denk- en leervaardighedenpedagogiek

Date 11.01.2012 | 1

faculty of behaviouraland social sciences

pedagogy and educational sciences

Denk- en leervaardighedenpedagogiek

Ernst D. Thoutenhoofd & Marieke van RoyRijksuniversiteit Groningen11 januari 2012

Presentatie aan de academische pabo van Iselinge HogeschoolDownload via www.slideshare.net/ernstt

Date 11.01.2012 | 2



Inhoud

Vertrekpunten: wat is onze claim?‘Schoolse’ ervaringen met leren volgens RUG studenten‘Niet-schoolse’ ervaringen met leren (minimally invasive teaching)

Doelstellingen: wat willen we bereiken?De vraagstelling: wat maakt leren leerbaar?...Wat is ‘leren leren’ volgens ons niet?Het sociaal denken achter ‘leren leren’De hypothese: professionaliseren van lesgeven = leren lerenKorte beschrijving van het onderzoek

Date 11.01.2012 | 3



Uit het onderzoek: ‘schoolse’ ervaringen

‘Het was niet plezierig om te realiseren dat ik mijzelf doorlopend afvroeg hoe ik Ernst, de docent, zou kunnen behagen. Wat ik deed, was dat genoeg voor hem? Wat ik wilde, zou hij het daar mee eens zijn?[…]Ik realiseerde me dat gedurende mijn vele schooljaren ik blijkbaar vooral had geleerd om leerkrachten te plezieren. Waarom is het zo moeilijk voor me om op mijn eigen ervaringen en kennis te vertrouwen?’• Studente (Master onderwijskunde 2011, vertaald uit het Engels)

Date 11.01.2012 | 4



Schoolse ervaringen

‘Hoewel de gewaarwording [van afhankelijkheid] niet prettig is, is het aan de andere kant wel mooi: ik realiseer me nu terdege wat we in onderwijs doen door alle verantwoordelijkheid voor leren van lerenden af te pakken.Dit moet veranderen!’ […]Ik word ook zeer enthousiast in het ontdekken wat ik zelf denk nodig te hebben, in plaats van talloze werkstukken te schrijven over vaak niet-relevante onderwerpen. Ik voel een golf van betrokkenheid en enthousiasme die lang weg waren.’ • Studente (Master onderwijskunde 2011, vertaald uit het Engels)

Date 11.01.2012 | 5



Minimally invasive teaching (Prof. Sugata Mitra)

http://www.youtube.com/watch?v=dk60sYrU2RU

Date 11.01.2012 | 6



De vraagstelling: wat maakt leren leerbaar?

‘Leren is beginnen te doen wat je nog niet kunt begrijpen’ (Schön’s paradox)• Donald Schön, The reflective practitioner (1984)‘Lesgeven is, voor mij, een relatief onbelangrijke en zeer overgewaardeerde activiteit.’• Carl Rogers, Freedom to learn (1969)Leren is een sociale bezigheid, geen cognitief proces.• Ernst Thoutenhoofd

—Deelvraag: hoe kan leerbaarheid het best worden onderwezen?

Date 11.01.2012 | 7



Leren leren als ‘efficiënt’ en ‘effectief’

‘Tijdens de training leer je hoe je ervoor kunt zorgen dat je veel meer onthoudt. We behandelen dan onder meer hoe je een studieplan maakt, aan welke eisen je werkplek moet voldoen en hoe je je concentratie en motivatie kunt verbeteren. Tenslotte zul je leren hoe je sneller en beter (met meer begrip) kunt lezen.’ […]‘Scholier en coach leren aan de hand van oefeningen efficiënter en effectiever omgaan met het huiswerk en de lesstof.’• Purple Monkey website

Date 11.01.2012 | 8



‘Leren Leren is leren hoe je het Leren zo goed mogelijk organiseert en aanpakt en welke houding nodig is. Wetenschappelijk is aangetoond dat een positieve houding tegenover leren een factor is, die de prestaties en ontwikkeling gunstig beïnvloedt.’ • www.lerenleren.nu /leren is een makkie (VU expertise-centrum)

Leren leren als ‘positieve houding’

Date 11.01.2012 | 9



Het sociaal denken achter leren leren

‘De meest sociaal nuttige vorm van leren in de moderne wereld is het leren van het proces van leren, een doorlopende openheid voor ervaringen en het bewust bij jezelf binnenhalen van het veranderingsproces.’ • Carl Rogers Freedom to learn p.163

• Uitdagingen vormen de oriëntatie voor echt leren• Leren is per definitie interactie met een sociale omgeving• De nadruk moet liggen bij vertrouwen in samen leren• Het ontwikkelen van flexibele denken leervaardigheden

vormt in toenemende mate het bestaansrecht van onderwijs• Waar motivatie een probleem is, is leren niet een zelf-geïnitieerd

proces

Date 11.01.2012 | 10



Tweede-orde leren en evaluerend leren

Leren hoe te leren is een niveau verwijderd van directe leerinhoud. Het kan daarom redelijkerwijs ‘tweede-orde leren’ worden genoemd. Er zijn overigens verschillende van dergelijke tweede-orde activiteiten denkbaar, zoals afwegen hoe een afweging te maken, onderzoeken hoe te onderzoeken, bedenken hoe iets te bedenken, enzovoort.• Dearden (1976:70) cited in Black et al. (2006:121)

Lerenden zouden daarom ook regelmatig zelf de kwaliteiten van hun eigen leren moeten evalueren, om het mogelijk te maken nieuwe doelen te stellen: daarom ook de centraliteit van evalueren

voor leren (en niet van leren).

• Black et al. (2006)

Date 11.01.2012 | 11



De doelstellingen van leren leren

Leven lang lerenden—• Klaar zijn om te leren, ongeacht situatie of leeftijd• Hun leerstijl aanpassen aan verschillende uitdagingen• Met zelfvertrouwen nieuwe dingen leren• In zelfstandigheid kunnen leren (lerende persoon)• In samenwerking kunnen leren (lerende organisatie)• Lucas & Greany (2000:5)

Date 11.01.2012 | 12



De hypothese: professionalisering = leren leren

© Data courtesy of Wim van de Grift & Michelle Hems-Lorenz (UOCG 2011)

klimaat organisatie instructie activatie aan-passingen

strategieën be-trokken-

heid

1

2

3

4

Date 11.01.2012 | 13



De vijf kernwaarden van leren leren (The ‘five Rs’)

Readiness, Resourcefulness, Resilience, Responsibility, Reflection

Oftewel, leren leren lukt vooral als deelnemers gezamenlijk—ontvankelijkvindingrijkvasthoudend verantwoordelijk, en vooral Nadenkend (!) zijn

Deze kernwaarden zijn misschien wel bepalend voor

leerkracht.

Date 11.01.2012 | 14



Korte beschrijving van het onderzoek

Leerkrachten—• hebben de regie (!)• gaan proactief experimenteren met leren in hun eigen klas• optimaliseren de betrouwbaarheid en validiteit van hun data• evalueren opbrengsten gezamenlijk• delen hun bevindingen publiekelijkOnderzoekers—• geven vorm aan de regulatieve cyclus van praktijkonderzoek

(van Strien)• bieden praktische ondersteuning • leren samen met leerkrachten en lerenden• delen hun bevindingen publiekelijk

Date 11.01.2012 | 15



Model van leren leren in het onderwijs

lerenden leerkrachten

onderzoekers

VVE

PO

VO

HO

Date 11.01.2012 | 16



16

Dank u voor uw aandacht.

Date 11.01.2012 | 17



References

Baumfield, V., Hall, E. and Wall, K. (2008) Action research in the classroom. Sage.Black, P., McCormick, R., James, M. and Pedder, D. (2006) Learning how to learn and assessment for

learning: A theoretical inquiry. Research papers in education 21(2):119–132. Dearden, R.F. (1976) Problems in primary education. Routledge.Dreyfus, H.L. and Dreyfus, S.E. (1986) Mind over machine: The power of human intuition and

expertise in the era of the computer. Free press/Macmillan.James, M. and McCormick, R. (2009) Teachers learning how to learn. Teaching and teacher

education 25(7):973–982.Lucas, B. and Greany, T. (2000) Learning to learn: Setting the agenda for schools in the 21st Century.

Network Education Press.Rogers, C. (1986) Freedom to learn. Charles E. Merrill.Schön, D.A. (1987) Educating the reflective practitioner: Toward a new design for teaching and

learning in the professions. Jossey-Bass/Wiley.Stenhouse, L. (1981) What counts as research? British journal of educational studies 29(2):103–114.Wall, K., Hall, E., Higgins, S., Leat, D., Thomas, U., Tiplady, L., Towler, C. and Woolner, P (2009)

Learning to Learn in Schools Phase 4 Year One Report, London: Campaign for Learning. Available at www.campaign-for-learning.org.uk.