dergisiisamveri.org/pdfsbv/d00142/1993_7/1991-1992_7_kucuks.pdfdergisi 7 kurucusu: hakkı dursun...

- MARMARA ÜN1VERS1TES1 FEN - EDEBİY AT F AKÜL TESt

.. .. TURKLUK ARAŞTIRMALARI

DERGiSi

7

Kurucusu:

Hakkı Dursun YILDIZ

~ • w

Amil ÇELEBIOGLU Armağanı

İstanbul, 1993

Hayatı

16. Yüzyıl Şairlerinden

BURSALI RAHMİ ÇELEBİ VE ŞİİRLERİ

SABAHATIİN KÜçüK*

16. yüzyıl, klasik şiirimizin gelişmesi açısından verimli bir dönemdir. Şrurlerimiz, örnek aldıkları İranlı şairlerle boy ölçüşebilecek bir duruma bu yüzyılda gelriiiŞlerdir~Klasik Şiirimizin ustaları, İran' dan almış oldukları ortak şiir malzemelerini kendi duygu, düşünce, gelenek ve yaşayış tarziarına göre işlemişler, bu malzerneye kendi benliklerinin damgasını vurmuşlardır. Böylece, İran taklidi değil, tamamen Türk'ün malı olan eserler vücuda gelmiştir. Zat\, Hayall Bey, Taşlıcalı Yahya, Hayret!, -Fuziill, Baki, Nev'!, Bağdaılı Ruhi, Figanl, İshak Çelebi ve Rahmi Çelebi gibi ustalar, şiirimizin klasik bir hüviyet kazanmasını sağlayan 16. yüzyıl

şairleridir. Bunlardan özellikle Bill, teknik bakımdan verdiği mükemmel örneklerle Türk diline şiir olma hüviyetini sağlarken, FuzUII de şiirimizi duygu yönünden zirveye çıkararak adlarını ölümsüzleştirmişlerdir.

Osmanlı ülkesinin genişleyip yayılmasına parelel olarak bu sınırlar içerisinde Türk kül türü yaygınlaşmış, eski merkezlerin yanı sıra pek çok yeni merkezlerden bilim adamı ve şairler yetişmiştir. Ancak, yetişen bu

şairlerden divanları olanlar, tanınabilmiş ve eserleri üzerinde çalışılarak edebiyat tarihlerimizde yerlerini almışlardır. Divanları bulunmayanların şanssız olduklarını görüyoruz. Edebiyat tarihlerimizde bu gibi sanatkarlar, ya sadece adları anılarak ya da edebi şahsiyetleri hakkında bir iki cümle ile bilgi verilerek geçilirler. Divanları bulunmayan fakat şiirlerini incelediğimizde, döneminin iyi şairlerinden oldukları anlaşılan sanatkarlanmız az

değildir. Bunların şiirleri, çeşitli mecmualarda dağınık bir halde bulunmaktadır. Bütün özellikleri ve gelişme safhaları ile bir edebiyat

*Doç. Dr., Fırat Oruversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Öğretim Üyesi.

424 SABAHA ITiN KÜÇÜK

tarihimizin yazılabilmesi için söz konusu şairterimizin şiirlerinin de toplanması ve üzerinde çalışılması gerekmektedir. İşte, bu şairlerden biri, 16. yüzyılda yaşamış olan Bursalt Rahmf Çelebi' dir.

Bursalı Rahmi Çelebi hakkında edebiyat tarihlerimizde fazlaca bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak, birkaç ansiklopedide kısa cümlelerle bayatı

ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir. Bazı yayımlarda ~a birkaç gazeli örnek olarak alınmış ve günümüz Türkçesi ile karşılıklan yazılmıştır. Prof.Dr. Ali Nihad Tarlan, tezkirelerdeki bilgilere dayanarak Rahmi Çelebi 'nin hayatı hakkında bilgi venniş, yazma mecmualardan topladığı bazı şiirlerini yayıml amıştırl. Rahmi Çelebi üzerinde yapılan tek ilmi

çalışma olarak bunu gösterebiliriz. Bu arada sözünü ettiğimiz çalışmanın bir köşede sık ışıp kaldığını , aynca şairimizin bayatı ve edebi şahsiyeti hak

kında yeterli bilgiyi ihtiva etmediğini de belirtmek isterim. Yakın zamanda yapılan bir yüksek lisans çalışması ile Rahmi'nin hayatı, edebi şahsiyeti ve özellikle eserleri hakkında yeterli bilgiler verilmiştir2. Buna rağmen şairimizin edebi' kişiliğin i tam olarak ortaya koyabilmenin, şiirlerinin eksiksiz bir şekilde yayımianmasına bağlı olduğunu söylemeliyiz. Bu değerli çalışmayı ortaya koyan araştırıcıdan, Bınsalı Rahmi'yi bütün

yönleri ile tanıtıcı bir yazı beklediğim için bu makalede şairimizin hayatı, sanatı ve eserleri hakkındaki bilgileri kısa tutacağım .

Ası l adı Pir Muhammed olan Rahm1 Çelebi, Bursalıdır. Kaynaklarunızın hepsi bu konuda birleşirler. Kınalızade Hasan Çelebi, bu hususta şöyle diyor: "Gird ü finası gerd-i fenadan mal}ruse olan şehr-i Burüsadandur. Namı Pir Mul).arnmed'dür3". Şairimiz, bir beytinde de doğduğu

şehri anar:

Vücüdum Ral)miya sal}ra-yı gamda şehr-i Bursadur

Revlin olup kesilmez şanki çeşmümdür Pınarbaşı

1 A.Nihad Tar! an, Şiir Mecmualannda XVI. ve XVII. Asır Divan Şiiri, Ralımi ve Fevrf. F. I lstanbull948.

2 Gülgun Erişen, Bursa/ı Ralımi ve Gül-i Sad-berg"i, Ankara Üniversitesi D.T.C.F., bası.Jmarnış yilksek lisans ıezi. Ankara 1990.

3 Hasan Çelebi, Teıkireıü'ş-Şu'arô, Haz.lbrahim Kuıluk. C.I. Ankara 1978, s. 400.

BURSALI RAHMi ÇELEBl VE ŞllRLERl 425

Rahmi' Nakkaş Bali adında birinin oğludur. Bu hususta Sehi' Bey tezkiresinde şöyle bir cümle vardır: "N~aş Balı oglı dimek ile iştihar u i'tibar bulmışdur4". Babasının nalekaşlık fenninde gayet mahir biri olduğunu da Aşık Çelebi söyler5.

Rahmi' Çelebi 'nin hangi tarihte doğduğunu kesin olarak bilemiyoruz; ancak, dostu ve hemşehrisi Aşık Çelebi'nin verdiği bilgilerden doğum tarihini yaklaşık olarak tespit edebilme imkfuumız vardır'. A.N.Tarlan, Sehi' Bey tezkiresinin yazılış tarihi olan H. 945 (1538) yılını esas alarak Rahmi'nin doğum tarihinin H. 920-925 (1514-1519) tarihleri arasında olduğunu belirtir?. Gülgun Erişen de, kaynakları değerlendirerek şairin, H.915-925 (1510-1519) tarihierraraSında doğduğunu söylers.

Rahmi Çelebi, Kanuni Sultan Süleyman'ın oğlu Şehzade Mustafa'mn sünnet düğününde sunmuş olduğu kaside ile hem sultanın iltifatını

kazanmış ve çeşitli hediyelere nail olmuş hem de küçük yaşta adını duyurarak şöhrete ulaşmıştır. Hasan Çelebi: "Henüz rugsar-ı rengin ü ruy-ı

nazenini lja~~-ı siyehden sade ve serv-i ra'na vü ~amet-i balası bag-ı le~et ü gülşen-i melal.}atda serv-i azade iken şi 're güşiş ve bu fenne b ayli verziş idüp avaze-i nam u nişanı ini.imam-ı qüsn-i bi-n~ir ile 'alem-gü olmış idi9'' der.

Şair, birçok sanatkara hamilik etmiş olan Defterdar İskender Çelebi vasıtasıyla Sadrazam İbrahim Paşa'ya tanıtılmış, onun ihsan ve iltifatlarını elde etmiştir. İbrahim Paşa'nın huzurlarında şiirler söyleyen Rahmi, İskender Çelebi'nin meclislerinde de yüzyılın şairleri ile münazaralara

katılmış, nazire ve cevaplarla şöhretini artırmıştır. Aşık Çelebi, Rahmi'nin

4 Sehl Bey, Heşt Belıişt, Ayasofya K tb. 3544, yk. llSa.

5 Aşık Çelebi, Meşô.' irü'ş-Şu' ara or Tezkire of Aşık Çelebi, Meredith Owens, London 1971. yk. 230b.

6 Aşık Çelebi, a.g.e., yk. 23lb.

7 A.N.Tarlan, a.g.e., s. 1.

8 Gülgun Erişen, a.g.e., s. 3.

9 Hasan Çelebi, a.g.e., s. 400-401.

426 SABAHATI1N KÜÇÜK

o zamandan beri seçkin bir şair olduğunu kaydeder to. Hfunilerinin öldürül

melerinden sonra Rahmi'nin himayesiz kaldığını ve sıkıntıya düştüğünü Hasan Çelebi haber vermektediri ı.

Hasan Çelebi, Rahmi'nin H. 974 (1566) yılında öldüğünü söylerl2.

Fakat, bu tarih onun müderrislikte bulunduğu tarih olmalıdır. Çünkü, ölüm

tarihi hem Riyazü'ş-Şu'ara hem de Zübdetü'l-Eş'ar adlı tezkirelerde H. 975 (1567) o larak tespit edilmiştir13. Cin§ni'nin, Rahmi'nin ölümüne düşürdüğü tarih şöyledir:

B ada ral]met-i RaQnü mezid = 975 (1567)

Zübdetü'l-Eş'ar'da kayıtlı tarih de şudur:

Can-ı Ral).miye ral}met = 975 (1567)

Tezkire lerde, Rahmi'nin yüz güzelliğine de temas edilmektedir.

Hemen hemen bütün kaynaklarda onun güzelliği söz konusudur. Aşık Çelebi, güzellikleri ile meşhur üç kişiyi, Na'Li'nin bir şiiri ile anlatıri4 .

Taştıcalı Yahya' nın , Ralırni Çelebi'nin güzelliği ile ilgili bir kıt'a-i keblresi

bulunmaktadırıs. Yüz güzelliğinin yanı sıra, güzel ve süslü elbiseler giyen biri olduğunu da kaynaklar söylemektedir1 6.

Kişiliği ile dikkati çeken bir başka özelliği de, şairimizin . güzel huy

ve ahlaka sahip birisi oluşudur. Aşık Çelebi, ahlakı o kadar güzel bir kişidir ki, ondan ineinen ve kalbi kınlan birkimse gösterilemez, diyort7.

Hayatı hakkında bilgi veren eserler, Rahmi'nin şanssızlığı üzerinde

de durmuşlardır. Ahdi', Gülşen-i Şu'ara adlı eserinde, onun bUyük bir şair

10 Aşık Çelebi, a.g.e., yk. 231b.

1 1 Hasan Çelebi, a.g.e., s. 401.

12 Hasan Çelebi, a.g .. e., s. 401.

13 RiyW, Riyazil'ş..Şu' ara, N uruosmaniye K tb. yk. 75a; Kafz.ade Fi'izi, ZiJbdeJü'l-E§'ar, Şehit Ali P~a Ktb. 1877, yk. 42b.

14 Aşık Çelebi, a.g.e., 230b.

IS T~lıc:ılı Yahya Bey, Divan, Haı.. M.Çav~oğlu. lstanbul1977, s. 599.

16 Abdi, GOI;en-i Şu'ara. Topkapı Haz. yk. 67b.

17 A§ık Çelebi, a.g.e., 231 b.

SURSALI RAHMİ ÇELEBI VE Ş URLERt 427

oldu~u. falcal tatibinin pek iyi olmadı~nı söyler18. KiinhU' l-Ahbar adlı eserin sahibi Ali de, bin bir çile çekerek yirmi akça ile milderrisliğe kavuşluğunu yazar19. Şairimizin kendisi de, şu beylinde talihs izliğini

duygulu bir biçimde dile getirmiştir:

Yapmadı gane-i ümmidUml bennil-yı zaman

Kaşki gelmeye idüm bu garab-libada

Rahmi Çelebi, döneminde geçerli olan bilimleri Lahsil etmiştir. Şairin gençli~inde tamamlanmış olan Sehf Bey ve Latifi' tezkire lerinde, onun, zahiri' bilimlerle meşgul olan taJebe grubundan olduğu kaydedilmiştir20. Aşık Çelebi de

"AmmA 'ulüvv-i himmeti şanayi'-i cüz'iyyede ve bedayi'-i sOriyyeye olmayup nal$:d-i ev~al-ı giran-mayeyi ta~sil-i ' ulUm-i ma'!rife şarf iderdi2ı" dcr. Hasan Çelebj ve Riyazi'den öğrendiğimize göre, ş§ir, mOderrisliğe kadar yiikselebilnıiştir22. Aşık Çelebi de, şiirin yanı sıra, babası gibi

resim sanatında usta biri olduğuna işaret etmiştir: "Şan'at-ı n~şda bayli çapOk-dest ve n~ş-ı şi'rde iki Mani'nilii bile ~adri bunun yanında pest idi23".

Şairli~i

Rahmi Çelebi, genç yaşta şiir söylemeye başlamış ve kısa zamanda şöhrete ula.~mıştır . Sehi Bey: "Tab'ı selim zihni müstal$: im şi're ına'il nevniyaz-ı ~libil tarz-ı ğazelde bi-bedel güzel yigitdUr24" demektedir. Latifi' de şu sözleri söyler: "Rengin elr~ ve rengin edli ile Kitab-ı Şlih u Gedası ve

18 Ahdi, a.g.e., yk. 67b.

19 .l.Ji, Künluii-Aiıbtu, Nuroosmaniye Ktb. 3406., yk. 128b.

20 Sehi Bey, n.g.e., ll5a; Latil'i. Tez.kireıü'ş.Şu'arô, Kayseri Raşid Efendi Ktb. No. 1160, yk. 78b.

21 Aşık Çelebi, a.g.e., yk. 23la.

22 Has:ırı Çelebi, a.g.e., s.~ Riy3zi, a.g.e.., 74n.

23 Aşık Çelebi, a.g.e., 23la.

24 Se hi Bey, n.g.e., 115a.

42B SABAHA TI1N KOÇ()K

istima'u pesende ~abii eş'a-ı dil-güşası vardur25". Hasan Çelebi, Rah

mi'nin şairliğini sanatlı cümlelerle ortaya koymuştur: "Belagat kişverinüö şır-i gurlni ve feşaQatmeydarunuii merd-i güzini şu'ara-yı bera'at-şi'aruti

şll 'ir-i siJ:tr-aferini selaset-i eda ve Jetafet-i ma 'n ayı cem' i tmek ile bu fır~anufi bi-'adil U ~aıinidür26". Gülşen-i Şuarfl'dan Rahmi'nin usta bir şair oldu~u öğreniyoruz27. Abdi, bu eserinde Rahmi'yi gazelde Hay§li'nin ikiz kardeşi, belki de Osmanlı ülkesinde ikinci Selman olmuştur, diye över. Beyfuıi de, onun küçük yaşta şiire başladı!ını ve devrinin büyük şairlerinden biri olduğunu belirtir: "J:I~a ki şu'aranuii tamam-ı benamların

dandur28". Riyhi de, bu hususta Beyani ile aynı görüştedir.

KaynakJanmız. Rahmi'nin fesahat ve belagat açısından da durumunu deterlendirmiştir. Söz konusu eserlerde, şairin fesahat ve belagat yönünden sahip olduğu durumu, kabiliyeti, bilgi ve ctitimi ortaya konulmuştur. Özellikle Aşık Çelebi, eserinde, bu konu ile düşüncelerine yer vermiştir: "Ve laf~ u ma 'nada feş~at ve belagatdan behremendUr29". Bir başka cümlesinde şairin bu yöndeki kabiliyetine temas ederken onun iyiyi kötUden, doğruyu yanlıştan, güzeli çirkinden ayırt edebilme gücüne sahip biri olduğunu ifade eder. Rahmi'deki bu ölçUIUiü~ "bclfigat"a göre tespit ederek şunJan söyler: "Ve seli~a-i selimesi vczn-i tab '-ı belligat-şi 'ar üzre mebcül oldugı sebepden ~ ve ~araya şu 'ürı oldugı gibi rub u ztılf-i yar va.şfında şi 'rler şUrü' eyledi30". Çağdaşı ve aynı zamanda Şah u Oeda adlı mesnevisini yazarken rakibi olan Taştıcalı Yahya da, Rahmi'nin sanatkarlığını övmüştüı:

2S Lo.ıifi. a.g.e .. 78b.

Olupdur ~lıüm-i n~ içre gavviiş

Sözi balJr-i gazelde gevher-i biiş31

26 Hasan Çelebi, a.g.e., s. 402.

27 Ahdi. a.g.e. , yk. 67b.

28 Beyaru, Tezkire-i Beyôrıi', Istanbul Oniveısiıesi Ktb. TY. 2568, yk.

29 ,\şık Çelebi, a.g.e., yk. 23la.

30 ,\şılc Çelebi, a.g.e .. yk. 231a.

31 Taşlıcal ı Yahya Bey, a.g.e., s. 254.

BURSALI RAHMİ ÇELEBİ VE ŞllRLERI 429

Şairimiz, gazellerinde kendi sanatkarlığına da temas etmiştir. Şairliği, bir "lutf-ı ilahi" olarak görür. Şu beytinde, şiirlerini "taze gonca"ya benzeterek nazım alınan yenilik getiren biri olduğunu savunur:

Gülşen-i n~m içre teşbib itdiler bir goncaya

Ehl-i diller Ral).miya bu taze eş'arun görüp

Rahmi Çelebi, bir gazel şairidir ve bu alanda başarılı olmuştur.

Tezkirelerde "~-ı gazelde bi-bedel", "gazeliyyatı müsellemdür" şeklinde geçen ifadelerden, şiirlerinin beğenildiğini anlıyoruz. Gazel ve kasidenin dışında muhammes, müseddes, müsebba', müsemmen gibi nazım şekilleri ile de güzel örnekler verdiğini Beyani'den öğreniyoruz32. Ahdi: "Esnaf-ı şi 'rde üstad-ı kami ı kimesnedür~." sözü ile gazel ve kasidenin yanı sıra

diğer nazım şekillerinde de güzel şiirler söylediğini kaydeder33.

· Rahmi'nin kasidelerine baktığımızda, nesip bölümlerinde gayet canlı ve renkli tabloların çizildiğini görürüz. Şairimiz muhayyile kudretini ve ustalığıru görebilmek için "Kaside-i Rôze" ve metinler bölümündeki ilk iki kasideye bakmak yeterlidir.

Rahmi Çelebi 'nin gazelleri, aşıkane ve rindfuıedir. Aşık Çelebi, Rahmi'nin gazellerinin herkes tarafından takdir edildiğini söyler34. Hasan Çelebi de şiirlerinin §şikane olması sebebiyle şöhret bulduğunu belirtir: "Çünki l]asb-i l]iil-i 'uşş~ olan eş'arı meşhur-ı ar-~ ... 35" Hasan Çelebi'nin bu sözlerini Ahdl de değişik bir tarzda tekrarlamıştır: "Cümlesi meşhür-ı

arak ve l]asb-i l]iil-i 'uşş~-ı pür-iştiy~ v~i' olmışdur36". Şarimiz, Şah u Geda mesnevisinde şunu söyler:

32 Beyani, a.g.e., yk.

Her sözüm ehl-i derd l]iilidür

Dilde her 'iişı~ii meJs:iilidür37

33 Ahdt, a.g.e., yk. 67b. 34 ~ Aşık Çelebi, a.g.e., 231a.


36 Ahdi, a.g.e., yk. 68a.

37 Rahmi, Şôh u Gedô, Atatürk Üniv.Ktb. A.S.Kitaplan No. 17-18, yk. 127a.

430 SABAHA mN KÜÇÜK

Aşık Çelebi de, tezkiresinde Onun güzellerden SÖZ eden aşıkane Şiirler söylediğini ve bunların meclislerde okunduğunu uzun cümlelerle kaydeder38.

Rahmi'nin şiirlerinde işlediği tema, aşktır. Musammat ve gazel

lerinde esas olarak aşk temasını ele alır .. Bu beşeri bir aşktır. Burada dünya

güzellerine duyduğu sevgiyi ifade eder. Şairimiz, aşık olmak, güzel

sevmek konusundaki dikkate değer düşüncelerini "Muhaılunes"inde ortaya

koymuştur. Ona göre, işık olmak, beşeri hazları tatrriin için değildir. Güzel

sevmek, "temenna-yı visat"i yani sevgiliye bu düşünce ile kavuşma isteğini

taşımamahdır; güzel sevmekten maksat, onun aşkıyla yanıp yakılmak, bu yolla·"rfiharu· haz" duymakur: - - -----

Garai: süziş durur bir malı-ı şehr-aşüb sevmekden

Talebdür tali be m~şüd olan matlüb sevmekden

l:l~i~atdür bilür 'aşık olan merğüb sevmekden

Terneona-yı vişal i tmek degüldür güb sevmekden

Garai: bir Q~~-ı rühani durur mal)büb sevmekden

Bu hususu Rahmi'nin bir başka mısraında da görüyoruz:

RüQani n~ar eyle görsen ruh-ı zibayı

Şair, aşk teması ile ilgili beyiderinde gayet samimf ve duyguya

ağırlık kazandırmış biri olarak karşımıza çıkar:

Ne dil-i baste-i mecrühuma merhem bulınur

Ne zaman guşşaları def'ine hemdem bulınur

Ne perişanlığını batır-ı sevda-zedenün

Merqamet eyleyüben bir şorar adem bulınur

Biten güller degüldür gak-i ~abri üzre Ferhad'ufi

Açıldı canib-i Şirine revzenler mezarmda

38 Aaşık Çelebi, a.g.e., yk. 23la.

BURSALI RAHMİ ÇELEBI VE ŞltRLERl 431

Yalnızlığını ifade ettiği şu beylinde de duygunun ağırlık kazanmış olduğu

görülmektedir:

I;Iaşre dek var ola 'atemde felek

Oldurur üstüme ancal5. dönerum

Rahmi Çelebi, zaman zaman tasavvuiıvadide de beyiller söylemiştir. Birçok şairimizde olduğu gibi, tasavvuf onda da gaye olmamış sadece estetik düşünce ile şiiriere ahnmışur.

Rahmi Çelebi'nin, yer yer rintliğine işaret eden beyillerine de rastlanmaktadır. Ancak, onun rintliği ikinci plandadır. Bu gibi beyitlerinden, rakip ve felekten gelen sıkıoutardan kurtutmayı istediği anla§ılıyor:

Kar u biiruı1 bad-ı gam dirsen ki ber-bad itmeye

Badeden baş un götürnıe Ra.Qmiya hem-çü habab

Cam-ı dünya ile ey dil niçe bir zar ol alum

Varalum mu'tekif-i güşe-i l)ammar olalum

S~ VÜ mutrıb-1 güJ.-çihre iJe yar oJalum

Şwr, şiirlerinde yer yer mahalli' hayatı aksettiren beyitlere de yer vermiştir. Kaslde-i ROze'nin nesip bölümü, bu konuda renkli ve pınl pınl rnısralarla doludur. Beyitlerinde, orduya ait terimierin yanı sıra kıymetli taş

ve madenleri, kumaşları v.b. unsurları zikrederek zamanının sosyal hayatına da ışık tutmuştur.

Rahmi Çelebi, edebi sanatlan kullanınada gayet başarılıdır; ancak, sanat yapma endişesinde olmadığı için yapmacıklığa düşmemiştir. Özellikle teşbih, tevriye, ilirun-ı tenasüp, hüsn-i ta'lil, leffü neşir, telmili ve iştikak gibi sanatlara güzel örnekler vermiştir. Aynı zamanda başarılı bir şekilde kullandığı deyiınler, onun şiirlerine anlam zenginliği kalmıştır.

Bursalı Ralunf Çelebi, klasik şiir geleneğinden ayrılmarnışur. Düşün

cesi ve hayat felsefesi bakımından onda herhangi bir yenilik göremeyiz.

432 SABAHA TI1N KÜÇÜK

Klasik şiirimizin diğer usta şairleri gibi, Rahnıl de, kuvvetli edebi' kültürü ve özellikle kabiliyeti ile yüzyıllardır kullanılan ortak malzerneye şahsi damgasını vurarak devrinin iyi şairlerinden biri olma hüviyetini kazanDllŞtır. Rahmi Çelebi, elbette, bu yüzyılın büyük şairi Bill derecesinde bir sanatkar değildir; fakat, hayal yönünden gerçekten güzel ve renkli şiirleri

ile yüzyılın önde gelen şairleri arasında sayılabilir. Gazellerinde duygu derinliği, samirniyet ve zarafet vardır. Geleneğe bağlı kalan sanatkmmız, klasik şiirimizin sanat anlayışını işlemiş, ortak teşbih ve mecazları, mazmunları ustaca kullanmasını bilmişlir.

Eserıerr

Faizi: "Bu ebyat divanından intigab olındı39" ifadesi ile Rahmi'nin mürettep bir divanının bulunduğunu söyltiyorsa da, şimdiye kadar böyle bir esere rastlanmamışur. Ancak, çeşitli mecmualarda bir divan meydana getirebilecek kadar kaside, musammat ve gazelleri mevcuttur. f,.hdi tezkiresinde Rahmi'nin çok sayıda şiirinin bulunduğu kayıtlıdır: "Ol bülbill-i gülşen-i sulJan ve ıü!i-i şekker-şikenilii eş'an bi-l)ad ve gü.ftiin layu' addl.lf40".

Rahmi Çelebi'nin şiirlerinin bir böltimünü merhum A.Nihad Tarlan yayımlamıştır4t. Tarlan Hoca, bu yazısında, Rahmi'nin hayatına dair kısa bilgiler de vermiştir. Söz konusu yazıda 1 kaside (Kaslde-i Ruze), 2 terct-i bend, 3 müseddes, 3 tahmis (Necatl'nin gazellerini), 40 gazel, Abdi' tezkiresinden altnmış 6 beyit, Aşık Çelebi tezkiresinden 12 beyit, Şah u Gedd mesoevisinden seçilmiş 7 beyit bulunmaktadır. Bunun dışında, Rahmi'nin şiirlerine yer vermiş bazı yayımlar da mevcuttur42.

39 Ffi'izi, a.g.e., 42b.

40 Ahdi, a.g.e., yk. 67b-68a.

41 A.N.Tarlan, a.g.e., s. 6-47.

42 Fuad KöpıillU, Eski Şairlerimiz, Divan Edebiyatı Andtolojisi, İstanbul 1934, s. 189; Fahir 1z. EskiTürk Edebiyatında Nazım, C.I. B.J.lstanbull967, s. 284-285; Mehmed Çavuşoğlu. "Şehzade Mustafa Mersiyeleri", Tari/ı Enstitüsü Dergisi, s. 12, İstanbul 1982, s. 66; "Rahmi", Türk Klıısikleri, c. 3., lstanbul1986, s. 407-411.

BURSALI RAHMi ÇELEBI VE ŞIIRLERI 433

Araştırmalarım sonucunda çeşitli mccmualarda Rahmi' Çelebi'nin birçok şiirine rastladım. Üzerinde çalışuğım mecmualar şunlardır:

sı Süleymaniye Ktb. (Esad Ef.). 3424.

sı Süleymaniye Ktb. (Esad Ef.). 3384.

S3 Süleymaniye Ktb. (Giresun). ISO. S4 Süleymaniye K tb. (H alet Ef.). ı 72.

ss Süleymaniye Ktb. (Hiilet Ef.llavesi). 172.

S6 Süleymanjye Ktb. (Hatet Ef. Ilavesi). 244.

S7 Süleymanjye Ktb. (Serez). 3852.

ss Süleymaniye K tb. (Serez). 2617.

S9 Süleymaniye Ktb. (Hamidiye). 1083.

sı o Süleymaniye Ktb. (Falih). 3849.

s ı ı Süleymaniye Ktb. (Fatih). 4077.

s12 Süleymaniye Ktb. (Fatih). 4078.

Sl3 Süleymaniye Ktb. (Fatih). 3852/3.

u. Hak.la Tarık Us Ktb. 60.

PB Pervane Bey Mec. Topkapı S. Bagdat 406.

RD Rı1hl Divanı . Millet Kıb. (Reşid Ef.). 758.

B Bodleian Lib. MS. Turk. e. 95.

Ziya Paşa'nın Har§bat'ında bulunan gazele "H" harfi verilmiştir. Ayn ca, Aşık Çelebi, Kınalızade Hasan Çelebi ve Kafz§de Fa'izi' tezkirelen de sırasıyla "AÇ. HÇ, KF' harfleriyle gösterilmşitir.

Yukandaki mecmualan incelernem sonucunda 3 kaside, 1 tahmis, 1 muhammes ve 60 gazel elde ettim. Gazellerden bir bölümü Tarlan Hoca'nın yayımlamış olduğu eserde de bulunmaktadır. Tarlan Hoca'nın yayımlamış olduğu şiirieric benim bulduklanını karşılaşurarak karşılaştırmalı bir metin ortaya koymayı düşündüm. Böylece hem merhum Tarlan Hoca 'mn mevcudu yok denecek kadar tükenmiş olan eserindeki şiirler

okuyucuya kazandınlnıış hem de Rahmi'nin şimdiye kadar elde edilmjş

olan şiirleri karşılaştırmalı bir metin halinde ortaya konulmuş olacaktı.

434 SABAHA TI1N IÇÜÇÜK

Ayrıca merhum Mehmed Çavuşoğlu'nun yayımladığı "Sultan· Mustafa

Mersiyesi"ni de bu metne almayı düşünmüştüm. Ancak, böyle bir çalışma, sayfa açısından bir derginin sınırlarını aşacak kadar fazla olacağından, söz konusu düşüncemden vazgeçerek Rahm1'nin şimdiye kadar yayımianmış şiirlerini edebiyat dünyamıza tanıtmayı uygun buldum. lleride daha fazla mecmua tarayarak Rahmi'nin şiirlerini artınnayı ve şimdiye kadar elde edilenlerle karşılaştırarak bir divan halinde yayımlamayı 'düşünüyorum.

Rahmi Çelebi 'nin ikinci eseri, Şah u Geda mesnevisidir. Kaynaklarımızda, bu eser, Şah u Geda ve Şah u Derviş adlarıyla anıl

maktadır. Rahmi, eseri!lin adınıj~_beyitle ortaya koymuştur:

Bilmek istersen 'aşk l)aletini

Difile Şah u geda l)ikayetini43

Buna rağmen, şairimiz, eserine tam olarak hangi adı koyduğunu belirtme

miştir.

Tezkireler, Bursalı Rahmi'nin Şah u Geda mesnevisini yazdığım ve

bu eserin beğenildiğini haber veriyorlar. Latifi: "Rengin elf'a+ ve nazük edayıla Kitab-ı Şah u Gedası vardur44" der. Aşık Çelebi de: "Şah u Derviş nam kitabı vardur. Ol dahı m~bül-i 'alemdür45" sözleri ile bu eserin

beğenildiğini söyler.

Şah u Geda adlı bu eser, Hilali-i Esterabadl'nin aynı adlı eserinin

tercümesidir; ancak, Rahmi Çelebi, bu mesnevlsini genişletmiştir. Şairimizin, bu es~re neler kattığını söyleyebilmek için her iki eserin karşılaştırılması. gerekmektedir. Hasan Çelebi, tezkiresinde, Rahmi'nin Şah u Geda

adlı mesnevisinin te 'lif eser hüviyeti taşıdığını ifade eder: "Man:?üm Şah u Gedası vardır. Egerçi terceme-i Şah u Derviş-i Hilalidür, lakin bal)r-i belagatdan il]rac olınmış le'ali-i mütelalidür46." Ahdl tezkiresinde de şu

43 Rahmi, a.g.e., yk. 75a.

44 Latifi, a.g.e., yk. 78b.

45 Aşık Çelebi, a.g.e., 232a.


BURSAURAHMİ ÇELEBİ VE ŞllRLERl 435

cümle mevcuttur:"' Ale'l-guşüş vadi-i meşnevide pey-rev-i Hilali olup Şah u Geda ralfam itmişdür 47. Rahmi' Çelebi de, eserinde şunları söyler:

O ldı her beyti zade-i tab 'um48

Came-i köhneden olup 'ari

Geydi bir Qöş !çaba-yı zerkari

Gül gibi geydi rümiyane !çaba

Oldı bir dil-ber-i cihan-ara49

Görüldüğü üzere, şair, bu eserin te'lif bir eser· olduğunu, ona şahsi damgasını vurduğunu savunuyor. Riyazü'ş-Şu'ara adlı eserde, bu konuda

daha ayrıntılı bilgi bulunmaktadır:

Rahmi ve Taşlıcalı Yahya Bey, ay~ ı adlı eserlerini aynı zamanda tamamlarlar. Ancak, Yahya Bey'in eserine itibar edildiği halde, kendi eserinin takdire layık bulunmadığını görünce Rahmi Çelebi şunları söyler: "Yahya Big ile bir nişana ok atdulç. Ol egri atmış iken urdı , ben togrı atdum uramadum". Riyazl, Yahya Bey'in eserinin dili ve tasvirlerinin mahalli oluşu sebebiyle itibar kazandığın.ı söyler50. ·

şruı u Geda, 1650 beyit civarında olup "Fe'ilatün Mefa'ilün Fe'ilün" vezni ile yazılmıştır. Eserde; tevhid, münacat ve na't bölümlerinden sonra "Sebeb-i Nazm-ı Kitab" bölümünde eserin nasıl yazıldığı anlatılır.

Rahmi Çelebi, bu bölümün sonlarında zamanın hükümdarı Kanuni

Sultan Süleyman 'ın övgüsüne geçer ve bölümü dua ile bitirir. Bundan sonra "aşk" ın anlatıldığı bölüm gelir. Bu bölümlerden sonra, Rahmi Çelebi, hikayesinin konusuna "Vasf-ı Hal-i Derviş" başlığı ile girer. Hikaye, Vasfi Mahir Kocatürk'ün Türk Edebiyatı Tarihi ve Gülgun

47 Ahdi, a.g.e., 67b.

48 Rahmi, a.g.e., yk. I27b.

49 Rahmi, a.g.e., yk. 127a.

so Riyazi, a.g.e .. yk. 74a.

436 SABAHATilN KÜÇüK

Erişen'in çalışmasmda aynntılı olarak verilmiştir5I.

Rahmi Çelebi, eserinde bayağılığa düşmeyen, maddi hazların üstüne

çıkarılmış bir aşk macerasını işler. Eserde zaman zaman iHihl duyguların mevcut olduğunu da görüyoruz; ancak, Şah u Geda tam bir ilahi aşk ruhu

ile yazılmış diyemeyiz. Bu arada, söz konusu eserde Borsalı Rahmi'

Çelebi'nin zarif ve sanalkarane üslObunu kolaylıkla fark edebileceğimizi

de söylemem gerekir. ·

Gülgun Erişen'in tespitine göre, Raltml'nin Şah u Geda mesnevisinin

nüshaları şunlardır52:

1- Rahmi, Şah u Geda, Atatürk Üniv. A.S. Levend Kitapları No. 17-18.

2- Rahmi, Şah u Geda, Manisa ll Halk Ktb. No. 536.

3- Rahmi, Şah u Geda, Manisa ll Halk Ktb. 535.

4- Rahmi, Şlllı u Gedıi, British Museum Or. 7183.53

Rabmi''nin diğer bir eseri. Gül-i Sad-berg'dir. Tek nüsbası

Erzurum 'da Atatürk Üniversitesi Kütüphanesinde bulunan bu eser

üzerinde, önceden de söylediğim gibi, Gülgun Erişen çalışmıştır.

Nizarni'nin Mahzenü '1-Esrar'ına nazire olarak yazılmış olan bu eser 7

Ravza-7 Hikay~'den meydana gelmiştir. Bu konuda daha fazla bir şeyler

söylemek yerine, yukarıda adını andığlm değerli araştıncıdan, eser

hakkında ayrıntılı bilgileri ihtiva eden bir makale beklediğimi ifade etmek

isterim.

Tezkirelerimizde Rahmi'nin Yenişehir Şehrengizi adlı bir eseri

olduğu kayıtlı değildir. Ancak, adı geçen eser hakkmda A.S. Levend bilgi

51 V. Mahir Kocarürk, Türk Edebiyatı Tarilıi. Ankara 1970, s. 370-373; G.Erişen, a.g.e., s. 24-25.

52 G. Erişen, a.g.e., s. 22.

53 Bu nUsharun varlığından bizleri haberdar eden Sayın Günay Kuı'dur. (GUoay Kut, "Briıish Museum'daki Bazı Önemli Yazmalar ve Teva'if-i Aşere'den Tii'ife-i Bektaşiyan", Türk Dili-Belleten (1971), s. 209.).

SURSALI RAHMİ ÇELEB1 VE ŞllRLER1 437

vermektedir54. A.S. Levend'in açıkladağına göre, RaJırnj'nin Yenişehir

Şehrengizi adlı bir eseri vardır ve iki tane nüshası bulunmaktadır. Yazar,

aşağıda kayıtlı bulunan eserinde, Rahmi'nin Yenişehir Şehrengizi 'nin bir

de özetini venniştir.

KAYNAKLAR

Ahdt, Gülşen-i Şu' ard, Topkapı Haz. 1303.

Aşık Çelebi, M eşit' irü' ş-Şu' ard or Tezkere of Aşık Çelebi, Meredith

Owens. London 1971.

Banarlı, N.Sami, Resimli Türk Edebiyou Tarihi, C.I., İstanbul 1971.

Beyani, Tezkire-i Beyanf,lstanbul Üniv. Ktb. TY. 2568.

Çavuşoğlu, Mehm~d, "Şehzacte Mustafa Mersiyeleri", Tarih Enstitüsü Dergisi, "Prof. Tayyib Gökbilgin Hatıra Sayısı", 1982.

___ _."Yahya Bey", Islam A!lSiklopedisi, C. :XD/2 (1984);

Erişen, Gülgun, Bursa/ı Ralımf ve Giil-i Sad-berg' i, Ankara Üniv.

D.T.C.F .• basılmamış yüksek lisans tezi. Ankara 1990.

isınail Beliğ, Güldeste-i Riydz-ı hfan ve Vefeytit-ı Danişverdn-ı Nddiredan, Bursa 1302.

lz, Fahir, Eski Türk Edebiyatında Nazmı, c.I., B .I., İstanbull967.

Kafzade Fa'izt, Zübdetü' l-Eş' dr, Şehid AU Paşa Ktb., 1877.

Kocatürk, V.Mahir, Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara 1970.

Kınalızade Hasan Çelebi, Tezkiretü'ş-Şu' ara, C.I., Haz. İbrahim Kutluk,

Ankara 1978.

KöprüJü, Fuat, Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul 1980.

-----·Divan Edebiyatı Anıo/ojisi, İstanbul 1934.

54 A.S.Levend, Tiirk Edebiyatında Şelırengizler ve Şelırengizlerde Istanbul, Istanbul 1958, s. 36-37.

438 SABAHA TilN KÜÇÜK

Kut, Günay, "British Museum'daki Bazı Önemli Yazmalar ve Teva'if-i Aşereden Ta'ife-i Bektaşiyan", Türk Dili- Belleten, (1971).

Latifi, Tezkire-i Latifi, Kayseri Raşid Ef. Ktb. No. 1160.

Levend, A.Sırrı, Türk Edebiyatı Tarihi, C.I. Giriş, Ankara 1973.

_ ___ ,Türk Edebiyatında Şehrengizler ve Şehre~gizlerde Istanbul,

İstanbul 1958.

_ ___ , "Divan Edebiyatında Hikaye 1", Türk Dili Araş- tırmaları

Yıllıgı, (1956).

Mazıoğlu, Hasibe, Fuzult-Hafız, Ankara 1956.

_ ___ , "Tqrk Edebiyatı (Eski)", Türk Ansiklopedisi, C.XXXII,

(1982).

Mehmed Tahir, Osmanlı Müellif/eri, C.II, İstanbul 1333.

Mehmed Sür,eyya, Sicill-i Osman i, C.IV. İstanbul 1311.

Mustafa Ali, Künhü' 1-Aiıbôr, Nuruosmaniye Ktb. 3406.

"Rahmi", Büyük Türk Klasikleri, C.3, İstanbul 1986.

Rahmi Çelebi, Şah u Geda, Atatürk üniv. A.S.Levend Kitapları, No. 17-18.

____ ,Gül-i Sad-berg, Atatürk üniv. A.S.Levend Kitapları, No. 17-18.

Riyazl, Riyazü.' ş-Şu' ara, Nuruosmaniye Ktb., No. 3724.

Sehi' Bey, Heşt Belıişt, Ayasofya K tb .. 3544.

Tarlan, A.Nihat, Şiir Mecmualarında XVI. ve XVII. Asır Divan Şiiri, Rahmi ve Fevrf, İstanbul 1948.

Tolasa, Harun, Seht, Latifi, Aşık Çelebi Tezkire/erine Göre 16. Yüzyılda Edebiyat Araştırma ve Eleştirisi, İzmir 1983.

Ünver, İsmail, "Mesnevi", Türk Dili Türk Şiiri Özel Sayısı ll (Divan Şiiri),

S. 415-416-417{femmuz-Ağustos-Eylül (1986).

Yahya Bey, Divan, Haz. Mehmed Çavuşoğlu, İstanbul 1977.

BURSALI RAHMI ÇELEBİ VE ŞllRLERl

KASlDELER VE MUSAMMATLAR

Mef'ülü Mela'llü Mela'ilü Fa'ülün

I:Iazradaki gül oldı çü mir'at-ı mücella

Gabra gibi nergis göz açup itdi temaşa

Sultan-ı bahar irdi diyü gülşene gerdün

Firüze tabal_<dan niçe dür eyledi yağma

Ser-'asker olup şa.Q-ı gül öfiince şal_<ayıl}

Şal)raya irüp l}urdı seQer l]ayme-i vala

Bir şül] gibi şaga çıl}up yasemen-i ter

'Uryan oluben Qavza ider kendüyi ill}a

5 Bülbülleri ifiletdi olup l]ar ile mahrem

Gülşende iki yüzlülik itdi gül-ira'na

Şan şane durur bal ü per-i bülbül-i ser-mest

Şimşad ider ıurrasın anufila muıarra

Her !ale geyer başına bir tac-ı Keyani

Ol reng-i zebercedde yine niteki Dara

Boynını egüp !}aldı benefşe güle l}arşu

Dil-darına l}arşu nit.ekim 'iişıl}-ı şeyda

Zerrin l}adeQin bade-i şebnemle idüp pür

Ta kim yaza mal)mürlığın nergis-i şehla

10 Bülbül iniler Qasret ile niteki Vamıl}

Gonca l}ızarup naz ider niteki '~ra

439

440 SABAHA TI1N KüÇÜK

Güller güliişüp şad olup gonca açıldı

R~ş urdı şata kesb idüben serv-i dil-ara

Bir gülşene irdüm secyerl bad-ı şaba-veş

Manend-i cinan belki cinandan dal}i ziba

Didilm ki nedür ba' 'işi bu ~ev~ u şatanufi

Bm şev~ ile didi işidOp bülbül-i güya

Kim geldi yine devlet ile merd-i yegane

Anui'içün olupdur bu ~adar şev~ hemana

15 Burc-i suganufi şemsi bu gün }:Iairet-i Aga

Erbab-ı şafaya işigi m~şad-ı ~a

Bir ayine-i gayb-nümadur ki zamirüii

Eşka.I-i cihan gün gibi hep anda hüveyda

Zav' o~ur iki sutııe der-i cerre geltipdUr

:J>:apufida bu gün mihr ile mah-ı felek-ara

Cüd u keremüfi ebri eger i tse teraşşui)

POr-mfve-i ıninCı ola bu nable-i mina

Ümmidi budur kim ola zir-i ~ademiliide

}$:at:ufida ~ara ~lufi olup'anber-i sara

20 Devletle sirişt olmış idi \inet-i paküfi

Mevcüd degül iken dahi mahiyyet-i eşya

Medcyiliile felek güşma t~dum niçe gevher

ÇartJ üzre degüldür göriı~en şekl-i Süreyya

Mihr ayinesi aşılalı \~-ı sipihre

Göstennedi bir şal]ş dahi ~atufia hem-ta

BURSALI.RAHMİ ÇELEBt VE ŞllRLERl

Rül)um yirine geldi görüp ~at-ı şerifilli

Dirsem sana ger ıiil)-ı muşavver n'ola cana

Medl}üfie felek old ı hj lat ile ljındar

Şol tıfl durur kim aJa o l na'! ile l)elva

25 Bi-hüş ola ta l)aşre degin bezm-i suljanda

Keyfıyyet-i o~mun ki ire Cami'ye cana

Payüne nişar i tmek içün geldi ~apuna

Gavvaş-i dür-i bal)r-i suljan Ral)mi-i şeyda

~ıldı yine ol gülşen-i vaşfufida terennüm

Olursa l~ab n 'ola ana bülbül-i güya

Bu dürr-i giran-mayeyi gavvaş-ı ~abi'al

PayüJ1e ruşar eyler ise layıls: u a'la

Bir yana ğarn-ı gurbet ile gayret-i a}s:ran

Bir yana felek cevri ile ~a'ne-i a'da

30 Al)vat-i ilil-i gam-zedeyi ~ılmaga i'lam

Besdür bu J.cadar merd-i suljan-dana hemana

Divan-ı ]s:ata içre ~utup game 'Utfuid

İldükçe her al)kamı ~ader levl)ine imza

Olsun dürilüp düşmenünün defter-i 'aşrı

'Unvan-ı ebed name-i ikbalüfie tugra

SJ

2

Merü!ü Fa'ilatü Mefa'ilü Fa'itün

Bag-ı cihana irdi şara-yı feral)-feza

Demdür ki ehJ-i diller ide 'işrete şaJa

441

442 SABAHA TitN KÜÇoK

Zeyn oldı dürlü reng ile ferş-i zümürrüdin

Şaçıldı 'iileme yine gençine-! ijuda

Al} ile açılup bu dil-i mübtela müdarn

Gül goncasını niteki her dem açar şaba

Bülbül ider fiğanı Züleyga gibi müd~

Mışr-ı çemende Yüsuf-ı gül 'ari:. ider lil5:a

5 Gülşen içinde ab-ı revanı gören şanur

Ayine-i muşay}s:al-ı cam-ı cihan-nüma

ijar-ı ce!ayı gördi çeker bülbül-i na}Jif

ŞaQfi-ı çemende gül ~ızarup eyledi I;ıaya

Bad-ı I;ıazan irişmeye bu gülşene diyü

Serv-i çenar elin götürüp eyledi du 'a

Süsen eline gançer alup yüridi hernan

Gülşende ab-ı şebnem ile eyledi cila

Gürz-i giranı destine alup benefşeler

Güller siper tals:ındı çeküp servler liva

10 Cem' oldı yir yirin yüriyüp 'asker-i bahar

Ol asaf-ı zaman ile ta eyleye gaza

Gelmez vels:an mihrine bir zerrece l;ıalel

~wı .-; ·;ı J JtJ.ı ~ J

Ya'ni cihanda I:Iairet-i Paşa mu'in-i galls;

Mesned-nişin mülk-sitan memleket-güşa

Alakı tutdı ' adi ile envar-ı birnıneti

ijurşid-rütbet olduğına bu yiter güva

BURSALI RAHMI ÇEL~Bl VE ŞllRLERl

Bir pütedür bu beyza-i sirnin tirillie

Bir cy~a o ldı nizefie nüh çenber-i dü-ta

15 Menşür-ı rif'atüii yazıc~ münşi-i ezel

'Unvanın itdi ~~ıJ j.Jı.!.ll rb

Düşmen ne deiilü olur ise küh-ı başgün

J>:ahrufi yili irince ider cismini heba

Sen ol hürna-yı eve-i şerefsü.ii ki çaroda

~aşr-ı kebüduii üzre kebüter gibi sema

Reşk itdi gün yüzüne özin bilmeyüp ~amer

Ayınesinde anun içün yo~ durur şata

~aldurdı barınağın yüzüne I.<arşu didi şems

~ ı;..ıı J j:iıı ı,;!>- 'i .illı ..:,..:.. f

20 Na'l-i süm-i semendüiie befizemese hilal

Çarb-ı felek baş üzre götürmezdi da'ima

Lutfuii tabibi her dile tirnar gösterür

Daru-yı himmetüfile bulur bastalar şita

Ehl-i niyaz sa.Qil-i naz u ni' arndur

?:atufi olalı b$-i sega ile aşina

Ey afıtab pertev-i lutfufi 'amim iken

Zulm eylemek reva mı baiia çarb-ı bi-veta

./ Devriliide çekdügfuni görince acır şarab

Bezminde sagar ağzını açup ~alur taiia

25 MiQfiet şe b inde ~almışam ey şem' -i ma' dil et

Zulmetde ~oma lutfuiiı ~ıl bana reh-nüma

443

SABAHATilN KüçüK

Fazl-ı bıdiv-himmetüfi iımezse terbiyet

~anum içre fazi u hüner ' ayb olur baiia

'ArZ-ı h üner de gül garazum bu ~aşideden

Belki devam-ı ' izzüne iblas ile du'a

Ral)mi du 'asın ilmege ol dürr-i devletilli

Bulmadı bal)r-i medJ:ıine böd kimse inliha

sı

3

~aşide-i Ral)mi Çelebi bera-yı Sultan Süleyman ijan

Fa'ülün Fa'ülün Fa'ülün Fa'ülün

Meger bir seJ:ıer ki dil-i zar u muztar

ljas u I;ıan lplmışdı baHn ü hister

Reg-i dideden ~an revarı idi dem dem

Vücüdumda olmışdı her müy nişter

~aza tirin atdul5da ~avş-i l5aderden

Vücüduın ezelde nişan itmek ister

Tenüm şerl)a şerl)ıa çü küh-ı melamel

Dilüm pare pare çü şekl-i şanavber

5 Şu resme y~pdur beni nar-ı I:ıayrel

Götünneye ı~at bu nara serneoder

Cihanda bulınmaz refi~ olmag içün

Ne bir merd-i şad ı~ ne bir yar-ı yaver

Cihan I;ıal~ı bed-' abd gerdün dündur

Zamane denidür felek sifle-perver

BURSALI RAHMI ÇELEBI VE ŞllRLERl

Edani erazil mu'azzez cihanda

E'ali ehali olupdur mu.l)~ar

Leked-küb-ı delır-i sitemkar oluben

Şikest olmadııls: ~anı bir pa vü ya ser

10 Bu l:ıalini gördükde dil delır-i dünufi

ldinmişdi bir gar küncin muis:arrer

Cihanda fena igtiyar eyleyüben

Ki han u mi han idi yanumda yek -ser

Nida irdi bir şubl:ı-dem nagehani

Didi ey gusüf-ı ~amer gibi bi-fer

'Arab'dan sefer ~ıl yüri mülk-!Rüma

Şinaver olup şaJ bu bal}r içre lenger

Zamane gamından dilersefi rehayı

Bir ulu l)arime yüzilli sür ser-a-ser

15 Gumüm u hümümı yüri ref i9lğıl

Disem safia kimdür o merd-i h ünerver

Feridün-heybet Tehemten-şalabet

Neriman u Rüstem mişali dil-aver

Şad~atle Bü Bekr ü 'Osman-hayadur

Muhammed-şiyemdür segasiyle 1Jayder

tJıdiv-i sa'adet Süleyman-ı 'alem

Afia ins ü cinnl olupdur musaguar

Cihan mülki tiğu.fila ~a'im olupdur

Gara.Zla nitekim heyüla-yı cevher

445

446 SABAHATI1N KÜÇÜK.

20 Kemal ehli görüp kemalat-ı n~ufi

Did.iler olupdur Ni~arru'ye hem-ser

Eger Cami nüş ide şi 'rüfi şarabın

Yata mest ü medhüş olarüz-ı mal]şer

Selametde ·~ıun letafetde tab'un

Sa'adetle devlet sana iki cevber

Serneod-i celalüfi ayağındana'li

Revadur ola l}all.<a-i güş-ı ~ayser

Eger deşt ü taga ire büy-ı)Jull.<ufi

Ola !ale nafe vire büy-ı 'anber

25 Revadur d isem şahid-i I.<adrüfie ben

Meh-i mihr-güster gül- saye-perver

Pelengi I.<abiilarla ey şel!-süvarum

Se)Ja mişezarında sensin gaianfer

Şebistan-ı I.<adrüfide micmer bu gerdün

Bu)Jür itmek içün kevakibdür ahker

Şaf~ !ale-gün m ey güneş zer tab~dur

Felek bezm-i cüdufida bir köhne sagar

~an eyleseydi sitareille Bircis

Şerefburcı üzre ola sa' d-i ekber

30 Gamum gitdi ktilti görüp zat-ı pakilli

lJalilu'Uah'a şan selam aldı ezber

Çıi.<ardı kenara şena dürlerinden

Olup bahr-i medl:ıüfide Ral]mi şinaver

BURSALI-RAHMI ÇELEBİ VE ŞllRLERl

Benüm vaşfum ile senilli büy-ı gul~uii

Meşam-ı cibanı ~lupdur mu' anar

Meta'-ı kelamum şu cevher mişali

Gezer karhan ile kişver-be-kişver

Gönül kim şa!ayıla bir cam-ı Cemdür

Olupdur gubar-ı l}.avadişle mugher

35 Reva mı bu devrüfide ey şah-ı 'alem

Meh-i nev gibi ben olam zar u lagar

}$:amu ber-murad oldı ben na-muradem

'Arab' dan ' Acem 'den gelen her sulJanver

Ben ol bagbanem bu bag içre da'im

Sul)an gülşeninden dirüp taze güller

Kelamum şehenşaha 'ari eylemeklik

Cinana iletmek gibidür gül-i ter

Bülend asitanuna urdum yüzümi

Gelüp bir sel}.er ki olup saye-güster

40 Götür ~erre gibi am bak-i rehden

Nitekim budur şan-ı gurşid-i gaver

Uzatma kelamun mutavvel ~ıluben

Sözi mugtaşar ~ıl virüp zib ü ziver

Nitekim bu menzilde sultan-ı gerdün

Çeküp 'askerini ~ura çetr ü çader

IJuda-yı dü-giti nigeh-darufi olsun

Ne m ülke ki da 'im idersen seferler

447

448 SABAHA TI1N KÜÇÜK

Sa'adetle da'im olup cilvegahufi

Bu ~a.!ç-ı zer-endüd-ı fı.rüze-man+ar

SI

4

ll~is-i Ft~i

Mefa'ilün Mefa'ilün Meta'Hün Mefa'ilün

Ezelden şiirete mli'il nedür ma'nayı bilmez~er

I:Ia~il.<at gözlesen mahiyyet-i eşyayı bilmezler

Bu b$ içre şadefde ol dür-i yektayı bilmezler

Cihan-ara cihan içindedür arayı bilmezler

O mahiler ki derya içredür deryayı bilmezler

2 'lbadetden 'ubüdiyyet durur 'alemde ey 'abid

l:Ia.l9~at Ka'be'ye secde ider ma'nada her sacid

Ezelden mest ~almışken şarab-ı 'aş~ ile ....... ss ijarabat ehline düzalJ ·~abın afuna ey zahid

Ki bunlar ibn-i v~ aldı gam-ı ferdayı bilmezler

3 Mal)abbet camını nüş itdi geçdi niçe fli.'i~lar

Bu beıme mest olan gelsün yaraşmaz anda ayı~ı

Y al$:asın şubi:ı-veş çak e yleyüp mestane şadı~lar

Şafal$:-gün ~an içinde dağınıseyritse ·aşı~ar

Güneşde ferre gönnezler felekde ayı bilmezler

4 Mal)abbet deştini geşt eyleyüp I:ıasreLle mecnünlı

Geda aldı bu yolda niçe Dara vü Feridünlar

Fena ser-ınenzilinde didelerden dökdiler günlar

tfamlde ~adlerine riŞte-i eşki t~up bunlar

Atarlar tir-i mal$:şüdı nedendür yayı bilmezler

SS Metinde siliktir.

BURSALIRAHM1 ÇELEBI VE ŞltRLERl 449

5 Vefa yo~ R$niya tani taşavvur ey le dünyayı

Geda-yı şah-ı' alemdUr anufi kim ota 'irtaru

Ne söyler şev)$: ile güş it bu dehrüfi her suban-dDnı

Tjayali fal$:r şiilma çekenler cism-i 'uryfuu

Anuiila fal,}r iderler atlas u di bil yı bilmezler

u

s Mubammes-i Ral_uni Çelebi

Me!a'Uün Mela'ilün Mela'iiUn Mela'ililn

ı Garaz süziş durur bir malı-ı şehr-Aşüb sevmekden

Talebdür talibe m~üd olan ma~üb sevmekden

}J:~tdür biltir 'aşı)$: olan mertüb sevmekden

Temenna-yı vişal itrnek degüJdUr büb sevmekden

Ôaraz bir IJClH-ı rüt}ani durur mal}bub sevmekden

2 ~ul oldum s~ ya cim -ı şarab-ı bOş-güvar içün

Meded düşdüm şaia-y ı la 'l-i elin-babş-ı nigar içUn

Esir-i baghan oldum heva-yı H\lezar içUn

Mürid-i pir-i 'aş~ olsam 'aceb mi yiidigAr içtin

Kişi bir ce~be t}üşıl itmedUr mec~üb sevmekden

3 Sel]er n~are-i ebrü-yı yAr-ı dil-sitAn itdUm

Nıhan itdi yüzin bur~a· şalup bilsem aiia n'itdüm

Bir ab-ı süznak idüp cihanı pUr-duban itdüm

Yüzüme destmalüm ebr-veş dutdum fıgan itdüm

IDial-asa bu gün bir şahid-i mal}cüb sevmekden

4 N~ardan ga'ib old ı gün gibi ol J.(asım-ı baver

Şeb-i milJnelde )$:aldı dil gam u ğuşşa ile muztar

Çerağ-ı dide oldı giryeden bi-lem 'a vü bi-fer

450 SABAHA TI1N KüÇOK

Bela vü derd-i hecre bakmayup dil orueler eyler

'Alil oldı nitekim Yusufı Ya'lçüb sevmekden

5 Gönülden ·aş~-ı ser-geşte-i 'aş~-ı nigar olup

Şarardum na-tü van oldum gam-ı hecr ile ziir olup

Tolanup tarf-ı kiiyufi çarb gibi bi-~ariir olup

Dögersem Ral)miya sinem 'accb mi zcrd ü zar olup

Bu gün sim-ten garra güzel mal)büb sevmekden

sı

GAZELLER

ELIF

ı

Fa'ilatün Fa'ilatün Fa'ilatün Fa'ilün

Küll id üp eczaını yal9n~ old ı çUnkim bü sana

Luifuii anı sakin itmezse begUm ya Hü sana

~ı Ica ben birnan büy-ı zülf ile yiid itmedilli

Ey şaba ol sag esen da'im ~alursa bu sana

·şanma gül gibi güler yüz gösterür ey seg r~b

Riş-b~d ider müdarn ol gözleri a.hü sal'la

Şöyle bi-ra.Qm oldı yiirufi lebleri ey teşne-dil

Ma dimez ol dem meded dirseft bir içim su sana

Mest olup divane oldufi Ra.Qmiya mey isteme

I;Iürmet itmez çüo bilürsin ol de1U1!:anlu sana

PB

B UR SALI RAHMl ÇELEBI VE ŞllRLERJ

BA 2

Fa'ilatün Fa'ilatün Fa'ilatOn Fli'itun

Ehl-i diJ dünya deger dirse n'ola elim-ı şarl\b

K'anuö üzre lçubbe-i eflake bef\zer her l)abl\b

Şöyle mestüm ger benilm brudlmden olursa scbü

Ab içen andan ola ta IJaşre dek mest O barAb

Şalciı pertev mab-ı rulJsaruii şikAf-ı st neme

ljanenilii şan revzeninden dUşdi 'aks-i MitAb

Çekdügüm ğam raş ola 'alemlere nli-geh diyU

Eşk-i çeşmüm çekdi rüy-ı ı.erdUme gOl-gün n~ab

Kar u harun bad-ı gam dirseH ki ber-bl'ıd itmeye

Badeden başun götünne Ra~Jmiya hem-çUn l}abab

PB

3

Mef'ülü Fa'ilatü Mefa'iiU Fa'ilUn

'Aşk ateşine sinemi dil eyledi kebiib

Divanedür ki kendU evin eyledi barab

Şal şah-hazun elde iken al şiklirui\ı

Her etle üzre ~onma ~n nitekim ~ab

Dehrüö ]faran yo~ diyü feryad itdi cu Güş idicek bu nükteyi çarb urdı lsiyab

Dürr-i ~ayı bulmaga gavvaş-ı dil gibi

Göz yuındı düşdi yine fenil baiJrine IJablib

451

452 SABAHA TI1N KüÇüK

Yanın heva-yı zülfı ile Ral}miya gönül

Ne yirde vü ne gökde durur nitekim sel}ab

ss

4

Fa'ilatün Fa'iiatUn F a'iHitün Fa'ilUn

Dil perişandur senilli zülf-i perişanuii görüp

Uile-veş y~dı ciger bu verd-i gandanuii görüp

Bülbül ey dil gaylice diln genn idi gOizarda

Şo~ugı degdi bu gün feryad u efganufi görüp

Gözine görinmez oldı nergisüii I,<add-i çenar

Bağda ey gonca-leb serv-i J.yramanuii görüp

Ejder-i ahum çekil ür göge her dem ey melek

Genc-i rugsliruiidaki bu zülf -i şu 'banufi görüp

Gülşen-i o~ içre teşbih itdiler bir ğoncaya

Ehl-i diller Ral].miya bu taze eş'arun görüp

PB

RA 5

Mefii'Ilün Fe'ilatün Mefii'ilün Fe'ilün

Figan ider yine billbül baban görmişdür

Ben üm gibi o da bir gül- 'i~arı görmişdür

Benefşe ser-fıgen olmış durur perişan-l}al

Meger ki sünbül-i zülf-i nigan görmişdür

Benem oşadr-nişin-i mu]Jibb-i gane-i 'aşk

İçine girmedi Manştır dan görmişdür

56 cihan: zamiin B

57 perişan: şikeste B

ss şadılıg: şadılıgı B

BURSALI RAHMİ ÇELEBİ VE ŞllRLERl

Hezar murg uçunnış göçer yuvasından

Figan ki gül-ira'na heziin gönnişdür

Vücüd-ı 'aleme Ralpni 'adem dir ise n'ola

Umür-ı dünyede ço~ i'tibiin gönnişdür

S2

6

Fe'ilatün Fe'ilatün Fe'ilatün Fe'ilün

Ne dil-i gaste-i mecrül}uma merhem bulınur

Ne cihan gussaları def'ine hem-dem bulınur56

Ne perişanlığını batır-ı sevda-zedenilii

Merl}amet eyleyüben bir şorar adem bulınur

Ne gaın-ı 'aş~-ı nigar ile perişan dilümüfi57

Razını söylemege münis ü mal}rem buhnur

Bulımazam nitekim sa'y iderem şadılıg

Şadıhl} ister isen bil ki niçe gam bulınur5B

Ralpniya yar vişaline ~arib old~ça

Ah kim her yanadan mani '-i mul}kem buhnur

B,Sl,S9

7

Fe'ilatün Mefa'ilün Fe'ilün

Gamze-i yara tir-zen dirler

Lal}abına ciger delen dirler

453

454 SABAHA mN KÜÇÜK

Görse'uşşak çeşm-i celladuii

Meded ölsün mj ya seven dirler

Merd ü merdaneler zebün idici

~an dünyaya pire-zen dirler

Beni IJum-banede görüp rindan

Böyle mesl oldugufiı neden dirler

Ral)mi-i çakeriliie padişehilm

IJusrev-i milket-i sulJan dirler

B

8 Fa'ilatün Fa' ilatün Fa'ilatün Fa'ilün

Nüş idüp göiilüm şarab-ı 'aşl9 şeydal~ sever

Mest olup mecnün olan elbette rüsva.IJ~ sever

Bu cihan didükleri köhne sarayı n'eylesün

• Alem-i 'aşk içre şol kim deşt-peymaJı~ sever

Vadi-i l]ayretde benden dür olun ey ·~ı u hüş

Bir 'aceb l}a.let durur bu 'aşi.< tenha.lıi,< sever

Eylemez baiia hilal ehriisı ile merl}aba

Ah kim günden güne ol mah garralıi,< sever

Küyuiia geldükçe RaQıni naleler ~lsa n 'ola

Billbill-i destan-sera gülşende güyalı i,< sever

S4

9 Meia'ilün Meia'ilün Meta'ilün Mefa'ilün

Nigarun yanağı güldür şaçı reyl}arH böş-büdur

Hem anuii ğamzesi afet hem anun çeşmi c~üdur

BURSALI RAHMI ÇELEBI VE Ş URLERI

,t(ıyamet ~addi 'ar'ardur şahnur şan şanavberdür

Sözi şirin lebi sükker iii en l]öş gütf ü l]öş güdur

Alur bin naz ile ol meh dern-a-dem 'aşılfufi göfilin

Cela vü cevr ider cana ve:fası da'ima budur

N' ola her yari gördükçe ana meyl eylese göfilüm

Dili 'ariflerüii can yefiilmez bir ~ar şudur

Uyurken büsesin alın~ olurdı şimdi mal)bübufi

Uyanup für~ati tirin ura bu cana ~orl]udur

Ne var ya Hü dise şüfi girüp mey-baneye 'aş~

Mey içüp mest-i 'aş~ almış dilinde ~ikri hep şudur

Bana bir robları ali bu gün gösterdiler gördüm

Didüm göfilini Ra.l).mi'nüfi be va'llahi alan budur

PB

lO Mef'ülü Fii.'ilatü Me:fa'ilü Fa'ilün

Hem-rengolalı badeye olla'l-i nablar

Ser-keşlik eyleyüp başa ç~dı şarablar

Divanedür ~adüfi göreli serv bagda

Zencire çekdi servüfi ayagmda ablar

Agylir olalı hem-~adei) olla'l-i nab ile

Avaredür benüm gibi ey dil l)abablar

Görsem Qasüdı ah iderüm küy-ı yarda

Şeytan'a şanki gökden atarlar şihliblar

Çeşmüm ki Ral)miyli ~ıdur sim-i eşkini

Şan l]acedür ki ~çal arını l)isablar

PB

455

456 SABAHAITIN KÜÇÜK

ll Mef'ülü Me!a'ilü Mefa'ilü Fa'ülün

• Aşı]9aruö alu çı~ar eflake beraber

Bu nüh felegi itse n •oıa gake beraber

Cana çekerin sine-i şad-çake elifler

Ta kim ola ol ~amet-i ça.lake beraber

Bir görme ya agyar ile üftadeiii ey gül

Bülbüllerüfii itme ya glişake beraber

Bir kerre görem diyii gayaJiyle cemlilüii

~albüm olurayine-i idrlike beraber

RaJ:.ırni o mebüii küyına her dem eşer itmez

Ahum irişürse ser-i eflake beraber

PB

12 Meta'ilün Meta'ilün Me!a'üün Meta'ilün

Dil-i pür-derdümüii ser-ınenzili şal}ra-y ı ğurbeldür

Ceresdür naleler feryad-ı sinem küs-ı nQietdür

Şüreyya şaıuna n~ itdi görüben Leyli'nüii şeklin

Felek gaylice ' a.lemde nigara sikke-şüretdür

Kebüd itse.ö n'ola cismüm ser-a-ser seng-i nıil].netle

Dil-iviraneme şlihum o bir sineabi gil'atdür

Görüp na'l-i semendüii şeklini ger n 'ola lih'·itsem

Şikeste-diUere ol şeb-süvarum dağ-ı Qayretdür

S irişk-i Ral]miye cana n~ar ~lma tıaJ.<aretle

I:I~er it eşk-i çeşmi 'lişıJs:uii derya-yı ral}metdür

S lO

BURSALI RAHM1 ÇELEBI VE Ş11RLER1

13 Me!a'ilün Me!a'ilün Me!a'ilün Me!a'ilün

Serneod-i yari görsem cüş ider eşk-i revan yir yir

Ş abadan mevc urur güya ki b$-i bi-keran yir yir

.457

Deriinum b$-i "Qayretdür tenüm gird-ab-ı mi"Qnetdür

Anufi emvacıdur cana degüldür üstülJvan yir yir

Şeh-i 'uzlet-nişin-i künc-i 'aş~am 'ankebut-ı ğam

Bela küncinde ~rdı başuro üzre sayeban yir yir

Ne tak-ı dil-güşiidur ebruvanufi çılpnağa dil-ber

Mu'anber kakülüfi şalmış müselsel nerdüban yir yir

Dilersefi RaQ.miya ğussafi cihanda dasitan i tmek

Bu şi 'rüfi oJs:usun hengamede her ~ışşa-gvan yir yir

sıo

14 Fa'ilatün Fa'ilatün Fa'ilatün Fa'ilün

Yar ebrüsı 'araJs:-riz olsa Qöş-ter gösterür

Zağlansa nitekim şemşir cevher gösterür

Bülbülüii ta'nı tutup gülşende gül birnardur

ljar faşşad old ı ~an almağa nişter gösterür

Gatil olma malı-ı nevden gab lu'bet-baz-ı dehr

ljal~ her nev' ile oynatmağa çenber gösterür

'Aks-i la'lüfi s~ya sağarda seyr itsem n 'ola

Bir 'acib ayinedür rül}-ı muşavver gösterür

Ral}mi'yi nlilan idüp agyan şad eyler felek

Bülbül-i güya dururken zağa şekker gösterür

S6

458 SABAHATI1N KÜÇÜK

15 Mefa'ilün Mefa'ilün Mefa'Uün Mefa'ilün

Şeb-i 'aş~ olal ı Mecnün'a derd ü gam sipahidür

Görinen aşiyan başmda anuö tac-ı şahidur

N' ola çeksem elifler sineye ~addi bayaliyle

Tarüç-i 'aş~ içinde 'aş*ufi bir toğrı ratudur

Görinen mibr ü meh şanman iki rüşen çerag olmış

Gönül abda.Iınufi çarb-ı felek bir tekyegahıdur

Çemen üzre benefşeyle görinen şanma sUnbUldür

Ki gül devrinde miski:n 'andelibüii düd-ı ahıdur

Mecazi dirler imiş müdde'iler şi'r-i Ral)miyi

l;I~ı~atda anuii şi 'ri veli lu if-ı ilahidür

PB ZA 16

Fa'ila.tün Fa'ilatün Fa'ilatün Fa'ilün

Kaşki seyl-i fena gar~ itse mihnet-ganemüz

Çekse ta künc-i be~aya rabtını viranemüz

Mey şaf~ meh sağar-ı zerrtn güneş sirnin tab~

Devr ider her rüz u şeb çarlJ-ı felek mey-ganemüz

Şol }Jarabat ehliyüz mey-lJane-i 'aş~ içre kim

Kase-i serdür bu gün devreyleyen peymanemüz

Bu vlicüdum gerçi kim ·~a-yı 'aş~ itdi 'adem

'Alem içre söylenür ta ~ar dan efsanemüz

Karhan-ı gam ~açan gelse diyar-ı 'aş~dan R~miya mesken olur afta dil-i viranemüz

S6

BURSAU RAHMI ÇELEBİ VE ŞllRLERl

17 Mef'ülü Fa'ilatü Me:Ia'ilü Fa'ilün

Vuşlat şe b inde şev~ ile ger çı !$sa canumuz

Kafiiri şem 'alar y~a her üstüljviinumuz

Seyr ideli o miihı ~aba-yı siyah ile

Döndilidi miski atiasa çarljı duljiinumuz

Dil fiştesini ~addine peyvend eylesem

Ta gayra ma'il olmaya serv-i revarıumuz

Bir '~dedür ceres gibi zülfüfi gamıyla dil

Inietse tas-ı çargı yiridür figanumuz

At bu fezada iihufi o~ın Ral)miya sel].er

Bir gün ola ki menzile irür nişanumuz

S2 ı-AF

18 Mefa'llün Me:Ia'ilün Mefii'ilün Mefii'ilün

Ele mir'at alup 'aks-i ruljufidan irse ger revn~

Gören dir beş hilal ün ortasında bir güneş ane~

Şarab-ıiiile-gün içinde 'aks-i desti s~nüfi

Şaf~da pençe-i ljürşide teşbih eylesem ely~

JS:aşufila sa 'id ü hem gerden ü rugsar u bini nd ür

Hilal ü ljame vü türnar u şem' u gonca-i zanb~

Hilal ü bedr olur sanman gam-ı engüşt-i yar ile

Zarüri ~almadı ~aşınmaga destinde bir tım~

Nigiirufi pençe-i vaşfı ile Ral)mi bu beş beytilii

Yed-i Beyza-yı Müsa-veş aca 'ib sil].rdür el-1].~

PB

459

460 SABAHA TitN KÜÇÜK

19 Mefii'ilün Mefii'ilün Mefii'ilün Mefii'ilün

Tecerrüd 'aleminde her kim isterse ma'aş itmek

Sirişk ile ma}Jabbet dağı besdür afia aş itmek

Dil alur tir-i dil-her başı yillü bir dil-averdür

Revadur ceyş-i hicrana anı bağTurnda öaş itmek

Yiridür çarba dutsa tig-ı abm ger dil-i şeyda

R~büfi kellesini ister anufila tıraş itmek

N' ola ceyş-i ma}Jabbet galib olsa dag-ı hicrana

~zılbaş ile asan oldı 'Osmani fıraş itmek

Seg-i dil-ber gibi küy-ı belada Ra}Jmiya her şeb

Safia mı !$:aldı sinefi nabun-ı garnla bıraş itınek

S6 20


Bir hilal-ebrü nigarun lç.ulı oldum ey felek

Mitab-ı l].üsnine l].ayran durur ins ü melek

Günde biii kez taş urursa başına almaz l].asüd

Görmedüm 'alemde bir seg aneılayın canı pek

'Id-i vaşl içün iki !$:urban virdüm bir degül

Ol keman-ebrü nigara yanyaydum bari tek

Başuii içün zülfüiie irmek diler göiilüm didüm

Güldi didi hey l$:ademsüz var elüiii ipe çek

Her zaman nergis gibi destinde aya~$: ~tınaga

Ra}Jmiya başında şahum kişinüii devlet gerek

PB

BURSALI RAHMİ ÇELEBl VE ŞllRLERl

LAM 21

Fa' ilatün Fa'ilatün Fa.'ilatün Fa'ilün

Çeşm-i yara bir n~ar her kim ola aşüfte-l}al

Başını alsun ele evvel ~adem nergis-mişiii

Şam-ı gamda baiia per-tab itrnege bu debrdeo

Sengdür seyyareler güya fela!Jandur hilal

Tir-i pür-günufi derün- ı dilde ey navek-fıgen

Ş anki bir !anüsdur rüşen Ip lupdur şem '-i iiJ

lJatı-ı reyl}anufi gülisıan-ı nıiJuiida dil-bera

Bir baharistandur etrafı şebistan-ı oayal

~and-i la 'lüfile rutıun ayinesin vaşf itmege

Tab'-ı RaQıni gibi yokdur tüt]-i şirin-me~al

PB 22

Fa' ilatün Fa'ilatün Fa'ilatün Fa'ilün

Yasemendür gaddi ya gül ikiden bali degül

Zülfi şebbüdur ya sünbüJ ikiden gali degüJ

Aglar ifiler serv ~adclin gül nıiJın yiid eyleyüp

Dil ya 10ımridür ya bülbül ikiden gali degül

'~lın alur 'aşılçufi fı '!-cümle reng ü iilda

B erg-i güldür la 'li ya mül ikiden b ali de gül

Dün ki ehJ-i derde 'aş~ufi giilini şordum didi

Ya seferdür ya tahamül ikiden ba.li degül

Evveli 'aşkufi melametdür nedamet iil;)iri

Sen gerek agla gerek gül ikiden balidegül

H.

461

462 SABAHA TilN KÜÇÜK


Dag- ı gam sinem çeragıdur elif ana fetil

Kül li cismüm yanduğına oldı bu rüşen delil

Ateş-i ru.Osaruii üzre bal kim ~tmış !}arar

Güyiya lcim gülşeni cennet idinmişdür .ijalil

.ijak-i küyuii içre eşk-i çeşmüm ey Yüsuf-cemal

Mışr içinde fı'l-meşel 'aynidür anuii cüy-ı NH

Asitanun Cennetü'l-me'va'dur ey i)W"I-lil}a

JS:ametüii "füba'dur anda leblerüiidür Selsebil

Vaşf ider müy-ı miyaniyle dehanın dil-berüii

Yol} durur eş'ar-ı Ral)mi üzre hergiz ~al ü 191

PB MİM

24 Me!a'ilün Meta'nün Me!a'ilün Me!a'ilün

Benüm ey yar u canlinuro beni terk itme sul~anum

. Baiia _güldürme düşmanuro beni terk itme sultanuro

'Adülar herze yirlerse beni terk ey le dirlerse

Saiia dünyayı virlerse beni terk itme sultanuro

Sana agyan yar itme beni derdüiile zar itme

Gel işüm zelır-i mar itme beni terk itme sultanuro

GÜZellik çariJınuii mahı güzellik mülkinüii şahı

Baiia itdürmegil ahı beni terk itme sultanuro

Bakup agyar malına salpn aldanma aline

N~ar kıl RaQıni l}uluiia beni terk itme sultanuro

B

59 ıillet: 'uzlet S4

BURSALI RAHMİ ÇELEBI VE ŞllRLERt

25 Mefa'ilün Mefa'ilün Mela'ilün Mefa'ilün

}}:ara zülfüfi yüzilli üzre ~].icab olsa n 'ola lpblem

Siyehdür Ka'be'nüii örtüsizira da'ima ~ıblem

Şa.Ia vü Merve IJ~ Ka 'be içre l)~adur güya

l:larim-i t:ıüsnüfiün içindeki zülf-i dü-tii lpblem

Rub-ı zerd ile sim-i eşk ile küyufi tavaf itdüm

Şanasın l)aciyem l)accı naşib itdi Jjuda lpblem

N' ola küyufia iltürse dil-i divanemi 'aş~ö

Ki ilter Ka'be'ye da'im gedayı padişa lpblem

Göricek Ral)mi rugsarun Jjuda'dan vaşhnı ister

Bilürem Ka'be'ye ~arşu ~abul olur du'a lpblem

PB

26 Mela'ilün Mefa'ilün Mefa'ilün Mefa'ilün

Geçüp ~ev~ u şafadarı künc-i 'uzlet ilJtiyar itdüm

Giderdüm keşret-i yaranı val)det iiJtiyar itdüm

·Aziz olmağa ba'iş Yüsura çalı-ı me~elletdür

Anuii'çün 'alem içre ben de ıillet ibtiyar itdüm59

Fir~-ı tig-i cananun elifler çekdi sinemde60

Görüp ey b~ah ehli ne kisvet i)Jtiyar itdüm

Gerekmez bana seyr-i bag u ragı lale-veş dilde

t{ayaJ-i )Jalüfi ile dag-ı IJasret ilJtiyar itdüm

60 sineınde: başı.ımda S4

463

464

61 gibi: şıfat S4

SABAHATIIN KÜÇüK

Vücüd-ı 'alemi ketm-i 'adem fehm eyleyüp Ral.ınü

Bu gün • An~a gibi ~af-ı kana' at il}tiyar itdüm6ı

B,S4

27

Fe'ilatün Fe'ilatün Fe'ilün

Sineye gelmeyeli sün-berüm

Geldi yaş yirine bün-ı cigerüm

iırü.ö.i göndericek ey ~aşı ya

Süıede dag-ı gamumdur siperüm

Seg ra.!9bi paralardum cana

Bana bir kerre diseii şir-i nerüm

Nar-ı ahumla fena deştinde

Yandı ~~us gibi bal ü perüm

I:Iaşre dek var ola 'alemde felek

Ol durur üstüme ane~ dönerüm

~aşr-ı eflaki müşebbek itdi

Ra}Jmiya navek-i ah-ı sel)erüm

sı, sB

28 Fe'iHitün Meia'ilün Fe'ilün

Yardan ayru gurbete düşdüm

Va<li-i derd ü mil}nete düşdüm

Dür-i m~şud içün Şadef-manend

~a'r-ı derya-yı l)ayrete düşdüm

BURSALI RAHMI ÇELEBİ VE ŞtlRLER!

}$:avs-ı t~dir idüp beni per-tab

Tir-veş bak-i ~illete düşdüm

Benem ol ~atre-i sipihr-i bela

UUe-veş dag-i i]asrete düşdüm

Ral)miya pa-bürehne sıne-fıgar

Şimdi küy-ı melalete düşdüm

B,Sl

NÜN 29

Mefa'ilün Fe'ilatün Me!a'Hün Fe'ilün

Firak-ı yar ile zarm babarı n'eyleyeyin

Gözüme ateş olur lalezfın n 'ey teyeyin

Dabı güzellere dil virmeyem dirin amma

Sever görince gözürn ıi.tırari n'eyleyeyin

Görinmez ise bana kaküli·perişanum

Çemende sünbül-i zülf-i nigarı n'eyleyeyin

Ne göş zaman idi eyyam-ı vuşlat-ı canan

Şonında hecr gibi zehr-i marı n'eyleyeyin

Ne karum idi beriüro Ral}miya güzel sevmek

Gönül didükleri bi-igtiyarı n 'ey teyeyin

B

VAV 30


Her l]ababı didedür ba.kmaga rüy-ı yara şu

'folanup küyın olur bir 'aşık-ı avare şu

465

466 SABAHA T11N KOÇOK

Diyeli ~irüı lebüö vaşfın bu çarb-ı pire-zen

Kendüyi Ferhad-veş tağdan atar bi-çare şu

can virürsem ğonca-veş becr-i lebüiUe bağda

Penbe-i ebr agzum içre tarnzura bir p!i.re şu

Sinem üzre dağlar güller eli.fler servler.

Cüy-ı eşkümden al!:ar her dernde ol gülzare şu

'Arızun vaşfında Ral]mi ahlar çeksen 'ola

Naleler peydil olur ıois:ındugmca nara şu

PB

HA 31

Fe'ilat.ün Fe'ilatün Fe' ilatün Fe'iiUn

'Aşl$:-ı Leylayıla düşdUkçe heva vU hevese

Eşk-i çeşmüm taşubeo beiizedi Nil U Aras'a

Güyiya sinede peykan-ı ciger-düz-ı nigar

AI tüti-beçedür girdi dernUrden Is:afese

Leb-i şirinOfiOfi üstindeki ol bal-i siyeh

Jjusn~va befizedi siikker üzerinde megese

Şavm-ı hecrtifide gözilli gönlüme dalJI eylemesün

l 'tibar olmaz imiş çün RarnııZan'da 'abese

rarisi D~ ile Dll+JD-1 Şeker-riz-i nigar

.Benzedi ol ı,üpye kim ola milinaşil megese

Şi'r-i RafJmi ki leıafetde a.l5ar şu gibidür

·l;liişe li 'U ah ki beraber ola başak u basa

PB

BURSALI RAHMİ ÇELEBl VE ŞllRLERt

32 Fe'iHitün Fe'iHitün Fe'iHitün Fe'ilün

Cüy-ı eşküm aJs.uben beiizedi Nil ü Aras'a

Düşeli vadi-i 'aş~öda heva vü hevese

N, ola dil btilbüli feryadıru eylerse hezar

Yüz virür gül gibi ol gonca-dehen har u gasa

Şol Js:adar sinemi peykanlar ile zeyn itdüm

Güyiya mürg-i dil üm döndi müşebbek Js:afese

Şeh-süvarum şanasın Rum ilinüii köçegidür

Döneli nalelerüm esbi yanınca cerese

Dil-beriiii lebleri üstindeki bal-i siyehi

Ral}.miya beiizedi şekker üzerinde megese

PB

33 Mef'ülü Fa'ilatü Mela'ilü Fe'ilün

Her kim irerse zülf ile ol serv-Js:amete

'Örnr-i dıraz ile iriştir olJs:ıyamete

Şerl) ide dag-ı sinemi süsen zeban olup

Ol lale-bad gelürse mezarum ziyarete

Uç ilin~ dil-averidür candağı müjefi

Geldi· dil alınağa sanasın bir vilayete

Dil bastadur gamufila senüfi ey Js:aşı keman

Peykanun afia göndere lutf it 'iyadete

Ral}rni çıJs:arsa yiridür ahum fetekiere

Bir gün muJs:arin olmadum ol mah-ıal'ata

PB

467

468 SABAHAlTIN KÜÇÜK

34 Me!a'ilün Mefii'iJün Mefii'ilün Mefii'ilün

Beni lçaddüiile zülfüii öldürürse derd ü gamlarla

Mezaruro hep müzeyyen ola 'Abbas i 'alemlerle

~ad ü zülfü dehanı Qasreti ol bi-vefii yaı:ufi

Helale i tse 'aceb m id ür beni her dem elemler le

}S:ara yazıJu dil şol deii.Jü ağlar küne-i gam içre

Şığışmaz defter ü divane yazılsa lçalemlerle

Bana r~ eylemez ademlik idüp ol peri-peyker

Ralç.ibi gerçi yad ider hernin lutf u keremleri e

İşitme ta'n-ı agyan felekden itme ey Ral}mi

Yüri 'ayş it cil}.an içre melek-sima şanemlerle

PB 35

Mef'ülü Fa'ilatü Mefa'ilü Fa'ilün

Zeyn oldı şanmavadi-i 'aşk taze dağ ile

Seyrana çılçdı şah-ı gamuii sürij otag fte

Boyuında hale taviç-ı zeri mah ışılç-şıfat

Küyufia geldj cerr ide altun çerag ile62

Ser-keş olanı bezm-i cihanda l)abab-veş

S alçi ya!$ ar elindeki la ' lin ayag ile

'Aks-i lebüfile Jçanlu yaşın dil şarab ider

}S:anda giderse götürür iki lçabag ile

62 Kuyufia: Guya ki sı ı

BURSALI·RAHMİ ÇELEBl VE ŞllRLER!

IJal ile zülf dane vü dam olalı nigar

Şayd itdi Ra.Qmi mürg-i dilüö ol duzag iJe63

Pb, S ll, Sl2

36 Fe'iHitün Fe'ilatün Fe'ilatün Fe'ilün

Şah-ı dehre n'ola baş egmez isem dünyada

Şimdi divane gönül 'alem-i istignada

Yapmadı gane-i ümmidümi benna-yı zaman

Kaşkı gelmeye idüm bu garab-abada

N'eyleyin ma'rifeti olmayıc~ himmet-i şah

Yol$:dur ayin-i vefa l$:a'idesi paşada

lJatemin Ehrimen'e virdi Süleyman-ı zaman

Payesin eyledi ednada iken a'lada

Leb-i Şirinini Perviz'e virüp zal-i zaman

TelQkam itdi şunup zelır-i gamı Ferbad'a

Ra.Qmiya l}al-i cihan böyle ise 'uzlet idüp

lnziva !$:ıl yüri bir güşe bulup tenhiida

B, sı

37


I):.aşufi 'aksi düşeli bu çeşm-i pür-bün üstine64

Güyiya bir ~al$: bünyad oldı Ceygün üstine

63 Bu beytin yerinde S 12'de şu beyit vardır:

Raf)mi elifle sinede dağ-ı siyahlar

Bir servdür ki zeyn olur ol niçe_rag ile

64 faşuii 'aksi: _'Aks-iJaşuii PB

469

470

65 üzre: içre B

SABAHA ITlN KÜÇÜK

~aşufi üzre dil-bera bu bal-i 'anber-bfınıfu65

Dir gören bir na~adu.r ~anmış ser-i nfın üstine

Deşt-i ğarnda \!lik idicek zülf-i Leyla l].asreti66

Ebr-i ğam şaçın çözüp ağladı Mecnün üstine

~ametüm bir l].all$:a-i zer sinem üzre dağ-ı sürl;ı

Güyiya bir la'ldür ~arunışdur altun ~stine

Vaşf-ı dendaniyle yarun Ra.l).miya eş'arumuz

Riştedür güya diziimiş dürr-i meknün üstine

- B,PB

YA 38

Müstef'ilatün Müstef'ilatün

Tir urdı cana ~aşufi kemaru

o~ buldı yirio dir gören anı

Var ise 'ilm-i iQfliyı bilür

Görirunez aldı yanın dehanı

I:Janwı göricek gitdi ~ ayatum

·tt -'1 - L J:aj.l ı.l r- j ı.,l .

Döndüm bayale l].alüm vasatdur

Fikrümde yanın mü y-ı mi yanı

Ral]. mi nigaruii rubsarı şem 'in

Vaşf eyler iken yandı zebanı

PB

66 zillf-i Leylii: Leyli zUifı PB

BURSALI RAHMİ ÇELEBI VE ŞIIRLERI

39 Fe'ilatün Fe'ilatün Fe!iJatün Fe'ilün

Ögredür gamzelerilii çeşmüüe seQI].arlığı

Alldurur }Jal ü l}atuö turraiia tarrarlığı

Jale nal$.din n'ola }Jarc eylese mihrtiiie Çenar

Var durur devr-i gazanda elinüfi tarlığı

Başwn üzre dikilürse n'ola ahwn 'alemi

Virdi sultan-ı maJ:ıabbet baiia ser-darlığı

Nal$.d-i can vir alı göre derdini dir göiilüme dil

Pend idüp oglana 1şmarladı bazarlığı

Cam-ı Cemşid fena buldı diyü bezmde ney

Diiimedi şubl)a değin nale ~ılup zarlığı

Sine-ber-sine idük yar ile tenha bu gice

Firehen itmese ger arada agyarlığı

Mani-i val$.ti durur şüret-i şi 'rili't Ral)ıni

Aferin destine gösterdi ~alem-karlıgı

PB


Toludur 'aşkuii şarabından felek lJum-hanesi

Nüş idüp Mecnün ile old~ anuii mestanesi

Bezm-i val)det içre bir şem '-i ilahidür ki 'aş~

Per yal$.ar ol şem'a Cibril olımaz pervanesi

Niçe süretden görinür cilvegah-ı mümkinat

'Aş~ bir mal)bübdur diller anuii divanesi

471

472

....... ......

SABAHA TI1N KÜÇÜK

OstüiJvan-ı kelle-i Cemde bu sır mektüb imiş

cam-ı 'alem-bin iken elde tolu peymanesi

Bir şadefdür balJr-i 'aşl5: içinde 'alem Ral}.miya

Kimse bilmez l5:ıymetürn anuii benem dür-danesi

PB

41 Fa'iHUün Fii'ilatün Fa'ilatün Fa'ilün

Geç bu dünyadan müyesser ola yarui'i vuşlau

Keşreti terk itmeyen bulmaz m~lim-t va.Qdeti

Olnuşam ma'na yüzinde sanki ranüs-t }Jayal

N~ olaldan levcy-i dilde bir perinili'i şiireti

Şehr-i 'aş~ içre bu sinem şan meliimet tahtıdur

Çalınur her rüz u şeb derd ü gam ile nevbeti

Kar u biirın 'iilemün terk eyleyüp Ferhiid-veş

'Aş~ şa!Jriisında mesken ey le külı-ı milineti

tfiik olanlar R~iya şimşad-~adler 'aş~ına

Deşt-i gamda servler bitürdi biik-i türbeli

PB

dergisiisamveri.org/pdfsbv/d00142/1993_7/1991-1992_7_kucuks.pdfdergisi 7 kurucusu: hakkı dursun...

Documents