diễn đàn văn nghệ việt nam-số 3/2014-vanhien.vn

DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (230) - 3 / 2014 1

2 DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (230) - 3 / 2014

3DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (230) - 3 / 2014

T HÔØI LUAÄN

Kính thöa Toång Bíthö Nguyeãn Phuù Troïng,Kính thöa caùc ñoàng

chí laõnh ñaïo Ñaûng,Nhaø nöôùc,Kính thöa caùc baùc,

caùc anh, caùc chò,Nhaân dòp 84 naêm

thaønh laäp Ñaûng vaøñoùn Teát coå truyeàn cuûadaân toäc, thay maëtÑaûng ñoaøn Lieân hieäpcaùc Hoäi Vaên hoïcngheä thuaät Vieät Nam,toâi xin baøy toû loøng caûm ôn Ban chaáp haønhTrung öông Ñaûng, Boä Chính trò, Ban Bí thövaø Toång Bí thö Nguyeãn Phuù Troïng veà söï tincaäy vaø quan taâm ñoái vôùi giôùi vaên hoïc ngheäthuaät trong nhieàu naêm qua. Chuùng toâi tintöôûng saâu saéc, vôùi truyeàn thoáng veû vang vaødaïn daøy kinh nghieäm trong ñaáu tranh caùchmaïng, nhaát ñònh Ñaûng ta, Ñaûng do Baùc Hoàsaùng laäp vaø reøn luyeän seõ tieáp tuïc laõnh ñaïonhaân daân ta vöôït qua moïi khoù khaên thaùchthöùc, ñöa ñaát nöôùc ta tieáp tuïc ñaït nhieàuthaønh töïu veû vang trong nhöõng naêm thaùng

troïng ñaïi tröôùc maét.Naêm 2013, Lieân hieäp caùc Hoäi Vaên hoïc

ngheä thuaät Vieät Nam kyû nieäm troïng theå 65naêm ngaøy truyeàn thoáng cuûa mình. Trong dòpvui möøng naøy, chuùng toâi raát xuùc ñoäng ñöôïcñoùn Toång Bí thö Nguyeãn Phuù Troïng ñeán döïvaø trao böùc tröôùng cuûa Ban Bí thö “Ñoaønkeát, Ñoåi môùi, Daân chuû, Saùng taïo“ cho giôùivaên ngheä só caû nöôùc. Tieáp sau ñoù, Toång Bíthö ñaõ daønh thôøi gian ñeán thaêm vaø laøm vieäcvôùi Ñaûng ñoaøn Lieân hieäp Vaên hoïc ngheäthuaät, tìm hieåu raát caën keõ tình hình hoaït

Caàn coù Nghò quyeát môùi veà vaên hoùa, vaên ngheä,giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà böùc thieát ñang ñaët racho söï phaùt trieån VNHT nöôùc nhaø(*)(Phaùt bieåu cuûa nhaø thô HÖÕU THÆNH - Chuû tòch Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam,Bí thö Ñaûng ñoaøn Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam taïi buoåi Ban Bí thö TÖ. Ñaûnggaëp maët, chuùc Teát caùc trí thöùc, vaên ngheä só, saùng 26/01/2014, taïi Haø Noäi)

Toång Bí thö NGUYEÃN PHUÙ TROÏNG phaùt bieåu taïi cuoäc gaëp maët


ñoäng vaø taâm tö, nguyeän voïng vaên ngheä só.Sau khi nghe baùo caùo cuûa Ñaûng ñoaøn vaønhöõng yù kieán phaùt bieåu, Toång Bí thö nhieätlieät bieåu döông nhöõng thaønh töïu vaø cuûa giôùivaên hoïc ngheä thuaät sau 15 naêm thöïc hieänNghò quyeát 05 cuûa Trung öông veà vaên hoaùvaø Nghò quyeát 23 cuûa Boä Chính trò veà xaâydöïng phaùt trieån vaên hoïc, ngheä thuaät trongtình hình môùi; chæ roõ phöông höôùng, nhieämvuï phaùt trieån vaên hoaù, ngheä thuaät, ñoàng thôøigiao nhieäm vuï cho caùc Ban, Boä ngaønh coùlieân quan giaûi quyeát 16 kieán nghò cuûa ÑaûngÑoaøn vaên hoïc ngheä thuaät. Tình caûm thaânthieát, ñaàm aám vaø taùc phong saâu saùt, cuï theå,döùt ñieåm töøng vieäc cuûa Toång Bí thö taïo moätbaàu khoâng khí, phaán khôûi, tin töôûng vaø nieàmhy voïng môùi cho giôùi vaên hoïc ngheä thuaätnöôùc nhaø.Trong dòp ñoùn Teát coå truyeàn Giaùp Ngoï

2014, caùc vaên ngheä só vaø trí thöùc tieâu bieåuñöôïc nhaän moùn quaø hoã trôï khoù khaên cuûaÑaûng theo Quyeát ñònh 59 cuûa Ban Bí thö, coùtheâm moät höông vò môùi ñaày yù nghóa trong söïgaén boù giöõa Ñaûng vôùi vaên ngheä só, vaên ngheäsó vôùi Ñaûng.Naêm 2013 ñöôïc söï chæ ñaïo saâu saùt cuûa

Ban Tuyeân giaùo Trung öông, caùc hoaït ñoängvaên hoïc ngheä thuaät dieãn ra soâi noåi, haøohöùng vaø thu ñöôïc keát quaû toaøn dieän treân taátcaû caùc lónh vöïc saùng taùc, bieåu dieãn, quaûngbaù taùc phaåm vaø giao löu vaên hoaù quoác teá,theå hieän qua nhöõng neùt noåi baät sau ñaây.- Veà ñeà taøi: ñaõ coá gaéng baùm saùt thöïc tieãn

soâi ñoäng cuûa ñaát nöôùc, ruùt ngaén khoaûngcaùch vôùi ñôøi soáng.- Veà chuû ñeà: Noåi baät nhaát laø cuoäc ñaáu

tranh choáng suy thoaùi veà ñaïo ñöùc xaõ hoäi,theå hieän traùch nhieäm vaø löông taâm cuûa vaên

Toång Bí thö NGUYEÃN PHUÙ TROÏNG vaø caùc ñoàng chí trong Ban Bí thö chuïp aûnh löu nieäm vôùi caùc trí thöùc, vaên ngheä só

THÔØI LUAÄN


ngheä só tröôùc nhöõng vaán ñeà hoaøn thieännhaân caùch con ngöôøi.- Veà phöông thöùc hoaït ñoäng: Ñaõ toå

chöùc thaønh coâng haøng traêm cuoäc trieån laõmngheä thuaät khu vöïc, lieân hoan muùa, aâmnhaïc, lieân hoan phim Giaûi Caùnh dieàu vaønglaàn thöù VII, thi nhieáp aûnh quoác teá, trao giaûithöôûng kieán truùc treû, ñaåy maïnh caùc hoaïtñoäng söu taàm vaø xuaát baûn caùc di saûn vaênngheä daân gian, taïo moâi tröôøng hoaït ñoängroäng raõi ñeå ñöa saûn phaåm vaên hoïc ngheäthuaät ñeán vôùi coâng chuùng. Sau moät thôøigian bi haøi kòch laán saân, chính kòch trôû laïivôùi vai troø linh hoàn cuûa saân khaáu nöôùcnhaø, tuaàn leã kòch Löu Quang Vuõ thu huùthaøng vaïn khaùn giaû laø moät ñieåm saùng cuûasaân khaáu 2013. Caùc cuoäc thi truyeän ngaén,tieåu thuyeát cuûa Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam thuñöôïc keát quaû toát ñeïp.- Veà löïc löôïng: Ñoäi nguõ caùc taøi naêng treû

tham gia ngaøy caøng coâng ñaûo vaø böôùc ñaàutheå hieän ngoân ngöõ vaø phong caùch môùi meû,nhieàu theå nghieäm raát ñaùng khuyeán khích.- Giao löu quoác teá dieãn ra soâi noåi. Vieäc toå

chöùc thaønh coâng Hoäi nghò Ban chaáp haønhcaùc nhaø vaên AÙ - Phi sau khi taùi laäp vaø ñoùnñoaøn nhaø vaên caáp cao Trung Quoác coù aántöôïng toát trong xaõ hoäi. Trong lyù luaän pheâbình, cuoäc ñaáu tranh xung quanh moät luaänaùn thaïc só cuûa tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm HaøNoäi coù taùc duïng caûnh baùo, ngaên chaën nhöõngquan ñieåm sai traùi trong vaên hoïc - ngheäthuaät, ñöôïc xaõ hoäi quan taâm, ñoàng tình.Beân caïnh nhöõng coá gaéng, khoù khaên, lôùn

nhaát hieän nay vaãn laø vieäc theå cheá hoaù nghò

quyeát ñeå sôùm coù moät chính saùch ñoàng boäphaùt trieån vaên hoïc ngheä thuaät. Maët khaùc,khoù khaên veà kinh teá cuõng aûnh höôûng khoângnhoû ñeán thò tröôøng vaên hoïc - ngheä thuaät vaøñôøi soáng cuûa vaên ngheä só.Tröôùc tình hình ñoù, chuùng toâi ñeà nghò:Moät laø, Ñaûng caàn coù Nghò quyeát môùi veà

vaên hoaù, moät maët laøm giaøu coù vaø saâu saéctheâm caùc quan ñieåm tö töôûng veà vaên hoaù,vaên hoïc - ngheä thuaät, maët khaùc caàn tìm ranhöõng giaûi phaùp ñoàng boä, khaû thi, giaûi quyeátthoaû ñaùng nhöõng vaán ñeà böùc thieát ñang ñaëtra cho söï phaùt trieån vaên hoïc - ngheä thuaätnöôùc nhaø. Coù Nghò quyeát laø raát quan troïng,nhöng vieäc trieån khai Nghò quyeát caøng quantroïng hôn, laøm cho Nghò quyeát ñi vaøo ñôøisoáng, laøm chuyeån bieán maïnh meõ nhaän thöùc,tö töôûng cuûa toaøn Ñaûng, toaøn daân ñoåi môùilónh vöïc saûn xuaát caùc giaù trò tinh thaàn cuûañaát nöôùc.Hai laø, trong chæ ñaïo, caàn löïa choïn moät

soá lónh vöïc coù tính muõi nhoïn ñeå taïo böôùc ñoätphaù laøm chuyeån bieán ñaïi cuïc vaên ngheä.Ba laø, Boä Chính trò, Ban Bí thö, Ban

Tuyeân giaùo Trung öông taêng cöôøng chæ ñaïoñeå caùc Hoäi chuyeân ngaønh tieán haønh toát ÑaïiHoäi nhieäm kyø trong hai naêm 2014 -2015.Tröôùc khi ngöøng lôøi, toâi xin pheùp thay

maët caùc vaên ngheä só coù maët taïi ñaây xin kínhgöûi lôøi chuùc möøng naêm môùi toát ñeïp nhaát ñeánBoä Chính trò, Ban Bí thö vaø Toång Bí thöNguyeãn Phuù Troïng.Xin traân troïng caûm ôn.

(*)Ñaàu ñeà cuûa DÑVNVN

THÔØI LUAÄN


Quaù trình thaûo luaän, laáy yù kieán roängraõi cuûa nhaân daân ôû trong vaø ngoaøinöôùc veà Hieán phaùp 1992 ñaõ dieãn

ra raát phong phuù vaø phöùc taïp, nhöng keátquaû cho thaáy baûn Hieán phaùp môùi ñaõ ñöôïcthoâng qua vôùi soá phieáu ñoàng thuaän gaàn nhötuyeät ñoái, quaû laø ñieàu baát ngôø vôùi nhieàungöôøi. Thaät ra thì, chaúng coù gì baát ngôø, ñoùlaø söï theå hieän söùc maïnh vaên hoùa Vieät Nam.Ñeå thaáy roõ ñieàu töôûng nhö baát ngôø neâu

treân, ñoàng thôøi thaáy roõ söùc maïnh vaên hoùaVieät Nam, caàn phaûi tìm hieåu caû quaù trình töøtröôùc, trong vaø sau Ñaïi hoäi laàn thöù XI cuûaÑaûng, cuõng nhö nhöõng dieãn bieán töø tröôùcvaø trong quaù trình thaûo luaän Hieán phaùp1992 ôû Quoác hoäi khoùa XIII, nhaát laø nhöõngdieãn bieán veà thöïc traïng ñaát nöôùc töø sau Ñaïihoäi XI cuûa Ñaûng ñeán nay.1.Nhôù laïi, thôøi kyø dieãn ra Ñaïi hoäi XI cuûa

Ñaûng, chuùng ta coù theå thaáy nhieàu ñieàukhoâng bình thöôøng, khieán cho Ñaïi hoäi ñaàysoùng gioù, phöùc taïp, töôûng coù theå thay ñoåiñöôøng loái phaùt trieån ñaát nöôùc. Traùi vôùi muïctieâu xaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi, moät soá caùnboä, ñaûng vieân, trong ñoù coù caû nhöõng caùnboä, ñaûng vieân caáp cao, ñaõ ñöa ra quanñieåm khoâng coi kinh teá quoác doanh laø chuûñaïo, neâu yù kieán sôû höõu tö nhaân môùi laø coäinguoàn caûm höùng, laø ñoäng löïc cho söï phaùt

trieån. Quan ñieåm treân khoâng chæ dieãn ratröôùc Ñaïi hoâi maø caû trong Ñaïi hoäi XI cuûaÑaûng, do ñoù môùi coù bieåu quyeát veà vaán ñeànaøy. Ñoù laø caùi côù ñeå sau Ñai hoäi, coù ngöôøinhaân danh moät vieän nghieân cöùu vieát caû moätcuoán saùch xuyeân taïc, cho raèng Ñaïi hoäi XIñaõ thaønh coâng ôû choã töø boû con ñöôøng phaùttrieån chuû nghóa xaõ hoäi vôùi ña soá phieáu aùpñaûo töø boû quan ñieåm nhaø nöôùc chieám höõutö lieäu saûn xuaát chuû yeáu, vaø kinh teá nhaønöôùc ñoùng vai troø chuû ñaïo, nghóa laø töø boûmoät trong nhöõng nguyeân lyù quan troïng nhaátveà chuû nghóa xaõ hoäi treân cô sôû chuû nghóaMaùc – Leânin vaø tö töôûng Hoà Chí Minh.Nhöng, ngay sau Ñaïi hoäi XI cuûa Ñaûng,

moät Nghò quyeát môùi ra ñôøi – Nghò quyeát Hoäinghò Trung öông 4 (khoùa XI) vôùi yù kieán neâuroõ: moät boä phaän khoâng ít caùn boä, ñaûng vieânthoaùi hoùa, bieán chaát veà tö töôûng, ñaïo ñöùc,loái soáng. Tieáp sau ñoù, laø Nghò quyeát 03 cuûaBoä Chính trò veà vieäc tieáp tuïc ñaåy maïnh cuoäcvaän ñoäng hoïc taäp vaø laøm theo taám göôngñaïo ñöùc Hoà Chí Minh. Ñoù laø chöa noùi ñeánnhöõng quyeát saùch heát söùc quan troïng veà toåchöùc vaø caùn boä, nhö vieäc khoâi phuïc laïi BanNoäi chính vaø Ban Kinh teá Trung öông, ñaëcbieät laø vieäc coâng khai hoùa nhieàu vieäc cuûaÑaûng ñeå daân bieát, daân baøn vaø daân coù theåkieåm tra, giaùm saùt söï laõnh ñaïo ñuùng ñaén

Baûn Hieán phaùp môùi vaø söùc maïnh vaên hoùaVieät Nam thôøi kyø hoäi nhaäp quoác teáTHAØNH DUY(Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam)

D IEÃN ÑAØN


cuûa Ñaûng.Nhöõng vieäc laøm ñaëc bieät ñoù ñaõ theå hieän

ba ñieàu cô baûn caàn ñöôïc ghi nhaän, maø theotoâi, ñeàu laø bieåu hieän cuûa söùc maïnh vaên hoùaVieät Nam.Moât laø, vieäc BCH Trung öông Ñaûng ra

Nghò quyeát Hoäi nghò Trung öông 4 (KhoùaXI) vôùi chuû tröông pheâ bình vaø töï pheâ bìnhnghieâm khaéc trong Ñaûng, töø Trung öôngñeán ñòa phöông. Ñieàu ñoù theå hieän Ñaûng tathöïc hieän ñieàu Baùc Hoà ñaõ noùi veà Ñaûng:“Moät Ñaûng maø giaáu dieám khuyeát ñieåm cuûamình laø moät Ñaûng hoûng. Moät Ñaûng coù ganthöøa nhaän khuyeát ñieåm cuûa mình, vaïch roõnhöõng caùi ñoù, vì ñaâu maø coù khuyeát ñieåmñoù, xeùt roõ hoaøn caûnh sinh ra khuyeát ñieåmñoù, roài tìm moïi caùch ñeå söûa chöõa khuyeátñieåm ñoù. Nhö theá laø moät Ñaûng tieán boä,maïnh daïn, chaéc chaén, chaân chính(1). VôùiNghò quyeát Hoäi nghò Trung öông 4 (KhoùaXI) vaø nhöõng vieäc laøm sau ñoù, chöùng toûÑaûng ta chöa hoûng, khoâng giaáu khuyeátñieåm. Thaáy roõ thöïc traïng xuoáng caápnghieâm troïng veà tö töôûng, ñaïo ñöùc, loái soángcuûa moät boä phaän khoâng nhoû caùn boä, ñaûngvieân, chaéc chaén Ban Chaáp haønh TW cuõngthaáy caû nhöõng khuyeát ñieåm cuûa mình, vaø toûroõ yù chí, quyeát taâm söûa chöõa nhöõng khuyeátñieåm, yeáu keùm ñoù.Hai laø, vieäc ñaåy maïnh cuoäc vaän ñoäng

hoïc taäp vaø laøm theo taám göông ñaïo ñöùc HoàChí Minh, ñoàng thôøi vôùi vieäc thöïc hieän Nghòquyeát Hoäi nghò Trung öông 4 (khoùa XI),chöùng toû Ban Chaáp haønh TW ñaõ baét ñaàuthaáu hieåu vaø quaùn trieät phöông phaùp laømvieäc bieän chöùng maø Hoà Chí Minh ñaõ khaúngñònh tính öu vieät cuûa hoïc thuyeát Maùc. Ñoùcuõng laø ñieàu Hoà Chí Minh ñaõ noùi vaø laøm:Muoán naâng cao ñaïo ñöùc caùch maïng phaûi

quyeát taâm choáng chuû nghóa caù nhaân, nhöbaøi baùo Ngöôøi vieát luùc saép ñi xa. Cuõng vaäy,muoán thöïc hieän thaønh coâng Nghò quyeát Hoäinghò Trung öông 4 (khoùa XI) phaûi hoïc taäpvaø laøm theo taám göông ñaïo ñöùc Hoà ChíMinh. Ñoù laø hai vieäc khaùc nhau, nhöng gaénlieàn vôùi nhau trong moái quan heä bieänchöùng. Ñaûng vieân, nhaát laø ñaûng vieân caápcao, maø suy thoaùi tö töôûng, ñaïo ñöùc vaø loáisoáng thì laøm sao laõnh ñaïo ñöôïc Nhaø nöôùcphaùp quyeàn cuûa daân, do daân vaø væ daân. Moáiquan heä giöõa Ñaûng laõnh ñaïo, Nhaø nöôùcquaûn lyù vaø Daân laø chuû, laø moái quan heä bieänchöùng, bieåu hieän cuûa söùc maïnh vaên hoùa vaøchæ quaùn trieät ñöôïc phöông phaùp laøm vieäcbieän chöùng, chuùng ta môùi thaáy vaø thöïc hieänñuùng nhöõng noäi dung cô baûn noùi treân.Ba laø, vieäc coâng khai hoùa nhieàu chuû

tröông cuûa Ñaûng, keå caû vieäc pheâ bình vaø töïpheâ bình trong Ñaûng tröôùc nhaân daân, ñeånhaân daân bieát, nhaân daân baøn vaø kieåm tra,giaùm saùt, laø moät vieäc môùi, tröôùc ñaây noùinhieàu, nhöng laøm coøn raát ít. Ñoù laø haønh vivaên hoùa, theå hieän söùc maïnh vaên hoùa VieätNam. Chính laø nhôø ba quyeát taâm neâu treân,nhieàu dieãn bieán trong Quoác hoäi, Chính phuûñeán caùc Ban, Boä, ngaûnh ôû Trung öông vaøñòa phöông vaø caû daân toäc, ñaõ coù nhöõnghoaït ñoäng khôûi saéc hôn, theå hieän quyõ ñaïotích cöïc theo tö töôûng Hoà Chí Minh veà conñöôøng gaén ñoäc laäp daân toäc vôùi chuû nghóaxaõ hoäi.2. Nhöõng soùng gioù trong quaù trình thaûo

luaän, thoâng qua Hieán phaùp 1992 söûa ñoåi vaøboå sung trong Quoác hoäi khoùa XIII ñaõ phaûnaûnh nhöõng dieãn bieán töø trong Ñaûng. Roõraøng, nhieàu vieäc laøm cuûa Quoác hoäi khoùaXIII ñaõ phaûn aûnh quyeát taâm cuûa Trungöông Ñaûng trong vieäc pheâ vaø töï pheâ, vieäc

DIEÃN ÑAØN


coâng khai hoùa nhöõng vieäc trong Quoác hoäicho daân bieát, daân baøn vaø daân kieåm tra,giaùm saùt. Nhöõng yù ñoà muoán nhaân cô hoäisöûa ñoåi Hieán phaùp 1992 ñeå tìm caùch “dieãnbieán hoøa bình”, thay ñoåi baûn chaát cheá ñoä,xuaát hieän caû ôû trong vaø ngoaøi nöôùc, ñeàuthaát baïi; Nhöõng suy tö, thieáu kieân ñònh laäptröôøng cuûa nhöõng ngöôøi suy thoaùi veà tötöôûng, ñaïo ñöùc, loái soáng… ñeàu ñöôïc nhaänthöùc laïi. Cho neân, töø choã yù kieán coøn raátphaân taùn,ñeán choã baûn Hieán phaùp ñöôïcthoâng qua taïi Quoác hoäi vôùi soá phieáu ñoàngthuaän gaàn nhö tuyeät ñoái, laø caû quaù trình voâcuøng phöùc taïp, nhöng cuoái cuøng ñaõ theåhieän söùc maïnh vaên hoùa Vieät Nam, bieåuhieän roõ tinh thaàn ñoaøn keát, ñaïi ñoaøn keát,chuû nghóa yeâu nöôùc ñuùng ñaén vaø caû ñöùcñoä, taøi ba cuûa nhöõng caùn boä caáp cao cuûaÑaûng trong vieäc laéng nghe yù kieán nhaândaân, bieát döïa vaøo daân vaø coi daân laø goác,khoâng chæ trong moïi vieäc cuûa ñaát nöôùc maøcaû vieäc xaây döïng, chính ñoán laïi Ñaûng. Ñoù laøcon ñöôøng laõnh ñaïo ñuùùng ñaén, coi vaên hoùalaø noäi löïc, söùc maïnh vaên hoùa chæ ñöôøng,nhaát laø vaên hoùa laõnh ñaïo, laø nhöõng noäidung coát loõi trong tö duy vaên hoùa Hoà ChíMinh. Vaên hoùa gaén vôùi moïi ngöôøi, moïi coângdaân; noùi vaên hoùa laõnh ñaïo laø noùi ñeán noäi löïcvaên hoùa cuûa moïi ngöôøi, moi coâng daân, chöùkhoâng rieâng cuûa Ñaûng.Do ñoù, coù theå noùi, baøi hoïc ñaàu tieân, quan

troïng nhaát, ñaõ ñöôïc Hoà Chí Minh vaän duïngvaø noùi roõ trong nhieàu vaên kieän, tuy chuùng tanoùi nhieàu, nhöng chöa ñöôïc vaän duïng ñuùngñaén, ñoù chính laø baøi hoïc veà söùc maïnh vaênhoùa Vieät Nam. Chæ ñeán khi ñaát nöôùc ñöùngtröôùc nhöõng cam go, phöùc taïp, thöû thaùchquyeát lieät, chuùng ta môùi thaáy heát yù nghóacuûa hai chöõ vaên hoùa trong tö duy vaên hoùa

Hoà Chí Minh. Noùi veà yù Ñaûng, loøng Daâncuõng laø noùi ñeán noäi dung vaên hoùa, bôûi leõ söïsuy thoaùi, bieán chaát cuûa caùn boä, ñaûng vieân,thöïc chaát cuõng laø söï suy thoaùi, bieán chaát veàvaên hoùa chính trò, vaên hoùa tö töôûng, vaênhoùa ñaïo ñöùc. Ñeå thaáy roõ ñieàu ñoù, caàn phaânbieät nhöõng yù ñoà choáng ñoái cheá ñoä, choángñoái Ñaûng, chuû tröông ña nguyeân vôùi nhöõngngöôøi do taàm vaên hoùa coøn thaáp keùm vaø caûphaåm chaát vaên hoùa suy thoaùi, daãn ñeánnhöõng khuyeát ñieåm, thaäm chí laø sai laàmnghieâm troïng. Do ñoù, caàn phaân bieät thaùi ñoäcuûa ngöôøi choáng ñoái, vôùi ngöôøi suy thoaùi tötöôûng, ñoàng thôøi caûnh giaùc vôùi nhöõng caùigoïi laø “yù töôûng môùi” cuûa ñoäng löïc phaùt trieån,ñeà cao daân chuû voâ nguyeân taéc, baát chaápnhöõng nguyeân lyù cô baûn cuûa vieäc xaây döïngchuû nghóa xaõ hoäi treân cô sôû chuû nghóa Maùc– Leânin vaø tö töôûng Hoà Chí Minh.Nhöõng noäi dung coát yeáu nhaát cuûa baûn

Hieán phaùp môùi, chính laø theå hieän yù Ñaûngloøng Daân, bieåu bieän roõ söùc maïnh vaên hoùaVieät Nam. Hieän töôïng phaân taâm trong khithaûo luaän Hieán phaùp, chuû yeáu vaøo nhöõngñieåm huyeät cuûa ñöôøng loái phaùt trieån chuûnghóa xaõ hoäi, nhö Ñieàu 4 veà söï laõnh ñaïocuûa Ñaûng, veà nhieäm vuï, chöùc naêng cuûaquaân ñoäi trong vieäc baûo veä Ñaûng, nhaát laøhieän töôïng yeáu keùm cuûa kinh teá quoácdoanh daãn ñeán ñoøi hoûi tö nhaân hoùa, v. v.ñeàu laø nhöõng ñieåm huyeät cuûa ñöôøng loái xaâydöïng vaø phaùt trieån chuû nghóa xaõ hoäi Thöûhoûi, neáu nhöõng ñieåm huyeät aáy thay ñoåi thìcoøn gì laø chuû nghóa xaõ hoäi; Bôûi leõ, laøm gìcoøn chuû nghóa xaõ hoäi, neáu khoâng coù Ñaûnglaõnh ñaïo ñuùng ñaén; laøm gì coøn Ñaûng laõnhñaïo, neáu khoâng coù quaân ñoäi trung thaønh vôùiÑaûng; laøm gì coøn Nhaø nöôùc cuûa daân, dodaân vaø vì daân, neáu khoâng coù neàn kinh teá

DIEÃN ÑAØN


vöõng maïnh do Nhaø nöôùc chuû ñaïo. Chuùngta khoâng ñaùnh giaù thaáp nhöõng ñoùng goùpcuûa caùc nhaø haûo taâm, ñaëc bieät laø caùc doanhnghieäp tö nhaân vaø ñoäi nguõ doanh nhaân.Nhöng, khoâng theå coi hoï chòu traùch nhieämtröôùc nhaân daân nhö moät muïc tieâu chuû yeáucuûa chuû nghóa xaõ hoäi. Chæ coù moät Ñaûngthöïc söï vì nöôùc, vì daân, moät Nhaø nöôùc thöïcsöï cuûa daân, do daân vaø vì daân, thì Ñaûng vaøNhaø nöôùc aáy môùi coù traùch nhieäm vôùi daân,môùi coi daân laø tröôùc heát vaø treân heát, vaøñöông nhieân, Ñaûng vaø Nhaø nöôùc aáy môùithöïc hieän ñöôïc nhöõng ñieàu Hoà Chí Minh ñoøihoûi: “Neáu daân ñoùi, Ñaûng vaø Chính phuû coùloãi; neáu daân reùt laø Ñaûng vaø Chính phuû coùloãi; neáu daân doát laø Ñaûng vaø Chính phuû coùloãi; neáu daân oám laø Ñaûng vaø Chính phuû coùloãi”(2). Ñoù laø nhaân quyeàn vaø daân quyeàn, gaénlieàn vôùi neàn daân chuû xaõ hoäi chuû nghóa.Nhöõng ñieàu ñoù ñaõ ñöôïc khaúng ñònh töø laâu,nhöng tröôùc ñaây chöa ñöôïc thöïc hieän ñuùngmöùc. Cho duø Hieán phaùp thay ñoåi laàn naøycho phuø hôïp vôùi yeâu caàu môùi, nhöng veàbaûn chaát khoâng bao giôø thay ñoåi. Traùi laïi,Hieán phaùp môùi chæ laøm roõ theâm nhöõng chöùcnaêng thuoäc baûn chaát cuûa moät xaõ hoäi môùi,nhö Ñaûng phaûi coù traùch nhieäm tröôùc daân vaøchòu söï kieåm tra, giaùm saùt cuûa nhaân daân;Nhaø nöôùc thì taát nhieân phaûi vì daân, coi daânlaø treân heát, tröôùc heát vaø coù traùch nhieämtröôùc daân. Do ñoù, caùn boä, ñaûng vieân, coângchöùc, phaûi laø coâng boäc thaät söï trung thaønhcuûa nhaân daân chöù khoâng phaûi laø nhöõng“oâng quan caùch maïng”.Thaät may, Ñaûng, Nhaø nöôùc vaø Nhaân daân

ta ñaõ naém vöõng ñieàu chuû choát ñoù vaø ñöabaûn Hieán phaùp môùi ñeán thaønh coâng nhönhaân daân mong ñôïi. Ñoù laø thaønh coâng cuûasöùc maïnh vaên hoùa Vieät Nam, khi vaên hoùa

trôû thaønh neàn taûng tinh thaàn cuûa xaõ hoäi. Ñoùcuõng laø thaønh coâng cuûa chuû nghóa Maùc –Leânin vaø tö töôûng Hoà Chí Minh, khi noäidung Hieán phaùp môùi ñaõ theå hieän roõ nhöõngchaân lyù lyù luaän cuûa chuû nghóa xaõ hoäi.3. Hôn nöõa, coøn phaûi thaáy thöïc teá ñieàu

haønh ñaát nöôùc cuûa Ñaûng, Chính phuû tröôùcnhöõng mong ñôïi cuûa nhaân daân. Chuùng taxaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi trong boái caûnhñaát nöôùc hoäi nhaäp quoác teá toaøn caàu hoùa töbaûn chuû nghóa, thì ñöông nhieân, khoâng theåvaän duïng chuû nghóa Maùc – Leânin vaø tötöôûng Hoà Chí Minh moät caùch maùy moùc,giaùo ñieàu. Ñaây cuõng laø tö duy bieän chöùngduy vaät maø caùc nhaø kinh ñieån cuõng nhö HoàChí Minh ñaõ noùi vaø laøm. Quaû nhö Maùc noùi:“Söï giaûi phoùng laø moät söï kieän lòch söû chöùkhoâng phaûi söï kieän tö töôûng, vaø noù naûy sinhra töø nhöõng ñieàu kieän lòch söû”(3). Ñoù laø töduy bieän chöùng, ñoøi hoûi cuûa vaên hoùa, dovaên hoùa chæ ñöôøng. Cho neân, vieäc chuùng tañoåi môùi vaø hoäi nhaäp quoác teá laø hoaøn toaønñuùng ñaén. Vaán ñeà laø hoäi nhaäp nhö theá naøocho coù lôïi cho daân thì laïi laø vieäc phaûi suynghó, nhöng suy nghó theo höôùng tích cöïcvöôn leân vöôït qua nhöõng khoù khaên, thaùchthöùc, chöù khoâng phaûi theo höôùng tieâu cöïctheo nhöõng ñoäng cô caù nhaân. Ñuùng laø phaûiñuoåi kòp chuû nghóa tö baûn khi chuùng tamuoán vöôït qua, nhöng ñoàng thôøi phaûi bieáttraùnh xa nhöõng tieâu cöïc cuûa noù, nhö caùchnoùi cuûa Max.Weber. nhaø kinh teá hoïc, xaõ hoäihoïc, söû hoïc vaø luaät hoïc, nguôøi Ñöùc(4). Ñieàuñoù cuõng coù nghóa laø, chuùng ta vöôït qua chuûnghóa tö baûn khoâng chæ veà vaät chaát nhöcoâng nghieäp maø tröôùc heát laø veà tinh thaàn,cuõng laø veà vaên hoùa, maø vaên hoùa chính trò,vaên hoùa tö töôûng, vaên hoùa ñaïo ñöùc, laønhöõng noäi dung coát loõi.

DIEÃN ÑAØN


Hôn theá nöõa, nhöõng ngöôøi ñieàu haønh ñaátnöôùc coøn phaûi maïnh daïn vaø duõng caûm vöôïtqua nhöõng raøo caûn voán laø haäu quaû tieâu cöïccuûa chuû nghóa tö baûn maø chính nhöõng tríthöùc coù löông taâm trong xaõ hoäi tö baûn, cuõngphaûi leân aùn.Ngaøy nay, ai cuõng hieåu nguyeân nhaân

khuûng hoaøng baét nguoàn töø moät nhoùm caùcnhaø tö baûn taøi chính ñang duøng nhöõng thuûñoaïn ñaàu cô taøi chính nhaèm tìm kieám sieâulôïi nhuaän. Ñieàu ñoù moät laàn nöõa chöùng minhkhoâng chæ döï baùo cuûa Maùc maø caû Hoà ChíMinh cuõng sôùm thaáy roõ, nhö Ngöôøi ñaõ töøngnoùi: “Thôøi ñaïi cuûa chuû nghóa tö baûn luõngñoaïn cuõng laø thôøi ñaïi cuûa moät nhoùm nöôùclôùn do boïn tö baûn taøi chính caàm ñaàu thoángtrò caùc nöôùc phuï thuoäc”(5). Chính nhoùmnöôùc lôùn do boïn tö baûn taøi chính caàm ñaàuaáy laø “Thaày phuø thuyû” khoâng kieåm soaùt noåicuûa chuû nghóa tö baûn. Cho neân, khoâng phaûilaø ngaãu nhieân tình traïng khuûng hoaûng taøichính vöøa qua laïi baét ñaàu töø phoá Wall trungtaâm nöôùc Myõ.Chuùng ta ñang vaän haønh neàn kinh teá

theo cô cheá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäichuû nghóa, nhöng laïi hoaø nhaäp vôùi theá giôùitoaøn caàu hoaù tö baûn chuû nghóa, thì roõ raøngcoù söï khoâng aên khôùp giöõa lyù luaän vaø thöïctieãn, giöõa noùi vaø laøm. Vaäy laøm theá naøo ñeåkhoâng rôi vaøo nhöõng caùi goïi laø “maâu thuaãn”coá höõu cuûa chuû nghóa tö baûn, ñeå khoâng bòchính nhöõng nhaø ñaàu tö laø tö baûn taøi chínhtìm caùch thu lôïi nhuaän toái ña treân moät ñaátnöôùc coøn ngheøo vaø ñaày khoù khaên nhö nöôùcta. Roõ raøng ñieàu ñoù khoâng deã daøng khi hìnhthaønh moät chuû thuyeát phaùt trieån theo ñònhhöôùng xaõ hoäi chuû nghóa nhö Vieät Nam.Lieân heä vôùi ñaát nöôùc ta, chuùng ta coù theå

thaáy nhieàu vieäc sai laø do chuùng ta chöa chuù

yù ñeán quan ñieåm ñuùng ñaén cuûa caùc nhaøkinh ñieån, ñaëc bieät laø cuûa Hoà Chí Minh.Ngöôïc laïi, nhieàu vieäc ñuùng cuõng chính laødo chuùng ta thöïc haønh theo yù töôûng vaênhoùa chæ ñöôøng, theå hieän roõ lyù luaän vaø tö duybieän chöùng cuûa caùc nhaø kinh ñieån. Vaên hoùabuøng noå, coâng ngheä thoâng tin, nhaát laø kyõthuaät soá phaùt trieån…, chuû nghóa tö baûn cuõngñöôïc ñieàu chænh theo höôùng tích cöïc,nhöng cuõng ñang xuaát hieän nhöõng yù ñoà ñentoái, phaûn aûnh baûn chaát chuû nghóa tö baûntrong vieäc kinh doanh tieàn teä, kieám lôïinhuaän toái ña, daãn ñeán khuûng hoaûng taøichính laø ñieàu khoù traùnh. Chæ rieâng vieäc ñoù,chuùng ta ñaõ thaáy vieäc nhaø nöôùc phaûi quaûnlyù coù vai troø quan troïng nhö theá naøo trongñieàu tieát neàn kinh teá quoùc daân.Coi vaên hoùa laø neàn taûng tinh thaàn cuûa xaõ

hoäi, vöøa laø muïc tieâu, vöøa laø ñoäng löïc cuûaphaùt trieån, cuõng coù nghóa laø coi vaên hoùa coùkhaû naêng chæ ñöôøng cho quoác daân ñi tronghoaøn caûnh khoù khaén nhaát, Hoà Chí Minh ñaõlaõnh ñaïo hai cuoäc khaùng chieán ñeán thaønhcoâng, ñöa nöôùc ta ñeán thaéng lôïi nhö ngaøynay. Ñoù laø söùc maïnh vaên hoùa, chaân lyù ñaõñöôïc theá giôùi coâng nhaân. Ngaøy nay, chuùngta caàn trôû laïi vôùi baøi hoïc ñoù trong xaây döïngvaø phaùt trieån beàn vöõng ñaát nöôùc theo ñònhhöôùng chuû nghóa xaõ hoäi.

(1) Hoà Chí Minh Toaøn taäp. Xuaát baûn laàn thöù ba, Nxb.Chính trò Quoác gia, Haø Noäi, 2011, t.5, tr. 301(2) Hoà Chí Minh, Toaøn taäp , Sññ , t 9, tr. 518(3) Maùc vaø Awngghen: Tuyeån taäp, Nxb. Söï that, Haø Noäi,t.1, tr. 280(4) Xem: Moät neàn vaên hoùa bieát xaáu hoå, Leâ Sôn dòch, Nxb.Vaên hoïc, Haø Noäi, 2013, tr. 89(5) Hoà Chí Minh: Toaøn taäp, Sññ t. 11, tr. 169.

DIEÃN ÑAØN


Thöïc tieãn vaø saùng taïo taùc phaåm muùaPGS.TS. NSND. LEÂ NGOÏC CANH(Hoäi ngheä só Muùa Vieät Nam)

Ngheä thuaät muùa caùch maïng VieätNam, ñaõ ñaït nhieàu thaønh töïu theodoøng chaûy cuûa lòch söû caùch maïng,

ñaùng khích leä vaø töï haøo. Nhöõng thaønh töïuaáy ñöôïc taïo neân bôûi nhieàu theá heä ngheä sómuùa ñaày taâm huyeát vôùi ngheà, vôùi conñöôøng söï nghieäp ñaõ choïn. Coù theå noùi conñöôøng aáy, söï nghieäp aáy ñaõ gaén boù vôùi ñôøingöôøi ngheä só luoân phaán ñaáu cho söïnghieäp muùa caùch maïng Vieät Nam. Nhöõngngheä só aáy coù theå quy thaønh 5 theá heä ngheäsó , luoân baùm saùt vôùi thöïc tieãn, gaén boù vôùithöïc tieãn ñeå saùng taïo thaønh coâng nhieàutaùc phaåm muùa coù giaù trò.

Theá heä thöù nhaát: Theá heä ñaàu tieântham gia cuoäc khaùng chieán choáng Phaùpvaø choáng Myõ. Nay laø theá heä U80.

Theá heä thöù hai: Theá heä chuyeån tieáp,thôøi kyø xaây döïng xaõ hoäi chuû nghóa ôû mieànBaéc vaø choáng Myõ cöùu nöôùc. Nay laø theá heäU70.

Theá heä thöù ba: Sau giaûi phoùng, thoángnhaát ñaát nöôùc. Nay laø theá heä U60.

Theá heä thöù tö: Thôøi kyø xaây döïng ñaátnöôùc. Nay laø theá heä U50.

Theá heä thöù naêm: Theá heä treû, thôøi kyøhoäi nhaäp, giao löu vaên hoùa, thôøi môû cöûa.Nay laø theá heä U30.Song, coù moät ñieàu quan troïng laø caùc

theá heä ngheä só ñeàu tröôûng thaønh trongthöïc tieãn caùch maïng Vieät Nam. Chính thöïctieãn naøy ñaõ laø nguoàn caûm höùng voâ taän ñeå

ngheä só saùng taïo nhöõng taùc phaåm muùa coùsöùc soáng, coù hôi thôû cuûa thôøi ñaïi. Nhöõngtheá heä ngheä só aáy, nhöõng taùc phaåm aáy naûymaàm töø thöïc tieãn ñeå saùng taïo, ñi leân töøthöïc tieãn, thaønh coâng töø thöïc tieãn.Thöïc tieãn vôùi khaùi nieäm, noäi haøm roäng,

laø taát caû nhöõng söï kieän, nhöõng nhaân vaät,taát caû nhöõng dieãn bieán trong ñôøi soáng cuûachuùng ta, toàn taïi quanh ta. Tieáp caän thöïctieãn coù nhieàu caùch, nhieàu höôùng khaùcnhau, cuõng töø ñoù caùc ngheä só coù söï rungcaûm, saùng taïo khaùc nhau. Coù theå keå ñeánnhöõng caùch tieáp caän thöïc tieãn sau:- Ñi söu taàm, thaâm nhaäp thöïc tieãn cuûa

cuoäc soáng, töùc laø ñi ñieàu tra thöïc ñòa.- Nghieân cöùu, söu taàm töø mó thuaät, khaûo

coå (tranh töôïng).- Nghieân cöùu, söu taàm töø vaên hoïc (tieåu

thuyeát, truyeän coå tích, vaên, thô).1. Tieáp caän thöïc tieãn töø söu taàm

nghieân cöùu ñieàn daõ thöïc ñòa.Töø nhöõng lónh vöïc, noäi dung thöïc tieãn

coù vai troø raát quan troïng trong vieäc caûmhöùng ñeå xaây döïng nhöõng taùc phaåm muùacoù taâm hoàn daân toäc, coù hôi thôû thôøi ñaïi.Khi tieáp caän thöïc tieãn ñuùng höôùng seõ ñemlaïi söï thaønh coâng cho taùc phaåm muùa.Töø nhöõng caùch tieáp caän thöïc tieãn seõ

giuùp cho chuùng ta khaûo cöùu nhöõng taùcphaåm muùa coù coäi nguoàn töø thöïc tieãn, ñieàndaõ.

Muùa muøa hoa ban nôû (Muùa noùn, toäc

DIEÃN ÑAØN


ngöôøi Thaùi).Coá Ngheä só nhaân daân Ñoã Minh Tieán ñaõ

coù gaàn hai thaùng ñi söu taàm, nghieân cöùumuùa Thaùi vuøng Taây Baéc ñeå saùng taïothaønh coâng muùa Muøa hoa Ban nô û. Taùcphaåm ñeå ñôøi vôùi söï saùng taïo ñoäc ñaùo, aántöôïng laø hình töôïng hoa ban nôû, nhöõngchieác noùn töôïng tröng cho nhöõng caùnhhoa ban ñoùn chaøo bình minh. (AÛnh)

Muùa Boâng hoa ñaàu xuaân (muùa oâ, toäcngöôøi Moâng).Coá Ngheä só öu tuù Nguyeãn Minh Hieán,

ñaõ coù thôøi gian ñi söu taàm, nghieân cöùumuùa ngöôøi Moâng vaø söï quan saùt sinh hoaïtcuûa toäc ngöôøi Moâng. Töø söï söu taàm, quansaùt thöïc tieãn thaåm thaáu trong taâm hoànngöôøi ngheä só. Töø söï quan saùt daùng nhöõngcoâ gaùi Moâng, cuøng vôùi chaát lieäu muùaMoâng vaø chieác oâ cuûa caùc coâ gaùi che naéng,che möa, Coá Ngheä só öu tuù Nguyeãn MinhHieán ñaõ saùng taïo thaønh coâng taùc phaåmmuùa Boâng hoa ñaàu xuaân raát thaønh coâng.

Muùa Ca Tu (Toäc ngöôøi Ca Tu)Ngheä só öu tuù Ngaân Quyù ñaõ coù thôøi gian

ñi nghieân cöùu muùa caùc daân toäc vuøng TaâyNguyeân (qua caùc ngheä nhaân taäp keát).Cuøng keát hôïp vôùi Ngheä só nhaân daân ThaùiLy, vôùi söï töôûng töôïng phong phuù, ñoäcñaùo hai ngheä só ñaõ saùng taïo raát thaønhcoâng taùc phaåm muùa Ca Tu, taùc phaåm ñeåñôøi, ñeå laïi aán töôïng toát ñeïp trong coângchuùng trong vaø ngoaøi nöôùc.

Muùa Quaït Chaêm (toäc ngöôøi Chaêm)Ngheä só nhaân daân Nguyeãn Thò Hieån ñaõ

coù nhieàu laàn nghieân cöùu muùa Chaêm, cuøngvôùi söï tö duy, töôûng töôïng ñaõ saùng taïothaønh coâng taùc phaåm muùa Quaït Chaêm, coùdaáu aán taâm hoàn daân toäc, coát caùch daân toäcChaêm. Ñoù laø moät trong nhöõng taùc phaåm

thaønh coâng cuûa Ngheä só nhaân daân NguyeãnThò Hieån. Taùc phaåm ñaõ ñeå laïi aán töôïngtrong coâng chuùng trong vaø ngoaøi nöôùc.

Muùa Tieáng chuoâng ngaøy hoäi (Toäcngöôøi Dao).Ngheä só nhaân daân Vuõ Hoaøi, coù haøng

chuïc naêm cuûa tuoåi treû gaén boù vôùi mieànTaây Baéc, soáng trong kho taøng muùa mieànTaây Baéc. Do vaäy voán muùa mieàn Taây Baécvôùi ngheä só laø quyù giaù, neân ngheä só nhaândaân Vuõ Hoaøi ñaõ coù haøng loaït taùc phaåmmuùa ra ñôøi giaàu tính daân toäc. Trong ñoùphaûi keå ñeán taùc phaåm muùa Tieáng chuoângngaøy hoäi.Muùa Tieáng chuoâng ngaøy hoäi ñaõ phaùt

huy nhöõng ñaëc tröng, chaát lieäu muùa Daoñöôïc hoäi tuï trong taùc phaåm naøy, ñeå laïi aántöôïng toát ñeïp trong coâng chuùng.

Muùa Troáng Taây Nguyeân (toäc ngöôøi Banar)Ngheä só nhaân daân YBrôm, toäc ngöôøi

Banar, sinh ra vaø lôùn leân töø queâ höông ñaátmeï, vaø thaønh ñaït töø neàn ngheä thuaät muùavuøng Taây Nguyeân trong phuù, ñoäc ñaùo. Töøkho taøng muùa quyù giaù aáy, Ngheä só nhaândaân YBrôm ñaõ saùng taïo thaønh coâng muùaTroáng Taây Nguyeân (muùa ba ngöôøi).Muùa Troáng Taây Nguyeân ñöôïc phaùt trieån

chuû yeáu töø chaát lieäu muùa troáng cuûa ngöôøiBanar. Taùc phaåm ñeå laïi aán töôïng trongcoâng chuùng. Taùc phaåm ñaäm ñaø tính daântoäc, taâm hoàn daân toäc.

Muùa Bieån vaø löûa queâ toâiNgheä só nhaân daân Leâ Ngoïc Canh ñaõ coù

nhieàu laàn nghieân cöùu thöïc ñòa, tìm hieåu veàcoâng nghieäp daàu khí. Töø hình aûnh ngoïnlöûa daàu khí vuït saùng in hình treân soùngbieån meânh moâng, ñaõ laø hình töôïng chuûñaïo ñem laïi caûm xuùc vaø söï töôûng töôïng

DIEÃN ÑAØN


cuûa taùc giaû ñeå taïo döïngtaùc phaåm muùa ñem laïiaán töôïng trong coângchuùng.Ñoù laø söï caùch ñieäu

taám luïa lôùn maøu xanhlaøm soùng bieån vaø taámluïa maøu ñoû taïo thaønhngoïn löûa daàu khí soiboùng giöõa bieån khôimeânh moâng löôïn soùng.

2. Tieáp caän thöïctieãn töø mó thuaät khaûocoåTöø nhöõng böùc tranh, pho töôïng coù yeáu

toá muùa, hình töôïng muùa nhieàu ngheä só ñaõcaûm höùng, saùng taïo thaønh nhöõng taùcphaåm coù giaù trò cao.

Muùa höùng döøa (toäc ngöôøi Vieät)Tranh höùng döøa laø moät böùc tranh daân

gian ñaëc saéc, noåi troäi trong kho taøng tranhdaân gian Vieät Nam. Töø böùc tranh aáy, Ngheäsó nhaân daân Leâ Ngoïc Cöôøng ñaõ saùng taïoraát thaønh coâng taùc phaåm muùa Höùng Döøañeå laïi aán töôïng raát ñeïp trong coâng chuùngVieät Nam vaø baïn beø treân theá giôùi. Vôùi söïnghieân cöùu, am hieåu vaø giaøu trí töôûngtöôïng ñaõ taïo neân taùc phaåm ngheä thuaätñoäc ñaùo. Töø noäi dung, hình töôïng, ñaëcñieåm, tính caùch, baûn chaát thaåm mó cuûatranh höùng döøa ñaõ haøm chöùa trong taùcphaåm cuøng teân, taùc phaåm muùa Höùng Döøa.

Muùa khaùt voïng (toäc ngöôøi Chaêm)Ngheä só nhaân daân Ñaëng Huøng coù nhieàu

naêm gaén boù, ñaém mình ôû xöù sôû Champañeå tìm kieám kho taøng muùa Chaêm. Vôùi taâmhuyeát, trí tueä vaø giaàu trí töôûng töôïng,Ngheä só nhaân daân Ñaëng Huøng ñaõ saùng taùchaøng loaït taùc phaåm phaùt trieån töø chaát lieäu

muùa Chaêm ñeå laïi aán töôïng toát ñeïp chocoâng chuùng.Muùa khaùt voïng laø moät taùc phaåm ñaëc

saéc cuûa Ngheä só nhaân daân Ñaëng Huøng,tieáp caän thöïc tieãn, töø nhöõng pho töôïng coåmuùa Chaêm. Ngheä só nhaân daân Ñaëng Huøngñaõ bieán nhöõng töôïng ñaù coå nhö Apsara,Xiva, … bieán nhöõng töôïng ñaõ thaønh nhöõngtöôïng ñaù bieát noùi, coù hoàn, coù söùc soáng, ñoùlaø muùa Khaùt Voïng.

Muùa Khuùc bieán taáu töø pho töôïng coåTöø nhöõng aûnh, nhöõng pho töôïng ñaù coå,

coù yeáu toá muùa, taïo hình muùa, vôùi söï quansaùt tinh teá, giaàu tö duy, töôûng töôïng Ngheäsó nhaân daân ÖÙng Duy Thònh ñaõ saùng taïoraát thaønh coâng taùc phaåm muùa Khuùc bieántaáu töø pho töôïng coåTöôïng muùa coå Chaêm ñaõ coù nhieàu taùc giaû

tieáp caän, khai thaùc vôùi nhieàu goùc ñoä vaø rungcaûm khaùc nhau. Ngheä só nhaân daân ÖÙng DuyThònh ñaõ töï tìm cho mình caùch tieáp caänrieâng vôùi thuû phaùp, keát caáu, taïo hình, toå hôïpmuùa khaù ñoäc ñaùo. Taùc phaåm raát roõ neùt tínhdaân toäc, tính hieän ñaïi vaø nhieàu taïo hình bieánñoåi, taïo hình, ñoäng taùc phong phuù, ña daïng,giaàu tính thaåm mó.

DIEÃN ÑAØN


Taùc phaåm muùa Khuùc bieán taáu töø photöôïng co å, laø moät trong nhöõng taùc phaån noåitroäi cuûa taùc giaû ñaõ ñeå laïi aán töôïng toát ñeïptrong coâng chuùng trong nöôùc vaø quoác teá.Töø nhöõng pho töôïng muùa coå Champa

ñaõ coù nhieàu ngheä só muùa saùng taïo thaønhcoâng. Ñoù laø taùc phaåm cuûa Ngheä só nhaândaân Leâ Ngoïc Canh, Nhaø giaùo nhaân daânPhaïm Minh Phöông, Ngheä só öu tuù TrungKieân, Ngheä só öu tuù Minh Vaân…

3. Tieáp caän thöïc tieãn töø vaên hoïc (Vaênbaûn)Ngheä só nhaân daân Trònh Xuaân Ñònh laø

moät ngöôøi raát thaønh coâng trong vieäcnghieân cöùu, söu taàm caùc taùc phaåm vaênhoïc ñeå taïo thaønh nhöõng taùc phaåm kòchmuùa, raát aán töôïng. Tieâu bieåu cho söïthaønh coâng naøy laø kòch muùa Chò Söù. Töønoäi dung, hình töôïng, nhaân vaät, xung ñoät,tính caùch, coát truyeän trong tieåu thuyeátHoøn Ñaát, taùc giaû Xuaân Ñònh ñaõ saùng taïokòch muùa, vôùi söï thaáu hieåu tieåu thuyeátHoøn Ñaát, cuøng vôùi nhöõng suy ngaãm, töduy saùng taïo, caáu truùc taùc phaåm kòchmuùa thaønh coâng, phuø hôïp vôùi ñaëc tröngngheä thuaät muùa.

Muùa khoaûnh khaéc ñeâm heø (Toäc ngöôøiVieät)Töø coát truyeän truyeän ngaén Chí Pheøo,

Nhaø giaùo öu tuù Nguyeãn Baù Thaùi ñaõ taùihieän, choïn loïc caùi coát tinh vaø nhöõng nhaânvaät ñieån hình cuûa coát truyeän ñeå taïo neântaùc phaåm muùa Khoaûnh khaéc ñeâm heø. Vôùitö duy, saùng taïo môùi, caáu truùc, ngoân ngöõmôùi ñeå khaéc hoïa tính caùch ñoäc ñaùo cuûanhaân vaät Thò Nôû. Thò Nôû laø nhaân vaät hìnhtöôïng chính yeáu cuûa taùc phaåm, ñaõ ñem laïisöï thaønh coâng cuûa taùc phaåm, raát aántöôïng, ñoäc ñaùo.

Kòch muùa Moät thôøi nhôù maõiTöø taùc phaåm nhật kyù Ñaëng Thuøy Traâm,

Ngheä só nhaân daân Leâ Huaân ñaõ kheùo chaétloïc nhöõng söï kieän, taâm hoàn, tính caùch cuûalieät só Ñaëng Thuøy Traâm caáu taïo thaønh taùcphaåm kòch muùa: Moät thôøi nhôù maõi. Ngheä sóñaõ bieán nhöõng doøng chöõ tónh thaønh ngoânngöõ muùa ñoäng, raát phuø hôïp vôùi ñaëc tröngngheä thuaät muùa.Moät thôøi nhôù maõi ñaõ ñöôïc daøn döïng

khaù coâng phu, giaøu hình töôïng, giaøu tínhthaåm mó vaø ngoân ngöõ muùa daân toäc hieänñaïi. Taùc phaåm ñaõ khaéc hoïa thaønh coângnhaân vaät anh huøng Ñaëng Thuøy Traâm. Ñoùlaø moät trong nhöõng taùc phaåm aán töôïngthaønh coâng cuûa Ngheä só nhaân daân LeâHuaân. Taùc phaåm naøy ngheä só Leâ Huaân laøtaùc giaû kòch baûn vaø toång ñaïo dieãn, cuøngvôùi bieân ñaïo Baù Thaùi, Hoàng Haø.

Thöïc tieãn vaø saùng taïo laø moái quan heägaén boù, khoâng theå chia caét trong quaù trìnhthöïc hieän taùc phaåm. Noùi caùch khaùc chæ coùthöïc tieãn, soáng vôùi thöïc tieãn, rung caûm vôùithöïc tieãn môùi taïo neân nhöõng taùc phaåm muùacoù hoàn, coù söùc soáng vaø coù giaù trò, coù tínhnhaân vaên cao caû. Qua nhöõng taùc phaåm treân,cho thaáy nhöõng taùc phaåm muùa ñeàu ñöôïcnaûy sinh töø thöïc tieãn caùch maïng Vieät Nam.Thöïc tieãn ñaõ thoåi caùi hoàn vaøo nhöõng taùcphaåm muùa coù giaù trò, coù nhöõng taùc phaåm ñeåñôøi nhôù maõi khoâng ñeå naøo queân.Ñaëc bieät nhöõng taùc giaû ñaõ boû nhieàu

coâng söùc ñi söu taàm, nghieân cöùu, ñieàn daõthöïc ñòa thì coù thaønh coâng, ngoân ngöõ coùñòa chæ, coù aán töôïng. Nhöõng taùc phaåmmuùa aáy ñaõ laø nhöõng vieân ngoïc quyù trongthaønh töïu ngheä thuaät muùa caùch maïngVieät Nam. �

DIEÃN ÑAØN


1. Trong taùc phaåm vaên hoïc noùi chung,trong tieåu thuyeát noùi rieâng, gioïng ñieäu thöôøngmang daáu aán rieâng cuûa nhaø vaên, theå hieän moätcaûm höùng noåi troäi. Trong moät taùc phaåm coù khichæ coù moät gioïng ñieäu nhaát quaùn, song chuûyeáu laø ña gioïng ñieäu tuøy vaøo taâm traïng, thaùi ñoä,tình caûm, theå hieän moät duïng yù ngheä thuaät, chuûyeáu laø theå hieän caûm höùng cuûa nhaø vaên tröôùcñoái töôïng hieän dieän trong taùc phaåm hoaëckhoâng coù trong taùc phaåm; caûm höùng cuûa taùcgiaû veà caùc vaán ñeà cuûa ñôøi soáng. Gioïng ñieäutrong taùc phaåm goùp phaàn taïo neân phong caùchnhaø vaên; ñeå phaân bieät nhaø vaên naøy vôùi nhaøvaên khaùc ta cuõng laáy daáu hieäu nhaän bieát töøgioïng ñieäu taùc phaåm.Gioïng ñieäu laø hình thöùc haøm chöùa moät noäi

dung nhaát ñònh cuûa taùc phaåm vaên hoïc. TheoTöø ñieån thuaät ngöõ vaên hoïc: gioïng ñieäu laø“thaùi ñoä, tình caûm, laäp tröôøng tö töôûng, ñaïo ñöùccuûa nhaø vaên ñoái vôùi hieän töôïng ñöôïc mieâu taûtheå hieän trong lôøi vaên quy ñònh caùch xöng hoâ,goïi teân, duøng töø, saéc ñieäu tình caûm, caùch caûmthuï xa gaàn, thaân sô, thaønh kính hay suoàng saõ,ngôïi ca hay chaâm bieám… Gioïng ñieäu phaûn aùnhlaäp tröôøng xaõ hoäi, thaùi ñoä tình caûm vaø thò hieáuthaåm mó cuûa taùc giaû, coù vai troø raát lôùn trongvieäc taïo neân phong caùch cuûa nhaø vaên vaø taùcduïng truyeàn caûm cho ngöôøi ñoïc”[1.tr134]. ÔÛmoãi moät taùc phaåm vaên chöông, gioïng ñieäuchính laø moät hieän töôïng ngheä thuaät toaùt ra töøbaûn thaân taùc phaåm vaø mang noäi haøm tö töôûng- thaåm mó.Trong vaên xuoâi gioïng ñieäu thöôøng ña daïng,

phong phuù vaø mang tính khaùch quan. Ñaëc bieätôû theå loaïi tieåu thuyeát laø theå loaïi taùi hieän ñôøisoáng moät caùch toáng hôïp, ña daïng, trong söïbieán chuyeån vaän ñoäng khoâng ngöøng, neângioïng ñieäu cuõng luoân thay ñoåi. Moät taùc phaåmthì vaãn coù gioïng ñieäu chuû ñaïo, beân caïnh ñoù coùnhöõng gioïng ñieäu khaùc ñan xen, tuøy vaøo söïkieän, hoaøn caûnh, taâm traïng nhaân vaät, taùc giaû.Gioïng ñieäu thöôøng göûi gaém moät thoâng ñieäpngheä thuaät cuûa nhaø vaên, cuõng coù taùc duïngkhôi gôïi nhöõng tình caûm, caûm xuùc cuûa ngöôøi

CAÛM NHAÄN VEÀ GIOÏNG ÑIEÄU TIEÅU THUYEÁTGAÕ TEÙP RIU* CUÛA NGUYEÃN BAÉC SÔNÑOAØN THÒ THANH THUÛY(Moùng Caùi - Quaûng Ninh)

N GHIEÂN CÖÙU - TRAO ÑOÅI - PHEÂ BÌNH


ñoïc veà ñoái töôïng trong taùc phaåm.2. Trong tieåu thuyeátGaõ Teùp Riu (2013) cuûa

Nguyeãn Baéc Sôn, gioïng ñieäu theå hieän thaät ñadaïng phong phuù, ñan xen nhau trong nhöõngchöông ñoaïn khaùc nhau, coù khi linh hoaït trongmoät tình huoáng cuï theå. Gioïng ñieäu cuûa tieåuthuyeát naøy laø gioïng khaùch quan, bình thaûn,vöøa haøi höôùc, gieãu nhaïi, laïi vöøa chieâm nghieämtrieát lí, hoaøi nghi. Gioïng ñieäu trong taùc phaåmluoân luoân thay ñoåi, nhieàu saéc thaùi khaùc nhau,coù khi töng töûng töôûng nhö ñeán voâ caûm, coù khilaïi saâu ñaèm, xoùt xa. Ñaèng sau nhöõng gioïngñieäu laø taâm huyeát cuûa nhaø vaên tröôùc con ngöôøivaø cuoäc soáng.Gioïng ñieäu phong phuù, ña daïng ñoù laø thaùi

ñoä, tình caûm vaø caû nhöõng day döùt, traên trôû veàbi kòch cuûa nhöõng caûnh ñôøi, kieáp ngöôøi, trongñoù coù caû nhöõng kieáp ngöôøi beù nhoû, moûngmanh soáng trong boùng toái cuûa ñôøi. Gioïng ñieäulaø moät phöông dieän saéc thaùi thaåm mó cuûa taùcphaåm, ñoàng thôøi gioïng ñieäu goùp phaàn toâ ñaämchaân dung, tính caùch cuûa nhaân vaät trong taùcphaåm moät caùch haáp daãn, töï nhieân.Khi ñoïc toaøn boä taùc phaåm Gaõ Teùp Riu ta

baét gaëp moät caùi nhìn töôûng nhö laïnh luøng,khaùch quan, cuûa ngöôøi nhö ñöùng ngoaøi cuoäccaâu chuyeänmaø keå chuyeän, nhöng ñoù chæ laø caùivoû ngoân ngöõ haøm chöùa nhöõng haøm löôïngthoâng tin khaùc ñaày aån yù. Ñoù laø caùch traàn thuaätthöôøng gaëp trong vaên hoïc ñöông ñaïi ñaëc bieättrong tieåu thuyeát thöôøng höôùng veà ñôøi soángqua thöù ngoân ngöõ ñôøi thöôøng ñaày pha taïp, xoâboà, mang tính khaåu ngöõ trong giao tieáp haøngngaøy. Ñoù laø ngoân töø ñöôïc söû duïng ngaén goïnmaø coù duïng yù roõ reät, vôùi gioïng ñieäu suoàng saõ,töï nhieân. Ñaây cuõng laø neùt môùi trong quaù trìnhcaùc nhaø vaên coá gaéng caùch taân moät caùch maïnhmeõ hình thöùc tieåu thuyeát.Trong tieåu thuyeát Gaõ Teùp Riu, nhaø vaên coù

yù thöùc hôn veà caùch theå hieän noäi dung so vôùihai tieåu thuyeát tröôùc ñaây cuûa oâng. ÑeánGaõ TeùpRiu, döôøng nhö tieåu thuyeát cuûa Nguyeãn Baéc

Sôn ñaõ hoøa nhaäp daàn vaøo doøng chaûy vaênchöông vôùi caùch vieát môùi meû, ngoân ngöõ saùngtaïo ñoäc ñaùo, ñeà taøi raát môùi maëc duø taùc phaåmvaãn chöa thoaùt ra khoûi hình thöùc vaên chöôngtruyeàn thoáng quen thuoäc. Phaûi chaêng, ôû ñaây laøsöï daàn vöôït thoaùt cuûa oâng ñeå höôùng tôùi traøolöu chung cuûa vaên hoïc ñöông ñaïi. Trong tieåuthuyeát naøy gioïng ñieäu ñöôïc nhaø vaên söû duïngnhö moät phöông tieän coù hieäu quaû phuïc vuï chovieäc khaéc hoïa tính caùch cuûa caùc nhaân vaät.

Gioïng ñieäu gieãu nhaïi, haøi höôùc trong taùcphaåm: töø chöông ñaàu cuûa taùc phaåm gioïngñieäu chuû yeáu laø gioïng keå khaùch quan, töï nhieân,nhöng vaãn thaáp thoaùng chaát gieãu nhaïi nheïnhaøng, phaûi raát tinh môùi caûm nhaän ñöôïc, töøcaùch mieâu taû “côø Ñoaøn tay caàm côø ñoû saovaøng huøng duõng, oai phong” cuõng vaäy. Haycaùch nhaéc laïi lôøi baøi haùt, lôøi phaùt bieåu ñaày hoamó, nhöng coù phaàn saùo cuûa Bí thö Quaän Ñoaøn- Dieäu Thuûy, nhö lôøi gieãu nhaïi ñoái vôùi nhaân vaätnaøy cuûa ngöôøi vieát. Roài nhöõng cöû chæ maø DieäuThuûy theå hieän nhö cuûamoät dieãn vieân trongmoätvôû kòch ñaõ ñöôïc daøn döïngmaø toång ñaïo dieãn laø“ñoàng chí choàng” Xuaân Tuøng. ÔÛ ñoaïn vaên naøycuûa tieåu thuyeát gioïng ñieäu ñem laïi hieäu quaû haøihöôùc khieán ta lieân töôûng nhaân vaät Dieäu Thuûyphaàn naøo thaáp thoaùng cuûa vai dieãn trong moätvôû haøi kòch chaâm bieám nheï nhaøng.Trong ñoaïn mieâu taû ñoàng chí laõnh ñaïo caáp

cao döï cuoäc hoïp toå daân phoá maø taùc giaû laïimieâu taû vò naøy laø “noåi höùng reõ vaøo” thì thaät ñaécñòa, taøi tình. Söï im laëng trang troïng khi vòkhaùch baát ngôø naøy hoûi moïi ngöôøi trong cuoächoïp thì laïi ñöôïc mieâu taû laø “ thin thít nhö thòtnaáu ñoâng”, ñaõ taïo neân gioïng ñieäu haøi höôùc ñaëcbieät. ÔÛ ñaây chính lôøi vaên ñaõ taïo neân gioïng ñieäuñoù. Hay caùch phaùt bieåu trong cuoäc hoïp daânphoá cuûa nhaân vaät laõnh ñaïo caáp cao naøy vöøachæ ñaïo, giaùo huaán, laïi coù phaàn giaùo ñieàu cöùngnhaéc, cuõng laø daùng daáp cuûa moät boä phaän kieåungöôøi daäp khuoân maùy moùc nguyeân taéc, noùinhieàu thöïc hieän ít, quan lieâu trong xaõ hoäi.

NGHIEÂN CÖÙU - TRAO ÑOÅI - PHEÂ BÌNH


Gioïng ñieäu chi phoái caùch söû duïng ngoân töø theåhieän chuû yù cuûa nhaø vaên trong mieâu taû thieânnhieân, söï kieän, hay nhaân vaät.Hay trong chöông Ba, nhöõng ñoaïn noùi veà

chuyeän hai vôï choàng Tuøng vaø Thuûy vaãn coønñang thôøi kì “höông löûa maën noàng” (TruyeänKieàu), lôøi leõ hoï noùi chuyeän maø taùc giaû söû duïnglaø haøng loaït ngoân töø khieán ngöôøi ñoïc lieân töôûngtôùi chuyeän chaên goái buoàng the, laø lôùp ngoân töøñaày ôõm ôø, aån yù cuûa thaønh ngöõ, chôi chöõ, noùilaùi. Ñoaïn vaên naøy cuõng nhö trong nhieàuchöông, ñoaïn khaùc cuûa tieåu thuyeát ñaõ vaänduïng Truyeän Kieàu vaø thô cuûa Baø Chuùa thôNoâm - Hoà Xuaân Höông. Taùc giaû coøn duøng raátnhieàu lôùp töø ñôøi thöôøng raát môùi cuûa cuoäc soánghieän ñaïi haøng ngaøy. Chính lôùp töø ñoù ñaõ taïo neângioïng ñieäu töï nhieân, suoàng saõ, cuûa ñôøi soángsinh hoaït haøng ngaøy, vaø cuõng theå hieän tínhcaùch haøi höôùc, dí doûm cuûa nhaân vaät Tuøng, bôûinhöõng töø ngöõ ñoù ñöôïc theå hieän qua lôøi nhaânvaät, coøn thaáp thoaùng caùi chaát dí doûm, haøi höôùcmaø thaâm traàm, saâu saéc cuûa chính nhaø vaênNguyeãn Baéc Sôn trong ñôøi soáng thöôøng ngaøy.Ngoaøi vieäc söû duïng gioïng ñieäu goùp phaàn

khaéc hoïa tính caùch nhaân vaät chính cuûa tieåuthuyeát laø nhaân vaät Tuøng Teùp Riu ra, gioïng ñieäucoøn theå hieän tính caùch cuûa nhaân vaät khaùc. Nhötrong chöông möôøi Hai cuûa taùc phaåm, xuaáthieän nhaân vaät phuï nhö vai heà trong tích dieãncheøo, coù vai troø laøm sinh ñoäng theâm ñeà taøi cuûataùc phaåm vaø noåi baät theâm tính caùch cuûa nhaânvaät chính. Ñoù laø nhaân vaät khoâng coù teân - ngöôøithích ñuøa, ngöôøi döôøng nhö luoân luoân laät taåynhöõng ñieàu traùi khoaùy, nhöõng söï thaät baèngnhöõng caùch noùi “chaâm choïc, cöôøi côït, gieãunhaïi, chua ngoa, quay quaét, nhöng thoâng minhtrí tueä”. Nhaân vaät naøy so vôùi Tuøng coù phaàn coønnoùi thaúng “noùi toaïc moùng heo” ra söï thaät, theåhieän roõ thaùi ñoä vôùi ñoái töôïng noùi. Ngoaøi ra,nhaân vaät naøy cuõng coù caùch noùi chôi chöõ ñoäcñaùo. Nhaø vaên ñöa theâm nhaân vaät naøy ñeå toântheâm, phuï hoïa cho tính caùch cuûa Tuøng - nhaân

vaät chính cuûa taùc phaåm, laøm noåi baät theâm noäidung cuûa caâu chuyeän.

Gioïng ñieäu bình thaûn, töï nhieân, khaùchquan cuõng laø gam gioïng chuû ñaïo cuûa taùcphaåm naøy. Nhöng ñoù cuõng chæ laø caùch söû duïnghình thöùc ñeå theå hieän thaùi ñoä, tình caûm moätcaùch kheùo leùo, töï nhieân cuûa nhaø vaên maø thoâi.Trong suoát nhöõng ñoaïn coù gioïng ñieäu töï nhieânñoù, cuõng chöùa ñaày nhöõng suy tö, tình caûm thaùiñoä cuûa nhaø vaên veà nhaân vaät vaø cuoäc ñôøi.Trong nhöõng chöông sau, khi tình caûm vôïchoàng cuûa Tuøng ngaøy caøng xaáu ñi, baét ñaàu töøcaêng thaúng, ñoái ñaàu trong coâng vieäc daãn tôùiraïn nöùt quan heä vôï choàng, thì nhöõng lôøi troøchuyeän hoøa hôïp vui veû tröôùc ñaây, giôø thaybaèng nhöõng ñoái thoaïi khoâ khan, tranh caõi lí söïveà coâng vieäc nhieàu hôn, coù khi khoâng thoûahieäp ñöôïc, coù khi chieán tranh laïnh giöõa hai vôïchoàng. Trong moái quan heä cuûa Tuøng vôùi ñoáitaùc trong coâng vieäc ngaøy caøng ngaët ngheøohôn, gioïng vaên trong nhöõng ñoaïn mieâu taûcoâng vieäc ôû cô quan cuûa Tuøng ngaøy caøngcaêng thaúng, gaáp gaùp, gay caán. Nhaân vaät leângioïng raên ñe Tuøng trong coâng vieäc ôû chöôngMöôøi laêm, ñöôïc nhaø vaên söû duïng ngoân töø cuõngngaén goïn, maø ñaày söùc gôïi saéc thaùi, thaùi ñoä cuûangöôøi noùi, ôû nhöõng caâu vaên ñaäm ñaëc töø taïohình, nhö nhöõng caâu thô ngaén: “Keû caû/ Tròchthöôïng/ Kheänh khaïng/ Khinh khænh/ Kheà khaø/Khoâ khoác/ Laïnh tanh”.Caùch söû duïng gioïng ñieäu ôû ñaây töôûng nhö

raát laïnh luøng, khaùch quan, voâ tö maø laïi chöùañaày xuùc caûm, thaùi ñoä cuûa ngöôøi theå hieän. Noùgôïi leân ñaày ñuû chaân dung vôùi cöû chæ, thaùi ñoä,aùnh maét, ngöõ ñieäu noùi cuûa nhaân vaät maø chæcaàn xuaát hieän qua gioïng noùi laø Tuøng caûm nhaänñöôïc ngay.

Gioïng ñieäu chieâm nghieäm, suy tö trieát lícuõng laø gioïng ñieäu thöôøng gaëp trong nhieàu tieåuthuyeát ñöông ñaïi noùi chung vaø trong tieåuthuyeát naøy noùi rieâng. Bôûi vì thoâng qua taùcphaåm, nhöõng con ñeû tinh thaàn cuûa nhaø vaên



bao giôø cuõng ñöôïc göûi gaém nhöõng thoâng ñieäpveà cuoäc ñôøi cuûa taùc giaû. Trong tieåu thuyeát GaõTeùp Riu, gioïng ñieäu chieâm nghieäm, trieát lí, suytö ñöôïc theå hieän chuû yeáu qua suy nghó, caùinhìn cuoäc ñôøi, vaø nhöõng lôøi ñoái thoaïi, ñoäcthoaïi. Ñaëc bieät laø nhöõng ñoaïn nhaân vaät Tuøngtranh luaän veà chuyeän ñôøi, chuyeän coâng vieäcvôùi Dieäu Thuûy ôû gia ñình vaø phaûn bieän vôùi ñoáitaùc trong coâng vieäc ôû cô quan. Nhöõng ñoaïnvaên nhaân vaät lí giaûi, suy tö, tranh luaän veà cuoäcñôøi, coâng vieäc… theå hieän söï hieåu bieát thoâng tueä,uyeân baùc cuûa ngöôøi trí thöùc coù beà daøy kinhnghieäm trong coâng vieäc, coù khi laø caû nhöõng döïbaùo veà caùc vaán ñeà vaên hoùa nhö vaán ñeà quaûnlí chuøa chieàn, cô cheá chính saùch xaõ hoäi. Ñoù laønhöõng vaán ñeà maø nhaø vaên Nguyeãn Baéc Sôn,ngöôøi coâng daân coù traùch nhieäm saâu saéc tröôùccaùc vaán ñeà cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi, vôùi moät khaùtvoïngmaïnhmeõ vì söï tieán boä xaõ hoäi thöôøng traêntrôû, day döùt, vöôït leân treân cao hôn caùi gieãunhaïi, haøi höôùc, dí doûm trong taùc phaåm naøy.Nhöõng ñoaïn maø Tuøng phaûn bieän ñoái thoaïi vôùinhöõng nhaân vaät khaùc, maø coù khi ñoù laø ñoäi quaântöôûng nhö “binh huøng töôùng maïnh” ñònh ñeøbeïp ñoái phöông, nhöng keát cuïc laïi thaát traän beõbaøng, cho thaáy Tuøng laø con ngöôøi trí thöùc tuyTeùp Riu nhöng coù taøi naêng vaø baûn lónh nghò löïcsoáng. Ñoù cuõng laø nhöõng daãn chöùng cho thaáychaát coâng daân theå hieän raát roõ trong con ngöôøinhaø vaên Nguyeãn Baéc Sôn, vì oâng göûi gaém suynghó cuûa chính mình trong ñoù. Tieåu thuyeát naøytuy ñaõ chuyeån ñeà taøi thuoäc taâm lí xaõ hoäi nhöngvaãn laø taùc phaåm noái tieáp veà tieåu thuyeát luaän ñeàcuûa oâng töø Luaät ñôøi vaø cha con vaø Löûa ñaéng.Trong taùc phaåm, coù nhieàu ñoaïn anh noùi veà caùcvaán ñeà xaõ hoäi trong vaø ngoaøi nöôùc, Ñoâng TaâyKim Coå vôùi gioïng ñieäu vöøa coù tính chaát töï söïvöøa laø lôøi trieát lí, suy tö veà ñoái töôïng noùi tôùi, theåhieän taàm hieåu bieát vaø söï traûi ñôøi cuûa Tuøng ôûnhieàu lónh vöïc, ñoàng thôøi cuõng theå hieän moät“voán soáng khoång loà”cuûa nhaø vaên Nguyeãn BaécSôn - theo caùch noùi cuûa Ma Vaên Khaùng, coù

theå cuõng khoâng phaûi laø hôi quaù.Söï thay ñoåi linh hoaït caùc saéc thaùi gioïng

ñieäu khaùc nhau cuõng laø moät thaønh coâng cuûaNguyeãn Baéc Sôn trong tieåu thuyeát naøy, ñanxen beân caïnh gioïng khaùch quan, bình thaûn vaøgieãu nhaïi, haøi höôùc, hoùm hænh, ôû caùc chöôngñoaïn khaùc, coøn coù gioïng ñieäu tröõ tình, saâu laéngvaø xoùt xa thöông caûm saâu saéc. Ñoaïn hoài töôûngcuûa Tuøng veà ñöùa con hi sinh trong moät traänñaùnh ngoaøi bieån trong chöông Möôøi laø moätdaãn chöùng ñieån hình. ÔÛ ñoaïn vaên naøy ta baétgaëp caùch söû duïng ngoân töø khaùc xa vôùi nhöõngcaùch chôi chöõ, vaän duïng ngoân ngöõ daân gianraát ñaëc bieät trong taùc phaåm cuûa nhaø vaên. ÔÛñaây ngoân ngöõ raát gaàn guõi, nhöõng lôøi vaên nhöñöôïc thoát ra töø tình caûm cuõng raát saâu ñaèm cuûanhaân vaät Tuøng. Gioïng ñieäu tröõ tình theå hieän söïñoàng caûm taâm tö vôùi con trai cuûa nhaân vaätTuøng: “Töï nhieân anh nhôù con voâ cuøng. Anhmang nhaät kí noù ra, vöøa ñoïc vöøa khoùc”. Haycaùch nhaø vaên trích caû nhöõng ñoaïn nhaät kí daøicuûa thaèng Laâm, ta nhö thaáy Tuøng ñang laättöøng trang quaù khöù ñeå hieåu vaø nhôù thöông connhieàu hôn. Trong lôøi tröõ tình ngoaïi ñeà veànhöõng suy nghó traûi nghieäm cuûa con ñaõ laïi ñanxen nhöõng suy tö chieâm nghieäm, böøng ngoäcuûa Tuøng “Mình ngoài trong phoøng coù maùy laïnhtheá naøy…hoùa ra cuõng chöa töøng neám gian khoånhö noù”. Gioïng ñieäu tröõ tình saâu laéng theå hieänneùt khaùc trong tính caùch cuûa nhaân vaät laø tìnhcaûm raát saâu trong taâm hoàn ngöôøi cha töôûngnhö chæ bieát lí leõ gang theùp saéc saûo, cöùng raén,raát baûn lónh tröôùc cuoäc ñôøi cuõng luoân khao khaùttình ngöôøi vôùi nhöõng giaù trò beàn vöõng vónhhaèng cuûa cuoäc soáng laø gia ñình, tình caûm vôùingöôøi thaân. Nhaø vaên ñaõ ñeå cho lôøi keå cuûangöôøi keå ôû ngoâi thöù nhaát laø nhaân vaät “toâi”, theåhieän söï töï baøy toû noãi loøng vaø traûi nghieäm, khieánsaéc thaùi tröõ tình caøng thieát tha, saâu laéng. Ngoânngöõ ôû ñaây hoøa ñieäu vaøo vaø laøm neân gioïng ñieäutröõ tình ñoù, laøm lay tænh, xuùc ñoäng taâm hoàn tìnhcaûm cuûa ngöôøi ñoïc, coù khi khoâng kìm ñöôïc



nöôùc maét cuõng hoøa cuøng nhaân vaät.Gioïng ñieäu tröõ tình coù khi xoùt xa, cay

ñaéng theå hieän ngaøy caøng saâu hôn trongnhöõng chöông ñoaïn maø töø khi Dieäu Thuûyñang xa rôøi anh tìm ñeán nhöõng quan heä baátchính ñeå laøm baøn ñaïp treân con ñöôøng chaïyñua lao vaøo söï nghieäp thaêng quan tieán chöùc.Tuøng ñaõ gaëp Mai (Döï) - coâ gaùi laøm tieáp vieân taïinhaø haøng karaoâkeâ Chieàu Tím, nhö moät quyluaät töï nhieân cuûa nhöõng ngöôøi coù söï ñoàng ñieäutaâm hoàn. Anh traû tieàn cho Mai nhöõng cuoäc heïnlaø ngöôøi taâm söï, vôùi khao khaùt tìm ñöôïc ngöôøiñeå troø chuyeän, laøm khoûa laáp söï troáng vaéng, noãibuoàn cuûa moät ngöôøi ñang coâ ñôn trong chínhngoâi nhaø cuûamình. Lôøi keå nheï nhaøng maø buoànbaõ cuûa Mai trong chöông möôøi Boán, nhö rungöôøi ñoïc trôû veà nuoái tieác moät thôøi ñeïp ñeõ,trong saùng xa xöa cuûa coâ ôû moät laøng queâ beùnhoû. Trong ñoaïn truyeän khi ñeå Mai keå choTuøng nghe chuyeän coâ bò löøa caû ñôøi con gaùitrinh traéng ñeå ñöôïc nhöõng ñoàng tieàn ngaânhaøng ñòa phuû, khoâng chæ ngöôøi nghe chuyeän“choaùng vaùng” vì söï ñeâ maït cuûa con ngöôøi,Mai keå qua hai haøng nöôùc maét, nhaø vaên ñaõtieáp tuïc söû duïng nhöõng con chöõ soáng ñoäng,caâu vaên ngaén nhö nhöõng tieáng naác ngheïn,nhöõng hình aûnh so saùnh sinh ñoäng, ñaày xoùtxa, thöông caûm: “Uaát öùc/ Tuûi hôøn/ Ñau ñôùn.Ñau ñôùn toät cuøng. Ñang laø caây rau thôm

buoåi saùng, thôm maùt, xanh möôùt, môn môûn,töôi taén trong vöôøn meï, Mai boâng ruõ ra nhö caâydöa chôï chieàu muøa haï treân væa heø”. Caùch söûduïng ngoân ngöõ trong ñoaïn naøy thaät höõu duïngtrong vieäc theå hieän gioïng ñieäu tröõ tình thöôngcaûm xen caû noãi tuûi hôøn caêm giaän cuûa nhaân vaättröôùc söï thaät quaù nghieät ngaõ. Gioïng ñieäu nhaânvaät hoøa cuøng gioïng ñieäu ngöôøi keå chuyeän trongtruyeän, gôïi söï ñoàng caûm thöông yeâu cuûa nhaânvaät Tuøng vaø chính nhaø vaên Nguyeãn Baéc Sôn.Hay trong chöông Naêmmöôi, ñoaïn mieâu taû

caûnh chia tay ñaày xuùc ñoäng giöõa Mai vaø chòbaïn cuûa Tuøng, ngöôøi ñaõ thay anh chaêm soùc

cho Mai khi naèm vieän, gioïng ñieäu tröõ tình, thathieát saâu laéng ñaõ trôû thaønh gioïng ñieäu chuû ñaïocuûa chöông, ñoàng thôøi xen laãn gioïng ñieäu suytö trieát lí veà con ngöôøi, cuoäc ñôøi vaãn qua loái keå,daãn daét tình tieát raát töï nhieân cuûa ngöôøi keåchuyeän truøng khít vôùi caùi nhìn cuûa Tuøng baèngnhöõng caâu vaên haøi hoøa, caân ñoái: “Ai sinh racuõng toát caû. Cuoäc soáng laøm cho ngöôøi ta thayñoåi ñi. Ai giöõ ñöôïc thì toát maõi. Ai khoâng giöõ ñöôïcthì xaáu ñi, hö hoûng ñi. Chò baïn anh vaãn giöõñöôïc nguyeân veïn, laïi coøn toát hôn caû ngaøy cuønghoïc vôùi anh nöõa kia”. Trong ñoaïn truyeän Tuøngbaát ngôø ñöôïc Mai baùo tin coâ ñöôïc giaûi cho caâuchuyeänNoãi ñau loät xaùcmaø coâ giaáu anh khi vieát,gioïng ñieäu vöøa ñaày phaán khôûi vöøa ñaày xuùcñoäng ngôõ ngaøng mang taâm traïng haïnh phuùccuûaMai vaø Tuøng. Gioïng ñieäu tröõ tình baét nguoàntöø caûm xuùc daøo daït cuûa chính taâmhoàn nhaø vaên,ngöôøi ñaõ rung caûmsaâu xa vaø truyeàn nhöõng tìnhcaûm ñoù tôùi ngöôøi ñoïc. Ñoù cuõng baét nguoàn töøtaám loøng nhaân aùi, yeâu thöông, traân troïng nhöõngöôùcmô khao khaùt bình dò, beù nhoû nhöng laïi heátsöùc thieát yeáu, thieâng lieâng cuûa con ngöôøi. Loøngnhaân aùi, söï xuùc ñoäng chaân thaønh giaøu giaù trònhaân baûn trong ngöôøi ngheä só chaân chínhNguyeãn Baéc Sôn.Toùm laïi, gioïng ñieäu trong tieåu thuyeát Gaõ

Teùp Riu laø gioïng ñieäu ña thanh, vôùi nhieàu saécthaùi khaùc nhau, song noåi baät vôùi nhöõng gioïngñieäu chuû ñaïo nhö chuùng toâi ñaõ trình baøy. Moãigioïng ñieäu ñaõ goùp phaàn khaéc hoïa nhaân vaät,theå hieän roõ duïng yù ngheä thuaät cuûa nhaø vaên khitaùi hieän ñôøi soáng, chuû yù xaây döïng hình töôïngngheä thuaät trong taùc phaåm. Qua ñoù, goùp phaàntheå hieän roõ neùt hôn phong caùch ngheä thuaätnhaø vaên Nguyeãn Baéc Sôn.

* NGUYEÃN BAÉC SÔN (2013),Gaõ Teùp Riu, Nxb Hoäi nhaø vaên,Haø Noäi.[1] LEÂ BAÙ HAÙN, TRAÀN ÑÌNH SÖÛ, NGUYEÃN KHAÉC PHI chuûbieân (2012), Töø ñieån thuaät ngöõ vaên hoïc, Nxb Giaùo duïc, HaøNoäi



Baøn veà “söï khaùc nhau giöõa aûnh baùo chívaø ngheä thuaät” laø moät vaán ñeà ñöôïc ñeàcaäp nhieàu laàn. Laàn naøy chuùng ta laïi

trôû laïi vaán ñeà naøy. Noùi veà aûnh duøng phöôngphaùp phoùng söï ñöôïc caùc phoùng vieân baùo chísöû duïng khi taùc nghieäp cho coâng vieäc laøm baùolaø moät vaán ñeà ñöôïc nhieàu ngöôøi quan taâm,thöïc ra aûnh in treân baùo ngoaøi aûnh taân vaên thôøisöï coù söû duïng taát caû caùc theå loaïi aûnh khaùcnhöng nhöõng aûnh aáy chæ in treân baùo laø ñeåminh hoïa hay thoâng tin veà nhöõng vaán ñeà cuûachuyeân ngaønh aáy. Thí duï: Moät vaøi böùc aûnhñöôïc giaûi trong cuoäc trieån laõm aûnh ngheä thuaät(laø ñeå thoâng tin veà cuoäc trieån laõm ñoù), aûnhchaân dung ngheä thuaät veà moät cuoäc thi hoahaäu hoaëc aûnh chuïp veà moät nghieân cöùu khoahoïc töï nhieân… Nhöõng aûnh ñoù vaãn in treân baùo

nhöng khoâng thuoäc theå loaïiaûnh taân vaên baùo chí.Nhieáp aûnh taân vaên baùo

chí laø moät theå loaïi baùo chí,laø moät ngaønh taân vaên ñöatin vaø hình aûnh, ñaëc tröngcuûa noù laø phaûn aùnh tröïctieáp baèng hình aûnh, do ñoùnoù coù öu ñieåm ñaëc bieät laøphaûn aùnh caùc söï kieän, söïvaät trong cuoäc soáng hieänthöïc moät caùch chaân thaät vaøchính xaùc tuyeät ñoái. Nhöõngthoâng tin vaø hình aûnh treân

baùo chí ñöôïc moät phoùng vieânlaønh ngheà cung caáp seõ laøm taêng theâm söùchaáp daãn cuûa tôø baùo.Ñeå coù nhöõng thoâng tin baèng aûnh toát treân

baùo thì aûnh phaûi coù nhöõng tính chaát sau ñaây:Tính chaân thaät: Phaûi laø nhöõng söï kieän, söï

vaät coù thöïc vaø ñöôïc chuïp ñuùng luùc trongkhoâng gian vaø thôøi gian xaûy ra söï kieän.Tính tö töôûng: aûnh phaûi ñöôïc chuïp ñuùng

baûn chaát söï thaät cuûa söï kieän, ñöôïc choïn loïcvôùi quan ñieåm ñuùng ñaén cuûa moät nhaø baùochuyeân nghieäp.Tính quaàn chuùng: aûnh phaûi theå hieän, neâu

baät ñöôïc vaán ñeà caàn thoâng tin vaø laø thoâng tinthieát thöïc coù ích ñeán vôùi quaàn chuùng nhaândaân.Tính kòp thôøi: aûnh phaûi thoâng tin nhanh

nhaát nhöõng söï kieän vöøa môùi xaûy ra hoaëc

AÛNH BAÙO CHÍ - AÛNH NGHEÄ THUAÄTMAI NAM(Hoäi Ngheä só Nhieáp aûnh Vieät Nam)


NSNA. Mai Nam vôùi böùc aûnh Baùc Hoà vôùi thieáu nhi do oâng chuïp


nhöõng vaán ñeà maø quaàn chuùng, baïn ñoïc ñangcaàn bieát.Tính ngheä thuaät: aûnh phaûi ñöôïc theå hieän

vôùi moät hình thöïc ngheä thuaät toát nhaát, giaâyphuùt baám maùy phaûi ôû ñænh ñieåm cuûa söï kieän.Boá cuïc, aùnh saùng vaø caùc chi tieát phuï laøm noåibaät chuû ñeà cuûa söï kieän caàn thoâng tin. Taát caûñöôïc thöïc hieän vôùi moät kó naêng ngheà nghieäphoaøn haûo laøm taêng söùc haáp daãn cuûa söï kieän.Nhöõng böùc aûnh taân vaên baùo chí coù tính

ngheä thuaät cao, taïo ra ñöôïc hình töôïng tieâubieåu ñieån hình töø nhöõng söï kieän, söï vaät trongñôøi soáng xaõ hoäi, khoâng nhöõng ñaùp öùng vieäcthoâng tin kòp thôøi, noù coøn vöôït qua thôøi gian,vaø trôû thaønh taùc phaåm ngheä thuaät coù giaù trò laâudaøi, vì noù ñaõ taïo ra ñöôïc hình töôïng ngheäthuaät vaø nhöõng thoâng tin thôøi söï luùc ñoù, vaø veàsau naøy laø tính taøi lieäu cuûa taùc phaåm ngheäthuaät aáy.Ñoù laø nhöõng taùc phaåm aûnh ngheä thuaät

duøng phöông phaùp phoùng söï, chaét loïc töø cuoäcsoáng muoân maët, nhöõng hình aûnh mang tínhhình töôïng nhaân vaên, nhaân baûn, taïo ra nhöõngtaùc phaåm chaân thöïc aáy.Noùi nhö vaäy ñeå thaáy ñöôïc söï lieân quan raát

maät thieát giöõa aûnh ngheä thuaät vaø aûnh baùo chínhöng phaûi hieåu laø aûnh ngheä thuaät coøn coùnhöõng phöông phaùp saùng taùc khaùc, khoângphaûi laø phöông phaùp phoùng söï.Nhieáp aûnh ra ñôøi ñaõ ñöôïc gaàn 200 naêm,

Nhieáp aûnh cuõng ñeán vôùi ñaát nöôùc ta raát sôùmkeå töø khi cuï Ñaëng Huy Tröù môû hieäu aûnh CaûmHieáu Ñöôøng. Nhieáp aûnh laø moät thaønh töïu cuûakhoa hoïc vaät lyù. Nhöõng nhaø phaùt minh ranhieáp aûnh luùc ñaàu chæ muoán ghi cheùp ñöôïcnhöõng hình aûnh cuûa con ngöôøi vaø thieân nhieântrong nhöõng khoaûnh khaéc cuûa thôøi gian vaøkhoâng gian nhaát ñònh. Nhöng ñeán ngaøy naynhieáp aûnh ñaõ trôû thaønh moät nhu caàu roäng lôùn,

ñaùp öùng nhöõng nhu caàu khaùc nhau veà hìnhaûnh phuïc vuï cho taát caû caùc ngaønh hoaït ñoängcuûa con ngöôøi:- Laøm daáu tích chöùng lyù- Löu giöõ tö lieäu lòch söû- Thoâng tin baùo chí- Phuïc vuï khoa hoïc kó thuaät…Nhöng ngoaøi nhöõng kó naêng treân, nhieáp

aûnh coøn trôû thaønh moät boä moân ngheä thuaät taïohình. Tröôùc nhöõng naêm 40 cuûa theá kyû tröôùcngöôøi ta chöa coâng nhaän nhieáp aûnh laø moät boämoân ngheä thuaät. Ngöôøi ta cho raèng, ñoù chæ laønhöõng hình aûnh ghi laïi ñöôïc thoâng qua chieácmaùy aûnh. Nhöõng hoïa só naøo veõ quaù gioáng thaätthì bò pheâ phaùn laø oâng aáy veõ nhö aûnh.Kyõ thuaät nhieáp aûnh ôû thôøi kyø ñaàu coøn chöa

hoaøn thieän, hình aûnh chæ caàn laøm sao roõ neùt vaøñoái töôïng phaûi tónh môùi chuïp ñöôïc. Caøng veàsau: maùy aûnh, phim giaáy aûnh, hoùa chaát caøngtieán boä, chaát löôïng caøng cao, thôøi löôïng ghihình töø nhieàu giôø cho ñeán 1/ 10000/ giôø.Nhöõng ñoái töôïng vôùi löôïng chieáu saùng raátnhoû, nhöõng ñoái töôïng chuyeån ñoäng lôùn, vaãncoù theå ñöôïc ghi hình laïi ñöôïc. Maùy aûnh tröôùcñaây coàng keành, naëng neà, nay thì nhoû, nheïhôn, coù theå mang tôùi moïi nôi, moïi choán ñeå ghihình. Nhaát laø ngaøy nay maùy aûnh kó thuaät soá rañôøi.Ngöôøi chuïp aûnh qua nhieàu naêm kinh

nghieäm ñaõ thaáy ñöôïc töï nhöõng laàn chuïp khaùcnhau vôùi cuøng moät ñoái töôïng, thu ñöôïc nhöõnghình aûnh khaùc nhau do goùc ñoä thu hình, donguoàn saùng, do caùc yeáu toá taâm lyù cuûa ngöôøichuïp cuõng nhö caùc ñoái töôïng ñöôïc ghi hình.Caùc kinh nghieäm veà boá cuïc, taïo ñöôøng neùt,taïo maûng saùng toái cuûa ngheä thuaät hoäi hoïa,ñöôïc ngöôøi chuïp söû duïng laøm cho aûnh ñeïphôn vaø baét ñaàu coù söùc truyeàn caûm thaåm myõ.Caøng veà sau, nhöõng ngöôøi chuïp aûnh caøng coù



nhöõng kinh nghieäm ñöôïc tích luõy. Ngöôøi tanhaän thöùc ñöôïc raèng; Vôùi cuøng moät hình aûnh,ngöôøi naøy chuïp thì chæ ra moät böùc aûnh ghicheùp ñôn thuaàn, nhöng ôû ngöôøi khaùc chuïp thìtöø hình aûnh aáy laïi trôû thaønh haáp daãn, truyeàncaûm, chính laø do kó naêng taïo hình vaø söï rungñoäng thaåm myõ cuûa ngöôøi chuïp mang laïi.Nhöõng böùc aûnh nhö vaäy ñaõ mang trong noùdaáu aán taâm hoàn cuûa ngöôøi laøm ra noù.Khi nhöõng böùc aûnh ñöôïc taïo ra ñaõ mang

daáu aán taâm hoàn rieâng cuûa töøng ngöôøi thì noùkhoâng ñôn thuaàn chæ laø moät saûn phaåm cuûamaùy moùc kyõ thaät nöõa. Vaø aûnh ngheä thuaät ñaõra ñôøi nhö theá.Khaùc vôùi hoäi hoïa, nhieáp aûnh ngheä thuaät

duøng maùy aûnh ñeå taïo ra taùc phaåm neân moätböùc aûnh ngheä thuaät vaãn mang trong noù moättaøi lieäu chính xaùc veà con ngöôøi hay caûnh vaätthieân nhieân. Ngöôøi xem moät böùc aûnh ngheäthuaät ñeïp seõ coù moät caûm nhaän: Sao maø treânñôøi laïi coù moät ngöôøi ñeïp nhö vaäy, hoaëc nhaønhieáp aûnh laøm sao maø ghi laïi ñöôïc moät giaâyphuùt ñoäc ñaùo, moät khung caûnh tuyeät vôøi ñeántheá.Ngöôøi chuïp aûnh ngheä thuaät ñeàu duøng

phöông phaùp phoùng söï keát hôïp vôùi nhöõng kónaêng taïo hình cuûa hoäi hoïa veà boá cuïc ñöôøngneùt, aùnh saùng, maûng maøu saéc phuø hôïp ñeå taïora moät taùc phaåm ñeïp chæ trong moät khoaûnhkhaéc, trong cuoäc soáng ñang vaän ñoäng muoânmaøu, mang moät noäi dung coù tính ñieån hình taïora hình töôïng tieâu bieåu veà moät vaán ñeà maø taùcgiaû muoán truyeàn ñaït tôùi coâng chuùng.Khaùc vôùi hoäi hoïa, coâng chuùng ñoùn nhaän

taùc phaåm nhieáp aûnh khoâng chæ rieâng veà veûñeïp thaåm myõ cuûa taùc phaåm maø coøn thaáy ñoù laøñieàu coù thöïc trong cuoäc soáng. Tính taøi lieäu,tính laøm chöùng laø nhöõng neùt ñaëc thuø cuûanhieáp aûnh. Chính vì vaäy, phöông phaùp phoùng

söï trong chuïp aûnh thöôøng ñöôïc ñaùnh giaù caotrong saùng taïo nhieáp aûnh. Vì ñeå ñaït ñöôïc moättaùc phaåm coù giaù trò, ngöôøi chuïp phaûi coù voánsoáng daøy daën, phaûi coù kó naêng taïo hình thuaànthuïc, phaûi ñi nhieàu ñeå tieáp caän vôùi cuoäc soáng,phaûi nhaïy beùn ñeå trong choác laùt coù theå nhìn rañöôïc nhöõng ñeà taøi, coù khi chæ dieãn ra trongkhoaûnh khaéc vaø khoâng bao giôø trôû laïi.Nhieáp aûnh duøng phöông phaùp phoùng söï laø

phöông phaùp chuïp aûnh cuûa caùc nhaø baùo, noùhoaøn toaøn khaùc vôùi loaïi chuïp aûnh taøi lieäu ñônthuaàn chæ ghi cheùp nhöõng caùi coù thaät dieãn ratrong cuoäc soáng. Nhöõng phöông phaùp phoùngsöï laø söï ghi cheùp coù yù thöùc cuûa ngöôøi phoùngvieân nhieáp aûnh baùo chí.Nhieáp aûnh ngheä thuaät qua nhieàu thôøi gian

phaùt trieån, nhöõng nhaø nhieáp aûnh khoâng thoûamaõn vôùi khaû naêng bieåu hieän ñôn thuaàn theophöông phaùp phoùng söï. Ngöôøi ta muoán môûroäng caùc hình aûnh ngheä thuaät ñeå taïo ra söï môùilaï baèng caùc kó xaûo – buoàng saùng, buoàng toái,baèng caùch chaép gheùp, aûnh noåi, aûnh phaân saécñoä, aûnh nhoøe saùng… Ngöôøi ta chuïp aûnh baèngnguoàn saùng, töï ñieàu chænh ñöôïc trong phoøng,ngöôøi ta daøn dung nhöõng ñeà taøi khaùc nhau ñeå“phuïc hoài” laïi nhöõng boái caûnh vaø tình huoángñaõ dieãn ra roài, hoaëc cheá taùc ra nhöõng tìnhhuoáng theo chuû quan cuûa ngöôøi chuïp. Nhöõngphöông phaùp naøy chæ thaønh coâng khi nhaønhieáp aûnh phaûi coù moät kó naêng hoaøn haûo vaøhieåu bieát caën keõ, logic cuoäc soáng. Nhieàu nhaønhieáp aûnh theo phöông phaùp saùng taùc cuûa hoäihoïa taïo ra nhöõng böùc aûnh gioáng nhö tranhsôn daàu, sôn maøi, thuoác nöôùc vv… Taát caûnhöõng phöông phaùp naøy laøm phong phuù theâmcho nhieáp aûnh ngheä thuaät, coù môû roäng theâmnhieàu caùch nghó, caùch laøm ñeå ñaït tôùi moät taùcphaåm coù giaù trò thaåm myõ laøm giaøu theâm chonhieáp aûnh ngheä thuaät.



Ngaøy nay, nhöõng phöông phaùp treânñöôïc vi tính hoùa, nhôø coâng ngheä tin hoïc, kyõthuaät soá. Taát caû caùc kyõ xaûo treân ñöôïc thöïchieän moät caùch deã daøng nhôø nhöõng phaànmeàm kyõ thuaät soá.Nhö vaäy duø muoán hay khoâng, thì chuùng

ta caàn phaûi ñoùn nhaän moät theå loaïi nhieápaûnh ngheä thuaät duøng kyõ thuaät soá. Nhaønhieáp aûnh chuïp aûnh coi nhö ñi laáy taøi lieäutheo moät yù töôûng naøo ñaáy, roài seõ saép xeáp,laép gheùp vaø ñieàu chænh baèng maùy vi tínhñeå cho ra moät taùc phaåm theo yù muoán maøkhoâng caàn coù thôøi cô baám maùy. Roõ raøng laøtính laøm chöùng, tính tö lieäu cuûa nhieáp aûnhñaõ khoâng coøn nöõa. Nhöõng böùc aûnh nhövaäy ñaõ khoâng coøn khaùc maáy vôùi taùc phaåmhoäi hoïa. Nhieáp aûnh vi tính seõ laø moät theåloaïi laøm cho nhieáp aûnh gaàn vôùi hoäi hoïahôn vaø môû ra moät phöông phaùp môùi raát

roäng raõi cho nhöõng yù töôûng bay boång cuûanhieáp aûnh, nhöng cuõng laïi laøm cho nhieápaûnh maát ñi neùt ñaëc thuø rieâng, laø tính laømchöùng, tính taøi lieäu vaø tính khoaûnh khaéccuûa noù.Vì vaäy chaáp nhaän aûnh vi tính laø moät theå

loaïi aûnh ngheä thuaät, nhöng nhieáp aûnhngheä thuaät truyeàn thoáng vaãn giöõ nguyeângiaù trò cuûa noù, bôûi saùng taïo moät taùc phaåmtheo phöông phaùp phoùng söï truyeàn thoángbao giôø cuõng coù giaù trò xaõ hoäi cao trongcoâng chuùng, vì noù ñöôïc ghi laïi trongkhoaûnh khaéc cuûa cuoäc soáng thöïc ngoaøi giaùtrò ngheä thuaät cuûa noù, noù coøn laø moät tö lieäulòch söû coù giaù trò laâu daøi.Ñoái vôùi nhieáp aûnh baùo chí duøng caùc

phaàn meàm vi tính, kó thuaät soá laø moät ñieàucaám kî vì noù ñaõ laøm sai laïc söï thaät maø baùochí khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc. �

Vöøa qua, Toøa soaïn DÑVNVN ñaõ nhaän ñöôïc baøi vôû, tin, aûnh, taùc phaåm,VHNT cuûa caùc taùc giaû, coäng taùc vieân:

ÑOÃ DUÕNG, NGUYEÃN ÑÖÙC HAÏNH, CAO THÒ THU HOAØI, CAO THAØNH DUÕNG(Thaùi Nguyeân); NGOÂØ COÂN, VUÕ THEÁ THÖÔÏC (Baéc Ninh); CAÀM SÔN, HÖÕU THOÏ,TRAÀN THÒ LEÄ THUÛY (Phuù Thoï); ÑOÃ VAÊN THAÛO, VUÕ TRUNG ÑÖÙC (Vónh Phuùc);LÖÔNG KIM PHÖÔNG (Haûi Phoøng); VUÕ THÒ TÖÔI; HOAØNG GIANG PHUÙ (HaøNam); NGUYEÃN HÖÕU VAÊN (Ninh Bình); HOAØNG THÒ THAÉM, THY LAN (ThanhHoùa), SÓ NHIEÁP (Haø Tónh); NGUYEÃN THAØNH, NGUYEÃN THÒ DIEÄU LAN (ThöøaThieân - Hueá); HUYØNH VIEÁT TÖ, MAI MOÄNG TÖÔÛNG (Ñaø Naüng); NGUYEÃN THÒAÙNH HUYEÀN, NGUYEÃN THANH TUAÁN (Quaûng Nam); BUØI KHAÉC PHUÙC (GiaLai); HAØ HÖÕU NEÁT (Laâm Ñoàng); TRAÀN ÑÌNH SÔN, LEÂ HÖNG TIEÁN (Ninh Thuaän);VINH THOÂNG (An Giang), THANH TRAÉC NGUYEÃN VAÊN, TRAÀN HOAØI ANH (TP.Hoà Chí Minh); LYÙ HOAØI THU, TRAÀN THÒ PHUÙ, NGUYEÃN ANH HUØNG, TRÒNHMINH HIEÁU, NGUYEÃN THÒ MYÕ DUNG (Haø Noäi).

Traân troïng caûm ôn söï coäng taùc cuûa Quyù vò!DÑVNVN



Chaân laø taû chaân, taû thöïc, laø chaânthöïc nhö voán coù, coøn dung laødung nhan, laø boä maët. Ñeå deã hieåu

chuïp chaân dung töùc laø chuïp con ngöôøi,chuïp sao cho gioáng, cho ñuùng vôùi ngöôøiñöôïc chuïp.Nhöng ôû nhöõng lónh vöïc nhieáp aûnh

khaùc nhau thì yeâu caàu vaø muïc ñích chuïp,caùch dieãn ñaït cuõng khaùc nhau.Chaân dung kyû nieäm (laøm taøi lieäu) nhö

caùc loaïi aûnh ñeå laøm theû, aûnh kyû nieäm giañình duøng trong vieäc hieáu, hyû. AÛnh naøyyeâu caàu phaûi gioáng, phaân bieät roõ ngöôøinaøy vôùi ngöôøi khaùc (duøng trong caùc loaïigiaáy tôø laøm chöùng, trong lao ñoäng hoaëchoä chieáu, ñöôïc gaén keøm vôùi trích ngang.AÛnh naøy khoâng caàn söï baøy toû thaùi ñoä vaøtaâm traïng ñoái töôïng, ñaëc ñieåm ngheànghieäp hoaëc vò trí xaõ hoäi cuûa nhaân vaät.AÛnh laøm theû hay kyû nieäm thöôøng xu

höôùng ñöôïc ñeïp hôn moät chuùt. Caùc loaïioáng kính tieâu cöï töø 70mm - 80mm hay100, 135mm khaù phuø hôïp ñeå chuïp loaïiaûnh chaân dung naøy.Vieäc saép xeáp, chuaån bò, coù theâm

nguoàn chieáu saùng laø raát caàn thieát, seõ taïotheâm hieäu quaû cho böùc aûnh.

Chaân dung trong aûnh baùo chí: Ñaây laøngöôøi ñöôïc bieåu döông, ca ngôïi hoaëcpheâ phaùn, chæ trích, laø ñoái töôïng coù ñòachæ. Boái caûnh nôi toàn taïi cuûa nhaân vaät

caøng roõ, tính chaát coâng vieäc, vò trí xaõ hoäicuûa nhaân vaät caøng roõ thì aûnh caøng coùsöùc thuyeát phuïc. Ví duï: Giôùi thieäu moätbaùc só gioûi thì neân chuïp ôû beänh vieän, gaénvôùi beänh nhaân hay trong moät ca chöõabeänh, moät giaùo vieân neân gaén vôùi boáicaûnh nhaø tröôøng hoaëc hoïc sinh, moät nhaøkhoa hoïc noâng nghieäp neân gaén vôùi ñoàngruoäng, moät caûnh saùt giao thoâng neân gaénvôùi ñöôøng phoá.v.v..ÔÛ aûnh chaân dung baùo chí, vieäc chôùp

ñöôïc caùc tình huoáng laøm vieäc coù taùcduïng thuyeát phuïc baïn ñoïc, cho ngöôøixem bieát ñöôïc tinh thaàn laøm vieäc taän tuïy,maãn caùn cuûa nhaân vaät maø nhaø baùo coù yùñònh ca ngôïi, bieåu döông.Vôùi aûnh baùo chí, haïn cheá toái ña vieäc

saép ñaët, boá trí theo kieåu “moät, hai, ba“.Chuïp theo kieåu ñoù, caùc böùc aûnh seõ chæ“ñeïp” theo caùch chuïp trong caùc tieäm aûnh,gaây nhaøm chaùn, thaäm chí phaûn caûm chongöôøi xem aûnh.

AÛnh chaân dung ngheä thuaät: Ñaây laøtheå loaïi aûnh vaøo loaïi khoù chuïp nhaát tronglónh vöïc nhieáp aûnh ngheä thuaät, bôûi chínhsöï ña daïng phong phuù cuûa con ngöôøi maø“con ngöôøi laïi laø toång hoaø cuûa caùc moáiquan heä xaõ hoäi “. Yeâu caàu cao nhaát, caànnhaát cuûa loaïi aûnh naøy laø nhaân vaät phaûiboäc loä caûm xuùc, thaùi ñoä, phaûi coù noäi taâm,con ngöôøi phaûi ñöôïc dieãn taû thöïc vaø tinh

AÛNH CHAÂN DUNG(Taûn maïn chuyeän ngheà)

VUÕ HUYEÁN(Hoäi Ngheä só Nhieáp aûnh Vieät Nam)



teá. Cöôøi thöïc loøng, vui thöïc loøng, vôùi cöôøigöôïng gaïo, cöôøi theo yeâu caàu cuûa ngöôøichuïp laø “nhöõng caùi cöôøi khoâng gioáng nhau“.ÔÛ loaïi aûnh naøy, toaøn boä caùc chi tieát coù treânkhuoân hình phaûi phuïc vuï cho yù ñoà cuûa taùcgiaû, khoâng coù caùc chi tieát thöøa, khoâng logicvaø tuøy tieän. Loaïi aûnh naøy coù theå ñöôïc chuïpbaèng loái chuïp nhanh, “baét soáng“ ñöôïckhoaûnh khaéc thaät, cuõng coù theå boá trí, xeápñaët mieãn sao taám aûnh gaây caûm xuùc chongöôøi xem, khoâng nhaát thieát, caùc yeáu toánhö: YÙ töôûng môùi, caùch chuïp môùi, goùc ñoä,aùnh saùng laï.v.v... ñeàu coù cuøng treân moätböùc aûnh, coù nhieàu tröôøng hôïp chæ töø moätcaùi laï töø choïn goùc, xöû lyù oáng kính hôïp lyù.v.v.. cuõng taïo neân söùc haáp daãn cho taámaûnh.Chuïp nöûa ngöôøi hay caû ngöôøi? cuõng

laø tuøy töøng lónh vöïc nhieáp aûnh. AÛnh ñeålaøm theû thì chæ caàn nöûa ngöôøi, nhöngchuïp kyû nieäm thì nöûa hay caû ngöôøi laøtheo yeâu caàu cuûa ngöôøi ñöôïc chuïp.Trong aûnh baùo chí, ñeå nhaán maïnh moät

nhaân vaät raát gaàn vôùi ñoàng ñoäi, nhaân vieân,gaàn vôùi xí nghieäp, ruoäng vöôøn... coù theå

chuïp nhaân vaät cuøng vôùingöôøi khaùc nhöng chuù yùkhi laáy neùt, söû duïng ñoäneùt saâu vaø khuoân hìnhsao cho nhaân vaät chínhphaûi ñöôïc boäc loä. Ñoâichaân, ñoâi giaøy... laø caùcchi tieát chöa haún ñaõ laøthöøa khi nhaø baùo giôùithieäu chaân dung cuûa moätnhaân vaät cuï theå.Böùc aûnh Söï saûng khoaùi

(chuïp nhaø vaên Tuøng Ñieån- Phoù chuû tòch Lieân hieäp VHNT Vieät Nam)ñöôïc chuïp vaøo ñaàu thaùng 10/ 2013 nhaânkhai maïc Lieân hoan aûnh caùc tænh khu vöïcñoàng baèng soâng Hoàng laàn thöù 16 naêm2013 laø moät ví duï.Nhìn thaáy nhaø vaên Tuøng Ñieån töø xa khi

ñang cuøng caùc ñoàng nghieäp xem aûnh, toâilaïi raát gaàn vaø chuïp raát nhanh ñeå baét laáy neùtrieâng cuûa nhaø vaên Tuøng Ñieån, moät ngöôøiquaûn lyù vaên ngheä ñöôïc anh em trong giôùiquyù meán bôûi söï côûi môû, chaân thaønh. Tröôùcñoù ñoàng chí Phoù Chuû tòch Tuøng Ñieån coùxuaát hieän treân leã ñaøi, luùc gaëp gôõ quankhaùch nhöng toâi khoâng chuïp.Moät ngöôøi laøm quaûn lyù vaên ngheä toàn

taïi trong ñoàng nghieäp, cuøng ñoàng nghieäpvaø theo toâi phaûi luoân bieát côûi môû loøngmình.Baïn beø xem aûnh toâi chuïp ñeàu coù

nhaän xeùt: “Ñuùng laø chaát cuûa nhaø vaênTuøng Ñieån“. Toâi hy voïng laø oâng seõ raátthích, neáu nhö ñöôïc taùc giaû taëng taámaûnh naøy. Vaø haún oâng seõ giöõ noù nhö kyûnieäm moät chuyeán ñi ñòa phöông khoângnhaøm chaùn. �



Ñaøi truyeàn hình Vieät Nam (VTV1) vöøabaét ñaàu moät chöông trình raát haápdaãn mang teân “Giai ñieäu töï haøo”. Toâi

may maén xem ñöôïc chöông trình ñaàu tieân.Ñaáy laø moät theå nghieäm raát hay, raát môùi, raátñoäc ñaùo. Nhöõng baøi haùt ñöôïc choïn loïc quaû laøraát ñaét, ñuùng vôùi teân goïi cuûa noù laø “giai ñieäutöï haøo”. Noù mang ñaäm khí phaùch cuûa moätthôøi tranh ñaáu baèng caû xöông maùu vaø nöôùcmaét cuûa daân toäc ta.Caùi hay cuûa chöông trình laø ñaõ duøng caùc

baøi haùt truyeàn thoáng laøm moät thöû nghieäm ñeåxaùc ñònh nhaän thöùc cuûa caùc theá heä khaùcnhau tröôùc moät chöùng cöù lòch söû. Coøn toâi coùcaûm nghó ñoù coù leõ coøn laø moät pheùp “caân,ñong” hieäu quaû ñeå ñaùnh giaù veà coâng taùctuyeân huaán maø chuùng ta ñaõ thöïc hieän trongsuoát thôøi gian vöøa qua.Toâi say söa ngoài xem chöông trình ñeå

thöôûng thöùc chöù khoâng heà nghó tôùi vieäc seõtranh luaän, baøn caõi veà vieäc toå chöùc, veà noäidung, veà caùch theå hieän cuûa caùc ngheä só vaøveà nhöõng lôøi phaùt bieåu cuûa caùc vò ñaïi dieänkhaùn giaû ôû hai theá heä giaø vaø treû. Tuy nhieân,xem xong chöông trình, toâi caûm thaáy coù caùigì ñoù gôïn trong mình; Noù khoâng phaúng phiu,troâi chaûy; Noù day döùt, aùy naùy; Caùi ñöôïc, caùi

maát choàng cheùo leân nhau…Toâi khoâng coøn nhôù töôøng taän moïi vieäc

dieãn ra trong chöông trình ñoù. Nhöng noùñoïng laïi trong toâi moät soá caûm nhaän: vui coù,buoàn coù. Toâi muoán neâu ra suy nghó cuûa mìnhñeå moïi ngöôøi cuøng goùp theâm yù kieán.Ban toå chöùc môøi ñaïi bieåu cuûa hai theá heä

ñeán nghe: Moät beân laø caùc baäc cao nieân, caùcvò laõo thaønh; Moät beân laø caùc baïn treû chöa traûiqua giai ñoaïn chieán tranh. Sau moãi baøi haùt,hoï xin yù kieán cuûa caû hai beân.Toâi xin khoâng baøn tôùi nhöõng vaán ñeà heát

söùc haáp daãn maø chöông trình ñaõ ñem ñeáncho toâi. Toâi chæ xin nhaéc tôùi moät vaøi yù kieáncuûa caùc baïn treû ñaõ khieán chuùng toâi phaûi daydöùt.Tröôùc heát, phaûi noùi tôùi thieáu soùt cuûa Ban

toå chöùc: Trong moät soá khaùch môøi, toâi chaúngthaáy ai laø noâng daân! taïi sao khoâng môøi noângdaân?! Noâng daân laø löïc löôïng chuû yeáu cuûa ñaátnöôùc. Moïi böôùc ngoaït vó ñaïi nhaát cuûa ñaátnöôùc mình ñeàu coù söï ñoùng goùp quyeát ñònhcuûa noâng daân. Trong thôøi gian khaùng chieánchoáng Phaùp, ta ñaõ töøng coù baøi haùt Noâng daânlaø quaân chuû löïc, aáy vaäy maø sao ta laïi queânnoâng daân! Ñaõ coù thôøi, ñaøi Truyeàn hình VieätNam laáy yù kieán roäng raõi cuûa khaùn giaû veà caùc

THAÁY GÌ QUA CHÖÔNG TRÌNH“GIAI ÑIEÄU TÖÏ HAØO”CUÛA ÑAØI TRUYEÀN HÌNH VIEÄT NAMNS. NGUYEÃN LAÂN HUØNG(Hoäi AÂm nhaïc Haø Noäi)



chöông trình cuûa Ñaøi. Hoï hoûi raát nhieàungöôøi, ñuû moïi thaønh phaàn nhöng rieâng vôùinoâng daân thì khoâng ai ñöôïc hoûi. Vì vaäy, thieáuhaún nguyeän voïng cuûa noâng daân. Baây giôøñeán ca nhaïc, hoï laïi queân noâng daân! Toâikhoâng taùn thaønh vieäc naøy; Noâng daân hieànlaønh vaø chaát phaùc nhöng cuõng raát chaânthaønh vaø saâu saéc. Xin haõy hoûi theâm yù kieáncuûa noâng daân!.Quay laïi vôùi vaán ñeà chính, toâi xin baøn veà

hai yù kieán cuûa hai baïn treû. Sau khi nghe baøiToâi laø ngöôøi thôï loø cuûa nhaïc só Hoøang Vaânvaø yù kieán cuûa NSND. Trung Kieân, moät baùcsó treû phaùt bieåu: “Toâi chaû thaáy coù ñænh caonaøo caû!...” Toâi raát ngaïc nhieân veà yù kieán ñoù.Coù leõ baùc só treû khoâng bieát tí gì veà giai ñoaïnñoù ôû vuøng moû Quaûng Ninh. Thôøi aáy, maùybay neùm bom treân ñaàu nhöng coâng nhaânvaãn kieân cöôøng vaøo loø. Luùc ñoù maø khoâng coùthan thì ta cheát! Moïi thöù ñeàu troâng vaøo than,lôùp lôùp coâng nhaân duõng caûm baùm moû, baùmloø ñeå khôi nguoàn “vaøng ñen” cho ñaát nöôùc.Bieát bao ngöôøi ñaõ hi sinh taïi ñaây. Baøi haùtcuûa nhaïc só Hoaøng Vaân nhö keøn leänh vangleân, thoâi thuùc moïi ngöôøi duõng caûm ñeán loø.Neáu baïn baùc só treû ñoù bieát töôøng taän veà giaiñoaïn naøy, veà söï hi sinh voâ cuøng to lôùn cuûalôùp lôùp coâng nhaân vuøng moû giai ñoaïn aáy thìchaéc baïn seõ khoâng coù suy nghó voâ caûm nhöyù kieán cuûa baïn. Ta khoâng traùch anh aáy vìanh aáy voán raát thaät, hieåu sao noùi vaäy. Neáucaâu naøy hoûi moät coâng nhaân ñang laøm ôûvuøng moû thì chaéc caâu traû lôøi seõ khaùc. Ñieàuñaùng traùch laø coâng taùc tuyeân giaùo cuûa ta raátkeùm, khoâng hoaøn thaønh nhieäm vuï. Chuùng takhoâng ñeå cho theá heä treû hieåu ñöôïc veà thôøiñaïi ñoù, khoâng giuùp hoï töï haøo veà nhöõng

ngöôøi ñi tröôùc vaø tieáp böôùc theá heä cha anh.Ñaây laø ñieàu caàn nghieâm tuùc xem xeùt vaø uoánnaén. Khoâng neân xueà xoøa trong trong chuyeännaøy. Ta phaûi giuùp cho theá heä treû bieát toântroïng lòch söû, toân troïng truyeàn thoáng, soángkhoâng ích kyû, soáng vì mình vaø vì moïi ngöôøi,soáng vì ñaát nöôùc. Ñaát nöôùc ta chöa bìnhyeân, haõy nghó tôùi nhöõng chieán só nôi bieâncöông vaø haûi ñaûo. Ñaõ luùc naøo hoï ñöôïc rôøitay suùng ñaâu!...Moät baïn treû khaùc (hình nhö laø moät nhaø

vaên hay nhaø baùo gì ñoù) laïi cho raèng: “…Nhöõng baøi haùt chæ laø caùi côù ñeå ngöôøi ta yeâuthöông nhau hôn thoâi”. Noùi nhö vaäy raát ñuùngnhöng chöa ñuû. AÂm nhaïc coù vai troø to lôùnhôn nhieàu. Toâi khoâng phaûi laø nhaø lyù luaän aâmnhaïc neân khoâng theå bao quaùt heát vaán ñeà.Chæ xin chia seû vôùi baïn moät ví duï nhoû cuûachính chuùng toâi. Vaøo nhöõng naêm chieán tranhaùc lieät, toâi daïy ôû Ñaïi hoïc Sö phaïm Vinh.Chuùng toâi sô taùn trong röøng saâu. Coù nhöõngñeâm phaûi ñi haøng chuïc caây soá ñeå gaùnh gaïo,gaùnh than hoaëc vaän chuyeån duïng cuï thínghieäm. Meät ñöùt hôi nhöng thaày vaø troø vaãnlaàm daàm haùt vôùi nhau baøi “Böôùc chaân treândaûi Tröôøng Sôn” cuûa nhaïc só Vuõ Troïng Hoài.Luùc aáy, haùt coù phaûi ñeå yeâu nhau ñaâu neân haùtlaø ñeå ñoäng vieân chính mình vöôït qua caùi meät,caùi ñoùi. Cöù laàm luõi nhö vaäy trong suoát ñeâmmaø vaãn hoaøn thaønh nhieäm vuï. AÂm nhaïc coùtaùc ñoäng kyø laï laém!...Toâi nghó raèng, chöông trình “Giai ñieäu töï

haøo” raát ñaùng töï haøo. Noù khôi daäy cho chuùngta bao ñieàu suy nghó. Noù nhaéc nhôû moïi ngöôøiphaûi giuùp nhau giöõ laáy truyeàn thoáng, giöõ laáykhí phaùch cuûa daân toäc. Caùc theá heä caàn xít laïigaàn nhau, hieåu nhau vaø giuùp nhau ñi leân. �



Cao Duy Sôn laø nhaø vaên cuûa maûnh ñaátvaø con ngöôøi mieàn nuùi. Trong nhöõngtrang vieát cuûa oâng ngaäp traøn saéc maàu

vaên hoùa cuûa con ngöôøi Cao Baèng nhö oâng ñaõtöøng taâm söï: “Toâi sinh ra vaø lôùn leân ôû thò traánCoâ Saàu (huyeän Truøng Khaùnh, Cao Baèng). Ñoùlaø moät thò traán coå raát noåi tieáng. Nghieäp vaênchöông cuûa toâi cöù baùm laáy thò traán Coâ Saàu

maø khaùm phaù, vieát maõi vaãn chöa thaáy ñuû,chöa thaáy thaáu caùi taàng saâu vaên hoaù tieàm aånôû vuøng ñaát naøy.... Caû ñôøi toâi seõ vaãn laø nhöõngcuoäc khaùm phaù veà Coâ Saàu vôùi nhöõng conngöôøi mieàn nuùi chaân chaát” [2]. Coù theå noùi,tình yeâu vaø baûn saéc vaên hoùa ñoäc ñaùo cuûamaûnh ñaát naøy ñaõ ngaám vaøo maùu thòt cuûa nhaøvaên ñeå moãi trang vieát cuûa oâng coù söï aùm aûnhcuûa thôøi gian, cuûa hoaøi nieäm, cuûa chieàu saâuvaên hoùa maø ngöôøi ñoïc caàn suy ngaãm.Xuaát phaùt töø nhöõng vaán ñeà lyù thuyeát vaø

thöïc tieãn vaên hoïc hieän nay, ñaëc bieät laø tieåuthuyeát Ñaøn trôøi cuûa Cao Duy Sôn vôùi nhöõnggiaù trò ngheä thuaät ñaõ ñöôïc khaúng ñònh, chuùngtoâi nhaän thaáy höôùng nghieân cöùu vaên hoùa ôûtieåu thuyeát Ñaøn trôøi cuûa Cao Duy Sôn laø moäthöôùng ñi khaû quan vaø thieát thöïc. Tuy nhieân,trong khuoân khoå baøi vieát, chuùng toâi seõ ñi saâutìm hieåu moät thaønh toá cuûa vaên hoùa- ñoù laøkhoâng gian vaên hoùa. Trong ñoù, khoâng giantaâm linh laø khoâng gian ñaëc saéc nhaát trongphaïm truø khoâng gian vaên hoùa, ñoàng thôøi ñaâycuõng laø khoâng gian quan troïng vaø caàn thieátnhaát ñeå nhaø vaên truyeàn taûi nhöõng yù ñoà ngheäthuaät cuûa mình.Tröôùc heát phaûi khaúng ñònh vaên hoùa laø taát

caû nhöõng gì do con ngöôøi taïo ra, lieân quanñeán con ngöôøi. Noù thöôøng tröïc trong baàu khí

Khoâng gian vaên hoùa vaø khoâng giantaâm linh trong tieåu thuyeát Ñaøn Trôøicuûa Cao Duy SônNGUYEÃN ÑÖÙC HAÏNH – CAO THÒ THU HOAØI - CAO THAØNH DUÕNG(Thaùi Nguyeân)



quyeån, trong hôi thôû cuûa chuùng ta. Moãi vuøngmieàn, moãi maûnh ñaát ñeàu coù moät baûn saéc vaênhoùa rieâng, moät khoâng gian vaên hoùa ñaëc thuø.Ñoù laø maûnh ñaát öôm maàm cho nhieàu theá heä,nhieàu lónh vöïc vaø ñaëc bieät laø vaên hoïc ngheäthuaät. Tieåu thuyeát Ñaøn trôøi cuõng vaäy, noù ñöôïc“öôm maàm” töø baûn saéc cuûa vaên hoùa mieàn nuùiphía Baéc, thaám ñaãm nhöõng truyeàn thoáng,phong tuïc cuûa ñoàng baøo daân toäc thieåu soávuøng cao. Ñoù chính laø linh hoàn cuûa taùc phaåm,laø ñaëc tröng cho gioïng vaên Cao Duy Sôn.Khoâng gian vaên hoùa laø moät phaïm truø raát

roäng: “Khoâng gian vaên hoùa lieân quan ñeánlaõnh thoå nhöng khoâng ñoàng nhaát vôùi khoânggian laõnh thoå. Noù bao quaùt taát thaûy nhöõngvuøng laõnh thoå maø ôû ñoù daân toäc ta ñaõ toàn taïiqua caùc thôøi ñaïi. Do vaäy, khoâng gian vaên hoùabao giôø cuõng roäng hôn khoâng gian laõnh thoå,khoâng gian vaên hoùa cuûa 2 daân toäc ôû caïnhnhau thöôøng coù phaàn choàng leân nhau, coùmieàn giaùp ranh” [5, 210]. Khoâng gian vaên hoùacoøn laø nhöõng gì thuoäc veà chieàu saâu tinh thaàncon ngöôøi. Ñoù laø lí do ôû muïc naøy chuùng toâitrieån khai khoâng gian taâm linh, khoâng giantoàn taïi trong taâm thöùc cuûa con ngöôøi. Noùphaûn aùnh moät theá giôùi nôi nhöõng tín ngöôõngnguyeân sô, nhöõng nieàm tin qua nhieàu theá heätoàn taïi.Khoâng phaûi ngaãu nhieân maø nhaø vaên Cao

Duy Sôn ñaët teân cho tieåu thuyeát cuûa mình laøÑaøn trôøi. Ñaøn Trôøi khoâng phaûi laø moät nhaânvaät cuï theå nhöng thöôøng tröïc xuaát hieän trongcaâu chuyeän nhö moät söùc maïnh thieâng lieâng,huyeàn bí, nhö nieàm tin cuûa con ngöôøi vaøo leõcoâng baèng. Noù laø moät bieåu töôïng, moät tínngöôõng cuûa daân toäc Dao nôi ñaây: “Töø beù laõothöôøng keå cho noù nghe veà doøng thaùc PhjaBjooùc. Noù thieâng vaø linh nghieäm nhaát vuøngnaøy ñaáy! Ngöôøi baûn Phja Ñeng thöôøng ra ñaâycaàu trôøi khi gaëp naêm naéng haïn maát muøa haydòch beänh ñe doïa. Caû nhöõng caâu chuyeän vui

buoàn, oan traùi cuûa con ngöôøi cuõng ñöôïc ñöañeán ñeå keå vaø caàu trôøi giaûi thoaùt. Laõo noùi vôùicon ñaây laø Thieân Ñaøn! Laø taâm cuûa vuõ truï conngöôøi soáng. Laø nôi giao tieáp con ngöôøi vaø nhaøtrôøi bôûi tieáng noùi cuûa con ngöôøi khi ñöôïc caátleân ôû ñaây seõ vang voïng gaáp nhieàu laàn so vôùichoã khaùc” [4, 308]. ÔÛ ñaây, chuùng ta thaáyraèng, moät soá daân toäc mieàn nuùi phía Baéc vaãngiöõ loái sinh hoaït tín ngöôõng gaàn guõi vôùi caùctoäc ngöôøi nguyeân thuûy. Vieäc thôø thaùc nöôùc ôûñaây coù chuùt boùng daùng cuûa hình thaùi vaät toå -toâ tem. Ñaây laø hình thöùc thôø cuùng moät con vaäthay ñoà vaät, caây coû… “Khoâng sa vaøo caùc loáikhaùi quaùt laïm duïng ñoù, ta coù theå xem vaät toånhö laø bieåu töôïng cuûa moät moái noái keát chameï - con caùi (keå caû ngöôøi ñöôïc nhaän laøm connuoâi), vôùi moät taäp theå hay moät theá löïc sieâu -nhaân loaïi” [1, 985].Qua tieåu thuyeát Ñaøn trôøi chuùng toâi muoán

khaûo saùt caùc bieåu töôïng vaên hoùa hieän höõutrong taâm thöùc cuûa con ngöôøi. Vaên hoïc hieänñaïi, haäu hieän ñaïi ñöôïc xem laø vaên hoïc cuûacaùc aån duï, bieåu töôïng, huyeàn thoaïi. Nhöõngtaùc giaû löøng danh cuûa vaên hoïc theá giôùi theá kæXX nhö Kafka, Hemingway, L. Borge… ñoàngthôøi cuõng laø nhöõng baäc thaày veà ngheä thuaätaùm duï. Dó nhieân bieåu töôïng khoâng phaûi laø ñaëcsaûn duy nhaát chæ coù ôû vaên hoïc hieän ñaïi, haäuhieän ñaïi, noù “coå xöa nhö yù thöùc” cuûa nhaân loaïivaäy, noùi nhö Guy Schoeller “seõ laø quaù ít neáunoùi raèng chuùng ta soáng trong moät theá giôùibieåu töôïng, moät theá giôùi bieåu töôïng soángtrong chuùng ta” [3].Nhö vaäy, Ñaøn Trôøi ôû ñaây cuõng laø moät hình

thaùi vaät toå, moät bieåu töôïng toàn taïi trong taâmthöùc cuûa ngöôøi mieàn nuùi. Noù ñaïi dieän cho söùcmaïnh thieâng lieâng, söùc maïnh baûo trôï, laø nôitaâm linh con ngöôøi höôùng ñeán, taïo neân moätkhoâng gian huyeàn bí cuûa tín ngöôõng. Moãi khigaëp khoù khaên hay tai hoïa, ngöôøi daân nôi ñaâylaïi tìm ñeán Ñaøn Trôøi ñeå caàu xin vôùi nieàm tin



cuûa mình vaøo leõ coâng baèng, pheùp nhieämmaàu. Khoâng gian linh thieâng naøy khoâng chætraán an, xoa dòu noãi ñau maø coøn höôùng conngöôøi ñeán ñieàu thieän. Hoï cho raèng treân caothaàn linh seõ laéng nghe, seõ theo doõi vieäc toát,vieäc xaáu cuûa moãi ngöôøi vaø keû aùc seõ bò tröøngtrò: “Thaùc Phja Bjooùc, ngöôøi laø Thieân Ñaøn linhthieâng cuûa chuùng sinh, ta caàu xin ngöôøi haõygoät röûa giuùp ta söï ñôùn heøn, haõy cho ta söùcmaïnh ñeå ta tieáp tuïc ñi treân con ñöôøng cuøngbeø baïn. Töø ñaây ta seõ daâng leân ngöôøi baøi baùonaøy, ñaây laø lôøi toá caùo huøng hoàn nhaát maø traàngian khoâng ai nghe thaáy!... Thieân hoaøng,ngöôøi coù thaáy lôøi than oaùn cuûa muoân daân? [4,303]. Muoán hieåu saâu hôn ñôøi soáng taâm linhcuûa con ngöôøi mieàn nuùi, chuùng ta neân khaûosaùt caùc lôùp yù nghóa cuûa bieåu töôïng “thaùc” quaTöø ñieån Bieåu töôïng Vaên hoùa theá giôùi: “Thaùclaø moâ típ chuû choát trong hoäi hoïa phong caûnhTrung Hoa töø ñôøi Ñöôøng (Wou Tao - tseu,Vöông Duy), nhöng nhaát laø ñôøi Toáng, thaùc ñoáilaäp vôùi nuùi ñaù trong caëp song haønh neànmoùng: nuùi* (sôn) vôùi nöôùc* (thuûy), cuõng nhöaâm vôùi döông. Höôùng chuyeån ñoäng cuûa thaùcñi xuoáng ngöôïc chieàu vôùi höôùng cuûa nuùi laøvöôn leân cao, tính ñoäng cuûa thaùc ñoái laäp vôùitính tónh cuûa nuùi ñaù” [1, 863]. Ñeán ñaây chuùngta ñeán gaàn vôùi nhöõng caùch bieåu thò cuûa ñaïoPhaät thieàn, bieåu töôïng cuûa “bieán” vôùi “baátbieán”. Thaùc troâng thì vaãn theá nhöng thaät rakhoâng luùc naøo noù ngöøng bieán ñoåi. Höôùngchuyeån ñoäng ñi xuoáng cuûa thaùc cuõng coøn coùnghóa laø höôùng taùc ñoäng cuûa Trôøi, sinh ra töømoät ñoäng löïc ñöùng yeân, nghóa laø tónh nhönglaïi theå hieän nhöõng khaû naêng voâ taän: maët nöôùcñöùng yeân laø hình aûnh cuûa Tónh, nhöng laïichöùa moïi ñoäng löïc vaø nhöõng ñoäng löïc naøycuoái cuøng nhaäp vaøo ñoù.Qua ñaây chuùng toâi coù theå ñöa ra nhaän

ñònh: Thöù nhaát, thaùc Ñaøn trôøi trong tieåu thuyeátcuûa Cao Duy Sôn mang yù nghóa höôùng taùc

ñoäng cuûa trôøi, töùc laø söùc maïnh sieâu nhieân ôûtheá giôùi khaùc mang ñeán. “Caùi baûn nhoû coù conthaùc Phja Bjooùc ñoå xuoáng töø treân ñænh nuùiluoân mang noãi loøng chuùng sinh vaøo coáng trôøi”[4, 372]. Lôùp nghóa thöù hai coù theå thaáy ôû thaùcÑaøn trôøi laø söï “cheá ngöï vaø ñieàu khieån vì lôïi íchtinh thaàn”, “Noùi vôùi con ñieàu ñoù chaéc laõo phaûiböôùc qua noãi sôï haõi cuûa baûn thaân khi ñuïngchaïm tôùi ñieàu linh thieâng, moät quy ñònh raèngbuoäc con ngöôøi phaûi im laëng tuaân thuû vôùi söïthaønh kính khoâng giôùi haïn” [4, 441]. Maëc duøtrong Töø ñieån Bieåu töôïng Vaên hoùa theá giôùi, yùnghóa veà söï cheá ngöï naøy thuoäc veà ñaïo Phaät,nhöng ôû ñaây chuùng toâi thaáy ít nhieàu coù ñieåmtöông ñoàng. Thaùc laø moät söùc maïnh nguyeânsô, baát kham töø treân cao ñoå xuoáng. Noù mangcaùi döõ doäi cuûa nöôùc. Taâm linh con ngöôøi cuõngcaàn coù thaønh kính, ñöôïc cheá ngöï ñeán möùcthanh saïch tuyeät ñoái khi ñöùng tröôùc Ñaøn Trôøi.Maët khaùc, thaùc chaûy xuoáng töø nuùi… “Nuùi cuõngtheå hieän nhieàu khaùi nieäm veà tính oån ñònh, baátdi baát dòch vaø ñoâi khi caû veà tính thanh khieát”[1, 699]. Noù bieåu töôïng cho beàn vöõng, thoâ raùpnhöng nguyeân sô cuûa taâm linh ngöôøi daân toäc,cho caáu keát chaët cheõ: “Nhöõng vöïc saâu vaøñænh nuùi tuyeát traéng bao phuû, caû thaùc Ñaøn trôøiñoå xuoáng ñaùy soâng traàn gian nhöõng aâmthanh linh thieâng maïnh meõ…” [4, 619]. Roõraøng, chuùng ta coù theå thaáy khoâng gian taâmlinh ñöôïc xaây döïng trong tieåu thuyeát Ñaøn trôøigaén vôùi nhöõng bieåu töôïng nguyeân sô nhaát,hoang daïi nhaát. Ñoù laø nhöõng maûnh kí öùc coåxöa coøn soùt laïi trong taâm thöùc cuûa coäng ñoàngngöôøi daân toäc mieàn nuùi. Khoâng gian naøy coùsöùc maïnh thanh taåy ueá taïp, noù laø nhöõng neùtvaên hoùa beà saâu ñöôïc löu giöõ vaø khoù bò taønphaù nhaát. Ñoái vôùi taùc phaåm, khoâng gian naøycuõng coù vai troø theå hieän quan nieäm veà leõ coângbaèng ôû ñôøi.Neáu nhöõng tín ngöôõng gaén boù vôùi Ñaøn trôøi

laø yeáu toá thuoäc veà yù thöùc thì beân caïnh ñoù,



trong taùc phaåm naøy coøn coù nhöõng yeáu toáthuoäc veà ñôøi soáng voâ thöùc theo lyù thuyeát cuûaC. G. Jung. Ñoïc kó taùc phaåm Ñaøn trôøi chuùngta seõ thaáy nhöõng daáu veát taâm lyù aáy. Tröôùcheát, ñoù laø bieåu töôïng doøng soâng. Doøng soângxuaát hieän trong taùc phaåm raát nhieàu laàn, ñaëcbieät laø hình aûnh con soâng Daâng. Noù gaén vôùisoá phaän, tình yeâu cuûa caùc nhaân vaät. Nhönghôn theá nöõa, ñaèng sau noù coøn theå hieän nhieàuquan nieäm trong chieàu saâu: “Khoâng coù söônggiaêng, khoâng coù aùnh traêng, khoâng coù nhöõngmaûng luoàng troâi treân soâng Daâng nhö laù, ñoäckhuùc tieân khau vaøo ñeâm nhöõng aâm thanhlaëng buoàn voâ voïng” [4, 172], “Doïc bôø soângDaâng, chò nhaém maét thôû nheï nhö muoán tìmlaïi caùch anh haèng nhaän bieát muøa chuyeån” [4,90].Theo thoáng keâ cuûa chuùng toâi, trong taùc

phaåm, taùc giaû 24 laàn nhaéc ñeán vaø mieâu taû consoâng Daâng. Nhöng yù nghóa cuûa doøng soângñoái vôùi ngöôøi Vieät noùi chung vaø ñoàng baøomieàn nuùi noùi rieâng ra sao? Chuùng ta moät laànnöõa tìm hieåu yù nghóa cuûa noù qua Töø ñieån Bieåutöôïng Vaên hoùa Theá giôùi: “Bieåu töôïng soânghay doøng nöôùc chaûy ñoàng thôøi laø bieåu töôïngcuûa cuûa vaïn vaät, cuûa tính löu chuyeån cuûa moïidaïng theå (F.S), cuûa söï phong nhieâu, cuûa caùicheát vaø söï ñoåi môùi. Doøng chaûy laø doøng cuûasöï soáng vaø söï cheát.…” [1, 829]. ÔÛ moãi nôi, conngöôøi laïi coù nhöõng quan nieäm, tín ngöôõngdaønh cho nguoàn soáng naøy. Khaûo saùt caùc yùnghóa, chuùng toâi thaáy quan nieäm veà nöôùc,soâng ôû Vieät Nam coù nhieàu ñieåm gioáng vaøkhaùc so vôùi caùc daân toäc treân theá giôùi. Hy voïngñaây seõ laø chìa khoùa giuùp môû roäng yù nghóa taùcphaåm cuõng nhö khaùi quaùt theâm veà ñôøi soángtinh thaàn trong chieàu saâu vaên hoùa cuûa conngöôøi mieàn nuùi.Thöù nhaát, con soâng trong Ñaøn trôøi cuõng

theå hieän “khaû naêng cuûa vaïn vaät, cuûa tính löuchuyeån moïi daïng theå”. Con soâng gaén vôùi

nhöõng bieán thieân, thaêng traàm cuûa lòch söû, gaénvôùi tan hôïp, chia li, ñoaøn tuï: “Ñeán ñaây teân consoâng Daâng khoâng coøn nöõa. Phaûi ñaáy! Caùi khenöôùc nhaäp vaøo doøng suoái seõ maát teân, consuoái gia nhaäp vaøo doøng soâng roài cuõng maátteân, con soâng gia nhaäp vaøo bieån lôùn duø roängdaøi ñeán maáy cuõng khoâng coøn mang theo caùiteân cuõ nöõa” [1, 261]. Roõ raøng quan nieäm vaøsöï bieán ñoåi ñöôïc gaén chaët vôùi hình töôïngdoøng soâng. Noù laø neùt taâm lyù aên saâu trongtöøng con ngöôøi. Noù töôïng tröng cho doøng ñôøiñeå ngöôøi ta ngaãm nghó, xoùt xa, e sôï. Ngaøyhoâm nay coù theå yeân bình nhö khuùc soâng lôølöõng, ngaøy mai troâi daït boán phöông trôøi vuøidaäp.YÙ nghóa thöù hai cuûa con soâng laø söï queân

laõng vaø hoái tieác: “Ñoù laø nhöõng tieáng loøng tieácnuoái cuûa ngaøy xöa moãi khi chaïnh nhôù traänmöa raøo thaùng baûy, chieác aùo hoa caø, mieängcöôøi cuûa em, caû gioïng noùi run leân vì laïnh, vaøñeâm veà beân soâng Daâng, ngaøy tröôùc khi emveà Haø Noäi vaøo tröôøng ñaïi hoïc” [4, 172]. Consoâng Daâng trong taùc phaåm gaén boù chaët cheõvôùi moái tình cuûa Vöông vaø Dieäu. Trong taâm tríhai ngöôøi ñoù khoâng coøn laø moät con soâng thöïcmaø laø con soâng cuûa kí öùc, cuûa nuoái tieác, cuûanoãi nhôù tröôùc moät moái tình dang dôû. Ñoù laø nôilinh thieâng cuûa tình yeâu maø hai ngöôøi toân thôø.Con soâng coøn laø bieåu töôïng cuûa doøng thôøigian chaûy troâi coù theå xoùa nhoøa taát caû roài khieánta nuoái tieác: “Coù khi naøo nhôù tôùi em, anh laïimoät mình ñeán ngoài beân bôø soâng Daâng, nôianh cuøng em ñaõ coù chung bao kæ nieäm” [4,120]. Doøng soâng chaûy qua tieàm thöùc khoânggioáng nhö thaùc Ñaøn Trôøi uy nghi, linh thieângnhöng noù môû ra moät khoâng gian buoàn baõtrong loøng ngöôøi, trong nhöõng quan nieäm veàcuoäc soáng, veà tình yeâu cuûa ngöôøi Vieät. Doøngsoâng vôùi nhöõng yù nghóa veà söï bieán ñoåi, queânlaõng vaø hoaøi nieäm môû ra theâm chieàu saâu ñôøisoáng tinh thaàn cuûa ngöôøi daân toäc mieàn nuùi.



Noù coù nhöõng ñieåm chung theo quy luaät cuûaquan nieäm nhaân loaïi nhöng cuõng coù nhöõngneùt rieâng nhö söï xoa dòu, giuùp chöõa laønh veátthöông tinh thaàn. Cho neân khi ñau ñôùn, tuyeätvoïng Vöông vaø Dieäu laïi tìm ra nôi doøng soângeâm ñeàm chaûy ñeå vôi bôùt noãi u saàu.Moät bieåu töôïng nöõa chuùng ta cuõng thaáy

xuaát hieän nhieàu trong taùc phaåm Ñaøn trôøi laøcaây. Lyù giaûi ñieàu naøy cuõng khaù ñôn giaûn bôûicaùc daân toäc mieàn nuùi phía Baéc sinh soáng nôiröøng nuùi, quanh naêm gaén boù vôùi caây coûnhöng bieåu töôïng naøy coù vai troø nhö theá naøotrong ñôøi soáng taâm linh cuûa hoï? Taïi sao ngoânngöõ cuûa con ngöôøi nôi ñaây thöôøng duøngnhöõng hình aûnh cuûa caây nhö nhöõng ñònh ngöõ:“nhieàu nhö caây röøng”, “ñöôïc naáu böõa cho anhaên, ñöôïc cuøng anh leân nöông troàng caây luùa,caây ngoâ...” [4, 301]. “Ta vaø vôï ta ñeàu thöôngchaùu nhö con Myû, thaèng Say... laõo Maïcthöông chaùu nhieàu nhö laù röøng” [4, 151].Trong Töø ñieån Bieåu töôïng Vaên hoùa theá giôùi,“caây” mang raát nhieàu quan nieäm vaø ñöôïc chiara laøm nhieàu muïc nhöng ôû ñaây chuùng toâi chæcaên cöù treân nhöõng yù nghóa phoå quaùt nhaát ñeåöùng duïng vaøo tìm hieåu taùc phaåm: “Traùi vôùimoät soá bieåu hieän beà ngoaøi, moät soá keát luaänvoäi vaõ, caây ngay caû caây thieâng, khoâng phaûivaät thôø baùi ôû khaép nôi; noù laø moät hình aûnhbieåu tröng veà moät baûn theå vöôït leân treân noù,chính caùi baûn theå aáy môùi trôû thaønh ñoái töôïngcuûa thôø baùi. Laø bieåu töôïng cuûa söï soáng trongtieán hoùa lieân tuïc, trong söï vöôn leân veà phíatrôøi, caây gôïi nhôù toaøn boä haøm nghóa bieåutröng cuûa chieàu thaúng ñöùng…”[1, 141].Qua nhöõng yù nghóa khaûo saùt ôû treân, chuùng

toâi nhaän thaáy trong bieåu töôïng veà caây trongtaùc phaåm Ñaøn trôøi coù theå khaùi quaùt nhö sau:Thöù nhaát, noù bieåu thò nhöõng gì gaàn guõi, coäinguoàn cuûa con ngöôøi nôi ñaây. Maûnh ñaát ñaïingaøn laø nôi con ngöôøi höôùng veà, caûm thaáybình yeân. Caây xanh vôùi nhöõng taùn laù xanh,

vôùi goác reã beàn chaët, vöõng chaõi laøm con ngöôøithaáy yeân taâm, thö thaùi. Thöù hai, noù bieåu thò söïsoáng. Trong taùc phaåm, nhaø vaên luoân gaéncuoäc soáng cuûa nhaân vaät vôùi hình aûnh caây coái:“Ai cuõng noùi anh laø caây nghieán ñoû treân nuùicao, möa to, gioù maïnh khoâng nghieâng ngaû”[4, 301]. “Tình caûm cuûa baïn beø, ñoàng nghieäpnhö moät thöù coû caây giaûn ñôn, maàu nhieäm, ñaõkheùp laïi daàn veát thöông loøng” [4, 149]. Roõraøng trong thaúm saâu taâm thöùc cuûa con ngöôøimieàn nuùi, caây röøng ñaõ trôû thaønh moät phaànkhoâng theå thieáu. Noù gaén boù vôùi ñôøi soáng conngöôøi, cung caáp cho con ngöôøi nhöõng thöùcaàn thieát nhaát vaø an uûi taâm hoàn hoï. Caây xuaáthieän nhö moät bieåu töôïng veà söùc soáng conngöôøi nôi ñaây.ÔÛ baøi vieát naøy chuùng toâi laøm saùng toû kieåu

khoâng gian taâm linh vaø ñaëc tröng cuûa noù.Khoâng gian naøy taäp trung nhöõng daáu veát taâmlyù coäng ñoàng vôùi nieàm tin, tín ngöôõng xa xoâicoøn laïi. Khoâng gian taâm linh trong taùc phaåmñöôïc khaûo saùt qua ba bieåu töôïng laø thaùc ÑaønTrôøi, caây, soâng Daâng, noù vöøa döõ doäi, vöøamang veû traàm laëng. Ñaây cuõng laø hai neùt ñaëctröng noåi baät cuûa con ngöôøi mieàn nuùi. Hoïsoáng maïnh meõ, kieân cöôøng nhöng cuõng saâulaéng, coâ ñôn. Khoâng gian chieàu saâu naøy môùithaät söï laø nhöõng neùt vaên hoùa beàn vöõng. Noù laø“caùi coøn laïi khi ta ñaõ queân taát caû”.

1. Jean Chevalier, Alain Gheerbrant (1969), Töø ñieån bieåutöôïng vaên hoùa theá giôùi (baûn dòch tieáng Vieät cuûa NXB ÑaøNaüng, Tröôøng vieát vaên Nguyeãn Du).2. Chu Thu Haèng, “Nhaø vaên Cao Duy Sôn: Caû ñôøi toâi chæ ñeoñuoåi ñeà taøi veà ngöôøi mieàn nuùi”, baovanhoa.vn, 2008.3. Nguyeãn Quang Huy, “Thöû daãn vaøo nghieân cöùu vaên hoïctöø goùc nhìn coå maãu” (archeùtype), tapchisonghuong.com,2012.4. Cao Duy Sôn (2006), Ñaøn trôøi, Nxb Hoäi Nhaø vaên, Haø Noäi.5. Traàn Quoác Vöôïng (chuû bieân), 2003, Cô sôû vaên hoùa VieätNam, Nxb Giaùo duïc, Haø Noäi.



T RANG VAÊN NGHEÄ HAÛI PHOØNG

Laø thaønh phoá coâng nghieäp, caûng bieån lôùn cuûa caû nöôùc, moät trong nhöõngtrung taâm kinh teá troïng ñieåm phía Baéc, Haûi Phoøng cuõng ñöôïc bieát ñeán laø

nôi xuaát hieän nhöõng taøi naêng vaên hoïc ngheä thuaät cuûa ñaát nöôùc töø nhöõng naêmñaàu cuûa theá kyû XX (Leâ Ñaïi Thanh, Theá Löõ, Nguyeãn Huy Töôûng,Vaên Cao,Nguyeãn Ñình Thi, Leâ Thöông, Hoaøng Quyù, Khaùi Höng, Theá Löõ, Traàn Tieâu,Nguyeân Hoàng…).Traûi qua 7 Ñaïi hoäi töø khi ñöôïc thaønh laäp (1964) ñeán nay, Hoäi Lieân hieäp Vaên

hoïc ngheä thuaät Haûi Phoøng luoân keá thöøa, phaùt huy nhöõng truyeàn thoáng quyù baùuvoán coù, hoäi tuï vaø ñoäng vieân, khích leä ñoäi nguõ vaên ngheä só nhieät taâm saùng taùc,ñoùng goùp tích cöïc vaøo söï nghieäp xaây döïng, baûo veä ñaát nöôùc. Coù theå noùi, baátkyø ôû thôøi kyø naøo, neàn vaên hoïc ngheä thuaät nöôùc nhaø ñeàu ghi nhaän söï goùp maëtcuûa nhieàu vaên ngheä só tieâu bieåu, söï ñoùng goùp tích cöïc vaø hieäu quaû cuûa caùc taùcgiaû Haûi Phoøng.Tröôùc theàm Ñaïi hoäi ñaïi bieåu Hoäi Lieân hieäp Vaên hoïc ngheä thuaät Haûi Phoøng

laàn thöù VIII (nhieäm kyø 2014-2019), trong soá naøy. Taïp chí Dieãn ñaøn Vaên ngheäVieät Nam traân troïng giôùi thieäu cuøng baïn ñoïc moät soá taùc phaåm môùi cuûa caùc vaênngheä só thaønh phoá Caûng. �

Quang caûnh Ngaøy thô Vieät Nam laàn thöù XII (Xuaân Giaùp Ngoï) taïi Haûi Phoøng AÛnh: ÑINH THÖÔØNG


LÖU ÑÌNH HUØNG

Ñeâm sieâu baõoHaiyan vaø ...

CHUØM THÔ CAÙC TAÙC GIAÛ HAÛI PHOØNG

Chæ laø moät laùt caét baát chôït. Chöa haún laø nhöõng baøi tieâu bieåu cuûa nhöõng taùc giaû ñöôïcgiôùi thieäu ôû trong chuøm thô naøy. Nhöng, vaãn thaáy ôû Haûi Phoøng moät vuøng thô nhieàuphong caùch; khoâng töï raøng buoäc vaøo nhöõng traøo löu, khuynh höôùng thôøi thöôïng. Caùctaùc giaû thöôøng coù yù thöùc nuoâi döôõng noäi löïc ñeå môû roäng bieân ñoä thi ca, ngoõ haàu nhöõngyù töôûng duø höôùng noäi hay höôùng ngoaïi cuõng coù ñaát ñeå bieåu hieän.Daãu laø hieän thöïc hay hieän thöïc huyeàn aûo, hieän ñaïi hay haäu hieän ñaïi gì ñaáy thì cuõng

laø nhöõng neûo ñöôøng tìm ñeán vôùi thô (hay). Neáu baïn ñoïc naøo thaáy coù ít nhieàu chia seû,coù nghóa laø caùc taùc giaû ñaõ tìm thaáy gì ñoù; coøn ñoäc giaû naøo vaãn chöa heát laên taên thì ñaønhchôø vaäy, vì caùc taùc giaû coøn ñang ñi tìm.

HOÄI LIEÂN HIEÄP VHNT HAÛI PHOØNG

Sieâu baõo mang caùi teân thaät hieàn - Haûi YeánTheá maø söï “Dòu hieàn” ñoù gieát cheát

haøng ngaøn ngöôøi daân PhilippinPhaûi chaêng “Hoa ñeïp thöôøng coù ñoäc”Mang teân moät thieáu nöõ, sieâu baõo ñem

aùc ñoäc ñeán Haûi Phoøng...Trôøi ñaõ noåi gioù toMöa ñaõ truùtToâi môû cöûa ra muoán nhìn roõ khuoân maët

mang teân hieàn laønh maø aùc hieåmAi ñaùnh caây baøng tröôùc cöûa ngaû nghieâng

choáng ñôõCaùnh gioù tua tuûa nhö nhöõng voøi baïch tuoäc

cuûa Haûi Yeán thít vaøo thaân theå toâiMuoán tung toâi leân cao vaø neùm maïnhxuoáng maët ñöôøng töø ban coâng nhaø mình

Baûn naêng töï veä giuùp ñöùng vöõngToâi muoán nhìn roõ maëtCon quaùi vaät mang caùi teân thaät hieàn.

Baát chôït, hôi giaät mìnhCaùi giaät mình haïnh phuùcTrong boùng toái lôø môø ôû ñaàu ban coângHình nhö coù ba con chim traéng loäng laãy

vaø phaùt saùngXoøe ñuoâi nhö coâng trong boùng ñeâmMuøi höông lan toûa dòu daøngKhoâng bieát ví von laø gìThieân thaàn chaêng?Chæ bieát roõ moät ñieàuBa con chim traéng dieäu kyø trong ñeâm baõoTruùt heát trong toâi moïi loãi laàmCon quaùi vaät mang teân ngoït ngaøo kiakhoâng coù gì laø gheâ gôùm nöõaHaûi Phoøng cuûa toâi, Haûi Phoøng ñang

môû roäng cöûa.

Ba com chim - Ba boâng hoa quyønh nôû.

TRANG VAÊN NGHEÄ HAÛI PHOØNG


HOÀ ANH TUAÁN

Haùt vôùiBaïch Ñaèng Giang

TRAÀN THÒ LÖU LY

Cuoái trôøi gioâng gioù(Taëng hoïa só Ñaëng Xuaân Hoøa vôùi böùctranh sôn daàu Con ñöôøng maø hoï ñaõ ñi).

Ñöa em qua Ñaèng GiangToùc vöông hoaøng hoân ñoûChieàu bôi trong ngoïn gioùMaây bieån veà lang thang

Thaûng thoát baày chim hoangCaét muõi thuyeàn voäi vaõÑeøn trôøi vöøa kheâu toûÑaàu soùng rôi traéng vaøng

Soâng ôi, soâng meânh mangTraùi tim ta thì heïpSoâng vaø em ñeàu ñeïpÑeàu laøm môùi tình yeâu

Anh hoùa ngoïn thuûy trieàuChôø em nôi cöûa bieånCon soâng thaønh lôøi heïnNgaøn naêm soùng aâm vang

Haùt vôùi Baïch Ñaèng GiangTình yeâu laø maõi maõiCon soâng thaønh huyeàn thoaïiMoät ñôøi soâng huy hoaøng

Haùt vôùi Baïch Ñaèng GiangTuoân traøo xanh khaùt voïngMoät laàn qua beán soângHaùt vôùi chính loøng mình.

Con ñöôøng maø hoï ñaõ ñiÑaát boøn aáp vaøo quoác loäAÂm döông chaúng hôïp duyeân laønhMaõi cuoái trôøi coøn gioâng gioù

Naéng quaùi mong manh aùnh xaïHaét hiu töôøng traéng ñôn coâiBaõi boài ñaãm xanh thaûng thoátRíu chen laù töï che mình

ÔÛ ñaâu vaàng döông, vaàng döôngTöøng aám loøng soi chaân böôùcXanh cao duïc voïng nhaán chìmGiaác mô moà coâi phieâu baït

Ngöôøi ñi veà mieàn linh giaùcHay nôi vaät theå höõu hìnhMong bieát caùi ñieàu chöa bieátGioù giaät aùo mình goïi teân

Ñi qua maây ñen ñang leânTìm veà ñöôøng xöa loái cuõGoàng ngöôøi caêng vai ngöïc môûNhoùm leân khoaûng saùng tim mình.



Maây traéng naâng nuùi leân trôøi cao

ta naâng giaác say cuûa mình treân löng ngöïa

khoan thai treân con ñöôøng möôùt coû

em röïc rôõ vaùy Meøo

nhö caùnh böôùm vôøn hoa.

Troâi xanh eâm giöõa nhöõng laøn laù môû

giaác mô boàng beành theo söông thaû

chôi vôi

coù bình yeân naøo hôn ñöôïc naèm trong maét vôï

dìu daäp tieáng kheøn dan díu löùa ñoâi?

Baäm bòch voù caâu voã vaøo söôøn ñaù

khoùi beáp xa xa…nhuoäm tím naéng chieàu

röøng xao ñoäng, ñaøo vöông hoàng maët suoái

muøa caùch muøa coù maáy quaêng dao

Traêng treo giöõa voõng ñeøo nhö traùi chín

ñeâm nuùi cao ai taåm öôùp höông hoài

em ôû ngay beân, maét cöôøi luùng lieáng

chæ thì thaàm tieáng cuûa traùi tim thoâi.

ÖØ, gioù cöù bay nhanh maëc gioù

maø tình yeâu vaãn ngôøi ngôïp bôøi bôøi

nhaø mình kia, beân söôøn non ñoû löûa

ta töïa vaøo em,

thong thaû ôû döôùi trôøi.

Choán ñænh chung chöa traûi chieáu caïp ñieàuThoâi ôû laøng toâi môøi anh leân chieáu nhaátVoäi chi !?Xin ngoài laïi ñaây uoáng vôùi nhau moät

cheùn röôïu aámBeân beáp than hoàng meï nhoùm ngaøy xöa,

töø nhöõng maåu than rôiVaø ôû ñaáy giôø chæ coøn nhöõng thanh theùp nguoäiNhöng khoâng laø dao nhoïnNhöng khoâng laø keùo saécMaø chæ laø löôõi cuoác caàn maãn gô maøu xanh

caây coû vöôøn nhaøÑi qua muøa toùc baïcÑeå giöõ cho ngoâi nhaø cuûa

cha nguyeân daùng moät con taøuBình yeân buoâng neo vaøo phoá cuõÑeå nhöõng ræ seùt moûi moønÑöøng laøm ñaéng ñoùt caâu thôVeà moät thôøi binh löûaCho boâng hoa traëc trìu ngaøy xöa,Vaãn thôm ñeán taän baây giôøVaø nhöõng maën moøi seõ ñöôïc

haøo phoùng seû chiaCho lôùp lôùp trai laøngCöù ngaân maõi baûn tình ca gioïng bieån

Moät giôø seõ ñi qua,Moät ngaøy seõ ñi qua…

Vaø moät ñôøi seõ ñi qua!Muoái seõ ñaåy maët trôøi leân töø ñaùy phuø saXua ñi nhöõng boùng ñeâm dò hôïm,nhöõng khoå ñau, chua xoùt doái löøaCaû nhöõng nghó suy nöûa ngöôøi nöûa ngôïmÑeå khoâng moät söï haèn hoïc naøo

Seõ khoâng bao giôøSeõ khoâng bao giôø

Coù maët trong thô!

NGUYEÃN ÑÌNH MINH

Thong thaû ôû döôùi trôøi

NGUYEÃN PHÖÔÙC GIANG

Vôùi moät nhaø thô



PHAÏM THUÙY NGA

Boán ngöôøi ñi laïc

MINH QUYEÀN

Caùnh chim Laïc Vieätôû Tröôøng SaKính taëng ngheä syõ nhieáp aûnh Haûi quaânMinh Nhaät

OÂng trôøiñeå laïc boán ngöôøi ñaøn oâng trong nhaø toâingöôøi thöù nhaátcha toâisinh haï ba chò emgoùi gheùm chaøo tuoåi thô khi toâi hai tuoåi.

Ngöôøi thöù haimoät ngaøymang chò toâi veà beân kia ñoàng caûithaét chieác daây gaäp guïichia muøa trong beán neûo ñôøi.

Ngöôøi thöù batrong trí nhôù cuûa toâihình troøn vo moäng mòdoãi hôøn vôùi naéngaûo giaùc vôùi möasaáp ngöûa caàu luõy thöøa.

Ngöôøi thöù tömang muøa xuaân cuûa meïchaïy doïc caùnh ñoàngveát chieàu thaønh chim seûnhaët haït vaõi chieâmchaát toäi thaùng gieâng.

OÂng Trôøi!ñöa laïc maùi nhaø toâimeï thaønh cha toâichò thaønh cha con chòtoâi thaønh cha cuûa hai ñöùa treû...

Theá giôùi ngöôøi ñaøn baø trong vì laân tinh nhoûngaãm ñôïi chieàulaïc caû muøa yeâu…

Coù nhöõng yù töôûng ñaõ thu vaøo oáng kínhNhöng hoàn coát taùc phaåm vaãn

naèm ngoaøi oáng kínhKhi vaàng maây mang hình

caùnh chim Laïc VieätTreân ngoâi chuøa Tröôøng Sa

Cöù bình tónh moät saéc vaøng loäng laãyNgheä syõ baøng hoaøng voà vaäp khí thieângGiöõa meânh mang bieån trôøi Toå QuoácNôi nhöõng vaàn thô laøm

thöôùc ngaém chuû quyeàn

Nôi caùc chieán syõ haûi quaânAÙo gioù tung bay theo höôùng suùngTaïc treân neàn trôøi Song Töû TaâyNhöõng hình caùnh chim AÂu CôCanh giöõ bieån trôøi Laïc VieätTreân maët troáng tieàn tieâu

ñang caêng troøn voàng ngöïcRung leân soùng ñaù traàm huøng

Ngöôøi ngheä syõ ñoå mình theo oáng kínhTrong theá baït phong naéng chaùy sinh toànOÂng cuõng mang rieâng mình caùnh chimLaïc VieätÑeå daëm daøi quaàn ñaûo khaép Tröôøng SaÑeå giöõ töøng vuoâng vöùc quaû baøng

vaø taàng xanh phong ba.



Hình nhö quaùn vaéngDaùng oâng ñang ngoàiHoaøng hoân chaùt ñaéngRoùt ñaày vaøo ly...

Moät mình nhaâm nhiLim dim thi töùTieáng chuoâng say löûÑang loang trong chieàu...

Beáân xöa coâ lieâuMöa xöa öôùt nhaïcTröông Chi nöôùc maétTình xöa luaân hoài...

Chieàu ñang daàn vôiSaãm maøu reâu cuõPhoá nghìn oâ cöûaKheùp môû kieáp ngöôøi...

CHU THÒ MINH NGUYEÄT

Nhöõng con vooïcCaùt Baø

TRAÀN QUOÁC MINH

Ñaøn xuaânôû phoá Vaên Cao

Khi ñoâi vooïc taùch baày ñaøn aân aùiRöøng nguyeân sinh nín thôûOØa phuùt thaêng hoaVooïc sinh soâiÑeå vöông mieän lung linh ñaûo Ngoïc Caùt Baø.Moät thôøi, röøng xanh ngöng tieáng suùngThu haàm choâng, baãy ñaù choáng keû thuøTung taêng hoang sôBaày ñaøn sinh nôûMoät thôøi vooïc khoâng choã truùBí maät saên luøng theo caáp soá nhaânLuõ linh tröôûng ñaùng thöông cuoàng chaân chaïyKhieán röøng xanh tan taùc.Baûn naêng gioáng ñöïc, gioáng caùiKhoâng vöôït khoûi ñaøn nhö tröôùc.Nguoàn gien boãng choác tieâu tan.Öu aùi cuûa thieân nhieânTuoàn vaøo tuùi ngöôøi thamÑaøn thuù vôiVì nhöõng caùi ñaàu roãng tueách.May maén coù nhöõng ngöôøiÑeán töø beân kia baùn caàu yeâu thöông loaøi vaätLaøm caùi aùc khoâng choã leo thang.

Coù chuyeän laï luøngMoät ngöôøi ñi saênChöùng kieán caûnh vooïc meï cöùu vooïc conMaùu traøo töø trong maét.Ngöôøi aáy suoát ngaøy vöøa cöôøi, vöøa khoùcSôï caû boùng ñeâm!



Lao ñoäng ngheä thuaät beàn bæ vaø meâ maûicuûa Mai Vaên Phaán vôùi thô ñaõ khieánngöôøi ta kinh ngaïc tröôùc khaû naêng saùng

taïo cuûa anh. Naêm 1992 Mai Vaên Phaán coângboá taäp thô ñaàu tieân mang teân Gioït naéng. Ñeánnaêm 2013, sau 20 naêm, 10 taäp thô nöõa rañôøi. Sau taäp thô thöù 10 Hoa giaáu maët (Nxb.Hoäi Nhaø vaên, 2012), naêm 2013, song haønhvôùi vieäc lieân tieáp cho xuaát baûn, taùi baûn taïi HoaKyø, Canada, Anh, UÙc vaø caùc nöôùc chaâu AÂu;ñoàng thôøi treân maïng phaùt haønh saùch cuûaAmazon caùc taäp thô song ngöõ: Firmament

without Roof Cover (Baàu trôøi khoâng maùi che),Out of the Dark Out of the Dark (Buoâng taycho trôøi raïng), Seeds of Night and Day(Nhöõng haït gioáng cuûa ñeâm vaø ngaøy), thì taäpthô môùi, taäp thöù 11 mang teân Vöøa sinh ra ôûñoù cuûa anh ñöôïc Nhaø xuaát baûn Hoäi Nhaø vaênaán haønh (2013). Cho ñeán nay, raát ít nhaø thôVieät nam coù ñöôïc thaønh coâng lôùn nhö vaäy.Noùi nhö nhaø vaên Baõo Vuõ, “Hieän töôïng MaiVaên Phaán khoâng theå coi ñoù laø “cô duyeân” nhöngöôøi ta thöôøng noùi, maø caàn goïi ñuùng teân thaätcuûa söï vieäc: Ñoù laø taøi naêng.” Phaûi, taøi naêng,chöù khoâng phaûi laø söï may maén maø ta thaáytrong lónh vöïc thöông maïi hay theå thao.Khoâng ít nhaø thô khi ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng

thaønh coâng nhaát ñònh thì gaàn nhö chöõng laïitrong saùng taùc, thaäm chí giaät luøi. Mai VaênPhaán khoâng vaäy. Moãi taäp thô cuûa anh laø moätnoã löïc chuyeån ñoäng khoâng ngöng nghæ,khoâng laëp laïi mình, khoâng töï maõn, daãu raèngñoù laø moät thöû thaùch nghieät ngaõ cuûa ngöôøingheä só ñeå khoâng soáng quaù laâu trong caùiboùng cuõ. Neáu Baàu trôøi khoâng maùi che laøkhoaûng khoâng môû ra veû ñeïp cuoäc soáng töïnhieân, phoàn thöïc, sinh soâi; neáu Hoa giaáu maëtlaø söï ngöøng laéng, tinh loïc caàn thieát ñeå caûmnhaän caùi ñeïp choán thung saâu thì 18 baøi thôtrong Vöøa sinh ra ôû ñoù cuûa anh laïi coù theå layñoäng ngöôøi ñoïc bôûi moät yù nieäm: con ngöôøilieân tuïc ñöôïc taùi sinh, hoài sinh, ñöôïc sinh ratöø nhöõng veû ñeïp bình dò quanh mình.Chöõ hoái thuùc chöõ, caâu maûi mieát caâu. Coù

nhieàu luùc döôøng nhö anh khoâng ñuoåi kòp caùcyù nghó ngheïn traøo vôùi nhöõng ngoân töø mang

Thô Mai Vaên Phaán trong aùnh saùngÑoïc taäp thô Vöøa sinh ra ôû ñoù Nxb. Hoäi Nhaø vaên, 2013 cuûa MAI VAÊN PHAÁN)

LÖÔNG KIM PHÖÔNGToâi chöa töøng veõ böùc tranh maø toâi muoán veõ (PICASSO)



khaû naêng sinh nghóa raát lôùn. Töï thaân nhöõngngoân töø vôùi nhöõng hình aûnh phong phuù ñaõlaøm neân moät ñôøi soáng ña daïng trong thô anhchöù khoâng ñôn giaûn laøm phöông tieän chuyeânchôû tö töôûng cuûa thi só. Moät soá baøi thô coù hìnhthöùc phaân ñoaïn cuõng lieân tuïc thay ñoåi. Luùc thìñaùnh soá thöù töï caùc khuùc thô (Tænh daäy trongmöa, Tónh laëng), luùc thì caùc phaân khuùc aáyñöôïc caùch nhau baèng daáu *, @ (Quang phoå,Giaác mô caây). Vieäc phaân khuùc thô aáy khoângmôùi nhöng noù theå hieän yù thöùc cuûa Mai VaênPhaán. Anh bôi trong doøng chaûy maïnh, töøkhuùc löu naøy roài ngoaët sang khuùc löu khaùcmoät caùch vöøa thuaàn thuïc vöøa ngôõ ngaøng. Xinñöôïc trích löôïc moät phaàn caùc phaân ñoaïntrong baøi Tónh laëng ñeå thaáy roõ ñieàu ñoù:

Tónh laëng... 28.Luùc hoaøng hoân/ Coù theå höøng ñoâng/

Con chim bieån/ Ñaäu treân chieác coïc chaénsoùng.../ Toâi quaùn töôûng/ Mình ñi treân bieån/Khoâng ñeå laïi daáu chaân/29. Loái leân bôø/ Doi caùt / Nhöõng voû soø/ Cuùi

ñaàu trong soùng voã.../ ....Cô theå toâi ôû giöõa/ Laøchieác loõi/ Haït ñaéng/ Cuûa moät traùi öông.... 32./ Moät phieán ñaù nhoâ leân/ Thaân vuøi

xuoáng hoá/ ... Voõ só ruùt göôm khoûi voû/ Khi caùnhchim veõ heát baàu trôøi/ Loøng ñaát thaám saâuphieán ñaù/ Ngöôøi bieán thaønh than khi nhôùnhung/....Roõ raøng, söï chuyeån ñoäng cuûa caùc phaân

khuùc khieán thi aûnh trong thô Mai Vaên Phaánngaäp traøn vaø khoâng ngöøng sinh soâi: boùng toái,hoaøng hoân, bieån caû, doi caùt, doøng möông,vöôøn caây, caùnh böôùm, boâng hoa, baàu trôøi,phieán ñaù, voõ só, caùnh chim, loøng ñaát, conngöôøi... Ngoân töø vaø caùc töù thô lieân tuïc ñöôïcsinh ra. Ñoaïn khuùc naøy ra ñi nhö con chimcaát caùnh, chim nôû tröùng, roài caén voû cuûa noù, laïichim non ra ñôøi, ngôõ ngaøng, chíp chiu, runraåy voâ cuøng.Coù ngöôøi ñaõ khoâng chaáp nhaän nhöõng caâu

thô kieåu ñoù, khoâng thöøa nhaän söï phong phuù

ñoù, cho raèng thô khoâng theå baøy ra nhöõnghình aûnh, nhöõng söï vaät theo loái lieät keâ ngaãunhieân nhö vaäy. Nhöng thöïc ra ñoù laø phöôngphaùp bieán aûnh, laäp theå hoùa, khieán ta coù theånhìn thaáy nhieàu hình aûnh moät luùc nhö kínhvaïn hoa, vaø ñoù chính laø thuû thuaät ”nhaát boänhaát bieán” trong ngheä thuaät baøi trí kieán truùcvaø saép ñaët tieåu caûnh...Khaùt voïng mang ñeán cho ngöôøi ñoïc caûm

quan taùi sinh ñöôïc Mai Vaên Phaán theå hieänbaèng moät gioïng thô thuaàn khieát, trong saùng.Khoâng coøn bò caâu thuùc bôûi nhöõng chuû nghóa,tröôøng phaùi, kó thuaät ñoåi môùi thô, anh saymeâ noùi baèng moät gioïng thô thuaàn Vieät giaûndò. Caùi Toâi chuû theå trong thô Mai Vaên Phaánôû taäp naøy thöïc söï daán thaân vaøo thieân nhieân.Ñoïc Vöøa sinh ra ôû ñoù, ngöôøi ta coù theåchoaùng ngôïp tröôùc moät theá giôùi hình aûnh,tröôùc nhöõng böùc tranh thieân nhieân vôùi veûñeïp thuaàn khieát hieån hieän töø nhöõng caâu thô.Töø boâng hoa beù nhoû, tô nheän giaêng, thaâncaây ñuïc roãng, ñaøn vòt loäi, muøi haêng söõa coû,haït caây ruïng, ñaùy hoà laëng im ñeán löùa ñoâi“dìu nhau ñi xem ban mai”, ñeán hình moâiñöùc Phaät (Tænh daäy trong möa, Tónh laëng).Böùc tranh cuoäc soáng ôû ñoù thaám ñaãm söïtrong laønh, tinh khoâi, môùi meû duø laø cuï theåhay tröøu töôïng. Song noù haáp daãn ngöôøi ta ôûchoã, thi só ñaõ laø moät phaàn trong böùc tranhñôøi soáng aáy. Taäp thô Vöøa sinh ra ôû ñoù cuûaMai Vaên Phaán khieán toâi nhôù tôùi caâu noùi cuûaJ. Sartre: “Ngheä só khoâng moâ taû nhöõngphong caûnh ñeïp maét; y laø moät dieãn vieân.Ñieàu maø ngheä só phaûi höôùng ñeán laø söï vaänñoäng cuûa toaøn theå maø y chính laø moät thaønhphaàn”. ÔÛ ñaây, caùi Toâi chuû theå ñaõ thöïc söï laøcon ngöôøi cuûa thieân nhieân. Vuøi thaân vaøo ñaátthaønh caây maän traéng, thaønh haït nhaân buøi,thoaùt leân thaønh aùnh saùng lung linh mangbình minh ñeán... laø nhöõng caûm giaùc laï trongneáp nghó Mai Vaên Phaán mang ñeán chongöôøi ñoïc:



- Anh laø caây maän traéng trong möa xuaân selaïnh, caøng quay quaét nhôù, hoa caøng traéngmuoát... Muøa hoa loäng laãy ñeán ngheïn thôû. Emñi ñöøng e ngaïi laøm ñau maët ñaát, duø nhöõngcaùnh hoa mong manh seõ ruïng. (Muøa hoamaän)- Nhaém maét anh hình dung quaû chín ruïng

vaøo cô theå, nöôùc quaû oùng vaøng loang chaûy,aáp uû anh thaønh haït nhaân buøi trong ruoät maùtthôm. Töôûng töôïng em nhaët anh leân, hít haø,caén ngaäp vaøo lôùp voû mòn... Chôø möa phuøngieo anh nôi ñaát aåm. (Giaác mô caây)- Thaân toâi daùt moûng, saùng leân töøng vaïch

noái, nhöõng hình thoi, elip, khoái vuoâng... AÙp löïcbieån voã vaøo thaân theå. (Quang phoå)- Toâi laëng yeân laøm caùt ñaù/ Ngaây ngoâ trong

möa naéng/ Boùng ñeâm trinh baïch (Tónh laëng)Con ngöôøi laø moät phaàn cuûa töï nhieân, laø leõ

ñöông nhieân. Nhöng vôùi Mai Vaên Phaán, conngöôøi seõ nhö Vöøa sinh ra ôû ñoù khi nghó mìnhñang laø hoa coû, caây xanh, aùnh saùng, caùt ñaù,doøng nöôùc... vöøa ñöôïc soáng hoàn nhieân, bìnhñaúng, thô ngaây nhö ñang trôû veà vôùi tuoåi thôcuûa nhaân loaïi. Con ngöôøi khoâng giaûn ñôn laøgiao hoaø vôùi thieân nhieân moät caùch thoângthöôøng maø vuøi saâu, bieán hoaù thaønh noù, ngôõmình ñang laø thieân nhieân ngay trong töøngsuy caûm, giaác mô, neáp nghó. Trieát luaän vöøatöï nhieân vöøa ñaäm chaát Thieàn aáy ñem ñeánaùnh saùng cuûa nieàm tin yeâu, hi voïng veà cuoäcsoáng tieáp noái. Thieàn trong taäp thô naøy khoângphaûi laø Thieàn tónh maø laø Thieàn ñoäng. Choneân, nhòp thô, maïch thô tuy nhaån nha, chaämraõi, thong dong nhöng vaãn höôùng ñeán caûmthöùc veà söï soáng sinh soâi, naûy nôû.Khoâng phaûi ngaãu nhieân ôû taäp thô coù söï laëp

laïi nhieàu laàn töø “aùnh saùng”. “AÙnh saùng” laëp laïi12 laàn trong Quang phoå, “aùnh saùng”, “quaàngsaùng” laëp 13 laàn trong Tónh laëng, vaø”luoàngsaùng”, “saùng loaùng” laëp 4 laàn trong Buoâng taycho trôøi raïng. Ñoïc thô anh, ngöôøi ñoïc ñöôïctaïm queân theá giôùi hoãn ñoän, khoác lieät ngoaøi kiañeå thanh loïc mình trong nhöõng trí töôûng,

trong aùnh saùng cuûa ban mai, cuûa caûm nieäm.Nhöõng töù thô veà aùnh saùng töø moät Boâng hoaYeân Töû, töø boâng coû may ñænh ñoài Nôi coäinguoàn theá giôùi, töø nhöõng maûnh thieân thaïchhay moät con ñöôøng laùt ñaù khi Buoâng tay chotrôøi raïng, töø trang saùch hay chieác coät thuyûtinh trong Tónh laëng ñeàu cho thaáy söï thieânglieâng, trong ngaàn cuûa nieàm traân troïng veû ñeïpcuoäc soáng maø nhaân vaät tröõ tình ñaõ thoát leânnhö moät trieát lí saâu saéc:Vaäy töø nay toâi tieát kieäm vaø taøng tröõ aùnh

saùng, gom nhaët vaø ñaàu cô aùnh saùng, tích luyõvaø khuùc xaï aùnh saùng, naâng niu vaø giaønh giaätaùnh saùng, toân kính vaø giaáu bôùt aùnh saùng,thanh saïch vaø vöôn trong aùnh saùng... (Quangphoå)Vöøa sinh ra ôû ñoù khôûi thuyû trong taâm thöùc

muoán naâng niu, gìn giöõ, taùi sinh vaø vöôn leântrong aùnh saùng töï nhieân nhö maàm caây. Conngöôøi seõ lieân tieáp ñöôïc taùi sinh, ñöôïc sinh ratöø nhöõng ñieàu voâ cuøng bình dò. Thô ca cuõngñöôïc sinh ra ôû ñoù.Thô Mai Vaên Phaán ñaõ tìm thaáy chaëng ñi

môùi töø ñoù maëc duø coù ñieàu ngöôøi ta baên khoaên:Khi ñaõ coù caùi ñænh thô cuûa mình, lieäu raèng cöùcoá xeáp vaøi hoøn ñaù leân goùc nhoïn aáy, coù neântheâm nöõa khoâng. Tröôùc thöû thaùch nhö theá,buoäc anh lieân tuïc phaûi töï thay ñoåi, ñem ñeánnhöõng ñoäc ñaùo trong caù tính saùng taïo vaøphong caùch thô ñaõ ñònh hình cuûa mình. Ñieàuñoù khoâng deã chuùt naøo. Nhöng ñoù laø caâuchuyeän cuûa ngöôøi laøm thô. Coøn ngöôøi ñoïc, neáulaéngmình vôùi thôMai Vaên Phaán ta coù theå nhaänra tieáng saùo muïc ñoàng trong treûo laãn trong laønhöông hoa coû daïi.Suoát hai möôi naêm meâ maûi nhoïc nhaèn,

Mai Vaên Phaán ñaõ khoâng heà cuõ ñi. Thô anhluoân môùi meû nhö luoân ñöôïc taùi sinh. Gioángnhö trong thaàn thoaïi, chim phöôïng hoaøng taùisinh trong aùnh löûa ñoû vaø than hoàng nhö pheùpluyeän sinh ñeå trôû thaønh maïnh meõ, töôi môùi,röïc rôõ hôn.�



Hoâm Chuû tòch Hoäi Lieân hieäp Vaên hoïcngheä thuaät Haûi Phoøng Toâ Hoaøng Vuõñieän baùo cho toâi tham gia Traïi saùng taùc

ôû Trung taâm Giaùo duïc Lao ñoäng Xaõ hoäi(GDLÑXH) Haûi Phoøng, toâi chôït nhôù laïi moät tinngaén ñaêng treân baùo Lao ñoäng cuøng nhöõng caâuchuyeän beân leà ñoàn thoåi laøm ngöôøi daân HaûiPhoøng chaán ñoäng kinh hoaøng: “Vaøo ngaøy 26,27 thaùng 4 naêm 2005 ñaõ xaåy ra vuï gaây roái taïiTrung taâm GDLÑXH Haûi Phoøng ôû Gia Minh, 4traïi vieân laø phaàn töû xaáu ñaõ lôïi duïng vieäc xoâ xaùtñaùnh nhau, kích ñoäng hoïc vieân trong traïi haønhhung nhaân vieân baûo veä, phaù hoaïi taøi saûn nhaønöôùc gaây naùo loaïn, sau ñoù kích ñoäng 853 hoïcvieân rôøi boû traïi vaøo 18 giôø ngaøy 27/4/2005…”. Töøchuyeän ñoù, ngöôøi ta ñoàn ñaïi khaép choã naøy, choãkhaùc: chuyeän haøng traêm hoïc vieân côûi traàn, maëcquaàn ñuøi, treân ngöôøi ñaày hình xaêm troå ñi töøngñoaøn töø traïi Gia Minh qua ñöôøng Reá – An Haûiveà thaønh phoá vôùi boä maët saùt khí ñaèng ñaèng.Haøng traêm chieán só coâng an phaûi khai trieån treânkhaép caùc ngaû ñöôøng ñeå kieàm toaû, tìm caùch ñöacaùc hoïc vieân veà traïi…Trong nhöõng caâu chuyeän ñoàn thoåi, phoùng

ñaïi ñoù coù bao vieäc li kì, gheâ rôïn thaät khoù tin:nhöõng traïi vieân ñöôïc mieâu taû nhö nhöõng quaùinhaân, nhöõng keû taâm thaàn maát heát tính ngöôøi.Hoï nhö ôû coõi taän theá, ôû ñòa nguïc trôû veà cuoäcsoáng vôùi loøng caêm thuø, söï thuø haän muoán ñaäpphaù, traû thuø taát caû…Caâu chuyeän vôõ “traïi” Gia Minh töø thaùng

4/2005 aùm aûnh toâi ñeán taän giôø. Vôùi nhöõng suynghó lan man aáy, toâi cuøng ñoaøn vaên ngheä sócuûa Hoäi Lieân hieäp VHNT Haûi Phoøng ñeán GiaMinh saùng 24/10/2013 ñeå gaëp gôõ, maét thaáy,

tai nghe veà nhöõng gì hieän ñang dieãn ra ôûTrung taâm GDLÑXH Haûi Phoøng.Chieác xe ca chôû 30 caùn boä, vaên ngheä só

cuûa Hoäi reõ vaøo con ñöôøng vaéng ñi ra phía bieåncuûa xaõ Gia Minh, con ñöôøng ngoaèn ngoeøovaéng veû, hai beân ñöôøng laø nhöõng haøng caâybaïch ñaøn xanh nguùt maét, raát ít nhaø daân, veûhoang vaéng, laïnh giaù cho toâi caûm töôûng nhöñi vaøo coõi taän cuøng cuûa beå traàm luaân khoå naïnkieáp ngöôøi…Ñuùng laø vôùi nhöõng ngöôøi nghieän ma tuyù,

cuoäc soáng cuûa hoï ñaõ trôû thaønh ñòa nguïc, hoïtrôû thaønh nhöõng keû taâm thaàn khi ñaõ söû duïngma tuyù, laø nhöõng beänh nhaân ñang giaùp maëtvôùi töû thaàn (vì hoï ñang mang trong mình caênbeänh theá kyû HIV/AIDS). Hoï coù theå vaøo tuø baátcöù luùc naøo vì vi phaïm phaùp luaät (mua baùn, söûduïng traùi pheùp ma tuyù) vaø ñau ñôùn, tuyeätvoïng hôn caû laø hoï maát daàn nhaân phaåm, loøngtöï troïng bieán thaønh keû leäch laïc veà haønh vinhaân caùch, xaáu xa, bieán thaùi bò xaõ hoäi kì thò, xalaùnh, gheâ sôï. Hoï coøn raát ít hy voïng ñöôïc trôû laïicuoäc soáng ñôøi thöôøng laøm moät coâng daân coùích cho xaõ hoäi…

Trong buoåi khai maïc Traïi saùng taùc, Giaùmñoác Trung taâm Nguyeãn Quang Toaøn ñöa ramaáy con soá veà teä naïn ma tuyù laøm toâi giaätmình: thaønh phoá Haûi Phoøng hieän coù 5.000ngöôøi nghieän naèm trong dieän quaûn lyù (trongñoù coù 2000 ngöôøi ñang cai nghieän baét buoäctaïi caùc trung taâm, trong thöïc teá soá ngöôøinghieän coøn lôùn hôn nhieàu!).Ñôn cöû nhö huyeän Thuyû Nguyeân coù 1.400

ngöôøi nghieän ma tuyù (trong ñoù tyû leä ngöôøi coùtieàn aùn tieàn söï chieám 75%, tyû leä nhieãm

Gia Minh - nôi baét ñaàu cuûa tình yeâu trôû laïiKyù

NGUYEÃN LONG KHAÙNH



HIV/AIDS laø 35%, trong ñoä tuoåi lao ñoäng laø90%)… Roõ raøng teä naïn ma tuyù ñaõ trôû thaønhhieåm hoaï toaøn xaõ hoäi, taùc haïi ñeán söùc khoeû,laøm suy thoaùi gioáng noøi, baêng hoaïi phaåm giaù,laøm tan naùt haïnh phuùc gia ñình, aûnh höôûngnghieâm troïng tôùi söï phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi,an ninh traät töï cuûa coäng ñoàng.Tieáp xuùc vôùi anh em vaên ngheä só, Giaùm

ñoác Nguyeãn Quang Toaøn sau nhöõng lôøi giôùithieäu khaùi quaùt tình hình hoaït ñoäng cuûa Trungtaâm, anh ñaõ ñoïc boán caâu thô cuûa nhaø thô ÑoãVieät Duõng vieát taëng ñôn vò cuûa mình: Coù moätnôi chaúng ai muoán döøng chaân / Keû sô, ngöôøithaân cuõng ñeàu aùi ngaïi / Nôi gom nhaët nhöõngmaàm caây ñoäc haïi / Vun thaønh muøa xuaân…Chuùng toâi cuøng ngoài xem nhöõng thöôùc

phim ngaén giôùi thieäu toùm taét Trung taâm cuûacaùc anh: veà nhöõng coâng vieäc thaät khoù tin maøcaùn boä, coâng nhaân, caùc thaày coâ giaùo, caùc y,baùc só, y taù vaø 1.133 hoïc vieân cuûa Trung taâmñaõ laøm ñöôïc töø naêm 2005 ñeán nay. Ñoù laønhöõng hình aûnh mang söùc soáng maõnh lieät ôûcaùc xí nghieäp saûn xuaát haït nhöïa, loïc daàu, caùcxöôûng laøm ñoà goám, saûn xuaát chieáu tre, laømvaøng maõ xuaát khaåu, caùc khu chaên nuoâi lôïn,gaø, caùc ao hoà nuoâi haûi saûn, xöôûng laøm naámxuaát khaåu, caùc vöôøn rau xanh maùt maét laøm caûtrung taâm nhö moät khu sinh thaùi ñaày söùcsoáng, ñeïp ñeán nao loøng. Vaø ñieàu laøm toâi ngaïcnhieân, aán töôïng nhaát laø nhöõng aùnh maét, nuïcöôøi mang nieàm hy voïng, söï khaùt khao muoántìm veà cuoäc soáng ñôøi thöôøng cuûa caùc hoïcvieân. Hoï ñang coá gaéng baèng nhöõng vieäc laømcoù ích nhoû beù cuûa mình ñeå trôû laïi baèng tìnhyeâu ban ñaàu ñaày daèn vaët, böùc xuùc, ñôùn ñau ruõboû quaù khöù ñen toái höôùng tôùi töông lai cuûacuoäc ñôøi…Chuùng toâi ñöôïc anh Haûi – Phoù Giaùm ñoác

môøi leân xe ñi tham quan moät voøng toaøn boäTrung taâm coù dieän tích 70 ha vôùi caùc xínghieäp, xöôûng saûn xuaát khaù quy moâ cuøng caùckhu nuoâi haûi saûn, khu troàng troït chaên nuoâi

ñang coù haøng traêm hoïc vieân laøm vieäc. Chuùngtoâi ñöôïc anh ñöa vaøo thaêm tröïc tieáp xöôûngsaûn xuaát ñoà goám, xöôûng laøm chieáu tre, xöôûnglaøm vaøng maõ xuaát khaåu… Chuùng toâi ñöôïc gaëpmaët, troø chuyeän vôùi caùc hoïc vieân ñang laømvieäc: caùc anh, caùc chò ñeàu vui veû, hoaø nhaõtrao ñoåi vôùi chuùng toâi nhö nhöõng coâng nhaân,ngöôøi thôï laønh ngheà yeâu coâng vieäc cuûa mình,xem nhöõng saûn phaåm ñeïp ñeõ, chaát löôïng caocuûa caùc anh laøm ra ñaõ noùi leân ñieàu ñoù. Ít coù aingôø ñoù laø nhöõng saûn phaåm ñöôïc laøm ra cuûanhöõng con ngöôøi ñang giaùp maët vôùi thaàn cheát,ñang chieán ñaáu moãi ngaøy ñeå ñaåy luøi beänh taäthieåm ngheøo cuûa baûn thaân.Vaøo thaêm khu nhaø ôû cuûa moät ñoäi saûn xuaát

(coù khoaûng 200 hoïc vieân). Toâi ñaõ taän maét thaáynhöõng phoøng ôû saïch seõ ngaên naép, giöôøngchieáu, chaên maøn saép xeáp goïn gaøng nhö moätdoanh traïi quaân ñoäi. Caû khu saân tröôùc nhaø,caùc anh ñaõ troàng nhöõng vöôøn hoa röïc rôõ, coùnhöõng loàng chim treo khaép nôi: tieáng chim hoùtlaûnh loùt vui töôi cuøng nhöõng nuï cöôøi cuûa caùchoïc vieân laøm chuùng toâi thaáy loøng aám laïi nhöthaáy söï soáng ñang ñöôïc hoài sinh, phaùt trieån ôûchính nôi naøy.Anh Haûi ñöa chuùng toâi tôùi khu beänh xaù cuûa

Trung taâm, nôi caùc y, baùc syõ, y taù, hoä lyù ñangñieàu trò cho haøng traêm beänh nhaân nhieãmHIV/AIDS… Ngay töø coång beänh xaù, toâi ñaõ thaätsöï ngaïc nhieân bôûi nhöõng gì nhìn thaáy: caû khubeänh xaù ñeïp nhö moät ñieåm du lòch: coù vöôønhoa, caây caûnh, coù tranh aûnh, aùp phích coåñoäng tuyeân truyeàn chöõa beänh, caû saân khubeänh xaù röïc rôõ saéc hoa vaø tieáng chim ríu rítthaät tinh khoâi, trong saùng ñeán laï thöôøng.Chuùng toâi ñaõ vaøo caùc phoøng khaùm, phoøng

ñieàu trò, phoøng beänh nhaân roài ñeán phoøng aên,phoøng taém, phoøng veä sinh… taát caû ñeàu saïchbong, ngaên naép, tuyeät ñoái veä sinh, aám aùp nhöôû gia ñình, hôn haún tình traïng oâ nhieãm, maát veäsinh ôû caùc beänh vieän trong thaønh phoá.Moät nöõ baùc só treû noùi vôùi toâi: “Chaêm soùc



ñieàu trò nhöõng beänh nhaân nhieãm HIV/AIDS laømoät trong nhöõng nhieäm vuï troïng taâm cuûaTrung taâm, vì 50% soá hoïc vieân (1133 ngöôøi)laø beänh nhaân nhieãm HIV, beänh nhaân nhieãmlao. Hieän nay vieäc ñieàu trò beänh ñang aùp duïngnhöõng tieán boä y hoïc cuûa theá giôùi vôùi nhöõng baøithuoác quyù hieám ñöôïc thöïc nghieäm thaønh coângôû nhieàu quoác gia. Vieäc ñieàu trò ñi vaøo chieàusaâu ñaït chaát löôïng cao nhö ñieàu trò caét côngiaûi ñoäc cho hoïc vieân baèng phaùc ñoà ñieàu tròATK cuûa Boä Y teá, caùc baøi thuoác caét cônnghieän coù nguoàn goác thaûo döôïc ñieàu trò baèngARV cho beänh nhaân HIV/AIDS ñaït keát quaûkhaù cao… Keát hôïp vôùi ñieàu trò, Trung taâm taêngcöôøng coâng taùc giaùo duïc: phuïc hoài haønh vi,nhaân caùch duy trì sinh hoaït lao ñoäng, hoïc taäpdöôùi söï quaûn lyù chaët cheõ toaøn dieän ñaõ giuùphaøng traêm hoïc vieân ñang phuïc hoài söùc khoeû,phuïc hoài nhaân caùch, ñaïo ñöùc cuûa mình…” Ñoùthaät söï laø moät tín hieäu ñaùng möøng, moät keátquaû khaû quan maø Trung taâm ñaõ laøm ñöôïctrong 7 naêm qua cuûa caùn boä, coâng nhaân vaøtaäp theå nhöõng ngöôøi thaày thuoác ôû Trung taâmGDLÑXH Haûi Phoøng.Chuùng toâi ñi ra voøng ngoaøi cuûa Trung taâm,

nôi coù moät con keânh nhoû bao quanh, beân kialaø ñoàng luùa, caùc ao hoà nuoâi caù cuûa xaõ GiaMinh, khoâng heà coù raøo chaén daây theùp gai hoaëcbaát cöù haøng raøo baûo veä naøo. Ñi vaøi caây soáchuùng toâi môùi gaëp moät nhaân vieân baûo veä. Thaáychuùng toâi ñi qua, caùc anh ñeàu ñöùng nghieâmgiô tay chaøo nhö trong quaân nguõ. Baèng coângvieäc laëng thaàm, ñaày yù nghóa cuûa mình, caùc anhcaùc chò laøm chuùng toâi töï vaán mình nhö hoaï sóQuoác Thaùi, ngoài caïnh toâi treân xe noùi “Lieäuchuùng mình coù xöùng ñaùng ñeå hoï chaøo khoângnhæ?”. Moät caâu noùi vui nhöng laøm toâi khoângkhoûi giaät mình: Bôûi caùc anh caùc chò thaät duõngcaûm, ngoan cöôøng, ñaày baûn lónh chaáp nhaännhöõng thöû thaùch cam go, khaéc nghieät trongcoâng vieäc haøng ngaøy cuûa moãi ngöôøi, tieán haønhmoät cuoäc ñaáu tranh kieân trì vôùi caùi xaáu, caùi aùc

ñeå giaønh laïi cuoäc soáng thaät söï cho nhöõng conngöôøi tuyeät voïng. Ñaõ coù nhieàu hoïc vieân ôûTrung taâm cai nghieän thaønh coâng, khoûi beänhtrôû veà vôùi cuoäc soáng ñôøi thöôøng, coù moät soá tìnhnguyeän ôû laïi laøm vieäc ôû Trung taâm, xaây döïnggia ñình, sinh con caùi, laáy Trung taâm laø queâhöông thöù 2 cuûa mình. Nhöõng keát quaû ñoù laøphaàn thöôûng lôùn nhaát, cao caû nhaát cho söïnghieäp troàng ngöôøi ôû ñaây:Bao noãi ñau cuûa moãigia ñình/ Caùc chò, caùc anh dang tay ñoùn nhaän/ Nôi goät röûa nhöõng loãi laàm cuøng quaãn / Baèngyeâu thöông ñaày aép tình ngöôøi.Caùc anh chò baèng nghò löïc, baûn lónh vôùi

taám loøng nhaân haäu, bao dung, söï kieân trì nhaãnnaïi ñaõ xaây döïng Trung taâm thaønh nôi öômmaàm söï soáng, taùi sinh nhöõng cuoäc ñôøi tuyeätvoïng, mang muøa xuaân veà cho moãi con ngöôøiñang ñaáu tranh choáng laïi noãi ñau ñôùn cuûabeänh taät, cuûa söï tha hoaù taâm hoàn… nhö nhaøvaên Hoaøng Thieàng noùi vôùi giaùm ñoác NguyeãnQuang Toaøn trong böõa côm tröa hoâm ñoù:“Anh vaø caùc anh chò ôû Trung taâm laø nhöõngcon ngöôøi vó ñaïi vì ñaõ laøm ñöôïc nhöõng ñieàukhoâng töôûng: xaây döïng ñöôïc moät thieân ñöôøngcuûa söï soáng treân moät nôi hoang taøn, cheátchoùc, buoàn ñau sau cuoäc vôõ traïi naêm 2005…”.Anh Toaøn baûo:- Ñöøng ca ngôïi chuùng toâi nhö vaäy, vì neáu

khoâng caån thaän sa vaøo chuû quan, töï maõn,baèng loøng vôùi mình thì seõ khoâng laøm ñöôïc gìcaû. Trung taâm seõ laïi taøn luïi nhö xöa maát.Anh soâi noåi noùi vôùi chuùng toâi keá hoaïch môû

mang, xaây döïng Trung taâm lôùn hôn, coù nhieàungaønh ngheà ña daïng, phong phuù hieäu quaûhôn, ñeå laøm ra saûn phaåm cho xaõ hoäi, coá gaéngtieát kieäm chi phí, ñaàu tö, hoã trôï cuûa nhaø nöôùc,cuûa nhaân daân. Ñoù laø moät suy nghó ñaày traùchnhieäm, ñaùng traân troïng bieát bao. Moät ñieàugiaûn dò, khieâm nhöôøng nhöng thaät nhaân vaên,cao thöôïng, nghóa khí bieát chöøng naøo: Maûnhvöôøn ñôøi ñang thaønh quaû thaønh nhaân / Caâybeùn reã töø coãi caèn maën chaùt / Nuï heù, choài non



vöôn leân khao khaùt / Nhôø nhöõng taám loøngñaùnh thöùc giaác mô xanh.Nhöõng thaønh quaû 7 naêm qua cuûa caùn boä,

coâng nhaân vaø taäp theå hoïc vieân cuûa Trung taâmGDLÑXH ñaõ ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû taëng2 baèng khen, Chuû tòch nöôùc Nguyeãn MinhTrieát vaø caùc ñoàng chí laõnh ñaïo Ñaûng, chínhphuû, thaønh phoá veà thaêm ñoäng vieân, khích leä.Vaãn coøn nhieàu khoù khaên, thöû thaùch khaéc

nghieät dieãn ra haøng ngaøy vaø ôû phía tröôùc,nhöõng gian nan ñang chôø ñoùn, nhöng toâi tinvôùi loøng töï tin, duõng caûm, kieân trì cuûa moãingöôøi trong coâng vieäc haøng ngaøy maø caùc anhchò, caùc hoïc vieân ôû Trung taâm ñang laøm seõchieán thaéng: Vieäc thöôøng ngaøy laø troàng troïtchaên nuoâi / Nhöng ñaâu phaûi vì môù rau, con caù/Veà nôi ñaây ta hoïc ñieàu cao caû / Maùi tröôøngyeâu chuyeân daïy vieát chöõ “ngöôøi”…Chuùng toâi chia tay vôùi Giaùm ñoác Nguyeãn

Quang Toaøn, caùc Phoù giaùm ñoác Hoaøng ThòDung, Traàn Anh Haûi vaø caùc anh caùc chò khaùcñang aâm thaàm hoaøn thaønh coâng vieäc cuûamình ôû Trung taâm vôùi moät mong öôùc toát ñeïplaø haïnh phuùc seõ ñeán vôùi nhöõng con ngöôøi baáthaïnh vaø Gia Minh seõ laø nôi baét ñaàu tình yeâutrôû laïi cuoäc soáng cho moãi con ngöôøi.Ñeán Gia Minh, gaëp caùc anh chò, caùc hoïc

vieân cuûa Trung taâm laøm moãi vaên ngheä sóchuùng toâi phaûi töï vaán löông taâm, nhìn laïi chínhmình: “Haõy soáng sao cho ñaùng soáng, ñeå khinhaém maét xuoâi tay, coù theå töï haøo: ta ñaõ khoângsoáng hoaøi, soáng phí…” – Lôøi cuûa PavenKoocsagin trong cuoán tieåu thuyeát Theùp ñaõ toâitheá ñaáy ñaõ 40 naêm qua boãng vang voïng beântoâi… Coù ñöôïc ñieàu kyø laï aáy phaûi chaêng chínhtöø vieäc laøm cuûa caùc anh, caùc chò, nhöõng conngöôøi vieát hoa ôû Trung taâm Giaùo duïc Laoñoäng Xaõ hoäi Haûi Phoøng.�

Khi khoâng bình yeân tìm ñeán vôùi ñeâm nhö vò cöùu tinh. Khoaûng khoâng toái ñen – im laëng –voâ cuøng. Moãi tuaàn traêng saùng qua ñi ñeå laïi dö ba huyeàn thoaïi, ñeâm muoân thuôû thieâng lieângcuûa trôøi ñaát cuûa nhöõng taâm hoàn thao thöùc döôùi maùi nhaø vaàng traùn nghó suy noãi buoàn vui khaokhaùt. Ñeâm coâng minh phaân phaùt chia ñeàu cho moïi kieáp ngöôøi - coù chaêng ngöôøi ngheøo khoåñöôïc theâm giaác mô an uûi thaáy cuûa caûi cuûa keû giaàu chia sôùt döôùi maùi nhaø naùt laøm eâm aám giaácnguû nhoïc nhaèn qua ñeâm ñeán bình minh khoûe khoaén, chim treân caønh raïo röïc hoùt. aùnh saùngngaøy löûa chaïm löûa möu sinh gom ñuû vò cho hoa thôm traùi ngoït. Caâu haùt thaønh tieáng hoùt nuùinghieâng soâng caïn. Gioù thì thaàm ñaâu cho nhöõng khoaûng xa. AÙnh saùng ban ngaøy aám aùp chonhöõng ai reùt möôùt, höôùng tôùi maët trôøi vaø boûng raùt maët cho keû laáy aùnh saùng ñeå noùi lôøi ñen toái.Nhöõng keû töôûng yeân thaân aån naáp sau boùng ñeâm, seõ bò phôi baøy ñeâm thaùnh thieän vaø môû

loøng cho nhöõng ai muoán trôû veà vôùi ñeàn ñaøi xöa cuõ döôùi boùng xum xueâ caây toûa maùt traàm maëchöông thôm. Anh noùi caûm töôûng gì vôùi ñeâm traêm ngaøn laàn cuõng chöa ñuû khi chöa hieåu heátloøng haøo hieäp cuûa ñeâm- cuûa trôøi cho khoâng ai mua baùn. Ñeâm - ñeâm meânh moâng huyeàn aûonghe nhö goïi ta giöõa khoaûng khoâng – tieáng cuûa loøng töø bi muoân thuôû ta haèng nöông töïa.Nhöõng neáp nhaên cao vaàng traùn thao thöùc sang ngaøy môùi xa xa trôøi ñang leân quaàng löûa

sinh khí thaàn kyø, trôøi cao nhö cao hôn nhöõng daûi maây thöôùt tha rong ruoåi töø bao giôø. �

VUÕ ANH XUAÂN

Ñeâm thaùnh thieän(Thô vaên xuoâi)



Hoï ngoài trong caùi quaùn traø caïnh truï sôûHoäi Vaên ngheä, noùi chuyeän phieámchôø vaøo cuoäc hoïp cuûa caùc vaên ngheä

só thaønh phoá. Ba oâng nhaø thô, hai oâng nhaøvaên vaø moät oâng hoïa só. Toaøn nhöõng vò ñöùngtuoåi, traûi ñôøi. Moät oâng nhaø thô nhaáp taùch traøLipton, nhaên maët, keâu: “Ñaéng khieáp! Lieäu noùcoù rang gaïo chaùy roài taùn ra thaønh traø naøykhoâng nhæ?” Khoâng caàn giaûng giaûi, hoï cuøngbaät cöôøi nhôù veà caùi thôøi uoáng nöôùc gaïo chaùythay traø.Moät oâng hoïa só trong soá ñoù hoài töôûng veà

thôøi aáy...Nhaø vaên caùc oâng thöôøng coù nhöõng teân

baøi, teân saùch veà “moät thôøi...” gì ñoù, nhö laøMoät thôøi aùo traéng, Moät thôøi hoa phöôïng, Moätthôøi coû daïi, Moät thôøi khoâng queân,... Coøn toâi,boãng döng hoâm nay laïi nhôù ra coù moät thôøikhoán ñoán, ngöôøi ta phaûi caàu cöùu tôùi caùc chuùTrö Baùt Giôùi. Ñoù laø “Moät thôøi nuoâi lôïn”. Chaécoâng cuõng ñaõ töøng vieát veà caùi thôøi buoàn cöôøiaáy. Nhöng chuyeän naøy coù theå khaùc vôùinhöõng chuyeän caùc oâng ñaõ bieát, ñaõ vieát.Thôøi aáy nhaø toâi khoâng nuoâi lôïn, vì khi aáy

coøn ñoäc thaân, nhaø chaät, tính laïi löôøi. Toâikieám theâm baèng caùch veõ “tranh bôø hoà”, loaïitranh veõ boät maøu treân bìa moûng. Goïi laøtranh bôø hoà vì caùc tranh aáy thöôøng veõ caûnhhoà nöôùc coù caây coái, chuøa chieàn, trôøi maây vôùvaån theo maãu coù saün vaø caùch veõ cuõng theonhöõng quy öôùc, thuû thuaät ñaõ maëc ñònh; thöùtranh maø caùc tay thôï veõ nghieäp dö thöôøngaên khaùch hôn hoïa só thöïc thuï. Toâi veõ tranh

Tam Quoác theo ñaët haøng cuûa caùc quaùn baùnsaùch baùo væa heø. Ñaïi loaïi “Ñaøo vieân keátnghóa”, “Tam coá thaûo lö”, “Ñaïi chieán XíchBích”, ... kieåu tranh Thöôïng Haûi, HoàngKoâng, nhöng cuõng vaãn laø kyõ thuaät tranh bôøhoà. Moät laàn toâi ñöôïc ñaët veõ moät traêm böùctranh “Trieäu Töû Long phoø A Ñaåu”, trongtruyeän Tam Quoác. Tranh naøy khoù veõ vì coùnhieàu ngöïa vaø quaân só. Toâi cheùp hình côbaûn töø tranh minh hoïa trong saùch TamQuoác. Saùt ngaøy noäp tranh maø vaãn coøn beâbeát, phaûi van naøi moät tay baïn laø kieán truùc söñeán trôï giuùp. Caùc kieán truùc sö cuõng hoïc veõmyõ thuaät neân toâi nhôø haén veõ hoä rieâng hìnhaáu chuùa A Ñaåu trong moãi böùc tranh. Thaèngcu con A Ñaåu naøy raát deã veõ vì noù naèm trongcaùi boïc ñeo tröôùc ngöïc Trieäu Töû Long, chæhôû vai aùo maøu vaøng vaø caùi ñaàu ñoäi muõ vaûiñoû theâu vaân maây. Hình thaèng beù quaù nhoûneân chæ caàn chaám phaù loaùng thoaùng thoâi.Nhöng tay kieán truùc sö ñaõ khoâng veõ theomaãu ñònh maø cho A Ñaåu maëc aùo thun thuûythuû keû xanh, coøn muõ thì laø muõ löôõi trai muùitraéng muùi ñoû. Toâi baän toái maét chaúng ñeå yùhaén veõ nhö theá naøo. Ñeán gaàn saùng, xong ñuûmoät traêm böùc, nhìn laïi môùi ruïng rôøi chaân tay,bieát tay kieán truùc sö coá yù haïi toâi. Haén coønbaûo hoïa só gì maø heøn, ñaùng leõ thaø cheát ñoùicoøn hôn hoïc theo boïn thôï veõ bôø hoà ñeå kieámmaáy ñoàng ñong gaïo. Gaáp quaù toâi ñaønh cöùgiao böøa soá tranh veõ bò loãi. Cuõng chaúng thaáyai noùi gì veà chuyeän aên maëc kyø cuïc cuûa aáuchuùa Thaùi töû A Ñaåu. Nhöng vuï aáy ñaõ gaây

LAN MAN VEÀ MOÄT CHUYEÄN TÌNH BUOÀNTruyeän ngaén

BAÕO VUÕ



toån haïi raát lôùn cho toâi. Seõ noùi sau.Khoâng nuoâi lôïn, nhöng toâi cuõng bieát raát

saâu saéc veà nuoâi lôïn.Thôøi aáy, nhaø nhaø nuoâi lôïn. Nuoâi lôïn trong

beáp, ngoaøi saân; nuoâi lôïn ôû gaàm caàu thang;nuoâi thaû roâng, thaäm chí nuoâi lôïn döôùi gaàmgiöôøng, lôïn ôû chung vôùi ngöôøi... Toâi ôû gaànmoät nhaø coù caùch nuoâi lôïn raát hay: Lôïn ñöôïctaém röûa xaø phoøng thôm, ñeán böõa ñöôïc aêncôm töøng naém chim chim. Chuû ñaõ tính toaùnkyõ veà kinh teá. AÊn côm taêng troïng nhanh, ñiñaïi tieän raát ít. Naáu côm aên chung vôùi ngöôøiñôõ toán than cuûi, laïi khoâng phaûi beøo caùm líchkích. Moãi böõa cho lôïn traùng mieäng môù raumuoáng röûa saïch, nhö baây giôø ta duøng moùnsalat aáy. Lôïn ñöôïc huaán luyeän ñi veä sinhñuùng choã. Lôïn ñi ra vaøo nôi aên nguû cuûangöôøi töï nhieân nhö vaøo choã khoâng ngöôøi,thích naèm ñaâu thì naèm. Thôøi aáy maø bieát nhötheá laø vaên minh sôùm. Vì beân Taây ngöôøi tanuoâi lôïn caûnh cuõng nhö nuoâi choù meøo, saïchcoøn hôn caû ngöôøi. Maø chæ nhöõng nhaø quyùtoäc, nhöõng tieåu thö, phu nhaân ñaøi caùc môùi

nuoâi lôïn caûnh.Con lôïn saïch seõ maø toâi noùi aáy ñöôïc ñaët

teân laø Trö. Nhöõng luùc cao höùng, Trö sanghaøng xoùm chôi. Caû khu taäp theå quen bieátTrö vaø haõnh dieän veà Trö. Ngöôøi ta töï haøokhoe veà moät con lôïn phi thöôøng ôû gaàn nhaømình: “Naøy, saïch seõ, lòch söï khoâng keùm gìngöôøi, nhaù. Ñi ngang qua cöûa nhaø ai, môøithieän chí thì taït vaøo chôi. Noùi naëng laø boû ñi,laàn sau môøi khoâng vaøo...”Thænh thoaûng, Trö sang nhaø toâi chôi.

“Haén” ì aïch böôùc qua cöûa, khuït khòt, ve vaåycaùi ñuoâi ngaén nguûn, coù yù chaøo. Toâi chaøo laïivaø nhaéc haén ñöøng teø leân tranh aûnh saùch vôûcuûa toâi baøy la lieät treân neàn nhaø. Coù laàn toâiñaõi Trö quaû chuoái hôi bò quaù haïn; moät laànkhaùc laø döa haáu, nhöng chæ laø maáy mieáng voûdöa. Trö choïn moät choã treân neàn nhaø ximaêng naèm eäch thôû phì phoø khoan khoaùixem toâi veõ Tam Quoác. Khi moïi ngöôøi ñaõ coiTrö nhö moät cö daân thaân tình cuûa xoùm thìñuøng moät caùi Trö bò ñem baùn. Tay ñoà teå raátthieän ngheä nhö caùc laùi lôïn thôøi ñoù ñaõ ñeán


Minh hoïa: LEÂ NGOÏC HUYEÀN


taän nhaø haï saùt Trö raát nhanh, khoâng moättieáng keâu. Sôï maáy vò quaûn lyù thò tröôøng maø.Thaèng beù con chuû nhaø Trö tröa hoâm aáysang nhaø toâi, maét ñoû hoe. Toâi vöøa veõ vöøahoûi khieâu khích:- Laïi bò aên thöôùc keû vì ñaùi daàm hay aên

vuïng ñöôøng aø?Thaèng beù laéc ñaàu, roài meáu maùo keå

chuyeän Trö ñaõ “ra ñi” nhö theá naøo.- Chaùu gheùt meï chaùu laém. Mai ñi mua aùo

reùt cho chaùu, chaùu khoâng theøm maëc.Toâi aùi ngaïi an uûi thaèng beù laø roài meï noù seõ

mua con lôïn khaùc thay theá. Nhöng noù laécñaàu mieäng meáu xeäch nöôùc maét giaøn giuïalaéc ñaàu ñau khoå: Khoâng, chaúng coù con naøobaèng con Trö ñaâu. Khi heát côn ngheïn khoùc,noù nhôø toâi veõ hình Trö ñeå töôûng nhôù “ngöôøibaïn lôùn”. Soá phaän cuûa Trö laø “lôïn baùn” laáytieàn cöùu nguy cho caû nhaø. Toâi laáy tôø bìa nhoûveõ hình con lôïn theo loái tranh Ñoâng Hoà, thaätsaëc sôõ cho thaèng beù vui. Nhöng noù laïi laécñaàu: “Khoâng phaûi Trö” Vaø buoàn raàu ra veà,boû laïi böùc tranh lôïn.Moät laàn treân chuyeán xe coâng vaøo tröôøng

ñaïi hoïc döï toát nghieäp cho sinh vieân, toâi gaëpoâng baïn cuõ, moät giaùo sö myõ thuaät danhtieáng, cuøng ngoài hoäi ñoàng chaám thi vôùi toâi.Vò giaùo sö cao to nhö Taây, kính traéng com-leâ raát beä veä tröôùc nhöõng caëp maét kính neåcuûa ñaùm sinh vieân treân xe. Toâi cuùi gheù taioâng baïn chaøo kheõ:- Daïo naøy giöõ chöùc gì maø troâng gheâ theá?Vò giaùo sö nghieâm trang, trònh troïng laàu

baàu traû lôøi toâi:- Chöùc nuoâi lôïn!Toâi trôïn maét:- Nhaø oâng gaàn hai chuïc meùt vó ñaïi nhö

vaäy, nuoâi lôïn ôû ñaâu?Ñaùp:

- Nuoâi ôû ban coâng. Giaùo sö phaûi bieát boátrí saép ñaët noäi ngoaïi thaát cho khoa hoïc chöù?Ban ñaàu daân trong khu nhaø cuõng la où,nhöng toâi baûo: “Con lôïn nuoâi caû nhaø toâi. Ñoùlaø chuû gia ñình toâi, noù phaûi coù choã ôû chöù.”Toâi xuyùt xoa khen ngôïi oâng baïn:- Quaû laø moät giaùo sö ñaïi taøi.Tay kyõ sö cuøng sôû laøm, ôû gaàn nhaø, moät

gaõ bò vôï coi laø voâ duïng, thöôøng sang chôi,ngoài nhìn toâi veõ tranh bôø hoà, roài than chaúngbieát laøm gì ra tieàn ñeå vôï khoûi coi thöôøng. Gaõnaøy cuõng löôøi nhö toâi. Tröôùc gaõ daïy keøm treûcon oân thi, nhöng sau caùc nhaø tuùng quaù coichuyeän hoïc theâm laø xa xæ, neân thoâi. Gaõ kyõsö gioûi toaùn nhöng chaúng bieát tính toaùn saocho ñuû soáng vôùi khoaûn löông coøm. Nhaø gaõcuõng nuoâi moät con lôïn. Nhöng thaáy haithaèng con theøm thòt quaù, gaõ beøn ñoå nöûa chairöôïu Luùa Môùi vaøo noài caùm. Chuù heo ñoùi aênxong noài caùm say khöôùt ñoû röïc mình maåy,naèm thaúng caúng. Gaõ kyõ sö vôø “chaån ñoaùn”:Bò soát xuaát huyeát caáp tính. Thòt ngay, may racöùu ñöôïc chuùt voán. Thòt ra coù maøu caùnhsen, baùn khoâng ai mua. Gaõ naøy phaûi khaithaät vôùi vôï ñeå nhaø aên. Vôï choàng con caùi nhaøgaõ ñöôïc maáy böõa thaû cöûa. Gaõ hôùn hôû khoevôùi toâi: “Cho lôïn uoáng röôïu say khöôùt roàimôùi gieát thòt laø vieäc nhaân nghóa. Nhö töû tuøñöôïc uoáng röôïu tröôùc khi haønh quyeát, seõkhoâng coøn sôï haõi, ñau ñôùn. Maø khi aên, thòtcoù höông vò ngon khoù taû. Gaõ laøm toâi öùa nöôùcmieáng. Nhöng gaõ vaø hai ñöùa con ñaõ phaûi aênthòt lôïn giöõa nhöõng côn saám seùt cuûa muï vôï.Caùi troïng toäi laøm gia ñình saït nghieäp, maátheát caû voán laãn laõi trong thöông vuï lôïn aáykhoâng bao giôø ñöôïc aân xaù; nhö moät veát ñentrong tieåu söû, luoân bò loâi ra ñay nghieán khitraùi gioù trôû trôøi. Töø ñaáy nhaø gaõ chöøa nuoâilôïn.



Loâ nhaø taäp theå hai taàng tröôùc maët toâi coùcaâu chuyeän tình buoàn lieân quan ñeán lôïn.Toâi, neáu laø nhaø vaên, toâi seõ vieát ra chuyeännaøy, ñaûm baûo khieán nhieàu coâ naøng phaûikhoùc leân hu hu, chöù khoâng phaûi chuyeänñuøa. Coù leõ seõ laáy teân truyeän ngaén laõng maïnnaøy laø Con lôïn treân ban coâng. Xin keå ra nhömoät daøn yù, oâng nhaø vaên naøo ôû ñaây coù höùng,toâi xin bieáu khoâng caùi töù truyeän, nhö sau:... Chaøng thuûy thuyû vieãn döông Vosco

moät sôùm voäi vaõ leân taøu ra ñi, boû laïi con lôïnñang nuoâi treân ban coâng vaø ngöôøi tình beânhaøng xoùm.Coâ haøng xoùm ngaøy ngaøy sang chaêm nuoâi

con lôïn hoä chaøng vaø chôø ñôïi...Chaøng trai ñaõ khoâng trôû veà ñuùng haïn sau

moät côn baõo bieån....Coâ gaùi cöù ñôïi maõi... Ngaøy ngaøy naøng

chaêm soùc con lôïn raát chu ñaùo, thaân thieát vôùinoù. Con lôïn cuõng quaán quyùt naøng.Buoåi chieàu, naøng ñöùng treân ban coâng

nhìn leân baàu trôøi xanh thaúm. Con lôïn thaân aùicoï mình vaøo chaân naøng...Baàu trôøi khoâng gôïn maây... Coù moät ñaøn

chim di truù bay ngang...Naøng ñöùng laëng nhìn theo baày chim.

Chuùng bay veà phía Ñoâng, nôi coù bieån. Coù leõchuùng seõ döøng caùnh ôû moät hoang ñaûo naøoñaáy.Coâ gaùi noùi vôùi con lôïn:-Em cuõng nhôù chuû cuûa mình laém phaûi

khoâng? Chò cuõng vaäy. Hay laø chuùng mìnhcuøng bay theo luõ chim kia ñi tìm anh aáy...Coâ hình dung mình cuøng chuù lôïn bay

giöõa baày chim di truù tìm ñeán hoøn ñaûo nôichaøng thuûy thuû ñang bò naïn...Nhöng, hai thaùng sau chaøng trai trôû veà,

maïnh khoeû laønh laën. Taøu cuûa anh bò baõo höhoûng phaûi giaït vaøo moät beán caûng söûa chöõa.

Anh trôû veà mang theo nhieàu haøng hoùaquyù giaù hôn caû soá vaøng baïc chaâu baùu maøchaøng thuûy thuû Sinbad huyeàn thoaïi ñem veàsau nhöõng chuyeán phieâu löu: Xe maùyHonda, quaït ñieän, tuû laïnh, noài côm ñieän,maùy khaâu... nhöõng thöù ñoà cuõ nhaët töø baõi raùchoaëc xin ñöôïc, nhöng hoài aáy laø caû moät giataøi trong nhöõng giaác mô.Nhöng,… Coù ñieàu teä haïi laø anh ta ñaõ ñính

hoân vôùi moät coâ gaùi Vieät ñang lao ñoäng nöôùcngoaøi maø anh baét gaëp trong khi chôø söûa taøu.Coâ ta cuõng veà nöôùc vôùi raát nhieàu haøng hoùa.Hoï seõ cöôùi nhau, huøn voán laïi ñeå thaønh moätnhaø giaøu to.Keû boäi baïc aáy noùi vôùi coâ haøng xoùm:- Em thoâng caûm. Duyeân soá aáy maø. Neáu

chuùng mình cöôùi nhau, nay mai anh leân bôøthì laïi phaûi nuoâi lôïn môùi soáng ñöôïc!Vôï saép cöôùi cuûa anh ta laø con moät oâng

tröôûng phoøng löông thöïc quaän, vaø dó nhieânlaø nhaø coâ aáy raát khaù giaû, cho duø coâ aáykhoâng ñi laøm ôû nöôùc ngoaøi.Gaõ baïc tình cho coâ ngöôøi yeâu cuõ cuûa haén

chieác quaït Hitachi ñaõ duøng roài, ñeå traû coângcoâ nuoâi hoä con lôïn. Coøn con lôïn ñöôïc coâchaêm soùc raát beùo toát seõ bò laøm thòt cho böõacoã cöôùi.

Coâ khoâng theøm nhaän caùi quaït ñieän. Coâmuoán ñöôïc nuoâi con lôïn maõi maõi. Nhöng khitính toaùn ra thì coâ phaûi ñöa cho gaõ kia moätmoùn tieàn kha khaù môùi coù theå ñöôïc sôû höõu caûcon lôïn.Coâ gaùi ngheøo khoâng ñuû tieàn, ñaõ vuøi ñaàu

vaøo chaên ngheïn ngaøo khi nghe tieáng conlôïn theùt leân phaãn uaát, roài laïi nhö tha thieátkeâu goïi coâ laàn cuoái cuøng. Gaõ thuûy thuû nhôøtheá löïc cuûa oâng boá vôï xin ñöôïc giaáy pheùpgieát lôïn laøm ñaùm cöôùi neân khoâng caàn phaûigiaáu dieám caùi chuyeän voâ löông taâm aáy.



... Ñeâm khuya, coâ gaùi nhö maát hoàn, loaïngchoaïng laàn ra ban coâng. Traêng ñaõ leân khoûinhöõng noùc nhaø ñen ngoøm cuûa khu taäp theå.Baét ñaàu tuaàn traêng maät cuûa gaõ baïc tình.Coâ khoâng nghó ñeán haén nöõa. Coâ nhìn

sang chieác ban coâng troáng traûi khoâng coøncon lôïn thaân thieát.Coâ nghe thaáy tieáng lôïn keâu uûn æn cuûa moät

nhaø naøo gaàn ñaáy.Vaø coù tieáng vaïc treân cao tít.Tim coâ nhoùi ñau, nhôù laïi noãi khao khaùt

muoán ñöôïc bay giöõa baày chim di truù cuøngchuù lôïn thaân yeâu hoâm naøo...Sau ñaáy chöøng moät tuaàn, coâ gaùi doïn nhaø

ñi nôi khaùc, khoâng ai bieát ôû ñaâu...Ñaïi khaùi caâu chuyeän thaät laø nhö vaäy. Vaø

coøn coù moät söï thaät buoàn cöôøi nöõa laø, chính toâicuõng dính líu ñeán chuyeän tình buoàn aáy, thaämchí toâi coøn laø ngöôøi buoàn nhieàu hôn coâ gaùi. Vì,tröôùc khi yeâu tay thuûy thuû Vosco kia, coâ laøngöôøi yeâu cuûa toâi. Caùc oâng bieát ñaáy, hoài aáychæ coù coâ gaùi naøo bò chöùng dôû ngöôøi hoaëctrong nhaø khoâng coù ngöôøi thoâng minh tænh taùochæ baûo cho thì môùi yeâu caùnh vaên ngheä só.Laàn veõ tranh Trieäu Töû Long aáy neáu keát quaûtoát, toâi seõ coù ñuû tieàn mua cho coâ aáy chieác xeñaïp. Nhöng tranh chæ baùn ñöôïc hôn chuïcböùc, khoâng phaûi vì loái aên maëc kyø quaùi cuûa AÑaåu maø laø vì daân chuùng ngheøo quaù, khoâng coùtieàn mua tranh, duø laø tranh bôø hoà reû tieàn.Thaèng cha ñaët haøng khoâng traû tieàn, toâi khoângmua ñöôïc xe ñaïp cho ngöôøi yeâu. Tay Voscobaùn cho coâ aáy chieác xe ñaïp Nhaät cuõ giaù raátreû, roài taùn tænh, coâ aáy ñoå luoân.Sau naøy toâi khoâng heà thaáy haû heâ khi

ngöôøi yeâu cuõ cuûa toâi bò phuï tình. Coâ aáy coù yùmuoán quay laïi vôùi toâi. Coâ ñaõ keå cho toâi nghecaâu chuyeän. Toâi buoàn, thöông coâ aáy vaøthöông caû con lôïn, nhöng khoâng theå yeâu laïi

coâ aáy ñöôïc. Coù trôøi maø bieát tay thuûy thuû vieãndöông luøn choaèn chaéc nòch thoâ loã kia ñaõ laømgì ngöôøi tình cuõ cuûa toâi trong nhöõng ngaøy coâaáy thuoäc veà haén.Caâu chuyeän coù veû laâm li, nhöng neáu töï

toâi vieát, truyeän seõ chaúng ra gì, vì toâi laø daânthôï veõ, chæ quen duøng buùt loâng ñeå boâi maøuthoâi maø. Toâi ñaõ veõ moät böùc tranh boät maøukhoå lôùn, aûnh höôûng hình thöùc sieâu thöïc cuûaMarc Chagall(*):Chieác ban coâng kieåu kieán truùc goâ-tích

troáng vaéng coù chieác gheá ñaåu boû khoâng.Vöôït khoûi maùi nhaø ngoùi reâu ñen laø baàu trôøithaàn thoaïi röïc rôõ vôùi baày chim hoàng haïc baytrong luoàng aùnh saùng vaøng kim loaïi. Coângöôøi yeâu cuûa toâi vaùy aùo nheï nhö khoùi baycuøng baày chim di truù aáy. Vaø moät chuù lôïnxinh xaén vôùi chieác ñuoâi xoaên vung vaåy boánchaân ngaén nguûn bay beân caïnh coâ.Böùc veõ khoâng thaønh coâng laém neân toâi

chöa treo leân bao giôø, vaø cuõng chaúng bieátboû ôû ñaâu.Caùc oâng nhaø vaên ôû ñaây, oâng naøo thöû vieát

ra chuyeän naøy xem sao. Nhö toâi ñaõ noùi treânkia, ñaûm baûo seõ coù khoâng ít coâ gaùi thôøi nayphaûi rôi leä khi ñoïc truyeän ngaén aáy. Taát nhieânchuû yeáu laø nhöõng coâ gaùi mau nöôùc maét vaøñaõ töøng bò phuï tình.Coøn moät ñieàu caàn noùi nöõa laø, chuùng ta coù

neân cöù maõi coi khinh nhöõng con lôïn nguñoän, nhöng ñaõ bieát theùt leân giaõy ñaïp phaûnkhaùng khi bò löøa doái, boäi baïc vaø haõm haïi?

(*) Marc Chagall (1887- 1985) hoïa só vaø nhaø thieát keátrang trí ngöôøi Phaùp goác Nga, noåi tieáng vôùi oùc saùngtaïo vaø trí töôûng töôïng sieâu thöïc. Caùc saùng taùc cuûaChagall mang ñaày chaát thô vaø tính haøi höôùc, theåhieän khaû naêng töôûng töôïng phong phuù cuûa moät hoïasó thieân taøi.



Chieàu thaønh phoá leâ daàn qua nhòp xegaáp gaùp. Chæ nhöõng côn gioù mieânman thuoäc veà taát caû nhöng coù theå laïi

chaúng thuoäc veà nôi naøo. Nhöõng côn gioù chæbieát sinh ra lang thang chaïy ngöôïc laïi quyluaät baûo toaøn. Maët hoà laên taên. Nhöõng côn gioùnhí nhaûnh laøm duyeân mình. Nhöõng côn gioùhong khoâ môù toùc mai öôùt nheïp nhö an uûithöông côn möa ñôøi maën. Nhöõng côn gioùnhaøo loän ñuøa tia naéng chaûnh choùe, ñuøa giôõnnhöõng tay lieãu bô vô.Ñi ñaâu nhöõng côn gioù khoâng bôø khoâng

beán ngang doïc phi nöôùc ñaïi treân caû baàu trôøikhoâng thuoäc rieâng ai. Nhöõng côn gioù ñi quañoàng baèng, thaønh phoá, cao nguyeân vaø nhöõngngoïn nuùi choïc trôøi. ÔÛ nôi coù gioù laø nôi cuoäcsoáng boán phöông doàn tuï. ÔÛ ñoù coù nhöõng gioïtnöôùc maét, nuï cöôøi cuûa bao cuoäc ñôøi.Cöù ñi nhö gioù …chaúng theå nhö gioù cöù trieàn

mieân thôøi gian vaø khoâng gian…chaúng theå nhögioù cöù nheï baâng khoâng vöôùng baän. Gioù thoåitaït nhöõng kieáp buïi beù nhoû. Kieáp ngöôøi beù nhoûnhö giun nhö deá nhöõng côn gioù cuõng chaúngtheå mang ñi …Nhöõng côn gioù chæ coù theå an uûicôn möa maën ñôøi döôùi tia naéng maët trôøi…Nhöõng tia naéng sinh ra ñeå chöùng minhnhöõng phaän ñôøi laïi khaùc nhau ñeán theáBaàu trôøi ñaày sao laïi baùo hieäu moät ngaøy

môùi khoâng maây …Traêng cöù vaèng vaëc vaøonhöõng ngaøy maø loøng ngöôøi ngheøn ngheïn.Nhöõng côn gioù thaàm thì cuøng höông hoaønglan say söa ñeán queân an uûi moät chaám troønlaëng leõ trong moät khung saân nhoû... Moät chaámtroøn laëng leõ ñang töï saép ñaët chính mình

ngöôïc quy trình cuoäc soáng ñang ñi ngöôïc laïileõ thieät hôn treân ñôøi. Cöù mieân man vôùi nhöõngquy luaät cuoäc ñôøi, öôùc mình laøm moät côn gioùnhoû nhöng laïi chaúng theå bay leân, chæ coù theålaøm roãng chính mình ñeå thoaùt khoûi nhöõngraøng buoäc cuoäc soáng, ñeå choïn cho mình moätlaàn laøm môùi nhöõng côn gioù bay ngangCoù kieáp gioù khoâng ? Nhöõng côn gioù voâ tö

löï. Coù noãi ñau khoâng? Nhöõng côn gioù chæ bayngang moïi noãi traàm luaân cuoäc ñôøi, laúng laëngbay ñi boû laïi söï im laëng…söï im laëng ngaøn ñôøinhöõng caâu hoûi thöïc söï …Nhöõng caâu hoûi cuûataát caû soá phaän vaø caâu hoûi cuûa em.Nhöõng côn gioù coù mang em ñi … hay em

vaãn cöù nôi ñaây thoâi cöù maõi nôi ñaây thuoäc veà söïtuyeät voïng cuûa rieâng mình …thuoäc veà noãi ñaukhoâng ngöôøi chaïm ñeán chæ nhöõng côn gioù gaâyteâ moät khoaûnh khaéc mong manh roài ñoå suïpÑi loanh quanh ngoõ ñôøi chaät heïp cöù voøng

quanh voøng quanh nôi con ñöôøng hun huùtkhoâng ñoaùn ñònh, con ñöôøng khoâng gioù …conñöôøng coù thuoäc rieâng moät ngöôøi laø em. Chieàuthaønh phoá haï mình raàm raäp. Em ñi ñaâu? Hayem cuõng chæ nhö moät côn gioù bay ngangkhoâng thuoäc veà nôi naøo .Thaønh phoá muøa naøo cuõng gioù neân em

ngaøy naøo cuõng toùc roái …ngaøy naøo cuõng thaûhoàn mình lang thang. Höông gioù noàng noàngngaït ngaøo muøi bieån …muøi rieâng cuûa thaønhphoá caûng … thaønh phoá bieån nôi anh …hình nhöcuõng noàng muøi nhö theá. Ñöa aùnh maét ñuoåitheo nhöõng côn gioù khoa tröông ñoûngñaûnh…Gioù coù tìm veà nôi thöôïng nguoàn khôûitoå? Nhöõng côn gioù maéc nôï moät lyù do. �

NHÖÕNG CÔN GIOÙ BAY NGANGTaûn vaên

CUØ THÒ THÖÔNG



Bôø vai

Thieát tha - Noàng chaùy... = 105

Nhaïc: DUY THAÙILôøi thô: TUYEÁT NHUNG



- OÂng muoán nghe vaø vieát veà chuyeän laøngta laøm ñöôøng? Khoân ñaáy. Ñöôïc. Nhöng cöùñænh ñöông thuoác nöôùc caùi ñaõ roài ñaâu coùñoù.Tröôûng thoân Buøi D. ñaët cheùn traø boác khoùi

tröôùc maët toâi, cöôøi haø haø:-Toâi noùi oâng khoân laø bôûi chuyeän laøm

ñöôøng ñaõ moät thôøi laø taâm ñieåm cuûa chöôngtrình xaây döïng noâng thoân môùi, thu huùt söïchuù yù cuûa moïi ngöôøi, ñöôïc caùn boä thaûoluaän soâi noåi trong phoøng hoïp, ñöôïc caùnhthôï caøy, thôï caáy baøn taùn roâm raû khaép caùnhñoàng vaø len loûi vaøo trong böõa côm cuûa töønghoä noâng daân.- Theá kia aø? Keå ñi! - Toâi haùo höùc caàm

buùt, môû soå.- Chöù sao! Coù ñöôïc nhöõng con ñöôøng

oâng vöøa ñi qua laø öôùc mô nghìn ñôøi cuûadaân, laø böôùc ngoaët lòch söû cuûa laøng ta ñaáyboá aï .Tröôûng thoân döøng laïi vôùi chieác ñieáu caøy,

rít moät hôi thuoác laøo, gioïng ñaëc khoùi:- Noù laø theá naøy: Laøng ta, oâng bieát, xöa

kia naèm giöõa vuøng chieâm truõng, maø vuøngnaøy laïi laø caùi roán nöôùc cuûa huyeän.Vaäy neâncaùc cuï baûo theo nghóa chöõ Nho haàu heát caùcxoùm ñeàu lieân quan ñeán nöôùc. Chaúng haïn,xoùm 2 tröôùc goïi laø Hoa Ñaøm, ñaøm laø caùiñaàm; Xoùm 3 laø Lieâm Kheâ, kheâ laø caùi ngoøi;Coøn xoùm 5 laø Raäu Trì, trì laø caùi ao. Vaøonhöõng ngaøy möa lôùn, muoán sang chôï Haøphaûi ñi ñoø; coøn möa nhoû, möa vöøa ra khoûilaøng duø ñi höôùng Ñoâng hay Taây ñeàu phaûi

loäi. Ñaøn oâng cöù thoãn theän moät tay giöõ quaànñoäi treân ñaàu, moät tay veùn aùo, qua heát choãloäi môùi ñöôïc maëc vaøo. Coøn ñaøn baø, maëcvaùy thì deã daøng hôn, cöù vieäc toác leân phôi“caùi söï ñôøi” giöõa ban ngaøy ban maët. Theáneân môùi coù caâu: “Ai ôi choã loäi ñaàu thoân/ Coùmuoán xem l…thì naáp buïi tre”. Con gaùi trongvuøng coù lôøi nhaén göûi trai laøng: “Thöônganh, em cuõng muoán sang/ Sôï loäi ñaàu laøng,öôùt maát laù voâng”. OÂng bieát laù voâng laø caùicuûa nôï roài chöù?Bò cuø baát ngôø, toâi cöôøi phaù leân, tröôûng

thoân cuõng cöôøi theo,nhöng ngay sau tieángcöôøi aáy caû hai laëng ñi hoài laâu. Roài anh tieáp:- Ñeán hoøa bình laäp laïi (1954 ) nhôø phong

traøo laøm thuûy lôïi “nghieâng ñoàng ñoå nöôùc rasoâng” vaø laøm giao thoâng noâng thoân laápñöôïc choã loäi vaø ñaép ñöôøng vaøo laøng. Nhöngloøng ñöôøng chæ heïp baèng nöûa con ñöôøngbaây giôø, chæ vöøa ñuû hai ngöôøi gaùnh traùnhnhau, laïi cong queo, goà gheà khuùc khuyûu.Ñaát thòt, vaøo ngaøy möa, trôn nhö ñoå môõ, ñisô yù laø voà eách ngay . Neáu keùo xe caûi tieánchôû luùa, chôû phaân, thì phaûi moät ngöôøi goølöng caàm caøng, hai ngöôøi daïng chaân phíasau vöøa doàn söùc ñaåy vöøa baét baùnh, môùinhích leân ñöôïc. Neáu laø ngaøy naéng ñi xe ñaïpcöù nhaåy loùc coùc, laéc lö nhö leân ñoàng, ñeâmveà ñau eâ aåm soáng löng. Vì theá khi noùi ñeánlaøm ñöôøng, töø giaø ñeán treû ai cuõng voã tayñoàng tình.Toâi keå oâng nghe chuyeän naøy chaéc oâng

khoaùi laém: Cuï Caàn xoùm 2 oâng bieát roài chöù?

VEÀ QUEÂ NGHE CHUYEÄN LAØM ÑÖÔØNGKyù söï

ÑINH QUYEÀN



Ngaøy tröôùc, chuyeân ngheà ñaùnh giaäm ôû haiquaõng loäi ñaàu laøng, giôø oâng cuï ñaõ vaøo tuoåingoaïi baùt tuaàn. Ñuùng vaøo hoâm laøng laømñöôøng thì cuï bò oám. Thaáy toâi vaøo thaêm, cuïgöôïng ngoài daäy, naém laáy tay toâi vaø baûo:“Ñang laøm ñöôøng laøng phaûi khoâng? Giaønaøy chöa cheát ñöôïc ñaâu. Phaûi chôø laømxong ñöôøng, ñi maáy böôùc cho söôùng ñôøi caùiñaõ roài môùi chòu theo oâng saùu taám”. Theá ñaáy!- Nghe oâng noùi, chuû tröông laøm ñöôøng

raát hôïp loøng daân, chaéc laø trieån khai thöïchieän deã daøng?- Toâi hoûi.- Khoâng bôû aên ñaâu boá aï. Töø chuû tröông

ñöôøng loái ñeán hieän thöïc coøn moät khoaûngcaùch khaù xa. Ñöôøng ñi nöôùc böôùc phaûi quanhieàu quanh co, dích daéc. Tröôùc tieân, hieåuñuùng chuû tröông, noùi cho daân nghe, daânhieåu ñeå daân laøm (maø ta vaãn noùi moät caùchvaên hoa laø coâng taùc tuyeân truyeàn) cuõngkhoâng heà ñôn giaûn. Luùc ñaàu, maáy oâng caùnboä xaõ ñi hoïp huyeän nghe loõm boõm veà noùivôùi daân: “Saép tôùi nhaø nöôùc seõ laøm ñöôøngcho töøng laøng, töøng xaõ”. Daân nghe, söôùng,voã tay. Ít laâu sau hoûi laïi caùn boä: “Sao nhaønöôùc baûo laøm ñöôøng maø maõi khoâng thaáychuyeån tieàn veà? ”. Laàn sau caùn boä ñi hoïpnghe laïi, hoùa ra khoâng phaûi theá, phaûi ñínhchính laïi: “Nhaø nöôùc vaø nhaân daân cuøng laømñöôøng ”. A! Theá nghóa laø laøm con ñöôøng chiphí heát hai traêm trieäu thì nöôùc cho ñeán ñaâudaân seõ goùp ñeán ñaáy roài cuøng laøm. Laïi sai.Phaûi nghe ñeán laàn thöù ba, thuûng loã tai, noùimôùi thaät chuaån, hieåu môùi thaät ñuùng:“Ñöôøng cuûa daân, laøm cho daân ñi, do vaäydaân töï laøm laø chính, nhaø nöôùc ñöùng ra toåchöùc, höôùng daãn vaø hoã trôï moät phaàn.” Coùlyù. Theá thì khoâng troâng chôø nöõa, phaûi chuûñoäng töï lo thoâi. Nhöng lo nhö theá naøo, laïi laømoät caâu chuyeän daøi.

Tröôûng thoân laøm cheùn nöôùc cho ngoïtgioïng roài laïi tieáp:- Coù haøng chuïc cuoäc hoïp töø thoân ñeán xaõ,

töø caùn boä ñeán daân chæ ñeå traû lôøi caùc caâu hoûi:Laøm nhö theá naøo? Baét ñaàu töø ñaâu ? Ñaátñai, tieàn baïc, coâng söùc ñoùng goùp ra sao?Coù luùc caêng ñaáy, nhöng roài cuõng taïo ñöôïcsöï ñoàng thuaän bôûi ai cuõng thaáy lôïi ích thieátthöïc do nhöõng con ñöôøng ñem laïi.Baøn baïc thoâng suoát treân döôùi, trong

ngoaøi roài, töôûng theá laø eâm, nhöng khi baéttay vaøo laøm thì laïi maéc. Bôûi caùi leõ ñôøi oângkhoâng laï: Vieäc chung, noùi thì haêng ñaáynhöng ñeán khi thoø tay moùc tieàn tuùi ra thì aicuõng coù taâm lyù chaàn chöø, nghe ngoùng,troâng tröôùc troâng sau. Luùc naøy raát caànngöôøi ñi tieân phong ñoät phaù. Ai? Taát phaûi laøcaùn boä ñaûng vieân. Vaø thaèng toâi phaûi laøngöôøi ñaàu tieân göông maãu. Chöù gì nöõa!Mình noùi, vaän ñoäng daân neân theá naøy, theá noïmaø mình khoâng laøm thì ngöûi sao ñöôïc.Tröôùc cuoäc hoïp, toâi ñöùng leân:- Ñöôøng môû vaøo ñaát thoå cö nhaø toâi 30

meùt vuoâng, toâi xin hieán cho laøng. Veà tieàn,quy ñònh moãi khaåu hai traêm nhaø toâi naêmkhaåu vò chi moät trieäu, toâi goùp trieäu röôõi.Thaáy theá, oâng Chuû tòch Hoäi Cöïu chieán

binh, cuï Tröôûng ban Maët traän, baø Hoäitröôûng Phuï nöõ giô tay hieán ñaát, goùp tieàn vaøñöôïc ñaø, daân theo. Coù tieàn , coù ñaát, coù baûnthieát keá roài nhöng ñeå cho kín nheõ, traùnh tìnhtraïng tí toaùy xaø xeûo, toâi cöû moät ban goàmtoaøn ngöôøi caån thaän, töû teá, trung thöïc toåchöùc chæ ñaïo thi coâng, ñoân ñoác, giaùm saùt.Nhôø theá chæ trong voøng moät tuaàn ñöôønglaøng laøm xong. Coù ñöôøng laøng roài caùc xoùmñua nhau môû ngoõ.Vieäc naøy deã daøng hônbôûi xoùm ít ngöôøi deã baûo nhau, vaû laïi nhaønaøo cuõng muoán coù loái ra vaøo khang trang



saïch ñeïp. Toâi phaùt ñoäng thi ñua, cho phaùtthanh haèng ngaøy, khen thöôûng kòp thôøi.Söùc daân maïnh voâ bieân oâng aï. Toâi khoângphaûi chi hoã trôï ñoàng naøo maø 9 con ñöôøngvaøo ngoõ hoaøn thaønh nhanh gaáp hai thôøigian toâi döï kieán.- Theá coøn heä thoáng ñöôøng noäi ñoàng, laøm

caùch naøo nhanh theá?- Toâi hoûi.- Ñaây môùi laø ñoaïn gai goùc, gian truaân.

Lôïi ích ñöôøng noäi ñoàng laø giaûm phaàn naëngnhoïc vaän chuyeån vaät tö, noâng saûn, ñi laïisaïch seõ, nhanh choùng, nhaøn haï, taïo ñieàukieän ñoùn maùy xuoáng caùc khu “Caùnh ñoàngmaãu lôùn” ai cuõng bieát. Theá neân thaønh phoámôùi hoã trôï xi maêng tính ra baèng 32% chi phílaøm ñöôøng. Theá nhöng khi baøn thì khoângmaáy xuoâi cheøo thuaän maùi laø bôûi caùi lôïi íchkia khoâng tröïc tieáp troâng thaáy nhaõn tieàn nhöñöôøng laøng, ngoõ xoùm. Cho neân khi baøn coùngöôøi chaàn chöø, coù anh phaù ngang. Ñieånhình laø cu P xoùm 3, cu Ñ Xoùm 4, cu H xoùm1… Caùc haén thuoäc loaïi ngang böôùng, chaây ìnhaát laøng, loaïi ngöôøi aên coù, moù khoâng, löôøibieáng thoái thaây, thoái xaùc. Tröôùc ñaây, moãi vuïchæ ñöôïc möôi buoåi caøy, daêm buoåi gaët, coønngoaøi ra goàng naëng gaùnh nheï ñuøn ñaåy heátcho vôï con. Töø ngaøy laøm cô giôùi hoùa ñoàngboä, caùc khaâu laøm ñaát, gieo caáy, gaët ñaäpduøng maùy, caùc haén trôû thaønh ngöôøi thöøa,vieäc chính haèng ngaøy laø ñi “buoân döa leâ”,nghóa laø ngoài leâ noùi hôùt. Ñaõ theá khi ñaùnh hôithaáy coù chuùt quyeàn lôïi laø caùc haén laên xaûvaøo, ñoøi baèng ñöôïc, nhöng noùi ñeán vieäcñoùng goùp cho coâng vieäc chung thì nhanhchoùng laûng xa. Ñieàu ñaùng noùi hôn laø caùchaén luoân xaêm soi vieäc laøm cuûa maáy anhcaùn boä, heã thaáy sô hôû gì laø vaùc ñôn ñi kieän.Daân laøng baûo: Coù leõ chæ coøn caùi noài maùngñaùi cuûa nhaø caùn boä keâ leäch laø caùc haén

khoâng kieän maø thoâi. Mình heát loøng vì daânlaøng, khoâng tô haøo chaám muùt ñoàng tieàn baùtgaïo cuûa daân, dó nhieân laø khoâng sôï roài. Theánhöng laém khi cuõng khoâng ít phieàn toaùi.Hoâm hoïp baøn laøm ñöôøng noäi ñoàng, Cu Pñöùng leân noùi theá naøy: “ Ñöôøng laøm ñeåchuyeån luùa chuyeån phaân, nhaø naøo coù ruoängñöôøng ñi qua thì nhaø aáy ñoùng goùp. Nhaø toâikhoâng coù ruoäng khu ñoàng aáy ñöông nhieânlaø khoâng can döï. Mieãn baøn” . Theá laø cu Ñ,Cu H huøa theo. Caâu noùi nhö choïc vaøo loã tai.Toâi nghe töùc ñieân nhöng vaãn coá neùn. Laïinghó: Kinh nghieäm sau hôn möôøi naêm laømtröôûng thoân ñaõ daïy mình: Baát cöù toå chöùclaøm vieäc gì maø caàn ñeán söï ñoùng goùp thì chæcaàn ba ngöôøi khoâng tham gia laø seõ keùo theohai, ba möôi ngöôøi, roài haøng traêm ngöôøi.Töùc laø ñoàng nghóa vôùi söï thaát baïi. Chaû leõmình chòu thua maáy thaèng ñaàu boø? Phaûi tìmcaùch trò thoâi! Vaø toâi ñaõ nghó ra caùch.- Caùch theá naøo?- Toâi thích thuù hoûi doàn- Toâi cho laøm con ñöôøng ra nghóa trang

tröôùc. AØ, maøy baûo maøy khoâng coù ruoäng ôûkhu ñoàng ñöôøng ñi qua maøy khoâng ñi,khoâng laøm. Vaäy nay mai boá meï, oâng baømaøy quy tieân coù phaûi ñaåy xe tang ñi quañöôøng naøy hay bôi keùo qua soâng? Maáyhoâm sau toâi vaøo nhaø beân thu tieàn, cuøng laøthaêm doø xem thaùi ñoä haén phaûn öùng theánaøo. Quaû nhieân P ñöùng ñoùn ngay ñaàu ngoõ:“Xuaát nhaø toâi bao nhieâu, toâi xin “xungphong” noäp ñuû”. Ñöôïc theå, toâi ñoäng vieânhaén maáy caâu roài môøi haén tham gia “ban vaänñoäng”. Haén thích chí cöôøi tít maét. Toâi beøngiao cho haén ñi thu tieàn cuûa maáy anh ñoàngñaúng. Moái khoù nhaát gôõ xong, caùc hoä daânkhaùc ñeàu nhaát loaït chaáp haønh. Nhôø theá conñöôøng noäi ñoàng ñaàu tieân hoaøn thaønh nhanhgoïn. Ñaàu xuoâi ñuoâi loït, ba ñöôøng tieáp theo



cuõng xong, chæ coøn ñöôøng vaøo ñoàng Ngoøgaët xong laø tính noát. Vaø toâi nghieäm ra ñieàunaøy, coù con ñöôøng khang trang xem ra caùidaùng ngöôøi ñi cuõng coù veû ñaøng hoaøng ñónhñaïc. YÙ aáy chöa thaáy caùc vò caàm buùt ñuïngtôùi.- OÂng quaû laø cao tay, saâu saéc. Nhöng

maø naøy, trong thôøi gian ngaén huy ñoängñoùng goùp laøm nhieàu ñöôøng theá lieäu coù quaùsöùc daân?- Phaûi tính chöù. Laøm gì cuõng phaûi nghó

ñöøng gaây khoù cho daân . Vì theá toâi chia caùchoä trong laøng laøm ba loaïi: Nhöõng nhaø coùcuûa aên cuûa ñeå thì thu doùc moät laàn; Nhöõngnhaø thöôøng thöôøng baäc trung thì thu raûi rahai ba vuï; nhöõng nhaø vaët muõi khoâng ñuû ñuùtmieäng thì mieãn giaûm roài vaän ñoäng caùc nhaøhaûo taâm, con em trong laøng ñi laøm xa thaønhñaït uûng hoä, neân cuõng taïm ñuû.- Theá coøn xung quanh vieäc laøm ñöôøng coøn

ñieàu gì baên khoaên, vöôùng maéc, ñaùng baøn?- Coù ñaáy! Nhöng tröôùc heát phaûi noùi theá

naøy: Caùi ñöôïc vaãn laø lôùn nhaát. öùôc mô ngaønñôøi cuûa daân laøng ñaõ ñaït. Chæ coù ñieàu nhöõngcaùi chöa ñöôïc leõ ra khoâng ñaùng coù, tuy nhoûthoâi cuõng laøm mình phaûi phaân vaân nghóngôïi. Ví nhö may ñöôïc caùi aùo môùi, maø haøngkhuy ñôm leäch cuõng raát ñaùng tieác.- Cuï theå laø gì?- Thöù nhaát, toâi nhôù trong moät soá baùo Teát

gaàn ñaây, oâng Boä tröôûng Boä Noâng nghieäp noùiraèng: Con ñöôøng neáu ñeå daân laøm thì chi phíheát 300 trieäu ñoàng, neáu thueâ nhaø thaàu heát600 trieäu, daân laøm ñöôïc, sao khoâng ñeå daânlaøm? Caâu noùi chí lyù, truùng ngay vaøo ñieàudaân ñang nghó. Vaäy neân toâi môùi baûo oâng naøythaùnh thaät, ñaùng leõ phaûi giöõ chöùc to hôn,chöù ñöùng chaân Boä tröôûng thì cuõng hôi phí!Cuï Nguyeãn Du töøng vieát: “ Loï laø trong coù

laøm sao chaêng laø ”. Chæ cho ra caùi “laøm sao”naøy laø ñieàu “ raát chi laø nhaïy caûm”, xin oângtha cho keûo toâi noùi ra roài vaï mieäng. Thöù hai,caùc boá ôû treân khoâng saùt daân neân coù ñieåm haïsaùch. Thöû hoûi ai hieåu laøng naøy, ñaát naøybaèng daân? Vaäy leõ ra, baûn maãu thieát keá chæneân coi laø ñònh höôùng, khoâng neân aùp ñaët.Khi laøm, daân töï bieát mình phaûi laøm theá naøocho coù lôïi nhaát. Ví nhö ñöôøng laøng ta, ñoaïnqua cöûa ñình, neáu roäng 3 meùt laø vöøa ñeïpvöøa ñôõ toán keùm, nhöng cöù eùp ñuùng 3,5 meùt,môû veà phía Baéc vöôùng caùi mieáu, boá ai daùmñaäp ñi, môû veà phía Nam thì phaûi taùt ao, caïpra voâ cuøng vaát vaû laïi maát nhieàu coâng cuûa.Cheát noãi khoâng theo ñuùng maãu thì khoângñöôïc duyeät nghieäm thu, khoâng ñöôïc tieàn hoãtrôï. Khoå theá! Thöù ba, Ñuùng nhö oâng Boätröôûng ñaõ noùi ñaïi yù: Xaây döïng noâng thoânmôùi khoâng phaûi chæ coù laøm ñöôøng. Trong khitieàn voán coù haïn, neáu chæ doàn heát vaøo laømñöôøng maø khoâng ñaàu tö hoaëc ñaàu tö ít vaøosaûn xuaát, ñeå taêng thu nhaäp cho ngöôøi daânthì cuõng gaây laõng phí, keùm hieäu quaû. Cuï theånhö laøng ta, vöøa qua ñöôïc hoã trôï treân 300trieäu, giaù nhö chæ daønh hôn traêm trieäu laømmaáy con ñöôøng caàn nhaát, coøn laïi ñaàu tö vaøokhaâu gioáng, caûi taïo ñaát, chuyeån giao kyõthuaät cho noâng daân thì lôïi hôn nhieàu. Bieáttheá maø cöù phaûi laøm theo chæ ñaïo töø xaõ, töøhuyeän chöù mình ñaâu coù ñöôïc quyeàn.Chuyeän ñang say, nhöng phaûi döøng laïi

vì chieác xe con töø ñaâu ñeán ñoã ngay tröôùcngoõ. Thì ra hoâm nay Chuû nhieäm Hôïp taùc xaõdaãn Vieän nghieân cöùu vaø Giaùm ñoác doanhnghieäp veà baøn vôùi Tröôûng thoân kyù hôïpñoàng “ lieân keát boán nhaø ”. Nghe ai ñoù noùi töøngoõ voïng vaøo: “Ñöôøng ñaõ môû roäng roài, vaánñeà coøn laïi chæ laø ñi nhanh hay chaäm maøthoâi” �



Veà Thuûy Nguyeânhaùt ñuùm ñoùn Xuaân

Nhòp nhaøng - haân hoan

Nhaïc: SYÕ VÒNHThô: BUØI HUØNG



Tam Baïc laø con soâng chaûy töø loøngphoá, vôùi toâi noù nhö moät maøn aûnhkhoång loà chuyeân chôû nhöõng caûnh

vaät, con ngöôøi cuûa Haûi Phoøng ñôøi naøy quañôøi khaùc nhö moät cuoán phim voâ taän. Coùnhieàu khi, vaøo luùc ñaát trôøi im laëng, doøngsoâng nhö moät cuoán phim quay chaäm, troâingöôïc hình aûnh veà thôøi xa xöa, nôi teânsoâng baét nguoàn töø teân moät laøng nhoû ôû ñaàunguoàn, laøng Traïm Baïc, coù moät vònh nöôùcsaâu, nhaáp nhoâ nhöõng ngoïn coät buoàm.Soâng troâi qua moät coät ñaù cuõ coù haøng chöõ

môø hieän “Tam Baïc 1874”. Trong maét toâi,giöõa nhöõng aùnh saùng laáp laùnh cuûa nhöõngdaûi soùng döôùi aùnh maët trôøi laø moät caùnhñoàng meânh moâng vôùi nhöõng hoá saâu ngaäpnöôùc. Naêm aáy ñaõ coù nhieàu ngöôøi chaâu AÂutôùi ñaây, hoï cho ñaøo nhöõng hoá roäng ñeå laáyñaát laøm neàn, xaây döïng nhaø cöûa, coâng sôû.Caùc hoá ñaøo saâu vaø nhieàu, xen laãn vôùi neànnhaø. Raûi raùc ñoù ñaây, treân caùnh ñoàng ngaäpnöôùc, laø nhöõng khoaûnh ruoäng vaø nhöõngchoøm xoùm, löa thöa nhöõng khoùm tre xanh.Xa xa, giöõa mòt muø soùng nöôùc vaø nhöõngraëng caây suù veït doïc theo soâng nhö moät böùctöôøng thaønh laø reûo ñaát nôi cöûa soâng TamBaïc ñoå vaøo soâng Caám, chô vô ñôn ñoäc moätñoàn binh nhoû ñaép baèng ñaát, vôùi ñaùm línhcanh ngô ngaùc vaøi ngoïn côø vaøng voït, phaátphô trong boùng chieàu: Maáy boùng taø huychìm soùng nöôùc/ Möôøi hoàn lính thuù thieáu

queâ höông/ Phieâu linh maáy ñoä cuøng möagioù/ Coøn chuùt hoàn queâ taï phoá phöôøng.Trong khoaûng möôi möôøi laêm naêm

(1874-1885), vuøng ñaát ngaõ ba soâng TamBaïc ñaõ hieän daàn leân boùng daùng cuûa phoáphöôøng ñoâ thò. Nhöõng doøng ngöôøi thahöông töø caùc vuøng queâ Baéc boä luõ löôït goànggaùnh, daét nhau theo caùc trieàn soâng ñoå veàvuøng ñaát laày loäi naøy laøm phu khuaân vaùc,laøm thôï neà, thôï ñaáu... ñìu ríu quaây quaàntrong nhöõng laùn traïi luùp xuùp, nhöõng con ñoønaùt, laäp loøe aùnh löûa, nhöõng xoùm treân soângtroâi noåi theo doøng Tam Baïc laáp laùnh vaùngdaàu.Ñoâ thò Haûi Phoøng moïc leân nhöõng coâng

trình theo kieåu Phaùp, gaàn 150 naêm sau vaãncoøn kieân coá nhö Nha Thöông chính – nay laøUÛy ban nhaân daân thaønh phoá, PhoøngThöông maïi – nay laø Sôû Vaên hoaù, Theåthao, Du lòch. Nhaø haøng Constantin gaànBeán Bính, nhaø haøng Ñuypuy… Naêm 1885,coâng söù Bonnan cho ñaøo con keânh vaønhñai noái soâng Tam Baïc vôùi soâng Caám ñeå laáyñaát san laáp maët baèng. Naêm 1925, laáp keânhBonnan ñeå laïi daáu tích laø nhöõng daõy phoá,vöôøn hoa, coâng trình ôû giöõa thaønh phoá. PhoáCaàu Ñaát baáy giôø coù chieác caàu thoâ sô, maëtcaàu baèng ñaát neän baéc qua ngoøi Lieâm Kheâchaûy ra soâng Caám. Nhôù caây caàu neân goïiteân phoá laø vaäy. Cuõng nhö soâng ñaøo Bonnanlaáp ñi gaàn heát chæ ñeå laïi moät vuïng nhoû

NHAÄP HOÀN TAM BAÏCTuøy buùt

NSND. ÑAØO TROÏNG KHAÙNH



thöôøng goïi laø soâng Laáp. Nay söûa laïi thaønhhoà, goïi laø hoà Tam Baïc. Ñi daïo phoá phöôøng,cöù nghó döôùi chaân mình, trong loøng ñaát saâuvaãn coù moät nhaùnh soâng cuûa Tam Baïc, moätdoøng soâng coøn thao thöùc, ñang gôøn gôïnsoùng muoán troâi ñi.Trong soá nhöõng doøng ngöôøi di daân ñeán

ñònh cö beân bôø Tam Baïc hoài ñaàu theá kyû,ñeán nay ñaõ khuaát, döôøng nhö hoàn ñaõnhaäp vaøo doøng soâng. Khoaûng naêm, saùumöôùi naêm tröôùc, khi toâi coøn nhoû, toâi coønnhôù hình daùng cuûa moät vaøi ngöôøi. Cuï baøCai Quyeát coù ngöôøi con trai caû chôi thaânvôùi oâng cuï thaân sinh ra toâi, soáng ñeán hôntraêm tuoåi, daùng ngöôøi thaáp ñaäm, cuïc mòch,maëc vaùy soài, quanh naêm ñi ñoâi deùp mo cuõmoøn, daùng veû cuûa moät ngöôøi ñaøn baø laømngheà ñoäi ñaát ôû bôø soâng. Tuoåi giaø baø cuï veàÑoà Sôn ôû vôùi ñöùa chaùu ngoaïi. Ñoà Sôncaùch Haûi Phoøng hai möôi caây soá. Vaøo tuoåitaùm möôi, saùng naøo cuõng vaäy, baø cuï daäysôùm ñi boä töø Ñoà Sôn ra Haûi Phoøng, ñeánnhaø toâi ôû Ngoõ Ngheø, gaàn phoá Caàu Ñaát, ñôïithaày toâi ñöa bieáu cuï hai xu, ra aên moät baùtbuùt rieâu ôû chôï Coá Ñaïo roài laïi ñi boä veà. Ñeàuñeàu ngaøy naøo cuõng vaäy, gaàn hai möôinaêm cho ñeán khi cuï qua ñôøi. Ñöùng beânsoâng Tam Baïc, toâi thöôøng möôøng töôïngthaáy cuï trong ñoaøn ngöôøi ñoäi ñaát ñi töø döôùisoâng leân. Caùc cuï coù taïng ngöôøi gioáng nhöcuï baø Cai Quyeát, thaáp luøn, cuõ kó, da ñoûnhö ñoàng, coù söùc chòu ñöïng beàn bæ voâcuøng. Neáu khoâng laøm sao caùc cuï xaâydöïng neân ñöôïc Haûi Phoøng – thaønh phoá“xaây döïng treân buøn” maø coøn laïi ñeán baâygiôø!Nhöõng nhaø gaïch ñaàu tieân ñöôïc xaây leân

beân soâng Tam Baïc laø cuûa nhöõng thöôngnhaân Taøu. Hoï cuõng laø chuû cuûa phaàn lôùnngoâi nhaø ôû Haï Lyù beân kia soâng. Phaàn coønlaïi laø nhöõng tuùp leàu xaùm xòt, toài taøn. Treânkhoaûng ñaát laày loäi coù moät caùi chôï baùn nhieàucaù töôi, gaø, vòt. Vaøo nhöõng ngaøy möa, phoáxaù khoâng ñi laïi ñöôïc vì buøn laày. Nhöõngñöôøng phoá laùt ñaù xanh goà gheà hình soángtraâu, laät nghieâng nhöõng baùnh xe ngöïa.Phoá Tam Baïc naèm doïc theo soâng töø caàu

Haï Lyù cuõ, voøng ra phía sau chôï Saét, ngaøytröôùc chæ laø beán taøu, coøn nhaø phaàn lôùn laømaët sau cuûa phoá Bati vaø phoá Khaùch (Ruechinoise) vôùi nhöõng caên nhaø hình oáng coùnhieàu hoä ôû.Nhöõng hoä phía sau, ñuïc töôøng thoâng ra

phoá Tam Baïc ñeå tieän ra vaøo, thaønh ra moätthöù maët tieàn nhaáp nhoâ maùi beáp vôùi nhöõngcöûa soå cao thaáp, tuøy tieän höôùng veà phíaTaây. Moãi hoaøng hoân, maët trôøi nhö moät daûibaïc döôùi loøng soâng, haét aùnh saùng leân maùingoùi vaø nhöõng khoaûng töôøng loang loå, laømcho daõy phoá coù moät veû ñeïp hoang sôtrong tieáng coøi taøu aâm u voïng veà töø ngaõ basoâng, keùo theo boùng toái cuûa maøn ñeâm,chaàm chaäm daâng leân, laán daàn vaøo caùcngoõ phoá.Phoá Tam Baïc ngaøy xöa coù nhieàu beán

taøu phaàn ñoâng laø beán cuûa Hoa kieàu nhöBaûo Sinh, Lai Thaønh, Xöông PhaùtNguyeân…goïi chung laø beán taøu Quaûng Ñoângñöa khaùch töø Haûi Phoøng ñi Moùng Caùi, MuõiNgoïc roài ñi Baéc Haûi, ñi Quaûng Ñoâng (TrungQuoác). Töø beán taøu reõ vaøo phoá Ñoâng Kinh,phoá cuûa Hoa kieàu, moät daõy phoá buoân baùnsaàm uaát, nhieàu tieäm cao laâu, hieäu taïp hoaù,hieäu thuoác baéc, tieäm vaøng…ngöôøi ñi laïi mua



baùn khoâng luùc naøo ngôùt. Thaáp thoaùngnhöõng phuï nöõ Trung Hoa giaøu coù maëc vaùyThöôïng Haûi xeû taø ñöùng baùn haøng. Naêm1907, buoåi chieàu muøa ñoâng, coù moät ngöôøiñaøn oâng, ñoäi muõ daï laãn trong ñaùm haønhkhaùc töø beán taøu leân, goõ cöûa ngoâi nhaø soá158 cuûa chuû nhaø ngöôøi Hoa laø Trung NieämToå. Ngöôøi khaùch aáy laø Toân Trung Sôn, saunaøy laø Toång thoáng ñaàu tieân cuûa Trung Hoadaân quoác, sang Vieät Nam ñeå vaän ñoäng Hoakieàu giuùp ñôõ caùch maïng trong nöôùc. ÔÛ HaûiPhoøng maáy thaùng sau, oâng môùi ra beán taøuQuaûng Ñoâng veà Trung Quoác. OÂng QuaûngÍch, ngöôøi thaáp beù, toùc baïc traéng, hay maëcaùo boâng daøi, môû tieäm thuoác Baéc treân phoá,buoân baùn vôùi thaày meï toâi maáy chuïc naêmtrôøi, tuoåi giaø muoán veà queâ cuõ ôû Trieàu Chaâu.Meï toâi ñöa toâi ñi baèng xe tay ra beán QuaûngÑoâng tieãn oâng baø cuøng vôùi gia ñình xuoángtaøu. Coøi taøu tu tu, soâng Tam Baïc laïnh luønggioù thoåi. OÂng Quaûng Ích taëng meï toâi moätcon meøo xuø traéng tuyeàn. Noù soáng ôû nhaø toâiraát laâu, gaàn hai möôi naêm sau môùi cheát.Ñeán thôøi gian aáy thì beán taøu Quaûng Ñoângcuõng khoâng coøn.Toâi coù maáy taám aûnh coå chuïp nhöõng taøu

khaùch chaïy ñöôøng soâng cuûa caùc oâng BaïchThaùi Böôûi, Nguyeãn Höõu Thu vaøo quaõngnaêm 1917, 1918 ôû beán Tam Baïc HaûiPhoøng. Nhöõng chieác taøu gioáng nhö chieáchoäp, coù caùi oáng khoùi ñen sì, trô truïi giöõanhöõng con thuyeàn buoàm chen chuùc vaønhöõng chieác xaø lan chôû ñaát ñaù, than, cuûi.OÂng Kyù Böôûi laø nhaø tö saûn Vieät Nam hoàiñaàu theá kyû ôû Haûi Phoøng. Taàu cuûa oâng chaïykhaép caùc soâng bieån Baéc, Trung kyø. OÂng laøngöôøi giaàu coù nhaát xöù Baéc thôøi baáy giôø. Sau

oâng phaù saûn, thaønh ngöôøi thieân coå. Beán taøucuûa oâng ôû Tam Baïc hoang pheá, ñieâu taøn,chìm vaøo phuø sa buøn ñaát.Ngaõ ba soâng, phía beân kia chôï Saét troâng

sang, xöa kia coù ñeàn Tam Kyø, moät ngoâi ñeànthieâng thôø Maãu Thoaûi troâng coi veà soângnöôùc. Phoá Dinh - nay laø phoá Traàn NguyeânHaõn ôû gaàn ñeàn, caùc cuï baûo ngaøy tröôùc nhaøthô Taûn Ñaø coù ngöôøi baïn seânh phaùch tri kyûôû phoá naøy, neân thöôøng töø Sôn Taây, Haø Noäixuoáng thaêm. OÂng vieát baøi ca truø taëng baø, coùteân “Caùnh beøo”, vôùi boán caâu Möôõu caûmkích aân tình: Boàng beành maët nöôùc chaânmaây/Naêm naêm söông tuyeát, ngaøy ngaøynaéng möa/aáy ai beán ñôïi soâng chôø/Tình kiaai kheùo löõng lôø vôùi duyeân. Cuõng laø moätthoaùng nhaäp hoàn Tam Baïc vôùi nhaø thô kyøtaøi, vaøo nhöõng naêm ñaàu theá kyû.Nhaø vaên Nguyeân Hoàng nhöõng naêm baûy

möôi theá kyû tröôùc, thôøi chieán tranh baén phaùHaûi Phoøng, toùc raâu laõ chaõ, ngoài uoáng röôïuôû quaùn phía sau chôï Saét troâng ra beán ñoøChieâu Thöông, leânh ñeânh giöõa doøng moätcon thuyeàn goã chôû ngöôøi sang khu Haï Lyùbeân kia soâng. Chuyeän veà nhöõng tö lieäu cuõ,oâng noùi vôùi toâi: “Anh phaûi nhaém maét laïi maønghó, tröôùc maët laø toaøn caûnh moät khuùcsoâng, vôùi moät röøng coät buoàm, treân beán döôùithuyeàn taáp naäp. Treân bôø, haønh khaùch ñi taøutay xaùch naùch mang, chen laán vôùi phuphen, ngöôøi baùn haøng rong, nhöõng ñaùmanh chò baáu xaáu, caép vaët, bæ voû ñi laïi loän xoänlaãn vôùi ñoäi xeáp cu lít ñeo duøi cuøi nhö cuù voïrình raäp”. OÂng moâ taû taøi tình nhö trong moätcuoán phim. Nhìn quanh, oâng thì thaøo nhösôï coù ngöôøi nghe: “Naêm Saøi Goøn vôùi boïnBa Bay, Chín Hieác, Tö Laäp lô vaãn ñang laån



quaån ñaâu ñaây. Muï Taøi Xeá Caàu ôû beân kiaHaï Lyù. Naêm Saøi Goøn noù cöùu ñöôïc TaùmBính ôû nhaø aáy ra”. Roài oâng noùi thaân tình:“Naøy, anh laøm caùi Bæ voû cuûa toâi ñi – Phimtheá môùi goïi laø phim!” Toâi chæ laø ngöôøi laømphim taøi lieäu, thôøi baáy giôø laøm theá naøoñöôïc phim Bæ voû! Sau naøy Haõng phim coùlaøm, nhöng boâi baùc, taàm thöôøng, kieåu phimhaøng chôï. Thaät toäi cho Naêm Saøi Goøn, choTaùm Bính. Toäi cho Nguyeân Hoàng! OÂnguoáng röôïu say, ñöùng ngay raâu nhìn doøngsoâng. Lôùp lôùp nhöõng hình aûnh troâi ñi treânmaët soâng nhö moät cuoán phim baát taän. HoànTam Baïc laïi veà.Nhöõng hoaï só toâi quen ñeàu say meâ Tam

Baïc. Coù leõ khoâng moät hoaï só Haûi Phoøngnaøo khoâng coù vaøi laàn veõ doøng soâng vôùi daõynhaø phoá cuõ nhaáp nhoâ. Nhöõng naêm chieántranh, Löu Coâng Nhaân, aùo chim coø, quaànsooùc, to nhö oâng taây, ñöùng phôi naéng beânsoâng nhö ngöôøi nhaäp hoàn. Thoï Vaân, Leâ ÑaïiChuùc, Nguyeãn Haø, Nguyeãn Trònh Thaùi…Caùc oâng ñeàu coù nhöõng böùc tuyeät ñeïp veàTam Baïc. AÂm nhaïc coù Duy Thaùi: Nhöõngdoøng soâng trong traùi tim toâi. Tam Baïc ngaøyaáy, khoâng saïch seõ baèng baây giôø, nhöng hoäihoaï vaø meâ ñaém hôn nhieàu.Haûi Phoøng 16 thaùng 4 naêm 1972, thaønh

phoá bò neùm bom huûy dieät. Nhöõng ngöôøi laømphim taøi lieäu nhö chuùng toâi ngoài treân chieácxe Commaêngca cuõ naùt, tôi taû phoùng khaépthaønh phoá tan hoang, khoùi buïi muø trôøi. KieàuThaåm - baïn toâi, nhaø quay phim taøi lieäu kyøtaøi, naèm treân saøn xe quay moät cuù quay tröôïttravelling ngöôïc leân trôøi, nhöõng maùi nhaøTam Baïc döïng ñöùng troâi ñi vuøn vuït nhö linhhoàn nhöõng ngöôøi ñang noåi giaän. OÂi! Tam

Baïc cuûa toâi... Doøng soâng nhö khoùc. Banñeâm thanh vaéng, trong tieáng soùng voã nænon, laáp laùnh nhöõng aùnh ñeøn daàu nhönhöõng haït chaâu rôi, treân nhöõng con thuyeànphieâu daït trôû veà. “Ñeïp ñeán naõo loøng - KieàuThaåm noùi vôùi toâi - Neáu moät mai cheát ñi, taoseõ nhaäp hoàn vaøo Tam Baïc”. Kieàu Thaåmqua ñôøi, hai naêm sau, trong moät chuyeánquay phim. Hoàn trôû veà doøng soâng, cho ñeánbaây giôø vaãn troâi ñi cuoàn cuoän trong cuoánphim voâ taän Khoâng - Thôøi gian, trong maéttoâi, treân maøn hình Tam Baïc.Löu Quang Vuõ thôøi chieán tranh phieâu

laõng vôùi Haûi Phoøng “Vieát cho em töø Cöûabieån”: Traêng ñaõ leân ñeâm ñaõ laû veà sau/Anhñi beân doøng Tam Baïc/Thuûy trieàu leân thaothöùc/Con soùng gioáng nhö cuoäc ñôøi anh/Coùai noùi cho loøng ta hieåu noåi/Veà cuoäc ñôøi gheâgôùm ta yeâu. Toâi ñi vôùi Vuõ beân bôø soâng. Coùnhaø ai ñang cuùng vong, baéc moät chieác caàubaèng vaûi traéng töø döôùi soâng leân bôø, chongöôøi cheát bieát ñöôøng maø veà. Ñeøn neán baäpbuøng. Höông khoùi baâng khuaâng. Muøa naøyñang laø muøa caù moøi, caù phôi traéng xoùa treânkeø ñaù. Naêm thaùng ñaõ qua roài. Tam Baïcñeïp hôn xöa, vôùi nhöõng bieät thöï, laâu ñaøibeân soâng soi boùng, thoaùng nhö moät caûnhtöôïng naøo beân phía trôøi AÂu. Nhöng doøngsoâng vaãn khoâng ñoåi khaùc. Toâi vaãn laø toâicuûa ngaøy xöa, chæ giaø nua vaø khoâng coønbaïn cuõ: Xöa toâi troâi nhö moät caùnhbuoàm/Giôø toâi ñaõ thaønh beán cuõ/Xöa giaênglöôùi theo ñaøn caù laï/Nay caù ñaõ phôi roài, löôùiraùch lua tua/Naøo haõy bôi ñi ñaøn caù moøikhoâ/Ta seõ thaû caùc ngöôøi xuoáng nöôùc/ Haõytìm laïi cho ta nhöõng ngaøy ta ñaõ maát/ Nôiñaùy saâu im laëng ñôøi ñôøi... �



Haõn caàm lieàm ra sau vöôøn. Chuoái ñeûnhieàu caây con quaù lôùn leân seõ bò rôùtneân phaûi caét bôùt. Nhöõng thaân chuoái

maäp maïp vì ñöôïc boùn ñaát phuø sa moãi ngaøymoät khaùc. Hoâm qua caùi maàm môùi nhuù hoâmnay ñaõ lôùt phôùt vaøi caùi loäc non. Chieác lieàmñöôïc maøi saéc leïm chæ caàn lieám nheï laø nhöõngmaàm non aáy rôøi ra. Doøng nhöïa nhö söõa chaûytraøn phuû khaép thaân maàm. Nhìn doøng nhöïachaûy chò thaáy baàn thaàn caû ngöôøi. Chò ñangmang gioït maùu cuûa Vôù trong ngöôøi. Moãi ngaøychò thaáy khaùc moät chuùt. Ñaùng leõ chò khoângneân caét boû nhöõng maàm non ñang nhuù kia. Noùcöù ang aùc theá naøo. Nhöng khoâng laøm theá,lôùn leân caây noï chen caây kia quaû ñeïn heát.Thaèng Vôù bieán maát daïng khoâng thaáy maët

muõi ñaâu. Toái qua chò ñang thiu thiu nguû thì noùmoø vaøo. Chò ñöa cho noù chuøm chìa khoaù baûonoù ñeán cöù töï nhieân, nhöng nheø nheï thoâi.Ngöôøi laøng nhìn thaáy laïi lôøi ra tieáng vaøo. Cuûañaùng toäi vieäc gì khoâng bieát chöù vieäc noù nguûnhaø chò noù kín nhö böng. Ñeán taän baây giôø caùi

buïng luøm luøm khoâng giaáu ñöôïc nöõa moïichuyeän môùi bung ra. Thoâi thì caùi thaân ñaøn baøcuõng caàn coù moät chieác coïc maø döïa vaøo, duøcaùi coïc aáy chaúng vöõng chaéc gì. Suy ñi tính laïichò thaáy chính thaèng Vôù laø ngöôøi ñaøn oâng chòcaàn. Khoâng cha meï, khoâng nhaø cöûa nhöngnoù thaät thaø khi ñeán vôùi chò. Tröôùc ñaây chò bieátnoù nhoøm troäm moãi khi coù ñaøn oâng ñeán nhaø.OÂng Hình baûo noù theo doõi. Maáy baø coù choàngthích thoùi traêng hoa cuõng thueâ noù theo doõi.Coù gì ñaâu maø ngaïi. Chæ vaøi laàn nghe chò thuûthæ roài duùi cho vaøi ngaøn baïc laø noù ngoaûnh maëtim nhö thoùc. Tieàn chò cho thaèng Vôù gaáp maáylaàn noù ñöôïc nhaän töø tay caùc baø laém moàm. Khichæ coøn hai ngöôøi chò goïi noù vaøo, cho noù uoángvaøi cheùn röôïu laø noù thích meâ tôi. Nhöõng luùcaáy noù khoâng baëm trôïn moàm loa meùp giaûi nhömoïi khi maø hieàn khoâ. Maët noù ñoû böøng leân chædaùm lieác troäm chò. Thaèng ñaøn oâng trong conngöôøi noù thöùc daäy. Coù theá noù môùi haùo höùc moøvaøo nhoøm troäm chò ñeán theá chöù.Chính ban ñaàu chò cuõng khoâng ñeå yù ñeán

THUYEÀN NGHIEÂNG(Trích tieåu thuyeát)

DÖÔNG THÒ NHUÏN

Tieåu thuyeát Thuyeàn nghieâng (Giaûi Khuyeán khích cuûa Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT VieätNam 2012) cuûa nhaø vaên DÖÔNG THÒ NHUÏN laáy boái caûnh moät vuøng noâng thoân Baéc boätrong thôøi kinh teá thò tröôøng. Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc, laøng queâ Vieät Namcuõng ngaøy caøng ñoåi môùi. Ñaèng sau söï thay ñoåi toát ñeïp aáy, tieåu thuyeát ñeà caäp ñeánnhieàu vaán ñeà noåi coäm cuûa laøng queâ hieän nay: Doøng hoï, nhaø thôø toå, taâm linh, maâu thuaãngiöõa caùc doøng hoï trong laøng.... Laøng Ñoâng Phong nhö con thuyeàn nghieâng naèm chôivôi giöõa boán beà nöôùc, thöôøng xuyeân phaûi höùng chòu phong ba baõo taùp. Coù leõ chính söïbaáp beânh cuûa cuoäc soáng khieán trong loøng moãi con daân cuûa laøng luoân noåi soùng maøngöôøi hoï Hoaøng ñöôïc khaéc hoaï saéc neùt nhaát. Chính töø hoï Hoaøng maø caùc maâu thuaãnluoân naûy sinh.Dieãn ñaøn Vaên ngheä Vieät Nam xin trích giôùi thieäu chöông III tieåu thuyeát Thuyeàn nghieâng.



noù. Trong laøng naøy coù ai coi troïng noù ñaâu.Ñaàu ñaëc chæ bieát kieám aên quaån. Töøng böônchaûi xöù ngöôøi neân chò khoâng thaáy gheùt boûnhöõng thaân phaän keùm coûi hôn mình. Cho noùvaøi mieáng aên khi ñoùi loøng khieán chò thaáythanh thaûn vaø töï thoaû maõn. Chæ theá thoâi roàinoù laïi lænh maát. Thaùi ñoä thay ñoåi khi chò nhaänra phaàn ngöôøi trong boä daïng cuûa noù. Caùi voãvai eâm aùi khieán nöôùc maét rôi treân boä maëtngaây ngaây chöùng toû noù khoâng phaûi laø ngöôøivoâ caûm.Nhöõng ngaøy ñaàu caâu hoûi luoân xoaùy vaøo

taâm can chò. Leõ naøo chò phaûi ñi trao thaân göûiphaän cho moät thaèng vôù vaån nhö theá? Nhöngôû moät xöù naëng ñònh kieán theá naøy chò kieám ñaâura moät ngöôøi ñaøn oâng trong mô ñöôïc. Maøthöïc ra chò cuõng phaûi troâng gioû boû thoùc. Noùkhoâng bò raøng buoäc vôùi ai. Noù laø ngöôøi hoïHoaøng. Chò muoán xoâng vaøo laøm ngöôøi cuûa hoïHoaøng ñeå bieát ñöôïc hoï só dieän ñeán ñaâu. Hoïcoøn veânh vaùo nhìn caùc hoï khaùc vaø caû baûnthaân chò nhö theá naøo? Chò seõ laøm moät cuoäccaùch maïng trong moät doøng hoï baûo thuû. Hoïphaûi coù söï nhìn nhaän ñuùng möïc veà chò.Ñeå Vôù böôùc qua söï ruït reø töø ñoù nhaän thöùc

ra vieäc gaén boù vôùi ngöôøi phuï nöõ töøng traûiphaûi coù söï khoân kheùo . Khoâng phaûi baèng vieäctoû ra ta ñaây giaøu coù, khoân ngoan hay laúng lô,maø phaûi baèng söï chaân thaät. Muoán coù moät giañình thöïc söï thì khoâng theå doái traù. Chò suynghó raát nhieàu veà chuyeän naøy.Vôù theo thuyeàn doïc cuûa boá con oâng Hình

hôn tuaàn nay. Hình nhö trong ñaàu noù coù hìnhboùng chò neân vöøa veà noù ñaõ lôûn vôûn treân bôøñeâ. Chieàu muøa heø gioù tung bay moïi thöù.Haøng phi lao nhö moät daøn vuõ coâng vöôn heátmình trong gioù. Chæ caàn moät caùi vaãy Vôù ñaõnhanh nheïn laùch qua caùnh coång saét kheùp hôø.So vôùi laàn ñaàu tieân aáy Vôù ñaõ nhanh nheïn hônnhieàu, töï tin hôn nhieàu. Khoâng gì quyeán ruõcon ñöïc baèng tình duïc vaø moài ngon. Vôù coønñöôïc ñoái xöû nhö moät ngöôøi ñaøn oâng nöõa chöù.

Khi ñaõ tónh taâm laïi, chò thaáy vieäc mình gaén boùvôùi Vôù laø ñònh meänh.Chieàu muoän aáy, thöùc aên ñöôïc baøy ra, hai

ngöôøi nhaån nha nhaám nhaùp. Troâng hoï nhömoät ñoâi vôï choàng sau buoåi laøm ñoàng. Chaécngöôøi ta cuõng chæ öôùc ao ñeán theá. Haïnh phuùctöôûng xa vôøi nhöng thöïc ra raát gaàn guõi vaøkhoâng caàn tìm ñaâu xa. Vaøi cheùn röôïu bieán Vôùthaønh con ngöôøi khaùc. Troâng noù cuõng khoângñeán noãi, qua men say, Haõn nhìn Vôù nghóthaàm. Ñang ngoài roùt röôïu Haõn boãng thaáychoaùng vaùng nhö truùng gioù. Ngöôøi chò ngaâyra ngaõ aäp vaøo thaân hình ñoà soä cuûa Vôù. Chòtheàu thaøo:- Giuùp toâi vaøo trong giöôøng vôùi. Toâi cheát

maát!Vôù luoáng cuoáng vöùt cheùn röôïu xuoáng hieân

roài beá thoác chò leân. Trong traïng thaùi lô mô chòthaáy ngöôøi töï nhieân nheï boãng nhö ñang bay.Moät caûm giaùc yeân laønh khieán chò öùa nöôùcmaét. Sao moïi hoâm noù loùng ngoùng vuïng veàmaø hoâm nay noù kheùo leùo theá. Neáu khoâng coùVôù chaéc hoâm nay chò vaät ra cheát cuõng chaúngai hay. Ñau oám naèm lieät giöôøng laøm gì coùthaèng ñaøn oâng naøo daùm troán vôï troán conthuoác thang hoaëc naáu cho chò baùt chaùo. Chòcho hoï sung söôùng nhöng hoï chöa bao giôøñeàn ñaùp chò chuùt gì. Chæ laø nhöõng lôøi taùn tænhtheøm khaùt ñaøn oâng. Hoï thích thaân hình meàmmaïi ngoït nhö ñoøng luùa cuûa chò. Hoï ñöa ñaåyhöùa heïn nhöng gaëp ngoaøi ñöôøng ñoá daùm heùraêng. Coù oâng ngaøy raèm muøng moät ra chuøathaép höông cuõng khoâng daùm ñi loái nhaø chò.Chaû laø luùc aáy coù baø vôï “la saùt” ñi cuøng. Hoïcun cuùt khoâng daùm ngaång ñaàu nhìn ngoâi nhaøchoùp nhoïn cuûa chò laáy moät laàn. Chò hay ngoàitreân cao thaáy ñaùm ngöôøi ñaèng xa maø buoàncöôøi. Sao heøn theá khoâng bieát.- Laáy cho toâi loï daàu ñaèng kia vôùi.Vôù laáy ñöôïc loï daàu nhanh choùng. Chò sai

noù laáy khaên maët noùng aáp vaøo traùn, xoa löng,boùp chaân. Ñaàu tieân noù coøn ngaàn ngaïi, tay chæ



daùm laàn moø tôùi da thòt chò moät caùch ruït reø.Maët noù ñoû löïng khi chò aán tay noù baûo boùpmaïnh vaøo, khaép ngöôøi.- Mình xoa maïnh vaøo ngöôøi toâi môùi ñôõ reùt.

Toâi maø cheát thì khoâng ai cho mình aên ñaâu.Moïi ngaøy mình khoeû nhö traâu maø hoâm nayyeáu theá. Hay laø sôï toâi?- Sôï gì maø sôï.Noù chæ bieát ngaéc ngöù ñaùp vaøi lôøi chöù chò

Haõn toát buïng theá naøy maø cheát chaéc noù cuõngcheát theo luoân. Noù khoâng yù thöùc ñöôïc theá naøolaø ngöôøi phuï nöõ cuûa gia ñình. Vieäc nguû vôùimoät hay nhieàu ngöôøi ñaøn oâng cuõng theá caû,mieãn sao xong vieäc chò aáy laïi aân caàn vôùi noù.Nghó vaäy noù ra tay aán thaät maïnh vaøo nhöõngchoã chò yeâu caàu. Nhöng sao caøng xoa boùpcho chò noù caøng thaáy höng phaán. Laøn da mònmaøng maùt röôïi sao kích thích noù ñeán vaäy?Maét Haõn lim dim coøn maét noù thì röïc leân, vaèncaû nhöõng tia maùu. Noù caûm thaáy mình ñang ôûtraïng thaùi khoâng troïng löôïng. Ngöôøi Vôù ñôø ra.Moät yù nghó man daïi khoâng cöôõng noåi laø noùmuoán aäp xuoáng, voø naùt thaân theå chò. Theá laøcaû ngöôøi noù gaàn nhö aùp vaøo ngöôøi chò khi noùngoài ôû cuoái giöôøng vôùi tay leân boùp ñoâi vai nhoûvaø meàm nhö naém xoâi ngoaøi chuøa. Vôù cöùmuoán nhö theá naøy maõi vì noù thaáy ngöôøi chòHaõn cuõng aám leân, khoâng, phaûi laø noùng raõydöôùi buïng noù. Tieáng chò Haõn nhö vaúng ñaâu töøraát xa:- Nheø nheï thoâi...., khoâng boùp ôû ñaáy nöõa.

Dòch xuoáng....xuoáng....Tieáng chò thì thaøo nhö gioù noù khoâng theå

nghe ñöôïc nöõa. Maét noù môø ñi cuõng laø luùc caûngöôøi noù aäp vaøo ngöôøi Haõn. Noù thôû hoån heånnhö vöøa chaïy moät quaõng ñöôøng thaät xanhöng khoâng thaáy meät moûi, maø ngöôïc laïi.Ngöôøi noù noùng böøng nhö coù löûa ñoát. Chæ coùaùp saùt vaøo chò Haõn noù môùi coù caûm giaùc naøy.Vôù cöù naèm im nhö theá nhöng ngöôøi noù

ñang suïc soâi. Chò Haõn caûm thaáy Vôù caàn laømphaän söï cuûa moät ngöôøi ñaøn oâng. Chôït nhaän

ra noù luoân luoân bò sai khieán, trong côn meâ chòvaãn nhaän ra raèng mình phaûi höôùng daãn noùlaøm chöùc naêng cuûa moät ngöôøi ñaøn oâng.Thì ra thaèng Vôù noùi ñuùng nhöõng gì noù

ñöôïc laøm ôû nhaø chò Haõn vaøo buoåi chieàu nhaäpnhoaïng aáy. Noù chæ khoâng hieåu taïi sao giöõañaøn oâng vaø ñaøn baø cöù phaûi leùn luùt gaëp nhau,roài thì loät heát aùo quaàn ra quaèn quaïi moät thoâimoät hoài. Neáu chò Haõn khoâng keùo aäp noù xuoángchaéc noù khoâng daùm maëc duø noù laø thaèng luoânhaønh ñoäng theo baûn naêng. Khoâng thieáunhöõng ñeâm toái trôøi noù ñaõ beâ oâng Phoãng trongchuøa leân ñeâ maân meâ cho ñeán luùc ñuõng quaànöôùt suõng. Noù khoâng hieåu taïi sao laïi nhö theá.Coù ñieàu noù khoâng bao giôø heù mieäng noùi rachuyeän aáy. Noù phaûi coù chuyeän bí maät chöù.Noùi ra theá naøo cuõng bò chöûi thaäm teä, raèngmaøy daùm nhaïo baùng thaàn thaùnh. Ñaùm thanhnieân laïi cöôøi nhaïo noù laø ñoà ngu, khoâng conñaøn baø naøo nhoøm ngoù môùi phaûi tìm ñeán töôïngchuøa, thaäm chí bò anh em thaèng Baèng ñaùnhcho chí cheát. Vieäc chò Haõn cho noù aên naèmkhieán noù thoaùt khoûi coõi u meâ baáy laâu. Noù hieåura söï ñôøi vaø khoâng theå döøng ñöôïc. Thì ra dathòt chò Haõn khaùc haún nhöõng gì noù sôø moùñöôïc cuûa oâng Phoãng. OÂng Phoãng chæ laø vaätvoâ tri voâ giaùc, sôø moù oâng noù cöù phaûi töôûngtöôïng tôùi chò Haõn thì ngöôøi noù môùi coù caûmxuùc. Ñaèng naøy gaàn chò Haõn noù khoâng theånghó ñöôïc gì, cöù aøo aït nhö baõo. Coù ñieàu noùvaãn sôï chò Haõn. Noù khoâng bieát noùi lôøi maätngoït hoaëc ñöa tay ve vuoát nhö nhöõng ngöôøiñaøn oâng noù thöôøng thaáy. Noù chæ daùm ñeán nhaøchò vaøo nhöõng luùc toái trôøi. Luùc aáy khoâng ai laivaõng ra chuøa vaø nhöõng ngöôøi ñaøn oâng ñangcaém ñaàu caém coå vuïc baùt vaøo noài vôùi vôï con.Thöôøng luùc aáy noù cuõng roãi, vaø buoàn. Thaønhra noù thöôøng tha thaån gaàn nhaø chò. Gaàn nhöthaønh leä, khi caùi maët noù thaäp thoø ngoaøi ngoõ laøchò Haõn ñaõ nhaän ra. Chò vaãy noù laïi, phaûi vaøilaàn vaãy noù môùi daùm gaàn. Moät maâm côm ñuûhai baùt hai ñoâi ñuõa vaø ñoà aên cuûa hai ngöôøi



ñöôïc doïn ra. Buïng noù reùo aàm aàm cöù ñeán giôøaáy laø ñoøi aên. Khoâng aên khoâng ñöôïc. Khoâng ítlaàn noù xoa buïng vaø nghó thaân phaän noù nhömoät con lôïn. Coù ñieàu khi ñoùi noù reân ræ vaø ñoâikhi nöôùc maét tuoân ra thaønh doøng neáu noù cöùngoài ñaáy maø suy nghó.- Töø nay mình cöù veà ñaây aên vôùi toâi, roãi thì

giuùp toâi laøm maáy vieäc. Khoâng ngaïi gì. Moätthaân moät mình toâi cuõng buoàn. Maø daïo naøyhay ñau ngöôøi laém.Ñöôïc Haõn môû lôøi, Vôù maïnh daïn daàn. Vieäc

naøy cuõng laø ñieàu bí maät cuûa noù. Noù khoâng keåcho baát cöù ai, keå caû nhöõng ngöôøi noù gaëp maëthaøng ngaøy. Moïi ngöôøi khoâng öa gì chò Haõn.Hoï ghen tò vì ngoâi nhaø hai taàng cuûa chò. Caùichoùp nhoïn nhö nhoùi vaøo loøng khi hoï ñeánchuøa. Taïi sao laïi coù caùi nhaø chöôùng nhö theáchöù, trong ñoù laïi coù con ñaøn baø hö thaân maátneát nhö theá chöù. Hoï nhìn chò boùng baåy trongnhöõng chieác vaùy hoa hoeùt maø töùc noå ñomñoùm maét. Chæ toå beùo maét nhöõng thaèng ñaønoâng thích doøm ngoù roài troán vôï troán con laømñieàu xaèng baäy. Thaønh ra chò Haõn khoâng coùngöôøi thaân ñaõ ñaønh, baïn beø cuõng khoâng. Phuïnöõ gheùt cay gheùt ñaéng chò. Coù Vôù chò cuõngthaáy ñôõ troáng traûi. Chò vui haún leân khi noù thaäpthoø ngoaøi ngoõ.- Naøy! Toâi ñöa cho mình chìa khoaù nhaø, toái

naøo khoâng coù choã nguû ñeán khoâng phaûi goïicöûa. Nhöng mình phaûi nghe lôøi toâi, nhôùchöa?- Chò baûo gì em cuõng nghe.Chò Haõn nhìn noù tuûm tæm:- Töø nay khoâng ñöôïc goïi toâi laø chò nöõa.

Nghe khoâng?- Vaâng!- Töø nay khoâng ñöôïc nghe lôøi oâng Hình

laøm baäy nöõa. Laøm ñieàu xaáu khi cheát ñi bò ñaøydöôùi ñòa nguïc khoå laém. Hoï thueâ bao nhieâutieàn maø haïi ngöôøi khaùc cuõng khoâng laøm. Nhôùchöa?- Em nhôù roài.

- Töø nay khoâng xöng em vôùi toâi nöõa.- Theá phaûi laøm sao?- Noùi laø toâi vôùi mình chöù sao. Nhôù chöa?- Nhôù roài!- Mình coù muoán ôû haún vôùi toâi khoâng?- ÔÛ haún aù? Ñöôïc aên ba böõa vôùi mình aù?- ÖØ! Caû nguû vôùi toâi nöõa.- Nguû?Maét Vôù caêng ra heát côõ. Ñoâi troøng maét

traéng daõ khoâng chôùp.- Mình khoâng phaûi ñi laøm thueâ laøm möôùn

nöõa. ÔÛ vôùi toâi, coù vieäc gì thì cuøng laøm.- Laøm xong roài aên....roài nguû chöù? Mình cho

toâi oâm mình nhö moïi hoâm chöù?Haõn cöôøi cöôøi nhìn noù khích leä roài gaät ñaàu.

Vôù lô löûng nhö mô:- Theá nhôõ coù ai ñeán nhaø thì sao?- Khoâng cho ai ñeán nöõa. Ñuoåi heát! Maø

mình ñuoåi cho toâi nhaù!- Nhöng hoï maéng thì sao?- Mình khoâng sôï. Töø nay toâi chæ laø rieâng

cuûa mình thoâi. Chuùng mình seõ thaønh vôïchoàng. Chaúng leõ mình khoâng ñaùnh ñöôïc maáyoâng giaø toùc baïc quaù nöûa ñaàu. Mình coù laømñöôïc khoâng?Haõn gheù saùt vaøo maët Vôù. Noù caûm nhaän

ñöôïc muøi höông noàng naøn khoù taû töø maùi toùc,da thòt cuûa chò. Noù ñaõ ngoài treân ñeâ heát ngaøynaøy sang ngaøy khaùc ñeå hít thôû höông vò cuûañoàng ñaát suoát bao naêm nay maø tuyeät nhieânkhoâng nhaän ra chò Haõn coù moái lieân heä naøo vôùilaøn höông aáy. Noù vaãn thaáy nhieàu ngöôøi treân tivi khi gheù vaøo nhaø ai ñoù xem chaïc. Nhöõngngöôøi ñaøn baø aên maëc loäng laãy, thôm phöùc quasöï töôûng töôïng cuûa noù. Chò Haõn gioáng hoï.Nhöng söï thöïc roõ raønh laø noù ñöôïc taän höôûngmoät thaân hình nhö töø treân trôøi rôi xuoáng.Khoâng ai bieát roõ lai lòch cuûa chò Haõn. Ngöôøi

nhö theá caøng laøm cho ngöôøi laøng ÑoângPhong khinh mieät. Caùch ñaây vaøi chuïc naêmmoät ngöôøi ñaøn baø buïng mang daï chöûa cheøocon ñoø naùt gheù beán soâng laøng. Baø vöøa boø



ñöôïc leân bôø thì naèm vaät ra. Beán soâng hoâm aáytaáp naäp vì ñuùng vaøo ngaøy nöôùc röôi. Ngöôøilaøng mang vôït ra baõi ñöôïc chöùng kieán moät cañeû ngay treân ñeâ. Moät ñöùa con gaùi mình ñaàymaùu me chui ra töø haùng ngöôøi ñaøn baø cuõngbeâ beát maùu. Ngöôøi xuùm ñen xuùm ñoû moãi luùcmoät ñoâng nhöng chaúng ai bieát laøm gì. Hoï sôïvaø chæ bieát ñöùng nhìn. Ngöôøi ñaøn baø naèm meâmeät caïnh ñöùa treû maát moät luùc laâu. Chò tanguoät ñi vì maát nhieàu maùu. Hình nhö coù ngöôøichaïy ñi goïi oâng Saùo hoaïn lôïn. OÂng Saùo gaïtmoïi ngöôøi ra, giaät voäi caùi lieàm cuûa ai ñoù xoângvaøo. Khoâng maáy khoù khaên oâng ñôõ ñöùa beù,duøng lieàm caét goïn caùi daây nhau loaèngngoaèng noái meï vôùi con. OÂng doác ngöôïc ñöùatreû vaø vung nheï. Töùc thì tieáng khoùc cuûa conbeù vang leân treân bôø ñeâ. Luùc aáy moïi ngöôøi môùixuùm vaøo. Ngöôøi cho chieác aùo maëc ngoaøi,ngöôøi cho taám vaûi maøn chöa kòp trôû thaønh vôïtvôùt röôi. Ñöùa treû maét môû thao laùo nhö caûmnhaän ñöôïc tình ngöôøi. Noù cöù naèm im trongtay maáy baø truyeàn nhau ñoøi beá.Xong vieäc ñöùa treû oâng Saùo quay qua ngöôøi

meï. Maùu vaãn chaûy. Luùc naøy maùu ñaõ traøn caû raxung quanh. OÂnghoaûnghoát goïimoïi ngöôøi. Naøocoù ai bieát laøm gì? Chaéc phaûi khieâng veà traïm xaùthoâi. Nhöng nhìn quanh toaøn ñaøn baø con nít.OÂng sai moät ñöùa treû chaïy xuoáng thuyeàn xem coùtaám goã naøo khoâng? Thaèng beù chæ moät loaùng ñaõchaïy laïi. Chaúng coù gì treân thuyeàn.Ngöôøi phuï nöõ ñaõ nguoät ñi. Chò khoâng noùi

ñöôïc, chæ theàu thaøo ñieàu gì nghe khoâng roõ.Chaéc chò ñaõ traûi qua thôøi gian daøi ñau ñôùn moätmình neân bò maát söùc. OÂng Saùo bieát neáu khoângcaáp cöùu kòp chò seõ khoâng soáng ñöôïc. Duø laø aicuõng phaûi cöùu thoâi. Vaäy laø oâng cuùi xuoáng xoácngöôøi phuï nöõ treân tay chaïy nhö bay treân ñeâ.Chieác aùo oâng aán vaøo cöûa mình ngöôøi phuï nöõgiôø suõng maùu roû tong tong treân ñöôøng. Chöatöøng coù ai nhieàu maùu ñeán theá. Bôø ñeâ caùchtraïm xaù xaõ gaàn hai caây soá nhöng caøng gaàntraïm xaù maùu caøng ít daàn vaø ngöøng haún. Khi

oâng Saùo laûo ñaûo beá ngöôøi phuï nöõ vaøo tôùigiöôøng thì oâng cuõng laû ñi. Chò y taù ñang troàngrau ngoaøi vöôøn hoát hoaûng chaïy vaøo. Khoå noãitraïm xaù thôøi aáy laøm gì coù thuoác döï phoøng.Hoâm tröôùc chò ñaõ duøng noát oáng thuoác caàmmaùu cho moät ca baêng huyeát. Phaûi chuyeån leânbeänh vieän huyeän. Nhöng coù ai ñaâu ngoaøi chòvaø oâng Saùo ñang thôû hoàng hoäc? Neáu laø ngöôøivuøng naøy seõ coù gia ñình ñi theo. OÂng chaïy rañöôøng tìm ngöôøi. Cuoái cuøng cuõng coù ngöôøigiuùp. Nhöng ngöôøi phuï nöõ xaáu soá khoâng chôøñöôïc tôùi beänh vieän. Ñoaøn ngöôøi ñi ñöôïc nöûañöôøng laïi phaûi quay veà.Nhöng quay veà ñaâu baây giôø? Ai bieát tìm

ngöôøi nhaø chò aáy ôû ñaâu? Veà laøng ÑoângPhong chaéc chaén khoâng ñöôïc vì kheânh ngöôøicheát veà laøng ñaõ khoù, ngöôøi phuï nöõ naøy chaécchaén khoù hôn. Caøng khoâng theå ñeå treân ñeâ.Nghe tin ngöôøi phuï nöõ ñaõ cheát, moät ñaùmngöôøi laøng Ñoâng Phong xuùm laïi. Neáu xaõ coátình ñöa chò veà caû laøng seõ ra tay. Bao nhieâuñieàu xuùi quaåy xaûy ra. Ai cuõng sôï tai hoaï seõgiaùng xuoáng ñaàu nhaø mình. Caùc hoï tronglaøng laäp töùc taäp trung nhau laïi. Nhöõng ngöôøiñöùng ñaàu laø ñaïi dieän caùc doøng hoï. Moïi ngöôøihaû heâ ñöa ra haøng môù tuyeân boá huøng hoànraèng laøng nhaát quyeát khoâng theå höùng moät caùixaùc voâ gia cö nhö theá. Caû laøng seõ ñoaøn keáttôùi cuøng. Ñaùm ñoâng doàn nhau laïi baøn möutính keá nhö moät theå thoáng nhaát. Ai baûo laøngÑoâng Phong coù taát caû gaàn ba chuïc doøng hoï?Moät ngöôøi phuï nöõ cheát laøm tình caûm thay ñoåihaún. Hoï hæ haû naâng cheùn röôïu môøi nhau,cuøng giô tay hoâ quyeát taâm ngaên chaën thoùi aùpñaët cuûa caùn boä xaõ. Khí theá böøng böøng treântöøng aáy khuoân maët töôûng khoâng gì ngaên noåi.Cöù nhö caû laøng saün saøng lao vaøo moät cuoäcchieán, chaáp nhaän ñaàu rôi maùu chaûy, chaápnhaän maát maùt hi sinh. Ñaây laø moät cuoäc chieánmang laïi quyeàn lôïi saùt söôøn neân ai naáy töïnguyeän khoâng moät lôøi keâu ca.Ñöùa treû treân ñeâ cuõng ñang laø ñeà taøi baøn



taùn. Ai nuoâi noù baây giôø? Sao laøng mình khoåtheá, chòu heát tai hoaï naøy ñeán tai hoaï khaùc.Ñeán chuyeän ñeû ñaùi cuõng phaûi höùng.Moïi söï baøn taùn vaø khí theá höøng höïc aáy ñang

soâi ñoäng thì moät ngöôøi chaïy tôùi thoâng baùo:- Ngöôøi laøng mình toaøn thaéng. Khoâng coù

chuyeän choân ôû nghóa ñòa laøng nöõa. Nghóa töû laønghóa taän maø sao caùc ngöôøi laém möu keá theá?Töøng aáy caùi mieäng môû cuøng luùc nhao

nhao hoûi han. Khi moïi thoâng tin ñöôïc thoaûmaõn thì khoâng khí töï nhieân chuøng xuoáng. Chæmoät loaùng laøng queâ laïi trôû veà khoâng khí banñaàu. Ai laúng laëng veà nhaø naáy. Löûa ñang chaùyboãng nhieân coù voøi nöôùc xaû vaøo nhanh choùngtaét ngaám. Nhöng duø sao vaãn coøn laïi khoùi vaøtro. Khoùi thöôøng laøm cay maét vaø tro thì ñen sì.Khoâng ít ngöôøi nhaän ra ñieàu aáy.Ngöôøi phuï nöõ xaáu soá ñöôïc khieâng veà traïm

xaù xaõ. Nghe coù veû thuaän tình hôïp lí. Töø tröôùctôùi nay traïm xaù vaãn coù ñaùm ñaát döï phoøng chonhöõng ñöùa beù bò saûy thai ñaõ thaønh hình hoaëctreû xaáu soá gia ñình khoâng muoán ñem veà.Traïm tröôûng y teá xin kinh phí mua ñöôïc caùiquan taøi, coøn höông khoùi tuyø loøng. Theá maøñaùm ma ñoâng ra pheát. Ngöôøi laøng ÑoângPhong chöùng kieán vieäc vöôït caïn cuûa ngöôøiphuï nöõ giöõa ngaøy ñoàng baõi meânh moâng nöôùckhoâng ai baûo ai ñeán raát ñoâng. Baø Saùo beá ñöùabeù coøn ñoû hoûn ñeán caïnh ngöôøi meï. Ngöôøi tañoäi cho noù moät chieác khaên tang traéng toaùt. BaøSaùo caàm tay ñöùa beù xoa nheï leân maët, leânkhaép ngöôøi phuï nöõ. Ñöùa beù ñang nguû trongchieác chaên daï cuõ boãng böøng tænh. Maét noù môûthao laùo nhìn quanh quaát. Roài noù khoùc theùtleân. AÂm thanh phaùt ra khoâng phaûi töø moät ñöùatreû sô sinh maø nhö cuûa moät ngöôøi ñaõ traûi quanhöõng thaêng traàm cuûa cuoäc ñôøi. Chieác khaêntang buoäc khoâng chaët caùi ñaàu non nôùt cöùchuoài ra ngoaøi. Nhìn caûnh aáy daãu laø ngöôøi voâtình cuõng phaûi khoùc naác leân. Thaønh ra ñaùmma cuûa moät ngöôøi xa laï maø nöôùc maét rôi raátnhieàu. Ai baûo loøng ngöôøi baây giôø voâ caûm? Coù

ñieàu loøng nhaân ñöôïc ñaùnh thöùc baèng caùchnaøo maø thoâi.Ñöùa beù ñöôïc oâng baø Saùo ñem veà nuoâi laø

Haõn baây giôø. Nuoâi chò ñöôïc vaøi naêm thì oângSaùo laên ñuøng ra cheát. OÂng chæ naèm voõng nghætröa maø khoâng bao giôø daäy nöõa. Tuyeät nhieânkhoâng moät tieáng reân. Baø Saùo beá con beù Haõntrong buoàng cuõng nguû meâ meät. Maõi tôùi luùccon beù khoùc theùt baø môùi choaøng tænh. Baø thaáylaï laø moïi hoâm con beù ngoan laém, daäy sôùm thìtha thaån chôi trong nhaø cô maø. Baø maét nhaémmaét môû chaïy ra ngoaøi. Con beù ñang day dayñaàu boá. Baø töôûng hai boá con ñuøa nhau lieàncaøu nhaøu:- OÂng naøy buoàn cöôøi nhæ? Thích ñeå con noù

khoùc cho vui aø?Khoâng thaáy oâng noùi gì coøn con beù cöù naác

leân, baø choät daï chaïy laïi. OÂng ñaõ laïnh ngaét.Luùc aáy baø môùi xæu ñi.Khoâng bieát baø laëng ñi bao laâu, chæ bieát khi

tænh daäy trong nhaø ñaõ ñaày ngöôøi.Hai meï con Haõn rau chaùo nuoâi nhau

khoâng ñöôïc bao laâu thì baø Saùo cuõng theo oângveà trôøi. Moät ñöùa treû taùm tuoåi bô vô giöõa ñoàngbaõi meânh moâng ngaøy ngaøy tha thaån vôù gì aênnaáy. Khoâng bieát coù ai noùi chuyeän maø Haõn raáthay laån quaån nôi coâ beù ñaõ sinh ra gaàn chuïcnaêm veà tröôùc. Hình nhö hoàn cuûa ngöôøi meï treûvaãn quanh quaån ñaâu ñaáy coi giöõ cho kieáp laømngöôøi cuûa con. Haõn khoâng bò rôi xuoáng nöôùcmaëc duø ngay döôùi chaân ñeâ laø nhöõng vuõngnöôùc saâu, caùi noï caùch caùi kia chæ moät con bôø.Ngöôøi ta ñaøo ñaát ñaép bôø nuoâi toâm.Haõn lôùn leân nhö moät caây daïi. Thôøi buoåi

khoán khoù chaúng ai laøm phuùc nuoâi theâm moätmieäng aên trong nhaø. Moät vaøi ngöôøi toát thænhthoaûng goïi cho baùt côm nguoäi. Ñoaøn theå phuïnöõ cuõng vaøi laàn cöùu teá khi coù ñôït. Nhöng Haõnlaø caây daïi thì cöù töï lôùn leân maø khoâng keå coùñöôïc chaêm soùc hay khoâng. Chæ caàn boä quaànaùo cuõ cuûa ai ñoù thöông tình, Haõn vaãn cöù röïcleân. Ñoâi maét to mô maøng vôùi haøng loâng mi daøi



nhìn moïi thöù thaät trong saùng. Ñoâi boàng ñaøosaên chaéc voàng leân troøn nhö traùi leâ nhö treâungöôi nhöõng ngöôøi ñaøn oâng khi giaùp maët.Haõn vaãn tung taêng treân ñeâ moãi buoåi chieàu.Ngoâi nhaø nhoû khoâng coù baát cöù vaät duïng naøocaàn thieát cho moät coâ gaùi ñeán tuoåi daäy thì. Theálaø ñi baét caùy xong, vöùt caùi gioû treân bôø, Haõn loäiaøo xuoáng soâng. Loäi roài môùi côûi quaàn aùo. Ñöùngdöôùi soâng Haõn giaët luoân quaàn aùo, giaët xongthì ñem phôi leân caønh caây treân bôø. Moïi coângñoaïn khoâng phaûi nhanh. Maø nhanh laøm gì khichaúng coù ai mong ngoùng. Chôø khoâ quaàn aùo,Haõn ñuøa nghòch moät mình döôùi nöôùc. Coâchaäm raõi kì coï cô theå thaät saïch, ngaém nghíasöï thay ñoåi treân chính cô theå mình. Ñoâi nhuõhoa môùi hoâm naøo chæ nhænh hôn quaû cau chævaøi thaùng ñaõ caêng troøn. Ñaàu tieân coâ thaáy lo lo.Khoâng bieát laøm sao maø noù ngaøy moät to ra, vaøngöa ngöùa. Coâ coá gaéng naén boùp vaø maân meâbaát cöù luùc naøo vaéng ngöôøi. Hình nhö söï kíchthích aáy khoâng chæ laøm thay ñoåi boä ngöïc. Haõnñaõ lo sôï voâ cuøng khi laàn ñaàu tieân thaáy maùuchaûy ra töø phía döôùi. Ñuõng quaàn ñoû töôi öôùtñaãm. Haõn lôø môø hieåu raèng maùu chaûy thì phaûilaáy caùi gì ñoù bòt laïi. Theá laø maáy caùi quaàn aùoraùch ñöôïc xeù ra. Töï mình maøy moø moïi thöù,laâu laâu laïi thay. Coâ khoùc thuùt thít trong ñeâmkhuya. Neáu coâ cheát moät mình thì sao? Thòt daseõ thoái röõa ra laøm moài cho chuoät boï. Maùuchaûy nhieàu theá chaúng maáy luùc ngöôøi caïn khoâ.Lôùn leân Haõn ñöôïc nghe nhieàu veà caùi cheát cuûameï. Theá neân nghó ñeán maùu laø coâ laïi lieântöôûng ñeán meï. Coâ cuõng seõ cheát khi maùutrong ngöôøi ñaõ heát.Haõn naèm treân giöôøng caû ngaøy chôø cheát.

Naèm chaùn thaáy ngöôøi toaõi ra, maùu laïi öôùtñaãm mieáng gieû, ñaønh phaûi daäy. Coâ thaáy mìnhvaãn thôû ñöôïc, vaãn coù caûm giaùc ñoùi. Haõn laïiloàm coàm boø daäy, coù ñieàu phaûi chaäm chaïp vìmieáng gieû cöù ñònh chuoài ra ngoaøi. Cöù nhötheá, vaøi ngaøy sau coâ thaáy cô theå laïi bìnhthöôøng nhöng chaúng daùm hoûi ai. Coâ baét ñaàu

ñeå yù ñeán maáy ñöùa treû cuøng laøng. Chuùng noùcuõng gioáng mình, coù ñieàu ñöùa thì ngöïc nhoûhôn, ñöùa thì tröùng caù moïc daøy hôn. Moãi khi ñiñeán choã ñoâng ngöôøi Haõn ñaõ bieát cuùi ñaàu checaùi phaàn coá tình giöông ra, hai maù ñoû löïng vìxaáu hoå. Coâ thaáy boä ngöïc cuûa mình cöù nhaûyleân nhaûy xuoáng maø gheùt. Coâ thích cô theåmình cöù phaúng deït nhö tröôùc.Haõn coù khaùc naøo caây döøa caïnh bôø ao.

Maáy naêm tröôùc noù coøi coïc taùp ñi moãi khi coùbaõo gioù. Boãng moät ngaøy noù lôùn voång leân vaøgiöõa caùc taøu döøa nhuù leân moät chuøm hoa to.Chaúng maáy choác hoa nôû xoeø ra, vaøng nhaïtvaø thôm ngaùt. Coâ Hoa phuï nöõ noùi Haõn ñaõ daäythì. Coâ cho Haõn moät ít vaûi maøn vaø daïy Haõncaùch chaêm soùc baûn thaân. Haõn khoâng tin côtheå mình laïi phöùc taïp ñeán vaäy. Coâ baûo khi côtheå daäy thì cuõng laø luùc chöùc naêng ngöôøi phuïnöõ hình thaønh. Haõn khoâng ñöôïc ñeå ñaøn oângsôø moù cô theå mình. Caøng khoâng ñöôïc ñeå hoïcôûi quaàn aùo mình ra roài nguû vôùi hoï. Haõn nhìncoâ ngô ngaùc. Sao hoï laïi nguû vôùi chaùu? Chaùuñaõ nguû vôùi ai ngoaøi boá meï chaùu ñaâu. Coâ Hoabaûo cha boá maøy, roài coù ngöôøi muoán nguû vôùichaùu ñaáy. Hoï thaáy chaùu xinh ñeïp laïi khoângcoù ai troâng nom neân hoï seõ thích laém. Nguû vôùiñaøn oâng laø buïng seõ to eãnh ra. Haõn ngaïcnhieân. Taïi sao chæ coù nguû thoâi maø buïng laïi to.Maø ñaøn oâng sao laïi laøm cho Haõn buïng toñöôïc cô chöù?Ñoâi moâi Haõn cong leân nhö maûnh traêng

ñaàu thaùng khoâng phaûi vì laøm duyeân con gaùimaø töï nhieân noù ñaõ nhö theá. Vaø khoâng ai phuûnhaän ñöôïc caùi gì thuoäc veà töï nhieân cuõng ñeàucoù neùt ñeïp rieâng cuûa noù. Hình nhö ñaát ñoàngbaõi maøu môõ ñaõ töôùi cho Haõn moät lôùp da maøuoâ liu tuyeät ñeïp. Chieàu chieàu thaân theå thieáu nöõnhö moät con raén lao giöõa doøng soâng trongvaét thaùch thöùc bao con maét si tình. Ngöôøi tathaáy vaøo caùc buoåi chieàu ñaøn oâng treân bôø ñeânhieàu hôn. Coù theå voâ tình song coá yù thì nhieàu.Hoï muoán chieâm ngöôõng moät cô theå ngoàn



ngoän söùc treû ñang ra söùc vuøng vaãy cuøngthieân nhieân.Coù moät ngöôøi ñaøn oâng keùo ñöôïc Haõn ra

khoûi ñoàng baõi. (...)Ngöôøi laøng Ñoâng Phong khoâng bieát Haõn

boû laøng ra ñi töø luùc naøo. Hoï ñöôïc moät dòp baøntaùn voâ tieàn khoaùng haäu. Vaøi ngöôøi ñaøn oângnuoát nöôùc boït öøng öïc. Hoï cuõng ñaõ töøng laáyHaõn ra laøm caûm höùng yeâu ñöông vôùi baø vôïnôi ñoàng chua nöôùc maën. Hoï naèm vôùi vôï vaøtöôûng töôïng cô theå Haõn ñang röøng röïc ñoøi hoûibeân caïnh. Ñaøn oâng thì thaàm vôùi nhau raèngcaùi con beù Haõn aáy khieán cho cuoäc soáng cuûamình ñôõ teû nhaït. Moãi khi böïc boõ ñieàu gì, nhìnthaáy con beù aáy laïi thaáy ñôøi ñaùng soáng hôn.Giôø noù ñi roài, nhöïa soáng cuõng heát. Maáy oângruû nhau ra quaùn ven laøng laøm moät chaàu.Nhöõng chieác cheùn caùu baån cuïng vaøo nhauchan chaùt, röôïu soùng saùnh traøn caû ra ngoaøi.Mieáng ñaát ven chuøa Taây ñöôøng ñöôøng

chính chính vaãn thuoäc quyeàn sôû höõu cuûaHaõn. Vaû laïi ñaát caïnh chuøa ít ai doøm ngoù. Töøngaøy xöa ngöôøi ta ñaõ ngaïi sinh soáng gaàn nôilinh thieâng. Ai maø chaúng coù luùc sô saåy töø lôøiaên tieáng noùi ñeán haønh ñoäng, ôû gaàn chuøa seõ bòthaàn Phaät phaït. Thaønh ra khi moät coâ Haõnboùng baåy vaø töôi môùi löôùt treân ñöôøng queâ ñaàyoå gaø veà laøng thì maûnh ñaát ngaøy xöa vaãn ynguyeân. Haõn vaãn nhaän ra nhöõng gì thuoäc veàmình. Caây döøa ngaøy xöa ñöùng döôùi goác coùtheå haùi quaû ñöôïc giôø ñaõ cao vaøi meùt. Haõn veàmoät mình. Khoâng ai bieát chò ñaõ ñi ñaâu vaø laømgì maø coù cuoäc trôû veà ngoaïn muïc nhö theá. Chòñang laø taâm ñieåm cuûa caû laøng.Vieäc ñaàu tieân laø chò ñeán töøng nhaø trong laøng

chaøo hoûi. Nhaø naøo cuõng ñöôïc nhaän chuùt quaø.Chuyeän naøy töø xöa tôùi nay chöa heà coù tieàn leä.Haõn laøm moïi ngöôøi ñi töø ngaïc nhieân naøy ñeánngaïc nhieân khaùc. Khoâng coøn moät coâ Haõn sôïseät, ruït reø vaø ngô ngaùc maø thay vaøo ñoù laø moätngöôøi phuï nöõ saønh ñieäu. Lôøi aên tieáng noùi nhuõnnhaën, coù treân coù döôùi. Hình nhö Haõn ñöôïc loät

xaùc. Coù ngöôøi hoûi Haõn hoïc ôû ñaâu maø tieán boätheá. Haõn cöôøi vaø baûo chò hoïc ôû tröôøng ñôøi.Cuoäc ñôøi daïy cho Haõn nhieàu ñieàu.Khoâng laâu moïi chuyeän veà Haõn ñöôïc giôùi

thaïo tin trong laøng tieát loä. Chò muoán gaén boùvôùi maûnh ñaát naøy thì cuõng phaûi coù ngöôøi naøoñoù gan ruoät ñeå doác baàu taâm söï chöù. Coâ Hoaphuï nöõ ngaøy naøo giôø ñaõ giaø vaø ñöôïc Haõnnhaän laøm meï nuoâi. Chò nhôù nhö in tình caûmcoâ daønh cho chò tröôùc ñaây. Daãu khoâng thöïchieän theo söï chæ baûo nhöng ít ra ñaáy cuõng laøbaøi hoïc vôõ loøng chò nhaän ñöôïc töø ngöôøi khoângcuøng doøng maùu. Kí öùc aáy aên saâu vaøo maùu thòtchò. Chò trôû veà Ñoâng Phong moät phaàn cuõng vìnhöõng lôøi leõ aân caàn cuûa coâ. Vì vaäy chò khoânggiaáu meï nuoâi ñieàu gì, ngoaïi tröø lí do chò ñaõ boûlaøng ñi bieät xöù hôn chuïc naêm trôøi.Coâ Hoa laø ngöôøi hay chuyeän. Vaû laïi coâ

thaáy töï haøo vì moät coâ gaùi ñang ñöôïc chuù yù(boïn treû hay goïi laø “hotgirl”) laïi choïn coâ ñeå göûigaém taâm söï. Chuyeän veà Haõn truyeàn töø ngöôøinoï sang ngöôøi kia nhanh choùng lan roäng. Chòra thaønh phoá giuùp vieäc trong moät gia ñìnhngöôøi Taøu. Hoï laø ngöôøi toát buïng neân khikhoâng caàn ngöôøi laøm nöõa thì chò ñöôïc hoï ñöasang Ñaøi Loan. Moät gia ñình giaøu coù ôû ÑaøiLoan ñaõ nhaän chò. Voán laø ngöôøi chaêm chæ neângaàn chuïc naêm chò tích coùp ñöôïc soá voán khakhaù. Chò ñaõ quen soáng ôû ñaát nöôùc giaøu coùnaøy vaø coù theå laøm trong thôøi gian bao laâu chòmuoán. Nhöng caøng ôû laâu thì noãi chaùn chöôøngtrong loøng chò caøng taêng. Chò nhôù ñeán chaùyboûng laøng queâ nôi chò ñaõ sinh ra. Con ñeâquanh co oâm moät vuøng baõi ñaát phuø sa ñoû oáingaøy nöôùc ruùt cöù nhoùi vaøo taâm thöùc chò.Höông coû maät chaïy daøi suoát hai trieàn ñeâ nhölaån quaát töøng ñeâm chaäp chôøn trong giaác nguû.Caây döøa tröôùc nhaø laàn ñaàu tieân nhuù ra chuømhoa traéng tinh khieát. OÂng Phoãng tröøng tröøngnhìn chò trong chuøa Taây... Chò keå cho coâ Hoamoïi ñieàu lí do trôû veà, chæ duy nhaát moät noãi ñaucöù aâm thaàm theo chò suoát bao naêm vaø laø bí



maät rieâng. Söï ñuïng chaïm theå xaùc vôùi ngöôøiñaøn oâng ñaàu ñôøi laø noãi luyeán tieác lôùn nhaát chòñaõ traûi qua. Chò khoâng thaáy aân haän vì mình ñaõtrao trinh tieát cho ngöôøi ñaøn oâng khoâng quenbieát, Maø ñoù laø söï nuoái tieác taïi sao chò khoângñöôïc laëp laïi laàn thöù hai caûm giaùc aáy. Bieát ñaâungöôøi ñaøn oâng ñaõ quay laïi tìm chò? Bieát ñaâuanh aáy seõ göûi laïi lôøi nhaén nhuû veà chò chongöôøi laøng Ñoâng Phong? Bao nhieâu giaû thieátchò ñaët ra trong thôøi gian löu laïc. Vaø chòquyeát taâm trôû veà.Con ngöôøi ta suoát ñôøi ñi tìm nhöõng caùi ñaõ

maát duø bieát raèng ñieàu aáy laø voâ voïng. Trongtaâm thöùc cuûa ngöôøi ñaøn baø ñaõ neám traûi cuoäcñôøi, chò vaãn mong moät ngaøy naøo ñoù ngöôøiñaøn oâng cuûa chò xuaát hieän. Ngöôøi ñaøn oâng vôùiaùnh maét noàng naøn, ñoâi moâi chaùy boûng vaø cöûchæ lòch laõm. Sau traûi nghieäm chò môùi nhaän rañieàu aáy. Taïi sao chò khoâng gaëp laïi hình boùngngöôøi ñaøn oâng aáy trong cô theå naøo khaùc trongñôøi? Chò ñaõ thöû. Moät laàn, hai laàn....nhieàu laànmaø vaãn khoâng tìm ra. Chò öôùc muoán soáng laïicaûm giaùc moät laàn nöõa roài thoâi cuõng ñöôïc. Baonhieâu ngöôøi ñaøn baø ñaõ nhieác moùc chò. Baonhieâu aùnh maét caêm thuø doàn vaøo chò. Hoï chochò laø ngöôøi ñaøn baø laúng lô, ñó thoaõ. Chò chòuheát. Hoï coù hieåu gì chò ñaâu maø phaûi phaân traàn.Chò khoâng ngôø cuoäc ñôøi mình laïi coù cuù reõ

ngoaïn muïc nhö vaäy. Thaèng Vôù ñaõ cöùu chòkhoûi nhöõng cuoäc tìm kieám. Khi baøn tay Vôù laànmoø maân meâ da thòt chò, moät caûm giaùc ngoïtngaøo boãng thöùc daäy. Chò ñaõ teâ daïi ngöôøi vaøkhoâng nghó moät thaèng ñaøn oâng cuïc mòchcuõng coù theå ñem laïi cho mình söï ñam meâmaïnh meõ nhö vaäy. Chaát man daïi cuûa moätngöôøi theo baûn ngaõ töï nhieân laøm chò ngaõ guïc.Laàn aáy chò vuøi ñaàu vaøo ngöïc thaèng Vôù maønöùc nôû. Chính thaèng Vôù cuõng khoâng hieåuraèng mình coù theå laøm ñöôïc ñieàu lôùn lao ñeánnhö vaäy. Söï tin töôûng cuûa chò daønh cho noùngaøy caøng lôùn. Söï khaäp khieãng giöõa ngöôøiñaøn baø khoân ngoan loïc loõi vaø moät thaèng ñaøn

oâng dôû dôû öông öông quaù roõ khieán chò ngaäpngöøng ñoâi chuùt. Nhöng caøng tieáp xuùc vôùi Vôù,chò caøng cho raèng chaúng qua noù khoâng ñöôïcdaïy baûo töû teá neân con ngöôøi noù môùi phöùc taïpnhö vaäy. Chò seõ chæ baûo noù daàn daàn. Quaûñuùng nhö vaäy,Vôù ñaõ thay ñoåi. Chò tin raèngmình ñaõ suy nghó ñuùng. Cuoäc ñôøi chò khoângtheå cöù tröôït daøi nhö theá.Vôù haù hoác mieäng vì ngaïc nhieân. Noù chæ coù

öôùc muoán nhoû nhoi laø ñöôïc chò Haõn chomieáng côm luùc ñoùi loøng chöù chöa bao giôødaùm nghó cuoäc ñôøi noù reõ sang moät trang môùi.Noù seõ laø oâng chuû. Chính theá neân noù aáp uùngmaõi môùi caát neân lôøi:- Mình laø vôï toâi? Toâi laø choàng mình?Haõn naém ñoâi baøn tay thoâ raùp cuûa Vôù. Maét

noù cuïp xuoáng veû suy nghó lung laém. Noù caûmnhaän ñöôïc baøn tay cuûa chò Haõn sao aám aùp vaøtin caäy ñeán theá. Cuoäc ñôøi noù coù ngöôøi töø bidang tay ra ñoùn ö? Noù seõ coù nôi aên choán ôûö? Noù seõ ñöôïc ngang nhieân naém tay chò moãikhi hoï Hoaøng coù vieäc ö? Noù seõ khoâng bò cheágieãu vaø sæ vaû nöõa ö? Boá con oâng Hình seõkhoâng sai khieán ñöôïc noù nöõa ö?Bao nhieâu caâu hoûi nhö luoàng ñieän chaïy

qua ñaàu Vôù. Ai baûo noù ngu ñaàn? Baøi toaùncuoäc ñôøi ñang hieän ra tröôùc maét noù saùng rôõvaø ñôn giaûn. Noù hieåu ngay ñaùp soá vaø nhöõngñieàu toát ñeïp seõ ñeán. Khoâng ai cho noù ñaëc aânnaøy, tröø chò Haõn. Noù phaûi naém laáy. Noù seõ coùmoät gia ñình.- Mình ñöøng noùi doái toâi. Mình nhaù!Maét noù röng röng. Khoâng ai töôûng ñöôïc

khi tình yeâu ñeán thì moät ngöôøi bò tieáng laø nguñaàn laïi coù ngoân töø tha thieát ñeán theá. Chaéc gìmoät ngöôøi hoïc thöùc ñaày mình, giaøu nöùt ñoá ñoåvaùch coù caùi nhìn tha thieát ñeán theá. Noù seõ yeâuthöông chò Haõn hôn caû baûn thaân mình. Neáungöôøi naøo coù yù ñònh laøm nhuïc chò, ve vaõn chònoù seõ ra tay. Khoâng ít ngöôøi sôï daây vaøo noù.Noù bieát toûng hoï thích ñoùng giaû ma aên coã.- Theá neáu hoï Hoaøng khoâng coâng nhaän toâi



thì sao?Thaèng Vôù ñaàn ngöôøi ra. Töøng thôù thòt treân

ngöôøi noù ñoäng ñaäy theo ñoâi maét. Ngaøy coønnhoû noù bò vöùt ôû khoùm tre tröôùc nhaø treû thoânmoät ñeâm toái trôøi ñaõ töøng laø chuyeän noùng hoåicuûa caû moät vuøng thôøi aáy. Töø beù ñeán lôùn ñiñaâu noù cuõng bò ngöôøi ñôøi goïi laø con hoang.Khoâng ai bieát tung tích cha meï noù laø ai, ôûñaâu? Noù ñöôïc oâng baø Thao ngöôøi hoï Hoaøngkhoâng con caùi ñem veà nuoâi. Soáng trong moätgia ñình tuyeät töï chaúng vui veû gì. Ñöôïc oângbaø nuoâi naáng caån thaän nhöng noù khoâng ñemlaïi cho hoï nieàm vui neân oâng baø thay nhau oámyeáu roài cuøng ruû nhau sang theá giôùi beân kia.Moät mình noù coâ ñôn giöõa moät doøng hoï beà theávaø nhieàu ñònh kieán. Chaúng ai ñöa tay ra cöùuvôùt moät ñöùa con hoang. Bôûi vì noù khoâng khoânngoan, bôûi vì noù khoâng cha khoâng meï, khoângngöôøi ñôõ ñaàn neân ñi cuõng dôû, ôû khoâng xong.Noù coù moät mieáng ñaát nhoû ñaàu thöøa ñuoâi theïocuûa cha meï nuoâi ñeå laïi naèm heûo laùnh giaùpcaùnh ñoàng song chaúng caây gì soáng ñöôïc. Noùbieát troàng troït caây coái ñaâu. Maáy buoàng chuoáimoãi naêm vöøa thoø ra ñaõ bò vaët heát vaøo nhöõnghoâm khoâng coù gì ñuùt buïng. Chuoái hon thìnhaèm nhoø gì. Ñaõ theá anh Veïm beân caïnh moãinaêm laán vaøo moät ít. Caây mít caây böôûi vöôn rañeán ñaâu anh cho xaây laïi haøng raøo töøng aáy. Vôùcuõng chaúng caàn. Noù coù troàng troït thu lôïi gì töømaûnh ñaát choù æa aáy. Khoâng laøm thì cho nhaøngöôøi ta. Thaáy nhaø anh Veïm chieám ñöôïc thìhai nhaø phía khaùc cuõng khoâng tha. Theá laømoãi naêm ñaát cuûa noù cöù thu laïi, khoâng ra hìnhthuø gì. Töø phía nhaø anh Veïm nhìn laïi maûnhñaát nhö baõi phaân cuûa con traâu bò beänh teù re,nhöng töø phía nhaø anh Taûi ngöôøi ta laïi goïi noùlaø chieác quaàn chaân queø. Coù ngöôøi baûo ñaátnhaø noù gioáng moät baø giaø löng coøng. Noù chaúngquan taâm ñeán ñaát vôùi caùt laøm gì cho nhoïcngöôøi. Baøn thôø boá meï nuoâi moät naêm hai laànnoù kieám quaû tröùng ñeå leân roài laïi haï xuoángñaùnh cheùn. Moät mình noù taéc leûm moät phaùt heát

hai quaû tröùng vaãn thoøm theøm. Noù nhìn leân baùthöông xô xaùc vaø loûm loi vaøi caùi chaân höôngmaø chaïnh loøng. Cuõng laø con ngöôøi sao noùkhoâng theå thôø cuùng boá meï cho ra hoàn. Chaúnggì boá meï cuõng nuoâi noù thaønh thaèng ngöôøi roàimôùi boû noù maø ñi. Noù khoâng baùo hieáu ñöôïccha meï maø baûn thaân noù chaúng laøm gì neânhoàn. OÂng Hình laàn naøo gaëp cuõng níu noù laïibaûo nhaø anh Veïm anh Taûi tham lam chieámheát ñaát laáy ñaâu ñaát sau naøy troàng troït, noùchaúng noùi chaúng raèng boû ñi. OÂng Hình töùclaém nhöng gaëp luùc noù cuø nhaày khoâng daùmquaùt. Maáy laàn oâng xui noù ñoå thuoác saâu xuoángao caù traém ñen nhöng noù khoâng laøm. Thænhthoaûng anh Veïm cho noù löng côm hoûi sao noùñang taâm. Noù chæ buoàn. Ngöôøi ta ñang laøm aêntieán leân aàm aàm maø noù thì chaúng coù gì. Thaâncoâ theá coâ khieán ñaàu oùc noù toái taêm. Ngay nhöluùc noù ngu ngô khoâng haún luùc aáy noù laø ñöùangoác. Cöù keä cho moïi ngöôøi nghó noù theá naøora theá aáy. Khoân daïi maø laøm gì, noù laø ñöùa moàcoâi maø. Khoân chaúng ai tin, daïi laø ñöôngnhieân. Con ngöôøi sinh ra phaûi coù ngöôøi daïydoã thì môùi khoân ñöôïc chöù.Töø beù ñeán lôùn Vôù chöa moät laàn ñöôïc böôùc

chaân ñeán tröôøng. Nghe noùi tröôøng hoïc laø nôidaïy ngöôøi ta moïi thöù. Noù khaâm phuïc nhöõngñöùa treû beù tí maø ñaõ caàm saùch ñoïc vanh vaùch.Thænh thoaûng noù naáp ñaèng sau caùnh cöûa lôùphoïc nghe thaày coâ naøo ñoù giaûng baøi. Nghe vaäycho vui tai chöù naøo noù hieåu gì ñaâu. Toaønchuyeän linh tinh xaûy ra ôû maõi ñaâu ñaâu vaø töøñôøi thuôû naøo chaúng bieát ñöôïc. Tuy vaäy noù ñaõhoïc ñöôïc nhieàu thöù töø nhöõng ngöôøi cuønglaøng. Söï keäch côõm giöõa caùi cuõ caùi môùi, söïtraùo trôû cuûa nhöõng con ngöôøi tham lam coicuûa caûi treân heát, vaø caû söï giaû doái cuûa nhöõngcon ngöôøi töï cho mình laø coù hoïc. Hoïc haønh gìhoï, ñi laøm aên ôû beân ngoaøi ñöôïc tí cuûa roài veàkhoe ta ñaõ coù baèng naøy baèng noï. OÂng Toá laømoät ví duï. Vôù chaúng bieát goïi baèng gì nhöngoâng ta chæ maøy tao vaø thích Vôù goïi laø oâng. Moãi



laàn veà laøng Vôù laø chaân tay ñaéc löïc cuûa oâng Toátrong vieäc chaïy ñi goïi ngöôøi hay mua baùn laëtvaët. Maø sao oâng ta giaøu theá, coå ñeo xích vaøngto nhö caùi chaõo, coå tay, ngoùn tay vaøng choeù.Ñi caùch chuïc meùt vaãn ngöûi thaáy muøi nöôùchoa thôm phöùc. Treû con thích caùi môùi laï neânthaáy oâng Toá veà laøng laø theo ñeøo ñeõo nhö ñæañoàng chieâm. OÂng Hình xuùi Vôù laáy thanh saétnhoû queït oâ toâ cho xöôùc sôn. Vôù ngaïc nhieân:- OÂng ta laø ngöôøi hoï Hoaøng, sao ngöôøi hoï

Hoaøng laïi haïi ngöôøi hoï Hoaøng haû oâng?Töùc thì oâng Hình gaét:- Noù phaûi goïi maøy baèng chuù, oâng oâng caùi

gì. Ra ngoaøi noù buoân baùn môø aùm neân môùigiaøu theá chöù laøm aên chaân chính laáy ñaâu ra.Noù chaúng thaáy coù gì hay ho. Noù ngaãm

thaân phaän noù. Coøn ai baáu víu, coøn ai baûo banñieàu hay leõ thieät trong khi noù ngaøy moät lôùnleân? Boá con oâng Hình baûo laøm vieäc seõ coùthöôûng. Noù phaûi laøm vì thieáu caùi ñuùt buïng.OÂng Vaán baûo ñöøng chöûi thueâ vaø khoâng ñöôïcreâu rao beâu rieáu ngöôøi khaùc nöõa, nhö theá xaáulaém. Nhöng noù chaúng thaáy theá laø xaáu. Noùphaûi cho thieân haï bieát söï thaät cuûa moät ai ñoùñaõ laøm phaät yù oâng Hình. Maø nhaø oâng Hìnhñeán laï, ai hôn keä ngöôøi ta. Baän gì ñeán oâng aáymaø phaûi keå leå, thuø haèn. Nhaø oâng Thöôøng muañöôïc caùi ti vi to, hoâm sau caû xaõ bieát. Maø bieátñeå laøm gì? Con oâng Thöôøng laøm caùn boä to aêncuûa ñuùt môùi coù tieàn cho boá meï. Nhaø baøThoan vöøa coù chieác xe maùy môùi, do baøThoan cho vay naëng laõi baát nhaân baát nghóa.OÂng Thanh caùn boä xaõ ñaáu thaàu maáy heùc tañaàm nhieàu toâm caù toaøn mang cho chò Haõn ñeåvaøy voø chò ta....Chuyeän töø mieäng Vôù ñeàu ñaämchaát oâng Hình nhöng khoâng ai daùm caám. Noùbieát nhö vaäy laø haïi ngöôøi nhöng coù ai dangtay thöông xoùt vaø daïy doã noù thöïc söï ñaâu. Duøsao noù cuõng laø ngöôøi hoï Hoaøng. AÊn caây naøoraøo caây aáy. Ai cho aên thì phaûi theo. Noù luoâncoi mình laø moät thaønh vieân trong coäng ñoànghoï Hoaøng. Vieäc cuûa hoï Hoaøng noù laên vaøo moät

caùch voâ ñieàu kieän. Baø Hình baûo: “Maøy aáy,maøy khoâng ñöôïc phaûn laïi ngöôøi hoï ta. Phaûnlaïi laø thaát ñöùc.” Baø giaûng giaûi caën keõ cho noùtheá naøo laø thaát ñöùc. Ngöôøi aên ôû thaát ñöùc saunaøy seõ bò quaû baùo. OÂng Hình coù aên ôû thaát ñöùchay khoâng chaúng ai daùm noùi. Ngöôøi ta hay ñisuy xeùt haønh vi cuûa ngöôøi khaùc, tröø mình ra.Baûn thaân mình, gia ñình mình bao giôø chaû toátnhaát. Vôù khoâng laáy chuyeän xaáu toát naèm loøng.Ñôn giaûn chæ laø mieáng côm. Coù gì ñuùt buïng laønoù thích.Gioã toå naêm naøo noù chaúng taát baät maáy

ngaøy lieàn. Noù coøn hôn khoái ngöôøi chæ bieát chætay naêm ngoùn. Khi khaán vaùi noù thaønh kínhnhö moät ngöôøi hoï Hoaøng thöïc söï chöù coù côïtnhaû nhö boïn thanh nieân ñaâu. Theá maø moïingöôøi vaãn coi thöôøng noù. Töø nay noù seõ soángtoát vì chò Haõn ñaõ daïy noù nhieàu ñieàu. Chò noùiñieàu gì khoâng hieåu noù phaûi hoûi. Noù khoâng sôïkhoaûng caùch töø noù ñeán chò nöõa. Ngoâi nhaøchoùp nhoïn kia noù seõ ñaøng hoaøng böôùc vaøo.Hoûi ai cho noù ñöôïc nhö theá?- Mình coù cho toâi ñi gioã toå khoâng? -Noù hoûi

Haõn.- Ñi chöù! Mình khoâng ñi boá con oâng Hình

laïi cho mình coi thöôøng toå tieân. Mình ñangnöông nhôø hoï Hoaøng thì mình phaûi soáng coùñaàu coù ñuoâi. Hoï noùi chaùn moûi moàm. Mìnhnhaát quyeát gaén boù vôùi toâi thì khoâng sôï gì caû.- Neáu toâi sai mình ñöøng ñuoåi toâi. Mình nhôù!Maét thaèng Vôù daïi ñi khi nhìn chò Haõn.

Thaàn Phaät vöøa ñoaùi hoaøi ñeán thaân phaän noù,noù seõ quyeát khoâng ñeå maát. Nhöng nhôõ chòHaõn thay ñoåi thì sao? Khoâng ít ngöôøi thayloøng ñoåi daï ñaáy thoâi.- Mình ñöøng cho toâi laø ngöôøi xaáu. Maëc duø

thaân ñaøn baø con gaùi chaúng deã daøng gì ñeå coùñöôïc ngaøy hoâm nay. Toâi vôùi mình ñaõ coùthaèng beù naèm trong buïng naøy thì phaûi giöõ laáy.Mình ñaõ cho toâi laøm ngöôøi ñaøng hoaøng thì saotoâi noùi doái mình ñöôïc.Khoâng bieát Vôù coù hieåu ñöôïc lôøi noùi cuûa



mình khoâng nhöng chò Haõn vaãn cöù noùi. Ñaâylaø suy nghó thöïc loøng cuûa moät ngöôøi ñaõnhaän ra giaù trò ñích thöïc cuûa cuoäc soáng.Khoâng ít ngöôøi coù vai coù veá, gia ñình giaøu coùnhöng suoát ngaøy ñeå yù roài caõi vaõ maùt meûnhau. Hình nhö ñôøi soáng caøng cao thì haïnhphuùc gia ñình caøng mong manh. Ñaáy laø chòñang ñoùng vai ngöôøi quan saùt thì thaáy nhötheá. Hay gì caùi chuyeän coù vôï coù choàng roàivaãn tham lam aên chaû aên nem. Taïi saokhoâng cuøng nhau xaây döïng toå aám ñeå concaùi noi theo? Khoâng ít laàn chò mô öôùc neáumình ôû vaøo hoaøn caûnh aáy thì phaûi bieát, chòseõ giöõ ñeán cuøng, vun ñaép ñeán cuøng. Chòkhinh nhöõng ngöôøi ñaøn oâng, vôï con ñeà hueàmaø vaãn thích daám duùi. Thaân theå chò nhaøunaùt cuõng bôûi nhöõng baøn tay thoâ baïo aáy. Hoïtham lam nhö theå ngaøy mai khoâng ñöôïc oâmaáp chò nöõa. Thaân ñaøn baø con gaùi choáng choïicuõng khoù. Cuûa naû chò khoâng caàn, nhöng laømthaân ñaøn baø cuõng phaûi coù moät choã döïa.Nghe tin chò caëp keø vôùi oâng chuû tòch xaõ hayanh Thaéng ñaàu gaáu laø ngöôøi hay keøn cöïacuõng gôøm. Ngöôøi ta nghó chò thu lôïi töø vieäcbaùn troân aáy. Phaûi toäi cho chò, chöa bao giôøchò ñoøi hoûi ai thöù gì. Nhöng hoï mang ñeán chòkhoâng töø choái, keå caû tieàn. Só dieän laøm gì.Tieàn laøm gì coù loã xoû maø bieát cuûa ai. Neáu chòkhoâng coù gì chaéc nhöõng ngöôøi thích soi moùiñaõ ñaùnh chò beùt nheø, thaäm chí toáng chò khoûimaûnh ñaát coøi caïnh chuøa töø laâu.Khoâng quaù haùm tieàn, khoâng quaù theøm khaùt

ñaøn oâng song chò vaãn laø moät ngöôøi ñaøn baø.Vôù maët maøy taùi xanh töø ñaùm gioã toå veà

khieán Haõn hieåu moïi ñieàu raát nhanh. Noù ngoàibeät xuoáng baäc tam caáp tröôùc cöûa nhaø maùtröôïi nhöng laùt sau laïi nhaáp nha nhaáp nhoåmnhìn ra ngoõ. Khoâng tröïc tieáp chöùng kieánnhöõng gì dieãn ra ôû nhaø oâng Taán nhöng noùnghe raát roõ töøng ñôït “doâ doâ”, roài caõi coï nhau.OÂng Hình baûo noù coù ñoâi tai thính nhö tai choùlaø gì.�

ÑINH THÖÔØNG

Öôùc mô XuaânChuùng toâi ñi qua caùnh röøng thaûng thoát

muøa laù ruïngVeät chaùy ven ñoài raùt maët nhöõng ngaøy xanhDoác ngöôïc bi- ñoâng, caïn naéng chieàu bieân aûiMô veà muøa xuaân coû töôi nao nöùc döôùi

chaân ngöôøi.

Öôùc mô veà muøa xuaân laø öôùc mô cao sieâuvaø bình dò nhaát treân ñôøi

Coù ngôïp trong giaù laïnh môùi xoán xangtröôùc töøng tia naéng môùi

Coù traûi qua baát haïnh, ñôn coâi môùi troïngtình ngöôøi

Coù soáng thöïc laøm ngöôøi môùi thaáy heátñôøi ngöôøi cao quyù…

Khi mô veà muøa xuaân laø nghó veà caùi môùiveà cuoäc ñôøi ñang thay thòt ñoåi daveà em töôi taén noõn naøveà haïnh phuùc vaø traùch nhieämÔÛ nhöõng chaëng ñöôøng xa vöôn tôùi…

Trong gian khoå, hy sinh luoân nghó veàthaéng lôïi

Böôùc chaân traàn mô chaïm ñænh ñoài hoaDaãu bieát quy luaät töï nhieân muøa xuaân

laø thôøi khaécTa vaãn mô veà vôùi khao khaùt khoân nguoâi.

Chieàu ñoâng taøn mô veà muøa xuaân töôi roùiGaùc laïi nhoïc nhaèn, chaép buùt nhöõng lôøi yeâuCaâu thô moäc chaúng theå noùi heát nhöõng

ñieàu caàn noùiXin göûi tình nuoâi döôõng öôùc mô xuaân!



HAØ MINH ÑÖÙC(Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam)

Mô öôùc

Moät ngaøy ñeå nhôù,moät ñôøi deã queân

Ñaát nöôùcQua hai cuoäc chieán tranhKhoâng coù moät ngaøyToâi laøm ngöôøi lính.

Treân giaûng ñöôøngToâi ca ngôïi caùc chieán binh Cuï HoàCaùc anh Du kích, Veä quoác, Giaûi phoùng quaân.Toâi ca ngôïi caùc nhaø vaên chieán só.Traàn Ñaêng, Nam Cao, Nguyeãn Khaûi,

Leâ Anh XuaânVieát veà chieán tranhNoùi veà caùc anhCoù ñieàu laàm laãn.

Trong giaác môMoät ngaøy toâi maëc aùo xanhHaønh quaân theo chieán dòchTrôøi cao xanh baùt ngaùtToâi cuøng ñoàng ñoäi ca haùtKhuùc quaân haønh

Chieán tranh ñaõ keát thuùcTuoåi treû ñaõ ñi quaLoøng vaãn coøn mô öôùcLaøm ngöôøi línhMoät ngaøy.

Taát caû roài seõ nguoâi queânChuùng ta seõ traéng tay khi tuoåi giaø aäp ñeán?Kyû nieäm moät ñôøi troâi ñiCon thuyeàn mô öôùc khoâng coøn caäp beán.

Ñaâu roài ngöôøi baïn nhoûNhöõng boâng hoa haùi

suoát doïc ñöôøng tuoåi thôVaø em, lôøi heïn hoø buoåi aáyEm ngheïn ngaøo, vaø traêng cuõng ngaån ngôThaùng ngaøy xoùi moøn töøng haït.Chuùng ta ñaâu coøn nguyeân veïn nhö xöa.

Bao ñieàu daàn nguoâi queânToâi nhôù thaày giaùo cuõTrong kyù öùc söông môø.Toâi nhôù ngöôøi chieán binhQua aâm thanh bom ñaïn.Toâi nhôù veà thaønh phoáQua mòt môø naéng möa.Vaø coøn chaêng lôøi theàHöông thôm boâng hoàng nhoûCoù veà trong côn mô?

Con nhôù veà MeïQua naêm thaùng nhoïc nhaènMeï laø ñaát ñaiCho vöôøn xanh caây traùiCoù theå naøo con nguoâi queân.

S AÙNG TAÙC


TRAÀN THÒ PHUÙ(Vónh Phuùc)

Nguyeãn Traõi

TRÒNH MINH HIEÁU(Haø Noäi)

Chôùp boùng xuaân

Em laïi veà Gieâng HaiÑieän Bieân Phuû -Thaønh Xöông Giang

Con veà thaêm vieáng ÖÙc TraiRöng röng nhoøa leä nhôù hoaøi chuyeän xöaCuøng Traàn Nguyeân Haõn phoø vuaDoác loøng cöùu nöôùc tröôùc giôø nan nguyNaèm gai neám maät haøn viGiaëc tan, haäu chieán thònh suy khoù löôøngÑöôøng baèng vaáp naïn tai öôngNgoâi cao quyeàn löïc chính tröôøng roái renNgöôøi taøi laém keû gheùt ghenTrung thaàn bò keû nhoû nhen haïi ngöôøi.

Bao trieàu höng pheá qua roàiAnh huøng daân toäc muoân ñôøi ngôïi caSao Khueâ laáp laùnh chaúng nhoøaDanh nhaân vaên hoùa tinh hoa loaøi ngöôøi.

Saùu traêm naêm bieát bao ñôøiÑoïc thô “Töï Thaùn” cuûa ngöôøi laïi ñau.

Laù lao xao ñoåi choã chuyeån muøaTöøng maïch nhoû raïn loøng khe caïnEÙn nghieâng nghieâng loác coác cöûa trôøiMôû xuaân veà chaûy khaép nôi nôi

Xoøe buùp tay töøng chaám lôi laát phaátNaùo nöùc choài non nhí nhuùp baät mìnhXeânh xang gioù phaû hôi trôøi ñaátAÙnh thöùc xuaân töôi ñeïp lung linh

Chim chíp baày gaø boâng aùo xanh, xanh ñoûChaïy xoâ nhau chuùc Teát nhaän tieàn seâuBuùp maêng tô theâm tuoåi hoa tuoåi laùTeát daâng ñaày böôùc hoùa laï xoân xao

Teát cöù ñeán ngôõ loøng thô treûXuaân laïi veà taùi khöù lai quyÑaát trôøi mang mang hö aûnhChôùp boùng xuaân khaéc cuûa moãi thì!

Ñôïi em töø naêm ngoaùiDaëm ngoõ moät lôøi yeâuUÛ bao muøa daïi doätÑaèng ñaüng chieàu Gieâng Hai

Em xoe troøn non tôMaøu trinh nguyeân nhu nhuùToùc giaêng chuøm khoùi ruûDaäy xanh tình Gieâng Hai

Em saân ñình roän raõHoø heïn öûng lôøi yeâuBuùp tay coøn vuïng daïiMaù phôn phôùt loäc ñaøi

Hoân thaät daøiAnh caïn caû Gieâng Hai

Cuøng baêng qua nuùi qua kheThaêm Ñieän Bieân laïi nhôù veà Xöông GiangNhôù Traàn Nguyeân Haõn hieân ngangMinh taëc quy haøng tröôùc töôùng uy danhÑeàn thôø Ngöôøi maõi oai linhTöôùng Voõ Nguyeân Giaùp aân tình veà thaêmThieân taøi caùch maáy traêm naêmNguyeân Haõn, Nguyeân Giaùp

vaàng traêng saùng ngôøiLaäp Thaïch, Leä Thuûy ta ôiÑòa linh nhaân kieät ñaát trôøi taëng ban:Anh huøng giaûi phoùng nöôùc Nam.

SAÙNG TAÙC


Ñaø Laït vôùi daõ quì hoaAnh veà gaëp moät maøu xa laéc vaøngTöøng con ñöôøng thaém meânh mangBieát muøa thu rôùt ñoâng sang chôùm trôøi

Daõ quì hoa cuûa anh ôiSao hoang daïi theá ôû nôi phoá thaønhEm thu heát naéng trôøi xanhKhaûm leân noãi nhôù cuûa anh caùch vôøi

Gaëp trong naéng daõ quì phôiMoät coõi thieàn giöõa coõi ñôøi saéc khoângChaân ñang chaïm böôùc phieâu boàngNgoaûnh thöông mình vaãn laø

mong manh mình

Daõ quì hoa ñoát taâm linhBieát ñôøi laø chuyeán hö trình saùt naNhaët saéc vaøng ruïng ñoài xaThaû vaøo boùng tuoåi ngaøy qua nhöõng ngaøy

Daõ quì hoa cuûa coõi naøySaéc vaøng meâ hoaëc ñong ñaày coõi kiaLaàn theo khoùi naéng anh veàÑeå coù em giöõa boán beà khoâng em.

THAI SAÉC(Ñoàng Thaùp)

Daõ Quyø hoa(Taëng D.Q.H.)

Ñöôøng traàn em ñi hoa vaøng maáy ñoä(TRÒNH COÂNG SÔN)

Thoaét ñaø ñaõ saùu chuïc nieânBaøi ca chieán thaéng Ñieän Bieân oai huøngDaäy töø Taây Baéc ñieäp truøngHaân hoan, haøo khí khaép vuøng queâ höông

Ñieän Bieân moät thuôû chieán tröôøngTieáng hoø keùo phaùo coøn vang ñeán giôøQuaân ñi nhö thaùc vôõ bôøÑoå veà tieàn tuyeán xe thoà … söùc daânÑeøo cao ñaâu quaûn böôùc chaânSuoái saâu vöïc thaúm, gian truaân chaúng luøiThöïc daân quyeát ñaùnh tôi bôøiÑaøo haøo, ñaùnh laán, trí ngöôøi möu caoAØo aøo “Voi” naõ phaùo vaøoTinh thaàn saét ñaù, giaëc naøo cuõng thuaHim Lam, A1 daáu xöaChieán coâng oanh lieät ñeán giôø vaãn inVaên Ñaøn, Ñình Gioùt trong timAnh huøng baát khuaát khaéc teân söû vaøngTöøng ñoaøn quaân Phaùp kinh hoaøngTay caàm côø traéng haõi huøng vieãn chinhÑôø-Caùt saàu thaûm cuùi gaèmQuaân daân hôùn hôû: “Muoân naêm Baùc Hoà”.

Chín naêm ñuùc moät traän ñoàDieät tan xaâm löôïc. Thuû ñoâ trôû veàHoøa bình nöûa nöôùc haû heâGiaù nhö troïn veïn, vui gì vui hôn...

BAÏCH LIEÂN(Hoäi VHNT Baéc Ninh)

Ñieän Bieân nhôù maõi

SAÙNG TAÙC


CAÙT DU(Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam)

Em haõy nguû ñi!

Ñaõ chieàu roàisao thô khoâng ñeán?

Caây moät mình naèm nghe noãi sôïEm moät mình ngoài ngaém hoang vuÑeâm qua giaác mô veàGoïi em giöõa taàng khoângNaøy ngöôøi ñaøn baø laï!Sao naèm ôû ñaây?Sao naèm ôû ñaây?Em choaøng maétcon maét caønh caây nhìn em hình daáu hoûiToâi van ngöôøi!Moät chuùt laù xanh!Roài nhieàu con maét nöõa uøa veàTrieäu trieäu maét caây ñoøi buùp laùTrieäu trieäu maét caây khao khaùt naûy maàm‘‘Röøng ñaõ chaùy vaø röøng ñaõ heùoRöøng ñaõ khoâ vaø röøng ñaõ taønEm haõy nguû ñi”(*)

Vaø trieäu trieäu naêmRoài röøng seõ veàEmHaõy nguû ñi!

(*) Lôøi baøi Em haõy nguû ñi Trònh Coâng Sôn

Ñaõ chieàu roài sao thô khoâng ñeán?

Maáy hoâm raøy thô boû ñi ñaâu?

Coù phaûi thô veà thaêm caùnh ñoàng muøa luõ

Luùa Soâng Hoàng coù tróu haït khoâng?

Coù ñi ngang ñeàn thôø Tröng Nöõ

Thaép duøm em moät neùn nhang traàm

Tieän dòp gheù Traøng An moät tí

Thaêm ñeàn thôø hai Ñöùc Ñinh Leâ

Veà Ba Vì ñi leân nuùi Taûn

Thaêm Sôn Tinh cuøng vôùi Vua Huøng

Chieàu Hoà Göôm meânh mang noãi nhôù

Soùng boàn choàn nghe khuùc bieät ly

Ñaõ chieàu roài sao thô khoâng ñeán?

Con maét chuoàn ñoû quaïnh chieàu ñoâng

Hay thô veà ngang qua AÛi Baéc

Ngoài suït suøi nhoû leä khoùc Sao Khueâ

Gioù truøng truøng thô veà Paéc Poù

AÙnh sao khuya daèng daëc loái veà

Thô veà roài vöôn vai Phuø Ñoång

Gaùnh treân vai hai chöõ san haø

Chaïy baêng baêng.

SAÙNG TAÙC


VUÕ TRUNG ÑÖÙC(Hoäi VHNT Vónh Phuùc)

Chieàu Tam Ñaûo

Tìm veà luùng lieángSooïng-Coâ

Queâ

Ñoàng Xoâ nuùi thoaùng chôi vôiHoà Höông(1) thaêm thaúm – maét ngöôøi toâi yeâuThoâng reo bieác doäi traøn chieàuNaéng lung lung naéng saùo dieàu ngaån ngôThaäm Thình (2) nguoàn thöïc, thaùc môCoû caây, hoa, ñaù… ñoâi bôø môø sayÑaïi baøng soaûi caùnh vôøn maâyGioù leân loäng gioù toùc ñaày hoa lauKhoùi lam thaàm thó trieàn daâuChuoâng ngaân thieàn vieän vôïi ñau noãi ñôøi…

Ñöùng loøng – thoaûng tieáng aø ôi!Traêng leân vôøi vôïi

Ñaát trôøiTraêng leân!

(1) Hoà Höông: Hoà nöôùc thuoäc Minh Quang – Tam Ñaûo(2) Thaäm Thình: Thaùc nöôùc thuoäc Baûn Long – MinhQuang – Tam Ñaûo

Tìm veà luùng lieáng Soïong-CoâGaëp traêng söõng laïi beân hoà Xaï HöôngLaëng nghe tieáng haùt giao duyeânÑaãm tình… xao xuyeán… vaán vöông ñaát trôøiSuoát nguoàn ngaân khuùc ñaày vôiThen ôi! Em maõi haùt lôøi traùi timHaùt cho thaùc nhaûy traêng nghieângMaây sao líu ríu bung bieâng maët hoàSoùng vaøng lôùp lôùp nhaáp nhoâNgaøn thoâng cheánh choaùng (cuõng ngôø maét em)Choøng chaønh … nuùi níu söông ñeâmGaùi trai thoån thöùc vaøo ñeâm … öôùc theà

Nöôùc non raïo röïc tình queâNgaøn naêm luùng lieáng tìm veà Soïong - Coâ.

Veà queâ vaãn queâ maø laïDöøng chaân hoûi treû bao laànMoãi thoân moãi nhaø vaên hoùaÑeâm cheøo coù caû Soïong Coâ …Queâ ôi! Minh Quang, Goø PhaángÑaïi Bình, Boà Lyù, Hôïp Chaâu…Queâ giôø vaãn queâ maø phoáCao taàng beân truùc, thoâng, lau…

Chôï queâ ngaøy naøo cuõng chôïNieàm vui ñaâu keå naéng möaHaøng hoùa “treân trôøi döôùi beå”“Thoå Tang” xen laãn “Kyø Löøa”…

Ngöôøi queâ sao nhieàu “oâng chuû”(“Chuû trang”, “Chuû xöôûng”, “Chuû thaàu”…)Daân caøy coøn kieâm daân thôïÑeâm traêng oâm saùch goái ñaàu…

Trang traïi baït ngaøn trang traïiVöôøn ao bao boïc quanh ñoàiChim veà lao xao nhaõn oåiOng bay maät phaû hoàng moâi.

Veà queâ vaãn queâ maø laïBaâng khuaâng, raïo röïc, taàn ngaànBaïn keùo vaøo hoà caâu caùÑi nhö khoâng böôùc baèng chaân

SAÙNG TAÙC


NGUYEÃN THÒ MAI(Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam)

Daën ngöôøi ñi hoäimoät mìnhTaëng T.U - queâ Naønh

Ñeâm qua phaø soâng Haäu

Thaêm nhaø Nguyeãn Traõiôû Coân Sôn

Truùc xinh truùc coù ñaàu ñìnhThaùng Hai anh hoäi moät mình. Laï chöa!

Thoâi ñaønh khaên goùi gioù ñöaNgöôøi döng - em chæ göûi thöa ñoâi lôøi:

Muøa xuaân, muøa hoäi, muøa chôiÑoø ñöa, con maét tieáng cöôøi cuõng ñöaHoäi vui nghieâng nöôùc nghieâng chuøa“Nam moâ” nhö thaät nhö ñuøa caâu kinhMaø anh ñi hoäi moät mìnhChen chaân vôùi ñaù, soi hình vôùi caâySuoái saâu, caûnh ñeïp, ñoø ñaàyTheâm lo ngöôøi ôû chaân maây xa vôøi

Thaép höông em khaán ñaát trôøiChôû che anh phuùt maûng vui treân chuøaNgaøy xuaân böôùc thöïc, böôùc môDeø thoâi cheùn röôïu, caâu thô maø veà.

Ñöôøng tuøng leo doác treøo nonÑeán nôi.

Laëng thôû …Nhaø coøn neàn thoâi

Thaûng nhö coù tieáng ai môøiCöûa pheân gioù môû, böôùc Ngöôøi nheï raCoång vaøo ngoõ truùc daäu hoaDaáu chaân haøi coû ñöa ta leân theàm

Roài trong tieáng suoái ru eâmThô Ngöôøi sang saûng noãi nieàm ÖÙc TraiRoài naâng cheùn truùc ngang maøyTaác loøng cuoän nöôùc ñeâm ngaøy trieàu Ñoâng…

Nhöng maø chæ coù lôøi thoângLaù reo vi vuùt, troáng khoâng boán beà…

Chôït nghe khanh khaùch ñaâu kiaHay treân Baøn Thaïch tieân veà vui ca ?Côø chôi ñoâi nöôùc baøy raTieân sinh sang toát hay laø xuaát xe?

Moät mình ngaãm moät mình ngheCöù hoaøi töôûng giöõa maây khe suoái ngaønAm Maây laø coõi thö nhaønMaùi gianh coøn giöõ cung ñaøn, laù göômNgöôøi veà aån daáu muø söôngTraêng thanh nguyeät baïc chaúng vöông buïi chuøa...

Chaân coøn ñöùng vôùi sim, muaHoàn ñaâu ñaõ taän xa xöa kieáp ngöôøi

Hình nhö vua môùi gheù chôiLeàu vaên coøn nöùc nhöõng lôøi ngoïc chaâuHình nhö môùi roùt röôïu ñaàuVua ñaø leân kieäu, cheùn saàu bieät lyHình nhö Thò Loä cuøng ñiNghe ñaâu naøng nghæ Leä Chi ñeâm raøy....

Quaù giang coøn moät chuyeán phaøÑaõ taøu veà treã, laïi xa loä trìnhLaïi möa khuya baát thình lình

Laïi ñeâm maát ñieän, laïi mình… guoác rôi

Chaân khoâng goùt laïnh möa trôøiTöï nhieân thaàm öôùc gaëp ngöôøi Baïc LieâuMyõ nhaân nghieâng nöôùc Ninh Kieàu

Ngöôøi khoâng tieác baïc maø chieàu hoàng nhanHoâ thaàu, taùt caïn Haäu Giang

Tìm ñöôïc guoác, giuùp em sang Caùi Voàn

Moäng mô cho nheï coõi hoànÑeå qua nöôùc thaúm soùng coàn maø ñi.

SAÙNG TAÙC


NGOÂ THAÙI(Hoäi Lieân hieäp VHNT Phuù Thoï)

Höông queâ

Ñaát Toå thaân thöông

Söùc soáng

Minh Noâng…Muøa gaët toâi veàÑöôøng laøng, ngoõ xoùm boän beà raï rômThoaûng muøi gaïo môùi… Côm thômDeûo saên gioáng luùa Naøng Höông queâ nhaø!

Baùt canh cua, ñóa döa caøVò queâ ñau ñaùu ñaäm ñaø xieát bao!Böôùc ñi duø ôû phöông naøoMinh Noâng muøa caáy hanh hao heïn veà!

(Chaïnh loøng da dieát choán queâChieán tranh qua, maáy ngöôøi veà, ngöôøi khoâng?)Tình queâ laéng xuoáng caùnh ñoàngCaùnh coø chao naéng, maây boàng beành troâi!

Maùi ñaàu baïc, nöôùc da moàiChaùu con díu daét ra nôi thò thaønhChieàu xanh, gôïi nhôù ngaøy xanhHöông queâ cöù maõi ngoït laønh tình queâ…

Caây Xöông Roàng trong chaäuSoáng treân ñaát khoâ caènCöù vöôn leân maïnh meõKhoe saéc hoa laëng thaàm…

Traûi Ñoâng taøn Xuaân ñeánLaù ruïng laïi naûy maàmHöông daâng traøn nhöïa soángMô maøng ñoùn böôùm ong

Cuoäc ñôøi caây khaéc khoåDaãu gai goùc xuø xìVaãn dòu daøng e leäNoàng naøn beân loái ñi…!

Tình ñaát Toå ñeïp maõi töïa baøi caCon chaùu moïi mieàn haønh höông veà hoäiToû taám loøng thaønh, trôû veà nguoàn coäiDaâng neùn taâm höông,

töôûng nhôù caùc Vua Huøng

Leân ñænh non cao, ta thaáy caû moät vuøngHoå phuïc - Long chaàu, laøng queâ truø phuù.Ba con soâng töø ñaàu nguoàn hoäi tuïBaïch Haïc xöa -

nay Thaønh phoá anh huøng!.

Traûi thaêng traàm, mong öôùcmoät nieàm chung

Quoác thaùi daân an, vöõng vaøng tieán böôùcSuoát maáy ngaøn naêm Toå tieân döïng nöôùcCon chaùu Laïc - Hoàng,

noái nghieäp OÂng cha.

Caâu haùt Xoan vaãn ñoïng laïi trong taLöu giöõ bao ñôøi, cuøng lôøi ru cuûa MeïTheá giôùi vinh danh - truyeàn cho lôùp treûMaõi maõi tröôøng toàn - gaïch noái thôøi gian.

Veà hoäi naêm nay bao neùt maët haân hoanAÙnh raïng ngôøi, nuï cöôøi haïnh phuùcHaäu dueä AÂu Cô - neát na hieàn thuïcXin göûi loøng mình,

nôI ñaát Toå thaân thöông…!

SAÙNG TAÙC


Sa Pa – Moät vuøng ñaát khieâm nhöôøng,tónh laëng maø aån chöùa bao ñieàu kyødieäu, huyeàn aûo. Sa Pa luoân chìm

trong laøn maây boàng beành hoøa cuøng caûnhsaéc thieân nhieân nhö coù söï saép xeáp theomoät boá cuïc haøi hoøa, neân thô, laõng maïn, ñaàyhaáp daãn. Khí haäu cuûa Sa Pa coù theå noùi laømoät söï ban phaùt dieäu kyø cuûa thieân nhieân,mang saéc thaùi raát ña daïng, raát ñoäc ñaùo vaøraát rieâng. Saùng, chieàu laø tieát trôøi cuûa muøaXuaân, Thu, khi maøn ñeâm buoâng xuoáng giaùlaïnh muøa Ñoâng traøn veà, ñoâi khi coøn ñoùngbaêng tuyeát. Bình minh ôû Sa Pa thöôøng chìmtrong laøn söông muø nheø nheï vaø cuõngnhanh choùng tan ñi khi oâng maët trôøi thöùc

giaác. Ñeán tröa, nôi ñaây traøn ngaäp aùnh naéngchoùi chang cuûa muøa Heø noùng boûng. Taát caûchìm laãn trong söông môø huyeàn aûo nhö moätböùc tranh phong thuûy höõu tình thanh bình,ñaày thô moäng ñeán nao loøng, caøng laøm choSa Pa gioáng moät thaønh phoá trong söông khiaån khi hieän nhö thöïc nhö mô.Sa Pa – naèm giöõa hai daãy nuùi Hoaøng Lieân

Sôn vaø Can Thaøng, coù ñoä cao gaàn 2.000mso vôùi maët bieån, coù ñænh Phan Xi Paêng cao3.143m. Sa Pa ñöôïc thieân nhieân öu ñaõi vôùinhieàu saûn vaät cuûa vuøng oân ñôùi nhö: maän, leâ,ñaøo…; nhieàu loaïi hoa nhö: thöôïc döôïc, caåmchöôùng, lay ôn, uaát kim cöông…; nhieàu loaïithuoác boå, döôïc lieäu, laâm saûn nhö: thuïc ñòa,

SA PA TRONG SÖÔNG(Taûn vaên)

NSNA. TUYEÁTMINH

Sa Pa trong söông - TUYEÁT MINH

SAÙNG TAÙC


hoaøng lieân gai, xuyeân khung, moäc nhó, naámhöông, thaûo quaû v.v… Nôi ñaây chuû yeáu ngöôøiMoâng, ngöôøi Dao sinh soáng. Vôùi ñòa hình vaøkhí haäu maùt meû quanh naêm, Sa Pa ñaõ töø laâukhoâng nhöõng trôû thaønh nôi nghæ maùt lyù töôûngmaø coøn laø ñieåm thu huùt caùc “tay maùy” trongvaø ngoaøi nöôùc. Chính nhöõng neùt ñaëc tröngñoù cuûa Sa Pa maø bieát bao nhaø nhieáp aûnhkhaép nôi ñoå veà ñaây “saên” aûnh. Ngöôøi “saên”söông muø, ngöôøi “saên” muøa Xuaân, “saên”naéng vaøng muøa Haï, ngöôøi laïi ñi chuïp chôï,chuïp caùc caûnh sinh hoaït cuûa baø con daân toäcít ngöôøi, chuïp phong caûnh thieân nhieân, nuùinon huøng vó, thaäm chí coù nhieàu ngöôøi “saên”caû tuyeát rôi…Toâi leân Sapa laàn ñaàu vaøo naêm 1991,

trong moät chuyeán coâng taùc. AÁn töôïng ñaàutieân khi toâi ñaët chaân ñeán Sa Pa laø baàukhoâng khí trong laønh, maùt ngoït, tónh laëng vaøse se laïnh khaùc haún vôùi nhöõng khoùi, buïi vìxaây döïng, vì taéc ñöôøng ôû caùc thaønh phoálôùn. Khi aáy, Sa Pa nhö moät naøng coâng chuùamôùi tænh giaác noàng, ñoâi maét coøn mô maøngcuûa thieáu nöõ ñang tuoåi xuaân thì. Nhöõngnaêm ñoù du lòch nôi ñaây chöa phaùt trieån nhöbaây giôø. Sa Pa coøn raát hoang sô, laëng leõ,thanh bình. Töø thò traán Sa Pa, ñi veà phíaTaây khoaûng 12km treân ñöôøng ñi Lai Chaâuchuùng toâi gaëp Thaùc Baïc, Caàu Maây vôùi doøngnöôùc ñoå töø ñoä cao treân 200m taïo thaønh aâmthanh nuùi röøng ñaày aán töôïng. Sa Pa coøn coùnhaø thôø coå – moät neùt kieán truùc raát rieâng cuûaSa Pa. Chôï Sa Pa hoïp vaøo saùng Chuû Nhaäthaøng tuaàn, moät böùc tranh kinh teá mangñaäm baûn saéc vaên hoùa chôï cuûa vuøng naøy.Khaép nôi nhöõng baø meá giaø moùm meùm, caùccoâ gaùi Moâng, Dao ngöôøi ngoài keû ñöùng baùnthoå caåm maøu saéc saëc sôõ, mieäng luoân môøi

chaøo maø tay vaãn theâu thoaên thoaét. Vaøi choãñoù ñaây laïi thaáy töøng nhoùm nhoû vaøi ngöôøi,giaø coù, treû coù vöøa troø chuyeän, vöøa baùn haønglaïi vöøa chuoát noái nhöõng sôïi ñay. Troâng hoïluùc naøo cuõng töôi cöôøi, raïng rôõ, thaân thieänthaät ñaùng yeâu. Beân caïnh röøng Maän, Ñaøo,Leâ thô moäng laø caùc khu bieät thöï coå kính xenlaãn hieän ñaïi caøng laøm cho Sa Pa theâm haápdaãn, cuoán huùt. Ñeå kòp phieân chôï saùng Chuûnhaät, chieàu toái thöù Baåy caùc chaøng trai coâgaùi ngöôøi Moâng, ngöôøi Dao thöôøng tôùi SaPa vui chôi, ca haùt trong aâm thanh cuûa ñaønmoâi, kheøn laù, saùo, kheøn Moâng..., vôùi nhöõngbaùt röôïu traøn ñaày veõ neân moät böùc tranhsoáng ñoäng, raát laõng maïn, tröõ tình.Ñi qua nhieàu ñeøo doïc theo chieàu daøi ñaát

nöôùc, toâi chöa thaáy ôû ñaâu laïi coù caûnh “maâyluoàn nuùi, nuùi oâm maây” – nhöõng ñaùm maâynhö baùm chaët vaøo ñænh nuùi, khoâng nôõ rôøixa... raát tình töù, duyeân daùng, soáng ñoängnhö nôi ñaây. Toâi leân Sa Pa nhieàu laàn, moãilaàn laïi traøo daâng moät nguoàn caûm xuùc môùilaï, tuyeät ñeïp, tinh khoâi. Sa Pa – Thaønh phoácheo leo taän trôøøi xanh ñöôïc bao boïc bôûimaây, gioù vaø söông muø troâng chaúng khaùc gìmoät chieác vöôøn treo thieân nhieân khoång loà,luùc aån luùc hieän, ñeïp moät caùch huyeàn aûo,dieäu kyø ñeán laï luøng. Naêm 2011, toâi leân SaPa laø laàn gaàn ñaây nhaát. Caû gia ñình anh chòem, con chaùu ñi nghæ maùt ôû Sa Pa moät tuaànñeå thoûa söùc ñaém chìm trong khung caûnhthaàn tieân giöõa choán traàn gian. Sau chuyeántaøu ñeâm töø Haø Noäi, saùng sôùm tinh mô hoâmsau gia ñình chuùng toâi ñaõ ñeán Laøo Cai vaøtieáp tuïc leân xe tôùi Sa Pa. Treân con ñöôøngquanh co nhö oâm laáy caùc söôøn nuùi, thænhthoaûng chuùng toâi laïi döøng xe chuïp aûnh moãikhi gaëp phong caûnh ñeïp hoaëc nhöõng nhoùm

SAÙNG TAÙC


ngöôøi Moâng ñi boä haøng chuïc caây soá ñeå ñeánchôï phieân, chôï tình Sa Pa. Xe chaïy gaàn haigiôø ñoàng hoà, Sa Pa ñaõ hieän ra tröôùc maétchuùng toâi vôùi nhieàu caûnh quan thieân nhieân,nuùi non ñieäp truøng ñaày söông vaø gioù, caùcthöûa ruoäng baäc thang ñan xen nhau raát baétmaét. Caùc coâ gaùi daân toäc nôi ñaây thì khoûiphaûi noùi. Hoï ñua nhau khoe saéc trong trangphuïc daân toäc theâu hoa vaên nhieàu maøu saéc.Nhöõng hoa vaên ñöôïc theâu moâ phoûng theohình hoa, laù, chim muoâng, thuù röøng... raát ñadaïng, röïc rôõ, ñoäc ñaùo. Nhöõng tia naéng sôùmroïi xuoáng chan hoøa, nheø nheï nhö ve vuoáthoa laù, coû caây, phoá phöôøng moät caùch tinhnghòch, aâu yeám khieán cho ngöôøi vaø caûnhcaøng trôû neân duyeân daùng hôn, gôïi caûm hônvaø ñaùng yeâu hôn.Vaø kia nuùi Haøm Roàng, daãy ñaù nhaáp nhoâ

hình con Roàng khoång loà ñang vöôn daøi, uoánlöôïn, ñaàu ngaång cao veà daõy nuùi HoaøngLieân Sôn. Ñöùng treân Haøm Roàng, ngaémtoaøn caûnh Sa Pa, moät caûm xuùc môùi meûthaät khoù taû uøa veà trong toâi.

Nuùi Haøm Roàng laø moät trong nhöõng ñòañieåm coù tieàm naêng phaùt trieån du lòch töôngñoái phong phuù vaø ña daïng trong nhöõngnaêm gaàn ñaây. Nuùi Haøm Roàng laø ñieåm ñeánkhoâng theå thieáu trong haønh trình cuûa dukhaùch ñeán Sa Pa. Toâi cuõng vaäy, leo nuùiHaøm Roàng khoâng chæ ñöôïc chieâm ngöôõngthieân nhieân hoang sô trong laønh, maùt meûcuûa ñaát trôøi, taän höôûng vaø taâm söï cuøng coûcaây, hoa laù, cuøng naéng gioù, maây trôøi vaø ñaùmaø coøn ñöôïc hoøa mình vaøo caûnh saéc ngaátngaây, laõng maïn cuûa taïo hoùa. Haøm Roàngngaøy nay khaùc tröôùc kia raát nhieàu. TreânHaøm Roàng laø caû moät röøng hoa thôm coû laï,ong böôùm löôïn lôø xung quanh khieán toâitöôûng nhö mình laïc vaøo vöôøn Tieân. Khu dulòch Haøm Roàng roäng khoaûng 150ha, ñöôïcxaây döïng theo ñòa theá töï nhieân cuûa ñænhHaøm Roàng vôùi nhöõng röøng ñaù reâu phong,röøng Ñaøo, Maän laâu naêm… Chuùng toâi phaûileo moät chaëng ñöôøng daøi haøng ngaøn baäc ñaùaåm öôùt. Cöù caùch moät ñoaïn ngaén, caûnh trílaïi traûi ra tröôùc maét khi thì vöôøn Lan, vöôøn

hoa Chaâu AÂu, luùc thìvöôøn Hoàng... ñieåmcuoái cuøng cuõng laøñieåm cao nhaát cuûañænh Haøm Roàng ñöôïcboá trí nhö moät ñaøiquan saùt, töø ñaây dukhaùch coù theå thu goïntoaøn boä thò traán Sa Patrong ñaùy maét. Phoùngtaàm maét xa hôn laøthung luõng MöôøngHoa, Taû Phìn khi aånkhi hieän.Caøng ñi leân caoTreân ñöôøng xuoáng chôï TUYEÁT MINH

SAÙNG TAÙC


khung caûnh laïi caøng laøm khieán toâi ngaïcnhieân, caøng thoâi thuùc söï toø moø, khaùm phaùtrong toâi. Töø Vöôøn Lan 1, Vöôøn Lan 2 vôùi6.000 gioø cuûa 194 loaøi lan boán muøa ñuanhau khoe saéc, trong ñoù coù nhöõng loaøi lanñaëc saéc. Keá ñeán vöôøn hoa vôùi nhöõng ñoùacaåm tuù caàu lôùn, ñöôøng kính tôùi 30cm, vöôønhoa Thanh Thaïch Thaûo cuøng nhieàu loaøi hoalaï maét ñöôïc nhaäp töø nöôùc ngoaøi veà vaø coù caûhaøng traêm caây Anh Ñaøo Nhaät ñang troàngthöû nghieäm ôû ñaây. Baêng qua khu ThieânThaïch Laâm roäng lôùn, nhöõng lôùp ñaù ñan xennhau ñuû moïi hình daùng saéc ñoä, toâi tha hoàchuïp aûnh, tha hoà thaû chí tang boàng… Ñöôøngleân Coång Trôøi ngoù phía tröôùc chæ thaáy trôøixanh bao la, nhìn döôùi chaân toaøn thaáy maâyphuû. Heát Coång Trôøi 1, toâi döøng chaân ôûCoång Trôøi 2 ñeå ñöôïc ngaém ñaàu Roàng thaätroõ, thaät laâu. Ñöôøng vaøo hang Tam Moân moãiluùc loái ñi moät heïp laïi chæ vöøa ñuû moät ngöôøichui loït, thoaùt ra laø caû moät khoaûng trôøimeânh moâng, bao la raát ngoaïn muïc, lyù thuùhieän ra tröôùc maét. Khoâng chæ coù theá, treânHaøm Roàng, chuùng toâi coøn ñöôïc xem caùcchaøng trai, coâ gaùi daân toäc bieåu dieãn. Caûnhsaéc nôi ñaây thaät dieäu kyø, ñoäc ñaùo: hoa, nuùivaø maây hoøa laãn nhau thaät tuyeät ñeïp.Ngaøy hoâm sau, chuùng toâi ñeán thaêm Caùt

Caùt caùch Sa Pa khoaûng 2km – moät baûn laâuñôøi cuûa ngöôøi Moâng coøn löu giöõ nhieàu ngheàthuû coâng truyeàn thoáng. Ñeán ñaây chuùng toâiñöôïc xem kyõ thuaät nhuoäm chaøm, nhuoämnöôùc tro thaûo moäc vaø caùc laù caây röøng, caùchcheá taùc ñoà trang söùc, troàng boâng, lanh, deätvaûi cuûa ngöôøi Moâng vôùi nhieàu phong tuïcñoäc ñaùo. Doïc theo ñöôøng moøn laø caùc baøcaùc coâ ñang caëm cuïi theâu deät neân nhöõngtaám thoå caåm ña saéc maøu… Xuoâi theo ñöôøng

Taû Van, ngaém caûnh vaø chuïp aûnh thungluõng Möôøng Hoa, nhöõng thöûa ruoäng baäcthang vaøng röïc khi muøa Thu veà, loùng laùnhnhö baïc döôùi aùnh maët trôøi khi ñang vaøo vuï.Reõ ngang ñeán thoân Hang Ñaù, tôùi Coång Trôøivôùi muoân vaøn ñoùa phong lan buoâng thoõng.Nôi ñaây baïn coù theå nhìn thaáy phieán ñaù hìnhcon Coùc, caïnh ñoù laø moät taûng ñaù nhieàumaøu saéc cao gaàn 100m, gioáng ñaàu Hoåñang naèm phuïc coù boä ria meùp traéng vaèncaøng toân theâm veû oai nghieâm, laãm lieät cuûanoù. Ñi tieáp ñeán Taû Van, chuùng toâi tôùi khuröøng Ñaù coå, thaû hoàn ngaém nghía gaàn 200taûng ñaù lôùn nhoû mang caùc teân goïi khaùcnhau gaén lieàn vôùi truyeàn thuyeát mang ñaämsaéc thaùi taâm tö, tình caûm cuûa ngöôøi daânvuøng naøy nhö: hoøn Boá, hoøn Meï, hoøn Coáixay, hoøn Yeân ngöïa v.v… Treân moãi hoøn ñaùñeàu coù khaéc, chaïm laï, ñoäc ñaùo caùc moâ típcuûa ngöôøi Vieät coå. Khu röøng Ñaù coå naøyñöôïc coi laø di tích coå coù moät khoâng hai cuûanöôùc ta.

Leân Sa Pa khoâng chæ ñöôïc coù nuùi, maây,gioù vaø söông muø maø coøn coù baûn Caùt Caùt, TaûVan, Caàu Maây, thung luõng Möôøng Hoa, nuùiHaøm Roàng vôùi vöôøn Chaâu AÂu, vöôøn Lan,Coång Trôøi, saân Maây… Vaø muoán chöùng toûsöùc beàn bæ cuûa moät thôøi trai treû thì haõy chinhphuïc ñænh Fanxipaêng cao 3.143m. Quaû thaät,coøn bieát bao thöù nôi ñaây maø toâi khoâng saokeå xieát. Baïn haõy ñeán nôi ñaây ñeå chính mìnhchieâm ngöôõng vaø khaùm phaù phong caûnhhuøng vó raát thô moäng, quyeán ruõ seõ thaáy voâcuøng haáp daãn vaø kyø thuù. OÂi Sa Pa! Thaønhphoá trong söông – Thaønh phoá trong maây,chæ moät laàn gheù qua cuõng ñuû ñeå laïi trong toâinhieàu kyû nieäm, nhieàu caûm xuùc khoù queân vaølöu luyeán chaúng muoán rôøi. �

SAÙNG TAÙC


XE BUYÙT SOÁ 35TRAÀN HÖÕU THAÊNG(Haø Noäi)

Khu nhaø toâi ôû laø moät chung cö gaàn chuøaHaø, quaän Caàu Giaáy. Giöõa caùc chung cöcoù moät vöôøn hoa nhoû, coù ñoä 10 chieác

gheá ñaù cho caùc cuï giaø, treû em ngoài hoùng maùt.Saùt ngay væa heø laø beán xe buyùt soá 35. Xe

35 chaïy töø Meâ Linh, Soùc Sôn xuoáng taän bôøsoâng Hoàng gaàn Baûo taøng lòch söû. Coù leõ laøtuyeán xe daøi nhaát cuûa Haø Noäi.Hoaøn caûnh ñòa lyù maø toâi vöøa keå treân khoâng

ngôø laø nieàm haïnh phuùc lôùn lao cuûa nhieàungöôøi lao ñoäng bình thöôøng, nhieàu sinh vieânvaø hoïc sinh, nhieàu cö daân nöôùc ngoaøi ôû khuchung cö cuûa chuùng toâi vaø ñaëc bieät laø ñoái vôùicaùnh giaø chuùng toâi, nhöõng caùn boä ñuû caùcngaønh ngheà nay ñaõ veà höu.Khi ngoài chôi taïi vöôøn hoa nhoû, moät baùc vui

veû ñaët vaán ñeà: “Neáu khoâng coù xe 35 chaïy quañaây, khoâng bieát cuoäc soáng tinh thaàn vaø vaätchaát cuûa chuùng ta seõ ra sao?”.Moïi ngöôøi cöôøi oà vì töôûng baùc ñaët vaán ñeà

quaù to taùt nhöng khi veà nhaø, ngaãm nghó laïi, aicuõng thaáy vai troø quan troïng coù thaät cuûa xe 35,vai troø maùu thòt cuûa xe 35 ñoái vôùi chuùng toâi.Naøy nheù, neáu ra beán xe ngay væa heø beân

naøy, coù theå ñeán phoá Hoaøng Quoác Vieät coùnhieàu haøng aên ngon, giaù cuõng bình daân, ñaëcbieät coù bia hôi Haø Noäi khaù ñaäm ñaø. Ñi tieáp ñeánsieâu thò Metro vôùi nguùt ngaøn haøng hoùa coù giaùbaùn buoân. Ñi tieáp nöõa ñeán Meâ Linh Plaza vôùinhieàu ñoà noäi thaát xòn. Ñi nöõa, chuyeån xe khaùcta leân ñöôïc saân bay Quoác teá Noäi Baøi. Coù theåñoùn baïn, tieãn baïn maø khoâng maát quaù nhieàutieàn taxi.

Nhöng caùnh giaø chuùng toâi ít ñi con ñöôøngchieàu aáy maø thöôøng sang beân kia ñöôøng, ñoùnxe 35 vaøo Trung taâm Haø Noäi.Ñòa ñieåm quan troïng gaàn nhaát laø Böu ñieän

Caàu Giaáy. Nôi naøy cho pheùp göûi taëng moätcuoán saùch môùi cho ngöôøi baïn ôû taän QuaûngNgaõi. Nôi naøy cho pheùp nhaän goùi böu phaåmbaûo ñaûm göûi töø nöôùc ngoaøi veà maø khoâng sôïthaát laïc.Xuoáng beán naøy, ñi boä moät quaõng ñeán hieäu

saùch Söï thaät vôùi nhieàu taùc phaåm veà chính trò,xaõ hoäi vaø caùc loaïi trieát hoïc kinh ñieån. Ngoaøi ra,cuõng ñaày ñuû caùc loaïi vaên phoøng phaåm chongöôøi lôùn vaø hoïc sinh.Quanh quaån ñaáy tha hoà “shopping” ñuû caùc

maët haøng: Töø nöôùc hoa, ví ñaàm, tuùi xaùch caocaáp ñeán caùc loaïi quaàn aùo muøa ñoâng, muøa heø,treû em, ngöôøi lôùn. Cöù yeân taâm saém söûa ôû ñaáy,khi naøo ñoùi buïng coù nhieàu cöûa haøng aên, nhieàutieäm giaûi khaùt ñuû caùc loaïi cuõng ôû quanh ñaáyñeå phuïc vuï ta.Toùm laïi: Caû khu Caàu Giaáy vôùi haøng traêm

cöûa haøng baùn buoân baùn leû, thoûa maõn chohaøng nghìn hoïc sinh, sinh vieân cuûa caùc tröôøngÑaïi hoïc, Trung hoïc vaø daân cö soáng trong khuvöïc ñoù.Xe buyùt soá 35 ñöa ta ñi tieáp ñeán danh lam

thaéng caûnh vaøo loaïi nhaát Vieät Nam laø khu ditích Chuøa Laùng. Ngaøy raèm moàng moät aâm lòchhaøng thaùng ñoâng nghòt khaùch thaäp phöôngñeán cuùng leã. Xe oâ toâ ñuû loaïi, keå caû caùc xe buyùtlôùn chôû ngöôøi ñeán tham quan khu Chuøa Laùng1000 naêm tuoåi töø khaép caùc mieàn cuûa Toå quoác.

SAÙNG TAÙC


Ñi tieáp nöõa, qua caùc tröôøng Ñaïi hoïc lôùn:Ngoaïi giao, Ngoaïi thöông, Tröôøng Luaät, Haønhchính quoác gia... Nhöõng beán xe ôû khu vöïc naøyluùc naøo cuõng ñoâng ñuùc, chen laán. Kinh nghieämñi xe cho thaáy khoâng neân leân xe ôû nhöõng beánnaøy, maø chòu khoù ñi boä theâm ñeå giaät luøi leân beántröôùc cuûa nhöõng “ñieåm noùng” aáy.Neáu cöù keå tieáp nhö theá, xe 35 ñöa ta ñeán

Tröôøng Ñaïi hoïc Y Haø Noäi phoá Toân Thaát Tuøng,ñeán Beänh vieän Baïch Mai, ñeán khu buoân baùnsaàm uaát Kim Lieân keùo daøi, ñeán khu thaùp ñoâiVincom... ñeán taän phoá Hueá, Haøng Baøi. Töø ñaây,xuoáng xe ta ñi ra Bôø Hoà, traùi tim cuûa Thuû ñoâ,traùi tim cuûa caû nöôùc. Ñi tieáp xe 35, ta ñeán khubeänh vieän Höõu Nghò vaø beänh vieän Quaân ñoäi108.Xe 35 coøn ñöa ta ñeán 3 trung taâm chieáu

phim lôùn nhaát thuû ñoâ. Ñoù laø Trung taâm chieáuphim quoác gia ôû ñöôøng Laùng Haï, trung taâmchieáu phim ôû taàng 6 khu “shopping” Vincomcuoái phoá Baø Trieäu, khu chieáu phim lôùn ôû phoáHaøng Baøi: Raïp Thaùng 8, Raïp Kim Ñoàng vaønhieàu phoøng chieáu phim nhoû. Theo thieát keácaùc khu vui chôi, giaûi trí môùi, haøng traêm ngöôøixem phim xong coù theå thoaûi maùi giaûi khaùt, aêntröa, aên toái vôùi thöùc aên phong phuù vaø giaù caûhôïp lyù.Môùi keå sô sô nhö theá, xe buyùt 35 ñöa ta ñeán

nhöõng chaân trôøi khaùc nhau, vôùi nhöõng ích lôïi cuïtheå khaùc nhau. OÂi, chæ vôùi 7 ngaøn ñoàng, ta ñöôïcchu du, ñöôïc thoûa maõn moïi nhu caàu maø conngöôøi bình thöôøng coù theå phaûi caàn ñeán.Quaû thaät ñuùng nhö yù kieán cuûa moät vò ñi xe

buyùt haøng ngaøy, luùc ban ñaàu ñaõ noùi: “Neáukhoâng coù xe buyùt soá 35 chaïy qua ñaây, ñôøisoáng tinh thaàn vaø vaät chaát cuûa chuùng ta seõ rasao?”.Ñoái vôùi baûn thaân toâi, xe 35 ñaõ giuùp toâi thöïc

hieän giaác mô luùc coøn trai treû. Ñoù laø nhöõng naêm70 cuûa Theá kyû tröôùc, khi laøm vieäc taïi La

Habana Cuba, haøng ngaøy toâi phaûi ñoùn xe buyùtsoá 189 ñeå ñi töø khu phoá coå Vedado laø nhaøkhaùch cuûa Boä Y teá Cuba giaønh cho caùc baùcsyõ nöôùc ngoaøi ôû ñeå ñi laøm ôû Beänh vieän CalixtoGarcia. Quaõng ñöôøng ñi xe buyùt khaù xa, ñeángaàn 8 km, vì ôû caùc nöôùc coù quy hoaïch ñoâ thòvaên minh ngöôøi ñeàu ñöa beänh vieän ra ngoaïi vithaønh phoá. Khoâng hoâm naøo toâi ñöôïc ngoài gheácaû vì khaùch quaù ñoâng, cöù oâm khö khö laáy caùicoät nhoâm beân xe hoaëc naém laáy caùi daây baûohieåm, toâi khoâng ñeå yù ñeán ngöôøi xung quanhnöõa, thaû hoàn theo mô öôùc cuûa ngöôøi treû tuoåi.Toâi mô, moät ngaøy naøo ñoù Haø Noäi ñang trongcaûnh bom ñaïn, sô taùn vaát vaû cuûa toâi cuõng seõcoù nhöõng nhaø cao, cöûa roäng, phoá xaù to ñeïp vaøcoù nhöõng chieác xe buyùt tieän duïng cho ngöôøidaân. Khi hoïp hoäi nghò ôû Paris, toâi hay ñoùn xebuyùt soá 18 ñeå ñi aên Phôû Vieät Nam ôû quaän 13.Moät laàn ngoài treân gheá ñaù chôø xe 18 ñeán, toâigaëp moät oâng cuï giaø keå chuyeän: “Caùi gheá ñaùnaøy, beán xe buyùt naøy coù töø ñôøi oâng toâi, ñôøi boátoâi, nay ñeán toâi cuõng ñang söû duïng”. Toâi hoûicaâu ngôù ngaån: “Theá vaãn caùi gheá naøy, vaãn caùibeán xe naøy, haøng traêm naêm nay khoâng coù gìthay ñoåi aø?”. OÂng cuï cöôøi:- Thay laøm sao ñöôïc, vì noù quaù hôïp lyù cho

caùc tuyeán ñöôøng cuûa Paris haøng traêm naêmnay cuõng coù thay ñoåi gì ñaâu.Toâi keå laïi 2 maåu chuyeän hoài öùc treân ñeå

khaúng ñònh raèng: ñi xe oâ toâ buyùt laø moät kyûnieäm ñeïp ñoái vôùi toâi. Chæ coù khaùc laø giôø ñaây,moãi laàn ñi xe buyùt soá 35 toâi ñeàu ñöôïc caùc baïntreû nhöôøng gheá, khoâng coøn phaûi ñöùng maø mômoäng nöõa. Toâi ñaõ coù theå ngoài ung dung maøthieát keá giaác mô cuûa ngöôøi ñaõ lôùn tuoåi. Tronggiaác mô aáy, toâi hình dung, Haø Noäi coù môû roängñeán ñaâu, thì tuyeán xe buyùt soá 35 vaãn phaûiphuïc vuï ngöôøi daân ñeán nhöõng ñòa ñieåm yeâuthích nhö ñaõ keå treân, cho ñeán haøng chuïc,haøng traêm naêm nöõa.�

SAÙNG TAÙC


H OÀI ÖÙC - KYÛ NIEÄM - TÖ LIEÄU

Khoâng bieát laø toâi choïn ngheà hayngheà choïn toâi, sau khi vieát ñôn xinthi vaøo Ñaïi hoïc, heø 1956, nhaän moät

luùc ba giaáy goïi cuûa Ñaïi hoïc Y, Ñaïi hoïcBaùch khoa vaø Ñaïi hoïc Toång hôïp, toâi ñaõchoïn Ñaïi hoïc Toång hôïp – Khoa Vaên,khoâng moät chuùt ñaén ño. Töø giaûng ñöôøng soá21 Leâ Thaùnh Toâng toâi ñöôïc tieáp xuùc vôùinhöõng baäc thaày toâi töøng ñöôïc nghe, ñöôïcñoïc vaø ngöôõng moä nhö Ñaëng Thai Mai,Cao Xuaân Huy, Nguyeãn Maïnh Töôøng,Hoaøi Thanh… Ba naêm sau, sau leã toátnghieäp khoùa I (1956-1959), ñang luùc phaânvaân khoâng bieát veà ñaâu thì ñöôïc Phoøng Toåchöùc vaø Giaùo vuï cuûa tröôøng thoâng baùo chobieát seõ ñöôïc phaân coâng moät mình veà VieänVaên hoïc thuoäc UÛy ban khoa hoïc Nhaø nöôùcvöøa môùi thaønh laäp. Ñeán vôùi ñòa chæ 20 LyùThaùi toå, töø laø sinh vieân – hoïc boång 22ñoàng, toâi chuyeån sang vai caùn boä, höôûng85% löông caùn söï 3 – 64 ñoàng, vaø sau ñoùmoät tuaàn toâi ñöôïc gaëp Phoù Vieän tröôûngHoaøi Thanh giao nhaän coâng vieäc thöïc taäpnghieân cöùu ôû Toå Vaên hoïc Vieät Nam hieänñaïi; keát hôïp chöõa boâng in vaø taäp söï bieântaäp cho Toøa soaïn taäp san Nghieân cöùu vaênhoïc luùc naøy ñang raát baän roän chuaån bò chosöï ra maét soá 1 - kyû nieäm 30 naêm ngaøythaønh laäp Ñaûng.Nhö vaäy sau haïnh phuùc laø sinh vieân

khoùa I Ñaïi hoïc Toång hôïp, toâi ñaõ coù vinh döïñöôïc nhaän veà Vieän Vaên hoïc, ngay trong

naêm ñaàu tieân thaønh laäp, vaøo tuoåi chaün 21,vaø ñöôïc hoïc vieäc vôùi nhöõng baäc thaày ñaõtöøng daïy mình ôû baäc Ñaïi hoïc – ôû 20 LyùThaùi Toå, ñòa chæ toâi seõ haønh ngheà vaø laäpnghieäp trong suoát hôn 50 naêm veà sau.Vieän Vaên hoïc 20 Lyù Thaùi toå – ñoù laø nôi

toâi ñöôïc höôûng moät haïnh phuùc khoù maøñong ñeám, caân ño, khi ñöôïc laø hoïc troø, laøngöôøi hoïc vieäc, töø thöïc taäp sang trôï lyù, roàinghieân cöùu vieân, tham gia Hoäi ñoàng khoahoïc (1968), roài Tröôûng Ban chuyeân moân(1978), nhaän chöùc danh Phoù Giaùo sö(1984), roài Giaùo sö (1991)… trong moät côsôû nghieân cöùu vaø ñaøo taïo raát raïng danhtrong giôùi vaên chöông hoïc thuaät caû nöôùcluùc baáy giôø, vôùi nhöõng teân tuoåi lôùn nhöÑaëng Thai Mai, Hoaøng Ngoïc Phaùch, CaoXuaân Huy, Phaïm Thieàu, Vuõ Ngoïc Phan,Hoaøi Thanh, Traàn Thanh Maïi, Nam Traân,Haø Vaên Ñaïi… ñoái vôùi chuùng toâi laø nhöõngbaäc thaày raát saùng giaù trong ngheà nghieäp;cuøng vôùi nhöõng baäc ñaøn anh nhö NamMoäc, Vuõ Ñöùc Phuùc, Hoaøng Trinh, PhanNhaân, Cao Huy Ñænh, Nguyeãn Ñöùc Ñaøn…Tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp, ñoù laø nhöõng taámgöông cho chuùng toâi nhìn vaøo ñeà phaánñaáu, reøn luyeän treân caû hai phöông dieän trithöùc vaø nhaân caùch. Vaø toâi thaáy khoâng coùgì phaûi aân haän, trong quan heä vaø öùng xöûvôùi caùc baäc thaày vaø caùc baäc ñaøn anh trongVieän suoát baáy nhieâu naêm. Cho tôùi taän baâygiôø, taát caû nhöõng teân tuoåi treân ñeàu ñaõ qua

TAÁM LOØNG BIEÁT ÔN SAÂU SAÉCPHONG LEÂ


ñôøi, chæ coøn laïi duy nhaát moät ngöôøi – ñoù laøPhoù Giaùo sö Vuõ Ñöùc Phuùc, ôû tuoåi 94, töønglaø Tröôûng Ban chuyeân moân, Phoù Vieäntröôûng, Toång Bieân taäp Taïp chí Vaên hoïc.Haèng naêm, ñeán ngaøy gioã cuûa vôï oâng (maáttöø cuoái naêm 1987), ngaøy 20-11, vaø TeátNguyeân Ñaùn, moät soá anh chò em trongBan Hieän ñaïi (cuõ) ñeàu sang Gia Laâm thaêmhoûi, ñem laïi moät ít nieàm vui cho tuoåi giaøcuûa oâng. Moät tröôøng hôïp khaùc laø anh CaoHuy Ñænh, maát ôû tuoåi 49, naêm 1975 – cuõnglaø moät ñòa chæ ñeå moät soá ñoàng nghieäptrong UÛy ban Khoa hoïc xaõ hoäi gaëp nhauvaøo thaùng 4 haøng naêm laø ngaøy anh quañôøi.Kyû nieäm 60 naêm Vaên - Söû - Ñòa, toâi muoán

môû roäng moái quan heä thaày troø vaø ñoàngnghieäp sang moät phaïm vi lôùn hôn – nhöõngbaäc thaày ôû vò trí khai saùng, ñöùng ôû ñaàunguoàn söï khai sinh khoa hoïc vaên chöông,khoa hoïc nhaân vaên, khoa hoïc xaõ hoäi ôû xöù ta.Nhöõng teân tuoåi raát ñaùng kính nhö Traàn HuyLieäu, Ñaøo Duy Anh, Traàn Vaên Giaàu, NguyeãnKhaùnh Toaøn, Vuõ Ngoïc Phan, Hoaøi Thanh,Traàn Ñöùc Thaûo, Vaên Taân, Nguyeãn ÑoångChi, Phaïm Huy Thoâng… moät Theá heä Vaøng, töønhieàu naêm nay ñaõ vaø ñang böôùc vaøo coõitraêm naêm. Thieáu ñi theá heä naøy, vaø thieáu ñithôøi gian moät traêm naêm cho tieán trình hieänñaïi hoùa vaên chöông – hoïc thuaät daân toäc, thìkhoù maø noùi ñeán nhöõng gì goïi baèng thaønh töïucho moät toå chöùc ñöôïc xem laø UÛy ban, laøTrung taâm, laø Vieän Khoa hoïc xaõ hoäi, roài VieänHaøn laâm Khoa hoïc xaõ hoäi hoaønh traùng nhöhoâm nay chuùng ta ñang coù.Ngaøy vui Nhaø giaùo Vieät Nam vaø ngaøy

vui tuoåi 60 cuûa Ban Vaên Söû Ñòa – tieàn

thaân cuûa Vieän Vaên hoïc, toâi chæ muoán noùiñeán nhöõng kyû nieäm vui, naèm trong söïtröôûng thaønh cuûa cô quan vaø cuûa töøngngöôøi. Nhieàu theá heä ñaõ tieáp noái nhaudöôùi maùi nhaø chung naøy, keå töø GS CaoXuaân Huy – sinh naêm 1900, GS. Vieän sóTraàn Huy Lieäu – sinh naêm 1901, GS.Ñaëng Thai Mai – sinh naêm 1902, ñeán theáheä 7x, 8x roài 9x hoâm nay, theá heä sau phaûihôn theá heä tröôùc, “con hôn cha laø nhaø coùphuùc” – ñoù laø quy luaät chung cuûa söï tieánboä. Nhöng laïi coù caâu: “Uoáng nöôùc nhôùnguoàn”, “AÊn quaû nhôù keû troàng caây”, “Toânsö troïng ñaïo”, “Nhaát töï vi sö…“, khoângbieát ñeán hoâm nay, trong neàn kinh teá thòtröôøng, khi ñoàng tieàn leân ngoâi; vaø trongkyû nguyeân hoäi nhaäp – khi moïi luoàng gioùmôùi vaø laï cuøng ñeán, nhöõng phöông chaâmaáy coù coøn neân vaän duïng nöõa hay khoâng?Ñoái vôùi rieâng toâi, nhöõng baäc tieàn boái töøthöôû vaøo ñôøi, vaøo ngheà – hoï maõi maõi vaãnlaø thaày, laø anh. Daãu coù chuùt ít danh, vònaøy noï, toâi khoâng bao giôø nghó laø mình coùtheå, hoaëc phaûi vöôït nhöõng ngöôøi ñi tröôùc,bôûi lòch söû ñaët ra cho moãi theá heä moätnhieäm vuï môùi vaø khaùc; do vaäy, neáu veà trithöùc vaø chuyeân moân laø caùi phaûi ñöôïc keáthöøa, ñeå tieáp tuïc vaø boå sung, thì veà nhaâncaùch vaø ñaïo lyù laïi laø moät haèng soá khoângñoåi, khieán cho caùc baäc tieàn boái nhö toâi ñaõkeå treân, luoân luoân laø nhöõng taám göôngsaùng cho chuùng toâi soi vaøo, ñeå maõi maõikhoâng ñöôïc queân ôn; ñeå maõi maõi hoï vaãncöù laø nhöõng chuyeân gia ñích thöïc, nhöõngngöôøi chaân chính vaø töû teá – döôøng nhöboãng trôû neân vaéng thieáu, thaäm chí hieámhoi trong boái caûnh baây giôø. �

HOÀI ÖÙC - KYÛ NIEÄM - TÖ LIEÄU


Thuôû coøn laø hoïc sinh phoå thoâng, PhaïmThò Bích Thuûy hoïc gioûi ñeàu caùc moân,ñaëc bieät laø Toaùn hoïc. Nhöng khi theo

baïn haøng xoùm ñi thi vaøo tröôøng chuyeân, coâlaïi ñoã vaøo lôùp chuyeân ngöõ cuûa Ñaïi hoïc Söphaïm Haø Noäi vaø ôû lôùp naøy coâ hoïc chuyeântieáng Phaùp. Oaùi oaêm, thi toát nghieäp phoå thoângcoâ ghi teân thi ñaïi hoïc khoái A (Toaùn, Lyù, Phaùpvaên) vaø coâ ñaït ñieåm cao neân ñöôïc cöû ñi hoïcñaïi hoïc ôû Lieân Xoâ. Raéc roáâi vaãn chöa buoângtha. Ñi hoïc Döï bò Ñaïi hoïc tieáng Nga, ban ñaàucoâ ñöôïc phaân theo nguyeän voïng ñöôïc hoïckhoa Coâng ngheä sinh hoïc, nhöng sau toåchöùc laïi xeáp saép vaøo hoïc khoái C . Cuoái cuøngcoâ nhaäp vai sinh vieân Ñaïi hoïc Sö phaïm quoácgia A. I Gersen taïi Leùningrade - nay laø SaintPetersburg vaø nhaäp khoa Tieáng Nga vaø Vaênhoïc. Moät theá giôùi môùi baát ngôø môû ra tröôùc conmaét cuûa coâ nöõ sinh Vieät Nam ña naêng .Vaên hoïc Nga, ñaëc bieät vaên hoïc coå ñieån Nga,vôùi nhöõng teân tuoåi laãy löøng:F.M. Dostoyevski,A.Poushkine, Lev Tolstoi, A. Tcheùkhov, I.Tourgueùniev... laø moät caùnh röøng ñaïi ngaøntruøng truøng ñieäp ñieäp. Ñoïc tröïc tieáp nguyeânbaûn caùc kieät taùc cuûa caùc caây ñaïi buùt naøy, laànñaàu tieân taâm trí coâ ñöôïc môû ra nhöõng chaântrôøi baùt ngaùt cuøng nhöõng caûm xuùc nhaân vaênchöùa chan vaø khaùt khao nieàm chia seû. Coârung ñoäng tröôùc cuoäc tình ñaém ñuoái cuûa coâCon gaùi ngöôøi coi Traïm trong truyeän ngaéncuøng teân cuûa vaên haøo Poushkine. Coâ nhôù

nhö in ñoaïn vaên taû caây soài trong tieåu thuyeátChieán tranh vaø Hoøa bình cuûa Lev Tolstoy.Vaên hoïc Nga ñeå laïi nhöõng aán töôïng thaåm myõhuy hoaøng vaø moät caùch töï nhieân caûm höùngsaùng taïo ñaõ laëng leõ laéng ñoïng vaø ñöôïc aâmthaàm nuoâi döôõng trong taâm hoàn coâ.1985, Thuûy veà nöôùc. Nhaän coâng vieäc

giaûng daïy taïi Ñaïi hoïc ngoaïi ngöõ- Ñaïi hoïcQuoác gia Haø Noäi, trôû thaønh coâ giaùo daïy vaênhoïc Nga. Ñoù laø nhöõng naêm thaùng ñaát nöôùcñöùng beân bôø cuûa khuûng hoaûng, moïi ngöôøi

Trang vieát ñaàu tay - moät cuoäc chuaån bò(Ñoïc Chaïy troán (taäp truyeän ngaén vaø vöøa) cuûa PHAÏM THÒ BÍCH THUÛY,Nxb. Hoäi Nhaø vaên, H., 2014, 228tr.)

MA VAÊN KHAÙNG

Ñ OÏC SAÙCH


ñeàu phaûi goàng mình leân trong böôn traûi ñeåmöu sinh vaø phaùt trieån. Thoâng minh vaø hamhoïc. Cuøng vôùi tieáng Nga, chaúng bao laâu,Thuûy ñaõ hoïc theâm vaø thoâng thaïo caû Anh ngöõ,coù baèng cöû nhaân Anh vaên. Coâ theo hoïc moätkhoùa hoïc kinh teá vaø nhaän baèng Thaïc só quaûntrò kinh doanh taïi moät ñaïi hoïc cuûa Myõ. Nhöõnggì laø níu keùo ñaõ ñöôïc rôõ boû. Coâ baét ñaàu daánthaân vaøo moâi tröôøng môùi vaø nhaän ra taát caû söïhaáp daãn vì tính phong phuù sinh ñoäng cuûa caùchoaït ñoäng vaø nhöõng ñaëc saéc trong tính caùchcuûa con ngöôøi ôû lónh vöïc kinh doanh. Hieåubieát vaø nhaïy beùn, coâ ñöôïc caùc Toå chöùc kinhteá trong vaø ngoaøi nöôùc ñoùn nhaän nhieät tình.Laøm tö vaán cho Taäp ñoøan Prime, Coâng tysöõa Hanoimilk, saùng taïo ra nhöõng nhaân vaätthöông maïi noåi tieáng ñaàu nhöõng naêm 2000nhö Izzi, Zinzin, laøm tröôûng ñaïi dieän cho Taäpñoaøn Tate & Lyle Ñöôøng Mía Anh Quoác, Taäpñoaøn Coca cola, Taäp ñoaøn Nestleù, laøm ToångGiaùm ñoác cho Double A...vaø baây giôø coâ ñanglaøm vieäc cho moät Taäp ñoaøn ña quoác gia veà ñoàuoáng cuûa nöôùc Anh, coù haøng traêm nhaõn hieäuröôïu, bia cao caáp haøng ñaàu theá giôùi, coùdoanh thu haøng naêm gaàn 18 tyû ñoâla , coù coåphaàn lôùn ôû moät coâng ty ñoà uoáng haøng ñaàucuûa Vieät Nam...

Ñoù laø nhöõng naêm thaùng Thuûy ñi nhieàu.Leân röøng, xuoáng bieån. Leo nuùi, loäi ñoàng. RaBaéc vaøo Nam. Anh, Phaùp, UÙc, Myõ,Singapore, Hongkong laø tröôøng giao tieápthöôøng xuyeân. Qua heát chaâu AÂu, chaâu Myõlaïi chaâu Phi. Giao tieáp vôùi ñuû caùc vò chöùcsaéc, caùc haïng ngöôøi. Tröïc tieáp tham gia vaøoñuû caùc coâng vieäc lôùn nhoû vôùi taát caû nieàm saymeâ haùo höùc cuûa moät tuoåi treû yeâu tha thieátcuoäc ñôøi vaø söï nghieäp. Ñoù laø thôøi gian coâhoïc hoûi, vaø tích luõy ñöôïc raát nhieàu baøi hoïcboå ích cho cuoäc soáng vaø ngheà nghieäp.

Soáng, laøm vieäc, suy nghó maûi meâ, choñeán moät luùc naøo ñoù, coâ boãng nhaän ra trongcon ngöôøi mình laâu nay vaãn aâm æ moät khaùtmuoán, moät nhu caàu ñöôïc boäc loä, ñöôïc toû baøy.Neáu trong anh coù moät caùi truyeän ngaén thì roàitheá naøo noù cuõng tìm caùch baät ra. Ñoù laø moätcaâu noùi cuûa baäc thaày truyeän ngaén A.Tcheùkhov. Vaø Thuûy baét ñaàu vieát. Vieát nhöõngtrang vaên ñaàu tay, sau moät quaù trình phi töïgiaùc, khoâng töï bieát, raèng ñaõ coù moät cuoäcchuaån bò. Soáng roài môùi vieát. Vieát baèng taát caûnhöõng traûi nghieäm cuûa chính mình! Phaûichaêng ñoù laø moät quy taéc caên baûn cuûa coângvieäc saùng taïo vaên chöông maø coâ ñaõ thöïc hieänmoät caùch töï phaùt. Vaø baây giôø thì töï trongsaâu xa, coâ nhaän theâm aân ñieån sau ñaây nöõa,coâ coøn laø con gaùi nhaø thô Phaïm Cuùc xöùThanh- moät khaùt khao taïo nghieäp thi ca. Thaàygiaùo Cuùc daïy Söû caáp III, cuøng moät khoùa Ñaïihoïc Sö phaïm moät thôøi vôùi caùc nhaø söû hoïc loãilaïc Phan Huy Leâ, Ñinh Xuaân Laâm,TraànQuoác Vöôïng...Thoaït ñaàu laø nhöõng ñoaûn vaên trong moät

loaïi saùch nhaèm truyeàn baù moät yù töôûng naøoñoù keøm theo nhöõng trang PR cho moät saûnphaåm kinh doanh roài phaùt trieån yù töôûng, vieátkòch baûn vaø saûn xuaát caùc chöông trình truyeànhình xaõ hoäi, töøng böôùc ñi vöõng chaéc, daàn daànThuûy vieát truyeän ngaén vaø truyeän vöøa.Truyeän ngaén hay laø truyeän ngaén toûa

höông, coù ñoä ngaân rung, coù dö ba. Truyeänngaén cuûa Thuûy nhö nhöõng truyeän Coângnhaân daây chuyeàn giaøy, Log book, Ñaäu phuï,Casablanca, Thôøi ñaïi Internet. Baùo tin choHaïnh phuùc, Bình yeân.. trong taäp naøy laø nhöõngtruyeän raát ít chöõ, nhöng ñaït yeâu caàu aáy. Vaøneáu aån duï laø ñaëc tröng cuûa ngheä thuaät thìnhöõng truyeän kieåu vöøa noùi coù theâm ñaëc ñieåmnaøy. Kieäm lôøi, haøm suùc, loaïi truyeän naøy laø

ÑOÏC SAÙCH


nhöõng laùt caét goïn gheõ , coù söùc gôïi cuûa nguïngoân, chuùng cho ta thaáy moät vaøi ñaëc ñieåmcuûa cuoäc soáng hieän ñaïi hoâm nay, vaø ñoïcxong, gaáp saùch laïi, hôn caû traùch moùc, trongta coøn laïi moät nuï cöôøi hoùm hænh treân moâi.Thuûy keå: Nhöõng ngaøy ñi laøm coâng nhaân trongnhaø maùy saûn xuaát giaày taïi Lieân Xoâ hoài coøn duhoïc-ngöôøi thôï luoân chaân luoân tay, trong moäthoaït ñoäng coù tính cô giôùi, nhö Saùcloâ Saplintrong phim Thôøi ñaïi môùi laø caùi aùm aûnh gôïi yùtoâi vieát truyeän ngaén Coâng nhaân daây chuyeàngiaày.Lôùp truyeän thöù hai trong taäp naøy coù dung

löôïng daày daën hôn vaø mang laïi nhöõng hieäuquaû ngheä thuaät khaùc vôùi loaït truyeän ñaõ keåtreân. Ñoù laø AØ í a, Thaèng Teâ, AÊn caép, Chaïytroán. Moät laøng queâ bao nhieâu naêm nay caøngluùc caøng tieâu ñieàu xô xaùc trong ngheøo naøn,khoå maø khoâng bieát laø mình khoå, vôùi caùi keátlaø baøi haùt AØ í a môû roäng moät khoâng gianmeânh mang nhöõng noãi buoàn.Chieán tranh vaø soá phaän bi thöông cuûa

nhöõng con ngöôøi trong cuoäc, hieän hình taäptrung trong moät chuù beù mang moät caùi teânphieám chæ Thaèng Teâ sao maø thaûm theâ vaäy.Nhöõng cuoäc baøn thaûo doâng daøi veà moät

chuyeän coûn con trong taäp theå, chæ laø ñeå duydanh ñònh nghóa theá naøo laø keû AÊn caép, ñaõ töïphôi baày caùi nhaøm teû, voâ nghóa vaø caû giaû doáinöõa cuûa moät cuoäc soáng beänh hoaïn maøkhoâng bieát ñoù laø beänh hoaïn.Cuoäc Chaïy troán ra khoûi caùi ñoùi ngheøo

khoán khoå trong truyeän ngaén cuøng teân ôû trongtaäp naøy laø caùi thaûm caûnh buoàn ñeán teâ nhöùc vìcoøn mang moät hình thaùi baát ngôø khaùc nöõa,qua soá phaän moät thieáu nöõ noâng thoân trongcaûnh baàn haøn hoaøn toaøn beá taéc.Vaên hoïc luoân laø moät tröôøng lieân töôûng.

Ñoïc AØ í a laïi chôït nhôù tôùi caûm giaùc buøi nguøi

xoùt xa nhö khi ñoïc Coá höông cuûa Loã Taán.Ñoïc AÊn caép, qua caùi caùch dieãn taû deà daø moätcaùch coù duïng yù ngheä thuaät, thaáy thaáp thoaùngcaùi caùch vieát chaâm bieám chua cay ôû nhöõngtrang vaên coå ñieån naøo ñoù cuûa caùc baäc ñaønanh. Cuõng thuoäc loaïi tö duy truyeàn thoángtrong saùng taïo laø Heát neán, vaø moät soá truyeännöõa, töø caùch caûm, caùch choïn ñeà taøi, caùchñaët teân truyeän, caùch döïng tình huoáng vaø hieäuquaû ngheä thuaät laø nhöõng xuùc ñoäng traøn ñaàytình thöông yeâu. Môùi hay, ñaèng sau caâu chöõlaø laø caùi taûng baêng chìm cuûa söùc thaåm thaáu.Môùi hay, ngöôøi vieát quan saùt cuoäc soáng baèngcon maét, nhöng caûm nhaän thì phaûi baèng traùitim. Môùi hay, chæ trôû thaønh ngöôøi vieát thöïc söïlaø ngöôøi bieát boài ñaép naêng khieáu ban ñaàu cuûamình. Ngheä thuaät luoân ñaët giaù trò ôû taàm voùccaùc trang vieát. Ñoïc truyeän cuûa Thuûy, khoângthaáy daáu veát cuûa söï non nôùt, caåu thaû. Thuûyvieát khaù chaéc tay. Caùc thuû phaùp keå, döïng,taû, luaän haøi hoøa trong thuaàn thuïc vaø tinh teá.Maïch vaên cuûa Thuûy doài daøo, töôi taén, töïnhieân, thoaûi maùi, nhö vieát baèng tröïc giaùc,baèng baûn naêngTraû lôøi caâu hoûi ñang laø nhaø kinh doanh

baän roän, vì sao laïi coøn vieát vaên? Thuûy ñaùp:Vì cuøng vôùi khaùt voïng veà moät caùi ñeïp coá gaéngtheo ñuoåi, ñöôïc soáng yeâu thöông ñeán cuøngcöïc, toâi nhaän ra, nhôø vieát vaên toâi trôû neânthoâng minh hôn, logic hôn, kieân nhaãn ñeán lìlôïm vaø luoân saün saøng ñoùn nhaän cuoäc soángtraøn ñaày loøng nhaân aùi vaø tích cöïc. Vôùi ngheàvaên moät khi ñaõ daán thaân, khoâng theå khoâng thigan maø laøm! Ñoù laø ñieàu caên daën cuûa ngöôøixöa. Ñieàu naøy hieån nhieân laø Thuûy ñaõ bieát,coù theå laø keå töø khi coâ baét ñaàu dôïm chaân böôùcvaøo quaù trình chuaån bò moät caùch khoâng töïbieát. Taát nhieân, vôùi vaên chöông thì caû cuoäcñôøi ngöôøi vieát phaûi laø söï tích tuï vaø taäp reøn.�

ÑOÏC SAÙCH


V AÊN NGHEÄ NÖÔÙC NGOAØI

SOPHIE MEREAU BRENTANO

Chim hoïa miHELENE BRANCO

Ñoâi maét naøng

CHUØM THÔ ÑÖÙC VEÀ HOÏA MI VAØ MAÉT NAØNG

IDA VON DURINGSFELD

Maét xanh cuûa naøng

LUDWIG BOWITSCH

Ñoâi maét em

VON KARL ERNST KNODT

Tieáng hoïa mi

F. KRICHNER

Ñoâi maét

EMANUEL GEIBEL

Tình yeâu - tieáng hoïa mi

Khi gioâng baõo gioù möa ñaàyHoïa mi laûnh loùt treân caây moät mìnhBaõo taùp vaät loän möu sinhTieáng chim noàng aám aân tình göûi ta

Ngöï trong moät khoùm hoa hoàngAÂm thanh ngoït lòm chaát choàng röøng xanh.

Ngoïn caây im phaéc laëng tanhTieáng chim daâng leã mong manh khí trôøiSuoái röøng cuõng phaûi im hôiNai hoang cuõng phaûi chôi vôi ngôõ ngaøng

Hoøa cuøng nhöõng aùnh naéng vaøngHoa röøng cuõng phaûi mô maøng theo chimAÂm thanh mình maûi doõi tìmTieáng chim laéng ñoïng trong tim boài hoài

Uoáng say gioït naéng maët trôøiTraêng sao cuøng vôùi nhöõng lôøi thaàm yeâuGioït vaøng laáp laùnh myõ mieàuBaøi ca chim hoùt lieâu xieâu loøng ngöôøi.

Maét xanh nhö baàu trôøi xanhLung linh ngaán nöôùc trong laønh em ôiMaét em nhö chieác göông trôøiBuoàn vui phaûn chieáu vôùi ngöôøi thaân yeâuTrôøi xanh ngaäp naéng sôùm chieàuMaét em tinh khieát tình yeâu noàng naøn.

Maét em trôøi roäng bao laMoãi moät chôùp maét ñeàu laø thaàn tieânGaëp naøng bao keû ñaûo ñieânVaän may khi thaáy naøng tieân ñang cöôøiBaàu trôøi ñang phuû naøng ôiThieân thaàn ban phöôùc cuøng ngöôøi mình yeâu

Caùi gì ôû taän ñaùy longMaø ta giaáu kín ôû trong tim mìnhCaùi gì mieäng nín laëng thinhThì ñoâi maét laïi voâ tình phoâ ra

Maét em trong saùng tuyeät vôøiThaûo nguyeân vôøi vôïi chaân trôøi meânh mang

Maét em duyeân daùng nheï nhaøngNhö ngoâi sao saùng vuùt ngang cuoái trôøi

Maét em laëng leõ cao sangNhö laø bieån roäng meânh moâng voâ bôø

Maét em töùc giaän long lanhChæ moät tia chôùp ñaù thaønh buïi tro.

TS. NGUYEÃN VAÊN HOA dòch


Giaùo sö tieán só, nhaø vaênLudwig Renn (1889 -1979), vôùi cuoäc ñôøi

troøn 90 naêm, traûi daøi töø cuoái theákyû XIX ñeán taän thaäp kyû 80 cuûatheá kyû XX, ñöôïc coi laø nhaânchöùng quan troïng cuûa moät giaiñoaïn lòch söû ñaày bieán ñoäng ôûnöôùc Ñöùc vaø chaâu AÂu. Sinh ravaø lôùn leân trong moät gia ñìnhthuoäc doøng doõi quí toäc, töøng laøsó quan ôû caáp ñaïi uùy cuûa Quaânñoäi Hoaøng gia, oâng ñaõ coùkhuynh höôùng caùch maïng, daàndaàn töø boû giai caáp mình. “Löôngtaâm toâi khoâng cho pheùp mình caàm suùng baénvaøo giai caáp coâng nhaân !”, oâng ñaõ noùi vaäy khiôû tuoåi 30 vaø say söa ñoïc taùc phaåm cuûa Marx,trôû thaønh ñaûng vieân coäng saûn. Cuõng töø ñoù,oâng boû teân thaät laø Arnold Friedrich Vieth vonGolssen, laáy teân môùi: Ludwig Renn. OÂng hoïctieáng Nga, luaät kinh teá quoác daân taïi caùc tröôøngÑaïi hoïc Muenchen, Goettingen; nghieân cöùulòch söû ngheä thuaät, khaûo coå vaø lòch söû phöôngÑoâng ôû AÙo. Trong hai naêm 1925- 1926, oângñi boä töø Ñöùc qua caùc nöôùc Nam chaâu AÂu sangtaän phöông Ñoâng; hai laàn ñi thaêm Lieân Xoâ(1929 - 1930). Traûi nghieäm töø cuoäc soáng vaønhöõng chuyeán ñi naøy, oâng coù caùi nhìn tieán boävaø saùng taùc nhöõng taùc phaåm vaên hoïc coù tieáng

vang lôùn, ñaëc bieät laø Chieán tranh (1928), Haäuchieán (1930) vaø Quyù toäc suy taøn (1944) cuønghaøng loaït buùt kyù, phoùng söï, tieåu thuyeát mangtính töï truyeän vaø saùch cho treû em thaám ñöôïmtình ñoaøn keát höõu nghò vôùi caùc daân toäc, choánglaïi ñaàu oùc phaân bieät chuûng toäc, uûng hoä phongtraøo giaûi phoùng vì ñoäc laäp, töï do - maø tieâu bieåunhaát laø Trini (1954) veà moät chuù beù da ñoû, Nobi(1955) veà moät chuù beù da ñen vaø Camilo. Moätcaâu chuyeän khoâng bình thöôøng veà chuù beùduõng caûm ôû Cuba.Voán soáng chuû yeáu cuûa oâng ñaày aép töø hai

quaõng ñôøi: Soáng trong xaõ hoäi quí toäc vaøchuyeån höôùng hoaït ñoäng treân tö caùch moätchieán só coäng saûn, ngöôøi laõnh ñaïo moät soá taïp

Töø moät só quan cuûa Quaân ñoäi Hoaøng giatrôû thaønh ngöôøi môû ñöôøng cuûa neànvaên hoïc moät quoác giaTRAÀN ÑÖÔNG

Töø traùi sang phaûi: nhaø vaên LUDWIG RENN, nhaø ñaïo dieãn ñieän aûnh HoøaLan JORIS IVEN vaø nhaø vaên Myõ ERNEST HEMINGWAY trong noäi chieán TaâyBan Nha (AÛnh: Taïp chí Rot Fuchs)

VAÊN NGHEÄ NÖÔÙC NGOAØI


chí caùch maïng cuûa Lieân ñoaøn chieán só Maëttraän ñoû, Thö kyù Lieân ñoaøn caùc nhaø vaên caùchmaïng voâ saûn. Bò phaùt xít baét giam 30 thaùng ôûBautzen, laùnh naïn sang Thuïy Só - roài trôûthaønh Chæ huy Tieåu ñoaøn noåi tieáng mang teânThaelmann (teân vò Toång bí thö ñaàu tieân cuûaÑaûng coäng saûn Ñöùc), Tham möu tröôûng Löõñoaøn quoác teá soá 11 trong Noäi chieán Taây BanNha. Töø moät traïi giam ôû Phaùp, oâng tò naïn vaøsoáng löu vong ôû Meâhicoâ töø 1939 ñeán 1947.Taïi ñoù, oâng laø Giaùo sö boä moân lòch söû, ñoàngthôøi laøm nhieäm vuï Chuû tòch Phong traøo “NöôùcÑöùc töï do” do Ñaûng Coäng saûn Ñöùc ñeà xöôùng.1947, trôû veà Berlin, oâng tieáp tuïc daïy hoïc, saùngtaùc vaên hoïc vaø ñöôïc cöû laøm Chuû tòch danh döïVieän haøn laâm ngheä thuaät Ñöùc. Nöôùc Coänghoøa Daân chuû Ñöùc ra ñôøi (1949), oâng laø moättrong nhöõng ngöôøi saùng laäp Hoäi nhaø vaên vaøLieân hieäp caùc nhaø hoaït ñoäng vaên hoùa cuûa nhaønöôùc coâng - noâng naøy. Vôùi kieán thöùc vaø nhieättình ñaëc bieät, Ludwig Renn coù coâng lôùn trongquaù trình xaây döïng vaø phaùt trieån neàn vaên hoùamôùi, ñöôïc coi laø ngöôøi môû ñöôøng cho neàn vaênhoïc CHDC Ñöùc.Ludwig Renn ñaõ traûi qua moät cuoäc ñôøi vaø

söï nghieäp saùng taùc ñaëc bieät. Coù ngöôøi noùi: “ñoùlaø moät con ñöôøng ñôøi vó ñaïi”. Keå ra, cuõngkhoâng quaù lôøi. Bôûi vì, laø moät thanh nieân tríthöùc, moät só quan quí toäc, leõ ra oâng trôû thaønhmoät quan chöùc cao caáp hoaëc moät töôùng lónhcuûa cheá ñoä thoáng trò, nhöng oâng - baèng nhaõnquan vaø taâm hoàn tieán boä - ñaõ trôû thaønh moätcaùn boä vaø nhaø vaên caùch maïng. ÔÛ tuoåi ngoaøi30, oâng caém moät moác lôùn treân caùnh ñoàng vaênhoïc môùi vôùi tieåu thuyeát Chieán tranh, roài Haäuchieán, Chieán tranh ñöôïc xeáp ngang haøng vôùiPhía taây khoâng coù gì laï cuûa E.M.Remarque vaøCuoäc tranh caõi veà chuaån uùy Grischa cuûaA.Zweig. Ñoù laø ba taùc phaåm öu tuù nhaát vieát veà

chieán tranh 1914 - 1918. Khoâng noåi tieángbaèng Phía Taây khoâng coù gì laï, nhöng veà möùcñoä saâu saéc vaø taàm voùc nhaân ñaïo thì Chieántranh ñöôïc ñaùnh giaù cao hôn. Luduig Rennnhìn chieán tranh vôùi con maét moät ngöôøi línhbình thöôøng, keå laïi söï vieäc traàn truoàng daõman, khoâng pheâ phaùn, hieän thöïc ñöôïc truùt boûlôùp voû toâ veõ hoa myõ. Tieáp theo Chieán tranh,hai naêm sau tieåu thuyeát Haäu chieán ra ñôøi, taäptrung mieâu taû nhöõng dieãn bieán trong khoaûngthôøi gian töø 1918 ñeán 1920 ôû caùc thaønh phoáDresden, Riesa vaø Chemnitz.Quyù toäc suy taøn ñöôïc saùng taùc ôû Meâhicoâ,

ban ñaàu laáy teân laø Trong cung ñình Sachsen,ñaû kích ñaúng caáp quí toäc quaân phieät sauChieán tranh 1914 - 1918. Lòch söû vaên hoïcÑöùc ñaùnh giaù ñaây laø moät trong raát ít tieåu thuyeáttöï truyeän coù taàm voùc vó ñaïi cuûa theá kyû XX. Döïavaøo tieåu thuyeát naøy, naêm 1981, nhaø ñieän aûnhlôùn Wolf - Dieter Pance hoaøn thaønh boä phimhai taäp, nhaân vaät chính do Erwin Berner thuûvai, gaây xuùc ñoäng maïnh meõ trong coâng chuùngyeâu ngheä thuaät.Taùc phaåm cuûa oâng tröôùc heát laø moät baøi ca

daønh cho nhöõng ngöôøi anh huøng trong caùc löïclöôïng daân chuû ôû Taây Ban Nha, cho nhöõngngöôøi lao ñoäng bình thöôøng maø quaû caûm, yeâucuoäc soáng. Vaên phong cuûa oâng ñaäm chaát lòchsöû vaø cuõng giaøu chaát laõng maïn, cho duø - nhöñaõ noùi - hieän thöïc chieán tranh ñöôïc truùt boû lôùpvoû toâ veõ hoa myõ. Ñoïc tieåu thuyeát cuõng nhö buùtkyù, phoùng söï cuûa oâng (ví duï: Nhöõng chuyeán ñiNga (1932), Veà ñaát nöôùc Rumani cuõ vaø môùi(1952), Cuoäc chieán khoâng coù traän ñaùnh(1957), Tuoåi thô vaø thôøi thanh xuaân cuûa toâi(1957), Treân nhöõng ñoáng tro taøn cuûa Hoaønggia (1961), Laïm phaùt (1963), Cuoác boä tôùiphöông Ñoâng (1966), Loái thoaùt (1967), Nhöõngva chaïm trong ñôøi toâi (1980) vaø nhieàu taùc



phaåm khaùc, khoâng theå keå heát, ngöôøi ñoïc thaáyhieån hieän tröôùc maét mình nhöõng böôùc ñöôøngñôøi kyø dieäu cuûa moät nhaø vaên - chieán só ñaàynhieät huyeát, ñaày trí tueä, caøng caûm phuïc oângñaõ coáng hieán cho kho taøng vaên hoïc tieán boä vaøcaùch maïng cuûa Ñöùc cuõng nhö nhaân loaïi caûmoät di saûn ñoà soä.Taùc phaåm cuûa oâng nhieàu laàn ñöôïc xuaát

baûn thaønh TOAØN TAÄP, moãi boä töø 10 ñeán 15quyeån. Coâng lôùn trong vieäc bieân taäp vaø in aánnaøy thuoäc veà Nhaø xuaát baûn Xaây döïng ôû Berlin.Böôùc vaøo theá kyû XXI, nhoùm xuaát baûnEulenspiegel cho in laïi toaøn taäp taùc phaåm cuûaLudwig Renn. Hai taùc phaåm Trini vaø Nobinhieàu naêm ñöôïc ñöa vaøo chöông trình giaûngdaïy cho caáp tieåu hoïc, ñem ñeán cho caùc emnhoû nhöõng trang saùch haáp daãn veà caùc nhaânvaät soáng ôû nhöõng phöông trôøi xa nhöng cuõngxieát bao meán yeâu, gaàn guõi.Teân tuoåi Ludwig Renn ñöôïc ñaët cho moät

soá ñöôøng phoá vaø ñaïi loä ôû Berlin vaø Dresden,cho Thö vieän treû em ôû Leipzig, tröôøng tieåuhoïc ôû Potsdam... Ñaõ hai laàn ñöôïc trao taëngGiaûi thöôûng Nhaø nöôùc cuûa Coäng hoøa Daânchuû Ñöùc vaø nhieàu giaûi thöôûng vaên hoïc caoquí, oâng khoâng heà thoûa maõn vôùi nhöõng gìoâng ñaõ coáng hieán. Cho ñeán taän tuoåi 90, oângvaãn vieát, vaãn khaùt khao thöïc hieän nhöõng döïñònh saùng taùc cuûa mình. Trong hoài öùc Nhöõngva chaïm trong ñôøi toâi (xuaát baûn moät naêmsau khi oâng qua ñôøi), Ludwig Renn vieátraèng: “Coù nhieàu ñieàu maø toâi traûi qua, luùc ñaàucuõng laøm toâi nhöùc nhoái, khoå ñau. Song, neáunhìn toaøn boä cuoäc ñôøi mình, töø nhöõng nhaàmlaãn, thöû thaùch, voâ duïng, toâi laïi thaáy caàn thieátveà sau. Cuoäc ñôøi rieâng töø aáy coù moät yù nghóaxaõ hoäi. Toâi thöïc söï khoâng hoái tieác veà baát cöùñieàu gì”. �

Vöøa qua, Toøa soaïnDDVNVN ñaõ nhaän ñöôïc saùch bieáu cuûacaùc taùc giaû, Nhaø xuaát baûn:

- ÑAØO TRUNG VIEÄT– Veát vöôït xanh laøng(taäp thô), Nxb. Vaên hoïc, H., 2013, 112 tr.- NGUYEÃN THÒ MINH THOÂNG – Caâu thôtreân soùng (taäp thô), Nxb. Hoäi Nhaø vaên,

H., 2012, 128 tr.- NGUYEÃN HÖNG HAÛI – Daâng Baùc moätnieàm thô (taäp thô), Hoäi Lieân hieäp VHNT

Phuù Thoï xb, TP. Vieät Trì, 2014, 84 tr.- PHAÏM ÑOÂNG HÖNG – AÂm thanh soáng(taäp thô), Nxb. Hoäi Nhaø vaên, H., 2014, 92 tr.- NGUYEÃN LONG – Thaùc röøng vaø soùngbieån (taäp thô), Nxb. Hoäi Nhaø vaên, H.,2013, 120 tr.- NGUYEÃN THANH LAÂM – Soâng troài hoa

khoùi (taäp thô), Nxb. Hoäi Nhaø vaên,H., 2013, 104 tr.

- NGUYEÃN THÒ MYÕ DUNG – Tri aânÑaïi töôùng – Ngöôøi hieàn, Nxb. Vaên hoïc,

H., 2014, 144 tr.- LEÂ PHÖÔNG LIEÂN – EÙn nhoû (truyeänthieáu nhi), Nxb. Kim Ñoàng, H., 2013, 92 tr.- VUÕ NGOC TIEÁN – Soùng haän soâng Loâ(tieåu thuyeát lòch söû), Nxb. Hoäi Nhaø vaên,

H., 2013, 352 tr.- PHAÏM THÒ BÍCH THUÛY – Chaïy troán

(taäp truyeän ngaén vaø vöøa),Nxb. Hoäi Nhaø vaên, H., 2013, 232 tr.

- NGUYEÃN THÒ VIEÄT NGA – Hoa loa keøn(taûn vaên), Nxb. Hoäi Nhaø vaên,

H., 2013, 184 tr.- CAO HOÀNG – Lyù luaän, pheâ bình vaên hoïcñoåi môùi vaø saùng taïo (tieåu luaän, pheâ bình),

Nxb. Hoäi Nhaø vaên, H., 2013, 320 tr.

Traân troïng caûm ôn. Xin giôùi thieäu cuøngQuyù vò baïn ñoïc.

DÑVNVN

SAÙCH BIEÁU


NGAØY THÔ VIEÄT NAM LAÀN THÖÙ XII TAÏI VAÊN MIEÁU - QUOÁC TÖÛ GIAÙM, HAØ NOÄI, 14/2/2014

AÛnh trong trang naøy vaø trang bìa 3: THEÁ UAÅN

DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (230) - 3 / 201496

T IN TÖÙC - HOAÏT ÑOÄNG

6. 9.

10.7.

8. 11.

diễn đàn văn nghệ việt nam-số 3/2014-vanhien.vn

News & Politics