Dekada ‘70

Kung tutuusin,

ang isang tunay

na magandang

pelikula ay higit

pa sa pagsasama

ng iba’t ibang

elemento nito. T

he whole is

greater than

the sum of its

parts, wika nga.

Maaari natin itong

sabihin sapeli

kulang Dekada

‘70 ng Star

Cinema para

sa 2002 Metr

o Manila

Film Festival.

Sa katunayan,

ito ayhigit pa sa

magara nitong 

production

design, sinem

atograpiya at iba

pa nitong teknik

al na aspeto,

samakabagbag-

damdaming pag-

arte ng mga

nagsiganap, sa

matalino nitong

screenplay na si

LualhatiBautista

mismo ang sumul

at, at siyempre sa

impresibong

direksyon ni Chito

Roño.Dahil nga

sa mainam ang

pagkakagawa ng

pelikula, nagigi

ngba ckground n

a lamang ang

mgamakatotohana

ng props atset

ting, at animo

’y nanonood at

nakikinig na laman

g tayo sa mgam

asalimuot na pangy

ayari sa buhay

at madalas ay

madrama o nakat

utuwang mga

usapan ng isang

pangkaraniwang

pamilya noong

dekada sitent

a. Nakakalimut

an nating si

Vilma Santos

talaga siAmanda

Bartolome, si

Christopher de

Leon talaga ang

asawa niyang si

Julian, at napap

aniwala tayon

gisang mataa

s na pinuno ngN

PA talaga si Jules,

at hindi ito si

Piolo Pascual.Sa

ganitong banda

, madali para

sa isang ordina

ryong manonood

na mag-conce

ntrate sa mgani

lalamang mens

ahe ng istory

a. At katulad ng

premyadong nobel

ang pinagbasih

an nito, maya

man angpelikula

samga

mahahalagang

mensaheng

ito.Ngunit

una sa lahat,

kailangan nating

banggitin na kung

angDe kada 

ay isa lamang

pelikula tungk

ol sapanahon

ng martial law, 

maaaring hindi

ito naging

singganda. Tinata

nggap nating ito ay

isangmelodrama

at hindi social

commentary b

kung aling nagka

taon lamang na

naganap ang

istorya noong

panahon ng batas

militar. Bagama’t

naniniwala tayon

g maganda

ang pelikula,

nauunawaan

nating siRoño ay

hindi isang Lino

Brocka, at masa

sabi nating mas

pulitikal pa rin

ang nobela

kaysa pelikul

a, kahitpa

siBautista

angmismong

nagsulat.Mal

iban sa pagpa

paalaala sa ating

mahalagang banta

yan ang ating

kalayaan at gamp

anan ang ating

mga pananaguta

n dito, naniniwala

tayong wala itong

tunay mabigat na

mensaheng pulitik

al. Nguni’tmuli,

hindi natin sinasa

bing kakulangan

ito. Sa katunayan,

nauunawaan

nating tama nama

n na ditoituon

ang mga pangu

nahing tema

ng pelikula: sa

kahalagahan ng

pamilya sa ikabu

buti ng isang

masmalaking

komunidad, katula

d ng sarili nating

bansa. Sa ganito

ng paraan,

hindi nakakahon

atnakakulong

lamang sa isang

dekada ng ating

kasaysayan ang

mensahe nito. I

t transcends

its ownplace

andtimein

history.

Halimbawa, sa

una’y hindi nauun

awaan ni Aman

da kung bakit

gayon na laman

g ang animo’ypagk

abale-wala ni

Julian sa mga

nangyayari sa

kanilang mga

anak. Makikita

nating isalamang 

siyangmaybahay

na naghahanga

d din namang

hanapin ang sarili

niyangfulfillment 

sa labas ng

papel na ito.Dit

o pa lamang,

totoo sa kanya

ng pagiging

peminista, ipinap

aalaala sa atin ni

Bautista ang malin

gkalagayanng

kababaihansa

atingbansa.

May isang eksen

a pa na pilit suma

sali si Amanda sa

usapang pulitik

al nina Julian

at mga kaibig

an niya,kung

saan ipinagkamali

niyang nagsu

lat si Amado V.

Hernandez ng

isang librong

Ingles. Gayu

nman,lumalabas

na katawa-

tawa siya rito at

kaawa-awa rin,

ngunit hindi natin

maiwasang huma

nga pa rin

sakanyadahil

kahitpapaano’y

naninindigan

siya.Mapapa

nsin din nating

nauna pa nga

na namulat si

Jules at ang kapati

d niyang

manunulat na

siEmmanuel

(Marvin Agusti

n) sa mga masa

mang katotohanan

ng martial law k

aysa kay Aman

da. Ngunitsa huli

ay mamumulat

din naman si

Amanda nang

dahan-dahan

bagamat sigura

do.Si Julian nama

n ay isang may

pagkasinaunang

ama ng tahan

an whose word

is final, baga

ma’t maypagkali

beral din dahil

kuno’y ipinapalaga

nap niya ang fr

eedom of expre

ssion sa kanila

ng bahay.Maiisi

p nating maaar

ing ito ay dahil

lahat naman ng

kanilang liman

g anak ay

pawang mga

lalake rin.Walang

kiyemeng ipang

angalandakan pa

nga niya sa

kanila at kay Aman

da na ang kaliga

yahan ngmga

babae ay maaar

i lamang

magmula sa mga

lalake. Double

standards, like

charity, begin

at home.Itinut

uring din niya

na ayon lang

naman sa kanya

ng mga liberal

na pananaw na

hayaang hanap

in ngkanilang

mga anak ang

kanilang sarilin

g mga paniniwalaa

n sa buhay.

“Every man

has to

believe in

something he

can die for,

because a life

that does not

have something

to die for is not

worth living,”

sasabihin pa niya,

ngunit makikita

natin sa huli na

ang totoo’y

natatakot din

siya sa

maaaring

kahinatnan ng

mga anak niya.

Ipinapakitang

patas din ang

turing ngDe kada 

sa mga kalala

kihan nang ibiniga

y nito kay Julian

anglinyang “Mahir

ap din ang magin

g lalake. Mara

ming emosyon

ang iniipit na

lang dito,” sabay

turo sakanyang

puso. Anupaman

ang mga limitas

yon ng panan

aw ni Julian sa

buhay, naga

wa pa rin niyan

glumabassa

kanyang

sarilingkahon

atmamulat

sakanyang

sariling

paraan.Dahil

nga nagaganap

ang istorya sa

panahon ng batas

militar, maaa

sahan nating mara

mi sa mgatema ng

pelikula ay may

bahid-pulitikal. Sa

katunayan, maina

m nitong isinas

alarawan ang

masalimuotna

panahong ito sa

ating kasaysayan

. Maigting na

ipinapakita ang

mga nag-aalab

na damdamin

ngmga aktibis

tang-estudyante

sa iba’t ibang

paraan. Nariya

n ang tapang nila

sa harap ng

karahasan ng

Metrocom sa

mga nagra-rally, 

ang pagkakasal

sa isang magk

asintahan kasa

ma sa kilusan

kung saan

sa halip na

puting belo ay

pulang bandil

ang komunista

ang ibinabalabal

at sa halip na

singsing aykuw

arenta y singko

ng baril ang

hahawakan nila,

at iba pa. Si Jules,

bilang panganay at

estudyantengkol

ehiyo, ang “mam

umulat” sa ganito

ng mga pangy

ayari sa kanya

ng kapaligiran.

May isang eksen

a sa gitna ng

pelikula na simple

ngunit puno ng

simbolismo. Sa

gabi ng unang

araw ngpag-alis ni

Jules upang sumali

na saN PA at

mamundok, makiki

ta natin si

Amanda at Julian

na nakauposa

veranda ng kanila

ng bahay.

Pinag-uusapan

nila ang ginaw

a ng kanilang

anak. Nagsisimula

angeksena sa

isang long shot,

at mapapansi

n nating nasa

ibabang bahag

i ngscreen a

ng isang mesa

ngbubog kung

saan nasasalami

n ang baligtad na

imahe ng mag-

asawa. Ipinah

ihiwatig sa atin

ngshot naito na

binabaligtad na

ng mundo sa

labas ang kanila

ng dati’s masa

yahin at tahimi

k na tahanan.

Sa katunayan,

mapapansin

natin, katulad nga

ng nabanggit

na, na tila ang

mga anak pa

mismo ninaA

manda at Julian

ang nag-aakay

sa dalawa

upang harapin ang

kanilang tungk

ulin bilang mama

mayan.Sa maala

b na paninindiga

n ng magkakapa

tid, at kahit sa

nga kapus-

kapalarang sinapit

ng isa sakanila, si

Jason (Danilo

Barrios), pagda

daanan mism

o ng mag-asawa

ang sakit at pait

ng mga katula

dnilang magul

ang na katula

d nilang nagin

g biktima ng

batas militar ang

kanya-kanya

ng anak.Sa

huli, kung tutuus

in ay pulitikal din

naman ang mens

ahe ng Dekada

'70. Binibigyang

-diin nitongmahal

aga ang papel

na ginagampa

nan ng mga

magulang sa

paggabay sa

kanilang mga

anak sa mgau

saping katula

d ng kalayaan o

karapatang panta

o o peminismo

at marami

pang iba. At sakahi

hinatnan, makiki

ta nating ganito

rin kahalaga

ang papel na

gagampanan ng

isang pamilya“mag

ulang at anak “

sa paghubog

ng isang tunay

na malaya at

mapagpalayang

lipunan.

Suring

Pelikula

Ang mga tauha

n sa “Dekada 70”

ay pawang

nakapagbigay ng

kanilang totong

emosyon. Si

Amanda naisang

inang mapagmah

al na may gusto

ng patunayan.

Si Julian na

boses ng tahan

an, mataas ang

prideat ayaw

pagtrabahuhin si

Amanda at di

mapigil ang kagus

tuhan ng kanya

ng mga anak..

Si Jules na

may paninindiga

n at lakas ng

loob na lumab

an para sa

bayan. Si Isaga

ni na isang mapu

sok nakabat

aan. Si Emma

nuel na panig

kay Jules na

lumalaban sa

pamamagitan ng

pagsulat. Si Jason

naisang mabut

ing anak na

pinatay ng mga

kalaban ni Jules.

Si Bingo isang

mapagmahal na

bunsonganak.

Ang “Dekada 70”

ni Lualhati

Bautista ay tumut

ukoy sa kwent

o ng isang pamily

a na nahuli sa

kalagitnaan ng

kaguluhan sa

kasaysayan ng

Pilipinas. Ang

mga anak ng

pamilyang ito na

tumahak ngibat-

ibang landas. At

ang magulang

na humarap sa

suliranin at di

sumuko sa mga

problemangduma

an.Tunay na sa

isang pamilya

masasabing

“WALANG IWAN

AN”Ang tema

ng palabas na

ito ay ang mga

problemang dumat

ing sa magkakapa

tid, sa ama na

humarapsa

mga suliranin sa

kanyang mga

anak, sa ina na

nagbigay ng

kanyang pagm

amahal ng buong

pusosa pinak

amahirap na proble

mang dumating sa

kanila. Ang boses

ng isang ina na

naghahanap ng

isangkaranasang

kakaiba sa pakiki

salamuha sa

mga tao, pagka

karoon ng silbi!

Na gusting

maunawaan

kungsino sya

bilang asawa,

bilang ina at bilang

isang babaing

Pilipino.Ang

“Dekada 70” ay

isang palabas na

tunay na maka

bayan. Sinas

alamin nito ang

mga taongtumat

ahak sa kanila

ng mga landa

s na may gustin

g patunayan.

Ang mga tao sa

likod nito ay

maykakayahang

makapagpalabas

ng isang buhay

na larawan ng

isang pamilyang

dumanas ng

mgaproblema.

Sa mga kasuo

tan at mga gamit

dahil ito ay nagan

ap noong mga

1970 naipakita

ang mgakasuo

tan at mga gamit

na talagang

pang 1970.Maga

nda ang kwent

o at nagsasabi

sa atin na

kailangan nating

ipaglaban ang

ating mga karap

atanbilang isang

mamamayan sa

isang malinis na

paraan. Makiki

ta na upang makal

aya tayo sa

pagkaalipinmay

mga taong nagsis

ikap na mapa

alis ang mga

taong mapang-api

gaya ni Jules

at ng kaibigan

niyana hinan

gad ang kabuti

han ng isang

bansa at di laman

g sa pansarili.

Nakalulungkot

nga lang at

namatay si Jason

na kapatid ni

Jules dahil sa

paglaban nito

sa pamahalaa

n.Nakaantig

damdamin ang

mga pinagdaana

n ni Amanda

bilang isang ina

dahil masakit

para sa kanya

ang mawalan ng

anak at maghi

rap ang mga

ito.Sa kabuu

an ng kwento,

masasasabing

maganda ito

sapagkat naipa

kita at nagbigay

ng aral ito sa

mgamanonood.

Bagamat kalun

os-lunos ang

nangyari sa pamily

ang ito ay nakap

agsimula silang

muli atnagigi

ng makabayan

na. Masasabi

nating sa kasalu

kuyan ay maaar

ing mangyari

ito dahil sa

gulo ngating

pamahalaan.

Kaya maging

mapagmasid tayo

sa lahat ng

oras at gawin

g mapayapa

ang inyong

gagawin. Isa

lang ang tanon

g sa kwentong

ito “Paano mo

palalakihin ang

iyong mga anak

sa panahon

ng katiyakan.

Balangkas

I Tagpuan:

# Sa highway

# Sa isang bahay

sa Maynila

# Sa kulungan

II Banghay:

# Natural ang

mga pangyayari

na naganap sa

kwento. Ipinaki

ta ang pag torture

kay Jules na

ginagawang

mga sundalo.

# May pagkaka-

ugnayugnay ang

mga pangyayari

sa kwento.

Naugnay ang

lahat ng pangy

ayari sapanah

on ng Martial Law.

# Malinaw

ang mga ipinaki

tang pangyayari

dito. Ipinakita ang

nanyayari noong

panahon ng Martia

lLaw o batas

military.III

Tauhan:#

Amanda – mapa

gmahal na ina.

Gustong magk

aroon ng sibi at

sariling karera

.# Julian

– boses ng

tahanan. Mataa

s ang pride, ayaw

pagtrabahuhin si

Amanda. Di kayan

g mapigil ang

desisyon ng mga

anak.# Jules

– may paninindiga

n. Buo ang loob

at tunay na

makabayan.

# Isagani –

halimbawa ng

isang mapusok

na kabataan.

# Emmanuel –

kabataan na

lumalaban sa

pamahalaan sa

pamamagitan ng

pagsulat.#

Jason – namat

ay dahil ng

mga kalaban ni

Jules. Dahil si

Jules ay kasapi

sa mga kalab

an ngpamahalaa

n.# Bingo

– mapagmah

al na bunsong

anak at laging

karamay ni Aman

da.IV Tema:

# Ang tema ng

palabas na ito ay

ang mga proble

mang dumating sa

magkakapatid, sa

ama nahumar

ap sa mga sulira

nin sa kanyang

mga anak, sa ina

na nagbigay

ng kanyang

pagmamahal ng

buong puso sa

pinakamahirap na

problemang dumat

ing sa kanila. Ang

boses ng isang

ina nanaghahanap

ng isang karan

asang kakaiba sa

pakikisalamuha

sa mga tao,

pagkakaroon ng

silbi! Nagustin

g maunawaa

n kung sino

sya bilang asawa

, bilang ina at

bilang isang babai

ng Pilipino.

V Istilo:#

Gumamit si Lualh

ati Bautista ng

pagkakaroon ng

mga epekto sa

mga paniniwalan

g kanika-

nilalangtinaha

k. Inilarawan

ang isang pamily

ang tumahak ng

kanikanilang kagus

tuhan at ang mga

nagingepekt

o nito sa kanila.Tauhan:

Vilma Santos-

Amanda Bartol

omeChristopher

De Leon- Julian

BartolomePiolo

Pascual- Jules

BartolomeMarvi

n Agustin-

Emmanuel Bartol

omeCarlos Agass

i- Isagani

BartolomeDanilo

Barrios- Jason

BartolomeJohn

Wayne Sace-

Bingo Bartolome

Si Amanda

Bartolome (Vilm

a Santos) ay

isang babaeng

nagsisikap matu

nton at maun

awaan ang tunay

na kahulugan

ng pagiging

isang babae sa

gitna ng masal

imuot na kalag

ayan ng bansa

noong

dekada '70