รายงานวจยฉบบสมบรณ

การก าหนดบรเวณพนททมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนาม

ในอ าเภอตะกวปา จงหวดพงงา

โดยใชระบบสารสนเทศภมศาสตรและขอมลจากการส ารวจระยะไกล

Delineating of Tsunami Hazard Areas in Takua Pa District, Phang Nga

Province, using GIS and Remotely Sensed Data

รศ.ดร.ชาญชย ธนาวฒ และ ผศ.ดร.เชาวน ยงเฉลมชย

คณะทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลยสงขลานครนทร

มนาคม 2556

โครงการวจยนไดรบทนสนบสนนจากเงนรายไดมหาวทยาลยสงขลานครนทร

2

บทคดยอ

โศกนาฏกรรมคลนยกษสนามทเกดขนเมอเชาวนท 26 ธนวาคม 2547 ไดน ามาซงความ

สญเสยอยางใหญหลวงทงตอชวตและทรพยสนในพนท 6 จงหวดชายฝงทะเลอนดามนในภาคใต

ของประเทศไทย ในจ านวนจงหวดทไดรบผลกระทบจงหวดพงงาโดยเฉพาะอยางยงในเขตอ าเภอ

ตะกวปาเปนพนททมผเสยชวตและทรพยสนไดรบความเสยหายมากทสด เพอสนบสนนการใช

มาตรการทเพยงพอและเหมาะสมส าหรบการลดความสญเสยทอาจเกดขนจากคลนสนามใน

อนาคต ควรไดมการก าหนดบรเวณพนททมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนาม

จากปจจยลกษณะทางภมศาสตรของชายฝง อาทเชน ความลาดชนชายฝง ความสงของ

ฝงทะเล ระยะหางจากทะเล และแนวปองกนตามธรรมชาต เชน ปาชายหาด ปาชายเลน สนทราย

และแนวปะการง พนททมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนามไดถกก าหนดขนในการศกษาน

และแสดงในรปของแผนทแสดงบรเวณพนททไดรบผลกระทบจากคลนสนาม (Tsunami hazard

map) โดยใชระบบสารสนเทศภมศาสตรและขอมลจากการส ารวจระยะไกล ผลการศกษาพบวา

พนทจ านวน 144,825 ไร และ 7,269 ไร เปนพนททมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนามใน

ระดบต าและปานกลางตามล าดบ สวนพนททมโอกาสไดรบผลกระทบสงจ านวน 20,425 ไร คด

เปนรอยละ 11.8 ของพนทนน พบอยในบรเวณทราบรมฝงทะเล แนวทางและมาตรการในการลด

โอกาสของการไดรบผลกระทบจากคลนสนาม ซงเปนการเสนอแนะอยางกวางๆในภาพรวมของทง

อ าเภอ ไดแก การสรางหรอฟนฟแนวปราการธรรมชาต เชนปาชายหาด ปาชายเลน สนทราย และ

แนวปะการง การลดความลอแหลมของพนทตอการไดรบผลกระทบจากภยพบต และการลดความ

สญเสยในชวตและทรพยสน ไดเสนอไวในรายงานฉบบน

3

สารบญ

หนา

บทคดยอ……................................................................................. 2

สารบญ.…………………………………………………………………………………….. 3

สารบญภาพ................................................................................... 4

สารบญตาราง................................................................................. 5

บทท 1 บทน า……………………………………………………………………. .. 6

บทท 2 วธการศกษา................................................................. 10

2.1 ขอบเขตเนอหา………………………………………………… 10

2.2 ขอบเขตพนทศกษา…………………………………………… 10

2.3 วธการศกษา....................................................... 10

บทท 3 ผลการศกษาและวจารณ................................................. 16

3.1 พนททมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนาม.......... 16

3.2 แผนทแสดงบรเวณพนททมโอกาสไดรบผลกระทบจาก

คลนสนาม...... ………………………………………………… 19

บทท 4 สรปและขอเสนอแนะ..................................................... 21

4.1 พนททมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนาม………… 21

4.2 มาตรการในการลดโอกาสของการทจะไดรบผลกระทบ

จากคลนสนาม.................................................... 22

กตตกรรมประกาศ.......................................................................... 31

บรรณานกรม................................................................................. 32

ภาคผนวก บทความวจยทตพมพแลว................................................... 35

4

สารบญภาพ

ภาพท หนา

1 ผลกระทบทเกดจากเหตการณคลนสนามในบรเวณชายฝงทะเลอนดามน……….. 7

2 แสดงบรเวณพนทบานน าเคมทถกท าลายโดยคลนสนาม.............................. 17

3 แสดงบรเวณพนททมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนาม...................... …… 18

4 ปายแสดงพนททมโอกาสเกดคลนสนาม เสนทางอพยพ และ พนทปลอดภย..... 20

5 แสดงการปลกปาชายหาด และ ปาชายเลน................................................ 23

6 แสดงสนทรายชายฝง และ ก าแพงกนคลนสนาม…………………………………….… 23

7 แสดงเสนทางอพยพหนภยและการซอมแผนอพยพ...................................... 24

8 แสดงระบบการแจงเตอนภยคลนสนาม ทนลอยบนผวน า และหอเตอนภย.......... 26

9 การเกดเหตการณคลนสนามทประเทศญป นเมอเดอนมนาคม 2555.................. 27

10 ศนยเตอนภยพบตแหงชาต..................................................................... 29

11 The Pacific Tsunami Warning Center………………………………………………….. 29

12 การฝกอบรมเรองการเกดคลนสนามและการปองกน และการเรยนการสอนใน

เรองเกยวกบคลนสนาม.......................................................................... 31

5

สารบญตาราง

ตารางท หนา

1 แสดงชนดของขอมลและแหลงของขอมลของปจจยทใชในการศกษา............. 12

2 แสดงคาถวงน าหนกของปจจยหลกและคาคะแนนของประเภทขอมล............... 14

3 พนทในอ าเภอตะกวปาทมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนามระดบตางๆ....... 17

6

บทท 1

บทน า

พนทชายฝงทะเลอนดามนนบเปนแหลงทรพยากรชายฝงทส าคญแหลงหนงในภาคใต

ครอบคลมบรเวณพนทชายฝงทะเลดานตะวนตกของประเทศตงแตจงหวดระนองไปจนถงจงหวด

สตล พนทเหลานมความอดมสมบรณทงระบบนเวศและความหลากหลายทางชวภาพ โดยเฉพาะ

อยางยงในบรเวณชายฝงซงประกอบดวยสนทราย ปาชายหาด ปาชายเลน หญาทะเล และ แนว

ปะการง ซงเปนพนททมหวงโซอาหารอดมสมบรณและสลบซบซอน และเปนทอยอาศยและแหลง

อนบาลสตวน าวยออน นอกจากนนยงมทรพยากรชายหาดทมความสวยงามดงดดผคนจากทวโลก

ใหมาเยยมชม ความเจรญทางดานเศรษฐกจและสงคมของคนและชมชนทอาศยอยในพนทชายฝง

ทะเลนไดอาศยพงพาประโยชนจากทรพยากรชายฝงทะเลตางๆ เหลานเปนส าคญ ตอมาเมอ

ประชากรและนกทองเทยวมจ านวนเพมมากขน ทรพยากรชายฝงไดถกบกรกท าลายเพอกอสราง

โรงแรม รสอรท รานคา ถนน และสงอ านวยความสะดวกนกทองเทยวตางๆ นอกจากนนกจกรรม

ของนกทองเทยวทเพมมากขนไดท าใหทรพยากรชายฝงเหลานนหรอยหรอและเสอมโทรมลง

ความสมดลตามธรรมชาตของระบบนเวศชายฝงจงเปลยนแปลงไป สภาวะดงกลาวไดสงผลใหพนท

ชายฝงทะเลอนดามนมความลอแหลม (vulnerability) ตอการเกดภยธรรมชาต (natural

disasters) ในรปแบบตางๆอยตลอดมา

แผนดนไหวขนาดใหญวดแรงสนสะเทอนได 9.0 รกเตอรเกดขนเมอวนท 26 ธนวาคม

2547 โดยมจดศนยกลางอยหางจากฝงทะเลดานทศตะวนตกเฉยงเหนอของเกาะสมาตรา ประเทศ

อนโดนเซย ประมาณ 160 กโลเมตร (จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2548) ธรณพบตภยดงกลาวได

กอใหเกดคลนสนาม ซงเคลอนตวเขาสชายฝงทะเลอนดามนในภาคใตของประเทศไทยในระหวาง

เวลา 9.30 – 10.30 น. (GCRMN, 2006) พลงงานมหาศาลทไดรบการปลดปลอยจากใตพนทะเล

ไดกอใหเกดความสญเสยอยางมหาศาลตอชวต ทรพยสน และทรพยากรชายฝง ทอยในบรเวณ

ชายฝงทะเลอนดามน (ภาพท 1) พนททไดรบความเสยหายพบวามอยประมาณ 49,009 ไร (กรม

7

ภาพท 1 ผลกระทบทเกดขนจากเหตการณคลนสนามในบรเวณชายฝงทะเลอนดามน

ภาคใตของประเทศไทย เมอวนท 26 ธนวาคม 2547

8

พฒนาทดน, 2548) สวนบรเวณทไดรบผลกระทบมากทสดไดแกบรเวณพนทชายฝงทะเลตงแต

จงหวดระนอง จงหวดพงงา และจงหวดภเกต (UN, 2005) โดยพนทชายฝงทะเลในเขตอ าเภอ

ตะกวปา จงหวดพงงา เปนพนททไดรบความสญเสยมากทสดโดยเฉพาะจ านวนผเสยชวตพบวาม

มากถง 3,808 คน (จงหวดพงงา, 2549) สวนพนทในจงหวดกระบ จงหวดตรง และจงหวดสตล

ไดรบผลกระทบนอยจงเกดความเสยหายไมมากนก (กรมทรพยากรธรณ, 2548ก) โศกนาฏกรรมท

เกดขนไดสงผลกระทบตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ เนองจากงบประมาณส าหรบ

ใชในโครงการพฒนาตางๆ ทมอยจ ากดตองถกน าไปใชในการใหความชวยเหลอผประสบภยและ

ฟนฟบรณะพนททไดรบผลกระทบ ปรากฏการณภยธรรมชาตในลกษณะเชนเดยวกนกบเหตการณ

คลนสนามเมอป พ. ศ. 2547 นมโอกาสทจะเกดขนไดอกในอนาคต (NGI, 2006)

โศกนาฎกรรมทเกดขนมสาเหตเนองจากมาตรการการบรรเทาผลกระทบ (mitigation

measures) และ การเตรยมพรอม (preparedness measures) โดยเฉพาะอยางยงการเตอนภย

คลนสนาม (tsunami warning system) ของประเทศยงไมมประสทธภาพเทาทควร (Tibballs,

2005) ทงนกเพราะปรากฏการณแผนดนไหวทเปนสาเหตท าใหเกดคลนสนามและโอกาสทจะเกด

คลนสนามในมหาสมทรอนเดยในอดตทผานมานนมนอยมาก (Alverson, 2005) แมจะมนกวชาการ

ดานอตนยมวทยาทานหนงคอ ดร. สมทธ ธรรมสโรช ไดเคยเตอนไวเมอตอนทคลนสนามถลมเกาะ

ปาปวนวกนในป พ.ศ. 2541 วาคลนยกษสนามมโอกาสเกดขนในบรเวณพนทชายฝงทะเลใน

ภาคใตของประเทศไทยไดเชนกน (เจรญ, 2548)

ตงแตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตตงแตฉบบท 8 เปนตนมา การจดการภยทม

สาเหตมาจากธรรมชาต ซงไดแก อทกภย วาตภย และแผนดนถลม ไดถกก าหนดใหเปน

ยทธศาสตรหนงทส าคญตอการพฒนาประเทศ เพราะการทประเทศจะบรรลเปาหมายของการ

พฒนาทยงยนไดจะตองมระบบการบรหารจดการภยธรรมชาตทมประสทธภาพ ทผานมาการจดการ

ภยธรรมชาตของประเทศไดมงเนนในเรองของการรบสถานการณฉกเฉน (emergency response)

และ การฟนฟบรณะพนททไดรบผลกระทบ (post-impact recovery) หลงเกดเหตการณภย

ธรรมชาตครงใหญๆ อยางตอเนองโดยเฉพาะอยางยงการเกดคลนยกษสนามในป พ.ศ. 2547 ท าให

เปนทตระหนกชดวาระบบการจดการภยธรรมชาตของประเทศทเปนอยยงไมมประสทธภาพมากพอ

9

ดงนนเพอลดระดบของความสญเสยทอาจเกดขนจากคลนสนามอกในอนาคตควรไดมการปรบปรง

ระบบการบรหารจดการภยธรรมชาตเสยใหมโดยใหความส าคญกบการบรรเทาผลกระทบและการ

เตรยมพรอมมากยงข น แตการทจะก าหนดแนวทางและมาตรการในการบรรเทาผลกระทบและ

เตรยมพรอมไดอยางเพยงพอและสอดคลองเหมาะสมกบสภาพเศรษฐกจสงคมของพนท จ าตอง

ทราบถงบรเวณพนททมโอกาสไดรบผลกระทบจากภยธรรมชาต (hazard areas)

ตลอดระยะทผานมา ระบบสารสนเทศภมศาสตร (Geographic Information Systems:

GIS) ไดถกน ามาประยกตใชในการก าหนดบรเวณพนททมโอกาสเกดภยธรรมชาตประเภทตางๆ กน

อยางกวางขวาง (Tanavud et al., 2000; Tanavud et al., 2002 and Tanavud et al., 2004)

การศกษานจงไดน าระบบ GISและขอมลจากการส ารวจระยะไกล (remotely sensed data) มา

ประยกตใชในการก าหนดบรเวณพนททมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนามในบรเวณพนท

ชายฝงทะเลของอ าเภอตะกวปา จงหวดพงงา เพอใหคนและชมชนทอาศยอยในพนทลอแหลม

เหลานไดตระหนกถงภยอนตราย (awareness of danger) และ เตรยมพรอม (preparedness) ท

จะเผชญกบภย และเพอเปนขอมลใหกบหนวยงานทเกยวของไดด าเนนการลดโอกาสในการทจะ

ไดรบผลกระทบจากคลนสนามของพนท (tsunami hazard reduction) เพอใหการสญเสยชวตและ

ทรพยสนเกดขนนอยทสด นอกจากนนการศกษานจะเสนอแนะแนวทางและมาตรการในการลด

โอกาสของการไดรบผลกระทบจากคลนสนาม ซงจะเปนการเสนอแนะในเชงทฤษฏอยางกวางๆใน

ภาพรวมของทงอ าเภอ ไมลงลกในรายละเอยดของในแตละพนท อนจะสงผลใหบรเวณพนทชายฝง

ทะเลของอ าเภอตะกวปามการพฒนาทมนคงและยงยนตลอดไป

10

บทท 2

วธการศกษา

2.1 ขอบเขตเนอหา

การศกษานประยกตใชขอมลจากการส ารวจระยะไกลและระบบสารสนเทศภมศาสตร

ก าหนดบรเวณพนททมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนาม ในอ าเภอตะกวปา จงหวดพงงา โดย

วเคราะหจากปจจยทางกายภาพและชวภาพทเปนปจจยหลกทส าคญของพนท ซ งไดแก ระยะหาง

จากเขตน าขนสงสดในบรเวณชายฝงทะเล ความสงจากระดบน าทะเลปานกลางของพนท ความลาด

ชนของพนท และแนวก าแพงธรรมชาตทจะชวยปองกนและลดความรนแรงของคลนและลมใน

บรเวณชายฝงทะเล อาทเชน ปาชายหาด (beach forest) ปาชายเลน (mangrove forest) สน

ทราย (sand dune) และแนวปะการง (coral reefs) การก าหนดบรเวณพนททมโอกาสไดรบ

ผลกระทบจากคลนสนามใชวธ weighting and rating techniques (Tanavud et al. (2000);

Tanavud et al. (2002); Tanavud et al. (2004)

2.2 ขอบเขตพนทศกษา

พนทศ กษาไดแกบรเวณพนทชายฝงทะเลของอ าเภอตะกวปา จงหวดพงงา ซง

ประกอบดวยพนทชายฝงทะเลในเขตต าบลเกาะคอเขา ต าบลบางมวง และต าบลคกคก พนท

เหลานปรากฏอยบนแผนทภมประเทศของกรมแผนททหาร ขนาดมาตราสวน 1:50,000 เปนจ านวน

4 ระวาง คอระวางหมายเลข 4627 II, 4626 I, 4626 III และ 4626 II ล าดบชด L7018

2.3 วธการศกษา

ขนตอนในการวเคราะหหาพนททมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนาม มดงน

1. ก าหนดปจจยทมความส าคญและเกยวของกบโอกาสทจะไดรบผลกระทบจากคลนสนา

มของพนท การก าหนดปจจยจะใชผลการศกษาตางๆ ทเกยวของ และ ประสบการณภาคสนามของ

11

คณะผศกษาประกอบกน ปจจยหลกส าคญทท าใหพนทมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนามใน

การศกษาน มดงน

1) ระยะหางจากเขตน าขนสงสดในบรเวณชายฝงทะเล บรเวณพนททอยตดกบ

ชายฝงทะเลจะมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนามมากกวาพนททอยหางออกไปในแผนดน

(CRED, 2006)

2) ความสงจากระดบน าทะเลปานกลาง (elevation) ของพนทชายฝงทะเล บรเวณ

พนทชายฝงทมระดบความสงใกลเคยงกนกบระดบน าทะเลปานกลางจะไดรบผลกระทบจากคลนส

นามรนแรงกวาบรเวณพนททมระดบความสงทสงกวา (Tibballs, 2005; Hyndman and

Hyndman, 2006)

3) ความลาดชน (slope) ของพนทชายฝงทะเล พนทชายฝงทหนาหาดมความ

ลาดชนต าจะเปนพนททมโอกาสทจะไดรบผลกระทบจากคลนสนามมาก เพราะพนทชายฝงทหนา

หาดมความลาดชนต าจะท าใหคลนสนามยกตวไดสงและเคลอนเขาไปในแผนดนไดเปนระยะ

ทางไกลๆ (กรมทรพยากรธรณ, 2548ก; เสร, 2548; ปรทศน, 2548; UNESCO, 2006)

4) แนวก าแพงธรรมชาต พนทชายฝงทะเลทมปาชายหาด (beach forest) ปาชาย

เลน (mangrove forest) หรอ สนทราย (sand dune) จะเปนพนททไดรบผลกระทบจากคลนสนาม

นอย เพราะแนวก าแพงธรรมชาตเหลานนจะชวยปองกนและลดแรงปะทะของคลนและลม (กรม

ทรพยากรธรณ, 2548ข; Olsen et al., 2005; UNEP, 2005; GCRMN, 2006)

2. การรวบรวมขอมล การรวบรวมฐานขอมลเชงพนท (spatial database) และ ฐานขอมล

ลกษณะสมพนธ (attribute database) ของปจจยทมอทธพลตอการทจะไดรบผลกระทบจาก

คลนสนามในบรเวณพนทชายฝงทะเลของอ าเภอตะกวปา จงหวดพงงา ไดรวบรวมจากแหลงตางๆ

ดงน (ตารางท 1)

1) แผนทของหนวยงานตางๆ เชน แผนทภมประเทศของกรมแผนททหาร เปนตน

2) ภาพถายดาวเทยมและรปถายทางอากาศ เชน ภาพถายดาวเทยมรายละเอยดสง

จากส านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ (GISTDA) และรปถายทางอากาศของ

กองทพอากาศซงบนทกภาพหลงเกดเหตการณคลนสนาม

12

3) เอกสารรายงานและสถตของหนวยงานตางๆ เชน ขอมลเกยวกบพชพรรณใน

บรเวณพนทชายฝงทะเลของพนทศกษา ความรนแรงของคลนสนาม และความสญเสยในชวตและ

ทรพยสนอนเนองมาจากเหตการณคลนสนาม

3. การสรางฐานขอมล

1) การน าเขาฐานขอมลเชงพนท ขอมลเชงพนทจะถกน าเขาจดเกบในระบบ

สารสนเทศภมศาสตรดวยโปรแกรม ArcInfo โดยใชกระดานปอนขอมล (digitizer) ดงเชนขอมล

แนวก าแพงธรรมชาตในระบบสารสนเทศภมศาสตรไดมาจากการน าเขา (digitize) ขอมลเกยวกบ

สนทราย ปาชายหาด ปาชายเลน และแนวปะการง ซงไดจากการแปลภาพถายดาวเทยมขนาด

มาตราสวน 1:50,000 และ รปถายทางอากาศขนาดมาตราสวน 1:25,000 ของพนทศกษาดวย

สายตา และจากแผนทของหนวยงานตางๆ รวมทงขอมลทไดจากการออกส ารวจภาคสนาม

2) การน าเขาขอมลลกษณะสมพนธ ขอมลแผนทปาชายหาด ปาชายเลน สนทราย

และแนวปะการงจะถกน าเขาสระบบสารสนเทศภมศาสตรผานทางแปนพมพ (keyboard)

ตารางท 1 แสดงชนดของขอมลและแหลงของขอมลของปจจยทใชในการศกษา

ปจจย ชนดของขอมล แหลงขอมล

1. ระยะหางจากชายฝงทะเล แผนทภมประเทศ กรมแผนททหาร

2. ความสงของพนทชายฝงทะเล DEM กระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม

3 ความลาดชนของพนททองทะเล

ใกลฝง

แผนทเดนเรอ

ความลกของทอง

ทะเล

กรมอทกศาสตร

กองทพเรอ

กรมอทกศาสตร

กองทพเรอ

4. แนวก าแพงธรรมชาต ซงไดแก

ปาชายหาด ปาชายเลน สนทราย

และ แนวปะการง

ภาพถายดาวเทยม

รปถายทางอากาศ

สภาพก าแพง

ธรรมชาต

GISTDA

กรมแผนททหาร

การออกส ารวจภาคสนาม

13

4. การตรวจสอบความถกตองของขอมล ขอมลตางๆทไดน าเขาจะน ามาตรวจสอบ

ความถกตองโดยเปรยบเทยบกบแผนทตนฉบบ ตรวจสอบความสอดคลองของขอบเขตและหนวย

แผนท กบรหสขอมลทใช สรางความสมพนธระหวางขอมลเชงพนทและขอมลลกษณะสมพนธ

ตลอดจนจดรปแบบขอมลเพอน าสขนตอนของการประมวลผลและการวเคราะหตอไป

5. การประมวลผลและวเคราะหขอมล การก าหนดบรเวณพนททมโอกาสไดรบ

ผลกระทบจากคลนสนามใชวธ Weighting and Rating Techniques (Tanavud et al., 2000;

Tanavud et al., 2002; Tanavud et al. 2004) ขนตอนในการประมวลผลและวเคราะหขอมลม

ดงน

1) วเคราะหหาปจจยทเปนสาเหตท าใหพนทมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนส

นาม โดยน าแผนทปจจยทคาดวานาจะมความเกยวของสมพนธกบการเกดคลนสนามทง 4 ปจจย

อนไดแก ระยะหางจากชายฝงทะเล ความสงจากระดบน าทะเลของพนท ความลาดชนของพนท

และแนวก าแพงธรรมชาตในการปองกนและลดความรนแรงของคลนและลม ซอนทบ (overlay) กน

2) วเคราะหหาบรเวณพนททมโอกาสเกดคลนสนาม ปจจยตางๆทมความส าคญ

และเกยวของกบโอกาสของการทพนทจะไดรบผลกระทบจากคลนสนามทไดน าเขาสระบบ

สารสนเทศภมศาสตรจะไดรบคาถวงน าหนก (weight) ตามล าดบความส าคญของปจจยทเทยบจาก

เหตการณคลนสนามทเกดขนเมอเดอนธนวาคม 2547 คาถวงน าหนกจะมคาระหวาง 1 ถง 4 โดย

คา 4 เปนคาถวงน าหนกของปจจยทมความส าคญและเกยวของกบการทพนทจะไดรบผลกระทบ

จากคลนสนามมากทสด และ คา 1 เปนคาถวงน าหนกของปจจยทมความส าคญและเกยวของกบ

การทพนทจะไดรบผลกระทบจากคลนสนามนอยทสด นอกจากนยงไดก าหนดคาคะแนน (rating)

ของประเภทขอมลของแตละปจจยยอย โดยก าหนดใหคาคะแนนของประเภทขอมลมคาอยใน

ระหวาง 3 ถง 1 พนททขอมลมคาคะแนนมากเเสดงวาพนทนนมโอกาสทจะไดรบผลกระทบจาก

คลนสนามมาก พนททขอมลมคาคะแนนนอยเเสดงวาพนทนนมโอกาสทจะไดรบผลกระทบจาก

คลนสนามนอย (ตารางท 2 ) การก าหนดคาถวงน าหนกของปจจยและคาคะแนนของประเภท

ขอมลไดก าหนดโดยอาศยผลการศกษาตางๆ และ เหตการณคลนสนามทเกดขนจรงเมอเดอน

ธนวาคม 2547ประกอบกน จากนนจงไดท าการวเคราะหหาพนททมโอกาสเกดคลนสนาม

14

ตารางท 2 แสดงคาถวงน าหนกของปจจยหลก และคาคะแนนของประเภทขอมล

ของปจจยยอยทใชในการศกษา

ปจจยหลก คาถวงน าหนก ปจจยยอย คาคะแนน

1. ความลาดชน 4 3.1 < 12 %

3.2 12-35 %

3.3 > 35 %

3

2

1

2. ความสงจากระดบ

น าทะเล

3 2.1 < 6 เมตร

2.2 6 – 12 เมตร

2.3 > 12 เมตร

3

2

1

3. ระยะหางจากชายฝง 2 1.1 < 500 เมตร

1.2 500 – 1,000 เมตร

1.3 > 1,000 เมตร

3

2

1

4. แนวก าแพงธรรมชาต

ซงไดแก สนทราย แนวปา

ชายหาด แนวปาชายเลน

หรอ แนวปะการง

1 4.1 ไมมแนวก าแพง

ธรรมชาต

4.2 มแนวปะการง และ/

หรอ แนวปาชายหาด

และ/หรอ แนวปาชาย

เลน

4.3 มสนทราย

3

2

1

15

(tsunami hazard area) ดวยการซอนทบ (overlay) แผนทปจจยตางๆทไดก าหนด แลวค านวณ

คาคะแนนรวมแบบถวงน าหนก (weight linear total) โดยใชโปรแกรม ArcGIS ดงสมการ

S = W1R1 + W2R2 + W3R3 +……+ WnRn

ในเมอ S = ระดบโอกาสทจะไดรบผลกระทบจากคลนสนามของพนท

W1….n = คาคะแนนความส าคญของปจจยหลกท 1 ถง n

R1…..n = คาคะแนนของประเภทขอมลของปจจยยอยท 1 ถง n

จากการค านวณโดยใชสมการดงกลาวจะไดคาคะแนนออกมา คาคะแนนรวมทไดจะถก

น ามาจดกลมโดยใชคาเฉลยของขอมล (Mean) เปนหลก แลวน าคาการกระจายของขอมล

(standard deviation) มาก าหนดคาพสย (range) ของโอกาสทจะไดรบผลกระทบจากคลนสนาม

ของพนท การศกษานไดแบงระดบโอกาสของพนททจะไดรบผลกระทบจากคลนสนามออกเปน 3

ระดบ คอ

1) พนททมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนามสง (high hazard) ไดแกพนทท

มคาคะแนนมากกวา mean + standard deviation

2) พนททมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนามปานกลาง (moderate hazard)

ไดแกพนททมคาคะแนนอยระหวาง mean - standard deviation และ mean + standard

deviation

3) พนททมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนามต า (low hazard) ไดแกพนทท

มคาคะแนนนอยกวา mean - standard Deviation

6. การเสนอผลของการศกษา ผลของการศกษาจะเสนอในรปของรายงาน หรอ

manuscript ทจะลงตพมพในวารสารทางวชาการทางดานน นอกจากนผลการศกษายงจะเสนอใน

รปแผนทแสดงบรเวณพนททมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนามในระดบตางๆ ซงไดแก ระดบ

ต า กลาง และสง ในขนาดมาตราสวน 1:50,000 โดยใชโปรแกรม ArcView จดพมพแผนท

16

บทท 3

ผลการศกษาและวจารณ

3.1 พนททมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนาม

จากปจจยลกษณะทางภมศาสตรของชายฝง ไดแก ความลาดชนชายฝง ความสง

ของฝงทะเล ระยะหางจากทะเล และแนวปองกนตามธรรมชาต เชน ปาชายหาด ปาชายเลน สน

ทราย และแนวปะการง พนททมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนาม (tsunami hazard areas)

ไดถกก าหนดในการศกษานในรปของแผนทแสดงบรเวณพนททมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนส

นาม (Hazard map) โดยใชระบบสารสนเทศภมศาสตรและขอมลจากการส ารวจระยะไกล โดย

พนททมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนามสง ปานกลาง และต า เปนพนททมคาคะแนน เทากบ

<23, 23-26 และ > 26 คะแนนตามล าดบ (ตารางท 3) จากขอมลแผนทพบวา พนทในเขตอ าเภอ

ตะกวปาจ านวน 144,825 ไร และ 7,269 ไร เปนพนททมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนามใน

ระดบต าและปานกลางตามล าดบ สวนพนททมโอกาสไดรบผลกระทบสงจ านวน 20,425 ไร คดเปน

รอยละ 11.8 ของพนท พบอยในบรเวณทราบรมฝงทะเล บานน าเคมซงเปนหมบานชายฝงทะเลทม

ชาวประมงอาศยอยหนาแนนและบานคกคกซงเปนทตงของโรงแรมและรสอรทระดบ 5 ดาวทเพง

สรางเสรจ ไดถกพลงอนมหาศาลของคลนสนามทเกดขนเมอวนท 26 ธนวาคม 2547 ท าลายจน

เสยหายอยางหนกเหลอเพยงซากปรกหกพง (กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง, 2548)

โดยเฉพาะบานน าเคมซงเปนหมบานชาวประมง (ภาพท 2) มผเสยชวตและสญหายมากถงสองใน

สามของจ านวนประชากรทงหมด (Royal Thai Government, 2005) พนททงสองแหงนตงอยใน

บรเวณพนททการศกษานก าหนดใหเปนพนทททมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนามสง

(tsunami high hazard areas) (ภาพท 3)

17

ตารางท 3 พนทในอ าเภอตะกวปาทมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนาม

ระดบตางๆ

ระดบของโอกาสทจะไดรบ

ผลกระทบ

พนททจะไดรบผลกระทบ

ไร %

ต า 144,825 84.0

ปานกลาง 7,269 4.2

สง 20,425 11.8

รวม 172,519 100.0

ภาพท 2 แสดงพนทบรเวณบานน าเคมทถกท าลายเสยหายอยางหนกโดยคลนสนาม

18

ภาพท 3 แสดงบรเวณพนททมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนามในอ าเภอ

ตะกวปาจงหวดพงงา

19

3.2 แผนทแสดงบรเวณพนททมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนาม

แผนทแสดงบรเวณพนททมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนาม (tsunami hazard

map) สามารถบอกใหทราบถงบรเวณพนททมความหลอแหลมตอการทจะไดรบผลกระทบจาก

คลนสนามกอนทจะตดสนใจปลกสรางทอยอาศย โรงแรมรสอรท สงอ านวยความสะดวกแก

นกทองเทยว และโครงการพฒนาตางๆ นอกจากนนแผนทดงกลาวยงเปนขอมลใหคนและชมชนท

อาศยอยพนททมโอกาสสงตอการไดรบผลกระทบจากคลนสนามอยแลวไดตระหนกถงภยจาก

คลนสนามทก าลงเผชญ จะไดปรบปรงโครงสรางของทอยอาศยใหมความมนคงแขงแรงสามารถ

ตานทานกระแสน าและคลนได หรอ ยกระดบพนใหสงขน และปลอยใหชนลางเปดโลงเพอใหน า

ทะเลไหลผานไปไดโดยสะดวกไมกอใหเกดความเสยหายตอตวบานเรอนอาคารทพกตางๆ

ภายหลงการเกดพบตภยธรรมชาตคลนสนาม แผนทแสดงบรเวณพนททมโอกาสไดรบ

ผลกระทบจากคลนสนาม สามารถน ามาใชในการลดผลกระทบทอาจเกดขนจากคลนสนามใน

อนาคต ดวยการหลกเลยงหรอไมอนญาตใหมการตงชมชน และปลกสรางสงกอสรางขนมาใหมใน

บรเวณพนททถกคลนสนามท าลาย นอกจากนนแผนททการศกษานไดจดท ายงสามารถใชในการ

ก าหนดเสนทางอพยพ (evacuation routes) สถานทปลอดภยส าหรบผอพยพเมอเกดภย เพอให

ผประสบภยเหลานนสามารถอพยพเคลอนยายเขาสสถานทปลอดภยไดอยางรวดเรวและเปน

ระเบยบ

แผนทแสดงบรเวณพนททมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนาม (hazard map) แผนท

แสดงเสนทางอพยพหนคลนสนาม และแผนทแสดงพนทปลอดภยจากคลนสนาม ตองไดรบการ

ปรบปรงใหทนสมยอยเสมอ และจดพมพแจกจายใหหนวยงานราชการทเกยวของ ภาคธรกจเอกชน

ประชาชนโดยทวไป ตลอดจนนกทองเทยวทเขามาพกผอนหยอนใจในพนทไดทราบโดยทวกน ทง

ในรปของแผนพบ โปสเตอร ปาย (ภาพท 4) และสงพมพอนๆ เพอใหผทอยในพนททอาจไดรบ

ผลกระทบจากเหตการณคลนสนามเหลานนมความตระหนก (awareness raising) และ พรอมทจะ

เผชญกบภยอนอาจเกดจากคลนสนามอยตลอดเวลา อนจะน ามาซงการลดลงของการสญเสยชวต

และทรพยสนเมอเกดภย

20

ภาพท 4 ปายแสดงพนททมโอกาสเกดคลนสนาม เสนทางอพยพหนคลนสนาม

และ พนทปลอดภยจากคลนสนาม

21

บทท 4

สรปและขอเสนอแนะ

หลงเกดแผนดนไหววดแรงสนสะเทอนได 9.0 รกเตอร ทเกาะสมาตรา ประเทศ

อนโดนเซย เมอเชาวนท 26 ธนวาคม 2547 นน ไดเกดคลนสนามซ งน ามาซงความสญเสยอยาง

มหาศาลตอชวตและทรพยสน ตลอดจนระบบนเวศชายฝงทะเลอนดามนในภาคใตของประเทศ

ไทยทมอาจประมาณคาได พนททไดรบผลกระทบมากทสดจากภยพบตในครงน คอ พนทในเขต

อ าเภอตะกวปา จงหวดพงงา ภยพบตทเกดขนท าใหทราบวาประเทศไทยไมไดปลอดภยจากวบต

ภยประเภทนอกตอไป ดงนนจงควรตองทบทวนหามาตรการปองกนเพอเตรยมรบมอกบภยครง

ตอไปในอนาคตไมวาจะมาเยอนอกหรอไมกตาม เพอสนบสนนใหมการใชมาตรการทเพยงพอและ

เหมาะสมส าหรบการลดความสญเสยทอาจเกดขนจากคลนสนามในอนาคต จงควรไดมการก าหนด

บรเวณพนททมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนามในอ าเภอตะกวปาซงเปนพนททเคยไดรบ

ผลกระทบมากทสด

4.1 พนททมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนาม

การศกษานไดก าหนดพนททมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนาม (tsunami hazard

areas) ในเขตพนทอ าเภอตะกวปา จงหวดพงงา จากปจจยลกษณะทางภมศาสตรของชายฝง

อาทเชน ความลาดชนชายฝง ความสงของฝงทะเล ระยะหางจากทะเล และแนวปองกนตาม

ธรรมชาต เชน ปาชายหาด ปาชายเลน สนทราย และแนวปะการง แลวน าเสนอในรปของแผนท

แสดงบรเวณพนททมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนาม (Hazard map) จากขอมลแผนท

พบวา พนทในเขตอ าเภอตะกวปาจ านวน 144,825 ไร และ 7,269 ไร เปนพนททมโอกาสไดรบ

ผลกระทบจากคลนสนามในระดบต าและปานกลางตามล าดบ สวนพนททมโอกาสไดรบผลกระทบ

สงจ านวน 20,425 ไร คดเปนรอยละ 11.8 ของพนท พบอยในบรเวณทราบรมฝงทะเล

22

4.2 มาตรการในการลดโอกาสของการทจะไดรบผลกระทบจากคลนสนาม

เพอลดโอกาสทจะไดรบผลกระทบจากคลนสนามของพนทศกษา (tsunami hazard

reduction) การศกษานขอเสนอแนะมาตรการ ซงจะเปนการเสนอแนะในเชงทฤษฏอยางกวางๆใน

ภาพรวมของทงอ าเภอ ไมลงลกในรายละเอยดของในแตละพนท เพราะไมไดเปนวตถประสงคของ

การศกษา ดงตอไปน

1) สราง และ/หรอ ฟนฟแนวปราการธรรมชาตในบรเวณชายฝงเพอรองรบแรงปะทะของ

คลนลม เชน ปาชายหาด ปาชายเลน (ภาพท 5) สนทราย และแนวปะการง รวมทงก าแพงกนคลน

เพอลดระดบความรนแรงของคลน (ภาพท 6) โดยเฉพาะในพนททมความหนาแนนของประชากรสง

ซงเปนพนททมความเสยงสงเชนทบานน าเคม หรอ พนทเศรษฐกจเชนหาดเขาหลก แตอยางไรก

ตามการสรางก าแพงกนคลนในพนทอ นตองค านงถงสภาพความเปนอยและการประกอบอาชพของ

ประชาชนสวนใหญในพนทดวย อาทเชนชาวประมงทตองน าเรอเขาออก หรอ จอดบรเวณชายหาด

ทกวน นอกจากนนการสรางก าแพงคอนกรตขนาดใหญยงอาจท าใหเสยทศนยภาพทสวยงามของ

พนททเปนแหลงทองเทยวดวย การลดโอกาสของการทจะไดรบความสญเสยของพนทยงอาจท า

ไดโดยการก าหนดแผนการใชทดนชายฝงทะเล โดยไมปลอยใหมการรกล าเขาไปจบจองใช

ประโยชนพนทสาธารณะตามชายหาด โดยเฉพาะในบรเวณพนทชายฝงในระยะ 100 เมตรจากแนว

น าทะเลขนสงสด ในพนทนไมควรอนญาตใหมการปลกสงกอสรางใดๆ ไมวาจะเปนอาคารบานเรอน

โรงแรม รสอรท หรออาคารพานชย หากจ าเปนตองสรางอาคารในบรเวณนนควรออกแบบใหม

ความมนคง แขงแรง หรอ ยกพนใหสงกวาระดบคลนสนามเพอใหคลนเคลอนตวลอดผานได และ

ใหมพนทวางระหวางอาคารใหมากทสด นอกจากนนควรมพนทเปดโลงส าหรบใชเปนเสนทาง

อพยพหนภยจากชายหาดไปยงพนทสงซ งเปนททมความปลอดภย

2) ลดความลอแหลมของพนทตอการไดรบผลกระทบจากภยพบต (vulnerability

reduction) ซงสามารถท าไดดวยการอพยพโยกยายหมบาน (relocation of villages) ตลอดจน

โรงแรมและรสอรทตางๆ ออกจากพนทชายฝง โดยเฉพาะในบรเวณพนททอยในระดบต าใกลเคยง

กนกบน าทะเล หรอบรเวณพนททชายฝงมความลาดชนนอย หรอบรเวณพนทชายฝงทปราศจาก

แนวปองกนธรรมชาต อาทเชน แนวปาชายหาด แนวปะการง และสนทราย ไปอยในทสง (high

23

ภาพท 5 แสดงการปลกปาชายหาด (ซาย) และปาชายเลน (ขวา)

ภาพท 6 สนทรายชายฝง (ซาย) และ ก าแพงกนคลนสนาม (ขวา)

24

ground) หางจากชายฝงทะเลซงเปนททปลอดภย โดยเฉพาะอยางยงหมบานชาวประมงบรเวณ

บานน าเคม โรงแรม รสอรตตางๆ บรเวณหาดเขาหลก นอกจากนความลอแหลมของพนทยง

สามารถท าใหลดนอยลงไดดวยการสรางสงกดขวางเพอลดความเรวของกระแสน า หรอเบยงเบน

ทศทางการไหลของน าไมใหไหลมาปะทะกบอาคารทอยอาศยโดยตรง

3) ลดความสญเสยในชวตและทรพยสน (reduction of elements at risk) สามารถท าได

ดวยการเตรยมแผนรองรบภาวะฉกเฉน (emergency period response) เชนแผนการอพยพ

ประชากรในพนทเสยง โดยก าหนดสถานททปลอดภยส าหรบการอพยพ เสนทางอพยพ (ภาพท 7)

และปายบอกเสนทางทน าไปสสถานทอพยพ แผนการอพยพควรไดมการซกซอมเพอใหประชาชน

สามารถเคลอนยายเขาสสถานทปลอดภยไดอยางมระบบ เพอปองกนการแตกตนเสยขวญของ

ประชาชนในขณะเกดภยพบต

ภาพท 7 ปายแสดงเสนทางอพยพหนภย (ซาย) และ ปายประชาสมพนธการซอมแผนการอพยพ

(ขวา)

25

ความสญเสยในชวตและทรพยสนสามารถท าใหลดลงไดโดยการตดตงระบบการแจงเตอน

ภย (warning system) ทมประสทธภาพ หลงเกดเหตการณคลนยกษสนามเขาถลม มลรฐฮาวาย

ประเทศสหรฐอเมรกาเมอป พ.ศ. 2489 ซงมผเสยชวตถง 159 คน ประเทศสหรฐอเมรกาไดจดตง

ศนยเตอนภยส าหรบคลนสนามในแถบมหาสมทรแปซฟกขน 2 แหง ไดแก ศนยเตอนภยคลนสนาม

แหงแปซฟก (The Pacific Tsunami Warning Center - PTWC) ซงตงอยทมลรฐฮาวาย และ ศนย

เตอนภยคลนสนามแหงอะลาสกา (The Alaska Tsunami Warning Center – ATWC) ตงอยท

มลรฐอะลาสกา ตอมาเมอป พ.ศ. 2508 ไดมการพฒนาระบบเตอนภยคลนสนามในเขตแปซฟก

(The Tsunami Warning System in the Pacific – TWSP) เพอแจงเตอนภยสนามใหแกประเทศ

สมาชก 26 ประเทศ อาทเชน ประเทศสหรฐอเมรกา รสเซย ออสเตรเลย แคนาดา นวซแลนด

ฝรงเศษ ชล จน ญป น อนโดนเซย ฟลปปนส สงคโปร เมกซโก รวมทงประเทศไทยดวย โดยมศนย

เตอนภยคลนยกษสนามทมลรฐฮาวาย (PTWC) เปนศนยควบคมการปฎบตการ ศนย PTWC รวมกบ

ศนยตางๆ อาทเชน ศนยขอมลแผนดนไหวแหงชาตของสหรฐอเมรกา ศนยการส ารวจทาง

ภมศาสตรของสหรฐ (US Geological Survey - USGS) และ องคกรอตนยมวทยาแหงประเทศญป น

(Japan Meteorological Agency - JMA) ซงไดกอตงศนยเตอนภยสนามแหงประเทศญป น (The

Japanese Tsunami Warning Center - JTWC) ขนเมอป พ.ศ. 2495 (Harinarayana and

Hirata, 2005) วเคราะหประมวลผลขอมลทไดรบจากสถานวดแผนดนไหวและระดบน าทะเล

(seismological and sea level stations) ทมอยเกอบ 100 แหงในมหาสมทรแปซฟก รวมทงจาก

เครองมอทพฒนาขนมาใหมคอทนลอย (Deep Ocean Assessment and Reporting of

Tsunamis System - DART) เครองมอนประกอบดวยเซนเซอรวดแรงดนน า (pressure sensors)

วางอยใตทองทะเลลกทเรยกกนวา Tsunameters และ ทนลอยบนผวน า (buoys) ท าหนาทรบสง

สญญาณ (ภาพท 8) เซนเซอรใตทองทะเลจะคอยตรวจวดแรงดนน าซงปกตจะเพมขนมากขนเมอ

เกดคลนสนามแลวสงสญญาณขนมาททนลอยบนผวน า ทนลอยจะสงสญญาณทไดรบผาน

ดาวเทยมตอไปยง PTWC หรอ ATWC (USAID, 2005) เมอศนยทงสองประเมนสถานการณแลว

เหนวาอาจเกดคลนสนามทางศนย PTWC กจะออกประกาศแจงเตอนไปยงประเทศตางๆ ทเปน

สมาชก พรอมบอกต าแหนงและความสงของคลน และระยะเวลาในการเดนทางของคลนไปยงพนท

26

ภาพท 8 แสดงระบบการแจงเตอนภยคลนสนาม (DART) (ซาย) ทนลอยบนผวน า (Buoy)

(กลาง) และ หอเตอนภย (siren tower) (ขวา)

ตางๆทส าคญในมหาสมทรแปซฟก หลงจากนนกจะเปนการด าเนนการของแตละประเทศสมาชกวา

จะมระบบการจดการภยสนามของตนในภาวะฉกเฉนประการใด ปจจบนไดมการตดตง DART ไปแลว

เปนจ านวนทงส น 10 แหง และมแผนทจะตดตงเพมใหครบ 39 แหงในมหาสมทรแปซฟกและ

แอตแลนตกภายในป พ.ศ. 2550 น (UNESCO, 2006) ในอดตทผานมาระบบการตรวจวด

แผนดนไหวและแจงเตอนภยสนามดงกลาวครอบคลมพนทในบรเวณมหาสมทรแปซฟกเทานน

เพราะเปนบรเวณพนททมคลนสนามเกดขนบอยในอดต (Schiermeier, 2005) จากจ านวนคลนสนา

มทเคยเกดขนทงหมดในโลกนพบวารอยละ 90 เกดขนในแถบมหาสมทรแปซฟก (Waltham,

2005) ในปจจบนศนย PTWC และ JMA ไดขยายบทบาทในการเตอนภยสนามใหครอบคลมพนทใน

มหาสมทรอนเดยดวย แตยงท าไดจ ากดเพราะยงขาดขอมลเกยวกบระดบน าทะเลจากสถานตรวจวด

ระดบน าทะเล (sea level stations) อกมากในมหาสมทรอนเดย นอกจากนนแบบจ าลองทาง

คณตศาสตร (operational numerical models) ส าหรบใชในการท านายการเกดคลนสนามใน

ภมภาคนยงตองปรบปรงอกมาก (UNESCO, 2006) การเกดคลนสนามทประเทศญป นเมอเดอน

มนาคม 2555 (ภาพท 9) ไดสะทอนใหเหนวาการพยากรณแผนดนไหวและคลนสนาม และ

ผลกระทบทเกดขนตามมา ในภมภาคนยงตองการการพฒนาและปรบปรงอกมาก

27

ภาพท 9 การเกดเหตการณคลนสนามทประเทศญป นเมอเดอนมนาคม 2555

28

หลงเหตการณมหนตภยคลนยกษสนามเมอเดอนธนวาคม พ.ศ. 2547 ประเทศไทยได

จดตงศนยเตอนภยพบตแหงชาต (National Disaster Warning Center) ขนเมอวนท 30

พฤษภาคม พ.ศ. 2548 โดยมส านกงานใหญอยทจงหวดนนทบร (ภาพท 10) ศนยดงกลาวม

หนาทในการประสานและตรวจสอบขอมลธรณพบตภยและคลนสนามทไดรบจากหนวยงานตางๆท

เกยวของทงในและนอกประเทศ และเปนศนยกลางในโครงขายการสอสารเพอออกค าเตอนภย

ไปสประชาชน (ศนยเตอนภยพบตแหงชาต, 2548) นอกจากนยงไดมการตดตงหอเตอนภย (siren

tower) ในพนทเสยงภยของ 6 จงหวดภาคใต ซงไดแกภเกต พงงา กระบ ตรง สตล และระนอง

เปนจ านวน 136 แหง (UN, 2005) รวมทงระบบการแจงเตอนภยคลนสนาม (Deep Ocean

Assessment and Reporting of Tsunamis System - DART) เปนจ านวน 3 จด

เมอเกดแผนดนไหว ศนยเตอนภยพบตแหงชาตจะรบขอมลจากหนวยราชการทเกยวของ

ในประเทศและองคกรตางประเทศทเกยวของ อาทเชน The Pacific Tsunami Warning Center

(PTWC) (ภาพท 11), United States Geological Survey (USGS), Japan Meteorological

Agency (JMA) และ National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA) (สมทธ,

2549) หลงจากไดรบขอมลศนยเตอนภยพบตแหงชาตจะศกษาวเคราะหขอมลและพยากรณ

สถานการณ หากเหนวาประเทศไทยมโอกาสทจะไดรบผลกระทบจากคลนสนามศนยเตอนภยพบต

จะออกประกาศเตอนภยสนามผานสอตางๆ เชนวทย และ โทรทศน และผานดาวเทยมไปยงหอ

เตอนภยหรอหอกระจายขาวตามพนทตางๆ ในบรเวณชายฝงทะเล เมอไดรบสญญาณหอเตอนภย

ซงตงอยบนฐานรากทมนคงแขงแรงและใชพลงงานจากแสงอาทตย (solar cell) จะแจงขาวเตอน

ภยในภาษาตางๆ ใหประชาชนและนกทองเทยวทอยภายในรศม 1 กโลเมตรไดทราบลวงหนา

กอนทภยจะมาถง นอกจากนนศนยเตอนภยพบตยงไดรวมมอกบภาคเอกชนในการเผยแพรขอมล

เตอนภยผานทางระบบ SMS ของโทรศพทมอถอดวย (ชาญชย และ เชาวน, 2550)

อยางไรกด ในขณะทคลนยกษสนามก าลงจะเคลอนตวเขาสชายฝงทะเลอนดามนใน

ภาคใตของประเทศไทยเมอเชาของวนท 26 ธนวาคม พ.ศ. 2547 นน หากแมวาไดมการแจงเตอน

ภยใหประชาชนทอาศยอยในพนทชายฝงทะเลไดอพยพโยกยายออกจากพนทเสยงภย ความ

29

ภาพท 10 ศนยเตอนภยพบตแหงชาต จงหวดนนทบร

ภาพท 11 The Pacific Tsunami Warning Center (PTWC)

30

สญเสยในชวตและทรพยสนกยงอาจจะเกดขนได ทงนเปนเพราะวายงมประชากรอกเปนจ านวน

มากของประเทศทอาศยอยในพนทหางไกลยงขาดความตระหนกถงภยอนตราย (awareness of

danger) และขาดความพรอม (preparedness) ทจะเผชญกบคลนสนาม โดยเฉพาะอยางยงการ

ทไมทราบวาปรากฎการณทน าทะเลชายหาดถอยรนลงไปในทะเลอยางรวดเรวเปนสญญาณหรอ

ตวบงชจากธรรมชาตวาจะเกดคลนสนาม หรอ การเกดเสยงดงสนนคลายเสยงเครองบนหรอรถไฟ

ในบรเวณพนทชายฝงทะเลแสดงวาคลนสนามก าลงจะเดนทางมาถง ดวยเหตนจงมความจ าเปนท

ตองมการใหการศกษาในเรองเกยวกบคลนสนาม (tsunami education) เพอใหประชากรใน

บรเวณชายฝงทะเลมความรความเขาใจเกยวกบคลนสนาม และมทกษะเกยวกบขอควรปฎบตเมอ

เผชญกบคลนสนาม

เพอเปนการสงเสรมการศกษาและสรางโอกาสของการเรยนรในเรองของคลนสนามและ

การปองกนใหกบคนและชมชนทอาศยอยในบรเวณพนทเสยงภยบรเวณชายฝงทะเล เพอใหพรอม

ท จ ะ เ ผ ชญ ก บ ธ ร ณ พ บ ต ภ ย แ ล ะ ค ล น สน า มท อ า จ เ กด ข น อ ก ใ น อ น า ค ต ข า ง ห น า

มหาวทยาลยสงขลานครนทรในฐานะทเปนสถาบนการศกษาหลกในพนทไดจดใหมการฝกอบรมผ

ทอาศยอยในพนททมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนาม (tsunami hazard areas) (ภาพท 12)

และ เปดสอนรายวชา “การจดการภยธรรมชาต” (Disaster management) ใหกบนกศกษาของ

คณะทรพยากรธรรมชาตทงในระดบปรญญาตรและโทหลงเกดเหตการณคลนสนาม โดยใน

หลกสตรไดมการบรรยายในหวขอเกยวกบสาเหตของการเกดภยธรรมชาตทส าคญในประเทศไทย

โดยเฉพาะอยางยงธรณพบตภยสนาม ผลกระทบของพบตภยทมตอการพฒนาทยงยนของประเทศ

และกระบวนการบรหารจดการภย นอกจากนนยงไดมการจดกจกรรมเสรมหลกสตรดวยการน า

นกศกษาไปศกษาภาคสนามในพนทจงหวดพงงาและภเกตซงเปนจงหวดทไดรบความสญเสยมาก

ทสดจากเหตการณคลนสนามเมอเดอนธนวาคม 2547 เพอใหนกศกษาไดรบประสบการณตรงจาก

เหตการณทเกดขนจรง (ภาพท 12) และไดสมภาษณพดคยกบผประสบภยเพอทราบถงความ

เสยหายทเกดขน จ านวนผทไดรบผลกระทบ ความชวยเหลอทไดรบ สงทไดด าเนนการไปแลว และ

ความชวยเหลอทตองการเพมเตมจากหนวยงานของภาครฐและภาคเอกชนเหลานเปนตน

การศกษาในเรองทเกยวกบคลนสนาม (tsunami education) ยงเปนเครองเตอนใจใหประชาชน

31

ภาพท 12 การฝกอบรมเรองการเกดคลนสนามและการปองกน (บน) และ การเรยนการสอน

ในเรองเกยวกบคลนสนาม (ลาง)

ทอาศยอยในพนททมโอกาสไดรบผลกระทบจากคลนสนามโดยรวมไมลมโศกนาฎกรรมทเคย

เกดขนในพนท เพอจะไดมความตระหนก (awareness) และ มความพรอมทจะเผชญกบภย

(preparedness) ทอาจเกดขนจากคลนสนามไดอกตลอดเวลา

กตตกรรมประกาศ

คณะผวจยขอขอบพระคณมหาวทยาลยสงขลานครนทร ทใหการสนบสนนงบประมาณใน

การศกษาวจย และ ขอขอบคณ คณธชชย แสนเสนา ส านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภม

สารสนเทศทใหความชวยเหลอในเรองการวเคราะหโดยใชระบบสารสนเทศภมศาสตร

32

บรรณานกรม

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง. 2548. รายงานการส ารวจและประเมนผลกระทบจากเหตการณ

ธรณพบตภยตอทรพยากรชายฝงทะเลในทะเลอนดามน สถาบนวจยและพฒนาทรพยากร

ทางทะเล ชายฝงทะเล และปาชายเลน กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง กระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 241 หนา.

กรมทรพยากรธรณ. 2548ก. สถานภาพชายฝงทะเลอนดามนและผลกระทบภายหลงอบตภย

เอกสารประกอบการประชมวชาการนานาชาต เรอง ไทยและประเทศเพอนบานจะรบมอ

ธรณพบตภยคลนยกษ “สนาม” ไดอยางไร. 31 มกราคม – 1 กมภาพนธ 2548. กรม

ทรพยากรธรณ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 16 หนา.

กรมทรพยากรธรณ. 2548ข. ธรณพบตภยคลนยกษสนามจากแผนดนไหว 9 รกเตอร 26 ธนวาคม

2547. กรมทรพยากรธรณ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 61 หนา.

กรมพฒนาทดน. 2548. การใชแผนทรปถายทางอากาศออรโธสและรปถายทางอากาศออรโธขาว

ด าเพอศกษาพนทเสยหายจากธรณพบตภยเมอ 26 ธนวาคม 2547. ส านกส ารวจดนและ

วางแผนการใชทดน กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 34 หนา.

จงหวดพงงา 2549. ขอมลส าหรบผบรหาร สรปเหตการณและการใหความชวยเหลอผประสบภย

ธรณพบตจงหวดพงงา ส านกงานจงหวดพงงา 13 หนา.

จฬาลงกรณมหาวทยาลย. 2548. การศกษาและประเมนความเสยงอนเกดจากพบตภยคลนยกษส

นาม รายงานฉบบสมบรณ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กรงเทพฯ 299

หนา.

เจรญ ธนสถตกล. 2548. สนามในประเทศไทย และวธเตรยมรบมอในอนาคต. ส านกพมพวชญา

167 หนา.

ชาญชย ธนาวฒ และ เชาวน ยงเฉลมชย. 2550. ผลกระทบของคลนสนามทมตอระบบนเวศชายฝง

ในเขตพนทอ าเภอตะกวปา จงหวดพงงา. รายงานฉบบสมบรณ คณะทรพยากรธรรมชาต

มหาวทยาลยสงขลานครนทร. 55 หนา.

33

ปรทศน เจรญสทธ. 2548. ผลกระทบจากเหตธรณพบตตอทรพยากรทางทะเลและชายฝงทะเลอน

ดามน. วารสารสงแวดลอม 9 (3) : 17-20.

ศนยเตอนภยพบตแหงชาต. 2548. ระบบการเตอนภยลวงหนาประจ าประเทศไทย. ท าเนยบรฐบาล

กรงเทพฯ 21 หนา.

เสร ศภราทตย. 2548. มจจราชอนดามน : สนาม. บรษทซเอดยเคชน จ ากด. 96 หนา.

สมทธ ธรรมสโรช. 2549. การปองกนการเกดภยพบต. วารสาร สออ. ประเทศไทย 9 (2) : 10-24

Alverson, K. 2005. Watching over the world’s oceans. Nature 434 : 19-20

CRED. 2006. Risk factors for mortality and injury. Centre for Research on the

Epidemiology of Disasters (CRED).Catholic University of Louvain. Brussels,

Belgium. 48pp.

GCRMN (Global Coral Reef Monitoring Network). 2006. Status of Coral Reefs in Tsunami

Affected Countries: 2005. Australian Institute of Marine Science. Queensland,

Australia. 154 pp.

Harinarayana, T. and Hirata, N. 2005. Destructive Earthquake and Disastrous Tsunami

in the Indian Ocean, What next ?. Gondwana Research 8 (2) : 246-257.

Hyndman, D. and Hyndman, D. 2006. Natural Hazards and Disasters. Thomson

Brooks/Cole. Belmont, USA. 490 pp.

Olsen, S.B., Matuszeski, W., Padma, T.V. and Wickremeratne,H.J.M. 2005. Rebuilding

after the tsunami: Getting it right. Ambio. 34 (8): 611-620

Royal Thai Government. 2005. One year in memory of tsunami. The Royal Thai

Government. Bangkok. 57pp.

Schiermeier, Q. 2005. On the trail of destruction. Nature 433 : 350-353

Tanavud, C., Yongchalermchai, C., Bennui, A. and Navanugraha, C. 2000. Application of

GIS and remote sensing for landslide disaster management in southern Thailand,

Journal of Natural Disaster Science. 22 (2): 67-74

34

Tanavud, C., Yongchalermchai, C. and Bennui, A. 2002. Drought hazard zonation in

Songkla Lake Basin using Geographic Information Systems and remote sensing

technology. Journal of Remote Sensing and GIS Association of Thailand 3 (2) :

1-12 (in Thai with English abstract)

Tanavud, C.,Yongchalermchai, C., Bennui, A. and Densrisereekul, O. 2004. Assessment

of flood risk in Hat Yai Municipality, Southern Thailand, Journal of Natural

Disaster Science, 26 (1):1-14.

Tibballs, G. 2005. Tsunami. The World’s Most Terrifying Natural Disaster.Carlton Books,

Ltd. London.128 pp.

NGI (Norwegian Geotechnical Institute). 2006. Tsunami risk mitigation measures with

focus on land use and rehabilitation. CCOP-DMR Project. Norwegian Ministry of

Foreign Affairs.

United Nations. 2005. Tsunami Thailand. One year later. United Nations Country Team.

Office of the UN Resident Coordinator. Bangkok. 118 pp.

UNEP (United Nations Environment Programme). 2005. After the tsunami. Rapid

environmental assessment. The UNEP Regional Office for Asia Pacific. 140 pp

UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization). 2006.

Tsunami Resource Kit. UNESCO, Paris. 534 pp.

USAID (U.S. Agency for International Development). 2005. Tsunami Relief. USAID

Bureau for Legislative and Public Affairs. Washington, DC. U.S.A. 26 pp.

Waltham, T. 2005. The Asian Tsunami Disaster, December 2004. Geology Today 21

(1) : 22-26.

35

ภาคผนวก

บทความทไดตพมพแลว

Charlchai Tanavud and Chao Yongchalermchai. 2008. Delineating of Tsunami

Hazard Areas in Takua Pa District, Phang Nga Province, using GIS and

Remotely Sensed Data. Journal of Remote Sensing and GIS Association of

Thailand. 9 (2) : 1 - 8