketing): Pamuk Çırçırlama ve Pazarlama Genel Kurumu’nun web sitesidir. Sitede pamuk çırçır alanları, istatistikler vb. bilgiler yer almaktadır.

www.syrianindustry.org (Ministry of Industry Syrian Arab Republic): Suriye Sanayi Bakanlığı’nın web sitesidir. Sitede yatırımlara ilişkin bilgi, yatırım mevzuatı, yatırım fırsatları konusunda bilgi ve ekonomik ve sosyal göstergeler yer almaktadır.

www.customs.gov.sy (Syrian Customs): Suriye Gümrük İdaresi’nin web sitesidir. Sitede gümrük mevzuatı ve gümrük tarifeleri yer almaktadır.

www.fedcommsyr.org (Federation of the Syrian Chambers of Commerce): Suriye Ticaret Odaları Federasyonu’nun web sitesidir. Sitede Suriye’ye ilişkin genel bilgiler, ticaret odalarının iletişim bilgileri, yatırım ve ticari düzenlemelere ilişkin mevzuat ve ticari firmalar rehberi (Arapça) yer almaktadır.



4.4. İSRAİL


Ülkenin ilk kurulduğu yıllarda İsrail ekonomisi tarım ve hafif sanayi ile emek yoğun endüstrilere dayalı geleneksel bir ekonomi iken, bu yapı günümüzde tamamen değişmiştir. Bilgi tabanlı bir ekonomi ve üretim yapısını tercih eden İsrail; telekomünikasyon, yazılım ve elektronik gibi alanlarda dünyanın önde gelen ülkelerinden biri haline gelmiştir. Suyun az olmasından dolayı tarım teknolojisini geliştirme gerekliliği, Doğu Bloğu’nun dağılmasının ardından İsrail’e yaşanan beyin göçü ve askeri alanda yapılan bilimsel çalışmaların sonuçlarından sivil alanda da yararlanılması ise bu sürece önemli katkı yapmıştır. Eğitimli ve nitelikli işgücünün yanı sıra; ABD, AB, EFTA ve diğer önde gelen birlik ve ülkelerle imzaladığı Serbest Ticaret Anlaşmaları İsrail’in dünya piyasasındaki yerini sağlamlaştıran unsurlar olarak görülmektedir.

İsrail ekonomisinin temel karakteristikleri; iç pazarın küçüklüğü nedeniyle ihracata dayalı büyüme, ileri teknoloji endüstrilerinin hızlı gelişimi, girişimcilik kültürü, ticarete uygun iklim, yatırım ve ArGe kültürü olarak sıralanmaktadır. Son dönemde Yeni İsrail Şekeli'nin (YİŞ) ABD Doları karşısında artan değeri ise, ihracatı ve rekabet gücünü olumsuz etkilemektedir.

İsrail ekonomisi diğer gelişmiş ülkelere göre daha küçüktür. GSYİH’nin yaklaşık %55’i özel sektör tarafından üretilmekte olup mal/hizmet ticareti GSYİH’nin %90’ını oluşturmaktadır. Hizmetler sektörünün GSYİH içindeki payı %64 olup; bunların içinde de finansal hizmetler ve iş çevreleri başta gelmektedir. Sanayi sektörünün payı GSYİH’nin %32’si civarındadır ve sanayi sektörünün içinde de imalat ve inşaat sektörleri ağırlıktadır.

1990’lı yılların başında korumacı politikalardan faydalanarak gelişen giyim ve ayakkabı sektörleri, sektörde artan rekabetin etkisiyle son on yıldır yerlerini elektronik, haberleşme, medikal ve optik aletler gibi teknoloji yoğun sektörlere bırakmıştır. Tüm dünyada artan talebin ve pazara gösterilen yoğun ilginin bir sonucu olarak, 2000 yılında ileri teknoloji endüstrilerinde faaliyet gösteren yerli ve yabancı firmaların sayısı hızla artmıştır. İsrail’in araştırma ve geliştirme alanındaki bu başarısının temel kaynağı, yüksek eğitim düzeyi ve savunma ile ilgili ArGe faaliyetlerine yapılan büyük yatırımlar olarak görülmektedir. Kimya, plastik ve gıda gibi düşük teknoloji ürünlerinin ihracatında ve finansal hizmetlerde de son yıllarda önemli başarılar kaydedilmiştir.


2003 2004 2005 2006 2007 2008

Enflasyon (%) 0,7 0,4 1,3 2,1 0,5 4,6 Reel GSYİH Büyüme (%)

1,8 5 5,1 5,2 5,4 3,9

GSYİH (milyon $) 117.844,7 125.773,2 133.202,5 143.806,8 163.957,9 201.293,5 GSYİH Kişi Başı Başına ($)

17.460 18.309 19.053 20.222 22.680 27.403

Nüfus (bin) 6.749,3 6.869,5 6.991,3 7.111,5 7.229,1 7.345,6 Kaynak: http://www.portal.euromonitor.com



4.4.2. İsrail – Türkiye Dış Ticareti (Bin dolar) 2004 2005 2006 2007 2008 07/08

değ Türkiye'nin İhracatı 1.315.292 1.466.913 1.529.158 1.658.195 1.935.215 17% İsrail’in İhracatı 714.143 804.691 782.149 1.081.743 1.447.919 34% Ticaret Hacmi 2.029.435 2.271.603 2.311.308 2.739.938 3.383.133 23% Ticaret Dengesi 601.150 662.222 747.009 576.452 487.296 15% Kaynak: DTM

2004 yılında 2 milyar dolar olan Türkiye – İsrail dış ticaret hacmi 2008 yılına kadar yaklaşık % 66 artarak 3,3 milyar doların üzerine çıkmıştır. 20042008 döneminde Türkiye’nin İsrail’e ihracatı sürekli artış göstermiş ve 2008 yılında bir önceki yıla göre % 17 artışla 1,9 milyar dolara ulaşmıştır. Aynı dönemde İsrail’in Türkiye’ye ihracatı 2006 yılındaki az bir düşüş dışında sürekli artarak 1,4 milyar doların üzerine çıkmıştır.


İsrail tekstil ve hazır giyim üretiminde en ileri teknolojiyi kullanan ülkelerden birisidir. Hacimce oldukça küçük bir sanayi olmasına rağmen yarattığı katma değer çok yüksektir. Bunu da teknik tekstil, performans artırıcı tekstil ve hazır giyim üretiminde ulaştığı bilgi birikimine borçludur.

2006 yılı itibarıyla ülkede yaklaşık 100 civarında ihracat yapan tekstil ve hazır giyim firması bulunmaktadır. Sektörde istihdam edilenlerin sayısı yaklaşık 30 bindir. Büyük firmalar, 1990’lı yılların ortalarından itibaren ortaklıklar, firma devralmaları ya da taşeron kullanma yoluyla üretim faaliyetlerinin önemli bir kısmını işçiliği ucuz ülkelere kaydırmıştır.

Hazır giyim içerisinde örme giyim, iç giyim, ev tekstilleri, yüzme kıyafetleri ve aktif spor giyim İsrail’in en güçlü olduğu alanlardır. Tekstil alanında ise sunisentetik kumaş ve dokunmamış mensucat üretimi oldukça önemlidir.

İsrail, araştırmaya konu olan ülkeler içerisinde, ekonomisi tekstil ve hazır giyim üretim ve ihracatına bağımlılığı en düşük ülkedir. 2007 yılı itibarıyla 1,2 milyar dolar olan tekstil ve hazır giyim ihracatı İsrail’in toplam ihracatının (54,1 milyar dolar) yalnızca %2’sini oluşturmaktadır.


2001 yılında 737 milyon dolar civarında gerçekleşen İsrail’in hazır giyim ve ev tekstili ihracatı sürekli düşüş göstererek 2007 yılında 523 milyon dolara kadar gerilemiştir. Bu düşüşte hem uluslararası rekabet hem de üretim faaliyetlerinin işçiliği ucuz ülkelere doğru kaydırılmasının etkisi bulunmaktadır.

2007 yılı hazır giyim ve ev tekstili ihracatının 272 milyon dolarlık kısmı örme giyimden, 155 milyon dolarlık kısmı da ev tekstili ürünlerinden kaynaklanmıştır.

İsrail ev tekstili ve hazır giyim ihracatında hem ABD hem de AB ülkeleri ile ticarette rejimden önemli ölçüde faydalanmaktadır. 2007 yılında söz konusu ürünlerdeki toplam ihracatının %59’unu ABD’ye, %28’ini de AB ülkelerine gerçekleştirmiştir.



İsrail’in Hazır Giyim ve Ev Tekstili İhracatı (1000 dolar) H.S. No Ürünler 2005 2006 2007 2007 başlıca ithalatçılar (%)

61 Örme giyim 378.468 374.747 272.050 ABD(68), Belçika(9), Hollanda(5), Ürdün(3), İngiltere(3), İspanya(2)

62 Dokuma giyim 94.492 79.567 96.196 ABD(40), Litvanya(7), Almanya(6), İngiltere(5), Ukrayna(5), Ürdün(4), İtalya(3), Kanada(3), Romanya(3)

63 Ev tekstili 171.389 154.383 155.082 ABD(54), İngiltere(11), Almanya(8), Belçika(6), Fransa(5)

TOPLAM 644.349 608.697 523.328 ABD(59), Belçika(6), İngiltere(6), Almanya(4), Hollanda(3), Ürdün(2), Fransa(2), İspanya(2)


4.4.5. Kumaş İthalatı İsrail’in Ülke Bazında Kumaş İthalatı (Bin Dolar)

Ülkeler 2003 2004 2005 2006 2007 2007 Payı (%)

Çin 50.029 62.971 61.583 72.995 65.299 25,1 Türkiye 33.250 39.292 34.382 34.263 47.550 18,3 İtalya 30.090 43.414 37.873 25.577 35.375 13,6 ABD 13.308 17.556 19.921 14.680 17.758 6,8 Güney Kore 16.211 15.986 12.331 12.966 15.669 6,0 Hindistan 15.488 21.080 17.105 21.060 15.486 5,9 Ürdün 6.441 6.023 5.548 4.052 8.508 3,3 Fransa 9.201 8.399 6.269 6.439 8.409 3,2 Almanya 8.243 8.879 7.563 6.555 6.582 2,5 Tayvan 12.761 7.538 7.201 5.229 6.492 2,5 Diğer Ülkeler 53.681 45.403 37.419 27.320 33.289 12,8 Toplam 248.703 276.541 247.195 231.136 260.417 100,0 Kaynak: ITC TradeMap

2007 yılında İsrail 260 milyon dolar kumaş ithalatı gerçekleştirmiş olup, en çok ithalat yaptığı ülkeler sırasıyla Çin (%25), Türkiye (%18), İtalya (%14) ve ABD (%7)’dir. Türkiye’nin İsrail’e yaptığı ihracat 2005 ve 2006 yıllarında 34 milyon dolar seviyesinde iken 2007 yılında % 39 oranında artışla 47 milyon dolara çıkmıştır.



İsrail’in Ürün Bazında Kumaş İthalatı (Bin Dolar) GTIP No Ürün Tanımı 2003 2004 2005 2006 2007 2007

Payı 5007 İpekten, ipek döküntüsünden

dokumalar 1.372 3.021 2.783 2.407 2.681 1%


708 1.128 625 287 588 0%


1.682 967 289 230 802 0%


128 346 10 28 34 0%


44.178 59.188 47.427 55.844 37.984 15%


18.943 15.467 13.040 8.440 9.965 4%


5.187 3.561 2.742 2.356 1.420 1%


2.196 2.039 2.756 1.116 1.063 0%


648 434 640 688 585 0%

5309 Keten dokumalar 1.083 971 1.395 2.171 1.417 1% 5310 Jüt ve bitki iç kabuğundan

dokumalar 197 157 225 171 182 0%


218 271 244 786 108 0%


47.051 57.352 59.630 42.606 59.397 23%


6.019 4.112 3.504 2.601 3.413 1%


2.627 2.324 2.825 2.406 2.338 1%

5513 Ağırlık: %85 > devamsız sentetikpamuk dokuma < 170 gr/m2

10.934 6.066 8.532 8.428 8.976 3%

5514 Ağırlık: %85 > devamsız sentetikpamuk dokuma 170g/m2 geçen

1.226 4.895 5.147 4.533 8.783 3%


3.495 5.956 5.648 6.383 8.247 3%


7.268 4.752 3.248 2.649 2.043 1%

5603 Dokunmamış mensucat 15.468 21.741 21.538 25.828 30.109 12% 5801 Kadife, pelüş ve halkalı (tırtıl

mensucat) 6.215 6.350 7.675 6.162 6.405 2%


68 69 94 67 82 0%



5803 Gaz mensucat 96 64 61 80 31 0% 5809 Metal/metalize ipliklerden


13 2 3 9 44 0%

6001 Örme tüylü mensucat 2.198 2.248 2.905 3.249 1.881 1% 6002 Diğer örme mensucat


14.883 4.926 2.967 2.431 2.299 1%


298 324 203 288 87 0%


18.603 33.084 23.894 22.819 31.071 12%


6.800 10.095 9.706 7.883 9.760 4%

6006 Diğer örme mensucat 28.901 24.631 17.439 18.190 28.622 11% Toplam 248.703 276.541 247.195 231.136 260.417 100%


İsrail’in kumaş ithalatındaki en yüksek pay % 23 oranla sentetik iplik, monofil şeritlerle dokumalara aittir. Daha sonra % 15’le pamuklu mensucat (dokuma, %85 ve fazla pamuk, 200 g/m2) ve % 12’şer payla dokunmamış mensucat ve diğer örme mensucat (en>30cm, elastomerik/kauçuk iplik=>%5) en çok ithal edilen ürünler arasındadır.


AB, ABD, EFTA, Türkiye, Meksika, Kanada, Ürdün ve Mısır ile serbest ticaret anlaşmaları bulunan İsrail tekstil ve hazır giyim alanında dünyada tercihli rejimden en çok faydalanan ülke konumundadır. ABD – İsrail Serbest Ticaret Anlaşması: ABD ile İsrail arasındaki serbest ticaret anlaşması Ocak 1985’te yürürlüğe girmiştir. Anlaşmaya göre bir ürünün İsrail menşeli olabilmesi için %35’lik katma değerin İsrail, Gazze Şeridi, Batı Şeria ya da nitelikli sanayi bölgelerinde yaratılmış olması ya da ürünün çifte esaslı dönüşüm geçirmiş olması (kesim ve dikim işlemi) gerekmektedir. İsrail karşılaması gereken %35’lik katma değer içerisinde %15’e kadar ABD girdisi kullanabilmektedir.

Menşe kuralını karşılayan hazır giyim ve ev tekstil ürünleri ABD pazarına tercihli rejim kapsamında sıfır gümrükle girmektedir.

AB – İsrail Ortaklık Anlaşması: AB – İsrail ortaklık anlaşması 1995’te imzalanmış ve 2000’de yürürlüğe girmiştir. Buna göre tüm tekstil ve konfeksiyon ürünleri dahil olmak üzere tüm sanayi ürünlerinde gümrük vergileri anlaşma yürürlüğe girer girmez karşılıklı olarak kaldırılmıştır.

Bir İsrail hazır giyim veya ev tekstili ürününün AB’ye tercihli ihracattan yararlanabilmesi için menşe kurallarının yerine getirilmesi gerekmektedir. Buna göre bir hazır giyim veya ev tekstili ürününün menşe kazanabilmesi için uygulanan genel kurala göre iplik eğirme, dokuma, kesim ve dikim işlemlerinin tamamının İsrail’de gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Görüldüğü üzere, ABD’ye tercihli ihracatta menşe için kesim ve dikim işlemleri yeterli iken AB’ye tercihli ihracatta çok daha fazla işlemin gerçekleştirilmesi gerekmektedir.



Türkiye – İsrail Serbest Ticaret Anlaşması: 1 Mayıs 1997’de yürürlüğe giren Türkiye – İsrail serbest ticaret anlaşmasına göre İsrail’in Türkiye’den ithal edilen sanayi ürünlerine uyguladığı gümrük vergileri kademeli olarak indirilmiş ve en son 1 Ocak 2000’de tamamen kaldırılmıştır. Buna göre, tüm tekstil ve hazır giyim ürünleri İsrail’e gümrüksüz olarak ihraç edilebilmektedir. Ayrıca Türkiye, İsrail ve AB arasında 3’lü menşe kümülasyon sistemi 27 Temmuz 2006’da yürürlüğe girmiştir. Dolayısıyla, İsrail AB’ye tercihli ihracatta Türk menşeli girdileri serbestçe kullanabilmektedir.

Türkiye ile İsrail arasındaki tercihli ticarette EUR.1 ve EURMED dolaşım sertifikaları kullanılmaktadır. Daha önce de bahsedildiği gibi çapraz ticarete konu olacak mallarda birbirinden farklı sonuçlar doğurduğu için hangi dolaşım belgesinin kullanılacağı büyük önem taşımaktadır.


İsrail’e tekstil ve konfeksiyon ürünleri ihracatında, serbest ticaret anlaşması olan ülkeler gümrük vergisinden muaftır. Yalnızca Ürdün için bazı kumaş ürünlerinde % 2,4 gümrük vergisi bulunmaktadır. Bu kapsamda Türkiye’den ihraç edilen kumaş ürünleri de gümrükten muaf bulunmaktadır. 3. ülkelere uygulanan gümrük tarifeleri ise 0 ile %12 arasında değişmektedir.

İsrail’in Kumaş Ürünlerine Uyguladığı Gümrük Tarifeleri H.S. Ürünler 3. Ülkeler Ürdün STA*


Muaf Muaf Muaf


12 2,4 Muaf


12 2,4 Muaf


12 2,4 Muaf


012 Muaf Muaf


012 Muaf Muaf


012 Muaf Muaf


012 Muaf Muaf


012 Muaf Muaf

5309 Keten dokumalar Muaf Muaf Muaf 5310 Jüt ve bitki iç kabuğundan dokumalar Muaf Muaf Muaf 5311 Dokumaya elverişli diğer bitkisel liften

dokumalar Muaf Muaf Muaf


Muaf Muaf Muaf

5408 Suni filament ipliklerinden dokunmuş Muaf Muaf Muaf



mensucat 5512 Sentetik devamsız liften dokumalar

ağırlıkça %85 ve fazla 12 2,4 Muaf


12 2,4 Muaf


12 2,4 Muaf


12 2,4 Muaf


12 2,4 Muaf

5603 Dokunmamış mensucat 12 Muaf Muaf 5801 Kadife, pelüş ve halkalı (tırtıl

mensucat) Muaf Muaf Muaf


12 Muaf Muaf

5803 Gaz mensucat 12 Muaf Muaf 5809 Metal/metalize ipliklerden mensucat;

giyim ve döşemecilikte kullanılan 10 Muaf Muaf

6001 Örme tüylü mensucat 12 Muaf Muaf 6002 Diğer örme mensucat (en<=30cm,

elastomerik/kauçuk iplik=>%5) 12 Muaf Muaf

6003 Diğer örme mensucat (en<=30cm) 12 Muaf Muaf 6004 Diğer örme mensucat (en>30cm,

elastomerik/kauçuk iplik=>%5) 12 Muaf Muaf

6005 Çözgü tipi örgülü diğer mensucat 12 Muaf Muaf 6006 Diğer örme mensucat 12 Muaf Muaf Kaynak: Israel Tax Authority * AB, EFTA, ABD, Kanada, Türkiye, Çek Cum., Slovakya, Macaristan, Polonya, Slovenya, Meksika, Romanya, Bulgaristan


www.doingbusiness.org (Reports & Papers – Doing Business): Dünya Bankası’na ait olan sitede 181 ülke ve 13 bölgedeki iş ortamının diğer ülke ve bölgelerle karşılaştırmalı olarak verildiği raporlar yer almaktadır. Download bölümünde yer alan “Doing Business 2009 Economy Profiles” linkinden Israel raporu ücretsiz olarak edinilebilir.

www.export.gov.il (Israel Export & International Cooperation Institute): İsrail İhracat ve Uluslararası İşbirliği Enstitüsü’nün web sitesidir. Siteden sektör profillerine, fuar, sergi, konferans bilgilerine, ihracatçı ve ticaret firmalarının veritabanına ulaşmak mümkündür.

www.moital.gov.il (Foreign Trade Administration): Sanayi, Ticaret ve Çalışma Bakanlığı’na bağlı Dış Ticaret İdaresi’nin web sitesidir. Siteden İsrail’in dış ticaret politikası ve anlaşmaları, yatırım ve ticaret geliştirme, ekonomik göstergeler, İsrail’e yatırım ve ihracat, İsrail’in ithalat politikası, İsrail hakkında genel bilgi vb. konularda bilgi edinilebilir.

www.mof.gov.il (Israeli Ministry of Finance): İsrail Maliye Bakanlığı’nın web sitesidir. Siteden İsrail’in uyguladığı maliye ve para politikası hakkında bilgilere; gelir vergisi, katma değer vergisi ve gümrük vergileri ve mevzuatı hakkında bilgilere, ekonomik göstergeler ve istatistiklere ulaşabilirsiniz.



www.investinisrael.gov.il (Investment Promotion Center): Sanayi, Ticaret ve Çalışma Bakanlığı’na bağlı Yatırımı Geliştirme Merkezi’nin web sitesidir. Siteden İsrail’deki iş ortamı, yatırım ortamı, yatırım teşvikleri, yatırım için potansiyel sektörler, yatırımcılar için pratik bilgi, işgücü vb. konularda bilgi edinilebilir.

www.iffcca.org.il (Israeli Federation of International Freight Forwarders and Customs Clearing Agents): İsrail Nakliyeci ve Gümrükçü Acenteleri Federasyonu’nun web sitesidir. Sitede kurum hakkında bilgi ve firma listesi verilmektedir.

www.industry.org.il (Manufacturers Associaiton of Israiel): İsrail Üreticileri Derneği’nin web sitesidir. Dernek sektörel bazdaki derneklerin çatı kuruluşudur. Sitede, Tekstil ve Moda Sanayileri Derneği de olmak üzere sektörel derneklerin ve üye firmaların iletişim bilgileri yer almaktadır.

www.chamber.org.il (Federation of Israeli Chambers of Commerce): İsrail Ticaret Odaları Federasyonu’nun web sitesidir. Sitede fuar ve sergi bilgileri, ithalatçılar için rehber, franchising mevzuatı yer almaktadır. “Services” linkinde İsrail firmalarının ihracat ve ithalat talep ve teklifleri yer almaktadır.



4.5. FAS


Ülke GSMH’sının yaklaşık % 14’ü tarıma dayanmaktadır ve işgücünün % 43’ü bu sektörde çalışmaktadır. Güçlü bir imalat sanayisine sahip olan Fas’ın GSMH’sının yaklaşık % 19’u imalat sanayi tarafından üretilmektedir. Devlet yardımlarıyla desteklenen tekstil sektörü giderek modernleşmekte ve ihracatını her geçen gün artırmaktadır. Turizm ikinci en büyük yabancı döviz getiren sektör olup ülke işgücünün yaklaşık % 10’unu istihdam etmektedir. Ayrıca, mineral sektörü ekonominin en büyük dayanak noktalarından biridir. Dünya fosfat rezervlerinin dörtte üçüne sahip olan Fas’ta bulunan diğer başlıca mineraller florid, manganez, kobalt, kurşun, çinko, bakır ve antimondur.

Telekomünikasyon, enerji ve ulaşımda gerçekleştirilen özelleştirmeler ülke genelinde üretim verimliliğini artırmış ve dolayısıyla tarımdan kaynaklanan dalgalanmalara karşı ülke ekonomisini daha az kırılgan hale gelmiştir.

Fas’ın ABD ve Türkiye ile imzalamış olduğu Serbest Ticaret Anlaşmaları sayesinde ülkenin dünya ile entegrasyonu artmıştır. Ülkenin ayrıca Avrupa Birliği ile Ortaklık Anlaşması bulunmaktadır.


2002 2003 2004 2005 2006 2007

Enflasyon (%) 1,2 1,5 1 3,3 2 3,8 Reel GSYİH Büyüme (%) 6,3 4,8 3 7,8 2,7 5,4 GSYİH (milyon $) 49.822,7 56.947,9 59.523,8 65.640,2 75.115,7 86.393,7 GSYİH Kişi Başı Başına ($) 1.662 1.878 1.941 2.115 2.391 2.717 Nüfus (bin) 29.986,3 30.323,4 30.674,0 31.038,6 31.414,9 31.799,1 Kaynak: http://www.portal.euromonitor.com

4.5.2. Fas – Türkiye Dış Ticareti (Bin dolar) 2004 2005 2006 2007 2008 07/08

değ Türkiye'nin İhracatı 330.059 370.825 551.377 721.595 957.782 33% Fas’ın İhracatı 105.778 143.231 173.902 198.460 360.520 82% Ticaret Hacmi 435.837 514.056 725.280 920.055 1.318.301 43% Ticaret Dengesi 224.281 227.594 377.475 523.135 597.262 14% Kaynak: DTM

2004 yılında 435 milyon dolar olan Türkiye – Fas dış ticaret hacmi 2008 yılına kadar yaklaşık 3 kat artarak 1,3 milyar dolara ulaşmıştır. 20042008 döneminde Türkiye’nin Fas’a ihracatı sürekli artış göstermiş ve 2008 yılında bir önceki yıla gore % 33 artışla 957 milyon dolara ulaşmıştır. Aynı dönemde Fas’ın Türkiye’ye ihracatı da sürekli artış göstermiş ve özellikle 2008 yılında % 82 artarak 360 milyon dolara çıkmıştır. 2006 yılında yürürlüğe giren serbest ticaret anlaşmasının büyük rol oynadığı iki ülke arasındaki ticaretin önümüzdeki yıllarda da artarak devam edeceği düşünülmektedir.




Tekstil sektörünün yeniden yapılandırılmasına ilişkin politikaların başarılı bir şekilde uygulanması ile tekstil ve hazır giyim sanayine yapılan yatırımlar 1987’den itibaren hızla yükselmeye başlamıştır. Yatırımların artmasında, Avrupa’daki tekstil ve hazır giyim sanayinin üretim faaliyetlerini işçilik maliyetlerinin düşük olduğu ülkelere kaydırması önemli bir etken olmuştur. Fas bu durumdan en çok yararlanan ülkelerden biri konumundadır.

Fas tekstil ve hazır giyim sanayi ihracat odaklı bir yapıya sahip olup ekonomik ve sosyal yaşamda hayati bir öneme sahip bulunmaktadır. Hali hazırda tekstil ve hazır giyim sektörü yaklaşık 1600 firma ile imalat sanayi üretiminin %16’sını ve ihracatın %40’ını (3,2 milyar dolar civarında) gerçekleştirmektedir. Sektör ayrıca imalat sanayi istihdamının %43’ünü (yaklaşık 210 bin kişi ve %70’i kadın) barındırmaktadır.

Fas tekstil ve hazır giyim sanayinin başlıca avantajları; işçilik maliyetlerinin düşük olması, hazır giyim üretiminde yeterli deneyimin bulunması, AB pazarına yakınlık, AB iş kültürü ve standartları konusunda aşinalık ve AB ve ABD ile serbest ticaret anlaşmaları sayesinde tercihli ticaret imkanından önemli ölçüde faydalanması sayılabilir.

Fas son yıllarda dünya tekstil ve hazır giyim ticaretinde şiddetlenen rekabet nedeniyle üretimde sıkıntılar yaşamaktadır. Özellikle Çin ve Türkiye’den kaynaklanan rekabet, üretimin 2002 ve 2003 yıllarında sabit kalmasına yol açmıştır. Fas tekstil ve hazır giyim sanayi için çok önemli olan dokumacılık gibi bazı alt sektörler yetersiz entegrasyon nedeniyle büyük sıkıntı yaşamaktadır. Dokuma kumaşlar başta AB olmak üzere diğer ülkelerden tedarik edilmektedir. Bu yapıyı kırmak için dünyanın önde gelen tedarikçileri ile ortak yatırımların yapılmasına ve sıkı işbirliğinin oluşturulmasına çaba gösterilmektedir.

Örme giyim, pamuk ve pamuk ipliği, denim giyim ve spor giyim (büyük oranda fason üretim), ayakkabı ve deri giyim son yıllarda büyüme gösteren önemli alt sektörler olarak sıralanmaktadır. Fas özellikle taşlanmış denim giysileri üretiminde uzmanlaşmıştır.

Son yıllarda, devlet ve özel sektör birlikteliğinde tekstil ve hazır giyim sektörünün geliştirilmesine yönelik olarak önemli adımlar atılmaktadır. 2002 yılında devlet ile Fas Tekstil ve Hazır Giyim Sanayicileri Derneği arasında bir dizi projeyi hayata geçirmek üzere bir anlaşma yapılmıştır. Projede “mali yeniden yapılandırma fonu”nun oluşturulması, ulusal ve yerel vergi sistemlerindeki reformların devam ettirilmesi, anlaşmanın uygulanmasını takip eden bir gözetim komitesinin oluşturulması; firmaların teknik, ekipman, insan kaynakları vb. alanlarda yeniden yapılanmasını destekleyecek bir “iş geliştirme fonu”nun oluşturulması, bazı girdi maliyetlerinin (sosyal güvenlik harcamalarında devletin %50 oranında katkı sağlaması ve elektrik maliyetlerinin bir kısmının desteklenmesi) desteklenmesi ve yeni yatırımlarda arsa ve inşaat giderlerinin belirli oranlarda teşvik edilmesi gibi faaliyetler yer almıştır.

Bu proje ışığında 2010 yılına kadar sektör üretimin 2,2 milyar dolardan 5 milyar dolara yükseltilmesi, ihracatın 1,5 milyar dolardan 3,9 milyar dolara yükseltilmesi, 100 bin kişilik yeni istihdam yaratılması ve 30 bin çırağa eğitim verilmesi hedeflenmiştir. Proje kapsamında yeni bir “ürün farklılaştırması ve sektör gelişim stratejisi” benimsenmiştir. Bu stratejiye göre, yüksek kalitede nihai ürün geliştirilmesini sağlayacak tasarım ve moda yaklaşımının benimsenmesi, tedarik zincirinin geliştirilmesi, fason üretimden (=subcontracting: büyük ölçüde kesim ve dikim işlemleri) uzmanlaşmış üretim (=co contracting) aşamasına geçilmesi ve moda okullarının kurulması benimsenmiştir.




2007 yılı itibarıyla Fas’ın hazır giyim ihracatında dokuma giyim ürünleri 2,5 milyar dolar ve %71 gibi büyük bir payla en önemli yeri tutmaktadır. Örme giyim ürünleri ihracatı ise 960 milyon dolar civarında gerçekleşmiştir. Fas’ın ev tekstili ürünleri ihracatı ise 43,2 milyon dolarla daha önemsiz bir yere sahiptir.

Fas hazır giyim ve ev tekstili ihracatının yaklaşık %98’ini AB’ye gerçekleştirmektedir. AB içinde İspanya, Fransa ve İngiltere, Fas’ın en önemli ticari ortakları olarak öne çıkmaktadır. Fas’ın bu üç ülkeye gerçekleştirdiği hazır giyim ve ev tekstili ihracatı bu ürünlerdeki toplam ihracatının yaklaşık %83’ünü oluşturmaktadır.

Fas’ın Hazır Giyim ve Ev Tekstili İhracatı (1000 dolar) H.S. No Ürünler 2005 2006 2007 2007 başlıca ithalatçılar

(%)

61 Örme giyim 771.449 800.177 962,856 Fransa(45), İspanya(20), İngiltere(18), Almanya(10), Belçika(2), İtalya(2)

62 Dokuma giyim 2.038.510 2.404.622 2.518.028 İspanya(42), Fransa(28), İngiltere(13), İtalya(5), Almanya(3)

63 Ev tekstili 35.981 38.560 43.281 İspanya(27), Almanya(25), Fransa(25), İngiltere(5)

TOPLAM 2.845.940 3.243.359 3.524.165 İspanya(36), Fransa(33), İngiltere(14), Almanya(5), İtalya(4)


4.5.5. Kumaş İthalatı Fas’ın Ülke Bazında Kumaş İthalatı (Bin Dolar)

Ülkeler 2003 2004 2005 2006 2007 2007 Payı (%)

İspanya 310.958 334.263 362.855 399.526 439.730 25,5 İtalya 177.547 216.489 211.704 254.534 328.992 19,1 Fransa 341.879 316.198 288.499 256.060 286.896 16,6 Türkiye 41.068 51.806 75.773 95.467 157.041 9,1 Çin 56.760 73.248 84.726 103.845 148.137 8,6 İngiltere 161.114 158.001 126.013 108.120 104.662 6,1 Almanya 42.164 46.024 43.315 43.938 51.370 3,0 Belçika 26.748 27.119 29.734 30.915 37.071 2,2 Portekiz 25.395 33.412 30.613 38.530 31.993 1,9 Yunanistan 17.344 21.199 15.988 16.557 24.526 1,4 Diğer Ülkeler 131.043 128.671 106.499 105.393 112.923 6,6 Toplam 1.332.020 1.406.430 1.375.719 1.452.885 1.723.341 100,0 Kaynak: ITC TradeMap



2007 yılında Fas yaklaşık 1,7 milyar dolarlık kumaş ithalatı gerçekleştirmiştir. Kumaş ithalatının % 75’ten fazlası Avrupa Birliği ülkelerindendir. En çok ithalat yapılan ülkeler sırasıyla İspanya (%26), İtalya (%19), Fransa (%17), Türkiye(%9) ve Çin (%9)’dir. Türkiye’nin Fas’a yaptığı ihracat 2003 yılında 41 milyon dolar seviyesinde iken 2007 yılında bir önceki yıla göre yaklaşık % 65 artarak 157 milyon dolar seviyesine ulaşmıştır.

Fas’ın Ürün Bazında Kumaş İthalatı (Bin Dolar) GTIP No Ürün Tanımı 2003 2004 2005 2006 2007 2007


döküntüsünden dokumalar

12.909 14.858 25.740 34.924 42.502 2,5%


9.951 17.468 30.064 52.589 29.102 1,7%


47.705 53.486 49.990 55.535 61.775 3,6%


72 146 51 51 37 0,0%


159.275 187.235 205.930 197.048 208.746 12,1%


267.126 277.845 277.816 269.292 294.581 17,1%


50.159 46.551 40.781 42.813 47.826 2,8%

5211 Pamuk men (dokuma, %85 > pamuklu, suni sentetik karışık, 200g/m2 den ağır)

43.544 52.815 39.392 37.372 51.309 3,0%


8.768 7.957 11.073 34.105 77.756 4,5%

5309 Keten dokumalar 38.965 36.261 38.628 33.070 32.730 1,9% 5310 Jüt ve bitki iç

kabuğundan dokumalar

82 149 136 201 244 0,0%


514 596 5.657 744 1.712 0,1%


82.156 92.368 93.007 82.334 108.292 6,3%

5408 Suni filament ipliklerinden

19.620 19.694 19.585 21.642 31.466 1,8%



dokunmuş mensucat


90.728 74.189 56.112 54.921 65.517 3,8%


25.163 30.226 26.720 32.566 35.927 2,1%


41.897 45.172 43.563 53.117 66.555 3,9%


68.284 80.051 63.583 81.317 84.518 4,9%


98.895 75.520 66.078 65.946 68.720 4,0%

5603 Dokunmamış mensucat

25.737 28.246 27.718 34.914 44.419 2,6%


33.413 45.083 49.040 38.155 32.781 1,9%


323 200 229 255 264 0,0%

5803 Gaz mensucat 17 14 41 32 9 0,0% 5809 Metal/metalize

ipliklerden mensucat; giyim ve döşemecilikte kullanılan

81 64 52 69 161 0,0%

6001 Örme tüylü mensucat

12.049 8.560 8.701 6.851 9.554 0,6%

6002 Diğer örme mensucat (en<=30cm, elastomerik/kauçuk iplik=>%5)

9.957 10.191 7.817 6.997 9.565 0,6%


8.068 1.132 1.269 1.445 1.053 0,1%


27.826 35.527 43.957 59.069 112.295 6,5%


13.421 23.192 18.908 19.822 25.978 1,5%

6006 Diğer örme mensucat

135.316 141.634 124.081 135.690 177.946 10,3%



Toplam 1.332.021 1.406.430 1.375.719 1.452.886 1.723.340 100% Kaynak: ITC TradeMap

Fas’ın kumaş ithalatındaki en yüksek pay % 17 oranla pamuklu mensucata (dokuma, %85< pamuk, 200 g/m2’den fazla) aittir. Daha sonra % 12’yle pamuklu dokumalar (ağırlıkça %85 ve fazla pamuk, 200 g/m2) ve % 10 payla diğer örme mensucat en çok ithal edilen ürünler arasındadır.


Türkiye – Fas Serbest Ticaret Anlaşması: Türkiye ile Fas arasındaki Serbest Ticaret Anlaşması (STA) 1 Ocak 2006 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir.

Anlaşma kapsamında uygulanacak tavizli rejime göre; Anlaşma ekinde yer alan “Protokol I”, sanayi ürünleri için uygulanacak tavizleri belirlemektedir. Bu bağlamda, ülkemizin Fas menşeli sanayi ürünleri ithalatına uyguladığı bütün gümrük vergisi ve eş etkili vergiler, Anlaşmanın yürürlüğe girmesi ile birlikte sıfırlanmıştır. Buna mukabil, AB ile Fas arasındaki Ortaklık Anlaşmasına paralel olarak, Fas için hassasiyet arz eden bir grup sanayi ürünü için 9 yıllık bir geçiş dönemi zarfında sıfırlanırken, diğer tüm sanayi ürünlerinde Fas'ın uyguladığı gümrük vergileri STA’nın yürürlüğe girişiyle birlikte kaldırılmıştır. I sayılı listede yer alan ürünler için Fas, STA yürürlüğe girdiğinde %10’luk gümrük vergisi indirimi yapacak ve takip eden 9 yıl boyunca, yıllık %10’luk indirimler uygulayacaktır.

Türkiye ve Fas aynı zamanda Pan Avrupa Akdeniz Menşe Kümülasyon Sistemi’ne (PAAMK) taraf ülkelerdir. Diğer taraftan, Türkiye – Fas – AB arasında üçlü, Türkiye – Fas – Tunus – AB arasında dörtlü ve Türkiye – Fas – Mısır – Tunus – AB arasında beşli kümülasyon sistemi mevcuttur. Taraf ülke menşeli girdiler, diğer taraf bir ülkede serbestçe kullanılabilmekte ve üretilen eşya taraf ülkeler arasındaki tercihli sistemden faydalanabilmektedir. Buna göre, Türkiye menşeli girdiler (örneğin iplik, kumaş, tekstil aksesuarları vb.) Fas’ta serbestçe işlem görebilmekte ve Fas tarafından bu eşya tercihli rejim kapsamında AB’ye ihraç edilebilmektedir.

Türkiye ile Fas arasındaki tercihli ticarette EUR.1 ve EURMED dolaşım sertifikaları kullanılmaktadır. Bu belgelerden duruma göre hangisinin kullanılması gerektiği çok önemlidir; çünkü, birbirinden oldukça farklı sonuçlar doğurmaktadır. Örneğin, anlaşma gereği 3. ülke olarak kabul edilen bir ülkeden Türkiye’ye iplik ithal edilmiş olsun. İplik Türkiye’de yeterli işçilik ve işleme tabi tutulmak suretiyle kumaş üretilsin. Türk menşe kazanan kumaş EUR.1 dolaşım belgesi ile Fas’a ihraç edilsin. Bu durumda Türk firması ipliği ithal ettiği sırada ödediği gümrük ve diğer vergileri geri alabilmektedir. Buna karşın Fas, Türk menşeli kumaştan üretilen hazır giyim ürünlerini üçlü kümülasyon sistemince tercihli olarak AB’ye ihraç edememektedir. Oysa aynı kumaş Türkiye’den Fas’a EURMED dolaşım sertifikası ile gönderilmiş olsaydı, Fas’ta üretilen hazır giyim ürünleri tercihli ticaret kapsamında AB’ye ihraç edilebilecekti. Bu kez de Türk firması iplik için ithalat sırasında ödediği gümrük ve diğer vergileri geri alamayacaktı (nodrawback rule = geri ödememe kuralı).

Genel olarak Fas kendi hazır giyim sanayi ile Türk tekstil sanayini birbirine rakip değil, birbirini bütünleyen sanayiler olarak görmekte ve uygun fiyatlardan aramalı tedarik imkanı doğması nedeniyle TürkiyeFas Serbest Ticaret Anlaşması’ndan memnunluk duymaktadır.



AB – Fas Ortaklık Anlaşması: AB ile Fas arasındaki Ortaklık Anlaşması 1996 yılında imzalanmış ve Mart 2000’de uygulamaya girmiştir. Anlaşma ile taraflar arasında en geç 2012 sonuna kadar kademeli geçişle bir serbest ticaret alanı oluşturulmaktadır. Anlaşmanın yürürlüğe girmesiyle AB Fas’tan gerçekleştirilen sanayi ürünleri ithalatında gümrük vergilerini kaldırmıştır. Fas ise kendisi için hassasiyet arz eden ürünlerde tarifeleri 2012 sonuna kadar kademeli olarak indirmeyi taahhüt etmiştir.

Fas anlaşmanın yürürlüğe girmesiyle, menşe kurallarına uygun olarak üretilmiş hazır giyim ürünlerini AB pazarına gümrüksüz olarak ihraç etme imkanı elde etmiş ve AB’nin en önemli hazır giyim tedarikçileri arasına girmiştir.

Fas hazır giyim üreticileri tercihli ticaretten faydalanabilmek için yerine getirmek zorunda oldukları menşe kurallarında büyük zorluk yaşamaktadır. Çünkü gerekli iplik, kumaş ve yan sanayi ürünlerinin büyük çoğunluğunu ithalat yoluyla tedarik etmektedir. Menşe kuralları ise Fas’ın düşük maliyetle ara malı teminini büyük ölçüde sınırlamaktadır. Diğer taraftan AB’nin başta Çin olmak üzere Uzak Doğu ülkelerinden ithal ettiği hazır giyim ürünlerine uyguladığı tarifelerin oldukça düşük olması, Faslı hazır giyim üreticilerinin AB pazarındaki tercihli ticaret avantajını büyük ölçüde sınırlandırmaktadır.

Fas’ın AB (27)’ye Hazır Giyim ve Ev Tekstili İhracatı (1000 euro) H.S. No Ürün 2004 2005 2006 2007

61 Örme Giyim 678.887 615.770 643.319 721.363

62 Dokuma Giyim 1.749.116 1.647.956 1.724.373 1.794.772

63 Ev Tekstili 19.620 20.568 23.530 37.330

TOPLAM 2.447.623 2.284.294 2.391.222 2.553.465 Kaynak: European Commission – Market Access Dadabase

Tüm dünyada olduğu gibi, AB tekstil ve hazır giyim pazarında da yaşanan şiddetli rekabet Fas’ın AB’ye ihracatını etkilemekte ve bu pazardaki payının azalmasına yol açmaktadır. AB’nin topluluk dışı hazır giyim ve ev tekstili ithalatı 2004 yılında 50 milyar euro’dan 2007’de 64,4 milyar euro’ya kadar yükselirken, Fas’ın bu ürünlerdeki ihracatı 20042006 yıllarında düşüş göstermiş; 2007’de 2004’teki seviyesini ancak aşabilmiştir. Aynı şekilde Fas’ın 2004 yılında AB pazarında bu ürünlerdeki payı %4,9’dan 2006’da %3,9’a kadar gerilemiş, 2007’de de %4 olarak gerçekleşmiştir.

ABD – Fas Serbest Ticaret Anlaşması: ABD ile Fas arasındaki serbest ticaret anlaşması 1 Ocak 2006’dan itibaren yürürlüğe girmiştir. Anlaşma ile tekstil ve hazır giyim ürünlerine uygulanan tarifeler 6 yıllık bir geçiş süresinde aşamalı olarak kaldırılacaktır.

Anlaşmada bir de önemli bir istisnaya yer verilmiştir. Bu istisnaya göre, taraflar belirli hazır giyim ve ev tekstili ürünleri için tam menşe kuralı aranmaksızın (tüm girdiler 3. ülke menşeli olabilir; kesim ve dikim işlemlerinin ihracatçı ülkede gerçekleştirilmesi yeterli görülmektedir) 10 yıllık bir süreyle ve 5. yıldan sonra azalan miktarlarda tercihli rejimden (0 gümrük) yararlanabilecektir. Örneğin Fas anlaşmanın ilk 4 yılında 30 milyon m2 karşılığı belirli hazır giyim ve ev tekstili ürününü gümrük vergisi ödemeksizin ABD’ye ihraç



edebilecektir. 5. yılda bu miktar 25.714 bin m2’ye inecektir. 10 yıl sonunda ise bu sisteme dahil olan ürünler sıfırlanmış ve STA kapsamına alınmış olacaktır.

Taraflar, tekstil ve hazır giyim ürünlerinde, anlaşmanın getirdiği tercihli tarifeden yararlanabilmek için aşağıda genel kuralları verilen menşe şartlarını yerine getirmekle yükümlüdür:

Elyaf taraf bir ülke menşeli olmalı ve tüm işlemler o taraf ülkede; Eğirilmiş (spun) ipliklerde elyaf üretimi ve iplik eğirme işlemi ya taraf ülkede ya da

taraflardan birinde (pamuk dışındaki elyaflar 3. ülke menşeli olabilmektedir); Filament ipliklerde işlem taraf ülkede; Dokuma kumaşlarda iplik ve kumaş üretim işlemleri ya taraf ülkede ya da

taraflardan birinde (kullanılan elyaflar 3. ülke menşeli olabilir); Pamuklu ve sunisentetik örme kumaşlarda elyaf, iplik ve kumaş üretim işlemleri ya

taraf ülkede ya da taraflardan birinde (diğer elyaf içeren örme kumaşlarda işlem iplikten başlamaktadır);

Sunisentetik dokusuz (nonwoven) kumaşlarda elyaf ve kumaş üretim işlemleri ya taraf ülkede ya da taraflardan birinde;

İpek ve keten kumaşlarda, dokuma işlemi taraf ülkede; Kaplanmış kumaşlarda dokuma ve kaplama işlemleri taraf ülkede; Ev tekstili ürünlerinde iplik ve kumaş üretimi ile kesim ve dikim işlemleri ya taraf

ülkede ya da taraflardan birinde (ipek ve keten ürünlerde süreç dokuma işleminden başlamaktadır);

Hazır giyim ürünlerinde iplik ve kumaş üretimi ile kesim ve dikim işlemleri ya taraf ülkede ya da taraflardan birinde gerçekleştirilmelidir (özel kumaşlardan yapılmış belirli hazır giyim ürünlerinde, ipek ve keten hazır giyim ürünlerinde kesim ve dikim işlemi yeterlidir).

ABD’nin tekstil ve hazır giyim ürünlerine uyguladığı gümrük vergileri genel olarak AB’den daha yüksektir. ABD ortalama olarak ipliğe %8, kumaşa %10, ev tekstiline %10 ve hazır giyim ürünlerine %16 gümrük vergisi uygulamaktadır. Dolayısıyla Fas STA ile ABD’ye hazır giyim ve ev tekstili ihracatında 3. ülkelere karşı önemli bir avantaj sağlamaktadır. Diğer taraftan, Fas tekstil ve hazır giyim sanayinin entegre bir yapıya sahip olmaması (iplik, kumaş ve aksesuarlarda dışa bağımlı) ve Fas hazır giyim sanayinin daha çok fason üretim (subcontracting=çoğunlukla kesim ve dikim işlemleri) aşamasında olması STA’nın getirdiği avantajları kısıtlamaktadır. ABD fason üründen ziyade nihai ürün (full package) talep ettiğinden Fas hazır giyim sanayi bu talebi yeterince karşılayamamaktadır. Bu nedenle Faslı hazır giyimciler ABD pazarını daha çok uzun vadede düşünmektedirler.

STA’nın Fas’ın ABD’ye Hazır Giyim ve Ev Tekstili İhracatına Etkisi (1000 dolar) H.S. No Ürün 2004 2005 2006 2007

61 Örme Giyim 27.439 (0)

19.496 (0)

31.563 (10.369)

24.608 (8.293)

62 Dokuma Giyim

47.113 (0)

36.596 (0)

69.141 (32.661)

64.786 (31.606)

63 Ev Tekstili 599 (0)

164 (0)

190 (123)

201 (70)

TOPLAM 75.150 (0)

56.257 (0)

100.893 (43.154)

89.595 (39.969)

* Parantez içerisindeki veriler tercihli rejim (STA) kapsamındaki ihracatı göstermektedir. Kaynak: USITC Interactive Tariff and Trade DataWeb



Fas’ın ABD’ye hazır giyim ve ev tekstili ihracatı 2004 yılında 75 milyon dolar civarında iken 2005 yılında %25’lik düşüşle 56 milyon dolar civarına gerilemiştir. 2006 yılında STA’nın yürürlüğe girmesiyle Fas’ın bu ürünlerdeki ihracatı 101 milyon dolara kadar yükselmiş, 2007 yılında da 90 milyon dolar civarında gerçekleşmiştir. Tablodan da görüldüğü üzere, Fas STA kapsamında 2006 ve 2007 yıllarında 43 ve 40 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirmiştir. Ancak tercihli rejim kapsamdaki ihracat, yukarıda da değinildiği üzere, daha çok anlaşmanın istisnai kuralı kapsamında gerçekleşmiştir.


Aşağıdaki tabloda da görüleceği gibi Tunus’un Kumaş ürünlerine uyguladığı gümrük tarife oranları oldukça yüksek olup % 2,5 ila % 32,5 arasında değişmektedir. AB ülkeleri, ortaklık anlaşması gereği, önemli bir vergi avantajına sahiptir. Türkiye ise Fas’la serbest ticaret anlaşması imzalamasına rağmen şu anda vergi avantajından sınırlı derecede yararlanmaktadır. İlerleyen yıllarda sağlanan avantaj artarak devam edecektir.

Fas’ın Kumaş Ürünlerine Uyguladığı Gümrük Tarifeleri H.S. Ürünler 3. Ülkeler Türkiye* AB Ülkeleri


2,5 2,5 Muaf


2,525 1,7517,5 010


2,525 1,7517,5 010


25 17,5 10


17,525 12,2517,5 2,510


17,532,5 12,2522,75 2,510


17,525 12,2517,5 2,510


17,525 12,2517,5 2,510


17,525 12,2517,5 2,510

5309 Keten dokumalar 17,525 12,2517,5 2,510 5310 Jüt ve bitki iç kabuğundan dokumalar 17,5 12,5 2,5 5311 Dokumaya elverişli diğer bitkisel liften

dokumalar 17,525 12,2517,5 2,510


2532,5 17,522,75 10


25 17,5 10


17,532,5 12,2522,75 2,510


2,525 1,7517,5 2,510




17,532,5 12,2522,75 2,510


17,532,5 12,2522,75 2,510


17,532,5 12,2522,75 2,510

5603 Dokunmamış mensucat 2,517,5 1,7512,25 02,5 5801 Kadife, pelüş ve halkalı (tırtıl

mensucat) 1025 717,5 2,510


17,525 12,2517,5 2,510

5803 Gaz mensucat 17,525 12,2517,5 2,510 5809 Metal/metalize ipliklerden mensucat;

giyim ve döşemecilikte kullanılan 25 17,5 10

6001 Örme tüylü mensucat 25 17,5 10 6002 Diğer örme mensucat (en<=30cm,

elastomerik/kauçuk iplik=>%5) 25 17,5 10

6003 Diğer örme mensucat (en<=30cm) 25 17,5 10 6004 Diğer örme mensucat (en>30cm,

elastomerik/kauçuk iplik=>%5) 25 17,5 10

6005 Çözgü tipi örgülü diğer mensucat 25 17,5 10 6006 Diğer örme mensucat 25 17,5 10 Kaynak: European Commission – Market Access Database (*) Türkiye ile Fas arasındaki STA Protokol I’e göre hesaplanmış olan ve 2008 yılı için uygulanan gümrük vergileridir.


Her yıl Ekim ayında Casablanca’da düzenlenen “Maroc Sourcing” fuarı tekstil malzemeleri ve aksesuarları alanında düzenlenen en önemli fuardır. Fuar “Fas Tekstil ve Hazır Giyim Sanayileri Derneği” tarafından da desteklenmektedir. Fuarla ilgili ayrıntılı bilgi www.amith.org.ma/marocsourcing/ ‘den edinilebilir.



www.doingbusiness.org (Reports & Papers – Doing Business): Dünya Bankası’na ait olan sitede 181 ülke ve 13 bölgedeki iş ortamının diğer ülke ve bölgelerle karşılaştırmalı olarak verildiği raporlar yer almaktadır. Download bölümünde yer alan “Doing Business 2009 Economy Profiles” linkinden Morocco raporu ücretsiz olarak edinilebilir.

www.textile.ma (Moroccan Association of Textile and Clothing Industries): Fas Tekstil ve Konfeksiyon Sanayileri Derneği’nin web sitesidir. Sitede sektörle ilgili raporlar ve haberler yer almaktadır. Ayrıca Fas’ta tekstil ve hazır giyim alanında faaliyet gösteren firmaların alt sektörlere göre veritabanı bulunmaktadır.



www.douane.gov.ma (Administration des Douanes et Impôts Indirects): Fas Gümrük İdaresi’nin web sitesidir. Sitede gümrük mevzuatı ile gümrük tarifelerine ilişkin bilgiler verilmektedir. Site Fransızca’dır.

www.cmpe.org.ma (Moroccan Center for Export Promotion): Fas İhracatı Geliştirme Merkezi’nin web sitesidir. Sitede Fas’ın ihraç ürünleri ve firmaların iletişim bilgileri, dış ticaret istatistikleri, serbest ticaret anlaşmaları, fuar bilgileri ile yararlı linkler verilmektedir.

www.ccg.ma (Caisse Centrale de Garantie): Tekstil Yeniden Yapılandırma Fonu’nun web sitesidir. Sektörde yeniden yapılanma çerçevesinde yatırım, eğitim, teknoloji ve yenilik faaliyetleri hakkında bilgiler verilmektedir. Site Fransızca’dır.

www.mcinet.gov.ma (Ministre de l’Industrie, du Commerce et des Nouvelles Technologies): Sanayi, Ticaret ve Yeni Teknoloji Geliştirme Bakanlığı’na bağlı Sanayi ve Ticaret Dairesi’nin web sitesidir. Sanayi ve ticaretle ilgili her türlü bilgiye ulaşılabilir. Site Fransızca’dır.

www.ofec.co.ma (L’office des Foires et exposition de Casablanca): Casablanca Fuar ve Sergi Ofisi’nin web sitesidir. Siteden Fas’ta düzenlenen fuar ve sergilere ilişkin bilgilere ulaşılabilir.



4.6. TUNUS


Tunus ekonomik performans açısından bölgesinde yer alan ülkeler arasında en güçlü ülkelerinden biridir. Özellikle genç nüfusta işsizlik oranı gayet yüksek seviyededir. Önümüzdeki 15 yıl içinde yapılacak 1520 milyar dolar civarındaki yeni inşaat yatırımlarının ekonominin büyümesinde büyük etkisi olacağı düşünülmektedir.

Ülke işgücünün yaklaşık % 20’si tarım sektöründe çalışmaktadır. İhracatı da yapılan başlıca tarım ürünleri buğday, arpa, zeytin, üzüm ve narenciyedir. Ülkenin tarımsal ürünleri daha çok kıyı bölgelerde yetişmektedir. İç kısımlarda tarım ürünlerinin yerini hayvancılık almaktadır.

İmalat sanayi ekonominin bel kemiğini oluşturmaktadır. En önde gelen imalat sanayi sektörleri mühendislik ve elektrik endüstrileridir. 2005’te kotaların kalkmasıyla daralan tekstil sektörü daha sonra toparlanma sürecine girmiştir.


2003 2004 2005 2006 2007 2008

Enflasyon (%) 2,7 3,6 2 4,5 3,1 4,9 Reel GSYİH Büyüme (%) 5,6 6 4 5,5 6,3 4,5 GSYİH (milyon $) 24.992,9 28.263,8 28.673,4 30.873,3 35.226,6 40.443,2 GSYİH Kişi Başı Başına ($) 2.514 2.812 2.822 3.006 3.392 3.853 Nüfus (bin) 9.941,7 10.050,2 10.160,0 10.271,3 10.383,7 10.496,5 Kaynak: http://www.portal.euromonitor.com

4.6.2. Tunus – Türkiye Dış Ticareti (Bin dolar)

2004 2005 2006 2007 2008 07/08 değişim

Türkiye'nin İhracatı 256.162 294.785 324.893 530.277 778.114 47% Tunus’un İhracatı 100.410 117.372 150.094 229.788 365.381 59% Ticaret Hacmi 356.572 412.158 474.987 760.065 1.143.495 50% Ticaret Dengesi 155.753 177.413 174.799 300.489 412.733 37% Kaynak: DTM

2004 yılında 356 milyon dolar olan Türkiye – Tunus dış ticaret hacmi 2008 yılına kadar yaklaşık 3 kat artarak 1,1 milyar dolara ulaşmıştır. 20042008 döneminde Türkiye’nin Tunus’a ihracatı sürekli artış göstermiş ve özellikle 2007 ve 2008 yıllarında % 63 ve % 47 artışla 778 milyon dolara ulaşmıştır. Aynı dönemde Tunus’un Türkiye’ye ihracatı da sürekli artış göstermiş ve 2008 yılında % 59 artarak 365 milyon dolara çıkmıştır. 2005 yılında yürürlüğe giren serbest ticaret anlaşmasının büyük rol oynadığı iki ülke arasındaki ticaretin önümüzdeki yıllarda da artarak devam edeceği düşünülmektedir.




Tunus tekstil ve hazır giyim sanayinde, Haziran 2008 tarihi itibarıyla, 10’dan fazla işçi çalıştıran 2086 firma faaliyet göstermektedir. Bunlardan 35’i iplik sektöründe, 48’i kumaş sektöründe, 34’ü tekstil terbiye sektöründe, 216’sı çorap ve örme kumaş sektöründe, 1526’sı hazır giyim sektöründe, 393’ü de diğer tekstil sektörlerinde faaliyet göstermektedir.

Hazır giyim sektöründe faaliyet gösteren 1526 firmadan 1397’si sadece ihracata yönelik çalışmaktadır. Aynı şekilde çorap ve örme kumaş sektöründeki firmalardan 169’u yalnızca ihracata yönelik olarak çalışmaktadır.

Tunus Tekstil ve Hazır Giyim Sanayinin Yapısı Faaliyet Sadece İhracata

Yönelik Hem İç Pazar Hem İhracat Toplam

İplik 8 27 35 Dokuma Kumas 11 37 48 Çorap ve Örme Kumaş 19 15 34 Tekstil Terbiye 169 47 216 Örme ve Dokuma Giyim 1.397 165 1.526 Diğerleri 263 130 393 Not: Bazı firmalar birden fazla sektörde faaliyet göstermektedir. Kaynak: Tunisia Industry Promotion Agency

Sektörde 210 bini aşkın kişi istihdam edilmektedir. İmalat sanayinde istihdam edilen her iki kişiden biri tekstil ve hazır giyim sektöründe çalışmaktadır. Sektördeki firmaların %71’i KOBİ niteliğinde olup bunların istihdam düzeyi 100 kişiden az bulunmaktadır.

Sektörün 2002 yılı üretimi cari fiyatlarla 5235 milyon dinar düzeyinde gerçekleşirken 2006 yılına kadar 4809 milyon dinara kadar gerilemiştir. 2007 yılı üretimi ise 5247 milyon dinar olarak tahmin edilmektedir.

Sektöre yapılan yatırımlar 2002 yılında 158 milyon dinar iken 2003 yılında 164 milyon dinarla en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Daha sonraki yıllarda sektöre yapılan yatırımlar azalmış ve 2006 yılında 139 milyon dinara kadar gerilemiştir. Sektöre yapılan yatırımlarda yabancı sermaye önemli bir yer tutmaktadır. Sektörde 958 yabancı sermayeli firma faaliyet göstermekte olup bunlardan 631’inde yabancı sermaye oranı %100 seviyesinde bulunmaktadır.

Sektörde 286’sı %100 olmak üzere 435 Fransız sermayeli, 189’u %100 olmak üzere 267 İtalyan sermayeli, 74’ü %100 olmak üzere 115 Belçika sermayeli ve 57’si %100 olmak üzere 97 Alman sermayeli firma faaliyet göstermektedir.


2008 yılı itibarıyla Tunus’un hazır giyim ihracatında dokuma giyim ürünleri 2,8 milyar dolar ve %69 gibi büyük bir payla en önemli yeri tutmaktadır. Örme giyim ürünleri ihracatı 953 milyon dolar, ev tekstili ürünleri ihracatı ise 285 milyon dolar civarında gerçekleşmiştir.

Tunus da Fas gibi hazır giyim ve ev tekstili ihracatının yaklaşık %98’ini AB’ye gerçekleştirmektedir. Tunus’un AB içindeki en önemli pazarları ise Fransa ve İtalya’dır. Bu iki ülkeye gerçekleştirdiği ihracat AB toplamının %69’unu oluşturmaktadır.



Tunus’un Hazır Giyim ve Ev Tekstili İhracatı (1000 dolar) H.S. No Ürünler 2006 2007 2008 2008 başlıca ithalatçılar

(%)

61 Örme giyim 679.079 829.236 953.575 İtalya(55), Fransa(31), Almanya(5), İngiltere(3)

62 Dokuma giyim 2.306.833 2.704.489 2.776.455

Fransa(36), İtalya(27), Almanya(14), Belçika(8), Hollanda(6), İspanya(4), İngiltere(3)

63 Ev tekstili 184.874 290.619 285.336 Fransa(64), Belçika(15), İsveç(5), İspanya(5), İtalya(3)

TOPLAM 3.170.786 3.824.344 4.015.366 Fransa(37), İtalya(32), Almanya(11), Belçika(7), Hollanda(4), İspanya(3)


4.6.5. Kumaş İthalatı Tunus’un Ülke Bazında Kumaş İthalatı (Bin Dolar)

Ülkeler 2003 2004 2005 2006 2007 2007 Payı (%)

İtalya 265.924 397.882 393.888 388.081 538.834 33,8 Fransa 445.500 458.524 406.609 382.137 450.196 28,2 Almanya 137.739 127.363 110.210 93.118 112.160 7,0 Türkiye 16.471 24.745 36.604 59.871 97.240 6,1 Belçika 102.859 100.259 95.642 84.496 91.740 5,8 İspanya 64.140 62.635 63.279 60.359 74.084 4,6 Çin 31.787 40.197 31.416 34.896 43.889 2,8 Hollanda 34.243 29.103 27.089 28.838 37.564 2,4 İngiltere 22.204 25.117 22.339 19.801 21.001 2,2 Diğer Ülkeler 105.288 110.756 115.854 107.277 128.540 5,8 Toplam 1.226.155 1.376.581 1.302.930 1.258.874 1.595.248 100,0 Kaynak: ITC TradeMap

2007 yılında Tunus yaklaşık 1,6 milyar dolarlık kumaş ithalatı gerçekleştirmiştir. Kumaş ithalatının % 80’den fazlası Avrupa Birliği ülkelerindendir. En çok ithalat yapılan ülkeler sırasıyla İtalya (%34), Fransa (%28), Almanya (%7) ve Türkiye(%6)’dir. Türkiye’nin Tunus’a yaptığı ihracat 2003 yılında 16 milyon dolar seviyesinde iken 2007 yılında bir önceki yıla göre yaklaşık % 62 artarak 100 milyon dolar seviyesine yaklaşmıştır.

Tunus’un Ürün Bazında Kumaş İthalatı (Bin Dolar) GTIP No Ürün Tanımı 2003 2004 2005 2006 2007 2007


döküntüsünden dokumalar

2.129 2.868 3.688 4.048 4.106 0,3%


12.545 11.338 6.778 5.521 9.051 0,6%


15.164 22.970 19.073 16.567 23.083 1,4%




124 140 72 83 65 0,0%


205.134 219.393 228.456 211.165 244.166 15,3%


398.895 519.715 505.885 470.620 621.877 39,0%


22.387 19.732 16.807 13.284 14.419 0,9%

5211 Pamuk men (dokuma, %85 > pamuklu, suni sentetik karışık, 200g/m2 den ağır)

29.620 29.393 29.958 33.935 41.795 2,6%


34.116 35.301 31.012 25.727 26.261 1,6%

5309 Keten dokumalar 12.026 9.948 9.235 8.604 10.480 0,7% 5310 Jüt ve bitki iç

kabuğundan dokumalar

1.157 982 698 923 988 0,1%


191 271 385 510 647 0,0%


90.336 100.967 84.948 79.807 120.889 7,6%


21.238 18.629 17.066 21.079 27.709 1,7%


72.347 78.058 65.827 62.765 81.240 5,1%


25.972 28.498 31.838 30.661 46.332 2,9%


43.743 44.564 44.200 43.188 51.944 3,3%


53.353 57.624 46.265 41.540 52.111 3,3%

5516 Devamsız suni 44.950 41.310 29.841 40.351 48.273 3,0%



liften dokumalar ağırlıkça %85 < suni

5603 Dokunmamış mensucat

36.213 34.738 37.195 55.713 59.058 3,7%


30.707 26.045 17.696 14.347 12.519 0,8%


2.417 1.825 1.100 1.863 3.951 0,2%

5803 Gaz mensucat 91 146 35 39 52 0,0% 5809 Metal/metalize

ipliklerden mensucat; giyim ve döşemecilikte kullanılan

41 7 3 32 9 0,0%

6001 Örme tüylü mensucat

4.653 4.657 5.543 3.530 4.833 0,3%

6002 Diğer örme mensucat (en<=30cm, elastomerik/kauçuk iplik=>%5)

4.509 4.858 5.699 4.496 3.364 0,2%


2.353 4.410 5.786 5.332 881 0,1%


15.210 19.826 25.962 32.386 49.760 3,1%


6.684 4.769 7.925 5.118 4.656 0,3%

6006 Diğer örme mensucat

37.851 33.598 23.936 25.641 30.729 1,9%

Toplam 1.226.156 1.376.580 1.302.912 1.258.875 1.595.248 100% Kaynak: ITC TradeMap

Tunus’un kumaş ithalatındaki en yüksek pay % 39 oranla pamuklu mensucata (dokuma, %85 ve fazla pamuk, 200 g/m2’den fazla) aittir. Daha sonra % 15’le pamuklu dokumalar (ağırlıkça %85 ve fazla pamuk, 200 g/m2) ve % 8 payla sentetik iplik, monofil şeritlerle dokumalar en çok ithal edilen ürünler arasındadır.


Türkiye – Tunus Serbest Ticaret Anlaşması: 25 Kasım 2004 tarihinde imzalanan Türkiye ile Tunus arasında serbest ticaret alanı tesis eden ortaklık anlaşması 1 Temmuz 2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Sanayi ürünlerine ait tavizler Protokol I’de düzenlenmektedir. Türkiye, sanayi ürünlerinde gümrük vergilerini Anlaşmanın yürürlüğe girişiyle birlikte sıfırlamayı taahhüt etmiştir. Tunus'un Türkiye menşeli ürünlerin ithalatında uygulayacağı rejim açısından ise, anılan



Protokol'ün ekinde yer alan I, II ve III sayılı listeler için vergilerin aşamalı olarak indirilmesi, bu listeler kapsamı dışında kalan sanayi ürünleri için Tunus'un uyguladığı vergilerin Anlaşma yürürlüğe girer girmez sıfırlanması öngörülmüştür.

I Sayılı Liste’de yer alan ülkemiz menşeli sanayi mallarına Tunus'un uyguladığı gümrük vergisi ve eş etkili vergiler anlaşma yürürlüğe girer girmez %12 indirilecek ve sonraki 6 yıl boyunca yıllık %12'lik indirimler gerçekleşecektir. 7'inci yılın sonunda da %16’lık indirimle vergiler sıfırlanacaktır. Tunus açısından daha büyük hassasiyet arz eden II Sayılı Liste kapsamı ürünlerdeki gümrük vergileri ve eş etkili vergiler ise, Anlaşmanın yürürlüğe girişinden iki yıl sonra %9, takip eden yıllarda ise yıllık %13'lük indirimlerle, 9'uncu yılın sonunda sıfırlanacaktır. III Sayılı Liste’de ise taviz dışı bırakılan ürünler yer almaktadır.

Tekstil ve konfeksiyon yan sanayi ürünleri, pamuktan dikiş iplikleri (GTIP: 5204) ve dokunmamış mensucat (GTİP: 5603) hariç olmak üzere, II sayılı listede yer aldığından Tunus’un uyguladığı gümrük vergisi ve eş etkili vergiler 7 yıllık aşamalı indirim rejimine tabi olmaktadır. Pamuktan dikiş iplikleri ile dokunmamış mensucat ise bu listelerin dışında kaldığından Anlaşma yürürlüğe girdiği anda Tunus’un bu ürünlere uyguladığı gümrük vergisi ve eş etkili vergiler sıfırlanmıştır.

Türkiye ve Tunus aynı zamanda Pan Avrupa Akdeniz Menşe Kümülasyon Sistemi’ne (PAAMK) taraf ülkelerdir. Dolayısıyla, Türkiye – Fas Serbest Ticaret Anlaşması bölümünde Pan Avrupa Akdeniz Menşe Kümülasyon Sistemi ile belirtilen durumlar aynı şekilde Türkiye ve Tunus için de geçerlidir (bkz. sayfa: 10).

AB – Tunus Ortaklık Anlaşması: AB ile Tunus arasındaki Ortaklık Anlaşması Haziran 1995’te imzalanmış ve Mart 1998’de uygulamaya girmiştir. Anlaşma ile taraflar arasında en geç 2010 yılına kadar kademeli geçişle bir serbest ticaret alanı oluşturulmaktadır. Anlaşmanın yürürlüğe girmesiyle AB Tunus’tan gerçekleştirilen sanayi ürünleri ithalatında gümrük vergilerini kaldırmıştır. Tunus ise kendisi için hassasiyet arz eden ürünlerde tarifeleri 12 yıllık bir süreçte kademeli olarak indirmeyi taahhüt etmiştir.

Tunus anlaşmanın yürürlüğe girmesiyle, menşe kurallarına uygun olarak üretilmiş hazır giyim ürünlerini AB pazarına gümrüksüz olarak ihraç etme imkanı elde etmiş ve AB’nin en önemli hazır giyim tedarikçileri arasına girmiştir.

Tunus’un AB (27)’ye Hazır Giyim ve Ev Tekstili İhracatı (1000 euro) H.S. No Ürün 2004 2005 2006 2007

61 Örme Giyim 694.980 652.717 708.891 716.648

62 Dokuma Giyim 1.908.513 1.810.636 1.759.477 1.849.254

63 Ev Tekstili 100.454 93.238 111.216 142.409

TOPLAM 2.703.947 2.556.591 2.579.584 2.708.311

Kaynak: European Commission – Market Access Database

Tunus’un AB’ye hazır giyim ve ev tekstili ihracatı Fas’ınki ile benzer özellikler göstermektedir. AB tekstil ve hazır giyim pazarında yaşanan şiddetli rekabet Tunus’un AB’ye ihracatını olumsuz yönde etkilemekte ve pazar payının azalmasına yol açmaktadır.



AB’nin topluluk dışı hazır giyim ve ev tekstili ithalatı 2004 yılında 50 milyar euro’dan 2007’de 64,4 milyar euro’ya kadar yükselmişken, Tunus’un bu ürünlerdeki ihracatı 2004 – 2006 yıllarında ya düşüş göstermiş ya da sabit kalmıştır. Tunus da Fas gibi 2007’de, 2004’teki seviyesine ancak gelebilmiştir. Tunus’un 2004 yılında AB pazarında bu ürünlerdeki payı %5,2’den 2007’de %4,2’ye kadar gerilemiştir.


Aşağıdaki tabloda da görüleceği gibi Tunus’un Kumaş ürünlerine uyguladığı gümrük tarife oranları oldukça yüksek olup % 10 ila % 43 arasında değişmektedir. AB ülkeleri, ortaklık anlaşması gereği, önemli bir vergi avantajına sahiptir. Türkiye ise Tunus’la serbest ticaret anlaşması imzalamasına rağmen şu anda vergi avantajından sınırlı derecede yararlanmaktadır. İlerleyen yıllarda sağlanan avantaj artarak devam edecektir.

Tunus’un Kumaş Ürünlerine Uyguladığı Gümrük Tarifeleri H.S. Ürünler 3. Ülkeler Türkiye* AB Ülkeleri


17 17 Muaf


27 14,04 Muaf


27 14,04 Muaf


27 14,04 Muaf


27 21,06 Muaf


27 21,06 Muaf


27 21,06 Muaf


27 21,06 Muaf


27 21,06 Muaf

5309 Keten dokumalar 17 17 Muaf 5310 Jüt ve bitki iç kabuğundan dokumalar 15 15 Muaf 5311 Dokumaya elverişli diğer bitkisel liften

dokumalar 15 15 Muaf


27 14,04 Muaf


27 14,04 Muaf


27 21,06 Muaf


27 14,04 Muaf


27 14,04 Muaf

5515 Diğer devamsız sentetik liften 27 21,06 Muaf



dokumalar 5516 Devamsız suni liften dokumalar

ağırlıkça %85 < suni 27 14,04 Muaf

5603 Dokunmamış mensucat 10 10 Muaf 5801 Kadife, pelüş ve halkalı (tırtıl

mensucat) 27 27 Muaf


27 27 Muaf

5803 Gaz mensucat 27 27 Muaf 5809 Metal/metalize ipliklerden mensucat;

giyim ve döşemecilikte kullanılan 17 17 Muaf

6001 Örme tüylü mensucat 43 22,36 Muaf 6002 Diğer örme mensucat (en<=30cm,

elastomerik/kauçuk iplik=>%5) 27 21,06 Muaf

6003 Diğer örme mensucat (en<=30cm) 27 21,06 Muaf 6004 Diğer örme mensucat (en>30cm,

elastomerik/kauçuk iplik=>%5) 27 21,06 Muaf

6005 Çözgü tipi örgülü diğer mensucat 27 21,06 Muaf 6006 Diğer örme mensucat 27 21,06 Muaf Kaynak: European Commission – Market Access Database (*) Türkiye ile Tunus arasındaki STA Protokol I – 3.a’ya göre hesaplanmış olan ve Temmuz 2008 Temmuz 2009 arasında uygulanan gümrük vergileridir.


Her yıl Haziran ayında başkent Tunus’ta düzenlenen TEXMED fuarı tekstil malzemeleri ve aksesuarları açısından en önemli uluslararası fuardır. Fuarla ilgili ayrıntılı bilgi www.texmedtunisia.com ‘den edinilebilir.



www.doingbusiness.org (Reports & Papers – Doing Business): Dünya Bankası’na ait olan sitede 181 ülke ve 13 bölgedeki iş ortamının diğer ülke ve bölgelerle karşılaştırmalı olarak verildiği raporlar yer almaktadır. Download bölümünde yer alan “Doing Business 2009 Economy Profiles” linkinden Tunisia raporu ücretsiz olarak edinilebilir.

www.tunisianindustry.nat.tn (Tunisian Industry Portal): Sanayi, Enerji ve Küçük ve Orta Boy İşletmeler Bakanlığı’na bağlı Sanayi Geliştirme Ajansı’nın web sitesidir. Özellikle Tunus’a yatırım yapacak firmalar; “yatırımcı rehberi”, “olası projeler”, “firma kuruluşu”, “sektörlere bakış”, “sektörel çalışmalar”, “üretim maliyetleri”, “firma rehberi”, “fuar ve sergiler” vb. pek çok konu başlığı altında her türlü bilgiye bu siteden ulaşabilirler.

www.douane.gov.tn (Customs Administration): Finans Bakanlığı’na bağlı Gümrük İdaresi’nin web sitesidir. Siteden Gümrük mevzuatı ile gümrük tarifelerine ulaşılabilmektedir. Site Fransızca ve Arapça hizmet vermektedir. İngilizce yayını yapım aşamasındadır.



www.cepex.nat.tn (Le Centre de Promotion des Exportations): Ticaret Bakanlığı’na bağlı İhracatı Geliştirme Merkezi’nin web sitesidir. Sitede ihraç potansiyeli yüksek sektörler hakkında raporlar ile firma kuruluşu, fuar, istatistik, ikili ilişkiler, STA’lar vb. konularda bilgiler yer almaktadır. Sitede “Made in Tunisia” linkinden de sektörel bazda firma veritabanını incelemek mümkündür.



5. GENEL DEĞERLENDİRME

Türk tekstil ve konfeksiyon sanayi entegre üretim sistemine sahiptir ve hammaddeden nihai ürüne kadar tüm aşamaları yerli girdiler kullanarak üretebilen en önemli sektörlerden biridir. Kumaş üretimi yerli hazır giyim üretiminde kullanılabildiği gibi yurt dışına pazarlanarak ihracata doğrudan ve dolaylı olarak çok önemli katkıda bulunmaktadır. Türkiye 2008 yılında 4,1 milyar dolarlık kumaş ihracatı yaparak dünya genelinde yapılan ihracattan yaklaşık yüzde 3,1 pay almış ve en çok ihracat yapan 11. ülke olmuştur. En önemli ihraç pazarlarımız Rusya (%15), İtalya (%9), Romanya (%6), Almanya (%5), Polonya (%5), Bulgaristan (%5), İngiltere (%3), Yunanistan(3), Ukrayna (%3), İran(3), Fas (%3) ve ABD (%3) olmuştur.

Araştırma raporumuzda yer alan Güney ve Doğu Akdeniz Havzası ülkelerinde tekstil ve konfeksiyon üretimi ve ihracatı ekonomik olarak önemli bir konuma sahiptir. Bu ülkelerin nüfus artış hızı, ithalat ve ekonomik büyümeleri gelişmiş ülkelere oranla daha yüksek olduğu için yaptıkları hazır giyim ürünleri ihracatına ilave olarak kendi tüketimlerinin artması da önemli bir pazar potansiyeli oluşturmaktadır.

İncelemesini yaptığımız ülkelerden Tunus, Ürdün ve Fas’ta hazır giyim ve konfeksiyon sanayi yeterince gelişmemiştir. Bu ülkeler genelde hammaddelerini dışardan tedarik ederek kendi bünyelerinde, ucuz işçiliğin verdiği avantajla, nihai ürün haline getirmektedirler.

Tekstil ve hazır giyim sanayinin önemli hammaddelerinden olan pamuğun yetiştirildiği Mısır ve Suriye’de elyaftan ipliğe, dokumadan nihai ürüne kadar belirli ölçülerde entegre bir tekstil ve hazır giyim sanayi bulunmaktadır. Fakat bu ülkelerde imalatta kullanılan makinelerin eski olması ve işgücünün eğitim ve tecrübesinin istenen düzeyde olmaması nedeniyle nihai üründe kalite problemleri yaşanabilmektedir. Bu nedenle özellikle ihracata yönelik üretimde kullanılacak girdilerin yurt dışından tedarik edilmesi gerekliliği Avrupa Birliği ülkelerindeki üretim kalitesini daha ucuza sunabilen önemli rekabet avantajı sağlamaktadır.

İsrail katma değeri yüksek olan teknik ve fonksiyonel tekstil ve hazır giyim üretiminde uzmanlaşmıştır. Tekstil ve hazır giyim sektörü ülkedeki diğer sektörlerle kıyaslandığında çok düşük bir paya sahiptir. Sektörün düşük hacimli olması ve ülkenin yeterli teknolojik altyapıya sahip olması dışa bağımlılığı neredeyse ortadan kaldırmıştır. Ancak ABD’nin bölge ülkeleriyle imzaladığı nitelikli sanayi bölgeleri anlaşmasında İsrail menşeli ürün girdisini gerekli kılmalarından dolayı bu anlaşmanın tarafları olan ülkelere pazarlanacak ürünler İsrail üzerinden gönderilebilir.

AB’nin bölge ülkeleri ile imzaladığı ortaklık görüşmeleri bu bölgedeki tekstil ve hazır giyim sanayinin gelişmesine önemli katkıda bulunmaktadır. ABD’nin de bölge ülkelerinden İsrail, Mısır, Ürdün ve Fas ile nitelikli sanayi bölgeleri anlaşmaları bulunmaktadır. Dolayısıyla bu ülkeler ABD pazarına gümrüksüz olarak ve herhangi bir kota olmaksızın ihracat yapma imkanına sahiptirler. ABD’nin çok büyük bir pazar olması ve anlaşması olmayan ülkelere tekstil ve konfeksiyon ürünlerinde diğer ürünlere göre daha yüksek oranda gümrük vergisi uygulaması bölge ülkeleri için çok önemli fırsatlar sunmaktadır. Anlaşma kapsamında belirli oranda 3. ülke girdilerine izin verilmesi Türkiye için büyük bir fırsat sunmaktadır.

Firmalarımız incelemede bulunduğumuz ülkelere ait sunulan bilgilerle yetinmeyerek doğrudan ve dolaylı kaynaklardan elde edecekleri diğer bilgiler ışığında pazar



potansiyellerini artırmak için gayret göstermeleri gerekmektedir. Firmalarımız devletin ihracata yönelik yardımlarından yararlanarak maliyetlerini önemli ölçüde azaltabilirler. Pazar Araştırması ve Pazarlama Desteği, Yurtdışı Fuar Katılımlarının Desteklenmesi, Eğitim ve Danışmanlık yardımı, Yurtdışında OfisMağaza Açma, İşletme ve Marka Tanıtım Desteği, firmalarımızın yararlanabileceği en başta gelen desteklerdendir. Bahsedilen desteklerle birlikte diğer destekler hakkında ayrıntılı bilgilere aşağıdaki linklerden ulaşılabilir.

http://www.igeme.gov.tr/devYar/index.cfm http://www.dtm.gov.tr/dtmweb/index.cfm?action=detay&yayinID=76&icerikID=58&dil=TR

Söz konusu pazarlarda faaliyet gösteren tüm hazır giyim ve konfeksiyon üreticileri kumaş ürünleri için potansiyel müşteri konumundadır. Çalışma kapsamındaki ülkeler incelenirken, her bir ülke için yararlı adresler ayrı ayrı verilmiştir. Bu adreslerden hazır giyim ve konfeksiyon sanayinde faaliyet gösteren üreticilerin hemen hemen tamamına ulaşılabilmektedir.

Sahip olduğu potansiyel, coğrafi yakınlık, sektörel bilgi birikimi ve tecrübeyle karşılaştırdığımızda kumaş ürünleri ihracatı istenen düzeye henüz ulaşamamış olan Türkiye bu avantajlarını bölge ülkelerine olan ihracatını önemli ölçüde artırmada kullanabilir. Bu durumda, sahip olunan avantajlar tek başına yeterli olmayıp firmalarımızın bölge pazarlarında gösterecekleri pazara giriş stratejileri de başarıda önemli rol oynayacaktır.

http://www.igeme.gov.tr/devYar/index.cfm

http://www.dtm.gov.tr/dtmweb/index.cfm?action=detay&yayinID=76&icerikID=58&dil=TR



KAYNAKLAR

1. Dış Ticaret Bilgi Sistemi Verileri – Dış Ticaret Müsteşarlığı 2. Serbest Ticaret Anlaşmaları – Dış Ticaret Müsteşarlığı (www.dtm.gov.tr) 3. PAAMK Sistemi Menşe Kuralları ve Belge Düzenlemelerine İlişkin Temel Esaslar, I.

ve II. Bölümler, 2007 – Gümrük Müsteşarlığı (www.gumruk.gov.tr) 4. Kumaş Yan Sanayi Sektör Raporu, 2008 – İGEME (www.igeme.gov.tr) 5. Trade Map Verileri – International Trade Centre – (www.trademap.org) 6. Sanayi Veritabanı – Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (http://sanayi.tobb.org.tr) 7. USITC Interactive Tariff and Trade DataWeb Verileri (http://dataweb.usitc.gov) 8. Applied Tariffs Database, Market Access Database – External Trade, European

Commission (http://mkaccdb.eu.int) 9. Statistical Darabase, Market Access Database – External Trade, European

Commission (http://mkaccdb.eu.int) 10.EuroMed Innovation and Technology Programme (www.medibtikar.eu) 11.Maroc Textile – Moroccan Association of Textile and Clothing Industries

(www.textile.ma) 12. Textiles and Clothing, Amcham Morocco Trade and Investment Guide – American

Chamber of Commerce in Morocco (www.amchammorocco.com) 13.Textiles and Clothing Industries Tunisian Industry Portal, Industry Promotion

Agency (www.tunisianindustry.nat.tn) 14.Customs Administration, Tunisia (www.douane.gov.tn) 15.Textile and Clothing Industry in Tunisia, Foreign Investment Promotion Agency

(www.investintunisia.tn) 16.Qualifying Industrial Zones (www.qizegypt.gov.eg) 17.Egyptian Customs Authority (www.customs.gov.eg) 18.Apparel & Textiles – Economic & Commerce Bureau Embassy of Jordan,

Washington (www.jordanecb.org) 19.Jordan Customs (www.customs.gov.jo) 20.The Israeli Fashion and Textile Industry Israel Export & International Cooperation

Institute (www.export.gov.il) 21.Syrian Customs (www.customs.gov.sy) 22.“Textile Stories” – Najiart (www.najiart.com) 23.Morocco, Tunisia, Egypt and Jordan After the End of the MultiFiber Agreement,

December 2006 – Document of the World Bank 24.Nitelikli Sanayi Bölgelerine Genel bir Bakış – Gümrük Dünyası Dergisi Sayı 41 (

http://www.gumrukkontrolor.org.tr/Yayinlar/Dergiler/41/3.html) 25.Tekstil ve Konfeksiyon Sektör Raporu 2007 – T.C. Kahire Büyükelçiliği Ticaret

Müşavirliği (www.musavirlikler.gov.tr) 26.Güney ve Doğu Akdeniz Ülkeleri Tekstil ve Konfeksiyon Yan Sanayi Pazarı 2008 –

İGEME (www.igeme.gov.tr)

http://www.gumrukkontrolor.org.tr/Yayinlar/Dergiler/41/3.html

http://www.musavirlikler.gov.tr/

güney ve doğu akdeniz Ülkeleri kumaş sanayi pazarı › data › 5b8d190c13b876125c08ace4 ›...

Documents