declaration -...

DECLARATION

I hereby declare that the Minor Research Project entitled

“MAHARASHTRA-KARNATAKA SEEMABHAGATIL MARATHI

BOLIBHASHECHA CHIKITSAK ABHYAS” sanctioned by UGC is

original work carried out by me in the Dept. of Marathi, Shivaji

Mahavidyalaya,, Udgir. Dist- Latur.

During 25 Feb. 2013 to 31 March 2015.

Dr.Maroti Dashrath Kasab

Dept. of Marathi

Shivaji Mahavidyalaya, Udgir

Dist.Latur (M.S.)

CERTIFICATE

This is to certify that the Minor Research Project of Principal

investigator (PI) Dr.Maroti Dashrath Kasab has uploaded with the

executive summary of the project on the college website. The URL link is

. This certificate is as per the requirement under Minor

Research Project guidelines.

Principal (Signature and Seal)

UGC (WRO), Pune Documents Required for Settlement of Minor

Research Projects 1. UTILIZATION CERTIFICATE FOR TOTAL /

UTILIZED GRANT

It is certified that the grant of Rs.80,000/- (Rupees Eighty Thousand

only) sanctioned to Dr.Maroti Dashrath Kasab by University Grants

Commission vide their letter No.23-311/12 (WRO) dated 25 Feb. 2013

towards Minor Research Project has been fully utilized for the purpose for

which it has been sanctioned and in accordance with the terms and conditions

laid down by the commission.

If as a result of check or audit objection, some irregularity is noticed at a

later stage, action will be taken to refund or regularize the objected amount.

Total actual expenditure incurred for this project is of Rs.81028/- (In

word Eighty One Thousand Twenty Eight Only).

Signature of the Principal Signature of Principal Signature of the with seal Investigator Chartered Accountant

with seal & Regd. No. of C.A.

2. STATEMENT OF EXPENDITURE

Name of Principal Investigator : Dr.Maroti Dashrath Kasab

Name of the College : Shivaji Mahavidyalaya,Udgir Dist.Latur (MS)

Date of Starting of Project 25 Feb. 2013 and date of Completion of Project 31

March 2015

(For One/Two Years)

Heads Sanctioned

Amount

Received

Amount

Actual

Expenditure

Books and Journals 20,000/- 20,000 20,578/-

Equipment 20,000/- 20,000 20,150/-

Contingencies 15,000/- 15,100/-

Special Needs - -

Travel / Field Work 25,000/- 20,000 25,200

Other -

Total 80,000/- 60,000/- 81,028

Signature of the Principal Signature of Principal Signature of the with seal Investigator Chartered Accountant

with seal & Regd. No. of C.A.

3. PROJECT COMPLETION REPORT (PCR)

This is to certify that the Minor Research Project entitled

“MAHARASHTRA-KARNATAKA SEEMABHAGATIL MARATHI

BOLIBHASHECHA CHIKITSAK ABHYAS” sanctioned to

Dr.Maroti Dashrath Kasab, Dept. of Marathi, Shivaji

Mahavidyalaya, Udgir is completed within the stipulated period of 25

Feb. 2013 to 31 March 2015.

Hence certified.

Principal

Shivaji Mahavidyalaya,

Udgir 413517 Dist. Latur (MS)

4. ASSESTS CERTIFICATE

It is certified that the following equipment has been handed over to the

college :

1) Computer 2) _______________________

3) _______________________ 4) _______________________

Signature of Principal Investigator Signature of the Principal with seal

5. ACCESSION CERTIFICATE

It is certified that the Books purchased from MRP grant are handed

over to the college central / departmental library.

Their Accession Number is from _____________to _____________.

Signature of the Principal Signature of Librarian Signature of the Investigator with seal Principal with seal

Annexure - VI UNIVERSITY GRANTS COMMISSION

BAHADUR SHAH ZAFAR MARG NEW DELHI – 110 002

STATEMENT OF EXPENDITURE INCURRED ON FIELD WORK

Name of the Principal Investigator : Dr.Maroti Dashrath Kasab Name of the Place visited

Duration of the Visit Mode of Journey

Expenditure Incurred (Rs.) From To

First Year

Udgir to Aurad (B) 17-05-2013 By Taxi 2000 Udgir to Korekal 18-05-2013 By Taxi 1400 Udgir to Torna 19-05-2013 By Taxi 1200 Udgir to Bembra 20-05-2013 By Taxi 1500 Udgir to Bhandarkumtha

02-06-2013 By Taxi 1500

Udgir to Handikher 06-06-2013 By Taxi 1500 Udgir to Bhavani Dapka

07-06-2013 By Taxi 1700

Udgir to Tapshal 08-06-2013 By Taxi 1700 Ist Year Total 12,500/-

Second year Udgir to Bhalki 15-05-2014 By Taxi 2000 Udgir to Bidar 16-05-2014 By Taxi 3000 Udgir to Thanakusnoor

17-05-2014 By Taxi 1600

Udgir to Lakhangaon 18-05-2014 By Taxi 1600 Udgir to Bhatambra 19-05-2014 By Taxi 1500 Udgir to Attarga 20-05-2014 By Taxi 1600 Udgir to Jirgyal 21-05-2014 By Taxi 1400

IInd Year Total 12700 Total I & II Year 25,200

Certified that the above expenditure is in accordance with the UGC norms for

Minor Research Projects.

SIGNATURE OF PRINCIPAL REGISTRAR/PRINCIPAL

INVESTIGATOR

Annexure-III UNIVERSITY GRANTS COMMISSION


STATEMENT OF EXPENDITURE IN RESPECT OF

MINOR RESEARCH PROJECT 1. Name of Principal Investigator: Dr.Maroti Dashrath Kasab 2. Deptt. Of P.I. : Dept. of Marathi Language & Literature Name of College : Kisan Shikshan Prasarak Mandal’s

Shivaji Mahavidyalaya,Udgir Tq.Udgir Dist.Latur

3. UGC approval letter File No.23/311/12 (WRO) No. and Date : Dated 25 Feb. 2013 4. Title of the Research: “Maharashtra-Karnataka Seema Project Bhagatil Marathi Boli Bhashecha

Chikistak Abhyas” 5. Effective date of : 25 February 2013 Starting the project 6. a. Period of Expenditure : From March 2013 to April 2015 b. Details of Expenditure : Shown as below Sr.No. Item Amount

Approved (Rs.) Expenditure

Incurred (Rs.) i. Books & Journals 20,000/- 20,578/-ii. Equipment 20,000/- 20,150/-iii. Contingency including

special needs 15,000/- 15,100/-

iv. Field work/Travel (Give details in the proforma)

25,000/- 25,200/-

v. Hiring Services - -vi. Chemicals & Glassware - -

Total 80,000/- 81,028/-

7. If as a result of check or audit objection some irregularly is noticed

at later date, action will be taken to refund, adjust or regularize the

objected amounts.

8. It is certified that the grant of Rs.80,000/- (Rupees Eighty thousands only) received from the University Grants Commission under the scheme of support for Minor Research Project entitled “Maharashtra-Karnataka Seema Bhagatil Marathi Boli Bhashecha Chikistak Abhyas” vide UGC letter No.F.23-311/12 (WRO) dated 25 Feb. 2013 has been fully utilized for the purpose for which it was sanctioned and in accordance with the terms and conditions laid down by the University Grants Commission.

SINGATURE OF PRICIPAL INVESTIGOR PRINCIPAL

Dr.M.D. Kasab (Seal)

Annexure-V UNIVERSITY GRANTS COMMISSION


UTILIZATION CERTICATE

Certified that the grant of Rs.80,000/- (Rupees Eighty

Thousand Only) received from the University Grants Commission

under the scheme of support for Minor Research Project entitled,

“Maharashtra-Karnataka Seema Bhagatil Marathi Boli Bhashecha

Chikistak Abhyas” vide UGC letter No. F. 23-311/12 (WRO) dated 25

Feb. 2013 has been fully utilized for the purpose for which it was

sanctioned and in accordance with the terms and conditions laid

down by the University Grants Commission.

SIGNATURE OF THE PRINCIPAL STATUTORY AUDITOR

PRINCIPAL INVESTIGATOR (Seal) (Seal)

Annexure-VI UNIVERSITY GRANTS COMMISSION


Annual / Final Report of the work done on the Minor Research Project. (Report to be submitted within 6 weeks after completion of each year)

1. Project report No.1st/Final : Final Report 2. UGC reference No.F : 23-311/12 (WRO), Pune Dated 25 Feb. 2013 3. Period of report from : Feb. 2013 to March 2015 4. Title of research project : “Maharashtra-Karnataka Seema

Bhagatil Marathi Boli Bhashecha Chikistak Abhyas”

5. (a) Name of the Principal Investigator:Dr.Maroti Dashrath Kasab (b) Deptt. And university/ : Dept. of Marathi College where work has progressed KSPM’s Shivaji Mahavidyalaya, Udgir Dist.Latur 6. Effective date of starting of the project: 25 Feb. 2013 7. Grant approved and expenditure incurred during the period of the

report: (a) Total Amount approved Rs. 80,000/- (b)Total expenditure Rs. : 81,028/- (c) Report of the work done: (Please attach separate sheet) Separate sheet attached i. Brief objective of the project 1) To study the hole structure of Marathi language in Maharashtra-Karnataka Border area. 2) To investigate Marathi dilect in border area. 3) To criticize Marathi language in border area. ii. Work done so far and results achieved and publications, if any, resulting from the work (Give details of the papers and names of the journals in which it has been published or accepted for publication : communicated iii. Has the progress been according to original plan of work and towards achieving the objective. If not, state reasons. - Yes - iv. Please enclose a summery of the findings of the study. One bound copy of the final report of work done may also be sent to the concerned Regional Office of the UGC. : Summary enclosed. v. Any other information of findings – N.A. SIGNATURE OF THE PRINCIPAL INVESTIGATOR PRINCIPAL

(Seal)

Annexure-VII UNIVERSITY GRANTS COMMISSION


PROFORMA FOR SUBMISSION OF INFORMATION AT THE TIME OF

SENDING THE FINAL REPORT OF THE WORK DONE ON THE PROJECT

1. Title of the project : “Maharashtra-Karnataka Seema Bhagatil Marathi Boli

Bhashecha Chikistak Abhyas”

2. Name and address of the : Dr.Maroti Dashrath Kasab

principal investigator Assistant Professor

Dept. of Marathi

KSPM’s Shivaji Mahavidyalaya,

Udgir Dist.Latur

3. Name and Address of the : KSPM’s Shivaji Mahavidyalaya, Institution Udgir Dist.Latur

4. UGC approval letter no. and date: 23-311/12 (WRO) 25 Feb. 2013

5. Date of implementation : 25 Feb.2013

6. Tenure of the project : Feb. 2013 to March 2015

7. Total grant allocated : 80,000/-

8. Total Grant Received : 60,000/-

9. Final Expenditure : 81,028/-

10. Title of the Project : “Maharashtra-Karnataka Seema Bhagatil Marathi Boli

Bhashecha Chikistak Abhyas” 11. Objectives of the project : To study the dialects of Maharashtra-

Karnataka border.

12. Whether objectives were : Yes, separate sheet attached.

achieved (give details)

13. Achievements from the period : Separate sheet attached.

14. Summary of the Findings : Separate sheet attached.

(in 500 words)

15. Contribution to the society : Separate sheet attached.

(Give Details)

16. Whether any Ph.D. enrolled/produced out of the project : No

17. No. of publication out of the project : Communicated

(Please attach)

SIGNATURE OF THE PRINCIPAL INVESTIGATOR PRINCIPAL

(Seal)

Final Report of Minor Research Project funded by

UGC (WRO), Pune In the subject ‘Marathi’ entitled,

‘´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü-�ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ²ÖÖê»Öß³ÖÖÂÖê“ÖÖ ×“Ö×�úŸÃÖ�ú †³μÖÖÃÖ’

‘Maharashtra-Karnataka Seemabhagatil Marathi Bolibhashecha Chikitsak Abhyas’

Submitted to

The Joint Secretary

University Grants Commission

Western Regional Office,

Ganeshkhind, Pune -411007

By

Dr.Maroti D. Kasab

Assistant Professor

Dept. of Marathi (UG & P.G.)

KSPM’s Shivaji Mahavidyalaya,

Udgir Dist.Latur 413517 (M.S.)

June, 2016

Šú�Ö×−Ö¤ìü¿Ö

‘´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü-�ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ²ÖÖê»Öß³ÖÖÂÖê“ÖÖ ×“Ö×�úŸÃÖ�ú †³μÖÖÃÖ’ μÖÖ

´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ †³μÖÖÃÖ×¾ÖÂÖμÖÖ¾Ö¸üß»Ö »Ö‘Öã¿ÖÖê¬Ö ¯ÖÏ²ÖÓ¬ÖÖ»ÖÖ ´ÖÖ−μÖŸÖÖ ¤êü‰ú−Ö, †£ÖÔÃÖÆüÖμμÖ ×¤ü»μÖÖ²Ö§ü»Ö ´Öß

ÃÖ¾ÖÔ¯ÖÏ£Ö´Ö ×¾ÖªÖ¯Ößšü †−Öã¤üÖ−Ö †ÖμÖÖê�Ö −Ö¾Öß ×¤ü»»Öß, ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ×¾Ö³ÖÖ�ÖßμÖ � ëú¦ü, ¯Öã�Öê μÖÖÓ“Öê ´Ö−Ö:¯Öæ¾ÖÔ�ú

†Ö³ÖÖ¸ü ¾μÖŒŸÖ �ú¸üŸÖÖê. ŸÖÃÖê“Ö ¯ÖÏÃŸÖãŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö �úÖμÖÖÔÃÖÖšüß ´Ö»ÖÖ ¯ÖÏê üßŸÖ �ú¸ü�ÖÖ êü ×�úÃÖÖ−Ö ×¿Ö�Ö�Ö

¯ÖÏÃÖÖ¸ü�ú ´ÖÓ›üôüÖ“Öê †¬μÖ�Ö ´ÖÖ.†¿ÖÖê�ú¸üÖ¾Ö ¯ÖÖ™üß»Ö ‹� Óú²Öê�ú¸ü, ÃÖ×“Ö¾Ö ´ÖÖ.†ò›Ëü.ÃÖß.¯Öß. ¯ÖÖ™üß»Ö

μÖÖÓ“ÖêÆüß ×¾Ö¿ÖêÂÖ †Ö³ÖÖ¸ü ¾μÖŒŸÖ �ú¸üŸÖÖê.

´ÖÖ—μÖÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö-»Öê�Ö−Ö �úÖμÖÖÔ»ÖÖ ÃÖŸÖŸÖ ¯ÖÏÖêŸÃÖÖÆü−Ö ¤êü‰ú−Ö, ŸÖÃÖê“Ö ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö ×¾ÖÂÖμÖÖ¾Ö¸ü

¾ÖêôüÖê¾Öêôûß “Ö“ÖÖÔ �ú¹ý−Ö ´ÖÖ�ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö �ú¸ü�ÖÖ¸êü ×¿Ö�Ö�ÖŸÖ•–Ö ¯ÖÏÖ“ÖÖμÖÔ ›üÖò.‹ÃÖ.™üß. ¯ÖÖ™üß»Ö ÃÖ¸üÖÓ“μÖÖ ´Öß

Šú�ÖÖŸÖ“Ö ¸üÖÆæü ‡Û“”ûŸÖÖê. ˆ¯Ö¯ÖÏÖ“ÖÖμÖÔ ›üÖò.‹.‹´Ö. ¯ÖÖ™üß»Ö, ›üÖò.‹ÃÖ.¾Æüß. •Ö�ÖŸÖÖ¯Ö, �ÖÏÓ£Ö¯ÖÖ»Ö

¯ÖÏÖ.×¾ÖÂ�Öã ¯Ö¾ÖÖ¸ü, ÃÖÆüÖμμÖ�ú �ÖÏÓ£Ö¯ÖÖ»Ö ÁÖß.†Ö¸ü.‹´Ö. †Ö›êü μÖÖÓ“ÖêÆüß ×¾Ö¿ÖêÂÖ ÃÖÆüÖμμÖ ´Ö»ÖÖ »ÖÖ³Ö»Öê

†ÖÆêü. ŸÖÃÖê“Ö ›üÖò.†¸üØ¾Ö¤ü −Ö¾Ö»Öê, ›üÖò.‹»Ö.‹“Ö. ¯ÖÖ™üß»Ö, ›üÖò.Æü.¾ÖÖ. � ãú»Ö�ú�Öá, ›üÖò.ÃÖã¸êü¿Ö Ø¿Ö¤êü,

›üÖò.¾Æüß.›üß. �ÖÖμÖ�ú¾ÖÖ›ü, ›üÖò.†Ö¸ü.‹´Ö. ´ÖÖÓ•Ö¸êü, ›Öò.¾Æüß.� êú. ³ÖÖ»Öê¸üÖ¾Ö, ›üÖò.‹ÃÖ.›üß.ÃÖÖ¾ÖÓŸÖ,

›üÖò.¾Æüß.†Ö¸ü. ¾μÖÖ‘ÖÐÖ μÖÖ ÃÖÆü�úÖ·μÖÖÓ“ÖêÆüß Šú�Ö ¾μÖŒŸÖ �ú¸üŸÖÖê.

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü-�ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ²ÖÖê»Öß³ÖÖÂÖê“ÖÖ †³μÖÖÃÖ �ú¸üŸÖÖ−ÖÖ ´Ö»ÖÖ μÖÖ

³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ‹�úß�ú¸ü�Ö ÃÖ×´ÖŸÖß“Öê †¬μÖ�Ö ´ÖÖ.¸üÖ´Ö¸üÖ¾Ö ¸üÖšüÖê›ü, ÃÖ×“Ö¾Ö ´ÖÖ.¯Öé£¾Öß¸üÖ•Ö

¯ÖÖ™üß»Ö ‹� Óú²Öê�ú¸ü, ²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²Ö ¯ÖÖ™üß»Ö ‹� Óú²Öê�ú ü μÖÖÓ“Öê ×−ÖÂšüÖ¾ÖÓŸÖ, ×¾Ö¿¾ÖÖÃÖæ ÃÖÆü�úÖ¸üß

� îú.−Ö¾Ö−ÖÖ£Ö¸üÖ¾Ö ¾ÖÖÃÖ¸êü, ÁÖß.¯ÖÓœü¸üß−ÖÖ£Ö ™êü»Ö¸ü, �ÖÖêØ¾Ö¤ü¸üÖ¾Ö ²Ö““ÖÖ•Öß ×²Ö¸üÖ¤üÖ¸ü μÖÖÓ“Öê �Öæ¯Ö“Ö ÃÖÆü�úÖμÖÔ

»ÖÖ³Ö»Öê †ÖÆêü. ŸμÖÖÓ“μÖÖ μÖÖê�Ö¤üÖ−ÖÖ´Öãôêû“Ö Æêü �úÖ´Ö �ú¸ü�Öê ´Ö»ÖÖ ¿ÖŒμÖ —ÖÖ»Öê, ŸμÖÖÓ“Öê ´Ö−Ö:¯Öæ¾ÖÔ�ú

†Ö³ÖÖ¸ü ¾μÖŒŸÖ �ú¸üŸÖÖê.

ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−ÖÖÃÖÖšüß ÃÖŸÖŸÖ ¤üÖê−Ö ¾ÖÂÖì ´Öß ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖ ¯ÖÏ¾ÖÖÃÖ � êú»ÖÖ. μÖÖ �úÖôûÖŸÖ ‹� Óú²ÖÖ,

²Öë²Ö¸üÖ, ´Öã�úá, ŸÖÖê ü�ÖÖ, ŸÖ¯Ö¿ÖÖôû, •Ö�ú−ÖÖôû, ÆüÖêôûÃÖ´Öã¦ü, šüÖ�ÖÖ � ãúÃ−Öã¸ü, ×•Ö¸ü�μÖÖôû, ´ÖêÆü�ú¸ü,

»Ö�Ö−Ö�ÖÖ¾Ö ‡ŸμÖÖ¤üß �ÖÖ¾ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ¯ÖÏê Öß −ÖÖ�Ö×¸ü�úÖÓ−Öß ´Ö»ÖÖ ¾Öêôû ¤êü‰ú−Ö ´ÖÖ—μÖÖ¿Öß “Ö“ÖÖÔ �êú»μÖÖ.

´ÖÖ—μÖÖ ¯ÖÏ¿−ÖÖÓ“Öß ˆ¢Ö êü ×¤ü»Öß. ´Ö»ÖÖ ÃÖ¾ÖÖìŸÖÖê Ö¸üß ÃÖÆü�úÖμÖÔ �ú¸ü�ÖÖ·μÖÖ ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÔ

�ÖÖ¾Ö�ú·μÖÖÓ“ÖêÆüß ÆüÖÙ¤ü�ú †Ö³ÖÖ¸ü ¾μÖŒŸÖ �ú¸üŸÖÖê.

ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−ÖÖÃÖÖšüß“μÖÖ ³Ö™ü� ÓúŸÖßŸÖ ÃÖÖ£Ö-ÃÖÖê²ÖŸÖ �ú¸ü�ÖÖ êü ´ÖÖ—Öê ×´Ö¡Ö ›üÖò.ÃÖã¿Öß»Ö¯ÖÏ�úÖ¿Ö

×“Ö´ÖÖê¸êü, ›üÖò.¾μÖÓ�ú™ü ÃÖæμÖÔ¾ÖÓ¿Öß, −ÖÖ�Ö−ÖÖ£Ö ×²Ö¸üÖ¤üÖ¸ü, ¯ÖÏ¿ÖÖÓŸÖ ›üÖë�Öôûß�ú¸ü μÖÖÓ“ÖêÆüß †Ö³ÖÖ¸ü ´ÖÖ−ÖŸÖÖê.

ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö †−Öê�ú �ÖÖ¾ÖÖŸÖ •ÖÖ‰ú−Ö ´Öß ´ÖÖŸÖÖ-³Ö×�Ö−Öà¿Öß ÃÖÓ¾ÖÖ¤ü ÃÖÖ¬Ö»ÖÖ, μÖÖ�úÖ´Öß

´Ö»ÖÖ †Ö´Ö“Öê �ú×¾Ö×´Ö¡Ö †−ÖÓŸÖ �ú¤ü´Ö μÖÖÓ−Öß �Öæ Ö“Ö ´Ö¤üŸÖ � êú»Öß. ŸÖÃÖê“Ö ¯ÖÏÖ.� êú.¾Æüß. Ø¿Ö¤êü μÖÖÓ“ÖêÆüß

ÃÖÆüÖμμÖ »ÖÖ³Ö»Öê. ÃÖ¤ü¸üß»Ö ¿ÖÖê¬Ö¯ÖÏ²ÖÓ¬Ö »Öê�Ö−ÖÖÃÖÖšüß ´Ö»ÖÖ �Öã¹ý¾ÖμÖÔ ›üÖò.¸üÖ•Ö�ãú´ÖÖ¸ü ´ÖÃ� êú μÖÖÓ−ÖßÆüß

¾ÖêôûÖê¾Öêôûß ´ÖÖ�ÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö � êú»Öê. ¯ÖÏ²ÖÓ¬ÖÖ“μÖÖ ´Öã¦ü�ÖÖÃÖÖšüß �úÂ™ü ‘ÖêŸÖ»Öê»Öê ×¯ÖÏμÖ×´Ö¡Ö ÃÖã¸ü•Ö »ÖÆãü•Öß “ÖÖî¬Ö¸üß

μÖÖÓ“ÖêÆüß †Ö³ÖÖ¸ü ´ÖÖ−ÖŸÖÖê.

¿Öê¾Ö™üß, μÖÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö �úÖμÖÖÔÃÖÖšüß ´Ö»ÖÖ ¾Öêôû ¤êü�ÖÖ¸üß ÃÖÆü“ÖÖ×¸ü�Öß ÃÖÖî.ÃÖã êü�ÖÖ, ´Öã»Öê

� ãú.ÃÖéÂ™üß, ×“Ö.×�ÖŸÖß•Ö, � ãú.ÃÖã×¯ÖÏμÖÖ μÖÖÓ“ÖêÆüß †Ö³ÖÖ¸ü ´ÖÖ−ÖŸÖÖê. ´ÖÖ—Öß †Ö‡Ô ÃÖÖî.ÃÖãÓ¤ü¸üÖ²ÖÖ‡Ô †Ö×�Ö

¾Ö›üß»Ö ÁÖß.¤ü¿Ö¸ü£Ö¸üÖ¾Ö μÖÖÓ“μÖÖ ¯ÖÏê¸ü�ú †Ö¿Öß¾ÖÖÔ¤üÖ´Öãôêû“Ö ´Öß �úÖμÖÔ ¯Öæ�ÖÔŸ¾ÖÖÃÖ −Öê‰ú ¿Ö�ú»ÖÖê μÖÖ“Öß

´Ö»ÖÖ •ÖÖ�Öß¾Ö †ÖÆêü. ÆüÖ ¿ÖÖê¬Ö¯ÖÏ²ÖÓ¬Ö ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ²ÖÖê»Öß“μÖÖ †³μÖÖÃÖ�úÖÓ−ÖÖ, ×¾ÖªÖ£μÖÖÕ−ÖÖ

†Ö×�Ö ÃÖ¾ÖÔÃÖÖ´ÖÖ−μÖ ¾ÖÖ“Ö�úÖÓ−ÖÖÆüß ×−ÖÛ¿“ÖŸÖ“Ö ˆ¯ÖμÖãŒŸÖ šü êü»Ö †ÃÖÖ ×¾Ö¿¾ÖÖÃÖ ¾ÖÖ™üŸÖÖê.

ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß“ÖÖ †×¬Ö�ú †³μÖÖÃÖ ¾ÆüÖ¾ÖÖ, †¿ÖÖ ×¤ü¿ÖÖ μÖÖŸÖæ−Ö ÃÖæ×“ÖŸÖ —ÖÖ»μÖÖ †ÃÖæ−Ö

³ÖÖ¾Öß �úÖôûÖŸÖß»Ö ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö�ú ŸμÖÖ¾Ö¸ü †×¬Ö�ú ¯ÖÏ�úÖ¿Ö ™üÖ�úŸÖß»Ö †ÃÖÖ †Ö¿ÖÖ¾ÖÖ¤ü ¾μÖŒŸÖ �ú¸üŸÖÖê.

¬Ö−μÖ¾ÖÖ¤ü !

›üÖò.´ÖÖ¸üÖêŸÖß ¤ü¿Ö¸ü£Ö �úÃÖÖ²Ö

´Ö¸üÖšüß ×¾Ö³ÖÖ�Ö,

×¿Ö¾ÖÖ•Öß ´ÖÆüÖ×¾ÖªÖ»ÖμÖ, ˆ¤ü�Öß¸ü ×•Ö.»ÖÖŸÖæ ü

(1)

‘´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü-�ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ²ÖÖê»Öß³ÖÖÂÖê“ÖÖ ×“Ö×�úŸÃÖ�ú †³μÖÖÃÖ’

†−Öã�Îú´Ö×�Ö�úÖ

¯ÖÏ�ú¸ü�Ö ¯Ö×Æü»Öê

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü-�ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖß´ÖÖ¯ÖÏ¿−Ö †Ö×�Ö ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖ�úÖÓ“ÖÖ »ÖœüÖ

¯ÖÏ�ú¸ü�Ö ¤ãüÃÖ êü

²ÖÖê»Öß ³ÖÖÂÖÖ : Ã¾Öºþ¯Ö ¾Ö ¾Öî×¿ÖÂ™ü¶ê

¯ÖÏ�ú¸ü�Ö ×ŸÖÃÖ êü

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü-�ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ²ÖÖê»Öß“Öê Ã¾Öºþ¯Ö

¯ÖÏ�ú¸ü�Ö “ÖÖî£Öê

ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ²ÖÖê»Öß“Öê ×¾Ö¿ÖêÂÖ

¯ÖÏ�ú¸ü�Ö ¯ÖÖ“Ö¾Öê

×−ÖÂ�úÂÖÔ ¾Ö ÃÖ´ÖÖ¸üÖê Ö

ÃÖÓ¤ü³ÖÔ �ÖÏÓ£Ö ÃÖæ“Öß

¯Ö×¸ü×¿ÖÂ™ü

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü-�ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö �ÖÖ¾ÖÖÓ“Öß μÖÖ¤üß

(2)

¯ÖÏ�ú¸ü�Ö ¯Ö×Æü»Öê

ÃÖß´ÖÖ¯ÖÏ¿−Ö †Ö×�Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ‹�úß�ú¸ü�Ö ÃÖ×´ÖŸÖß“ÖÖ »ÖœüÖ

Ã¾ÖÖŸÖÓ¡μÖÖ−ÖÓŸÖ¸ü 1952 ÃÖÖ»Öß ¯Ö×Æü»μÖÖ ÃÖÖ¾ÖÔ×¡Ö�ú ×−Ö¾Ö›ü�Öã�úÖ —ÖÖ»μÖÖ. ³ÖÖ¸üŸÖÖ“Öê ×Ã£Ö¸ü

� ëú¦ü ÃÖ¸ü�úÖ¸ü Ã£ÖÖ¯Ö−Ö —ÖÖ»Öê. ¤êü¿ÖÖ“μÖÖ ¸üÖ•μÖ�úÖ¸ü³ÖÖ¸üÖ“Öß ‘Ö›üß −Öß™ü ²ÖÃÖ×¾Ö�μÖÖÃÖÖšüß ‘³ÖÖÂÖÖ¾ÖÖ¸ü

¯ÖÏÖÓŸÖ¸ü“Ö−ÖÖ’ �ú¸ü�μÖÖ“ÖÖ ×−Ö�ÖÔμÖ ‘Öê�μÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ. ŸμÖÖ−ÖãÃÖÖ¸ü ×¾Ö×¾Ö¬Ö ¯ÖÏÖÓŸÖÖŸÖ ³ÖÖ×ÂÖ�ú “Öôû¾Öôûß ˆ³μÖÖ

¸üÖ×Æü»μÖÖ. ³ÖÖÂÖê¾Ö¸ü †Ö¬ÖÖ¸üßŸÖ ¸üÖ•μÖ ¯Öã−Ö Ôü“Ö−ÖÖ �ú¸üÖ¾Öß Ø�ú¾ÖÖ −ÖÖÆüß μÖÖ²Ö§ü»Ö � ëú¦ü ÃÖ¸ü�úÖ¸ü ÃÖÖ¿ÖÓ�ú

ÆüÖêŸÖê. ´ÖÖ¡Ö Æîü¦üÖ²ÖÖ¤êüŸÖ ŸÖê»Öã�Öã ³ÖÖÂÖê“Öê ‹�ú ¸üÖ•μÖ ¾ÆüÖ¾Öê ´Æü�Öæ−Ö ˆ¯ÖÖêÂÖ�ÖÖÃÖ ²ÖÃÖ»Öê»μÖÖ ÁÖß¸üÖ´Öã»Öã μÖÖ

�úÖμÖÔ�úŸμÖÖÔ“ÖÖ ¯ÖÏ¤ßü‘ÖÔ ˆ¯ÖÖêÂÖ�ÖÖ´Öãôêû ˆ¯ÖÖêÂÖ�ÖÃ£Öôûß“Ö ´ÖéŸμÖæ —ÖÖ»ÖÖ, ŸÖê¾ÆüÖ ¯ÖÏ“ÖÓ›ü »ÖÖê�ú�ÖÖê³Ö ˆ›üÖ»ÖÖ.

†�Öê¸ü 1 †ÖòŒ™üÖê²Ö¸ü 1953 ¸üÖê•Öß ³ÖÖÂÖÖ¾ÖÖ¸ü ¯ÖÏÖÓŸÖ¸ü“Ö−Öê−ÖãÃÖÖ¸ü ‘†ÖÓ¬ÖÐ ¯ÖÏ¤êü¿Ö’ Æêü ¯Ö×Æü»Öê ¸üÖ•μÖ

Ã£ÖÖ¯Ö−Ö —ÖÖ»Öê.

¤êü¿ÖÖŸÖ ×¾Ö�Öã¸ü»Öê»μÖÖ ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖ�úÖÓ“ÖêÆüß ‹�ú ¸üÖ•μÖ ¾ÆüÖ¾Öê, μÖÖÃÖÖšüß “Öôû¾Öôû ÃÖãºþ —ÖÖ»Öß.

105 ÆãüŸÖÖŸ´μÖÖÓ“μÖÖ ²Ö×»Ö¤üÖ−ÖÖ−ÖÓŸÖ¸ ü1 ´Öê 1960 ¸üÖê•Öß ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¸üÖ•μÖÖ“Öß Ã£ÖÖ¯Ö−ÖÖ —ÖÖ»μÖÖ“Öê

� ëú¦üÖ−Öê •ÖÖÆüß¸ü � êú»Öê. ¸üÖ•μÖ Ã£ÖÖ¯Ö−Ö —ÖÖ»Öê; ´ÖÖ¡Ö � ëú¦üÖ−Öê ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖ�úÖÓ¾Ö ü ÃÖæ›ü ˆ�Ö¾Ö»ÖÖ.

²Öêôû�ÖÖ¾Ö, ×−Ö¯ÖÖ�Öß, ³ÖÖ»Ö�úß, ×²Ö¤ü¸ü, ÃÖÓŸÖ¯Öæ¸ü, †Öî¸üÖ¤ü, Æãü´Ö�ÖÖ²ÖÖ¤ü, ²ÖÃÖ¾Ö�ú»μÖÖ�Ö †Ö¤üß ³ÖÖ�ÖÖŸÖ

´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖÖ ²ÖÖê»Ö�ÖÖ·μÖÖÓ“Öß ÃÖÓ�μÖÖ ¯ÖÏ“ÖÓ› †ÃÖæ−ÖÆüß ÆüÖ ³ÖÖ�Ö �ú−ÖÖÔ™ü�úÖŸÖ �úÖë²Ö»ÖÖ; ŸÖ¸ü �úÖ¸ü¾ÖÖ¸,ü

›üÖÓ�Ö ÆüÖ ³ÖÖ�Ö �Öã•Ö¸üÖŸÖ»ÖÖ •ÖÖê›ü»ÖÖ. ŸμÖÖ´Öãôêû ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖ�ú ÃÖ´ÖÖ•Ö ¤ãü�ÖÖ¾Ö»ÖÖ. ŸμÖÖŸÖæ−Ö ÃÖÓμÖãŒŸÖ

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“Öß “Öôû¾Öôû ¯Öãœêü ÃÖãºþ“Ö ¸üÖ×Æü»Öß. �úÖ»ÖÖÓŸÖ¸üÖ−Öê ›üÖÓ�Ö-�úÖ¸ü¾ÖÖ¸ü“Öß “Öôû¾Öôû £ÖÓ›üÖ¾Ö»Öß;

´ÖÖ¡Ö ²Öêôû�ÖÖ¾Ö-×−Ö¯ÖÖ�Öß, †Öî¸üÖ¤ü, ³ÖÖ»Ö�úß, ×²Ö¤ü¸ü ³ÖÖ�ÖÖŸÖ ÃÖß´ÖÖ»ÖœüÖ ŸÖß¾ÖÎ —ÖÖ»ÖÖ. �ú−ÖÖÔ™ü�úÖŸÖ

�úÖë²Ö»Öê»Öß 865 �ÖÖ¾Öê ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ μÖê�μÖÖÃÖÖšüß ¬Ö›ü¯Ö›æü »ÖÖ�Ö»Öß. � ëú¦ü ÃÖ¸ü�úÖ¸ü−Öê ÆüÖ ÃÖß´ÖÖ¯ÖÏ¿−Ö

ÃÖÖê›ü×¾Ö�μÖÖÃÖÖšüß ±úÖ•Ö»Ö †»Öß �ú×´Ö¿Ö−Ö, −μÖÖ.¤üÖ¸ü †ÖμÖÖê�Ö, � ãÓú—Ö¹ý ÃÖ×´ÖŸÖß, ´ÖÆüÖ•Ö−Ö ÃÖ×´ÖŸÖß

†Ö¤üß −Öê´Öæ−Ö ¯ÖÖ×Æü»Öê ¯Ö¸ÓüŸÖã ÆüÖ ¯ÖÏ¿−Ö ¯ÖÏ»ÖÓ×²ÖŸÖ ¸üÖ×Æü»ÖÖ. 1956 ¯ÖÖÃÖæ−Ö 865 �ÖÖ¾ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß

•Ö−ÖŸÖÖ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ μÖê�μÖÖÃÖÖšüß ŸÖôû´ÖôûŸÖ †ÃÖæ−ÖÆüß � ëú¦ü ÃÖ¸ü�úÖ ü ‹ê�úÖμÖ»ÖÖ ŸÖμÖÖ¸ü −ÖÖÆüß. 2004

¯ÖÖÃÖæ−Ö ŸÖ¸ü ÆüÖ ¯ÖÏ¿−Ö ÃÖ¾ÖÖì““Ö −μÖÖμÖÖ»ÖμÖÖŸÖ �Öê»ÖÖ †ÖÆêü. ¤ü¸ü´μÖÖ−Ö ÊÖ ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖÃÖÖšüß ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü

¿ÖÖÃÖ−ÖÖ−ÖêÆüß ×¾Ö¿ÖêÂÖ »Ö�Ö ×¤ü»Öê −ÖÖÆüß. ¯Ö×¸ü�ÖÖ´Öß μÖÖ ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß •Ö−ÖŸÖê»ÖÖ �ú−ÖÖÔ™ü�ú

ÃÖ¸ü�úÖ¸ü“Öß ¤Óü›êü»Ö¿ÖÖÆüß ÃÖÆü−Ö �ú¸üÖ¾Öß »ÖÖ�ÖŸÖ †ÖÆêü. �Öê»μÖÖ 60 ¾ÖÂÖÖÔŸÖ �ú®Ö›ü ÃÖŒŸÖß´Öãôêû

(3)

ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ²ÖÖÓ¬Ö¾ÖÖ¾Ö¸ü †−μÖÖμÖ ÆüÖêŸÖ †ÃÖæ−Ö ŸμÖÖÓ“μÖÖ ´Öæôû ´ÖÖŸÖé³ÖÖÂÖê¾Ö¸ü �ú®Ö›ü ³ÖÖÂÖê“ÖÖ

¯ÖÏ³ÖÖ¾Ö ¯Ö›ü»Öê»ÖÖ ×¤üÃÖæ−Ö μÖêŸÖÖê.

‹�úÖ ²ÖÖ•Öã»ÖÖ ÃÖ�ÖôûÖ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü 1 ´Öê 1960 ¸üÖê•Öß ¸üÖ•μÖ Ã£ÖÖ¯Ö−Öê“ÖÖ †Ö−ÖÓ¤ü ˆŸÃÖ¾Ö

ÃÖÖ•Ö¸üÖ �ú¸üßŸÖ ÆüÖêŸÖÖ. ´ÖÖ¡Ö ŸμÖÖ“Ö¾Öêôûß ÃÖß´ÖÖ ³ÖÖ�ÖÖŸÖ»ÖÖ ¯Ö¸ü¸üÖ•μÖÖŸÖ †›ü�ú»Öê»ÖÖ ´Ö¸üÖšüß ´ÖÖ�ÖæÃÖ

¤ãü:�Öß ÆüÖê‰ú−Ö ™üÖÆüÖê ±úÖê›üßŸÖ ÆüÖêŸÖÖ. †Ö¯Ö»μÖÖ ´ÖÖμÖ³Öæ´ÖßŸÖ ¯Ö¸üŸÖ μÖê�μÖÖÃÖÖšüß �êú×¾Ö»Ö¾ÖÖ�Öß ¬Ö›ü¯Ö›ü

�ú¸üßŸÖ ÆüÖêŸÖÖ. ¯Ö�Ö ÃÖ×´ÖŸÖßŸÖ ±æú™ü ¯Ö›ü»Öß ÆüÖêŸÖß. †ÖÓ¤üÖê»Ö−ÖÖŸÖ»ÖÖ •ÖÖê¸ü †ÖêÃÖ¸ü»ÖÖ ÆüÖêŸÖÖ.

ÃÖß´ÖÖ¾ÖÖÃÖßμÖÖÓ“ÖÖ †Ö�ÎúÖê¿Ö �úÖê�Ö ‹ê�ú�ÖÖ¸ü? ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü¿ÖÖÆüß¸ü, ÃÖÖ×ÆüŸμÖÃÖ´ÖÏÖ™ü †��ÖÖ³ÖÖ‰ú ÃÖÖšêü

μÖÖÓ−ÖÖ ´ÖÖ¡Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ¯ÖÖÃÖæ−Ö ŸÖã™ü»Öê»μÖÖ ´Ö¸üÖšüß ´ÖÖ�ÖÃÖÖÓ²Ö§ü»Ö ¯ÖÏ“ÖÓ›ü †Ö¯Öã»Ö�úß ¾ÖÖ™üŸÖ ÆüÖêŸÖß. ŸμÖÖÓ−Öß

‘´ÖÖ—Öß ´Öî−ÖÖ’ μÖÖ »ÖÖ¾Ö�ÖßŸÖ ÃÖß´ÖÖ ³ÖÖ�ÖÖ�ÖÖŸÖ»μÖÖ ´Ö¸üÖšüß ´ÖÖ�ÖÃÖÖ“Öß ¾μÖ£ÖÖ ´ÖÖÓ›ü»Öß. μÖÖ »ÖÖ¾Ö�ÖßŸÖ ŸÖê ×»Ö×ÆüŸÖÖŸÖ,

‘�ÖÖ¾ÖÖ�ú›Óü ´Öî−ÖÖ ´ÖÖ—Öß… ³Öê™ü −ÖÖÆüß ×ŸÖ“Öß…

ŸÖß“Ö �ÖŸÖ —ÖÖ»Öß †ÖÆêü μÖÖ �ÖÓ×›üŸÖ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“Öß…

²Öêôû�ÖÖ¾Ö, �úÖ¸ü¾ÖÖ¸ü, ›üÖÓ�Ö, Ó²Ö¸ü�ÖÖ¾ÖÖ¾Ö¸ü ´ÖÖ»Ö�úß ¤ãü•ÖÖÓ“Öß

¬ÖÖë›ü �ÖÓ›ü�Öß“Öß… �ú´ÖÖ»Ö ¤Óü›êü»Öß“Öß…

“Öß›ü ²Öê�úß“Öß… �Ö¸ü•Ö ‹�úß“Öß…

´Æü�Öæ−Ö ×¾Ö−Ö¾Ö�Öß †ÖÆêü μÖÖ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ»ÖÖ ¿ÖÖ×Æü¸üÖ“Öß

†ÖŸÖÖ ¾Öôæû −Ö�úÖ… ¸ü×�Ö ¯Öôæû −Ö�úÖ…

� ãú�Öß “Öôæû −Ö�úÖ…

×²Ö−Öß ´ÖÖ¸üÖμÖ“Öß †•Öæ−Ö ¸üÖ×Æü»Öß |

´ÖÖ—μÖÖ •Öß¾ÖÖ“Öß ÆüÖêŸÖßμÖÖ �úÖ×Æü»Öß |

´ÖÖ—Öß ´Öî−ÖÖ �ÖÖ¾ÖÖ¾Ö¸ü ¸üÖ×Æü»Öß…

´ÖÖ—μÖÖ ×•Ö¾ÖÖ“Öß ÆüÖêŸÖßμÖÖ �úÖ×Æü»Öß……

†��ÖÖ³ÖÖ‰Óú“μÖÖ ‘»ÖÖ»Ö²ÖÖ¾Ö™üÖ’ �ú»ÖÖ¯Ö£Ö�úÖŸÖ Æüß »ÖÖ¾Ö�Öß Ã¾ÖŸÖ: †��ÖÖ³ÖÖ‰ú ÃÖÖ¤ü¸ü

�ú¸üÖμÖ“Öê. ŸμÖÖ¾ÖêôêûÃÖ »ÖÖê�úÖÓ“μÖÖ †Ó�ÖÖ¾Ö¸ü ¿ÖÆüÖ¸êü ˆšü»μÖÖ×¿Ö¾ÖÖμÖ ¸üÖÆüŸÖ −ÖÃÖŸÖ. ×²Ö¤ü¸ü, ³ÖÖ»Ö�úß

ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖ ŸÖ¸ü †��ÖÖ³ÖÖ‰ú ÃÖÖšêü †Ö×�Ö ŸμÖÖÓ“Öê ²ÖÓ¬Öæ ¿ÖÓ�ú¸ü³ÖÖ‰ú ÃÖÖšêü μÖÖÓ−Öß Æüß »ÖÖ¾Ö�Öß �Öæ¯Ö“Ö

�ÖÖ•Ö×¾Ö»Öß.

‹�úß�ú¸ü�Ö ÃÖ×´ÖŸÖß“Öß Ã£ÖÖ¯Ö−ÖÖ

(4)

´ÖãÓ²Ö‡ÔÃÖÆü ÃÖÓμÖãŒŸÖ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü Ã£ÖÖ¯Ö−Ö ÆüÖêŸÖÖ“Ö ‘ÃÖÓμÖãŒŸÖ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ÃÖ×´ÖŸÖß’ “Öê �úÖμÖÔ ÃÖÓ¯Ö»Öê. ¯Ö�Ö 865 �ÖÖ¾ÖÖÓ“ÖÖ ¯ÖÏ¿−Ö ŸÖÃÖÖ“Ö »ÖÖë²Ö�úôûŸÖ ¸üÖ×Æü»ÖÖ. μÖÖ ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ´ÖÖ�ÖæÃÖ �ú−ÖÖÔ™ü�úß

•ÖÖŸμÖÖ�ÖÖ»Öß ³Ö¸ü›üŸÖ ÆüÖêŸÖÖ. � ëú¦ü ÃÖ¸ü�úÖ¸ü�ú›êü ¾ÖÖ¸Óü¾ÖÖ¸ü †•ÖÔ, ×¾Ö−ÖÓŸμÖÖ �úºþ−ÖÆüß � ãú�Öß ¤ü�Ö»Ö ‘ÖêŸÖ

−ÖÖÆüß Æêü »Ö�ÖÖŸÖ ‘Öê‰ú−Ö ÃÖß´ÖÖ ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö •Ö−ÖŸÖê−Öê ³ÖÖ‡Ô ¤üÖ×•Ö²ÖÖ ¤êüÃÖÖ‡Ô μÖÖÓ“μÖÖ −ÖêŸÖéŸ¾ÖÖ�ÖÖ»Öß

²Öêôû�ÖÖ¾Ö μÖê£Öê ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ‹�úß�ú¸ü�Ö ÃÖ×´ÖŸÖß Ã£ÖÖ¯Ö−Ö � êú»Öß. ŸμÖÖ“Ö ¬ÖŸÖá¾Ö¸ü ×²Ö¤ü¸ü ×•Ö»ÆüÖ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü

‹�úß�ú¸ü�Ö ÃÖ×´ÖŸÖß“Öß Ã£ÖÖ¯Ö−ÖÖ —ÖÖ»Öß. μÖÖ ÃÖ×´ÖŸÖß“μÖÖ †¬μÖ�Ö¯Ö¤üß ²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²Ö ¯ÖÖ™üß»Ö ‹� Óú²Öê�ú¸ü

μÖÖÓ“Öß ×²Ö−Ö×¾Ö¸üÖê¬Ö ×−Ö¾Ö›ü �ú¸ü�μÖÖŸÖ †Ö»Öß. ‹�úÖ ²ÖÖ•Öæ»ÖÖ †−μÖÖμÖß �ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖ¸ü�úÖ¸ü¿Öß —ÖãÓ•ÖÖμÖ“Öê

†Ö×�Ö ¤ãüÃÖ¸üß�ú›êü ´ÖÆüÖ üÖÂ™Òü ÃÖ¸ü�úÖ¸ü»ÖÖ μÖÖ †−μÖÖμÖÖ“Öß •ÖÖ�Öß¾Ö �úºþ−Ö ¤ü¶ÖμÖ“Öß †Ö×�Ö � ëú¦ü

ÃÖ¸ü�úÖ ü�ú›êü ÃÖŸÖŸÖ ¯ÖÖšü¯Öã üÖ¾ÖÖ �ú¸üÖμÖ“ÖÖ †¿Öß ×ŸÖÆêü¸üß �úÖ´Ö×�Ö¸üß μÖÖ ÃÖ×´ÖŸÖß−Öê � êú»Öß.

ÃÖ×´ÖŸÖß“ÖÖ —ÖÓ—ÖÖ¾ÖÖŸÖ :

²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²Ö ¯ÖÖ™üß»Ö ‹� Óú²Öê�ú¸ü ´Æü�Ö•Öê ×²Ö¤ü¸ü ×•Ö»Æü¶ÖŸÖß»Ö •Ö−ÖŸÖê“Öê †−Ö×³Ö×ÂÖŒŸÖ ÃÖ´ÖÏÖ™ü !

‘Ö¸üß ¯ÖÏ“ÖÓ›ü ÁÖß´ÖÓŸÖß †ÃÖæ−ÖÆüß ¿ÖÖ−Ö-ÂÖÖî�úÖŸÖ −Ö ¸ü´Ö�ÖÖ¸üÖ †Ö×�Ö ÃÖŸÖŸÖ �ÖÖê¸ü�Ö¸üß²ÖÖÓ“μÖÖ †›üß−Ö›üß»ÖÖ

´Ö¤üŸÖ �ú¸ü�ÖÖ¸üÖ ´Ö×ÃÖÆüÖ †¿Öß“Ö ŸμÖÖÓ“Öß †Öêôû�Ö ÆüÖêŸÖß. ‹�úß�ú¸ü�Ö ÃÖ×´ÖŸÖß“Öê −ÖêŸÖé¢¾Ö †Ö¯ÖÖê†Ö¯Ö“Ö

ŸμÖÖÓ“Öê�ú›êü “ÖÖ»ÖŸÖ †Ö»Öê. †ò›Ëü.²Öôû¾ÖÓŸÖ¸üÖ¾Ö �ÖÖ−ÖÖ¯Öæ¸ü�ú¸ü, †ò›Ëü.¯Öß.•Öß.¯ÖÖ™üß»Ö, ²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²Ö

Æãü»ÖÃÖæ ü�ú¸ü, ²ÖÖ²Öã üÖ¾Ö ¬Öã›ãü�ú−ÖÖôû�ú¸ü, †ò›Ëü.‹“Ö.†Ö¸ü.¯ÖÖ™üß»Ö ´Öã¬ÖÖêôû�ú¸ü, †ò›Ëü.¸ü‘Öã−ÖÖ£Ö¸üÖ¾Ö ²ÖÖ�Ö¤êü,

†³ÖÓ�Ö¸üÖ¾Ö �Ö›ü¤êü, “ÖÓ¤ü¸ü ´Öã¬ÖÖêôû�ú¸ü, −ÖÖ¸üÖμÖ�Ö � ãú»Ö�ú�Öá, ²ÖÖ²ÖÖ¸üÖ¾Ö ÆüÖê®ÖÖôûß�ú¸ü, μÖ¿Ö¾ÖÓŸÖ¸üÖ¾Ö

ÃÖÖμÖ�ÖÖ¾Ö�ú¸ü, ¾Æüß.‹»Ö. �ÖÖîÓ›ü�ÖÖ¾Ö�ú¸ü, ¿ÖÓ�ú¸ü¸üÖ¾Ö “ÖÓ¤ü−ÖÆüôûôûß�ú¸ü, ²ÖÖ²Öã¸üÖ¾Ö �ÖÖê¸üØ“Ö“ÖÖêôûß�ú¸ü,

�úÖ×¿Ö−ÖÖ£Ö¸üÖ¾Ö ‘ÖÖ™ü²ÖÖêºþôû�ú¸ü, −Ö¸üØÃÖ�Ö¸üÖ¾Ö ¯ÖÖ™üß»Ö, ¾μÖÓ�ú™ü üÖ¾Ö ¯ÖÖ™üß»Ö ŸÖÖê¸ü�Öê�ú ü,

†ò›Ëü.¤üμÖÖ−ÖÓ¤ü¸üÖ¾Ö ×²Ö¸üÖ¤üÖ¸ü, �ÖÓ›êü¸üÖ¾Ö ³ÖÖêÃÖ»Öê, �ÖÖêØ¾Ö¤ü¸üÖ¾Ö ²Ö““ÖÖ•Öß, ¸üÖ´Ö¸üÖ¾Ö ¸üÖšüÖê›ü, −Ö¾Ö−ÖÖ£Ö¸üÖ¾Ö

¾ÖÖÃÖ¸êü, ¯ÖÓœü¸üß−ÖÖ£Ö ™êü»Ö¸ü ‡ŸμÖÖ¤üß ×²Ö−Öß“Öê ×¿Ö»Öê¤üÖ¸ü ²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²ÖÖÓÃÖÖê²ÖŸÖ ÆüÖêŸÖê. ×²Ö¤ü¸ü, ³ÖÖ»Ö�úß,

ÃÖÓŸÖ¯Öæ ü, †Öî¸üÖ¤ü, Æãü´Ö−ÖÖ²ÖÖ¤ü ³ÖÖ�ÖÖŸÖ ÃÖ×´ÖŸÖß“Öê �úÖμÖÔ ÃÖãºþ —ÖÖ»Öê. †Öî¸üÖ¤ü»ÖÖ ¤ü¸ü ÃÖÖê´Ö¾ÖÖ¸üß ²ÖÖ•ÖÖ¸ü

³Ö¸üŸÖ †ÃÖê. ²ÖÖ•ÖÖ¸üÖŸÖ �úÖμÖÔ�úŸμÖÖÕ“μÖÖ ³Öê™üß�ÖÖšüß ÆüÖêŸÖ. ŸÖê¾ÆüÖ ¯ÖÏŸμÖê�ú ÃÖÖê´Ö¾ÖÖ¸üß ‹� Óú²μÖÖŸÖ

²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²ÖÖÓ“μÖÖ ¾ÖÖ›ü¶ÖŸÖ ÃÖ×´ÖŸÖß“μÖÖ ²Öîšü�úÖ ÆüÖêŸÖ. †−Öê�ú•Ö�Ö ´ÖãŒ�úÖ´ÖÖ»ÖÖ £ÖÖÓ²Öæ−Ö ÃÖ�úÖôûß −Ö¾ÖÖ

Æãüºþ¯Ö ‘Öê‰ú−Ö“Ö †Ö¯ÖÖ¯Ö»μÖÖ �ÖÖ¾Öß •ÖÖŸÖ.

ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö •Ö−ÖŸÖê−Öê �úÃÖ»ÖßÆüß ŸÖ�ÎúÖ¸ü −Ö �ú¸üŸÖÖ �ú−ÖÖÔ™ü�úÖŸÖ ¸üÆüÖ¾Öê, μÖÖÃÖÖšüß

�ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖ¸ü�úÖ¸ü−Öê ¤ü›ü¯Ö¿ÖÖÆüß ÃÖãºþ �êú»Öß. 865 �ÖÖ¾Öê � ëú¦üÖ−Öê ‘¾ÖÖ¤ü�ÖÏÃŸÖ’ ´Æü�Öæ−Ö ‘ÖÖê×ÂÖŸÖ � êú»Öê»Öß

†ÃÖŸÖÖ−ÖÖÆüß �ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖ¸ü�úÖ¸ü μÖÖ �ÖÖ¾ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖ�úÖÓ¾Ö¸ü �ú®Ö›ü ³ÖÖÂÖê“Öß ÃÖŒŸÖß �úºþ

»ÖÖ�Ö»Öê. ¸üÖ•μÖ ÃÖ¸ü�úÖ¸ü“Öê ÃÖ¾ÖÔ �úÖ´Ö�úÖ•Ö �ú®Ö›ü ³ÖÖÂÖêŸÖæ−Ö“Ö “ÖÖ»Öæ »ÖÖ�Ö»Öê. �ÖÖ¾ÖÖŸÖ»μÖÖ ¿ÖÖôêûŸÖæ−Ö

(5)

�ú®Ö›ü“Öê ×¿Ö�Ö�Ö ÃÖŒŸÖß“Öê � êú»Öê. ´Ö¸üÖšüß �ÖÖ¾ÖÖÓÓ−ÖÖ •ÖÖ×�Ö¾Ö¯Öæ¾ÖÔ�ú ×¾Ö�úÖÃÖÖ¯ÖÖÃÖæ−Ö ¾ÖÓ×“ÖŸÖ šêü¾Ö�μÖÖŸÖ

μÖê‰ú »ÖÖ�Ö»Öê. μÖÖ †−μÖÖμÖÖ×¾Öºþ¤Ëü¬Ö ²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²ÖÖÓ−Öß ¤Óü›ü £ÖÖê¯Ö™ü»Öê.

ÃÖÖ¸üÖ²ÖÓ¤üß †ÖÓ¤üÖê»Ö−Ö : ‹ê×ŸÖÆüÖ×ÃÖ�ú »ÖœüÖ

18 ´ÖÖ“ÖÔ 1959 ¸üÖê•Öß ‹� Óú²ÖÖ μÖê£Öê ²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²ÖÖÓ“μÖÖ ¾ÖÖ›ü¶ÖŸÖ ÃÖ×´ÖŸÖß“μÖÖ ¯ÖÏ´Öã�Ö

�úÖμÖÔ�úŸμÖÖÕ“Öß ²Öîšü�ú —ÖÖ»Öß. μÖÖ ²Öîšü�úßŸÖ ÃÖÖ¸üÖ²ÖÓ¤üß“ÖÖ ‹ê×ŸÖÆüÖ×ÃÖ�ú ×−Ö�ÖÔμÖ ‘Öê�μÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ.

�ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖ¸ü�úÖ¸ü¿Öß ÃÖ¾ÖÔ ¯ÖÏ�úÖ¸ü“ÖÖ ‘†ÃÖÆü�úÖ¸ü’ ¯Öã�úÖ¸ü�μÖÖ“ÖÖ ×−Ö�ÖÔμÖ μÖÖ ²Öîšü�úßŸÖ

‘Öê�μÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ. �ú−ÖÖÔ™ü�úß †×¬Ö�úÖ¸üß ´Ö¸üÖšüß �ÖÖ¾ÖÖŸÖ μÖêŸÖÖ �úÖ´ÖÖ −ÖμÖê. �ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖ¸ü�úÖ¸ü

†Ö¯Ö�ÖÖ�ú›æü−Ö ÃÖÖ¸üÖ ¾ÖÃÖæ»Ö �ú¸üŸÖê; ¯Ö ÓüŸÖã ×¾Ö�úÖÃÖ ´ÖÖ¡Ö �ú¸üßŸÖ −ÖÖÆüß. ˆ»Ö™ü ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖ»ÖÖ

ÃÖÖ¾Ö¡Ö¯Ö�ÖÖ“Öß ¾ÖÖ�Ö�Öæ�ú ¤êüŸÖê. ×¾Ö�úÖÃÖ�úÖ´ÖÖŸÖ ³Öê¤ü³ÖÖ¾Ö �ú¸üŸÖê. ´Æü�Öæ−Ö μÖÖ ÃÖ¸ü�úÖ¸ü»ÖÖ �úÃÖ»ÖêÆüß

ÃÖÆü�úÖμÖÔ �ú¸üÖμÖ“Öê −ÖÖÆüß. �úÖê�ÖŸÖÖÆüß �ú¸ü ³Ö¸üÖμÖ“ÖÖ −ÖÖÆüß. ¿ÖêŸÖÃÖÖ¸üÖ (´ÖÆüÃÖæ»Ö) ªÖμÖ“ÖÖ −ÖÖÆüß

†ÃÖÖ ‹�ú´Öã�Öß šü¸üÖ¾Ö μÖÖ ²Öîšü�úßŸÖ ‘Öê�μÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ. ¤ãüÃÖ·μÖÖ ×¤ü¾ÖÃÖÖ¯ÖÖÃÖæ−Ö ÃÖÖ¸üÖ²ÖÓ¤üß“Öß ¯Ö¡Ö� Óú

�ÖÖ¾ÖÖê�ÖÖ¾Ö ¾ÖÖ™ü»Öß •ÖÖ‰ú »ÖÖ�Ö»Öß. ³ÖÖ»Ö�úß, ×²Ö¤ü¸ü, †Öî¸üÖ¤ü, Æãü´Ö−ÖÖ²ÖÖ¤ü, �ú´ÖÖ»Ö−Ö�Ö¸ü, ÆüÖêôûÃÖ´Öã¦ü,

ÃÖÖμÖ�ÖÖ¾Ö, »Ö�Ö−Ö�ÖÖ¾Ö, ŸÖÖê¸ü�ÖÖ, ²Öêôû�úÖê�Öß, ´ÖêÆü�ú¸, ÃÖÓŸÖ¯Öã ü, ³ÖÓ›üÖ¸ü� ãú´ÖšüÖ, ŸÖ¯Ö¿ÖÖôû, ¤üÖ¯Ö�úÖ

†¿ÖÖ ¯ÖÏ´Öã�Ö �ÖÖ¾ÖÖŸÖ •ÖÖ‰ú−Ö ÃÖ×´ÖŸÖß“Öê �úÖμÖÔ�úŸÖì ÃÖ³ÖÖ ‘Öê‰ú »ÖÖ�Ö»Öê. ²Ö‘ÖŸÖÖ ²Ö‘ÖŸÖÖ ÃÖÓ¯Öæ�ÖÔ

ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö •Ö−ÖŸÖê»ÖÖ ÃÖÖ¸üÖ²ÖÓ¤üß“ÖÖ ×−Ö�ÖÔμÖ �úôû×¾Ö�μÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ. ÃÖÖ¸üÖ ¾ÖÃÖæ»Ö �ú¸üÖμÖ»ÖÖ �Öê»Öê»Öê

ÃÖ¸ü�úÖ üß †×¬Ö�úÖ¸üß ×¸ü�úÖ´μÖÖ ÆüÖŸÖÖ−Öê ¯Ö¸ŸÖæ »ÖÖ�Ö»Öê. ‘¤ãüÂ�úÖôû ¯Ö›ü»μÖÖ´Öãôêû ¿ÖêŸÖÖŸÖ �úÖÆüß“Ö ˆŸ¯Ö®Ö

—ÖÖ»Öê −ÖÖÆüß, ´Æü�Öæ−Ö †Ö´Æüß ÃÖÖ¸üÖ ¤êü‰ú ¿Ö�úŸÖ −ÖÖÆüß’ †ÃÖê †×¬Ö�úÖ·μÖÖÓ−ÖÖ ÃÖÖÓ�Ö�μÖÖŸÖ μÖê‰ú »ÖÖ�Ö»Öê.

�úÖÆüß �ÖÖ¾ÖÖŸÖ †×¬Ö�úÖ¸üß †Ö×�Ö ÃÖ×´ÖŸÖß“Öê �úÖμÖÔ�úŸÖì μÖÖÓ“μÖÖŸÖ “Ö�ú´Ö�úß —Ö›æü »ÖÖ�Ö»μÖÖ. ´Öã•ÖÖê¸ü

†×¬Ö�úÖ·μÖÖÓ−ÖÖ “ÖÖê¯Ö ²ÖÃÖæ »ÖÖ�Ö»ÖÖ. ´Æü�Öæ−Ö ¯ÖÖê×»ÖÃÖ ÃÖÓ¸ü�Ö�ÖÖ×¾Ö−ÖÖ ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖ �úÖê�Öß †×¬Ö�úÖ¸üß

•ÖÖμÖ»ÖÖ ŸÖμÖÖ¸ü ÆüÖê‡Ô−ÖÖ. ÃÖ¸ü�úÖ¸üß †×¬Ö�úÖ·μÖÖÓ−Öß ÃÖ×´ÖŸÖß“ÖÖ ¬ÖÃÖ�úÖ“Ö ‘ÖêŸÖ»ÖÖ.

‡.ÃÖ.1959 ŸÖê 1962 ¯ÖμÖÕŸÖ ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖ ÃÖÖ¸üÖ²ÖÓ¤üß“Öß “Öôû¾Öôû ¸üÖ²Ö×¾Ö�μÖÖŸÖ †Ö»Öß.

�ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖ¸ü�úÖ¸ü−Öê μÖÖ �úÖôûÖŸÖ ´Ö¸üÖšüß •Ö−ÖŸÖê“Öß ´ÖãÃ�ú™ü¤üÖ²Öß ÃÖãºþ � êú»Öß. ´Ö¸üÖšüß ´ÖÖ�ÖÃÖÖ“Öê

�úÖê�ÖŸÖêÆüß �úÖ´Ö ¿ÖÖÃÖ−Ö ¤ü¸ü²ÖÖ¸üß ÆüÖê‰ú ×¤ü»Öê •ÖÖŸÖ −Ö¾ÆüŸÖê. ´Ö¸üÖšüß ²ÖÆãü³ÖÖÂÖ�ú �ÖÖ¾ÖÖŸÖ �úÖê�ÖŸμÖÖ“Ö

ÃÖ¸ü�úÖ üß μÖÖê•Ö−ÖÖ μÖê‡Ô−ÖÖŸÖ; ¯Ö¸ÓüŸÖã ´Ö¸üÖšüß •Ö−ÖŸÖÖ ²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²ÖÖÓ“μÖÖ ¿Ö²¤üÖ¾Ö¸ü •Öß¾Ö †Öê¾ÖÖôûæ−Ö

™üÖ�úÖμÖ»ÖÖ ŸÖμÖÖ¸ü ÆüÖêŸÖß. ÃÖ¾ÖÖÕ−ÖÖ ‹�ú“Ö ¬μÖÖÃÖ »ÖÖ�Ö»Öê»ÖÖ ÆüÖêŸÖÖ, ŸÖÖê ´Æü�Ö•Öê ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ÃÖÖ´Öß»Ö

ÆüÖê�μÖÖ“ÖÖ ! ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖ»μÖÖ ´Ö¸üÖšüß •Ö−ÖŸÖê“Öê ÃÖ�Öôêû“Ö ×ÆüŸÖÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ¿Öß •ÖÖê›ü»Öê»Öê. ÃÖ�Öôêû

ÃÖÖêμÖ¸êü-¬ÖÖμÖ êü, −ÖÖŸÖê¾ÖÖ‡Ô�ú ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ. ÃÖ�ÖôûÖ ÃÖÖÓÃ�éú×ŸÖ�ú ¾ÖÖ¸üÃÖÖ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ. ´Æü�Öæ−Ö Æüß

(6)

´ÖÖ�ÖÃÖÓ ¿Ö¸üß¸üÖ−ÖÓ �ú−ÖÖÔ™ü�úÖŸÖ †ÃÖ»Öß ŸÖ¸üß ´Ö−ÖÖ−ÖÓ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ÆüÖêŸÖß. ÃÖÖ¸üÖ²ÖÓ¤üß“μÖÖ »Öœü¶Ö´Öãôêû

ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß •Ö−ÖŸÖê“Öß ‹�ú•Öæ™ü �ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖ¸ü�úÖ¸ü»ÖÖ ×¤üÃÖ»Öß.

•Ö¯ŸÖß×¾Öºþ¤Ëü¬Ö ´ÖÖê×Æü´Ö

¤üÖê−Ö ŸÖß−Ö ¾ÖÂÖÔ ¾ÖÖ™ü ¯ÖÖÆæü−ÖÆüß ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ‹�úß�ú ü�Ö ÃÖ×´ÖŸÖß“μÖÖ ¾ÖŸÖß−Öê ÃÖÖ¸üÖ²ÖÓ¤üß †ÖÓ¤üÖê»Ö−Ö

´ÖÖ�Öê ‘ÖêŸÖ»Öê •ÖÖŸÖ −ÖÖÆüß Æêü ¯ÖÖÆæü−Ö �ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖ¸ü�úÖ¸ü ×²Ö£Ö¸ü»Öê. ÃÖ×´ÖŸÖß•Ö¾Öôû �úÖμÖÔ�úŸμÖÖÕ“Öê

´Ö−ÖãÂμÖ²Öôû ÆüÖêŸÖê ŸÖ¸ü ÃÖ¸ü�úÖ ü•Ö¾Öôû ÃÖÓ¯Öæ�ÖÔ ¯ÖÖê»ÖßÃÖ μÖÓ¡Ö�ÖÖ“Ö ÆüÖêŸÖß. ÃÖ¸ü�úÖ¸ü−Öê ÃÖÖ¸üÖ²ÖÓ¤üß †ÖÓ¤üÖê»Ö−Ö

×“Ö¸ü›æü−Ö ™üÖ�ú�μÖÖÃÖÖšüß ¯ÖÖê»ÖßÃÖ ²ÖôûÖ“ÖÖ ¾ÖÖ¯Ö¸ü �ú üÖμÖ“ÖÖ šü¸ü×¾Ö»Öê. •μÖÖÓ−Öß •μÖÖÓ−Öß ÃÖÖ¸üÖ ³Ö¸ü»ÖÖ

−ÖÖÆüß, †¿ÖÖ � ãú™ãÓü²ÖÖ¾Ö¸ü •Ö¯ŸÖß †Ö¤êü¿Ö �úÖœü»Öê. ×−Ö¾Ö›æü−Ö ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖ�úÖÓ“μÖÖ ‘Ö¸üÖ¾Ö¸ü •Ö¯ŸÖß“Öê

†Ö¤êü¿Ö ×“Ö�ú™ü¾Ö»Öê •ÖÖ‰ú »ÖÖ�Ö»Öê. •Ö�Öæ �úÖÆüß ›üÖ�úÖ ¯Ö›ü�ÖÖ¸ü †ÖÆêü, †ÃÖê ¾ÖÖŸÖÖ¾Ö¸ü�Ö �ÖÖ¾ÖÖ-�ÖÖ¾ÖÖŸÖ

ŸÖμÖÖ¸ü —ÖÖ»Öê. ´ÖÆüÃÖæ»Ö †×¬Ö�úÖ¸üß ¯ÖÖê»ÖßÃÖß ±úÖî•Ö±úÖ™ü¶ÖÃÖÆü �ÖÖ¾ÖÖŸÖ ¤üÖ�Ö»Ö ÆüÖê‰ú »ÖÖ�Ö»Öê. ‘Ö¸üÖ-

¤üÖ¸üÖ¾Ö¸ü •Ö¯ŸÖß †Ö¤êü¿Ö ²Ö•ÖÖ¾Ö�μÖÖŸÖ μÖê‰ú »ÖÖ�Ö»Öê. ¿ÖêŸÖßÓ“ÖÖ, ‘Ö¸üÖÓ“ÖÖ, ‘Ö¸üÖ¾Ö¸üß»Ö ¯Ö¡ÖÖÓ“ÖÖ †Ö×�Ö

²Öî»Ö ²ÖÖ¸ü¤üÖ−μÖÖ“ÖÖÆüß •ÖÖÆüß¸ü ×»Ö»ÖÖ¾Ö � êú»ÖÖ •ÖÖ‰ú »ÖÖ�Ö»ÖÖ. •Ö¯ŸÖ � êú»Öê»μÖÖ ´ÖÖ»ÖÖ“Öß ‘²ÖÖê»Öß’ »ÖÖ¾Ö�μÖÖŸÖ μÖêŸÖ ÆüÖêŸÖß. μÖÖ •Ö¯ŸÖß´Öãôêû †−Öê�ú ´Ö üÖšüß � ãú™ãÓü²Öê ˆ¤Ëü¬¾ÖÃŸÖ ÆüÖêŸÖ ÆüÖêŸÖß. ŸÖê¾ÆüÖ

ÃÖ¸ü�úÖ ü“μÖÖ μÖÖ •ÖÖê¸ü-•Ö²Ö¸ü¤üÃŸÖß×¾Öºþ¤Ëü¬Ö ÃÖ×´ÖŸÖß−ÖêÆüß � Óú²Ö ü �úÃÖ»Öß. ÃÖ¸ü�úÖ¸üß •Ö¯ŸÖß»ÖÖ “ÖÖê�Ö

ˆ¢Ö¸ü ¤êü�μÖÖÃÖÖšüß ×−Ö¾Ö›ü�ú ŸÖºþ�ÖÖÓ“Öß ±úÖî•Ö ²Ö−Ö×¾Ö�μÖÖŸÖ †Ö»Öß. •Ö¸ü � ãúšêü •Ö¯ŸÖß μÖê�ÖÖ¸ü †ÃÖê»Ö

ŸÖ¸ü ×ŸÖ£Öê †Ö¬Öß“Ö ÃÖ×´ÖŸÖß“μÖÖ ŸÖºþ�Ö �úÖμÖÔ�úŸμÖÖÕ“Öß ±úÖî•Ö ¯ÖÖêÆüÖê“Öæ »ÖÖ�Ö»Öß. ²Ö·μÖÖ“Ö ×šü�úÖ�Öß μÖÖ

�úÖμÖÔ�úŸμÖÖÕŸÖ †Ö×�Ö ¯ÖÖê»ÖßÃÖÖŸÖ “Ö�ú´Ö�úß ˆ›üÖ»μÖÖ. ¯ÖÏÃÖÓ�Öß †ÁÖã¬Öã üÖ“μÖÖ −Öôû�úÖÓ›ü¶Ö ±úÖê›ü»μÖÖ.

ÃÖ×´ÖŸÖß“μÖÖ �úÖμÖÔ�úŸμÖÖÕ¾Ö¸ü ×−Ö¤ÔüμÖ¯Ö�Öê �ÖÖêôûß²ÖÖ¸üÆüß �êú»Öê. �ú´ÖÖ»Ö−Ö�Ö¸ü, ÆüÖêôûÃÖ´Öã¦ü, ŸÖ¯Ö¿ÖÖôû †Ö¤üß

�ÖÖ¾ÖÖŸÖ ¯ÖÖê×»ÖÃÖÖÓ−Öß ´Ö¸üÖšüß •Ö−ÖŸÖê¾Ö¸ü ³ÖμÖÓ�ú¸ü †ŸμÖÖ“ÖÖ¸ü � êú»Öê.

³ÖÖ»Ö�úß μÖê£Öß»Ö ÃÖß´ÖÖ ¯Ö×¸üÂÖ¤ü

865 �ÖÖ¾ÖÖŸÖß»Ö †−μÖÖμÖ�ÖÏÃŸÖ ´Ö¸üÖšüß ´ÖÖ�ÖæÃÖ �ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖ¸ü�úÖ¸ü“μÖÖ ³Öê¤ü³ÖÖ¾ÖÖ»ÖÖ

� Óú™üÖôû»ÖÖ ÆüÖêŸÖÖ. �úÃÖ»μÖÖÆüß ¯Ö×¸üÛÃ£ÖŸÖßŸÖ »Ö¾Ö�ú¸ü ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ÃÖÖ´Öß»Ö ¾ÆüÖ¾Öê, Æüß“Ö μÖÖ

³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö •Ö−ÖŸÖê“Öß ‡“”ûÖ ÆüÖêŸÖß. ¤ü¸ü´μÖÖ−Ö ÃÖ×´ÖŸÖß“μÖÖ ¾ÖŸÖß−Öê ²Öêôû�ÖÖ¾Ö μÖê£Öê 5 •Öã»Öî 1961 ¸üÖê•Öß

³Ö¾μÖ ÃÖß´ÖÖ ¯Ö×¸üÂÖ¤ü —ÖÖ»Öß. μÖÖ ¯Ö¸üßÂÖ¤êü“Öê ²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²ÖÖÓ−ÖÖ ×−Ö´ÖÓ¡Ö�Ö †Ö»Öê. ×ŸÖ£Öê •ÖÖ‰ú−Ö

²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²ÖÖÓ−Öß ×²Ö¤ü¸ü ¯Ö×¸üÃÖ¸üÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖ�úÖÓ“μÖÖ ¾μÖ£ÖÖ ´ÖÖÓ›ü»μÖÖ. ŸÖÃÖê“Ö μÖÖ ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö

´Ö¸üÖšüß •Ö−ÖŸÖÖ �ú¿Öß ‹�ú•Öæ™üß−Öê »ÖœüŸÖ †ÖÆêü, ÆêüÆüß †×³Ö´ÖÖ−ÖÖ−Öê ÃÖÖÓ×�ÖŸÖ»Öê. 30 ×›üÃÖë²Ö¸ü 1961

¸üÖê•Öß ³ÖÖ»Ö�úß μÖê£Öê ²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²ÖÖÓ“μÖÖ −ÖêŸÖé¢¾ÖÖ�ÖÖ»Öß ³Ö¾μÖ ÃÖß´ÖÖ ¯Ö×¸üÂÖ¤ü ‘Öê�μÖÖŸÖ †Ö»Öß. μÖÖ

¯Ö×¸üÂÖ¤êü»ÖÖ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ´ÖÖ−μÖ¾Ö¸ü −ÖêŸÖê ˆ¯ÖÛÃ£ÖŸÖ ÆüÖêŸÖê.

(7)

ÃÖ¾ÖÔ“Ö ×−Ö¾Ö›ü�Öã�úßŸÖ ÃÖ×´ÖŸÖß“Öê ˆ´Öê¤ü¾ÖÖ¸ü

‡.ÃÖ.1952 ¯ÖÖÃÖæ−Ö ÃÖãºþ —ÖÖ»Öê»μÖÖ †−Öê�ú ÃÖÖ¾ÖÔ×¡Ö�ú ×−Ö¾Ö›ü�Öæ�úÖ ×²Ö¤ü¸ü ¯Ö×¸üÃÖ¸üÖŸÖ

ÃÖ×´ÖŸÖß−Öê ²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²ÖÖÓ“μÖÖ −ÖêŸÖé¢¾ÖÖŸÖ »Öœü×¾Ö»μÖÖ. �ÖÏÖ´Ö¯ÖÓ“ÖÖμÖŸÖ, ŸÖÖ»Öã�úÖ »ÖÖê�ú»Ö ²ÖÖê›Ôü, ×•Ö»ÆüÖ

²ÖÖê›Ôü, ×¾Ö¬ÖÖ−ÖÃÖ³ÖÖ, »ÖÖê�úÃÖ³ÖÖ †¿ÖÖ ÃÖ¾ÖÔ“Ö ×−Ö¾Ö›ü�Öã�úÖ ÃÖ×´ÖŸÖß−Öê »Öœü¾Öæ−Ö ŸμÖÖŸÖß»Ö �úÖÆüß ¯ÖÏ“ÖÓ›ü

´ÖŸÖÖÓ−Öß Ø•Ö�ú»μÖÖ. μÖÖ ³ÖÖ�ÖÖŸÖ �úÖê�ÖŸÖßÆüß ×−Ö¾Ö›ü�Öæ�ú Æüß �úÖÑ�ÖÏêÃÖ ×¾Öºþ¤Ëü¬Ö ÃÖ×´ÖŸÖß †¿Öß“Ö ÆüÖêŸÖ

†ÃÖê. ÃÖ×´ÖŸÖß“Öê ×“Ö−Æü ‘ØÃÖÆü’ ÆüÖêŸÖê. »ÖÖê�ú ˆŸÃ±æúŸÖÔ¯Ö�Öê ÃÖ×´ÖŸÖß“μÖÖ ˆ´Öê¤ü¾ÖÖ¸üÖÓ−ÖÖ ´ÖŸÖ¤üÖ−Ö �ú¸üßŸÖ.

1960 ÃÖÖ»Öß †Öî¸üÖ¤ü ŸÖÖ»Öã�úÖ »ÖÖê�ú»Ö ²ÖÖê›üÖÔ¾Ö¸ü ÃÖ×´ÖŸÖß“μÖÖ ÃÖ¾ÖÔ“Ö 19 ˆ´Öê¤ü¾ÖÖ¸üÖÓ“ÖÖ ×¾Ö•ÖμÖ

—ÖÖ»ÖÖ. ²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²ÖÖÓ“Öê ²ÖÓ¬Öæ †ò›Ëü.¯Öß.•Öß.¯ÖÖ™üß»Ö †¬μÖ�Ö ´Æü�Öæ−Ö ×−Ö¾Ö›ü»Öê �Öê»Öê. ŸÖ¸ü ˆ¯ÖÖ¬μÖ�Ö ´Æü�Öæ−Ö

�ú´ÖÖ»Ö−Ö�Ö¸ü“Öê ¾μÖÓ�ú™ü¸üÖ¾Ö � ãú»Ö�ú�Öá μÖÖÓ−ÖÖ ÃÖÓ¬Öß ¤êü�μÖÖŸÖ †Ö»Öß. ²ÖÖê›üÖÔ“μÖÖ ×¾Ö•ÖμÖß ˆ´Öê¤ü¾ÖÖ¸üÖÓ“ÖÖ

³Ö¾μÖ ÃÖŸ�úÖ¸ü †Öî¸üÖ¤ü μÖê£Öê 5 ×›üÃÖë²Ö¸ü 1960 ¸üÖê•Öß �ú¸ü�μÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ.

1957, 1962, 1967, 1972, 1978 ÃÖÖ»Öß —ÖÖ»Öê»μÖÖ ×−Ö¾Ö›ü�Öæ�úÖÓŸÖ ÃÖ×´ÖŸÖß“μÖÖ

ˆ´Öê¤ü¾ÖÖ¸üÖÓ−Öß ¯ÖÏ“ÖÓ›ü ´ÖŸÖÖÓ−Öß ×¾Ö•ÖμÖ ÃÖÓ¯ÖÖ¤ü−Ö � êú»ÖÖ. Ã¾ÖŸÖ: ²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²ÖÖÓ−Öß 1972 ŸÖê 1978 μÖÖ

�úÖ»ÖÖ¾Ö¬ÖßŸÖ †Öî¸üÖ¤ü ´ÖŸÖ¤üÖ¸üÃÖÓ‘ÖÖŸÖæ−Ö †Ö´Ö¤üÖ ü�úß ³ÖæÂÖ¾Öæ−Ö �ú−ÖÖÔ™ü�ú ×¾Ö¬ÖÖ−ÖÃÖ³ÖêŸÖ ´Ö¸üÖšüß †Ö¾ÖÖ•Ö

²Öã»ÖÓ¤ü � êú»ÖÖ. �ú−ÖÖÔ™ü�ú üÖ•μÖÖ“Öê �ÖéÆü¸üÖ•μÖ´ÖÓ¡Öß ´ÖÖ×�Ö�ú¸üÖ¾Ö ¯ÖÖ™üß»Ö � ãúÃÖ−Öæ ü�ú¸ü μÖÖÓ“ÖÖ ŸμÖÖÓ−Öß

¯ÖÏ“ÖÓ›ü ´ÖŸÖÖÓ−Öß ¯Ö¸üÖ³Ö¾Ö � êú»ÖÖ. ÃÖ×´ÖŸÖß“μÖÖ �úÖμÖÔ�úŸμÖÖÕ“ÖÖ ÆüÖ ‹ê×ŸÖÆüÖ×ÃÖ�ú ×¾Ö•ÖμÖ ÆüÖêŸÖÖ.

ÃÖ×´ÖŸÖß»ÖÖ �ÖÏÆü�Ö

¯ÖÏŸμÖê�ú ×−Ö¾Ö›ü�Öæ�úßŸÖ ÃÖ×´ÖŸÖß“ÖÖ ×¾Ö•ÖμÖ ÆüÖê‰ú »ÖÖ�Ö»ÖÖ. ŸÖê¾ÆüÖ �úÖÑ�ÖÏêÃÖ“μÖÖ ¯ÖãœüÖ·μÖÖÓ−Öß

¬ÖÃÖ�úÖ ‘ÖêŸÖ»ÖÖ. ¾Ö×¸üÂšü ¯ÖÖŸÖôûß¾Öºþ−Ö ÆüÖ»Ö“ÖÖ»Öß —ÖÖ»μÖÖ. ÃÖ×´ÖŸÖßŸÖ»μÖÖ †−Öê�úÖÓ−ÖÖ ¸üÖ•Ö�úßμÖ

†Ö×´ÖÂÖê ¤üÖ�Ö¾Öæ−Ö ×±úŸÖ×¾Ö�μÖÖŸÖ †Ö»Öê. ²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²ÖÖÓ“Öê †ŸμÖÓŸÖ •Ö¾Öôû“Öê ×¾ÖÀ¾ÖÖÃÖæ ÃÖ´Ö•Ö»Öê •ÖÖ�ÖÖ¸êü

�úÖμÖÔ�úŸÖì ±úÖê›ü�μÖÖŸÖ �úÖÑ�ÖÏêÃÖ“Öß � æú™ü−ÖßŸÖß μÖ¿ÖÃ¾Öß šü¸ü»Öß. †−Öê�ú »ÖÖê�ú �úÖÑ�ÖÏêÃÖ−Öê †Öêœæü−Ö −Öê»Öê.

´ÖÖ¡Ö ²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²Ö ›ü�Ö´Ö�Ö»Öê −ÖÖÆüßŸÖ. •Öß¾ÖÖ³ÖÖ¾ÖÖ“μÖÖ ´ÖÖê•ÖŒμÖÖ �úÖμÖÔ�úŸμÖÖÕ“μÖÖ ²ÖôûÖ¾Ö¸ü ŸμÖÖÓ−Öß 1990

¯ÖμÖÕŸÖ ×¾Ö¬ÖÖ−ÖÃÖ³Öê“Öß ¯ÖÏŸμÖê�ú ×−Ö¾Ö›ü�Öæ�ú »Öœü×¾Ö»Öß †Ö×�Ö ´Ö¸üÖšüß •Ö−ÖŸÖê“Öß ´ÖŸÖê �úÖμÖ´Ö šêü¾Ö»Öß.

μÖÖ²ÖÖ²ÖŸÖßŸÖ ²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²ÖÖÓ−Öß ×¤ü»Öê»Öß ‹�úÖ�úß —ÖãÓ•Ö �êú¾Öôû †×«üŸÖßμÖ“Ö ´Æü™ü»Öß ¯ÖÖ×Æü•Öê.

ÃÖ×´ÖŸÖß−Öê •Öß¾ÖÖ“Öß ²ÖÖ•Öß »ÖÖ¾Öæ−Ö ×−Ö¾Ö›ü�Öæ�úÖ »Öœü×¾Ö»μÖÖ. �úÖ¸ü�Ö μÖÖ ×−Ö¾Ö›ü�Öæ�úÖŸÖß»Ö

´ÖŸÖÖÓ¾Öºþ−Ö ŸÖ¸üß � ëú¦ü ÃÖ¸ü�úÖ¸ü»ÖÖ •Ö−ÖŸÖê“Öß ‡“”ûÖ �úôæû−Ö μÖê‡Ô»Ö †ÃÖê ²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²ÖÖÓ−ÖÖ ¾ÖÖ™üŸÖ ÆüÖêŸÖê.

¯Ö¸ÓüŸÖã —ÖÖê¯Öê“Öê ÃÖÖë�Ö ‘ÖêŸÖ»Öê»Öê � ëú¦ü ÃÖ¸ü�úÖ¸ü •ÖÖ�Öß¾Ö¯Öæ¾ÖÔ�ú μÖÖ�ú›êü ¤ãü»ÖÔ�Ö �ú¸üßŸÖ ÆüÖêŸÖê.

(8)

•Ö−Ö�Ö�Ö−ÖêŸÖÆüß ´Ö¸üÖšüß †�ÖÏêÃÖ¸ü

1951 ¯ÖÖÃÖæ−Ö ¯ÖÏŸμÖê�ú ¤üÆüÖ ¾ÖÂÖÖÔŸÖ —ÖÖ»Öê»μÖÖ ¤êü¿Ö¾μÖÖ¯Öß •Ö−Ö�Ö�Ö−ÖêŸÖÆüß Æêü“Ö ×¤üÃÖæ−Ö †Ö»Öê

�úß ÃÖß´ÖÖ ³ÖÖ�ÖÖŸÖ �ú®Ö›üß�ÖÖÓ Öê�ÖÖ ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖ�úÖÓ“Öß“Ö ÃÖÓ�μÖÖ †×¬Ö�ú †ÖÆêü. •Ö−Ö�Ö−Ö�Öê“μÖÖ �úÖôûÖŸÖ

²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²Ö ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÏŸμÖê�ú �ÖÖ¾ÖÖŸÖ †Ö¯Ö»μÖÖ �úÖμÖÔ�úŸμÖÖÕÃÖÆü •ÖÖŸÖ †ÃÖŸÖ. ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖê“ÖÖ

´Öã¤Ëü¤üÖ´Ö ˆ»»Öê�Ö �ú¸üÖ¾ÖÖ †ÃÖê ÃÖÖÓ�ÖŸÖ †ÃÖŸÖ. »ÖÖê�úÆüß ¯ÖÏ�Ö�Ö�úÖÓ−ÖÖ ³ÖÖÂÖê“Öß −ÖÖë¤ü ‘μÖÖμÖ»ÖÖ »ÖÖ¾ÖŸÖ

†ÃÖŸÖ. ´ÖÖ¡Ö ÃÖ�Öôêû ¯ÖÏ�Ö�Ö�ú, •Ö−Ö�Ö�Ö−ÖÖ †×¬Ö�úÖ¸üß †Ö×�Ö �ú´ÖÔ“ÖÖ¸üß Æêü �ú®Ö›ü ³ÖÖ×ÂÖ�ú

†ÃÖ»μÖÖ´Öãôêû ŸμÖÖÓ−Öß ¯Öæ¾ÖÔ�ÖÏÆü¤æü×ÂÖŸÖ¯Ö�Öê ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖ×ÂÖ�úÖÓ“Öß ÃÖÓ�μÖÖ �ú´Öß ¤üÖ�Ö×¾Ö»Öß. μÖÖ

†−μÖÖμÖÖ×¾Öºþ¤Ëü¬Ö ²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²ÖÖÓ−Öß ×¤ü»»Öß¯ÖμÖÕŸÖ •ÖÖ‰ú−Ö � îú×±úμÖŸÖ ´ÖÖÓ›ü»Öß; ¯Ö¸ÓüŸÖã � ëú¦ü ÃÖ¸ü�úÖ ü−Öê

¯Ö�Ö¯ÖÖŸÖß ¬ÖÖê¸ü�Ö †¾Ö»ÖÓ²Öæ−Ö ²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²Ö †Ö×�Ö ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß •Ö−ÖŸÖê“Öß Æêü™üÖôû�Öß � êú»Öß.

´ÖÖ¡Ö ŸÖ¸üßÆüß ²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²Ö ×−Ö¸üÖ¿Ö —ÖÖ»Öê −ÖÖÆüßŸÖ. ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö •Ö−ÖŸÖêÃÖÖšüß •Öê •Öê �ú¸üŸÖÖ

μÖê�μÖÖÃÖÖ¸ü�Öê ÆüÖêŸÖê ŸÖê ÃÖ¾ÖÔ ²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²ÖÖÓ−Öß � êú»Öê. ´ÖãÓ²Ö‡Ô-×¤ü»»Öß“μÖÖ †−Öê�ú¤üÖ ¾ÖÖ·μÖÖ � êú»μÖÖ.

ˆ−ÆüÖ“Öß, £ÖÓ›üß-¾ÖÖ·μÖÖ“Öß �ú¬Öß ¯Ö¾ÖÖÔ � êú»Öß −ÖÖÆüß. ¯ÖÓ×›üŸÖ −ÖêÆü¹ý, �ÖÖêØ¾Ö¤ü ¾Ö»»Ö³Ö¯ÖÓŸÖ, »ÖÖ»Ö ²ÖÆüÖ¤æü¸ü

¿ÖÖÃ¡Öß, ›üÖò.²ÖÖ²ÖÖÃÖÖÆêü²Ö †ÖÓ²Öê›ü�ú¸ü, ‡Ó×¤ü¸üÖ �ÖÖÓ¬Öß, ¸üÖ•Öß¾Ö �ÖÖÓ¬Öß μÖÖ ¸üÖÂ™ÒüßμÖ −ÖêŸμÖÖÓ¯ÖÖÃÖæ−Ö ŸÖê

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö •Ö¾Öôû•Ö¾Öôû ÃÖ¾ÖÔ“Ö ¯Ö�ÖÖÓ“μÖÖ −ÖêŸμÖÖÓ−ÖÖ ³Öê™æü−Ö ŸμÖÖÓ−Öß ÃÖß´ÖÖ¾ÖÖÃÖßμÖÖÓ“Öê ¤ãü:�Ö

ÃÖÖÓ×�ÖŸÖ»Öê. ÃÖÓμÖãŒŸÖ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü »Öœü¶ÖŸÖ ŸÖê ´Ö−ÖÖ¯ÖÖÃÖæ−Ö ÃÖÆü³ÖÖ�Öß —ÖÖ»Öê ÆüÖêŸÖê. ¯ÖÏŸμÖê�ú ÃÖŸμÖÖ�ÖÏÆüÖŸÖ,

´ÖÖê“ÖÖÔŸÖ, ¬Ö¸ü�Öê †ÖÓ¤üÖê»Ö−ÖÖŸÖ ²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²ÖÖÓ“ÖÖ ÃÖÆü³ÖÖ�Ö †ÃÖÖμÖ“ÖÖ. ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß •Ö−ÖŸÖê“Öê

−ÖêŸÖéŸ¾Ö ŸμÖÖÓ−Öß ´Ö−ÖÖ¯ÖÖÃÖæ−Ö ÛÃ¾Ö�úÖ¸ü»Öê»Öê ÆüÖêŸÖê.

5 •Öæ−Ö 1960 ¸üÖê•Öß ²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²ÖÖÓ−Öß ÃÖ×´ÖŸÖß“μÖÖ �úÖμÖÔ�úŸμÖÖÕÃÖÆü �ú−ÖÖÔ™ü�ú“Öê ´Öã�μÖ´ÖÓ¡Öß

²Öß.›üß.•Ö¢Öß μÖÖÓ−ÖÖ ÃÖß´ÖÖ¾ÖÖ×ÃÖμÖÖÓŸÖ±ìú ×−Ö¾Öê¤ü−Ö ×¤ü»Öê. ±úÖ•Ö»Ö †»Öß �ú×´Ö¿Ö−Ö, ´ÖÆüÖ•Ö−Ö �ú×´Ö¿Ö−Ö,

¯ÖÖ™üÃÖ�ú¸ü �ú×´Ö¿Ö−Ö μÖÖ ÃÖ¾ÖÔ †ÖμÖÖê�ÖÖÓÃÖ´ÖÖê ü ²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²ÖÖÓ−Öß ÃÖß´ÖÖ¾ÖÖ×ÃÖμÖÖÓ“Öê ´Æü�Ö�Öê ´ÖÖÓ›ü»Öê. μÖÖ

†ÖÓ¤üÖê»Ö−ÖÖŸÖ ŸμÖÖÓ−Öß Ã¾ÖŸÖ:“μÖÖ ‘Ö¸üÖ¤üÖ¸üÖ“ÖÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü � êú»ÖÖ −ÖÖÆüß. Ã¾ÖŸÖ:“μÖÖ ¯ÖÏ� éúŸÖß“ÖÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü �êú»ÖÖ

−ÖÖÆüß. ÃÖß´ÖÖ ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ¤ãü:�Öß �úÂ™üß ´Ö¸üÖšüß ´ÖÖ�ÖæÃÖ ÃÖã�Öß ¾ÆüÖ¾ÖÖ, ÃÖã�ÖÖÃÖ´ÖÖ¬ÖÖ−ÖÖ−Öê −ÖÖÓ¤üÖ¾ÖÖ,

ÃÖ−´ÖÖ−Ö¯Öæ¾ÖÔ�ú ŸμÖÖ»ÖÖ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ÃÖÖ´Öß»Ö �úºþ−Ö ‘μÖÖ¾Öê ‹¾ÖœüÖ“Ö ¬μÖÖÃÖ ²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²ÖÖÓ−ÖÖ »ÖÖ�Ö»Öê»ÖÖ

ÆüÖêŸÖÖ. ŸμÖÖÃÖÖšüß †ÖμÖãÂμÖ³Ö¸ü ŸÖê ¯ÖÖμÖÖ»ÖÖ Ø³Ö�Ö¸üß ²ÖÖÓ¬Öæ−Ö ×±ú¸üŸÖ ¸üÖ×Æü»Öê. ÃÖ¸ü�úÖ¸üß †−μÖÖμÖÖ×¾Öºþ¤Ëü¬Ö

†ÖμÖãÂμÖ³Ö¸ü ‹�ÖÖªÖ ¸ü�Ö—ÖãÓ•ÖÖ¸ü ¸ü�Ö×¾Ö¸üÖÃÖÖ¸ü�Öê —ÖãÓ•ÖŸÖ ¸üÖ×Æü»Öê.

�ú®Ö›üÃÖŒŸÖß ×¾Öºþ¤Ëü¬Ö †ÖÓ¤üÖê»Ö−Ö

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü-�ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö 865 �ÖÖ¾Öê ¤üÖê−Æüß ¸üÖ•μÖÖÓ“μÖÖ ÃÖÓ‘ÖÂÖÖÔŸÖ ¾ÖÖ¤ü�ÖÏÃŸÖ

šü¸ü»Öß. μÖÖ ÃÖ¾ÖÔ“Ö �ÖÖ¾ÖÖÓ Ö¬μÖê ÃÖãºþ¾ÖÖŸÖß¯ÖÖÃÖæ−Ö ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖ�úÖÓ“Öß ÃÖÓ�μÖÖ †×¬Ö�ú ÆüÖêŸÖß. ´ÖÖ¡Ö

(9)

�ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖ¸ü�úÖ¸ü“Öê †×¬Ö�úÖ¸üß, �ú´ÖÔ“ÖÖ¸üß μÖÖ ¾ÖÖ¤ü�ÖÏÃŸÖ �ÖÖ¾ÖÖÓ Ö¬μÖê •ÖÖ×�Ö¾Ö¯Öæ¾ÖÔ�ú ´Ö¸üÖšüß

³ÖÖ×ÂÖ�úÖÓ“Öß �úÖë›üß �ú¸üßŸÖ. ÃÖÖŸÖ²ÖÖ¸üÖ“μÖÖ ˆŸÖÖ·μÖÖ¯ÖÖÃÖæ−Ö ŸÖê ‘Ö¸ü¯Ö™Ëü™üß“μÖÖ �úÖ�Ö¤üÖ¯ÖμÖÕŸÖ ¯ÖÏŸμÖê�ú“Ö

ÃÖ¸ü�úÖ üß �úÖ�Ö¤ü �ú®Ö›ü ³ÖÖÂÖêŸÖæ−Ö ¤êü�μÖÖ“ÖÖ ÃÖ¯ÖÖ™üÖ μÖÖ ÃÖ¸ü�úÖ¸ü−Öê »ÖÖ¾Ö»ÖÖ. ŸμÖÖÃÖÖšüß �ú−ÖÖÔ™ü�ú

ÃÖ¸ü�úÖ ü−Öê �ÖÖê�úÖ�ú †ÖμÖÖê�Ö −Öê´Ö»ÖÖ. μÖÖ †ÖμÖÖê�ÖÖ−Öê 1982 ¯ÖÖÃÖæ−Ö ¾ÖÖ¤ü�ÖÏÃŸÖ ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖ �ú®Ö›ü

³ÖÖÂÖê“Öß ÃÖŒŸÖß �ú¸üÖ¾Öß †ÃÖê ÃÖÖÓ×�ÖŸÖ»Öê. �ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖ¸ü�úÖ¸ü»ÖÖ Æêü“Ö ¯ÖÖ×Æü•Öê ÆüÖêŸÖê. �ÖÖê�úÖ�ú

†ÖμÖÖê�ÖÖ“Öß �úÖ™êü�úÖê¸ü †Ó´Ö»Ö²Ö•ÖÖ¾Ö�Öß 1982 ¯ÖÖÃÖæ−Ö ÃÖãºþ —ÖÖ»Öß. ¿ÖÖôêûŸÖæ−Ö �ú®Ö›ü ³ÖÖÂÖÖ ÃÖŒŸÖß“Öß

—ÖÖ»Öß. �ÖÏÖ´Ö¯ÖÓ“ÖÖμÖŸÖ, ŸÖÖ»Öã�úÖ ²ÖÖê›Ôü, ×•Ö»ÆüÖ ¯Ö×¸üÂÖ¤ü †Ö¤üà¯ÖÖÃÖæ−Ö ŸÖê ¯ÖÏŸμÖê�ú ÃÖ¸ü�úÖ¸üß

�úÖμÖÖÔ»ÖμÖÖŸÖß»Ö �úÖ´Ö�úÖ•Ö �ú®Ö›ü ³ÖÖÂÖêŸÖæ−Ö ÆüÖê‰ú »ÖÖ�Ö»Öê. ³ÖÖ¸üŸÖßμÖ ¸üÖ•μÖ‘Ö™ü−Öê−Öê ¯ÖÏŸμÖê�ú ³ÖÖ¸üŸÖßμÖ

−ÖÖ�Ö×¸ü�úÖ»ÖÖ †Ö¯Ö»Öß ´ÖÖŸÖé³ÖÖÂÖÖ ¾ÖÖ¯Ö¸ü�μÖÖ“ÖÖ †×¬Ö�úÖ¸ü ×¤ü»Öê»ÖÖ †ÃÖŸÖÖ−ÖÖÆüß �ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖ¸ü�úÖ ü

´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖ�úÖÓ¾Ö¸ü �ú®Ö›ü ³ÖÖÂÖÖ »ÖÖ¤üßŸÖ ÆüÖêŸÖê. μÖÖ †−μÖÖμÖÖ“ÖÖ ¯ÖÏ×ŸÖ�úÖ¸ü �ú¸ü�μÖÖÃÖÖšüß

²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²ÖÖÓ−Öß ×²Ö¤ü¸ü ×•Ö»Æü¶ÖŸÖ †ÖÓ¤üÖê»Ö−Ö ÃÖãºþ � êú»Öê.

‹� Óú²μÖÖŸÖ ²Öîšü�ú

�ú®Ö›ü ÃÖŒŸÖß“ÖÖ ×−ÖÂÖê¬Ö �ú¸ü�μÖÖÃÖÖšüß šü¸ü»μÖÖ¯ÖÏ´ÖÖ�Öê ‹�úÖ ÃÖÖê´Ö¾ÖÖ¸üß ¸üÖ¡Öß ‹� Óú²μÖÖŸÖß»Ö

²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²ÖÖÓ“μÖÖ ¾ÖÖ›ü¶ÖŸÖ ÃÖ×´ÖŸÖß“μÖÖ �úÖμÖÔ�úŸμÖÖÕ“Öß ²Öîšü�ú —ÖÖ»Öß. μÖÖ ²Öîšü�úßŸÖ �ú®Ö›ü ÃÖŒŸÖß“ÖÖ

×−ÖÂÖê¬Ö �ú ü�μÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ. ¸üÖ¡Öß 11 ¾ÖÖ•Öê¯ÖμÖÕŸÖ Æüß ²Öîšü�ú ÃÖãºþ ÆüÖêŸÖß. †Öî¸üÖ¤ü“ÖÖ ²ÖÖ•ÖÖ¸ü �úºþ−Ö

†Ö»Öê»Öß ´ÖÓ›üôûß μÖÖ ²Öîšü�úßŸÖ ²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²ÖÖÓ“μÖÖ �ÖÖÓªÖ»ÖÖ �ÖÖÓ¤üÖ »ÖÖ¾Öæ−Ö »Öœü�μÖÖ“ÖÖ ×−Ö¬ÖÖÔ¸ü �úºþ−Ö

†Ö»Öê»Öß ÆüÖêŸÖß. ¸üÖ¡Öß ˆ¿Öß¸üÖ •Öê¾Ö�Öê —ÖÖ»Öß. ÃÖ¾ÖÔ »ÖÖê�ú ´ÖãŒ�úÖ´ÖÖ»ÖÖ ¾ÖÖ›ü¶ÖŸÖ“Ö £ÖÖÓ²Öæ−Ö ÃÖ�úÖôûß

†Ö¯Ö†Ö¯Ö»μÖÖ �ÖÖ¾Öß ¯Ö¸üŸÖ»Öê.

‹� Óú²μÖÖŸÖß»Ö ²Öîšü�úßŸÖ šü¸ü»μÖÖ¯ÖÏ´ÖÖ�Öê ×²Ö¤ü¸ü ×•Ö»Æü¶ÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÔ ÃÖ¸ü�úÖ üß �úÖμÖÖÔ»ÖμÖÖÓÃÖ´ÖÖê¸ü

ÃÖŸμÖÖ�ÖÏÆü �ú ü�μÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ. 1986 ¯ÖμÖÕŸÖ Æêü †ÖÓ¤üÖê»Ö−Ö ÃÖãºþ ÆüÖêŸÖê. 1986 ÃÖÖ»Öß ÃÖ¸ü�úÖ ü−Öê

�ú®Ö›ü ÃÖŒŸÖß“ÖÖ �úÖμÖ¤üÖ ´ÖÖ�Öê ‘ÖêŸÖ»ÖÖ. ÃÖ×´ÖŸÖß“μÖÖ †ÖÓ¤üÖê»Ö−ÖÖ»ÖÖ μÖ¿Ö †Ö»Öê. μÖÖ †ÖÓ¤üÖê»Ö−ÖÖŸÖ

²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²ÖÖÓ“μÖÖ −ÖêŸÖé¢¾ÖÖ�ÖÖ»Öß ³ÖÖ‡Ô � êú¿Ö¾Ö¸üÖ¾Ö ¬ÖÖêÓ›ü�Öê, ³ÖÖ‡Ô ×�ú¿Ö−Ö¸üÖ¾Ö ¤êü¿Ö´Öã�Ö, ÃÖ×´ÖŸÖß“Öê

�úÖμÖÔ�úŸÖì ‹“Ö.†Ö¸ü.¯ÖÖ™üß»Ö, ÃÖß.¾ÖÖμÖ.¯ÖÖ™üß»Ö, †³ÖÓ�Ö¸üÖ¾Ö �Ö›ü¤êü, �ÖÖêØ¾Ö¤ü¸üÖ¾Ö ²Ö““ÖÖ•Öß, ¸üÖ´Ö¸üÖ¾Ö

¸üÖšüÖê›ü, −Ö¾Ö−ÖÖ£Ö¸üÖ¾Ö ¾ÖÖÃÖ¸êü, ¯ÖÓœü¸üß−ÖÖ£Ö ™êü»Ö¸ü †Ö¤üà−Öß ³ÖÖ�Ö ‘ÖêŸÖ»ÖÖ.

ÃÖ×´ÖŸÖß“Öê μÖ¿ÖÖ¯ÖμÖ¿Ö

‡.ÃÖ.1948 ¯ÖÖÃÖæ−Ö ×²Ö¤ü¸ü ×•Ö»Æü¶ÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß •Ö−ÖŸÖêÃÖÖšüß ²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²Ö »ÖœüŸÖ ÆüÖêŸÖê.

†�Öê¸ü“ÖÖ ¿¾ÖÖÃÖ ‘Öê‡Ô¯ÖμÖÕŸÖ ŸμÖÖÓ−Öß ÃÖß´ÖÖ»ÖœüÖ ÃÖÖê›ü»ÖÖ −ÖÖÆüß. •Ö¾Öôû•Ö¾Öôû 45 ¾ÖÂÖì ÆüÖ »ÖœüÖ ŸμÖÖÓ−Öß

†�ÖÓ›ü¯Ö�Öê “ÖÖ»Ö×¾Ö»ÖÖ. μÖÖ �úÖôûÖŸÖ †−Öê�ú ÛÃ£ÖŸμÖÓŸÖ¸êü —ÖÖ»Öß. »Öœü¶ÖŸÖ ×�úŸÖßŸÖ¸üß »ÖÖê�ú ÃÖÖ´Öß»Ö

(10)

—ÖÖ»Öê †Ö×�Ö ŸÖê¾Öœêü“Ö ×−Ö‘Öæ−ÖÆüß �Öê»Öê. ¯Ö�Ö ²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²Ö ×−ÖÂšêü−Öê »ÖœüŸÖ ¸üÖ×Æü»Öê. †Ö¯Ö»μÖÖ “Öôû¾Öôûß»ÖÖ

ŸμÖÖÓ−Öß −Öî×ŸÖ�úŸÖê“Öê †×¬ÖÂšüÖ−Ö ×¤ü»Öê. ×¿Ö¾ÖÖμÖ ÃÖ¸ü�úÖ¸ü¿Öß ÃÖÓ‘ÖÂÖÔ �ú¸üŸÖ †ÃÖŸÖÖ−ÖÖ“Ö ×¿Ö�Ö�Ö, ¸üÃŸÖê,

ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ¾Öß•Ö, ¯ÖÖ�Öß, ¿ÖêŸÖß“ÖêÆüß ¯ÖÏ¿−Ö ŸμÖÖÓ−Öß ÃÖÖê›ü×¾Ö»Öê. �ú−ÖÖÔ™ü�ú ×¾Ö¬ÖÖ−ÖÃÖ³ÖêŸÖ 6 ¾ÖÂÖì

†Ö´Ö¤üÖ¸ü †ÃÖŸÖÖ−ÖÖ ŸμÖÖÓ−Öß †Öî¸üÖ¤ü ´ÖŸÖ¤üÖ¸üÃÖÓ‘ÖÖŸÖ †−Öê�ú ×¾Ö�úÖÃÖ�úÖ´Öê � êú»Öß. †−Öê�ú ŸÖ»ÖÖ¾Ö

²ÖÖÓ¬Ö»Öê. ŸμÖÖ´Öãôêû ²Ö¸ü›ü ´ÖÖôû¸üÖ−ÖÆüß ×Æü¸ü¾Öê�ÖÖ¸ü —ÖÖ»Öê. ¾ÖÖ›üß-ŸÖÖÓ›ü¶Ö¾Ö¸ü ŸμÖÖÓ−Öß ¸üÃŸÖê −Öê»Öê. ŸμÖÖ

¸üÃŸμÖÖÓ¾Öºþ−Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü †Ö×�Ö �ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖ¸ü�úÖ¸ü“μÖÖ ¸üÖ•μÖ ¯Ö×¸ü¾ÖÆü−Ö ´ÖÓ›üôûÖ“μÖÖ ²ÖÃÖêÃÖ

“ÖÖ»Ö×¾Ö»μÖÖ. ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü †Ö×�Ö �ú−ÖÖÔ™ü�ú ¸üÖ•μÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÔ“Ö ¯Ö�ÖÖÓ“Öê ¸üÖ•Ö�úßμÖ −ÖêŸÖê ŸÖÃÖê“Ö

ÃÖÖ´ÖÖ×•Ö�ú �úÖμÖÔ�úŸÖì ŸμÖÖÓ−ÖÖ ´ÖÖ−Ö ¤êüŸÖ †ÃÖŸÖ. •Ö−ÖŸÖêÃÖÖšüß »Öœü�ÖÖ¸üÖ ‹�ú ÃÖ““ÖÖ ¯ÖÏÖ´ÖÖ×�Ö�ú −ÖêŸÖÖ

†¿Öß“Ö ŸμÖÖÓ“Öß ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ²Ö¸üÖê²Ö¸ü“Ö �ú−ÖÖÔ™ü�ú ¸üÖ•μÖÖŸÖÆüß ¯ÖÏ×ŸÖ´ÖÖ ÆüÖêŸÖß. ŸμÖÖÓ“ÖÖ »ÖœüÖ �ú®Ö›ü ³ÖÖÂÖê¿Öß

×�ú¾ÖÖ �ú−ÖÖÔ™ü�úß •Ö−ÖŸÖê¿Öß −Ö¾ÆüŸÖÖ, ŸÖ¸ü ¤üÖê−Ö ¸üÖ•μÖÖÓ“μÖÖ “Öã�úß“μÖÖ ÃÖß´ÖÖ †Ö�Ö�ÖÖ·μÖÖ � ëú¦ü

ÃÖ¸ü�úÖ¸ü²Ö¸üÖê²Ö¸ü ÆüÖêŸÖÖ. ŸμÖÖÃÖÖšüß ŸμÖÖÓ−Öß †−Öê�ú †ÖÓ¤üÖê»Ö−Öê � êú»Öß. ´ÖÖ¡Ö †ØÆüÃÖ�ú, ¿ÖÖÓŸÖŸÖê“μÖÖ

´ÖÖ�ÖÖÔ−Öê. ×¾Ö¬¾ÖÓÃÖ ŸμÖÖÓ−ÖÖ ´ÖÖ−μÖ −Ö¾ÆüŸÖÖ. »ÖÖê�ú¿ÖÖÆüß¾Ö¸ü ŸμÖÖÓ“ÖÖ ¥üœü ×¾ÖÀ¾ÖÖÃÖ ÆüÖêŸÖÖ. −μÖÖμÖÖ¾Ö¸ü ÁÖ¨Ö

ÆüÖêŸÖß. †Ö•Ö −ÖÖ ˆªÖ ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß •Ö−ÖŸÖê»ÖÖ −μÖÖμÖ ×´Öôêû»Ö, †¿Öß ŸμÖÖÓ“Öß ¬ÖÖ¸ü�ÖÖ

ÆüÖêŸÖß. ´Æü�Öæ−Ö ÃÖ¸ü�úÖ¸ü¾Ö ü †Ö�Ö¯ÖÖ�Ö›ü �ú¸üßŸÖ ²ÖÃÖ�μÖÖ¯Öê�ÖÖ μÖÖ ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö •Ö−ÖŸÖê“μÖÖ ×¾Ö�úÖÃÖÖ�ú›êü

ŸμÖÖÓ−Öß »Ö�Ö ×¤ü»Öê. †Ö¯Ö»μÖÖ ×�úÃÖÖ−Ö ×¿Ö�Ö�Ö ¯ÖÏÃÖÖ¸ü�ú ´ÖÓ›üôûÖŸÖ ŸμÖÖÓ−Öß ÃÖß´ÖÖ ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö †−Öê�ú

�Ö¸ü•Öæ, Æãü¿ÖÖ¸ü †Ö×�Ö ÆüÖêŸÖ�úºþ ŸÖºþ�ÖÖÓ−ÖÖ −ÖÖê�ú·μÖÖ ×¤ü»μÖÖ. ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ÃÖ¸ü�úÖ¸ü¿Öß ³ÖÖÓ›æü−Ö ×¿Ö�Ö�Ö

†Ö×�Ö −ÖÖê�ú·μÖÖÓŸÖ ÃÖß´ÖÖ ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö 865 �ÖÖ¾ÖÖÓŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ŸÖºþ�ÖÖÓÃÖÖšüß ¸üÖ�Öß¾Ö •ÖÖ�ÖÖ šêü¾ÖÖμÖ»ÖÖ

³ÖÖ�Ö ¯ÖÖ›ü»Öê. ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ŸÖºþ�ÖÖÓÃÖÖšüß ¾Öîª�úßμÖ, †×³ÖμÖÖÓ×¡Ö�úß μÖÖÃÖÖ¸ü�μÖÖ ÃÖ¾ÖÔ“Ö

ˆ““ÖÃŸÖ¸üßμÖ †³μÖÖÃÖ�Îú´ÖÖŸÖ £Öê™ü ¯ÖÏ¾Öê¿Ö †Ö×�Ö ›üß.‹›Ëü., ²Öß.‹›Ëü. ÃÖÖ¸ü�Öê ×¿Ö�Ö�Ö ¯ÖÏ×¿Ö�Ö�Ö

¤êü�μÖÖ“Öß ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ÃÖÖêμÖ � êú»Öß. ŸÖÃÖÖ �ÖÖÃÖ ¿ÖÖÃÖ−Ö ×−Ö�ÖÔμÖ (•Öß.†Ö¸ü.) �úÖœüÖμÖ»ÖÖ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü

ÃÖ¸ü�úÖ¸ü»ÖÖ ³ÖÖ�Ö ¯ÖÖ›ü»Öê. †Ö•ÖÆüß ‹´Ö� êú²Öß (´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü-�ú−ÖÖÔ™ü�ú ²ÖÖò›Ôü¸ü) μÖÖ ×¾Ö¿ÖêÂÖ �úÖê™ü¶ÖŸÖæ−Ö

ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ŸÖ¹ý�Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ˆ““Ö ¯Ö¤üÖÓ¾Ö¸ü ´ÖÖ−ÖÖ“Öê Ã£ÖÖ−Ö ³ÖæÂÖ×¾ÖŸÖ †ÃÖæ−Ö Æüß ÃÖ¾ÖÔ

²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²ÖÖÓ“μÖÖ ÃÖÓ‘ÖÂÖÖÔ“Öß ´Ö¬Öæ¸ü ±úôêû ÆüÖêŸÖ.

(11)

¯ÖÏ�ú¸ü�Ö ¤ãüÃÖ¸êü

²ÖÖê»Öß ³ÖÖÂÖÖ : Ã¾Öºþ¯Ö ¾Ö ¾Öî×¿ÖÂ™ü¶ê

¯ÖÏÖÃŸÖÖ×¾Ö�ú :

‘³ÖÖÂÖÖ’ Æüß ´ÖÖ−Ö¾ÖÖ−Öê Ã¾Ö¯ÖÏμÖŸ−ÖÖÓ−Öß ×¾Ö�ú×ÃÖŸÖ � êú»Öê»Öß ‹�ú ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ�ÖÔ ÃÖÖ´ÖÖ×•Ö�ú ÃÖÓÃ£ÖÖ.

³ÖÖÂÖê´Öãôêû“Ö ´ÖÖ�ÖÃÖÖ“Öß ‡ŸÖ¸ü ¯ÖÏÖ�μÖÖÓÆæü−Ö ¾Öê�Öôûß †Öêôû�Ö ×−Ö´ÖÖÔ�Ö —ÖÖ»Öß. ³ÖÖÂÖê´Öãôêû ÃÖ´ÖÖ•Ö ×−Ö´ÖÖÔ�Ö

—ÖÖ»ÖÖ †Ö×�Ö ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ−Öê ´ÖÖ−Ö¾Öß •Öß¾Ö−ÖÖ“μÖÖ ¤üß‘ÖÔ †ÛÃŸÖ¢¾ÖÖÃÖÖšüß ÃÖÓÃ�éúŸÖß“Öß, −ÖßŸÖß, ´Öæ»μÖÖÓ“Öß

×−ÖÙ´ÖŸÖß � êú»Öß. ´ÖÖ−Ö¾Öß ÃÖ´ÖæÆüÖÓ−Öß ‹�ú¡Ö μÖê‰ú−Ö � êú»Öê»Öß ¯ÖÏ�ÖŸÖß †×«üŸÖßμÖ Ã¾Öºþ¯ÖÖ“Öß †ÖÆêü.

¾ÖÖÃŸÖ×¾Ö�ú •Ö�ÖÖŸÖ †−Öê�ú ¯ÖÏÖ�Öß †Ö×�Ö ŸμÖÖÓ“Öê ÃÖ´ÖæÆü †ÖÆêüŸÖ, ŸμÖÖ¯Öî�úß ´ÖÖ−Ö¾ÖÖÓ¯Öê�ÖÖ ŸÖÖ�ú¤ü¾ÖÖ−Ö

†−Öê�ú ¯ÖÏÖ�μÖÖÓ“μÖÖ ¯ÖÏ•ÖÖŸÖß †ÃÖŸÖÖ−ÖÖÆüß, ´ÖÖ−Ö¾ÖÖ‹¾Öœüß ¯ÖÏ�ÖŸÖß ŸÖê �úºþ ¿Ö�ú»Öê −ÖÖÆüßŸÖ, ‹¾Öœêü“Ö

�úÖμÖ, ‘›üÖμÖ−ÖÖêÃÖÖê ü’ ÃÖÖ¸ü�Öê ´ÖÆüÖ�úÖμÖ, ¯ÖÏ“ÖÓ›ü ¿ÖÛŒŸÖ¿ÖÖ»Öß ¯ÖÏÖ�Öß ŸÖ¸ü Ã¾ÖŸÖ:“Öê †ÛÃŸÖ¢¾ÖÆüß ×™ü�ú¾Öæ

¿Ö�ú»Öê −ÖÖÆüßŸÖ. ´ÖÖ¡Ö ´ÖÖ�ÖÃÖÖ−Öê Ã¾ÖŸÖ:“Öê, ÃÖ´ÖæÆüÖ“Öê †Ö×�Ö ‹� æú�Ö“Ö ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ“Öê †ÛÃŸÖ¢¾Ö ×™ü�ú¾Öæ−Ö

šêü¾Ö»Öê; −Ö¾Æêü, ×−ÖÃÖ�ÖÖÔŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÔ ÃÖã�ÖÖÓ“ÖÖ ˆ¯Ö³ÖÖê�Ö ‘ÖêŸÖ †Ö¯Ö»Öê •Öß¾Ö−Ö ÃÖã�Ö�ú ü †Ö×�Ö ¯ÖÏ¿ÖÃŸÖ

� êú»Öê. †Ö¯Ö»μÖÖ ÃÖã�ÖÖÃÖÖšüß ŸμÖÖ−Öê ¯Ö¿Öæ-¯Ö�Öß-¯ÖÏÖ�μÖÖÓ−ÖÖ ¸üÖ²Ö×¾Ö»Öê †Ö×�Ö ×−ÖÃÖ�ÖÖÔŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÔ ¿ÖŒŸÖà“ÖÖ

¾ÖÖ¯Ö¸ü � êú»ÖÖ. Ã¾Ö�ÖÏÆüÖ²Ö¸üÖê²Ö¸ü ¯Ö¸ü�ÖÏÆüÖ¾Ö¸ü Ã¾ÖÖ¸üß � êú»Öß. –ÖÖ−Ö-×¾Ö–ÖÖ−Ö-ŸÖÓ¡Ö–ÖÖ−ÖÖ−Öê ´ÖÖ�ÖæÃÖ •Ö�ÖÖŸÖß»Ö

¯ÖÏÖ�Öß´ÖÖ¡ÖÖÓŸÖ ÃÖ¾ÖÔÁÖêÂšü šü¸ü»ÖÖ †ÖÆêü, μÖÖ ÃÖ¾ÖÔ ¯ÖÏ�ÖŸÖß“μÖÖ ´ÖãôûÖ¿Öß �úÖμÖ †ÖÆêü? ŸÖ¸ü ŸμÖÖ−Öê

ˆŸ�ÎúÖÓŸÖß“μÖÖ �úÖôûÖŸÖ ×−Ö´ÖÖÔ�Ö � êú»Öê»Öß ‘³ÖÖÂÖÖ’ −ÖÖ¾ÖÖ“Öß ÃÖÖ´ÖÖ×•Ö�ú ÃÖÓÃ£ÖÖ. ³ÖÖÂÖê“ÖÖ †³μÖÖÃÖ

´Æü�Ö•Öê ´ÖÖ−Ö¾Ö •ÖÖŸÖß“μÖÖ ¯ÖÏ�ÖŸÖß“ÖÖ †³μÖÖÃÖ. ´Æü�Öæ−Ö“Ö ³ÖÖÂÖÖ³μÖÖÃÖ †ŸμÖÓŸÖ ´ÖÆü¢¾ÖÖ“ÖÖ †ÃÖæ−Ö,

‘´Ö¸üÖšüß’ ÃÖÖ¸ü�μÖÖ ´ÖÖêšü¶Ö ´ÖÖ−Ö¾Öß ÃÖ´ÖæÆüÖ“μÖÖ ²ÖÖê»Öß³ÖÖÂÖê“ÖÖ �Öê¡ÖßμÖ †³μÖÖÃÖ †ŸμÖÓŸÖ †Ö¾Ö¿μÖ�ú

šü¸üŸÖÖê.

³ÖÖÂÖÖ †Ö×�Ö ²ÖÖê»Öß :

‘³ÖÖÂÖÖ’ Æêü ´ÖÖ−Ö¾Öß ÃÖ´ÖæÆüÖÓ“μÖÖ ¯Ö¸üÃ¯Ö¸ü ¾μÖ¾ÖÆüÖ¸üÖ“Öê ´ÖÆü¢¾ÖÖ“Öê ÃÖÖ¬Ö−Ö †ÖÆêü. ¾μÖŒŸÖß“Öê

ÃÖÖ´ÖÖ•Öß�ú ü�Ö ÆüÖêŸÖê ŸÖê ³ÖÖÂÖê Öãôêû“Ö. ‘³ÖÖÂÖÖ’ ÆüÖ ´ÖÖ−Ö¾Öß •Öß¾Ö−ÖÖ“ÖÖ †Ö×�Ö ÃÖ´ÖÖ•Ö¾μÖ¾ÖÆüÖ¸üÖ“ÖÖ ¯ÖÖμÖÖ

ÆüÖêμÖ. ‘³ÖÖÂÖÖ’ Æüß ÃÖÓ�ú»¯Ö−ÖÖ Ã¯ÖÂ™ü �ú¸üŸÖÖ−ÖÖ ¯ÖÏ.−Ö. •ÖÖê¿Öß ×»Ö×ÆüŸÖÖŸÖ, ‘‘³ÖÖÂÖÖ’ ÆüÖ ¿Ö²¤ü ‘³ÖÖÂÖË’ ´Æü�Ö•Öê ²ÖÖê»Ö�Öê μÖÖ †£ÖÖÔ“μÖÖ ÃÖÓÃ�éúŸÖ ¬ÖÖŸÖæ¯ÖÖÃÖæ−Ö ²Ö−Ö»ÖÖ †ÖÆêü. ²ÖÖê»Ö�Öê, ³ÖÖÂÖ�Ö �ú¸ü�Öê μÖÖ †£Öá“Ö

³ÖÖÂÖÖ ¿Ö²¤ü ¯Öæ¾Öá¯ÖÖÃÖæ−Ö ¾ÖÖ¯Ö¸üÖŸÖ †ÖÆêü. Æêü ²ÖÖê»Ö�Öê †£ÖÖÔŸÖ ´Öã�ÖÖ¾ÖÖ™êü ×−Ö‘Ö�ÖÖ·μÖÖ ¬¾Ö−Öà“μÖÖ ÃÖ´ÖæÆüÖÓŸÖæ−Ö

(12)

†Ö�úÖ¸üÖÃÖ μÖêŸÖê. ´Ö−ÖÖŸÖß»Ö ×¾Ö“ÖÖ¸ü, �ú»¯Ö−ÖÖ ¾μÖŒŸÖ �ú¸ü�μÖÖÃÖÖšüß ´Öã�ÖÖ¾ÖÖ™êü ×−Ö‘ÖÖ»Öê»μÖÖ ¬¾Ö−Öà“ÖÖ

ÃÖÖ£ÖÔ ÃÖ´ÖæÆü ´Æü�Ö•Öê ³ÖÖÂÖÖ.”

‘³ÖÖÂÖÖ’ ÆüÖ ¿Ö²¤ü ˆ““ÖÖ¸ü»μÖÖ²Ö¸üÖê²Ö¸ü ‘²ÖÖê»Ö»Öß, ‹ê�ú»Öß, ×»Ö×Æü»Öß, ¾ÖÖ“Ö»Öß, ÃÖ´Ö•Ö»Öß

•ÖÖŸÖê ŸÖß ³ÖÖÂÖÖ’ †¿Öß ÃÖÓ�ú»¯Ö−ÖÖ Ã¯ÖÂ™ü ÆüÖêŸÖê. ³ÖÖÂÖÖ ²ÖÆãü×¾Ö¬Ö Ã¾Öºþ¯ÖÖ“Öß †ÃÖ»Öß ŸÖ¸üß ×ŸÖ“Öê

‘²ÖÖê»Öß’ ºþ¯Ö Æêü“Ö †Ö¯Ö»μÖÖ •ÖÖÃŸÖ ¯Ö×¸ü“ÖμÖÖ“Öê †ÖÆêü. •μÖêÂšü ³ÖÖÂÖÖ³μÖÖÃÖ�ú −ÖÖ.�ÖÖê. �úÖ»Öê»Ö�ú üÖÓ“Öê

³ÖÖÂÖêÃÖÓ²ÖÓ¬Öß“Öê ×¾Ö¾Öê“Ö−Ö †ŸμÖÓŸÖ ´ÖÖÙ´Ö�ú †ÖÆêü. ŸÖê ×»Ö×ÆüŸÖÖŸÖ, “´ÖÖ−Ö¾ÖÖ“Öê ¾ÖîμÖÛŒŸÖ�ú ¾Ö ÃÖÖ´ÖÖ×•Ö�ú

•Öß¾Ö−Ö •μÖÖ´Öãôêû ‡ŸÖ¸ü ´ÖÖ−Ö¾ÖÖÓ−ÖÖ •ÖÖ�Ö¾ÖŸÖê ¾Ö �úÖÆüß †Ó¿Öß ÃÖ´Ö•ÖŸÖê †¿Öß, ³ÖÖÂÖÖ Æüß ‹�ú ÃÖÖ´ÖÖ−μÖ

¯ÖÏ¾Öé¢Öß †ÖÆêü. ¤ãüÃÖ·μÖÖ»ÖÖ ÃÖ´Ö•Öæ−Ö ‘Öê�Öê, †Ö¯Ö»Öê ×¾Ö“ÖÖ¸ü, ´Ö−Ö, ‡“”ûÖ ¤ãüÃÖ·μÖÖ»ÖÖ �úôû×¾Ö�Öê,

¤ãüÃÖ·μÖÖÓ¿Öß ÃÖÆü�úÖμÖÔ �úºþ−Ö •Ö�Ö�μÖÖŸÖ»μÖÖ †›ü“Ö�Öß, ¯ÖÏ¿−Ö ÃÖÖê›ü×¾Ö�Öê ‡£Ö¯ÖμÖÕŸÖ •Ö¸ü ´ÖÖ−Ö¾ÖÖ“ÖÖ

²ÖÖî×¨ü�ú ×¾Ö�úÖÃÖ —ÖÖ»ÖÖ −ÖÃÖŸÖÖ, ÃÖÓ‘Ö×™üŸÖ ÆüÖê‰ú−Ö ÃÖã�ÖÖ−Öê ÃÖã¸ü×�ÖŸÖ •Ö�ÖŸÖÖ μÖêŸÖê ÆüÖ ¿ÖÖê¬Ö •Ö¸ü

ŸμÖÖ»ÖÖ »ÖÖ�Ö»ÖÖ −ÖÃÖŸÖÖ, ŸÖ¸ü ÃÖ´ÖÖ•Ö †Ö×�Ö ³ÖÖÂÖÖ μÖÖÓ“ÖÖ •Ö−´Ö“Ö —ÖÖ»ÖÖ −ÖÃÖŸÖÖ.”

‘³ÖÖÂÖÖ’ Æüß ²ÖÖê»Öß Ã¾Öºþ¯ÖÖŸÖ“Ö ×•Ö¾ÖÓŸÖ †ÃÖŸÖê, Æêü •Ö¸üß �Ö¸êü †ÃÖ»Öê ŸÖ¸üß ÃÖ¬μÖÖ ‘³ÖÖÂÖÖ’ ´Æü�Ö•Öê ¯ÖÏ´ÖÖ�Ö³ÖÖÂÖÖ †ÃÖÖ †£ÖÔ ºþœü —ÖÖ»Öê»ÖÖ †ÖÆêü. ×¾Ö×¾Ö¬Ö ÃÖ´ÖÖ•ÖÃÖ´ÖæÆüÖÓ�ú›æü−Ö •Öß ¯ÖÏŸμÖ�Ö

¾μÖ¾ÖÆüÖ¸üÖŸÖ ²ÖÖê»Ö»Öß •ÖÖŸÖê, ×ŸÖ»ÖÖ ‘²ÖÖê»Öß’ †ÃÖê ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ. μÖÖÃÖÓ¤ü³ÖÖÔŸÖ �îú»ÖÖÃÖ ÃÖÖ¾Öì�ú¸ü

×»Ö×ÆüŸÖÖŸÖ, “¯ÖÏŸμÖê�ú ´ÖÖ−Ö¾ÖÖ“μÖÖ ¾μÖÛŒŸÖ´Ö¢¾ÖÖ“Öß •Ö›ü�Ö‘Ö›ü�Ö ŸμÖÖ“μÖÖ¾Ö¸ü ÆüÖê�ÖÖ·μÖÖ ÃÖÓÃ�úÖ¸üÖÓ−Öß

ÆüÖêŸÖ †ÃÖŸÖê. •Ö−´ÖÖ¯ÖÖÃÖæ−Ö ŸμÖÖ“μÖÖ¾Ö¸ü •Öê ÃÖÓÃ�úÖ¸ü ‘Ö›üŸÖÖŸÖ, ŸÖê ²ÖÖê»Öß“μÖÖ ´ÖÖ¬μÖ´ÖÖŸÖæ−Ö.

¯ÖÏ´ÖÖ�Ö³ÖÖÂÖê“Öê ÃÖÓÃ�úÖ¸ü Æêü ŸÖÖê ¿ÖÖôêûŸÖ •ÖÖμÖ»ÖÖ »ÖÖ�Ö»μÖÖ¯ÖÖÃÖæ−Ö ÃÖãºþ ÆüÖêŸÖÖŸÖ. ²ÖÖê»Öß †Ö×�Ö

¯ÖÏ´ÖÖ�Ö³ÖÖÂÖÖ μÖÖÓ“μÖÖŸÖß»Ö ±ú¸ü�ú †ÃÖÖ �úß, ²ÖÖê»Öß“Öê ÃÖÓÃ�úÖ¸ü Æêü ŸμÖÖ“μÖÖ ¿ÖÖ¸üß×¸ü�ú, ³ÖÖ¾Ö×−Ö�ú

�Ö¸ü•Öê¯ÖÖê™üß †Ö¯ÖÖê†Ö¯Ö ÆüÖêŸÖ †ÃÖŸÖÖŸÖ. ŸÖ¸ü ¯ÖÏ´ÖÖ�Ö³ÖÖÂÖê“Öê ÃÖÓÃ�úÖ¸ü Æêü ¾μÖÖ¾ÖÆüÖ×¸ü�úŸÖê´Öãôêû

•ÖÖ�Öß¾Ö¯Öæ¾ÖÔ�ú � êú»Öê»Öê †ÃÖŸÖÖŸÖ. ²ÖÖê»Öß“μÖÖ ´ÖÖ¬μÖ´ÖÖŸÖæ−Ö ÆüÖê�ÖÖ·μÖÖ ÃÖÓÃ�úÖ¸üÖÓ“Öß ŸμÖÖ“μÖÖ ´Ö−ÖÖ»ÖÖ

�ú»¯Ö−ÖÖÆüß −ÖÃÖŸÖê; ŸÖ¸ü ˆ»Ö™ü ¯ÖÏ´ÖÖ�Ö³ÖÖÂÖê“Öê ÃÖÓÃ�úÖ¸ü šü¸ü¾Öæ−Ö †Ö¯Ö»μÖÖŸÖ ²Ö¤ü»Ö �úºþ−Ö ‘Ö›ü×¾Ö»Öê

•ÖÖŸÖÖŸÖ. μÖÖ¥üÂ™üß−Öê ¯ÖÖ×Æü»μÖÖÃÖ ²ÖÖê»Öß Æüß �Ö·μÖÖ †£ÖÖÔ−Öê ´ÖÖ−Ö¾ÖÖ“Öß ´ÖÖŸÖé³ÖÖÂÖÖ †ÃÖŸÖê.” ²ÖÖê»Öß Æüß

¯ÖÏ´ÖÖ�Ö³ÖÖÂÖê¯Öê�ÖÖ †×¬Ö�ú ¸üÃÖ¸ü¿ÖßŸÖ †ÃÖŸÖê. ×ŸÖ“μÖÖŸÖ ŸÖÖ•Öê¯Ö�ÖÖ“Öê †−Öê�ú −Ö¾Öê ²ÖÆü¸ü †ÃÖŸÖÖŸÖ. ŸÖß

ÃÖŸÖŸÖ ³ÖÖÂÖê»ÖÖ −Ö¾Ö“ÖîŸÖ−μÖ ¤êüŸÖ †ÃÖŸÖê. ³ÖÖÂÖê»ÖÖ ŸÖÖ•ÖÖ-™ü¾Ö™ü¾ÖßŸÖ¯Ö�ÖÖ μÖêŸÖÖê ŸÖÖê ²ÖÖê»Öß´Öãôêû“Ö. �ÖÓ.²Ö.

�ÖÏÖ´ÖÖê¯ÖÖ¬μÖê ²ÖÖê»Öß×¾ÖÂÖμÖß ´Æü�ÖŸÖÖŸÖ, “³ÖÖÂÖÖ Æüß ¯ÖÏ£Ö´Ö ²ÖÖê»Öß ´Æü�Öæ−Ö“Ö •Ö−´ÖÖ»ÖÖ μÖêŸÖê; ²ÖÖê»Ö�Öê,

³ÖÖÂÖ�Ö, ÃÖÓ³ÖÖÂÖ�Ö �ú¸ü�Öê Æêü“Ö ×ŸÖ“Öê ´Öæôû �úÖμÖÔ. ²ÖÖê»Öß †×¬Ö�ú ×•Ö¾ÖÓŸÖ †ÃÖŸÖê, ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö¿Öß»Ö

†ÃÖŸÖê. �úÖ»Ö´ÖÖ−ÖÖ−Öê ŸÖß •Ö¿Öß ²Ö¤ü»ÖŸÖê, ŸÖ¿Öß“Ö ²Ö¤ü»ÖŸμÖÖ ¯Ö×¸üÛÃ£ÖŸÖß−Öê ¾Ö ¯ÖÏÖ¤êü×¿Ö�ú ¤æü üŸÖê−ÖêÆüß ŸÖß

(13)

²Ö¤ü»ÖŸÖ •ÖÖŸÖê. ²Ö¤ü»Ö�Öê ÆüÖ ×ŸÖ“ÖÖ Ã£ÖÖμÖß³ÖÖ¾Ö †ÃÖŸÖÖê.” ÃÖ´ÖÖ•ÖÃÖÖ¯Öê�ÖŸÖÖ Æêü ²ÖÖê»Öß“Öê ´ÖÆü¢¾ÖÖ“Öê

¾Öî×¿ÖÂ™ü¶. ÃÖ´ÖÖ•Ö ²Ö¤ü»Ö»ÖÖ ×�ú ²ÖÖê»Öß“μÖÖ Ã¾Öºþ¯ÖÖŸÖ ²Ö¤ü»Ö ÆüÖêŸÖ †ÃÖŸÖÖŸÖ. ´Æü�Öæ−Ö ‹�ÖÖªÖ

²ÖÖê»Öß“ÖÖ †³μÖÖÃÖ ÆüÖ ŸμÖÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖŸÖß»Ö ²Ö¤ü»ÖÖÓ“ÖÖ †³μÖÖÃÖ †ÃÖŸÖÖê. ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖê“μÖÖ †−Öê�ú ²ÖÖê»Öß

†ÃÖæ−Ö, ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖ�ú ÃÖ´ÖÖ•ÖÖŸÖß»Ö ÃÖã�´ÖÖ×ŸÖÃÖæ�´Ö ²Ö¤ü»ÖÖÓ“Öß −ÖÖë¤ü ²ÖÖê»ÖßŸÖ ‘ÖêŸÖ»Öê»Öß †ÖœüôûŸÖê.

´Ö¸üÖšüß Æüß ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ´Öæôû ¸ü×Æü¾ÖÖ¿ÖÖÓ“Öß ‹�ú ¯ÖÏ´Öã�Ö ³ÖÖÂÖÖ †ÃÖæ−Ö ‘´Ö·ÆÖ™üß’ ¯ÖÏÖ� éúŸÖÖ¯ÖÖÃÖæ−Ö ŸÖß ×¾Ö�ú×ÃÖŸÖ —ÖÖ»Öê»Öß †ÖÆêü. ´ÖÖ¡Ö μÖÖ »ÖÖê�ú³ÖÖÂÖê»ÖÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö´ÖÖ−μÖŸÖÖ ×´Öôû×¾Ö�μÖÖÃÖÖšüß ¯ÖÏ“ÖÓ›ü ÃÖÓ‘ÖÂÖÔ

�ú¸üÖ¾ÖÖ »ÖÖ�Ö»Öê»ÖÖ †ÃÖæ−Ö, †Ö•ÖÆüß ×ŸÖ“ÖÖ ÃÖÓ‘ÖÂÖÔ £ÖÖÓ²Ö»Öê»ÖÖ −ÖÖÆüß. ×»Ö×�ÖŸÖ Ã¾Öºþ¯Ö ¯ÖÏÖ¯ŸÖ

ÆüÖê�μÖÖ¯Öæ¾Öá Æü•ÖÖ¸üÖê ¾ÖÂÖÔê ´ÖÖî×�Ö�ú ¯Ö¸Óü¯Ö êü−Öê ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖê“Öê ÃÖÓ¾Ö¬ÖÔ−Ö —ÖÖ»Öê»Öê †ÃÖæ−Ö †Ö•ÖÆüß ×»Ö×�ÖŸÖ

¯ÖÏ´ÖÖ�Ö³ÖÖÂÖê¯Öê�ÖÖ ´Ö¸üÖšüß ×¾Ö×¾Ö¬Ö ²ÖÖê»Öà´Ö¬Öæ−Ö ¯ÖÏ³ÖÖ¾Öß¯Ö�Öê ¯ÖÏ¾ÖÖÆüß †ÃÖ»μÖÖ“Öê ×¤üÃÖæ−Ö μÖêŸÖê. ¯ÖÏÃŸÖãŸÖ

×šü�úÖ�Öß ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü-�ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ²ÖÖê»Öß“ÖÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü �ú¸üÖ¾ÖμÖÖ“ÖÖ †ÖÆêü.

ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß •Ö−ÖŸÖê“Öß ²ÖÖê»Öß ³ÖÖÂÖÖ ‘´Ö¸üÖšü¾ÖÖ›üß’ †ÃÖæ−Ö ÆüÖ ³Öæ³ÖÖ�Ö �ú−ÖÖÔ™ü�úÖŸÖ ÃÖÖ´Öß»Ö

ÆüÖê�μÖÖ¯Öæ¾Öá ´Ö¸üÖšü¾ÖÖ›ü¶Ö“ÖÖ“Ö †×¾Ö³ÖÖ•μÖ ‘Ö™ü�ú ÆüÖêŸÖÖ. ŸμÖÖ´Öãôêû μÖÖ ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß •Ö−ÖŸÖÖ

¾¾μÖ¾ÖÆüÖ¸üÖŸÖ ‘´Ö¸üÖšü¾ÖÖ›üß’ ²ÖÖê»Öß“Öê“Ö ˆ¯ÖμÖÖê•Ö−Ö �ú¸üßŸÖ ÆüÖêŸÖß. �úÖê�ú�Öß, ¾Öî¤ü³Öá, ¾Ö·ÆÖ›üß,

†×Æü¸üÖ�Öß, �ÖÖ−¤êü¿Öß, ›üÖÓ�Öß, Æüôû²Öß ‡ŸμÖÖ¤üß¯ÖÏ´ÖÖ�Öê“Ö ‘´Ö¸üÖšü¾ÖÖ›üß’ Æüß ´Ö¸üÖšüß“Öß ¯ÖÏ´Öã�Ö ²ÖÖê»Öß

†ÃÖæ−Ö, �úÖÆüß ³ÖÖÂÖÖ³μÖÖÃÖ�ú ‘´Ö¸üÖšü¾ÖÖ›üß’ ²ÖÖê»Öß Æüß ´Ö¸üÖšüß“Öß ´Öæôû ³ÖÖÂÖÖ †ÖÆêü, †ÃÖê ´ÖÖ−ÖŸÖÖŸÖ. μÖÖ

¯ÖÖÀ¾ÖÔ³Öæ´Öß¾Ö¸ü ¯ÖÏÃŸÖãŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−ÖÖ“μÖÖ ×−Ö×´Ö¢ÖÖ−Öê ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü-�ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß

²ÖÖê»Öß“μÖÖ Ã¾Öºþ¯ÖÖ“ÖÖ ÃÖã�´Ö †³μÖÖÃÖ �ú¸üÖ¾ÖμÖÖ“ÖÖ †ÖÆêü.

(14)

¯ÖÏ�ú¸ü�Ö 3 ¸êü

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü-�ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ²ÖÖê»Öß“Öê Ã¾Öºþ¯Ö

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü-�ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖß´ÖÖ¯ÖÏ¿−Ö �ÖŸÖ 60 ¾ÖÂÖÖÔ¯ÖÖÃÖæ−Ö ¯ÖÏ»ÖÓ×²ÖŸÖ †ÃÖæ−Ö, μÖÖ ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß

³ÖÖÂÖ�úÖÓ−ÖÖ †•Öæ−ÖÆüß ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ÃÖÖ´Öß»Ö ÆüÖê�μÖÖ“μÖÖ †¯Öê�ÖÖ †ÖÆêüŸÖ. ŸμÖÖ´Öãôêû ŸμÖÖÓ−Öß †Ö¯Ö»Öß

´Ö·ÆÖ™ü´ÖÖêôûß ÃÖÓÃ� éúŸÖß ×™ü�ú¾Öæ−Ö šêü¾Ö»Öß †ÖÆêü. �Öê»μÖÖ 60 ¾ÖÂÖÖÔÓ ÖÖÃÖæ−Ö •Ö−ÖŸÖÖ ´Ö¸üÖšüß; ´ÖÖ¡Ö ÃÖ¸ü�úÖ¸ü

�úÖ−Ö›üß †ÃÖ»μÖÖ´Öãôêû μÖÖ ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ²ÖÖê»Öß¾Ö¸ü �ú®Ö›ü ³ÖÖÂÖê“ÖÖ ¯ÖÏ³ÖÖ¾Ö Ã¯ÖÂ™ü¯Ö�Öê •ÖÖ�Ö¾ÖŸÖÖê.

¾ÖÖÃŸÖ×¾Ö�ú ¯ÖÖÆüŸÖÖ ÃÖ¾ÖÔ“Ö ³ÖÖÂÖÖ ‹�ú´Öê�úà“μÖÖ ²Ö×Æü�Öß †ÃÖŸÖÖŸÖ. �úÖê�ÖŸÖßÆüß ³ÖÖÂÖÖ ¾ÖÖ‡Ô™ü −ÖÃÖŸÖê.

´Öæ»ÖŸÖ: ´Ö¸üÖšüß“Öê †ÖÓŸÖ×¸ü�ú −ÖÖŸÖê �úÖ−Ö›üß¿Öß †ÖÆêü. ‘´Ö·ÆÖšüß−Öê �êú»ÖÖ �úÖ−Ö›üß ³ÖÏŸÖÖ¸… ‹�úÖ“Öê

ˆ¢Ö¸ü ‹�úÖ −Ö μÖê……ü’ Æêü ÃÖÓŸÖ¾Ö“Ö−Ö μÖÖ ¤üÖê−Æüß ³ÖÖÂÖÖÓ“μÖÖ ¯Ö¸üÃ¯Ö¸ü ÃÖÓ²ÖÓ¬ÖÖ“Öê ªÖêŸÖ�ú †ÖÆêü. ´Ö üÖšüß Æüß

ˆ¢Ö¸ü ³ÖÖ¸üŸÖÖ¯Öê�ÖÖ ¤üÛ�Ö�Ö ³ÖÖ¸üŸÖÖ¿Öß †×¬Ö�ú •Ö¾Öôû“Öß †ÖÆêü. ÃÖÓÃ�éúŸÖ¯Öê�ÖÖ ´Ö¸üÖšüß“Öê −ÖÖŸÖê

¤ü×�Ö�ÖêŸÖß»Ö ¦ü×¾Ö›üß ³ÖÖÂÖÖÓ¿Öß †×¬Ö�ú •Ö¾Öôû“Öê †ÖÆêü. μÖÖÃÖÓ¤ü³ÖÖÔŸÖ ›üÖò.¸ü.¸üÖ. �ÖÖêÃÖÖ¾Öß ×»Ö×ÆüŸÖÖŸÖ,

“´Ö üÖšüß ÃÖÓÃ�éúŸÖß Æüß �úÖ−Ö›üß ÃÖÓÃ� éúŸÖß“Öê †¯ÖŸμÖ †ÖÆêü, ÆüÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü †ÖŸÖÖ ÃÖ¾ÖÔ´ÖÖ−μÖ ÆüÖê‰ú »ÖÖ�Ö»ÖÖ

†ÖÆêü. ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“Öê ¤îü¾ÖŸÖ ‘×¾Ö÷ü»Ö’ Æêü ´ÖãôûÖŸÖß»Ö �úÖ−Ö›üß ¤îü¾ÖŸÖ †ÖÆêü. †¿Öß ´Ö¸üÖšüß ÃÖÓŸÖÖÓ−Öß“Ö

×−Ö:ÃÖÓ×¤ü�¬Ö ÃÖÖ�Ö ×¤ü»Öß †ÖÆêü. ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“Öê ¤ãüÃÖ¸êü ¤îü¾ÖŸÖ �ÖÓ›üÖê²ÖÖ ÆêüÆüß ´ÖãôûÖŸÖß»Ö �úÖ−Ö›üß“Ö.

‘μÖ»»Ö´ÖÖ’ ¤êü¾Öß“Öê −ÖÖ¾Ö“Ö ŸÖß �úÖ−Ö›üß †ÃÖ»μÖÖ“Öê ÃÖÖÓ�ÖŸÖê.” ³ÖÖÂÖÖ¾ÖÖ¸ü ¯ÖÏÖÓŸÖ¸ü“Ö−Öê“μÖÖ “Öã�úß“μÖÖ

×−Ö�úÂÖÖÓ´Öãôêû ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖ�úÖÓ¾Ö¸ü †−μÖÖμÖ —ÖÖ»μÖÖ´Öãôêû ´Ö¸üÖšüß-�úÖ−Ö›üß ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ×²Ö‘Ö›ü»Öê †ÃÖ»Öê ŸÖ¸üß

¤üÖê−Æüß ³ÖÖÂÖÖÓ“Öê ¯Ö¸üÃ¯Ö¸ü ÃÖÖÆü“ÖμÖÔ ¾ÖÖœüßÃÖ »ÖÖ�Ö»Öê»Öê ×¤üÃÖæ−Ö μÖêŸÖê. ´Ö¸üÖšüß“ÖÖ ¯ÖÏ³ÖÖ¾Ö �ú®Ö›ü¾Ö¸ü ŸÖ¸ü

�ú®Ö›ü“ÖÖ ¯ÖÏ³ÖÖ¾Ö ´Ö¸üÖšüß¾Ö¸ü —ÖÖ»Öê»ÖÖ ×¤üÃÖæ−Ö μÖêŸÖÖê.

�ú®Ö›ü ³ÖÖÂÖêŸÖ 14 Ã¾Ö¸ü ¾Ö 36 ¾μÖÓ•Ö−Öê †ÖÆêüŸÖ. �úÖ−Ö›üß´Ö¬μÖê ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖêŸÖß»Ö Ã¾Ö¸üÖÓÆæü−Ö

¤üÖê−Ö Ã¾Ö¸ü •ÖÖÃŸÖß“Öê †ÖÆêüŸÖ ŸÖê ´Æü�Ö•Öê ‘‹ƒ’ ¾Ö ‘†Öêƒ’ Æêü •ÖÖÃŸÖß“Öê Ã¾Ö¸ü †ÖÆêüŸÖ. ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö

´Ö¸üÖšüß ²ÖÖê»Öß¾Ö¸ü �ú®Ö›ü“ÖÖ ¯ÖÏ³ÖÖ¾Ö ˆ““ÖÖ¸üÖŸÖ �Öæ¯Ö ´ÖÖêšü¶Ö ¯ÖÏ´ÖÖ�ÖÖŸÖ •ÖÖ�Ö¾ÖŸÖÖê. ˆ¤üÖ.†Ö‡Ô ´Öã»ÖÖ»ÖÖ

ÆüÖ�ú ´ÖÖ¸üŸÖÖ−ÖÖ ´Æü�ÖŸÖê, ‘†Ö‡Ô, ÃÖ×“Ö−Ö †ƒƒ’ ¿Ö²¤üÖ“μÖÖ ¾ÖÖŒμÖÖ“μÖÖ ¿Öê¾Ö™üß †ƒƒ †ÃÖÖ »ÖÖÓ²Ö™ü

ˆ““ÖÖ¸ü � êú¾Öôû �ú®Ö›ü ¯ÖÏ³ÖÖ¾ÖÖ−Öê •ÖÖ�Ö¾ÖŸÖÖê. ŸμÖÖ×¿Ö¾ÖÖμÖ ×�úŸÖßŸÖ¸üß �ú®Ö›ü ¿Ö²¤ü μÖÖ ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö

´Ö¸üÖšüß ²ÖÖê»ÖßŸÖ ÃÖ¸ü×´ÖÃÖôû¯Ö�Öê †ÖœüôûŸÖÖŸÖ. ˆ¤üÖ.†¯¯ÖÖ, †μμÖÖê, †ƒƒ ‡Ôƒƒ, †Œ�úÖ, †Öë›ü�úÖ,

†´´ÖÖ, †›ü×�ú¢ÖÖ, †Öê™üÖ, ˆÓ›üÖ, ˆÓ›üß, †™ü�ú, †��ÖÖ, †−ÖÖ�ÖÖë¤üß (�ÖÖë¬Öôû), †Ö¸üÖê�Ö�Ö (³ÖÖê•Ö−Ö),

(15)

†Öê�Ö¸üÖôêû (¾Ö¸ü�Ö ¾ÖÖœü�μÖÖ“Öß ´ÖÖêšüß ¯Öôûß), †ÖÓ²Öß»Ö, Ó›ü�ÖÖ, ˆÓ›üÖ¸ü�Öê, ˆÃÖã¿Öß (—ÖÖê ÖŸÖÖ−ÖÖ ˆ¿ÖÖ»ÖÖ

‘Öê�μÖÖ“Öê ÃÖÖ¬Ö−Ö), � ãú›üŸÖÖ (¿Ö™Ôü), �ú›üŸÖÖ (Æü´ÖÖ»Öß), ×�ú™üÖôû (†Öôû), �îú¾ÖÖ¸ü, �úÖ−Ö›üÖ, �úÖê¯Ö

(¿ÖêŸÖÖŸÖ»Öß —ÖÖê¯Ö›üß), � êúôûß (”ûÖê™üß Ø²Ö¤ü�Öß), � æú›üü (—ÖÖê¯Ö›üß“Öß ŸÖã¸üÖ™ü¶ÖÓ−Öß ŸÖμÖÖ¸ü � êú»Öê»Öß Ø³ÖŸÖ),

†›ü�Öã»Öê ´Ö›ü�Öã»Öê (�Öêôû), � ãú ü²Öã ü (²ÖÖ üß�ú ³ÖÖÓ›ü�Ö), ×�ÖôûÖ (¤ü�Ö›üÖ“Öß Ø³ÖŸÖ), “ÖÖêôû�ÖÖ, “Öøüß,

�ÖÖê�Ö¯ÖÖ™ü, �Öã ü¾Ö, ×“Ö»»Ö¸ü, ²ÖÖê−Öê (³ÖÖŸÖ), �Ö›Óü�Ö�Ö (»Ö�−ÖÖ−ÖÓŸÖ¸ü“Öê ¾Ö¸ü¾Ö¬Öã“Öê •Öê¾Ö�Ö), ™üŒ�úÖ, ÃÖÖê�ÖÖ

(¬ÖÖêŸÖ¸üÖ“ÖÖ) �ÖÖê™ü (¤üÖê·μÖÖ−Öê ‘ÖÖŸÖ»Öê»Öß ´Öã¸ü›ü), †ÖÓ�Öß-−ÖÖμÖ�ú»Ö (“Öøüß ²Ö×−ÖμÖ−Ö), “Öê»Ö´ÖÖ (—Ö¸üÖ),

²ÖÓ›üÖôû (�Ö×¸ü²Öß), ÆüÖ»Ö�μÖÖ (Æü»Ö�Öß ¾ÖÖ•Ö¾Ö�ÖÖ¸üÖ), ¯Öœüß-´Öœüß“Öß �úÖ´ÖÓ (œüÖê¸Óü †Öêœü�μÖÖ“Öß �úÖ´Öê),

ÆüÖ›üÖêôûß ‡−ÖÖ´Ö (´ÖÆüÖ¸üÖÓ−ÖÖ ×´ÖôûÖ»Öê»Öß ‡−ÖÖ´Öß •Ö´Öß−Ö), ´Öã¸ü¤üÖ›ü (´Öê»Öê»μÖÖ �ÖÖ‡Ô-�Öã¸üÖÓ“Öê ´ÖÖÓÃÖ), “Öã¼üÖ

(×“Ö»Öß´Ö), ¯Ö¸ü¾Ö“ÖÖ (¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ), ‡¸üÖ�ÖŸÖ (»Ö‘Ö¾Öß), ×²Ö×¤ü¿Öß »Öê�úºþ (¯Ö¸ü¤êü¿Öß »Öê�úºþ), Ø“Ö¬Öã�ú

(±úÖ™ü�úÖ �ú¯Ö›üÖ), ´Ö“Ö�ãú üß (•Ö´ÖÖ¤üÖ¸ü), Ø¤ü›üß, ²Ö�Öôû, ²ÖŒ�úôû (¯ÖãÂ�úôû), —Öã¸üôû, ×²Ö·ÆÖ›ü,

²Ö»ÖãŸÖê, μÖêôû�úÖê™ü, ³Ö••Öß (²ÖÖ¸üÖ ×´ÖÃÖôûÖÓ“Öß ³ÖÖ•Öß), ×�Ö“Ö›üÖ (³ÖÖŸÖ), Æëü›ü�ÖÖ (¯Öê™ü»Öê»Öß ´Ö¿ÖÖ»Ö),

¾Ö••ÖÓ (†Öê—ÖÓ), ¾ÖÓ�ÖôÓû (¾ÖÖ‡Ô™ü) ¾ÖŒ™Óü (¾ÖÖ‡Ô™ü), ¾Ö¢Ö»Ö (¯ÖÖ�Öß ŸÖÖ¯Ö×¾Ö�μÖÖ“Öß Ã−ÖÖ−Ö�ÖéÆüÖŸÖß»Ö “Öæ»Ö),

¸üÖê›ü�ÖÖ (³ÖÖ�ú¸ü), Æëü“ÖÓ (μÖÖÓ“ÖÓ), ¾ÖÓ™ü¹ý (ÆüÖ»Ö�Ö™ü) ‡. μÖÖ¤üß �Öæ¯Ö »ÖÖÓ²ÖŸÖ •ÖÖ‡Ô»Ö.

´Ö¸üÖšüß ²ÖÖê»Öß¾Ö¸ü ˆ““ÖÖ¸üÖŸÖß»Ö ¯ÖÏ³ÖÖ¾Ö †ÃÖÖ - ‘� ãúšÓü ÆüÖ¾Ö�úß, �úÖ −ÖÖμÖ �úß’, ‘²ÖÖê»Öß¾Ö

ÃÖÖÓ“μÖÖ¯ÖÖ¸üß’, ‘� ãú�ú›üß “ÖÖ»Ö»μÖÖ?’, ‘×¬Ö¾Öæ»ÖÖ»Öê¾Ö’, ‘μÖê¾Öæ »ÖÖ»Öê¾Ö’, ¯ÖÖ¯Ö ×²Ö“ÖÖ¸Óü (�Ö¸üß²Ö ´ÖÖ�ÖæÃÖ),

‡�ú›ü“ÖÖ ´ÖÖ�ÖæÃÖ ²ÖÖê»ÖŸÖÖ−ÖÖ ×�úŸÖßŸÖ¸üß ¾ÖêôêûÃÖ ‘•Öê ÆüÖμÖ’, ‘•Öî ÆüÖμÖ �úß’ †ÃÖÓ ´Æü�ÖŸÖÖê. Æêü ²Ö‘ÖÖ“μÖÖ

‹ê¾Ö•Öß Æîü ²Ö�ÖÖ, ‘•Öß’ μÖÖ †Ö¤ü¸üÖ£Öá ¿Ö²¤üÖ‹ê¾Ö•Öß ‘•Öê’ †ÃÖê ´Æü™ü»Öê •ÖÖŸÖê. ˆ¤üÖ. ‘•Öê

´ÖÖ»Ö�úÃÖÖ²Ö’ ´ÖÖ—μÖÖ †Ö¬Öß“μÖÖ ‹ê¾Ö•Öß ‘´ÖÖ—μÖÖ ¯Öî»ÖÓ’, †Ö´ÆüÖ»ÖÖ ‹ê¾Ö•Öß ‘ÆüÖ´ÖÖ»ÖÖ’, †Ö´Æüß‹ê¾Ö•Öß

‘ÆüÖ´Öß’, †ÃÖê ÖμÖÕŸÖ“μÖÖ ‹ê¾Ö•Öß ‘†ÃÖã•Öê�ú−ÖÖ’, ‘¸üÖÆãü•Öê�ú−ÖÖ’, ‘μÖê‡Ô•Öê�ú−ÖÖ’, ‘�Öê»ÖËŸÖ¾ÖÖ’ (�Öê»ÖÖê

ŸÖê¾ÆüÖ) †ÃÖê ˆ““ÖÖ¸ü ‹ê�úÖμÖ»ÖÖ ×´ÖôûŸÖÖŸÖ. μÖÖ ²ÖÖê»ÖßŸÖß»Ö �úÖÆüß ¿Ö²¤ü ¯ÖÆüÖ - �ú¸ü»ÖÖ»ÖÓμÖ (�ú¸üßŸÖ

†ÖÆêü), ¾ÖÖ™üü »ÖÖ»ÖÓμÖ (¾ÖÖ™æü »ÖÖ�Ö»Öê †ÖÆêü), ²ÖÃÖŸÖÖ¾Ö (²ÖÃÖŸÖÖê), μÖêŸÖÖ¾Öü (μÖêŸÖ †ÖÆüÖêŸÖ), •ÖÖŸÖÖ¾Ö (•ÖÖŸÖ

†ÖÆüÖêŸÖ), ²ÖÖê»ÖŸÖÖ¾Ö, ‹ê�úŸÖÖ¾Ö, �ú¸üŸÖÖ¾Ö, •Öê¾ÖŸÖÖ¾Ö †¿Öß ‘†Ö¾ÖμÖãŒŸÖ’ ²ÖÖê»Öß ‹ê�úÖμÖ»ÖÖ ×´ÖôûŸÖê.

ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ¿Ö²¤ü�úôûÖ :

ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ¿Ö²¤ü ´Ö¸üÖšüß (¯ÖÏ ÖÖ�Ö) †£ÖÔ

1) −ÖÖŸÖêÃÖÓ²ÖÓ¬Ö×¾ÖÂÖμÖ�ú ¿Ö²¤ü

†Ö•Öß²ÖÖ²ÖÖ/†Ö••ÖÖ- †Ö•ÖÖê²ÖÖ

†Ö••Öß - †Ö•Öß

(16)

´ÖÖ¾ÖôûÖ - ´ÖÖ´ÖÖ

´ÖÖ¾Öôû�Ö - ´ÖÖ´Öß

³ÖÖ““ÖÖ - ²Ö×Æü�Öß“ÖÖ ´Öã»Ö�ÖÖ

³ÖÖ““Öß - ²Ö×Æü�Öß“Öß ´Öã»Ö�Öß

¾Öî�Öß - »ÖÆüÖ−Ö ³ÖÖ¾ÖÖ“Öß ²ÖÖμÖ�úÖê

³ÖÖ³Öß - ´ÖÖêšü¶Ö ³ÖÖ¾ÖÖ“Öß ²ÖÖμÖ�úÖê

¸üÖ¾ÖÃÖÖ²Ö - −Ö¾Ö·μÖÖ“ÖÖ »ÖÆüÖ−Ö ³ÖÖ‰ú

¿ÖÖ›æü - ¯ÖŸ−Öß“μÖÖ ²Ö×Æü�Öß“ÖÖ−Ö¾Ö¸üÖ

¤üÖ»»ÖÖ - −Ö¾Ö¸üÖ

2) ‘Ö¸ü-¯ÖÏ¯ÖÓ“ÖÖŸÖß»Ö ¿Ö²¤ü

ÃÖã•Ö�Öß - —ÖÖê¯ÖŸÖÖ−ÖÖ †Ó�ÖÖ¾Ö¸ü ¯ÖÖÓ‘Ö¸ü�μÖÖ“Öß “ÖÖ¤ü¸ü

ÃÖÓ¤ãü�ú - ÃÖÖ´ÖÖ−Ö šêü¾Ö�μÖÖ“Öß »ÖÖê�ÖÓ›üß ¯Öê™üß

ÃÖã�Ö¸ü�Ö - ‘Ö¸ü�úÖ´ÖÖŸÖ ¯ÖÖ¸Óü�ÖŸÖ Ã¡Öß

¾Ö¢Ö»Ö - ¯ÖÖ�Öß ŸÖÖ¯Ö×¾Ö�μÖÖ“Öß •ÖÖ�ÖÖ

−ÆüÖ−Öß - †ÖÓ‘ÖÖêôûß“Öß •ÖÖ�ÖÖ

�úÖë›ü»Öæ - ¯ÖÖ�Öß ×¯Ö�μÖÖ“Öê ŸÖÖÓ²μÖÖÃÖÖ¸ü�Öê ´ÖÖŸÖß“Öê ³ÖÖÓ›êü

¸üÖ�úÖë›üß - ¿Öê�ÖÖ“Öß �Ö¾Ö¸üß •ÖÖôæû−Ö ¤üÖŸÖ ‘ÖÖÃÖ�μÖÖÃÖÖšüß“Öß ¸üÖ�Ö

¤üÖŸÖ¾Ö�Ö - ¤üÖŸÖ ‘ÖÖÃÖ�μÖÖÃÖÖšüß ×¾Ö×¿ÖÂ™ü ´ÖÓ•Ö−Ö

“ÖÖôûÃÖß - “ÖÂ´ÖÖ

�Ö´ÖßÃÖ - ´ÖÖêšü¶Ö ´ÖÖ�ÖÃÖÖ“Öê ¿Ö™Ôü

²ÖÖ›ü×²ÖÃŸÖ¸üÖ - ÃÖÓÃÖÖ¸üÖê¯ÖμÖÖê�Öß ÃÖÖ´ÖÖ−Ö

3) »ÖÖê�ú¤êü¾ÖŸÖÖ×¾ÖÂÖμÖ�ú ¿Ö²¤ü

‡Ô¸üÃÖ¾ÖÖÃÖß−Ö - �ÖÖ¾ÖÖÃÖÖšüß ¿ÖÆüß¤ü —ÖÖ»Öê»μÖÖ ¯ÖŸÖß¯ÖŸ−Öà“Öß ÃÖ´ÖÖ¬Öß

´ÖÃÖ²ÖÖ - ¿ÖêŸÖÖŸÖß»Ö ‹�ú ¤îü¾ÖŸÖ, ´ÆüÃÖÖê²ÖÖ

—ÖØ™ü�Ö - �ÖÏÖ´Ö¤êü¾ÖŸÖÖ, ×¾Ö×¿ÖÂ™ü ÃÖ´ÖæÆüÖ“ÖÖ ¤êü¾Ö

μÖêŸÖÖôû²ÖÖ - �ÖÖ¾Ö×¿Ö¾ÖÖ¸üÖ“Öê ¸ü�Ö�Ö �ú¸ü�ÖÖ¸üß »ÖÖê�ú¤êü¾ÖŸÖÖ

´ÖÃ�Öê ü - ¿ÖêŸÖÖŸÖß»Ö ‹�ú ¤êü¾ÖŸÖÖ

¯ÖÖÓ›ü¾Ö - ¿ÖêŸÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÖ“Ö ¤êü¾ÖŸÖÖÓ“ÖÖ ÃÖ´ÖæÆü

(17)

´Ö·μÖÖ‡Ô - ¤ü×»ÖŸÖ ¾ÖÃŸÖßŸÖß»Ö ‹�ú �ÖÏÖ´Ö¤êü¾ÖŸÖÖ

ÃÖ™ü¾ÖÖ‡Ô - ´Öæ»Ö •Ö−´Ö»μÖÖ−ÖÓŸÖ¸ü ¯Öæ•Ö»Öß •ÖÖ�ÖÖ¸üß ‹�ú �ÖÏÖ´Ö¤êü¾ÖŸÖÖ

†ÖÃÖ¸üÖ - ¿ÖêŸÖÖŸÖß»Ö ×¾ÖÆüß¸üß¾Ö¸ü †ÃÖ»Öê»Öß �ÖÏÖ´Ö¤êü¾ÖŸÖÖ; ×¾Ö×Æü¸üß“Öê ¸ü�Ö�Ö �ú¸ü�ÖÖ·μÖÖ

ÃÖÖŸÖ ²Ö×Æü�Öß

�ÖÓ›ü²ÖÖ - �ÖÓ›üÖê²ÖÖ

´Ö¸ü‡Ô“ÖÖÃÖ�Ö - †ÖÂÖÖœü ´Ö×Æü−μÖÖŸÖß»Ö ¤êü¾Öß“ÖÖ ÃÖ�Ö

´ÖÖêôû - ¯ÖÖêôûμÖÖ“μÖÖ ×¤ü¾Ö¿Öß ´ÖÖÓ�ÖÖ−Öê � ãú�Ö²μÖÖ“μÖÖ ‘Ö¸üß ™üÖ�úÖμÖ“Öê �Ö¾ÖŸÖ

4) ¿ÖêŸÖß´ÖÖŸÖß¿Öß ×−Ö�Ö×›üŸÖ ¿Ö²¤ü

²Öî»Ö²ÖÖ¸ü¤üÖ−ÖÖ - ¿ÖêŸÖß�úÖ´ÖÖÃÖÖšüß ˆ¯ÖμÖãŒŸÖ �ÖÖμÖ, ²Öî»Ö, ´ÆîüÃÖ †Ö¤üß ¯ÖÖôûß¾Ö ¯ÖÏÖ�Öß

²Öôû¤ü - ¬ÖÖ−μÖ ÃÖÖšü×¾Ö�μÖÖ“Öê ÃÖÖ¬Ö−Ö

¤ãÓü›êü - ¿ÖêŸÖßŸÖß»Ö ×¯Ö�úÖ“Öß ´Ö¿ÖÖ�ÖŸÖ �ú¸ü�μÖÖ“Öê ‹�ú ÃÖÖ¬Ö−Ö, � ãúôû¾Ö

¾Ö¸üÖ‡Ô - ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ‹�ú ¬ÖÖ−μÖ

†Ö�ú¸ü - ¤ãü¯ÖÖ¸ü“μÖÖ¾Öêôûß �ÖÖ¾ÖÖŸÖ»Öß �Öã¸êü £ÖÖÓ²Ö�μÖÖ“Öß •ÖÖ�ÖÖ

¾ÖÓ™ü¹ý - ´Æü¿Öß“Öê »ÖÆüÖ−Ö ×¯Ö»»Öæ

−μÖÖÆüÖ - ÃÖãŸÖÖ¸üÖ“μÖÖ �úÖ´ÖÖ“Öê ×šü�úÖ�Ö

Ø²Ö¤ü�Öß - ¿ÖêŸÖÖŸÖ ¯ÖÖ�Öß ³Ö¹ý−Ö −Öê�μÖÖ“Öê ´ÖÖŸÖß“Öê »ÖÆüÖ−Ö ³ÖÖÓ›êü

±úÖÃÖÖ™üß - ¿ÖêŸÖÖŸÖ •Ö−ÖÖ¾Ö¸ü ×¿Öºþ −ÖμÖê, ´Æü�Öæ−Ö »ÖÖ¾Ö»Öê»Öê �úÖ™êü üß �ãÓú¯Ö�Ö

œüü¾ÖÖ¸üÖ - ¿ÖêŸÖÖŸÖ −Ö¾Öß−Ö ¬ÖÖ−μÖÖ“Öß ¸üÖÃÖ —ÖÖ»μÖÖ¾Ö¸ü ªÖ¾ÖμÖÖ“Öê •Öê¾Ö�Ö

†Ö™üÖêôûÖ - ¿ÖêŸÖÖŸÖß»Ö ×¯Ö�úÖŸÖæ−Ö ¯ÖÖ�Ö êü ÆüÖ�ú»Ö�μÖÖÃÖÖšüß ˆ³Öê ¸üÖÆü�μÖÖ“Öß •ÖÖ�ÖÖ

¾ÖÖ¾Ö›üß - ¬ÖÖ−μÖ ˆ¬Öôû�μÖÖÃÖÖšüß ŸÖß−Ö »ÖÖ�ú›üÖ“Öê ŸÖμÖÖ¸ü � êú»Öê»Öê ÃÖ¬Ö−Ö

´Ö¤ü−Ö - �ÖôûμÖÖŸÖ ¯Ö›ü»Öê»Öß ¬ÖÖ−μÖÖ“Öß ¸üÖÃÖ

ÃÖÖ¯ÖŸμÖÖ - ²Öî»ÖÖÓ“μÖÖ �ÖôûμÖÖŸÖß»Ö “ÖÖ´Ö›ü¶Ö“μÖÖ ¾ÖÖªÖ

�Öã™üÖ�Ö - ¿ÖêŸÖ ´ÖÖê•Ö�μÖÖ“Öê ‹�ú ‹�ú�ú

²Ö™üÖ‡Ô - ¾Ö×ÆüŸÖßÃÖÖšüß ¿ÖêŸÖ »ÖÖ¾Öæ−Ö ¤êü�μÖÖ“Öß ¯Ö¨üŸÖ

²Ö−Öß´Ö - �ú›ü²μÖÖ“Öß �ÖÓ•Öß

—ÖÖê¯ÖÖ™üÖ - �ú›ü²μÖÖ“μÖÖ �ÖÓ•Öß“Öê ¤üÖ¸ü

� ãú›üß - —ÖÖ›üÖ¾Ö¸ü“Öê †ÖÓ²Öê �úÖœü�μÖÖ“Öê ÃÖÖ¬Ö−Ö

›ü²Ö�ú - ×“Ö¢Ö¸ü, ³Öã üôû †Ö¤üß ¯Ö�ÖÖÓ−ÖÖ ¯Ö�ú›ü�μÖÖÃÖÖšüß � êú»Öê»Öê ÃÖÖ¬Ö−Ö

(18)

•ÖÖ−Ö¾Öôû - ¿ÖêŸÖÖ´Ö¬μÖê ¸üÖ−Ö ÃÖÖ±ú �ú üÖμÖ“Öê ÃÖÖ¬Ö−ÖÖ“μÖÖ �ÖÖ»Ö“Öê ¤üÖê−Ö »ÖÖ�ú›Óü

×�Öôûß - ²Öî»ÖÖ“μÖÖ �ÖÖÓªÖ¾Ö¸üß»Ö •Öæ ×™ü� æú−Ö ¸üÖÆü�μÖÖÃÖÖšüß“Öê »ÖÖ�ú›üß ÃÖÖ¬Ö−Ö

ÃÖÖ¯ÖŸÖß - −ÖÖÓ�Ö¸ü ÆüÖ�úŸÖÖ−ÖÖ ²Öî»ÖÖ“μÖÖ �ÖôûμÖÖŸÖß»Ö ÃÖÖ¬Ö−Ö

‡�ú−Ö - � éúÂÖß †Öî•ÖÖ¸êü

×�Ö®ÖÖ - �ÖÖ‡Ô/´Æü¿Öß“μÖÖ �ú““μÖÖ ¤ãü¬ÖÖ“ÖÖ ×¿Ö•Ö¾Ö»Öê»ÖÖ †®Ö¯Ö¤üÖ£ÖÔ-�Ö¸ü¾ÖÃÖ

²ÖÖ™ãü�ú - �ú¾Öôûß, •¾ÖÖ¸üß“Öß ”ûÖê™üß ”ûÖê™üß ¬ÖÖ™Óü

ŸÖ�ÖßÃÖ - ŸÖÖÓ¤æüôû �Ö¾ÖŸÖ

šãüÃÖß - �Ö¾ÆüÖ“Öß †Öë²Öß

•ÖŒ�ú´Ö•ÖÖê›üß, �ÖÖê²Ö¸ü � ãú™ü�úÖ - •Ö�Ö´Öê¾Ö¸ü ŸÖÖ²Ö›üŸÖÖê²Ö ˆ¯ÖμÖãŒŸÖ šü¸ü�ÖÖ¸üß ¾Ö−ÖÖîÂÖ¬Öß

´ÖÖ›ü�ÖÓ - ŸÖÖÓ¤æüôû †Ö×�Ö ¤üÖôû ‘ÖÖ»Öæ−Ö ŸÖμÖÖ¸ü � êú»Öê»ÖÖ ¯ÖÖŸÖôû ¯Ö¤üÖ£ÖÔ

ÃÖÖÓ›ü�ÖÖ - †−Öê�ú ¤üÖôûß ¤üôæû−Ö �êú»Öê»Öê �úÖ»Ö¾Ö�Ö

5) ÃÖÖ´ÖÖ−μÖ ¾μÖ¾ÖÆüÖ¸üÖŸÖß»Ö ¿Ö²¤ü

¸üÖÃÃÖÖêôû - ¸üÖŸÖÃÖÖ¸üß-ÃÖÖ¸üß¸üÖŸÖ-¸üÖ¡Ö³Ö¸ü

−ÖŒ�ú¸ü - £ÖÖê›êüÃÖê (−Ö�ÖÖ‹¾Öœêü)

�Ö›üÖ ¸üÖÆü�Öê - ˆ³ÖÖ ¸üÖÆü�Öê

¤êü¾Ö�úÖ¸üÖ - »Ö�−ÖÖ“μÖÖ ¯Öæ¾Öá“ÖÖ ¤êü¾Ö¯Öæ•Öê“ÖÖ ×¤ü¾ÖÃÖ

¤êü¾Öã�ú �úÖœü�Öê - »Ö�−ÖÖ“μÖÖ †Ö¤ü»μÖÖ ×¤ü¾Ö¿Öß �ú¸üÖ¾ÖμÖÖ“ÖÖ ‹�ú ×¾Ö¬Öß

¾ÖÖ™Óü−ÖÓ - ¾ÖÖ™êü−Öê (¸üÃŸμÖÖ−Öê)

´ÖÖÓ�Ö›üÖ - ´ÖÖÓ�Ö¾ÖÖ›üÖ

Æãü²ÖÖ¸ü�Öê - ˆ³Öê ¸üÖÆü�Öê

×ŸÖŸÖÓ - ×ŸÖ£ÖÓ, ×ŸÖ£Öê

�ú¸üŸÖÖÃÖ»Öê»Öê - �ú¸üßŸÖ †ÃÖ»Öê»Öê

†Ö�Ö»ÖÖ‡ÔÃÖ - †Ö�ÖŸÖ †ÖÆêüÃÖ?

´ÖÖÓ›ü»ÖÖ‡ÔÃÖ - ´ÖÖÓ›ü»ÖÖ †ÖÆêüÃÖ

� êú»ÖÖ‡ÔÃÖ - � êú»ÖÖ †ÖÆêüÃÖ

»Ö‡Ô - ¯ÖãÂ�úôû

�ÖÓ¤üüôûÖ - �ÖÖë¬Öôû

¯ÖÖ¾ÖÃÖãôûÖ - ¯ÖÖ¾ÖÃÖÖôûÖ

(19)

ŸÖ¾ÖÖ - ŸÖê¾ÆüÖ

¬ÖÖê¬ÖÖ¸üß ¯ÖÖ‰úÃÖ - ¬Öã¾ÖÖÑ¬ÖÖ¸ ¯ÖÖ‰úÃÖ, •ÖÖê ü¤üÖ ü ¯ÖÖ‰úÃÖ

†Ö�úÖ›üÖ“ÖÖ ´Æîü−ÖÖ- †ÖÂÖÖœü ´Ö×Æü−ÖÖ

ÆüÖ»ÖŸÖ - ¯Ö×¸üÃ£ÖŸÖß

�ú¾ÖÖ²Ö¾ÖÖ - � êú¾ÆüÖ � êú¾ÆüÖ

•Ö¾ÖÖŸÖ¾ÖÖ - •Öê¾ÆüÖ ŸÖê¾ÆüÖ

μÖêŸÖ −Öî, •ÖÖŸÖ −Öî - μÖêŸÖ −ÖÖÆüß, •ÖÖŸÖ −ÖÖÆüß

−Öî ŸÖ¸ü - −ÖÖÆüß ŸÖ¸ü

´ÆüÖê üß - ¯Öãœêü, ¯Öãœü“μÖÖ ¾Öêôûß

Æêü−»ÖÖ - μÖÖÓ−ÖÖ

ŸÖê−»ÖÖ - ŸμÖÖÓ−ÖÖ

´ÖÓ¤üß - ´Ö¬μÖê (´Ö−ÖÖ´ÖÓ¤üß, •Ö−ÖÖ´ÖÓ¤üß)

¾Ö›üß»Ö¬ÖÖ›üß»Ö - ´ÖÖêšüß, ¾ÖμÖÃ�ú ´ÖÖ�ÖÃÖÓ

�ú¾ÖÖ²Ö¾ÖÖ - �ú¬ÖßŸÖ¸üß

£ÖÖê üÖ›ü - ¾ÖμÖÃ�ú ´ÖÖêšüÖ

ŸμÖÖ‡Ô - ŸμÖÖÓ−Öß

´ÖÖ�Öß´ÖÖ�Öß - ´ÖÖ�Öê ´ÖÖ�Öê

´ÖÖÃÖ´Ö“Ö¸ü - ´Ö™ü−Ö, ´ÖÖÃÖê

¤ãüÃÖ·μÖÖ »Öê�ú¸üÖ¾ÖÖ‡Ô“μÖÖŸÖ- ¤ãüÃÖ·μÖÖ“μÖÖ »Öê�ú¸üÖÓ´Ö¬μÖê

‡“Öæ-�úÖ™êü - Ø¾Ö“Öæ ÃÖÖ¯Ö

‡ÃŸÖã, ‡ÃŸμÖÖ“ÖÓ � ëú�Öãôû- ×−Ö�ÖÖ¸Öü, •ÖôûŸÖÖ ×¾ÖÃŸÖ¾Ö

¯Öœüß-´Öœüß“Öß ÆüÖ»Ö�úß ÃÖ»Ö�úß �úÖ´ÖÓ-�ÖÖ¾Ö�úß“Öß �úÖ´Öê

´ÖÓ™ü»ÖÖê - ´Æü™ü»ÖÖê, ´Æü�ÖÖ»Öê

“Ö¾Ö“ÖÖ»Ö ²ÖÖ‡Ô - ¾ÖÖ‡Ô™ü “ÖÖ»Öß“Öß Ã¡Öß

´Ö“Ö� ãú üß - �úÖ¸ü�æú−Ö

´Ö®ÖÖ»ÖÖ - ´Æü�Öæ »ÖÖ�Ö»ÖÖ

´Ö®ÖÖ»Öß - ´Æü�Öæ »ÖÖ�Ö»Öß

�úÖ ´Ö®ÖÖ»ÖÖ¾Ö - �úÖμÖ ´Æü�ÖŸÖÖμÖ?

(20)

²ÖÃÖ»ÖŸμÖÖ - ²ÖÃÖ»μÖÖ ÆüÖêŸμÖÖ

´ÆüÖ¸ü›üÖ - ´ÖÆüÖ¸ü¾ÖÖ›üÖ

×¬Ö¸üÖ¾ÖÖ - ¬Öß¸ü

‡¾Öæ »ÖÖ»ÖÖ - μÖê‰ú »ÖÖ�Ö»ÖÖ

ÆüÖ´Öê¿ÖÖ - −ÖêÆü´Öß, ÃÖŸÖŸÖ

´ÆüÖ¸üÖ¾ÖÖμÖ»ÖÖ, ´ÖÖÓ�Ö¾ÖÖμÖ»ÖÖ-´ÖÆüÖ¸üÖÓ−ÖÖ, ´ÖÖÓ�ÖÖÓ−ÖÖ

¾ÖÓ�Öôû - ¾ÖÖ‡Ô™ü, �Ö¸üÖ²Ö

� ãú“Öôû - ‘ÖÖ�Ö ¸üÖÆü�ÖÖ¸êü (¸üÖÆü�Öß´ÖÖ−Ö)

�Ö¦üÖ¾Öôû - �ÖÖ�ÖÖ¸üß ŸÖÖë›ü (»Öê�ú Óü)

μÖêŸÖÖôûÖ-•ÖÖŸÖÖôûÖ - μÖêŸÖê ¾ÖêôêûÃÖ, •ÖÖŸÖê ¾ÖêôêûÃÖ

†Ö»−Öß/�Öê»−Öß ? - †Ö»ÖÖ −ÖÖÆüß? / �Öê»ÖÖ −ÖÖÆüßŸÖ ?

†Ö¾Öæ�ú - †ÖμÖãÂμÖ

¤ãü�ú−Ö�úºþ - †Ö•ÖÖ¸üß ´ÖÖ�ÖæÃÖ

¸ü›ü»ÖÖ»ŸÖß“Ö - ¸ü›æü »ÖÖ�Ö»Öß ÆüÖêŸÖßÃÖ

»ÖÖ»ŸÖÖ - »ÖÖ�Ö»ÖÖ ÆüÖêŸÖÖ

�ú¸ü�ÖêÃÖ¸ü - �úŸÖÔ¾μÖ ²Ö•ÖÖ¾Ö�ÖÖ¸üÖ - �ú¸ü�ÖêÀ¾Ö¸ü

²Öã¸ü¿ÖÖ - ²Öã¸üÃÖ™ü»Öê»ÖÖ (‹�ú ×¿Ö¾Öß)

†Ö�ú¸ü - �ÖÖ¾ÖÖŸÖ»Öß �Öã¸Óü £ÖÖÓ²Ö�μÖÖ“Öß •ÖÖ�ÖÖ

†Ö‡Ô−ÖÖ - †Ö¸üÃÖÖ

¯ÖÖê™ü ÆüÖ¯ÖÖôûß •ÖÖ�Öê - ˆ¯ÖÖ¿Öß †ÃÖ�Öê

»Ö¯Öæ™ü ²ÖÖê»Ö�Öê - �ÖÖê™êü ²ÖÖê»Ö�Öê

¸üμÖÖ - ¯Ö×¸üÛÃ£ÖŸÖß

�ú¾Ö×ŸÖ�ú - �úÖîŸÖã�ú

�ú´ÖÃÖ�ú´Ö - �ú´ÖßŸÖ �ú´Öß, •Ö¾Öôû •Ö¾Öôû

�ú¯Ö›êü Æü›ü�úÖ¾Ö�Öê- �ú¯Ö›êü ¾ÖÖôûŸÖ šêü¾Ö�Öê

¸Óü�ÖßŸÖ “ÖÖôûÃÖß - Óü�Öß−Ö “ÖÂ´ÖÖ

�ú›üÖ−Ö - �úœü»Öê»ÖÖ ´Ö™ü−ÖÖ“ÖÖ ¸üÃÃÖÖ.

´ÖšüÖ - ´ÖÖêšüÖ ´Öšüß - ´ÖÖêšüß

(21)

×“Ö´Ö�úÖ¸ü�Öê - ×“Ö´Ö™êü �úÖœü�Öê

ˆ�ÖÓ - −ÖêÆü´Öß“ÖÖ ¾ÖÖ¯Ö¸üÖŸÖ»ÖÖ ¿Ö²¤ü

†Ö−Ö¾Öôû, ‡×¯ÖŸÖ¸ü - †�ÖÖ¾Öæ (»Öê�úºþ) = �ÖÖê›ü�ú¸ü ´Öæ»Ö

¯ÖóôûÖ»ÖÖ - ¯Öôæû »ÖÖ�Ö»ÖÖ

×Æü²ÖÖôæû−Ö ¤êü−Öê/×Æü²ÖÖôû�Öê- ±êú�ú�Öê

�Ö×�Ö´ÖŸÖ ÆüÖê�Öê - μÖÖê�ÖÖμÖÖê�ÖÖ−Öê ¾ÖÖ“Ö�Öê, £ÖÖê›üŒμÖÖŸÖ ²Ö“ÖÖ¾Ö�Öê

¯Ö™ü� ãú−μÖÖ, “Ö™ü´Ö−μÖÖ, —Ö™ü´Ö−μÖÖ, ™ü¯Ö� ãú−μÖÖ = »Ö¾Ö�ú¸ü

Æãü›ü¾ÖÖ - �ÖÖ‡Ô/´Æü¿Öß“μÖÖ ¿Öê�ÖÖ“μÖÖ �Ö¾Ö·μÖÖ šêü¾Ö�μÖÖ“Öê ×šü�úÖ�Ö

ŸμÖÖ“μÖÖ ²Ö¸üÖ- ŸμÖÖ“μÖÖ²Ö¸üÖê²Ö¸ü, ŸμÖÖ“μÖÖ¿Öß

³ÖÖÓ›ü� ãú¤üôû - ³ÖÖÓ›ü�Ö �ú¸ü�μÖÖŸÖ ¯Ö™üÖ‡ÔŸÖ Ã¡Öß

¤üÖŸÖ×�Öôû ²ÖÃÖ�Öê - �Ö¯¯Ö ²ÖÃÖ�Öê

Æêü»Ö¯ÖÖ™êü ‘ÖÖ»Ö�Öê - ‡�ú›æü−Ö ×ŸÖ�ú›êü ×±ú¸ü�Öê

¤ãü¬Ö�ÖÓ, ¤ãü¬Ö�μÖÖ - ×¿Ö¾μÖÖ (»ÖÆüÖ−Ö »Öê�ú¸üÖ»ÖÖ ×¤ü»Öß •ÖÖ�ÖÖ¸üß ×¿Ö¾Öß)

²Ö™üÖ - ²Öê™üÖ, »Öê�ú¸üÖ»ÖÖ ²ÖÖê»Ö�μÖÖ“Öß ‹�ú ¯Ö¨üŸÖ

‹�úÖ ×¿Ö−Ö�Öß“Öê - ‹�úÖ ×¿Ö�ÖÖ“Öê, ‹�úÖ ¾ÖμÖÖ“Öê

»ÖÓ›üß �ú¸ü�Öê - �ÖêôûÖŸÖ �ÖÖê™êü¯Ö�ÖÖ �ú¸ü�Öê

—ÖÖ¯Ö›ü ¯Ö›ü�Öê - ÃÖÓ¬μÖÖ�úÖôû ÆüÖê�Öê

†ÖÓ�Öß “Öøüß - ¿Ö™Ôü ¯ÖÑ™ü

� ãú›üŸÖÖ - ¿Ö™Ôü

×“Ö»Öß´Ö “Öã¼üÖ - ÆãüŒ�úÖ

“ÖÓ“Öß-²Ö™ü¾ÖÖ - ŸÖÓ²ÖÖ� æú šêü¾ÖÖμÖ“Öß ×¯Ö¿Ö¾Öß

¤üÖê¯ÖÖ¸üß - ¤ãü¯ÖÖ¸üß

ÃÖ�úÖôûÖ - ÃÖ�úÖôûß

´ÖÖê¯Ö - �Öæ Ö, ¯ÖãÂ�úôû, ³Ö¸ü¯Öæ ü

†ÖÃÖÖ´Öß - ×�Ö·ÆÖ‡Ô�ú

“Ö¸ü¾Öß - †ò»μÖã×´Ö×−Ö†´Ö“Öê ˆ³μÖÖ †Ö�úÖ¸üÖ“Öê ³ÖÖÓ›êü

›êü“Ö�úß - †ò»μÖã×´Ö×−Ö†´Ö“Öê �ÖÖê»Ö †Ö�úÖ¸üÖ“Öê ³ÖÖÓ›êü

−μÖÖÆüÖ - ÃÖãŸÖÖ¸üÖ“μÖÖ �úÖ´ÖÖ“Öê ×šü�úÖ�Ö

(22)

“Ö´Ö−Ö�ÖÖê™üÖ - ›üÖêŒμÖÖ“Öê �êúÃÖ ¯Öæ�ÖÔ ³ÖÖ¤¸ü»μÖÖ¾Ö¸ü ×¤üÃÖ�ÖÖ êü ›üÖê�êú

−ÖÖ¤ü¸ü ¾ÖÖ™ü�Öê - ”ûÖ−Ö ¾ÖÖ™ü�Öê

(´ÖÖ•μÖÖ) ¾ÖÖ¸ü�Öß“Öê ¯ÖÖê¸Óü- (´ÖÖ—μÖÖ) ¾ÖμÖÖ“Öß ´Öã»ÖÓ

� Óú¤üß �Óú¤üß - �ú¬Öß �ú¬Öß

•ÖÆüÖ¸ ´ÖÖ»Ö�ú - ´ÖÆüÖ¸üÖ−Öê � êú»Öê»ÖÖ −Ö´ÖÃ�úÖ ü

ÆüμÖÖ•Ö ´ÖÖ»Ö�ú - ´ÖÖÓ�ÖÖ−Öê � êú»Öê»ÖÖ −Ö´ÖÃ�úÖ¸ü

μÖêÃ�ú¸ü - ¾Öê¿Öß“Öß ¸üÖ�Ö�Ö �ú¸ü�ÖÖ¸üÖ

Æü»Ö�μÖÖ - Æü»Ö�Öß ¾ÖÖ•Ö¾Ö�ÖÖ¸üÖ

¯ÖÖê¸üß¾ÖÖμÖ“Öê - ¯ÖÖê¸üà“Öê, ¯ÖÖê¸üÖ¾ÖÖμÖ“Öê - ¯ÖÖê¸üÖÓ“Öê

²ÖŒ�úôû - �Öæ Ö

±úŒÃÖ - ±úŒŸÖ

•Ö»¤üß/¾Öê�Öß - ×²Ö�Öß ×²Ö�Öß-¾Öê�ÖÖ−ÖÓ, »Ö¾Ö�ú¸ü

´ÖÖ¾Æü¸ü - ÃÖ¸ü�úÖ üß −ÖÖê�ú¸üß“Öß ¯Ö�ÖÖ¸ü

ÆüÖ›üÖêôûß - ´Öê»Öê»Öß �Öã Óü ÃÖÖê»Ö�μÖÖ“Öß ´ÖÆüÖ¸üÖÓÃÖÖšüß ¸üÖ�Öß¾Ö •ÖÖ�ÖÖ

‡•ÖÖ•ÖŸÖ - ¯Ö¸ü¾ÖÖ−Ö�Öß

¬ÖÖ›ü�Öê - ¯ÖÖšü¾Ö�Öê

¬ÖÖ›üÖ - ¯ÖÖšü¾ÖÖ

¬ÖÖ›æü - ¯ÖÖšü¾Öæ

¸üÖ� ãúôûß“Öß œüÖê¸Óü - ¸üÖ�Ö�μÖÖÃÖÖšüß ´ÖÖê²Ö¤ü»μÖÖ−Öê ×¤ü»Öê»Öß �ÖÖ‡Ô�Öã¸êü

¯ÖÖ™ü�úÖêôûß¾Ö¸ü ²ÖÃÖ�Öê- ¯ÖÖšüß¾Ö¸ü ²ÖÃÖ�Öê (»ÖÆüÖ−Ö ´Öæ»Ö)

ŸÖ�ÖÖ¸üß - ³ÖÖ�ú¸üßÃÖÖšüß ¯Ößšü ´Öôû�μÖÖ“Öß »ÖÖ�ú›üß ¯Ö¸üÖŸÖ

ØÃÖ�Ö™ü - ´Öê»Öê»μÖÖ •Ö−ÖÖ¾Ö¸üÖ“Öê (�ÖÖ‡Ô-´ÆîüÃÖ) �úÖœæü−Ö šêü¾Ö»Öê»Öê Ø¿Ö�Ö

(ŸÖê •ÖÖôû»μÖÖ´Öãôêû ‘Ö¸üÖŸÖ »Ö¯Ö»Öê»ÖÖ ÃÖÖ¯Ö ²ÖÖÆêü¸ü μÖêŸÖÖê †ÃÖÖ ‹�ú »ÖÖê�úÃÖ´Ö•Ö †ÖÆêü.)

²Öê´ÖÖ¸ü - †Ö•ÖÖ¸üß

¿Ö¸üß�ú �ú¸ü�Öê - (¿ÖÖôêûŸÖ) ¤üÖ�Ö»Ö �ú¸ü�Öê

¯ÖÃÖÖ³Ö¸ü - ‹�úÖ ÆüÖŸÖÖ“Öß †Öë•Öôû ³Ö¹ý−Ö ¬ÖÖ−μÖ

�ÖÖ²Ö Óü - »Öê�ú Óü

ÃÖÖ�ÖÖêŸÖß - ´Ö™ü−Ö

(23)

Æü´Ö¸üßŸÖã´Ö¸üß - †¸êü ŸÖã¸êü ³ÖÖÓ›ü�Ö

¸üÖŸÖ¯ÖÖšü (�úÖ´Ö) �ú¸ü�Öê- ¸üÖ¡ÖÓ×¤ü¾ÖÃÖ �úÖ´Ö �ú ü�Öê

�ú›ü ¤êü�Öê - ¡ÖÖÃÖ ¤êü�Öê

¿ÖêŸÖ´ÖÖ»ÖÖ»ÖÖ ‘¬ÖÖ¸ü�Ö’ - ³ÖÖ¾Ö

Æêü»Ö¯ÖÖ™üÖ - ±ãú�ú™ü“Öß “ÖŒ�ú¸ü

´Ö®ÖÖ»ÖÖμÖ - ´Æü�Öæ »ÖÖ�Ö»ÖÖ †ÖÆêü.

‘´ÖãÃÖ Óü’ - �Ö¸ü�ú™Óü, ˆ¸ü»Öê»ÖÓ ×¿ÖôÓû †®Ö (´ÖãÃÖ¸Óü ¯ÖÖ−Öß)

»Öê�úß¾ÖÖ−ÖÖ, »Öê�úÖ¾ÖÖ−ÖÖ, ´ÖÖ�ÖÃÖÖ¾ÖÖ−ÖÖ - »Öê�úà−ÖÖ, »Öê�úÖÓ−ÖÖ,´ÖÖ�ÖÃÖÖÓ−ÖÖ

Æêü›êü¯Ö�Ö - �Öã¸üÖÓ“μÖÖ ²ÖÖ•ÖÖ¸üÖŸÖ �Ö¸êü¤üß-×¾Ö�Îúß“Öß ¤ü»ÖÖ»Öß

‡Ô¸üÖ�ÖŸÖß»ÖÖ ²ÖÃÖ�Öê- »Ö‘Ö¾Öß»ÖÖ ²ÖÃÖ�Öê

²ÖÖ•ÖÖ¸ü ±ãú™ü�Öê - ²ÖÖ•ÖÖ¸ü ˆšæü−Ö •ÖÖ�Öê, ÃÖÓ¯Ö�Öê

“Öê»Ö´ÖÖ - −Ö¤üß“μÖÖ ¯ÖÖ¡ÖÖŸÖ ¾ÖÖôãûŸÖ �ÖÖê¤ü»Öê»ÖÖ �ÖøüÖ. ŸμÖÖŸÖ ×¯Ö�μÖÖ“Öê ×−Ö´ÖÔôû

¯ÖÖ�Öß †ÃÖŸÖê.

�Ö×¸ü²Öß - Æü¸üß²Öß - ÃÖã�Ö, ¤ãü:�Ö

´ÖÃÖ²ÖÖ - ‹�ú �ÖÏÖ´Öß�Ö »ÖÖê�ú¤êü¾ÖŸÖÖ, ´ÆüÃÖÖê²ÖÖ

×ÃÖ¾Ö−ÖÖê�ú, �ÖÖ¾Ö−ÖÖê�ú, ²ÖÃÖ−ÖÖê�ú,- −Ö�úÖê

²ÖÖê»»ÖÖ»Öê-²ÖÖê»Öã »ÖÖ�Ö»Öê.

ÃÖ�Ö�ÖÓ - (ÃÖÖê−μÖÖ“ÖÖÓ¤üß“Öê) ¤üÖ�Öß−Öê

¸Óü¤üÖ †Öêœü�Öê - ÃÖãŸÖÖ¸üÖ“μÖÖ »ÖÖ�ú›üß �úÖ´ÖÖ“ÖÖ ‹�ú ³ÖÖ�Ö

´ÖÖ“Ö¾ÖÖ - ²ÖÖ•Öê“ÖÖ (¯Ö»ÖÓ�Ö) ‹�ú ¯ÖÖμÖ

�ÖÖŸÖ - ²ÖÖ•Öê“Öê †Ö›ü¾Öê »ÖÖ� æú›ü

ÃÖãÓ²Ö - ²ÖÖ•Ö ×¾Ö�Ö�μÖÖ“Öß ¤üÖê¸üß (ÃÖãŸÖÖ“Öß, −ÖÖ¸üôûÖ“Öß, −ÖÖòμÖ»ÖÖò−Ö“Öß)

×�ú�ú Óü - »ÖÖ� æú›ü ŸÖÖÃÖ�μÖÖÃÖÖšüß“Öê ÃÖãŸÖÖ¸üÖ“Öê ÆüŸμÖÖ¸ü

¯Ö¼üÖÃÖß - »ÖÖ� æú›ü ŸÖÖÃÖ�μÖÖÃÖÖšüß“Öê ÃÖãŸÖÖ¸üÖ“Öê ÆüŸμÖÖ¸ü

•Öã−μÖÖ¸ü ×“Ö¸ü�Öã™ü - •Öã−μÖÖ �úÖ¯Ö›üÖ“ÖÖ ”ûÖê™üÖ ŸÖã�ú›üÖ

²Öê†Ö¬ÖÖ¸üß - � ãú�ÖÖ“ÖÖ †Ö¬ÖÖ¸ü −ÖÃÖ»Öê»ÖÖ

�Öã™üÖ−Ö (³Ö¸ü) - ×¾Ö×¿ÖÂ™ü †ÓŸÖ¸ü ´ÖÖê•ÖÖμÖ“Öê ‹�ú�ú

²ÖÖ•ÖÖ¸üÖŸÖ ¾ÖÃŸÖæ ÃÖã�úÖôû ×´Öôû�Öê-Ã¾ÖÃŸÖ, �ú´Öß ³ÖÖ¾ÖÖŸÖ ×´Öôû�Öê

(24)

¯Ö¸üÃÖÖ�ú›êü •ÖÖ�Öê - ²ÖÖÆêü¸ü ÃÖÓ›üÖÃÖ»ÖÖ ²ÖÃÖ�μÖÖÃÖÖšüß •ÖÖ�Öê

†ÖÃÖ¸üÖ - ×−Ö¾ÖÖ¸üÖ

‡Ô�Ö - ×¾ÖÂÖ

�Ö›üÖêôûß - �ÖÖ¹ýŸÖÖ‡Ô

¤üÖ´Ö - ¹ý¯ÖμÖê / Ø�ú´ÖŸÖ

�Ö»ŸÖß - “Öã�ú

†Ö−Ö´ÖÖ−Ö �ú¸ü�Öê - ™üÖôûÖ™üÖôû �ú¸ü�Öê

×Æü�ú´ÖŸÖß - Æãü¿ÖÖ¸ü �úÃÖÖ¸ü μÖê�Öê - †Ó�ÖÖŸÖ ŸÖÖ¯Ö ³Ö¸ü�Öê

´ÖÖ−Ö ´Ö¸üÖŸÖ²Ö - ´ÖÖ−ÖÃÖ−´ÖÖ−Ö

ˆ´Ö•Öß †ÃÖ�Öê - •ÖÖ�Öê †ÃÖ�Öê

×±ú�ú ü - �úÖôû•Öß

×¤ü�ú −Ö »ÖÖ�Ö�Öê - �úÖÆüß“Ö �úÖôû•Öß −ÖÃÖ�Öê

ÆüÖ¸ü�Ö�úÖôû•Öß - †×ŸÖ ÃÖÓ¾Öê¤ü−Ö¿Öß»Ö (´ÖÖ�ÖæÃÖ)

•ÖÖ•Öê�úÖê�ÖÖ - •ÖÖ‡Ô¯ÖμÖÕŸÖ

μÖê•ÖÖê�úÖê�ÖÖ - μÖê‡Ô¯ÖμÖÕŸÖ

�ÖÖ»»ÖÖ�ú›Óüü - �ÖÖ»Ö“μÖÖ ²ÖÖ•Öã»ÖÖ

¾Ö¸ü»ÖÖ�ú›Óü - ¾Ö¸ü“μÖÖ ²ÖÖ•Öã»ÖÖ

μÖêôû¾ÖÃÖ - μÖêôûÖ †Ö´ÖÖ¾ÖÃμÖÖ

¸ü��Ö›ü - ¯ÖãÂ�úôû, �Öæ¯Ö

±ãú¸üÃÖŸÖ - ×¸ü�úÖ´ÖÖ ¾Öêôû

´ÖÖμÖÓ¤üôû - ¯ÖãÂ�úôû

ÃÖÖÓ•Ö - ÃÖÓ¬μÖÖ�úÖôû

¤ü¾ÖÓ›üß - Æü»Ö�Öß ¾ÖÖ•Ö¾Öæ−Ö �ÖÖ¾ÖÖŸÖ »ÖÖê�úÖÓ−ÖÖ ´ÖÖ×ÆüŸÖß ÃÖÖÓ�Ö�Öê

�Öã»Ö¾Ö¸ü �ú ü�Öê - •¾ÖÖ¸üß, �úÖ¯ÖæÃÖ “ÖÖê¹ý−Ö ×¾Ö� æú−Ö ¯ÖîÃÖê •Ö´ÖÖ �ú¸ü�Öê.

²Öê¾Öôû�Öß“Öê - †Ö¬Öß“Öß †Öêôû�Ö −ÖÃÖ»Öê»Öê

³Öê�úÖê üÖ - ×³Ö¡ÖÖ

²ÖÓ›üÖôû - ¯Ö¸êü¿ÖÖ−Öß

²Ö¤ü“ÖÖ»Ö ¾ÖÖ�Ö�Öê - −ÖßŸÖßÆüß−Ö, ¾ÖÖ‡Ô™ü ¾ÖÖ�Ö�Öê

(25)

�úÖê�Öß ×−Ö‘Ö�Öê - ²ÖÖôÓûŸÖ ÆüÖê�Öê

´ÖÓ™ü»ÖÖ, ´ÖÓ™ü»Öß, ´ÖÓ™ü»Öê - ÖÓ™ü»ŸÖß“Ö - ´Æü™ü»Öß ÆüÖêŸÖßÃÖ

�ÖÖê›ü�úß ´ÖÖê›ü�Öê - �ÖÖê›ü ´ÖÖê›ü�Öê

“Öã�úß - �Ö»ÖŸÖß, “Öæ�ú

´ÖÖ›ü�ÖÓ - Ã¾ÖμÖÓ¯ÖÖ�úÖ“ÖÖ ‹�ú �ÖÖª¯Ö¤üÖ£ÖÔ

¸üÖê™üß - ³ÖÖ�ú¸ü

ÃÖã»Öã−ÖÖ´ÖÖ - ŸÖ›ü•ÖÖê›ü (�úÖê™üÖÔŸÖ»Öß)

¯ÖÖŸÖ¸ü - ¯ÖμÖÕŸÖ (¤êü¾Ö�Öß¯ÖÖŸÖ¸ü, ˆ¤ü�Öß¸ü¯ÖÖŸÖ¸ü)

¯ÖãÃÖ�Öê - ×¾Ö“ÖÖ¸ü�Öê (¯ÖãÃÖ»ÖÖ¾Ö, ¯ÖãÃÖŸÖÖ¾Ö)

ÃÖÖ¸üÖ - ¯ÖÖ¸ü ¯ÖÖ›üÖ (ÃÖ�ÖôÓû Æêü“ÖÓ ÃÖÖ¸üÖ)

¸Óü›ü�ú¯Ö�Ö - ×¾Ö¬Ö¾Öê“Öê •Öß�Öê, ¸üÖÓ›ü¾Ö¯Ö�Ö

³Öê�Öß³Öê�Öß - »Ö¾Ö�ú¸ü »Ö¾Ö�ú¸ü

™ãüü“Ö³Ö¸ü ¯ÖÖê™ü - ×™ü“Ö³Ö¸ü ¯ÖÖê™ü

�Ö−Öê¯Ö™ü - ÃÖÖê−μÖÖ“ÖÖ ²ÖÖ¸üß�ú ÃÖÖ¸üß�ú ¤üÖ�Öß−ÖÖ

™êü�ú - ¾ÖÖ¹ýôû, ™ëü�Öãôû

� îú¯ÖŸÖ - �μÖÖ»Öß-�Öã¿ÖÖ»Öß“Öß ´ÖÖ×ÆüŸÖß, � îú×±úμÖŸÖ

×¤ü¾ÖÖ�Ö•Öß - ŸÖ»ÖÖšüß (¯Ö™ü¾ÖÖ¸üß)

´Ö“Ö� ãú¸üß - ×»Ö×ÆüŸÖÖ-¾ÖÖ“ÖŸÖÖ μÖê�ÖÖ¸üÖ

¯Öî¸ü¾Öß �ú¸ü�Öê - ¤ü»ÖÖ»Öß �ú ü�Öê, ŸÖ›ü•ÖÖê›ü �ú¸ü�Öê

´Öã»Ö�úÖ“Öê †Ö¸ü�úÖ™ü- �Öæ¯Ö †Ö�ÖÖ¾Öæ

‘Ö¸üÖ¾Ö¸ü“ÖÓ �ëú²Öôû - ‘Ö¸üÖ¾Ö¸ü“Öê �Ö¾ÖŸÖÖ“Öê ”û¯¯Ö¸ü

ÃÖÖêªÖ−Ö“ÖÓ †ÃÖ�ÖÓ - †Ö¯Ö»μÖÖ ÆüÖŸÖÖŸÖ †ÃÖ�ÖÓ, ¿ÖŒμÖ †ÃÖ�ÖÓ.

ÃÖ›üÖ ¸üÖÆü�Öê - ¯ÖŸ−Öß×¿Ö¾ÖÖμÖ ‹�ú™üÖ ¸üÖÆü�Öê

†Ö•Öß“Öß¸ü - »Ö�−ÖÖŸÖ −Ö¾Ö¸ü¤êü¾Ö/−Ö¾Ö¸üß“μÖÖ †Ö•Öß»ÖÖ ‘μÖÖμÖ“Öß ÃÖÖ›üß (†ÖÆêü¸ü)

6) ¯Ö¸ü³ÖÖÂÖÖ ¯ÖÏ³ÖÖ×¾ÖŸÖ ¿Ö²¤ü

±úÃÃÖ×�ú»ÖÖÃÖ (±úÃ™Ôü Œ»ÖÖÃÖ) �Öæ¯Ö ”ûÖ−Ö

±úÖ¸ü�úŸÖ

�Ö»»Öß (¯Öë›ü)

(26)

†•Öß•Öß

�úÃÖßÃÖß

×ÃÖ´Ö™ü (×ÃÖ´Öë™ü), ‘×“Ö´Ö™üÖ“ÖÓ ¸üÖê›ü’

“μÖÖ“ÖÖ ‘�úÖê¯Ö’ (�ú¯Ö)

»ÖÓ�ÖÖ (−ÖÓ�ÖÖ)

²Ö�Ö¸ü (×¿Ö¾ÖÖμÖ)

²ÖÖ�úÖ (“ÖÖÓ�Ö»Öê)

»ÖÓ²Ö¸ü (−ÖÓ²Ö¸ü)

¯ÖÖê•ÖßÃÖ−Ö (¯ÖÖê×—Ö¿Ö−Ö)

´Ö¸ü�Öê ´ÖÖ (´Ö¸üß´ÖÖμÖ) (ŸÖê»Ö�Öã)

¯ÖÖ¸ü™ü (¯ÖÖ™Ôü) −Ö�Ö¸êü (�ú»ÖÖ)

�úÖ−Öß (�úÆüÖ−Öß)

²Ö»Ö¯Ö (²Ö»²Ö-»ÖÖ‡Ô™ü“ÖÖ �ÖÖêôûÖ)

ÆüÖμÖÃ�Îêú™ü (†Ö‡ÔÃÖ×�Îú´Ö)

¿Ö¸üß�ú �ú¸ü�Öê (¤üÖ�Ö»Ö �ú¸ü�Öê)

±úÖÃÖ - −ÖÖ±úÖÃÖ (¯ÖÖÃÖ-−ÖÖ¯ÖÖÃÖ)

¸üÖÃÖêŸÖ (¸üÖ×¿Ö¤ü-ÃÖÓ¯Ö¢Öß)

¸üÖê™üß - ³ÖÖ�ú üß

¸üÖê•Öß−ÖÖ - ¤ü ü¸üÖê•Ö

�ÖÃÖÔ - �Ö“ÖÔ

»ÖÖê™üÖ - −ÖÖê™üÖ (¹ý¯ÖμÖê)

»Ö‡Ô ³ÖÖ¤æü¸ü�Ö›üß (²ÖÆüÖ¤Ëü¤ü¸ü)

†ÖŒ�úÖ - ²ÖÆüß�Ö

†Ö��ÖÖ - ³ÖÖ‰ú

ŸÖ´´ÖÖ - »ÖÆüÖ−Ö ³ÖÖ‰ú

ÃÖ¯ÖÔ×ŸÖ�úß™ü - ÃÖÙ™ü×±ú� êú™ü

´ÖÖÙ�ú™ü - ´ÖÖ� ìú™ü - ²ÖÖ•ÖÖ¸ü

²ÖÃÖ ‡Ã™üμÖÖ−ÖË - ²ÖÃÖ Ã™Ñü›ü

(27)

¸êü»Ö¾ÖÖ‡Ô šêüÃÖ−Ö - ¸êü»¾Öê Ã™êü¿Ö−Ö

†Ö•Öß•Öß - �úÖ� ãúôûŸÖß»ÖÖ μÖê�Öê

†Ö´Öß−ÖÃÖÖ²Ö - ÃÖ¸ü�úÖ üß †×¬Ö�úÖ¸üß

†Ö¤üÖ²Ö - ´ÖãÃ»Öß´Ö ¾μÖŒŸÖß»ÖÖ �ú¸üÖ¾ÖμÖÖ“ÖÖ −Ö´ÖÃ�úÖ ü

•ÖÖ−Ö•Ö´ÖÖ−Ö - −Ö¾ÖŸÖ¹ý�Ö

¸êü»Ö¾ÖÖ‡Ô - ¸êü»¾Öê

²ÖÃÖ‡Ã™ü¶Öò−Ö - ²ÖÃÖ Ã™òü�›ü

‡•Ö»ÖÖÃÖ - ŸÖÆüÃÖß»Ö¤üÖ¸ü/ ˆ¯Ö×•Ö»ÆüÖ×¬Ö�úÖ·μÖÖ“Öß �Öã“Öá ™êü²Ö»Ö

‡ÃÖÖ‡ÔÃÖ - ×¾Ö¿ÖêÂÖ

�Öã¤üÃŸÖÖ - �Öê»μÖÖ ¾ÖÂÖá

7) ¤ü×»ÖŸÖÖÓÃÖÓ²ÖÓ¬Öß ¿Ö²¤ü

´ÆüÖ¸Öêü›üÖ - ´ÖÆüÖ¸ü »ÖÖê�úÖÓ“Öß ¸üÖÆü�μÖÖ“Öß ¾ÖÃŸÖß

´ÖÖÓ�ÖÖê›üÖ - ´ÖÖŸÖÓ�Ö »ÖÖê�úÖÓ“Öß ¸üÖÆü�μÖÖ“Öß ¾ÖÃŸÖß

•ÖÆüÖ¸ü - ´ÖÆüÖ¸ü »ÖÖê�úÖÓ−Öß ÃÖ¾Ö�ÖÖÕ−ÖÖ �ú¸üÖ¾ÖμÖÖ“ÖÖ −Ö´ÖÃ�úÖ¸ü

ÆüμÖÖ•Ö - ´ÖÖŸÖÓ�Ö »ÖÖê�úÖÓ−Öß ÃÖ¾Ö�ÖÖÕ−ÖÖ �ú¸üÖ¾ÖμÖÖ“ÖÖ −Ö´ÖÃ�úÖ¸ü

ÆüÖ›üÖêôûß - ´ÖÆüÖ¸üÖÓ−ÖÖ �ÖÖ¾Ö“Öß ´Öê»Öê»Öß �Öã¸êü ÃÖÖê»Ö�μÖÖÃÖÖšüß ×´ÖôûÖ»Öê»Öß •Ö´Öß−Ö

μÖêÃ�úÖ¸�úß - ¤ü×»ÖŸÖÖÓ−Öß �ÖÖ¾ÖÖÃÖÖšüß �êú»Öê»Öê �úÖ´Ö�úÖ•Ö

²ÖîŸÖÓ - ¤ü×»ÖŸÖÖÓ−ÖÖ �ÖÖ¾ÖÖ�ú›æü−Ö ×´Öôû�ÖÖ¸üÖ �úÖ´ÖÖ“ÖÖ ´ÖÖê²Ö¤ü»ÖÖ

ÃÖÖ�ÖãŸÖß - �ÖÖ‡Ô-�Öã¸üÖÓ“Öê ´ÖÖÓÃÖ, ´Ö™ü−Ö

¾Ö•Ö›üß - ´Ö™ü−ÖÖŸÖß»Ö †ÖŸÖ›êü †Ö¤üß ³ÖÖ�Ö

´ÖÖÃÖ´Ö“Ö¸ü - ×“Ö�ú−Ö, ´Ö™ü−Ö, ´ÖÖÃÖê †Ö¤üß �ÖÖª¯Ö¤üÖ£ÖÔ

ÃÖ�Ö�ÖÓ - ²ÖÖ•μÖÖ ¾ÖÖ•Ö×¾Ö�μÖÖ“Öß ÃÖ¾ÖÔ ÃÖÖ¬Ö−Öê

»ÖÖ�úÖê¿Öß - ÆüÖ»μÖÖ, ²Ö�ú¸êü ‡. ¯ÖÏÖ�μÖÖÓ“μÖÖ ¸üŒŸÖÖ»ÖÖ †Ö™ü¾Öæ−Ö ‘Ö¼ü �êú»Öê»ÖÖ �ÖÖª¯Ö¤üÖ£ÖÔ

×¿Ö¸ü�Öæ¸ü - ÆüÖ»μÖÖ Ø�ú¾ÖÖ ²Ö�ú·μÖÖ“ÖÖ ›üÖêŒμÖÖ“ÖÖ †Ö×�Ö ¯ÖÖμÖÖ“ÖÖ ³ÖÖ�Ö

8) ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ²ÖÖê»ÖßŸÖß»Ö ´Æü�Öß :

‘²ÖÖ‡Ô“μÖÖ •ÖÖŸÖß»ÖÖ ‡»ÖÓ ‘Ö¸ü; −ÖîŸÖ¸ü ×¤ü»ÖÓ ‘Ö¸ü’

‘»Öê�ú´ÖÖŸÖß−ÖÓ −ÖÖÓ¤æü−Ö ŸÖ¸üß −ÖÖ¾Ö �ú¸üÖ¾ÖÓ; −ÖÃÖŸÖÖ ´Öºþ−Ö ŸÖ¸üß’

‘¾Ö¸ü“μÖÖ ¤êü¾ÖÖ“Öß ŸÖÖ¸ü ŸÖã™ü»Öß †Ö−ÖË �ÖÖ»Ö“ÖÖ ¤êü¾Ö ²ÖÖë²ÖÖ ´ÖÖ¸üß’

(28)

‘ÃÖ™ü¾Öß“ÖÖ ×»Ö�ÖÖ; �ú¬Öß −ÖÖÆüß “Öã�úÖ’

‘ØÃÖ¤üôûß‘Ö¸üß Æü¢Öß, †−ÖË �Ö¸üŸÖß‘Ö¸üß ²Ö¢Öß’

‘‹�ú −Öôûß; Æü•ÖÖ¸ü ¯ÖÖêôûß’

‘´Öê»μÖÖ“Öê »Öê�ú¹ý ×•ÖŸμÖÖ“μÖÖ ÆüÖŸÖß’

‘‡ªÖ †Ö»Öß ÆüÖŸÖÖ; �Öãºþ»ÖÖ ×¤ü»μÖÖ »ÖÖŸÖÖ’

‘•μÖÖ“ÖÓ � êú»ÖÓ ²Ö¸Óü; ŸμÖê−ÖÓ“Ö ‘ÖêŸÖ»ÖÓ � ãú¤üôû�ÖÖê¸Óü’

‘¯ÖÖê¸üß“Öß •ÖÖŸÖ ‹¸Óü›üÖ¾ÖÖ�Öß’

‘“ÖÆüÖ›üß»ÖÖ �ÖÖê›üß’

‘¬Ö›üÖ −ÖÖ �ÖÖê›üÖ“Öß †−ÖË ¾ÖŒ™ü¶Ö £ÖÖê²ÖÖ›üÖ“Öß’

‘¤ãüÃÖ·μÖÖ“Öß �úœüß; ¬ÖÖ¾Öæ ¬ÖÖ¾Öæ ¾ÖÖœüß’

‘•Öê−ÖÓ “ÖÖê“Ö ×¤ü»ÖÓμÖ; ŸÖê−ÖÓ “ÖÖ¸üÖ²Öß ¤êüŸÖÓμÖ’

‘»Öê�úºþ ´ÖÖÓ›üß¾Ö¸ü ÆüÖ�Ö»ÖÓ ´Ææü−Ö, ´ÖÖÓ›üß �úÖ¯ÖÖμÖ“Öß −ÖÃŸÖÓμÖ’

‘¿Ö¸ü�Ö †Ö»ÖêμÖÖ, ´Ö¸ü�Ö −ÖÃÖê’

‘�ÖÖ¾Ö �ú¸üß»Ö ŸÖê ¸üÖ¾Ö �úÖμÖ �ú¸üß»Ö?’

‘²ÖÖê“μÖÖ»ÖÖ ‘ÖÖ�Ö †−ÖË ×¿Ö�ú×¾ÖŸÖÓμÖ �μÖÖ−Ö’

‘†ÖÓ¬ÖóμÖÖ»ÖÖ ¾ÖÖ“Ö�ÖÓ, ²Ö×Æü·μÖÖ»ÖÖ �ÖÖ�ÖÓ, »ÖÓ�Ö›ü¶Ö»ÖÖ −ÖÖ“Ö�ÖÓ’

‘¯Öî»ÖÖ ²ÖÖê»Ö, ÃÖÖê−μÖÖ“ÖÖ ŸÖÖê»Ö’

‘¯ÖÖ™ü»ÖÖ“ÖÖ ÆüÖ»μÖÖ; ˆ›ü−ÖÖ²Öß; †−ÖË ˆ›æü²Öß ¤êü−ÖÖ’

‘“ÖÖÓ¤üÖ»ÖÖ ´Ö−ŸÖß ˆ�Ö¾Öæ −Ö� æú, ÃÖæμÖÖÔ»ÖÖ ´Ö−ŸÖß ´ÖÖ¾Öôæû −Ö� æú’

‘´Öê»μÖÖ“ÖÓ »Öê�úºþ ×•ÖŸμÖÖ“μÖÖ ÆüÖŸÖß’

‘»ÖÓ�Ö›Óü ŸÖÓ »ÖÓ�Ö›Óü †Ö−ÖË �ÖÖ¾Ö�Ö¸üß²Öß “Ö¸Óü−ÖÖ’

‘•Öê“ÖÓ � êú»ÖÓ ²Ö¸Óü, ŸÖê−ÖÓ“Ö ‘ÖêŸÖ»ÖÓ � ãú¤üôû �ÖÖê¸Óü’

‘¿Ö¸ü�Ö †Ö»ÖêμÖÖ ´Ö¸ü�Ö �ú¿ÖÖ»ÖÖ’

‘¯Öî»ÖÖ ²ÖÖê»Ö, ÃÖÖê−μÖÖ“ÖÖ ŸÖÖê»Ö’

‘“ÖÖÓ¤üÖ»ÖÖ ´Ö−ŸÖß ˆ�Ö¾Öæ −Ö� æú †−ÖË ÃÖæμÖÖÔ»ÖÖ ´ÖÓŸÖß ´ÖÖ¾Öôæû −Ö� æÓú’

‘ÃÖ�úÖôûß ¤êü¾Ö�Öß, ¤ãü¯ÖÖ¸üß ¯ÖÖ¾Æü�Öß †Ö−ÖË ¸üÖ¡Öß ´Öê¾Æü�Öß’

(29)

‘ˆŸÖÖ¾ÖôûÖ −Ö¾Ö¸üÖ �Öã›ü‘μÖÖ»ÖÖ ³ÖÖØ¿Ö�Ö’

‘³Ö¸ü¾Ö¿ÖÖ“μÖÖ ´Æü¿Öß»ÖÖ ™üÖê�Ö�ÖÖ’, ‘•ÖÖ¾ÖÖ‡Ô �ÖÖêŸÖ −Ö¾ÆÓü, ×ŸÖôûÖ“ÖÓ ³ÖÖŸÖ −Ö¾ÆÓü’

‘²Ö›ÍüÖ ‘Ö¸ü ¯ÖÖê�úôû ¾ÖÖÃÖÖ, ¾ÖÖ¸üÖ •ÖÖ‡Ô ³ÖÃÖÖ ³ÖÃÖÖ’

‘ÆüÖ�Ö�ÖÖ·μÖÖ−ÖÓ ŸÖ¸üß »ÖÖ•ÖÖ¾ÖÓ, −ÖÃÖŸÖÖ ²Ö�Ö�ÖÖ·μÖÖ−ÖÓ ŸÖ¸üß’

‘»Ö²ÖÖ›üÖ“ÖÓ †Ö¾ÖŸÖÖ−Ö •Öê¾Ö•Öê ÖμÖÕŸÖ �Ö¸Óü −ÖÃÖÓŸÖμÖ...’

‘´Ö»ÖÖ •Öê‰ú ¾ÖÖ›ü, ´ÖÖ•μÖÖ ²Ö×Æü�Öß»ÖÖ ÃÖÖÓ�Öæ−Ö ¬ÖÖ›ü...’

‘´ÖÖêšü¶Ö“ÖÓ ²Ö�ÖÖμÖ»ÖÖ •ÖÖ¾ÖÓ, �Ö¸üß²ÖÖ“ÖÓ �ÖÖμÖ»ÖÖ •ÖÖ¾ÖÓ.’

‘ÃÖæ−Ö �ú¸üÖ¾Öß �Ö¸üß²ÖÖ“Öß, »Öê�ú ªÖ¾Öß ÁÖß´ÖÓŸÖÖ¿Öß’

‘‹�ú �úÖÓ¤üÖ −ÖÖÃÖ»ÖÖ �úß ÃÖÖ êü �úÖÓ¤êü −ÖÖÃÖŸÖÖŸÖ’

‘³ÖÖÓ›ü¶ÖŸÖ ÆüÖŸÖ ‘ÖÖ»Öæ−Ö ²Ö�Ö�μÖÖ¯Öê�ÖÖ ‹�ú ¿ÖßŸÖ ²Ö�ÖÖ¾Öê’

‘†Ö¯Ö»ÖÓ ×šü¾ÖÖ¾ÖÓ —ÖÖ�æú−Ö, »ÖÖê�úÖ“Öê ¯ÖÆüÖ¾Öê ¾ÖÖ� æú−Ö’

‘²ÖÖê»Ö�ÖÖ·μÖÖ“μÖÖ †Ó²ÖÖ›ü¶Ö ×¾Ö�úŸÖÖŸÖ −Ö ²ÖÖê»Ö�ÖÖ·μÖÖ“Öê �ÖÆæüÆüß ×¾Ö�úŸÖ −ÖÖÆüßŸÖ’

‘´ÖÖ�ÖæÃÖ ´Æü�ÖÖ¾Öê ŸÖ¸ü †Œ�ú»Ö −ÖÖÆüß �ÖÖœü¾Ö ´Æü�ÖÖ¾Öê ŸÖ¸ü ¿Öê¯Öæ™ü −ÖÖÆüß’

‘†Ö¯Ö»Öß ´ÖÖê¸üß, ´ÖãŸÖÖμÖ»ÖÖ “ÖÖê¸üß’

‘‘ÖÖê›Óü ¾Ö•μÖÖ−ÖÓ ´Öê»ÖÓ, Ø¿Ö�Ö¹ý μÖê¸ü—ÖÖ·μÖÖ−ÖÓ ´Öê»ÖÓ’

‘‘Ö¸ü ×±ú¸ü»Öë �úß ‘Ö¸üÖ“Öê ¾ÖÖÃÖêÆüß ×±ú¸üŸÖÖŸÖ’

‘�úÖêôûÃÖÖ ˆ�Öôû»ÖÖ ×ŸÖŸÖ�úÖ �úÖôûÖ“Ö’

‘´Ö‰ú ÃÖÖ¯Ö›ü»Öê ´Æü�Öæ−Ö �úÖê¯Ö¸üÖ−Öê �Ö�Öæ −ÖμÖê’

‘—ÖÖ�ú»Öß ´Öæšü ÃÖ¾¾ÖÖ »ÖÖ�ÖÖ“Öß’

‘»ÖÖ›üÖ“ÖÖ ×�ú›üÖ, ¿Öê•ÖÖ·μÖÖ»ÖÖ ×¯Ö›üÖ’

‘ÃÖÖÓê�Ö †Ö»ÖÓ †−ÖË ‘Ö¸ü ¬Öã¾Öæ−Ö −Öê»ÖÓ’

‘¾ÖÖ¸ü�ú üß, †Ö¬Öì ³Ö�Öã−Öê ¯ÖÖ¸ü �ú¸üß’

‘“ÖÖÓ�Ö»μÖÖ“μÖÖ ¯ÖÖμÖŸμÖÖ»ÖÖ ²ÖÃÖÖ¾Öê, ¾ÖÓ�ÖóμÖÖ“μÖÖ ˆ¿ÖÖ»ÖÖ ²ÖÃÖæ −ÖμÖê.’

‘²ÖÖ´Ö�ÖÖ»ÖÖ ×¤ü»Öß ¾ÖÃÖ¸üß, ÆüôæûÆüôæû ¯ÖÖμÖ ¯ÖÃÖ¸üß’

‘»ÖÖ•Ö −ÖÖÆüß »Ö••ÖÖ»ÖÖ, ŸÖê»Ö »ÖÖ¾ÖÖ ³Ö••μÖÖ»ÖÖ’

‘†Ö›üÖŸÖ −ÖÖÆüß ŸÖ¸ü ¯ÖÖêÆü·μÖÖŸÖ � ãúšæü−Ö μÖê‡Ô»Ö?’

‘œü¾ÖóμÖÖ¯ÖÖ¿Öß ¯Ö¾ÖóμÖÖ �Öê»ÖÖ; ¾ÖÖ�Ö −ÖÖÆüß ¯Ö�Ö �Öã�Ö »ÖÖ�Ö»ÖÖ’

(30)

‘ˆ�Ö›ü¶Ö¯ÖÖ¿Öß −ÖÖ�Ö›Óü �Öê»ÖÓ; ¸üÖŸÖ³Ö¸ü Æüß¾ÖÖ−ÖÓ ´Öê»ÖÓ’

‘ŸÖßôû�Öãôû ‹�ú —ÖÖ»Öê, ¾Ö™üÖ�Öê »ÖÖêôûŸÖ �Öê»Öê’

‘›üÖêôêû †ÃÖæ−Ö †ÖÓ¬Öôêû, �úÖ−Ö †ÃÖæ−Ö ³Öî êü’

‘†ÖÓ›ü ´ÖÓ•Öê−ÖË ˆÓ²Ö¸ü �úôû−ÖÖ’

‘ÆüÖ»μÖÖ“Öß �Ö¸ü•Ö −ÖÃŸÖê; ´Æü¿Öß“Öß �Ö¸ü•Ö †ÃÖŸÖê’

‘†ÖμÖŸμÖÖ¾Ö¸ü �úÖêμÖŸÖÓ’

‘†Ö¯Ö»Öß ×´Ö¸ü“Öã¸üÖê™üß ²Ö¸üß; ±ãú�Ö™ü“Öß ¯Öã ü�Ö¯ÖÖêôûß −Ö�ÖÓ’

‘×•ÖŸμÖÖ“Öß �ÖÖê›ü ´Öê»μÖÖ²Ö�Ö¸ü •ÖÖŸÖ −ÆüÖ‡Ô’

‘†Ö¯Öæ−Ö ÆüÖôû•Öæ−Ö »ÖÖê�úÖμÖ»ÖÖ ¾Ö••ÖÓ −Ö�ÖÓ’

‘¯ÖÖê¸üß“Öß •ÖÖŸÖ ... �úÖ“ÖÖ¾Ö−Öß ´ÖÖ´Ö»ÖÖ †ÃÖŸÖÓμÖ’

‘“Öæôû “Öæôû ´ÖãÓ�ÖôûÖ ... ¯Öôûß ¯Öôûß ŸÖê»Ö’

‘´Öß −ÖÖÆüß ŸμÖÖŸÖ»Öß... �ú›üß »ÖÖ¾ÖÖ †ÖŸÖ»Öß’

‘ÆüÖôû•ÖÖμÖ»ÖÖ ²ÖÃÖ»μÖÖ¾Ö¸ü ²ÖÖ•Ö ¿ÖÖê¬ÖÖμÖ»ÖÖ −Ö�ÖÓ’

‘ÃÖãÓ³Ö •ÖôûÖ»Öê ŸÖ¸üß ¯Ößôû �úÖμÖ´Ö’

‘�úÖë²Ö›êü —ÖÖ�ú»μÖÖ´Öãôêû ŸÖÖÓ²Ö›êü ±ãú™üÖμÖ“Öê ¸üÆüÖŸÖ −ÖÖÆüß’

‘‹�úÖ ´ÖÖôêû“Öê ´Ö�Öß’

‘‹�ú −ÖÖ ¬Ö›ü ³ÖÖ¸üÖ²Ö¸ü Ø“Ö¬μÖÖ’

9) ¾ÖÖŒ¯ÖÏ“ÖÖ¸ü

“ÖÖ™ü ¯Ö›ü�Öê - †Ö¿“ÖμÖÔ“Ö×�úŸÖ ÆüÖê�Öê

Æü²Ö�ú�Öê - ‘ÖÖ²Öºþ−Ö •ÖÖ�Öê

Æü¾ÖÖ»Öß ¤êü�Öê - ‹�ÖÖªÖ“μÖÖ Ã¾ÖÖ¬Öß−Ö �ú¸ü�Öê

ÃÖÖÃÖæ»Ö »ÖÖ�Ö�Öê - ´ÖÖ×ÆüŸÖß ÆüÖê�Öê, “ÖÖÆæü»Ö »ÖÖ�Ö�Öê

ÆüÖôû•Ö�Öê - (²ÖÖôû) •Ö−´ÖÖ»ÖÖ ‘ÖÖ»Ö�Öê

×Æü×›üÃÖ×±ú›üßÃÖ �ú¸ü�Öê- ²ÖÖê»Öæ−Ö †¯Ö´ÖÖ−Ö �ú¸ü�Öê

†Ó�ÖÖ“Öß »ÖÖÆüß »ÖÖÆüß �ú ü�Öê - Ã¾ÖŸÖ:¾Ö¸ü“Ö ¸üÖ�Ö �úÖœü�Öê

×•Ö¾ÖÖ“Öß ÃÖ´ÖÃÖ´Ö ÆüÖê�Öê- �Öæ¯Ö ÆüÖ»Ö †¯ÖêÂ™üÖ ÆüÖê�Öê

†Ö²Ö¤üÖ ÆüÖê�Öê - �Öæ¯Ö ÆüÖ»Ö †¯ÖêÂ™üÖ ÆüÖê�Öê

²Öã™ü²Öã™ü �ú¸ü�Öê - Æüôæû †Ö¾ÖÖ•ÖÖŸÖ ²Ö›ü²Ö›ü �ú ü�Öê

(31)

¯ÖÖê™ü ÆüÖ¯ÖÖôûß •ÖÖ�Öê- ˆ¯ÖÖ¿Öß †ÃÖ»μÖÖ´Öãôêû ¯ÖÖê™ü �ÖÖê»Ö •ÖÖ�Öê

†Öôû ‘Öê�Öê - ‹�ÖÖªÖ¾Ö¸ü “Öã�úß“ÖÖ, �ÖÖê™üÖ †Ö¸üÖê Ö »ÖÖ¾Ö�Öê

¾ÖÖôû ™üÖ�ú�Öê - ²Ö×ÆüÂ� éúŸÖ �ú ü�Öê / ²Ö×ÆüÂ�úÖ¸ü ™üÖ�ú�Öê

ˆ»Ö™ü ²ÖÖ»Ö™ü ²ÖÖê»Ö�Öê- †−ÖÖ¾Ö¿μÖ�ú, †�ÖÖ¾Öæ ²ÖÖê»Ö�Öê

�ú»ÖÖ�ÖŸÖ �ú ü�Öê - (¤üÖê‘ÖÖŸÖ) ³ÖÖÓ›ü�Ö »ÖÖ¾Ö�Öê

“Öêôû�ÖÖ �ú¸ü�Öê - £Ö¼üÖ, ´ÖÃ�ú üß, “ÖêÂ™üÖ �ú¸ü�Öê

�ú›ü ‘Öê�Öê - (‹�ÖÖªÖ“Öß) ²ÖÖ•Öæ ‘Öê�Öê

†Ó�ÖÖŸÖ ‡ÃŸÖæ ¯Ö›ü�Öê - �Öæ¯Ö ¸üÖ�Ö †Ö»μÖÖ−Öê †Ó�Ö �Ö¸ü´Ö ÆüÖê�Öê

¯Ö¼ü¸ü ¯Ö¼ü¸ü »ÖÖ¾Ö�Öê - ÃÖŸÖŸÖ ²Ö›ü²Ö›ü �ú¸ü�Öê, ‹�ú“Ö �ÖÖêÂ™ü ¾ÖÖ Óü¾ÖÖ¸ü ÃÖÖÓ�Ö�Öê

›üÖêÃŒμÖÖŸÖ ×�ú›êü ¯Ö›ü�Öê- ›üÖêŒμÖÖŸÖ ×¾Ö“ÖÖ¸üÖÓ“ÖÖ �ÖÖêÓ¬Öôû ÆüÖê�Öê, �úÖÆüß“Ö −Ö ÃÖã“Ö�Öê

±ú−Ö±ú−ÖË �ú ü�Öê - ¸üÖ�ÖÖ−Öê �úÖÆüßŸÖ¸üß ²ÖÖê»Ö�Öê

¤üÖ¸üÖê×¤üŒ�ú ÆüÖê�Öê - ¸üÖ−ÖÖ´ÖÖêôû ÆüÖê�Öê, †Ö¯Ö»Öê ‘Ö¸ü ÃÖÖê›üÖ¾Öê »ÖÖ�Ö�Öê

»ÖÖê»»Öß �ú¸ü�Öê - �Ö›ü²Ö›ü, �ÖÖë¬Öôû �ú¸ü�Öê

“Öê¾Ö μÖê�Öê - —ÖÖê¯ÖêŸÖæ−Ö •ÖÖ�Ö μÖê�Öê

—ÖÖ¯Ö›ü ¯Ö›ü�Öê - †Ó¬ÖÖ¸ü ÆüÖê�Öê, ÃÖæμÖÔ ´ÖÖ¾Öôû�Öê

´Öêôû ‘ÖÖ»Ö�Öê - ‹�ú¡Ö �ú¹ý−Ö ‘Öê�Öê

−ÖÖ�ú ´Öã¸ü›ü�Öê - −ÖÖ¯ÖÃÖÓŸÖß ¤ü¿ÖÔ×¾Ö�Öê

�úÖë›ü´ÖÖ¸üÖ ÆüÖê�Öê - � ãú“ÖÓ²Ö�ÖÖ ÆüÖê�Öê

�úÖÃÖÖ¾ÖßÃÖ ÆüÖê�Öê - ¾μÖÖ� æúôû ÆüÖê�Öê

²ÖêŸÖ †Ö�Ö�Öê - μÖÖê•Ö−ÖÖ �ú¸ü�Öê

†§ü»Ö ‘Ö›ü×¾Ö�Öê - ×¿Ö�ÖÖ �ú¸ü�Öê

Æü¾ÖÖ»Ö×¤ü»Ö ÆüÖê�Öê - ³ÖμÖ³ÖßŸÖ ÆüÖê�Öê

†Ö²ÖÖ¤üÖ−Öß ÆüÖê�Öê - ³Ö¸ü³Ö¸üÖ™ü ÆüÖê�Öê

²Ö›ü¤üÖÃŸÖ šêü¾Ö�Öê - μÖÖê�μÖ †Ö¤ü¸üÖ×ŸÖ£μÖ �ú¸ü�Öê

†¼üÖÆüÖÃÖ �ú ü�Öê - Æü¼ü ¬Ö¸ü�Öê

ŸÖÖ™üÖ †ÃÖ�Öê - �Ö¾ÖÔ †ÃÖ�Öê

ŸÖÖ™üß •ÖÖ�Öê - ´Ö¹ý−Ö •ÖÖ�Öê

ÃÖÖ¸ü»ÖÓ �ú¸ü�Öê - ³ÖÖ�Ö¾Öæ−Ö −Öê�Öê

(32)

³Ö™üÖ¸üß - ²Ö›ü²Ö›ü �ú¸ü�ÖÖ¸üß ²ÖÖ‡Ô

¸êü�Öêºþ¯ÖÖ»ÖÖ »ÖÖ¾Ö�Öê - �ú»μÖÖ�Ö �ú¸ü�Öê, ‹�ÖÖªÖ“ÖÖ ÃÖÓÃÖÖ¸ü »ÖÖ¾Ö�Öê

�Ö×Æü¹ý−Ö •ÖÖ�Öê - ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ×¾Ö¾Ö¿Ö ÆüÖê�Öê

×•Ö×´Ö−Ö ×�ÖÃÖ�ú�Öê- ¬ÖŒ�úÖ ²ÖÃÖ�Öê

¯ÖÖμÖÖ¾Ö¸ü ¬ÖÖë›üÖ ÆüÖ�Öæ−Ö ‘Öê�Öê-Ã¾ÖŸÖ:“Öê −Öã�úÃÖÖ−Ö �ú¹ý−Ö ‘Öê�Öê

ÆüÖ¾Öôû μÖê�Öê - �úÖò»Ö¸üÖ, ¯»Öê�Ö μÖÖÃÖÖ¸ü�Öê �ÖÓ³Öß¸ü ÃÖÖ£Öß“Öê ¸üÖê�Ö

�úÖÓ²Öôû - †Ó£Ö¸üÖμÖ“Öß ‘ÖÖë�Ö›üß

™ãü´Ö�ÖÓ »ÖÖ¾Ö�Öê - ‹�ÖÖªÖ �ÖÖêÂ™üßÃÖÖšüß ÃÖÖ¸ü�ÖÖ ¯ÖÖšü¯Öã¸üÖ¾ÖÖ �ú¸ü�Öê

Æü¸ü²Ö·μÖÖ“μÖÖ —ÖÖ›üÖ¾Ö¸ü “Öœü¾Ö�Öê- �ÖÖê™üß ÃŸÖãŸÖß �ú¸ü�Öê

³ÖÖ¾Ö �ÖÖ�Öê - ²ÖœüÖμÖÖ ´ÖÖ¸ü�Öê, †Ö¾Ö †Ö�Ö�Öê

†Ö»Ö´Ö™üÖ»Ö´Ö �ú¸ü�Öê- ™üÖôûÖ™üÖôû �ú¸ü�Öê

†Ö¸ü�ÖóμÖÖŸÖ ¯Ö›ü�Öê - †›ü“Ö�ÖßŸÖ ÃÖÖ¯Ö›ü�Öê

¾Æü›üß ¾Æü›üß �ú¸ü�Öê- ‘ÖÖ»Öæ−Ö ¯ÖÖ›æü−Ö ²ÖÖê»Ö�Öê, †¯Ö´ÖÖ×−ÖŸÖ �ú¸ü�Öê

ÃÖê¸üÖÃÖ ÃÖ¾¾ÖÖÃÖê¸ü - ‹�úÖ¯Öê�ÖÖ ‹�ú

�úóμÖÖ“Öß ²Öê�úôûÖ ÆüÖê�Öê- ¤ãü¤Ôü¿ÖÖ ÆüÖê�Öê

²ÖÓ›üÖôû ÆüÖê�Ö - �Ö¸üß²Öß−Öê ¡ÖÃŸÖ ÆüÖê�Öê

−ÖÖ�ú ´Öã¸ü›ü�Öê - −ÖÖ¸üÖ•Öß ¤ü¿ÖÔ×¾Ö�Öê

¸Ó•ÖßÃÖ ÆüÖê�Öê - ¾ÖîŸÖÖ�Öæ−Ö •ÖÖ�Öê, ¡ÖÃŸÖ ÆüÖê�Öê

™ü�úôûß ±ãú™ü�Öê - ¸üÖ¡Öß †“ÖÖ−Ö�ú •ÖÖ�Ö †Ö»μÖÖ¾Ö¸ü ¯Öã−ÆüÖ —ÖÖê Ö −Ö »ÖÖ�Ö�Öê

ÆüÖŸÖÖŸÖÖë›üÖ“Öß �ÖÖšü ¯Ö›ü�Öê- �ú¿Öß ²Ö¿Öß �Öã•Ö¸üÖ�Ö ÆüÖê�Öê

ÃÖã²Ö›ü²Öã›ü �ú ü�Öê - »Öã›ü²Öã›ü �ú¸ü�Öê

�Ö¾ÆüÖ²Öºþ²Ö¸ü ×�ú›êü ¸ü�Ö›ü�Öê- ÃÖÓ�ÖŸÖß´Öãôêû ×¾Ö−ÖÖ�úÖ¸ü�Ö ´Ö¸ü�Ö μÖê�Öê

†Ö›ü³ÖÖÓ�Ö ¾ÖÖ�Ö�ÖÓ - “Öã�úß“Öê ¾ÖŸÖÔ−Ö

ÃÖÓÃÖÖ¸üÖ»ÖÖ �ÖôûÖ μÖê�Öê- “ÖÖÓ�Ö»Öê ×¤ü¾ÖÃÖ μÖê�Öê

×šüÃÖ×²ÖÃÖ �ú ü�Öê - ¸üÖ�Ö¸üÖ�Ö �ú ü�Öê

ŸÖ™ü¯Ö−Ö �ú ü�Öê - †›æü−Ö ²ÖÃÖ�Öê, Æü¼üÖ»ÖÖ ¯Öê™ü�Öê

›üÖêôê ‡Ó�Öôêû Ø¯Ö�Öôêû �ú ü�Öê- −ÖÖ¯ÖÃÖÓŸÖß ¤ü¿ÖÔ×¾Ö�Öê

ÃÖÖê−μÖÖ¾Öæ−Ö ×¯Ö¾ÖôÓû ÆüÖê�ÖÓ- †¯Öê�Öê¯Öê�ÖÖ •ÖÖÃŸÖ “ÖÖÓ�Ö»Öê ÆüÖê�Öê

(33)

¯ÖÖ¸ü™ü �ú ü�Öê - ×¾Ö×¾Ö¬Ö ¯ÖÏ�úÖ¸ü“Öê −Ö�Ö¸êü �ú ü�Öê

�Öã¿Öß»ÖÖ μÖê�Öê - †Ö−ÖÓ¤üß ÆüÖê�Öê

Æüôû¤ü »ÖÖ�Ö�Öê - ³ÖÖ¾Ö �ÖÖ‰ú−Ö ²ÖÃÖ�Öê, ‹ê−Ö¾Öêôûß ºþÃÖ�Öê

”ûÖŸÖß ±ãú™ü�Öê - �Öæ¯Ö ‘ÖÖ²Öºþ−Ö •ÖÖ�Öê

ŸÖÖë›üÖ−ÖÓ ×Æü�ú´ÖŸÖß �úÖ¯Ö�ÖÓ- ¾μÖ£ÖÔ ²Ö›ü²Ö›ü

‘Öã¸ü¤üüÖôûÖ ‘ÖÖ»Ö�Öê - �ÖÖë¬Öôû �ú¸ü�Öê

•Öß¾Ö ·ÆÖμÖ−ÖÖŸÖê - •Öß¾ÖÖ»ÖÖ ²Ö¸êü ¾ÖÖ™êü−ÖÖ ´Æü�Öæ−Ö

�úÖ�ú»ÖæŸÖ �ú¸ü�Öê - �Öæ¯Ö ×¾Ö−Ö¾Ö−Öß �ú¸ü�Öê

Æëü¦üß Æëü¦üß �ú ü�Öê - ¾Öê›ü¶ÖÃÖÖ¸ü�Öê �ú¸ü�Öê

¤Öê−ÖÖ“Öê “ÖÖ¸ü (ÆüÖŸÖ ÆüÖê�Öê)-»Ö�−Ö ÆüÖê�Öê

×´ÖÃÖ ‘Öê�Öê - •ÖÖ×�Ö¾Ö¯Öæ¾ÖÔ�ú (−ÖÖ™ü�úß) �ÖÖê™êü ¾ÖÖ�Ö�Öê

10) �æú™ü (�úÖê›êü)

‘»ÖÖ»Ö �ÖÖ›üß »ÖÖ»Ö ×ÃÖ™Ëü™üÖ; ¯ÖÖÓœü¸êü ´ÖÖ�ÖÃÖÓ’ (™üÖê Öò™üÖê)

‘×Æü¸ü¾Öß �ÖÖ›üß »ÖÖ»Ö ×ÃÖ™Ëü™üÖ; �úÖôûß ´ÖÖ�ÖÃÖÓ’ (™ü¸ü²Öã•Ö)

‘×—Ö¯Ö¸Óü �ãú¡ÖÓ; ¤êü¾ÖÖ¾Ö¸ü ´Öã¡ÖÓ’ (−ÖÖ¸üôû)

‘¾ÖÖ�ú›üÖ×ŸÖ�ú›üÖ ¸üÃŸÖÖ †−ÖË ´Ö¬Öß ×¾ÖÆüß¸ü’ (�úÖ−Ö)

‘×¾Ö×Æü¸ü, ×¾Ö×Æü¸üß¾Ö¸ü �ÖÓ²ÖÖ, �ÖÓ²μÖÖ»ÖÖ ¤üÖê−Ö »ÖÖ‡Ô™ü, ¾Ö¸üŸÖß ›üÖë�Ö¸ü, ŸμÖÖ“μÖÖ¾Ö¸ü ¿ÖêŸÖ, ¿ÖêŸÖÖŸÖ •Ö−ÖÖ¾Ö¸Óü

“Ö¸üŸÖÖŸÖ’ (ŸÖÖë›ü, −ÖÖ�ú, �ú¯ÖÖôû, ›üÖêôêû, � êúÃÖ, ˆ¾ÖÖ)

‘�úÖê ü›ü¶Ö ×¾Ö×Æü¸üßŸÖ ²ÖÖë²Ö»Ö»ÖÖ “ÖÖê ü’ (‘ÖÓ™üß)

‘×²Ö−Ö²ÖÖ¯ÖÖ“ÖÖ •Ö−´Ö»ÖÖ »Öê�ú †Ö×�Ö ´ÖÖμÖ Æüß −Ö¾ÆüŸÖß ‘Ö¸üß’ (»Ö¾ÆüÖóμÖÖ“ÖÖ »ÖÆæü)

‘Æü¸ü�Ö ¯ÖôûŸÖÓ, ¤æü¬Ö �ÖôûŸÖÓ’ (•ÖÖŸÖÓ)

‘�ú¬Öß´Ö¬Öß ‘ÖÓ™üß ¾ÖÖ•Ö¾ÖŸÖÖê, ¾Öê›üÖ ´Öã»Ö�ÖÖ ¯Öê Ö¸ü ±úÖ›üŸÖÖê’ (� Óú›üÖŒ™ü ü)

‘‹¾Öœãü¿Öß −Æü−Öã²ÖÖ‡Ô ¸üÃŸμÖÖ−Öê �ÖÖ�Öê �ÖÖŸÖ •ÖÖ‡Ô’ (‘ÖÓ™üß)

‘´ÖÖ´Öæ μÖÆüÖÑ; ´ÖÖ´Öæ�úß ™üÖÑ�Ö ¾ÖÆüÖÑ’ (²Öò™ü¸üß)

‘¤üÖê−Ö ³ÖÖ‰ú ‹�ú Æü¸ü¾Ö»ÖÖ •Ö¡ÖêŸÖ, ¤ãüÃÖ·μÖÖ»ÖÖ ±êú�æú−Ö ×¤ü»Öê’ (“Ö¯¯Ö»Ö, ²Öæ™ü)

‘ŸÖê•Ö •ÖÖŸÖÓ, ¯ÖÖ�μÖÖ¾Ö¸ �ÖêôûŸÖÓ’ (¿Öê¾ÖÖôû)

‘×¿Ö¾ÖÖ•Öß ´ÖÆüÖ¸üÖ•Ö ÃÖ¾ÖÔ �Ö›ü Ø•Ö�ú»Öê; ¯Ö�Ö ‹�ú �Ö›ü Ø•Ö�ú»Öê −ÖÖÆüß’ (�úØ»Ö�Ö›ü)

‘‹�ú ¾ÖÖ™üß ŸÖß−Ö “Ö´Ö“Öê’ (¯ÖÓ�ÖÖ)

(34)

‘¸üÖ´Ö ÃÖßŸÖÖ Æîü ŸÖÖê ¸üÖ´Ö �úÖî−Ö Æîü?’ (™êü»Ö¸ü)

‘‹�ú ´ÖÖêšÓü ¯»Öê™ü, ŸμÖÖŸÖ ²ÖÖ¸üÖ ¾ÖÖ™ü¶Ö, ŸμÖÖŸÖ ŸÖß−Ö “ÖÖê¸ü’ (‘Ö›ü¶Öôû)

‘‹�ú ´ÖÖ�ÖæÃÖ ŸμÖÖ“μÖÖ ´Öã»ÖÖ»ÖÖ ³Öê™ü ¤êüŸÖÓμÖ †Ö×�Ö ×¯ÖŸÖÓμÖ²Öß, �ÖÖŸÖÓμÖ²Öß, •ÖÖôûŸÖÓμÖ²Öß’ (−ÖÖ¸üôû)

‘ŸÖß−Ö ´ÖÖ�ÖÃÖÓ ¯ÖÖ�μÖÖŸÖ ˆŸÖ¸üŸÖÖŸÖ, ¤üÖê‘ÖÖÓ“Öê � êúÃÖ ×³Ö•ÖŸÖÖŸÖ, ‹�úÖ“Öê ×³Ö•ÖŸÖ −ÖÖÆüßŸÖ.’ (™ü�ú»ÖÓ)

‘‹¾ÖœÓüÃÖÓ ŸÖôÓû ŸμÖÖŸÖ ¯Ö¤Ëü´Öß−Ö �ÖêôÓû’ (•Öß³Ö)

‘‡ŸÖæ−Ö ±êú�ú»Öß ¯Öã�μÖÖŸÖ ™êü�ú»Öß’ (¾ÖÖ™ü, ¸üÃŸÖÖ)

‘¸üÖ�Öæ ºþÃÖ»ÖÖ; ×³ÖŸÖß¾Ö¸ü •ÖÖ‰ú−Ö ²ÖÃÖ»ÖÖ’ (¿Öë²Öæ›ü)

‘‹�ú ×¾ÖÆüß¸ü ŸμÖÖŸÖ ²Öã“Ö²Öã“Ö †ÖôûμÖÖ’ (¾ÖÖ�úôû-¤üÖê êü)

‘†ÓŸÖ¸ü�Ö �úÖœü»ÖÓ, ¯ÖÖÓ�Öºþ−Ö �úÖœü»ÖÓ; ›ãü²Ö¸Óü � ãúšÓü �Öê»ÖÓ?’ (ˆ¿Öß)

‘‹¾Öœü¶Ö ´Öšü¶Ö �ÖÖêŒμÖÖŸÖ ¤üÖê−Ö ´ÖÖ�ú›Óü; ŸμÖÖŸÖ �ÖêôûŸÖÖŸÖ ²Ö¸üß“Ö ˆ¤ü Óü’ (²ÖÃÖ, � Óú›üÖŒ™ü ü,

›ÒüÖμÖ¾Æü¸ü, ¯ÖÏ¾ÖÖ¿Öß)

‘×´ÖμÖÖÓ ´Öæšü³Ö¸ü; ¤üÖœüß ÆüÖŸÖ³Ö¸ü’ (—ÖÖ›æü, ´Öæšü)

‘¿ÖÓ³Ö¸ü �Öê»Öê, −Ö¾μÖÖ��Ö¾Ö †Ö»Öê’ (†ÓŸμÖ×¾Ö¬Öß)

‘�úÖôûμÖÖ ¸üÖ−ÖÖŸÖ ˆ³Öß ŸÖ»Ö¾ÖÖ¸ü’ (�êúÃÖÖÓŸÖß»Ö ÃÖ¸üôû ³ÖÖÓ�Ö)

‘‹¾ÖœãüÃÖÓ �úÖ¸ü™Óü; ‘Ö¸ü �úÃÖÓ ¸üÖ�ÖŸÖÓ’ (�ãú»Öæ¯Ö)

‘ÃÖÖ»Ö³Ö¸ü ×¯Ö�úŸÖÓ, ‹�ú ¸üÖê•Ö ×¾Ö�úŸÖÓ’ (×¯ÖÃÖÖêôûÖ, †Ö¯Ö™üÖ)

‘²ÖÖ•ÖÖ¸üÖŸÖ •ÖÖŸÖß; ÆüÖ»Ö¾Öæ−Ö ‘Öê‰ú−Ö μÖêŸÖß’ (−ÖÖ¸üôû)

‘²ÖÖ•ÖÖ¸üÖŸÖ •ÖÖŸÖß ¯ÖîÃÖê ¤êü‰ú−Ö ´ÖÖ�Öæ−Ö ¯Öãœæü−Ö ´ÖÖºþ−Ö ‘ÖêŸÖß’ (—Öê¸üÖòŒÃÖ)

‘²ÖÖ•ÖÖ¸üÖŸÖ •ÖÖŸÖß ´ÖÖºþ−Ö ‘Öê‰ú−Ö μÖêŸÖß’ (�ÖÖ›ü�ÖÓ)

‘‡ŸÖÓ ÆüÖêŸÖß � ãúšÓü �Öê»Öß, ×ŸÖ“ÖÓ −ÖÖ¾Ö —Öë›üÖ±ãú»Öß’ (¾Öß•Ö)

‘ÆüÖ�Ö −ÖÃÖŸÖÖ ´ÖÖ¸üŸÖÖê’ (“ÖÖôû�Öß)

‘�úÖóμÖÖ ¸üÖ−Öß ÆüÖ»μÖÖ ´Öê»ÖÖ, ŸμÖÖ“ÖÖ ²ÖÖê“ÖÖ ˆ¯ÖÃÖæ−Ö −Öê»ÖÖ’ (�úÖ¯ÖæÃÖ)

‘¤üÖê−Ö ³ÖÖ¾ÖÖÓ“Öê ‹�ú“Ö œãÓü�Ö�Ö’ (²ÖÖ³Öôûß“Öê �úÖ™êü)

‘²ÖÖ¸üÖ ´ÖÖ�ú›Óü ŸÖß−Ö »ÖÖ�ú›Óü’ (‘Ö›ü¶Öôû/×�Îú� êú™ü)

‘ÃÖ›üÖ Ø¿Ö×¯ÖŸÖÖê, ¿ÖÓ�Ö ¾ÖÖ•Ö×¾ÖŸÖÖê, ¤ü¿Ö¸ü£Ö ¸üÖ•ÖÖ»ÖÖ ²ÖÖÆêü¸ü ¬ÖÖ›üŸÖÖê’ (ÃÖÓ›üÖÃÖ)

‘†Öšü †Ö™ü−Ö�Ö−Ö, ²ÖÖ¸üÖ ¯Ö™ü−Ö�Ö−Ö, “ÖÖ¸ü “ÖÖî�ú›üß, ¤üÖê−Ö †Ö¯Ö�ú›üß’ (¾ÖÖ‘Öß�Öß“Öê †Öšü, Æü¸ü�Öß“Öê

²ÖÖ¸üÖ, �ÖÖμÖß“Öê “ÖÖ¸ü †Ö×�Ö ¿Öêôûß“Öê ¤üÖê−Ö ÃŸÖ−Ö)

‘‹�ú ´ÖÖôû ¤üÖê−Ö �úôûμÖÖ’ (´ÖÓ�ÖôûÃÖæ¡Ö)

(35)

‘�ÖÖœü¾Ö ›üÖêôûÖ ´ÖÖ¸üŸÖÖê †−ÖË ¯ÖîÃÖêÆüß ‘ÖêŸÖÖê’ (� òú´Öê¸êü¾ÖÖ»ÖÖ)

‘†Ö™üŒμÖÖŸÖ »ÖÖê™ü�Óú, »ÖÖê™üŒμÖÖŸÖ ¤üÆüß, ²ÖÖ¸üÖ �úÖêÃÖ •ÖÖ‡Ô ŸÖ¸üß ÃÖÖÓ›üŸÖ −ÖÖÆüß’ (−ÖÖ¸üôûÖŸÖ»Öê ¯ÖÖ�Öß)

‘‹¾ÖœãüÃÖÓ ×´Ö›æü; ŸμÖÖ»ÖÖ ¯ÖÖÆæü−Ö ×�úŸÖß ¸ü›æü?’ (�úÖÓ¤üÖ)

‘×³Ö�úÖ¸üß −ÖÖÆüß ¯Ö�Ö ¯ÖîÃÖê ´ÖÖ�ÖŸÖÖê, ¾Öê›üÖ −ÖÖÆüß ¯Ö�Ö �úÖ�Ö¤ü ±úÖ›üŸÖÖê, ¯Öã•ÖÖ¸üß −ÖÖÆüß ¯Ö�Ö ‘ÖÓ™üß

¾ÖÖ•Ö¾ÖŸÖÖê.’ (� Óú›üŒ™ü ü)

¤üÖê−Ö ²Öî»Ö †ÖÆêüŸÖ, ‹�ú ´Öê»ÖÖ ‹�ú ×¾Ö�ú»ÖÖ ŸÖ¸ü ×�úŸÖß ²Öî»ÖÓ ¸üÖ×Æü»Öß? (‹�ú)

‘¯ÖÏ¿−Ö †ÖÆêü, ˆ¢Ö¸ü �úÖμÖ †ÖÆêü?’ (×¤ü¿ÖÖ)

‘†¿Öß −ÖÖ¸ü ”ûÖ−Ö ×ŸÖ−ÖÓ ³Öã»Ö×¾Ö»Öß ¯ÖšüÖ�Ö’ (¤üÖºþ)

‘�Öê�ú›üÖ ŸÖß−Ö ¯ÖÖμÖ ¾ÖÖ�ú›üÖ’ (¾ÖÖ¾Ö›üß - ×ŸÖ¾ÆüÖ)

‘ŸÖê“Ö ¾ÖÖ¾Ö›üß ‘Ö¸ü ÃÖÖ¸Óü ÃÖÖ¾Ö›üß’ (—ÖÖ›æü, ±ú›üÖ)

‘ŸÖê“Ö ±ú›üÖ �ÖóμÖÖ»ÖÖ ¯Ö›æü−Ö ¸ü›üÖ’ (•ÖÖŸÖÓ)

‘ŸÖê“Ö •ÖÖŸÖÓ ¯ÖÖ�μÖÖ¾Ö¸ü ¾ÖÆüÖŸÖÓ’ (¿Öê¾ÖÖôû)

‘´ÖÖμÖ»Öê�úß »ÖÖê�úÖÓ“μÖÖ †ÖŸÖ³ÖÖ“μÖÖ ‹�úÖ“μÖÖ’ (¤üÖ¸ü, �ú¾ÖÖ›ü, � ãú»Öæ¯Ö, “ÖÖ¾Öß)

‘—ÖÖ›ü —ÖÖê¯ÖÖôû, ±ãú»Ö �ÖÖê¯ÖÖôû, ¾ÖÖôû¾Ö�Ö †Ö�ÖûÃ£ÖÖôû’ (×´Ö¸ü“Öß)

‘»ÖÖ�ú›üÖ“ÖÓ �ÖÖê›ü ²ÖÖ‡Ô“μÖÖ ›üÖêŒμÖÖŸÖ’ (±ú�Öß)

‘‹¾ÖœãÓüÃÖ �ÖÖê›ü; ŸμÖÖ“ÖÓ ¯ÖÖ�Öß ×�úŸÖß �ÖÖê›ü’ (‰úÃÖ)

‘×Æü¸ü¾ÖÖ ¤ü¾ÖÖ�ÖÖ−ÖÖ, ¯ÖÖÓœü¸üß ×ÃÖÃ™ü¸ü−Öß, �úÖôûß �ÖÖêôûß’ (×ÃÖŸÖÖ±úôû)

‘†¸êü ²ÖÖ! ¾Ö−Ö ¹ý¯ÖμÖÖŸÖ ‹�ú �ÖÖμÖ ŸÖ¸ü ¤üÖê−Ö �ÖÖμÖà“Öß Ø�ú´ÖŸÖ ×�úŸÖß?’ (‹�ú¿Öê “ÖÖ¸ü)

‘×¤ü¾ÖÃÖ³Ö¸ü ØÆü›üŸÖß, ¸üÖ¡Öß �úÖê¯Ö·μÖÖŸÖ •ÖÖ‰ú−Ö ²ÖÃÖŸÖß’ (“Ö¯¯Ö»Ö)

‘‹¾Öœüß¿Öß ²ÖÖ‡Ô, ¯Ö¤ü¸ü ´ÖÖêšüÖ »Ö‡Ô’ (ÃÖã‡Ô)

‘´ÆüÖ›ü¶Ö¾Ö¸ü ´ÆüÖ›ü¶Ö ²Ö¢ÖßÃÖ ´ÆüÖ›ü¶Ö, ÆüÖŸÖ ¯ÖÖêÆü“Ö−ÖÖ ²ÖÖë²Ö»Ö ³ÖÖ›ü¶Ö’ (†Ö³ÖÖôû)

‘�úÖôûß �ÖÖμÖ �úÖ™üÖ �ÖÖμÖ, ¯ÖÖ�μÖÖ»ÖÖ ²Ö‘Öæ−Ö ˆ³Öß ·ÆÖμÖ’ (“Ö¯¯Ö»ÖÖ �úÖŸÖ›üß“μÖÖ)

‘†ÖÆüÖ’ “μÖÖ ×¯Ö¿Ö¾ÖßŸÖ ‘‰úÆæü’ “ÖÓ ²Öß (×´Ö¸ü“Öß)

‘²ÖÖ¯ÖÖ»ÖÖ ¯ÖîÃÖê ´ÖÖê•ÖŸÖÖ μÖê�ÖÖ, ´ÖÖ‡Ô»ÖÖ ‘Ö›üß �ú¸üŸÖÖ μÖê�ÖÖü’ (“ÖÖÓ¤ü�μÖÖ, †Ö³ÖÖôû)

‘´Ößšü-×´Ö¸ü“Öæ �ÖÖŸÖß, Ø³ÖŸÖß»ÖÖ ´ÖãŒ�úÖ ¤êüŸÖß’ (¯Öôûß)

‘†Öšü ÆüÖ›Óü, ™üÖê¯Ö»ÖÓ³Ö¸ü ´ÖÖÃÖ’ (²ÖÖ•Ö)

‘‹�ú �ÖÖê�ú›Óü, ¤üÖê−Ö ²ÖÖê�ú›Óü ²ÖÖ�úß ÃÖ¾ÖÔ ´ÖÖ�ú›Óü’ (²ÖÃÖ, �Óú›üŒ™ü¸ü, ›ÒüÖμÖ¾Æü¸ü, ¯ÖÏ¾ÖÖÃÖß)

(36)

11) ¾Öî×¿ÖÂ™ü¶¯Öæ�ÖÔ ¾ÖÖŒμÖ¸ü“Ö−ÖÖ

ŸÖã—μÖÖ ÆüÖŸÖÖ»ÖÖ —Ö›ü¯Ö�Ö μÖê‰ú ¤êü ! (ŸÖã—Öê (´ÖÖ¸ü�ÖÖ¸êü) ÆüÖŸÖ (¸üÖê�ÖÖ−Öê) —Ö›æü ¤êü !)

�Ö›üß Æãü²ÖÖ¸ü»ÖÖê = (¯ÖÖμÖÖ¾Ö¸ü) −Öß™ü ˆ³ÖÖ ¸üÖ×Æü»ÖÖê.

Êê¾Ö�úÖ = Æêü ²Ö‘ÖÖ

Êê ²Ö�ú = Æêü ²Ö‘Ö

‘¾Æü»Ö�μÖÖ ¾Æü»Ö�μÖÖ; ÃÖÖ»ÖÓ�Ö ¯Ö»Ö�μÖÖ’

‘»Ö‡Ô ²ÖÖ�úÖ —ÖÖ»ÖÓ ¸üÖ¾Ö !’ (�Öæ¯Ö “ÖÖÓ�Ö»Öê ÆüÖê�Öê)

‘£ÖÖê›Óü ¬μÖÖ−ÖÓ Ö¬Öß ‘μÖÖ’

‘ÆüÖ´Ö“ÖÓ²Öß ‹ê�úÖ’

‘�úÖ �úÖ ¾ÆüÖ»ÖÓμÖ, »Ö�ÖÖŸÖ ‘μÖÖ.’

‘†Öï¤üÖ ¤êü¾ÖÖ−ÖÓ �ú¸ü¯ÖÖ � êú»ÖÓμÖÖ’

‘ˆ�Öã †Ö¯Ö»ÖÓ −Æü−Ö�ÖÓ ²Öã¼üß ¤ãü�úÖ−Ö »ÖÖ¾Ö»ÖÓμÖ’

‘†Ö×−Ö�ú »ÖÓ�úÖ »ÖμÖ »ÖÖÓ²Ö ÆüÖμÖ’

‘²ÖÖμÖÖ“Öß •ÖÖŸÖ“Ö »ÖμÖ ³ÖÖ¸üß †ÃÖŸÖÓμÖ’

‘×ŸÖ−ÖÓ ´ÖÖ•Öß Æü•ÖÖ´Ö �ú¸üÖμÖ ×−Ö‘ÖÖ»Öß’

‘ŸÖæ �úÖμÖ²Öß ´Æü−Ö; ¾ÖÖ™ü»ÖÓ ŸÖ¸ü ¤üÖê−Ö ×ÃÖ¾ÖÖ ¤êü, ¯Ö¸ü ¸üÖê•Öß−ÖÖ †Ó‘Öãôû �ú ü ‹.’

‘´Ö•Öß ´ÖÖμÖ ‹ƒƒ’

‘‹ƒƒ Û—Ö¯Ö¸üß ÃÖã´−Öß, ¯ÖμÖ»ÖÓ ´Ö•μÖÖ ›üÖêÃŒμÖÖŸÖ»ÖÓ ¸ü�ÖŸÖ ²Ö‘Ö ‹ƒƒ’

‘‹ ¤üÖ¤üÖ¯¯ÖÖ ƒƒ •Ö¸üÖü Æüôãû−μÖÖ ‘ÖÖ»Ö �úß ‹... !’

‘¯Ö¼ü¸ü ¯Ö¼ü¸ü »ÖÖ¾Ö −ÖÖê�ú’

‘†ÖÃÖ»μÖÖ ¸üÖÓ›üÖ ²ÖŒ�úôû ²Ö×‘Ö™ü»ÖÖê, ˆ�ÖÓ •ÖÖμÖ’

‘�úÖμÖ �úºþ, ´Ö•Öß μÖêôÓû“Ö �ÖÖÓ›æü ÆüÖμÖ.’

‘¯Öê™æü−Ö ¤êü»ÖÓμÖ †−ÖË ²Ö�ÖŸÖ ²ÖÃÖ»ÖÓμÖ’

‘³Ö¸ü»μÖÖ ²ÖÖ•ÖÖ¸üÖŸÖ −ÖÖ�ÖÖêôûß −ÖÖ“Ö−ÖÖ¸üß †Ö¾Ö¤üÃÖÖ ÆüÖμÖ ŸÖß !’

‘†Ö¸Óü ¤êü¾ÖÖ, †Ö¯Ö»μÖÖ“Ö ¤îü¾ÖÖŸÖ � ãú¡ÖÓ ´ÖãŸÖ»ÖÓμÖ...’

‘Êê ÃÖÖïÃÖÖ¸üÖ»ÖÖ ‡ÃŸÖã »ÖÖ�Öæ ¤êü, ×�úŸÖß�ú ²ÖÖ¸üß�ú �êú»ÖÓ ŸÖ¸ü²Öß �ú´Öß“Ö ¯Ö›üŸÖÓμÖê’

‘×±ú×�ú¸ü �ú¸ü−ÖÖ�Öê»μÖÖ¯ÖÖ¸üß �úÃÖÓ •Ö´Ö»ÖÓ’

‘ˆ�ÖÓ ²ÖÃÖÖ. ŸÖÖë›üÖ−ÖÓ“Ö �¾ÖÖò›ü ²ÖÖê»ÖŸÖÖ; �ú¾¾ÖÖ ±ãú™ü�Óú ´Ö−Öß šüÖ¾ÖÓ −ÆüÖ‡Ô’

(37)

‘�úÖμÖ ²Ö‘Öü»ÖÖ»μÖÖ ¯ÖÖê¸üÖ¾ÖÖ?’

‘�úÖ²Ö ü ´ÖÖμÖ? ×ŸÖ»ÖÖ �úÖ²Ö¸ü ×¿Ö¾Öæ −Ö¾ÆÓü?’

‘×ŸÖ»ÖÖ �úÖ¾ÖôûÖ ×¿Ö¾Ö»ÖÓμÖ’

‘‹ ²ÖÖμÖÖ¾ÖÖ ¯ÖμÖ»μÖÖ−ÖËÃÖãºþ ²ÖÖôÓûŸÖß�Öß»ÖÖ •Öê¾ÖÖμÖ ªÖ, ´ÖÖ‘Öæ−Ö ÃÖ´Ö¤êü’

‘´ÖÖê¼êü −Ö¾Ö¸üÖ −ÆüÖ‡ÔŸμÖê •Ö»Ö´Ö»Öß ¾ÆüμÖ ¯ÖÖê¸ü�Öß? �úÃÖ»ÖÓ ŸÖ¸ü �Ö™Óü»Ö !’

‘ÃÖ´Ö¤êüμÖ“ÖÓ −Ö¤ü¸ü ÃÖÖ ü� Óú −ÖÃÖŸÖÓμÖ’

‘‹ ¯ÖÖê üß �Ö²Ö ²ÖÃÖ ×¿Ö�ú−ÖÖ¸üß ´ÖÖê¼üß ÆüÖμÖêÃÖ’

‘—ÖÖ»ÖÓ ŸμÖê»ÖÖ “ÖÓ�Ö»ÖÓ ´Æü−ÖÖ¾Ö »ÖÖ�ÖŸÖÓμÖ’

‘ŸμÖê ×¤ü¾ÖÃÖ �Öê»μÖÖŸÖ †ÖŸμÖÖ²ÖÖ‡Ô... �úÖê−Öß †ÖÓ�ÖÖ¾Ö¸ü ¯Ö›æü−Ö ´ÖÖ¸ü»Öê ŸÖ¸ü²Öß �ÖÖÓ›ü-ŸÖÖë›ü —ÖÖ� æú−Ö �Öã´ÖÖ−Ö

·ÆÖμÖ“Öß μÖêôû ÆüÖμÖ. ´ÖÖ−ÖãÃÖ�úß Æü ü¯Ö»ÖßμÖÖ... ÃÖ´Ö¤êü Æü¸üÖ´Ö —ÖÖ»μÖÖŸÖ.’

‘Êê −Æü−Ö�ÖÓ ¬ÖÓ¤üÖ ×¤üÃÖ−ÖÖ‹’

‘³Öê�Öß μÖê¾ÖÖ¾Ö �úß?’

‘»ÖÖê�úÖμÖ“μÖÖ ŸÖÖë›üÖŸÖ ·ÆÖ¾ÖÓ, � ãú�ÖÖ“μÖÖ ›üÖêóμÖÖŸÖ ·ÆÖ¾Öæ −Öî’

12) ×¿Ö¾μÖÖ

‘‹ê ²Öã¸ü¿ÖÖ’

‘ÊÖ“Öß ŸÖÖ™üß ˆ“Ö»Öæ ¤êü !’

‘¾ÖÖ�ÖÖ“ÖÓ −ÖÖ �Öã�ÖÖ“ÖÓ; †Ö¯¯Öê¿Öß � ãú™ü»ÖÓ �úß’

‘²Öã¸ü¿ÖÖ, ÆüÖê ²ÖÖ•Öã»ÖÖ, �ú¸ü ŸÖÖë›ü �úÖôÓû !’

‘´ÖÖμÖ»ÖÖ ¾Ö¸ü¾ÆüÖê !’

‘²ÖÖμÖ»ÖÖ ÊÖ“μÖÖ’

‘ÃÖîŸÖÖ−ÖÖ, ŸÖã»ÖÖ ²ÖÃÖ¾Öã ¤êü !’

‘�ú›æü ³ÖÖ›ü¶Ö’

‘μÖê›Ëü ¸üŸÖÖóμÖÖ’

‘μÖê›üÖ ±úÖê�ú−μÖÖ’

‘μÖê›üÖ ±úÖê�ú−ÖÖ, ´Öã�ú¸ü´Ö²ÖÖ¤ü’

‘×²Ö§üß¿Öß’, ‘×²Ö×ª¿ÖÖ’

‘²Ö‡Ô»Ö ³ÖÖ›ü¶Ö’

‘ŸÖã•Öß ŸÖÖ™üß •ÖÖ‰ú ¤êü, ŸÖã»ÖÖ ˆ“Ö»Öæ ¤êü !’

(38)

‘ŸÖã•μÖÖ ‘Ö¸üÖ¾Ö¹ý−Ö �ÖÖœü¾ÖÖ“ÖÖ −ÖÖÓ�Ö¸ü ×±úºþ ¤êü ! ŸÖã•ÖÖ ¾ÖÃÖ ²Öã›æ ¤êü !’

‘�Ö•μÖÖôûß“μÖÖ’

‘“ÖÓ›ü�úß“μÖÖ’, ‘²ÖÖê›ü�úß“μÖÖ’, ¸üÖÓ›ü“μÖÖ

‘ŸÖã•μÖÖ ²ÖÖμÖ»ÖÓ ¾Æü¸üü ÆüÖê’

‘³ÖÖ›ü¶Ö, ³ÖÖ›ü�ÖÖ¾Ö’

‘� Óú›üÖôûß“μÖÖ’

‘²ÖÖ‡Ô»Ö ³ÖÖ›ü¶Ö’

‘ŸÖê“ÖÓ ´Ö›Óü ²ÖÃÖã ¤êü ,ƒƒ’

‘μÖê›ü—Ö¾μÖÖ’

‘´ÖÖμÖ“ÖÖê¤üÖ’

‘¾ÖÖ�ÖÖ“Öß −ÖÖ �Öã�ÖÖ“Öß †−ÖË ¾ÖŒ™ü¶Ö £ÖÖê²ÖÖ›üÖ“Öß’

ÃÖ´ÖÖ¸üÖê Ö :

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü-�ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ²ÖÖê»Öß³ÖÖÂÖê“Öê Ã¾Öºþ¯Ö †ÃÖê ¾Öî×¿ÖÂ™ü¶¯Öæ�ÖÔ †ÖÆêü.

μÖÖ ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ²ÖÖê»Öß¾Ö¸ü ¯Öæ�ÖÔŸÖ: �ú−ÖÖÔ™ü�úÖŸÖß»Ö �úÖ−Ö›üß ³ÖÖÂÖê“ÖÖ ¯ÖÏ³ÖÖ¾Ö ¯Ö›ü»Öê»ÖÖ ×¤üÃÖæ−Ö

μÖêŸÖÖê. ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö »ÖÖê�ú¾μÖ¾ÖÆüÖ¸ü •Ö¸üß ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖêŸÖæ−Ö ÆüÖêŸÖ †ÃÖ»ÖÖ ŸÖ¸üß ¿ÖÖÃÖ�úßμÖ ¾μÖ¾ÖÆüÖ¸ü

ÆüÖ ¯Öæ�ÖÔ¯Ö�Öê �úÖ−Ö›üßŸÖæ−Ö ÆüÖêŸÖ †ÃÖ»μÖÖ´Öãôêû ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖê“Öß ¯ÖÏŸμÖê�ú ×šü�úÖ�Öß �Öôû“Öê¯Öß ÆüÖêŸÖÖ−ÖÖ

×¤üÃÖæ−Ö μÖêŸÖê. μÖÖ ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ²ÖÖê»ÖßŸÖß»Ö †−Öê�ú ¿Ö²¤ü †ÖŸÖÖ »ÖÖê�ú¾μÖ¾ÖÆüÖ¸üÖŸÖæ−Ö »Öã¯ŸÖ

ÆüÖê�μÖÖ“μÖÖ ´ÖÖ�ÖÖÔ¾Ö¸ü †ÃÖæ−Ö, ´Ö¸üÖšüß ²ÖÖê»Öß´Ö¬μÖê †−Öê�ú �úÖ−Ö›üß ¿Ö²¤üÖÓ“ÖÖ ×¿Ö¸ü�úÖ¾Ö —ÖÖ»μÖÖ“Öê

Ã¯ÖÂ™ü¯Ö�Öê ×¤üÃÖæ−Ö μÖêŸÖê.

ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ´ÖÖ�ÖæÃÖ †Ö×�Ö ŸμÖÖ“Öß ´Ö¸üÖšüß ²ÖÖê»Öß³ÖÖÂÖÖ �ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖ¸ü�úÖ ü�ú›æü−Ö

¤ü›ü¯Ö¿ÖÖÆüß“μÖÖ ´ÖÖ�ÖÖÔ−Öê †¯Ö´ÖÖ×−ÖŸÖ � êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê. μÖÖ ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖ�úÖÓÃÖÖšüß

�ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖ¸ü�úÖ¸ü �úÖê�ÖŸÖêÆüß ÃÖÖ×ÆüÛŸμÖ�ú-ÃÖÖÓÃ� éú×ŸÖ�ú ˆ¯Ö�Îú´Ö ‘ÖêŸÖ −ÖÖÆüß. ŸμÖÖ´Öãôêû μÖÖ ³ÖÖ�ÖÖŸÖ

−Ö¾ÖÃÖÖ×ÆüŸμÖÆüß ×−Ö´ÖÖÔ�Ö ÆüÖêŸÖ −ÖÃÖæ−Ö, ÆüÖ ŸμÖÖ ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö »ÖÖê�ú•Öß¾Ö−ÖÖ“ÖÖ †Ö×�Ö »ÖÖê�ú³ÖÖÂÖê“ÖÖ

†ÛÃŸÖ¢¾ÖÖ“ÖÖ †Ö×�Ö †ÛÃ´ÖŸÖê“ÖÖ ¯ÖÏ¿−Ö †ÖÆêü. μÖÖ ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ²ÖÖê»Öß³ÖÖÂÖÖ ×•Ö¾ÖÓŸÖ šêü¾Ö�μÖÖÃÖÖšüß

ÃÖ¸ü�úÖ ü ÃÖÓÃ£ÖÖ †Ö×�Ö ¯ÖÏŸμÖ�Ö •Ö−ÖŸÖê−Öê“Ö ¯ÖÏμÖŸ−Ö � êú»Öê ¯ÖÖ×Æü•ÖêŸÖ, †ÃÖê −Ö´Öã¤ü �ú¸üÖ¾Öê ¾ÖÖ™üŸÖê.

(39)

¯ÖÏ�ú¸ü�Ö ¯ÖÖ“Ö¾Öê

×−ÖÂ�úÂÖÔ ¾Ö ÃÖ´ÖÖ¸üÖê¯Ö

‘´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü-�ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�Ö’ ´Æü�Öæ−Ö †Öêôû�Ö»ÖÖ •ÖÖ�ÖÖ¸üÖ ÆüÖ ³Öæ ÖÏ¤êü¿Ö ´Öæôû“ÖÖ

´Ö¸üÖšü¾ÖÖ›ü¶Ö“ÖÖ“Ö. ŸÖŸ�úÖ»Öß−Ö � ëú¦üÖŸÖß»Ö �úÖÑ�ÖÏêÃÖ ÃÖ¸ü�úÖ¸ü“μÖÖ ´Ö¸üÖšüß «êüÂÖÖ´Öãôêû μÖÖ ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö

»ÖÖê�úÖÓ−ÖÖ †Ö¯Ö»μÖÖ ‘´ÖÖμÖ´Ö¸üÖšüß’ ³ÖÖÂÖê»ÖÖ †Ö×�Ö ÃÖÓÃ� éúŸÖß»ÖÖ ´Öã�úÖ¾Öê »ÖÖ�Ö»Öê. ´Öæôû ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖ�ú

†ÃÖæ−ÖÆüß, �ú®Ö›ü ¯ÖÏ³ÖÖ×¾ÖŸÖ �ú−ÖÖÔ™ü�ú ¸üÖ•μÖÖŸÖ ¸üÖÆüÖ¾Öê »ÖÖ�Ö»Öê, †Ö•ÖÆüß ¸üÖÆüÖŸÖÖŸÖ. ‘ÃÖß´ÖÖ

³ÖÖ�ÖÖŸÖ»Öê »ÖÖê�ú’ ´Æü�Öæ−Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ÃÖ¸ü�úÖ¸ü ŸμÖÖÓ−ÖÖ ×¾Ö¿ÖêÂÖ ÃÖÖêμÖß ÃÖ¾Ö»ÖŸÖß ¤êüŸÖ †ÃÖ»Öê ŸÖ¸üß,

ŸμÖÖ¯Öê�ÖÖ �ú−ÖÖÔ™ü�ú üÖ•μÖÖŸÖ ¸üÖÆüÖμÖ»ÖÖ ×¾Ö¸üÖê¬Ö �ú ü�ÖÖ êü »ÖÖê�ú ´Æü�Öæ−Ö �ú−ÖÖÔ™ü�ú ¸üÖ•μÖ ÃÖ¸ü�úÖ¸ü

ŸμÖÖÓ“ÖÖ •ÖÖê «êüÂÖ †Ö×�Ö ”ûôû �ú¸üŸÖê ŸÖê ×�úŸÖßŸÖ¸üß ¯Ö™üà−Öß †×¬Ö�ú †ÖÆêü.

´ÖæôûÖŸÖ“Ö ³ÖÖ¸üŸÖßμÖ »ÖÖê�ú•Öß¾Ö−Ö Æêü ²ÖÆãü†ÖμÖÖ´Öß, ²ÖÆãü³ÖÖ×ÂÖ�ú †ÖÆêü. †ÖμÖÖÕ“μÖÖ †Ö�Îú´Ö�ÖÖ´Öãôêû

¯ÖÏ“ÖÓ›ü ×¾Ö�Öã¸ü»Öê»Öê, †ÃŸÖÖ¾μÖÃŸÖ —ÖÖ»Öê»Öê †ÖÆêü. ŸμÖÖ´Öãôêû ³ÖμÖ�ÖÏÃŸÖ †ÖÆêü. ‡Ó�ÖÏ•Öß †Ö×�Ö ×−Ö•ÖÖ´Öß

†¿ÖÖ ¤ãüÆêü¸üß ¸üÖ•Ö¾Ö™üß´Öãôêû ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖ�ú ÃÖ´ÖÖ•Ö ŸÖ¸ü ¯Öæ¾Öá¯ÖÖÃÖæ−Ö ˆ¤æÔü, ØÆü¤üß †Ö×�Ö ‡Ó�ÖÏ•Öß †¿ÖÖ

×¾Ö×¾Ö¬Ö ³ÖÖÂÖÖÓ−Öß ¯ÖÏ³ÖÖ¾Öß ÆüÖêŸÖÖ. ¯Öæ¾Öá¯ÖÖÃÖæ−Ö μÖÖ ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖ“μÖÖ ¿Öê•ÖÖ¸üß ¤ü×�Ö�Öê�ú›üß»Ö ŸÖê»ÖÓ�ÖÖ�ÖÖ

†Ö×�Ö �ú−ÖÖÔ™ü�úÖ“ÖÖ ³Öæ³ÖÖ�Ö ÆüÖêŸÖÖ. ŸμÖÖ´Öãôêû μÖÖ ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖ¾Ö¸ü ˆ¤æÔü²Ö¸üÖê²Ö¸ü“Ö ŸÖê»Öã�Öã †Ö×�Ö �úÖ−Ö›üß

μÖÖ ³ÖÖÂÖÖÓ“ÖÖÆüß ¯ÖÏ³ÖÖ¾Ö ×¤üÃÖæ−Ö μÖêŸÖÖê. ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“Öê †Ö¸üÖ¬μÖ ¤îü¾ÖŸÖ ”û¡Ö¯ÖŸÖß ×¿Ö¾ÖÖ•Öß ´ÖÆüÖ¸üÖ•Ö μÖÖÓ−Öß

¤ü×�Ö�Öê¾Ö¸ü Ã¾ÖÖ¸üß �úºþ−Ö ×¤üÛ�¾Ö•ÖμÖ ×´Öôû×¾Ö»ÖÖ. ŸÖÖ×´Öôû−ÖÖ›æüŸÖß»Ö ŸÖÓ•ÖÖ¾Ö¸ü¯ÖμÖÕŸÖ“ÖÖ ´Öã»Öã�Ö ŸμÖÖÓ−Öß

Ø•Ö� æú−Ö ‘ÖêŸÖ»ÖÖ. ¯Ö×¸ü�ÖÖ´Öß ŸÖÖ×´Öôûß ³ÖÖÂÖê¿ÖßÆüß ´Ö¸üÖšüß“ÖÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö †Ö»ÖÖ. †¿ÖÖ ¯ÖÏ�úÖ êü †Ö•Ö“μÖÖ

ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖ�ú ÃÖ´ÖÖ•Ö ¯ÖÏ“ÖÓ›ü ×¾Ö�Öã¸ü»Öê»ÖÖ †ÖÆêü. •μÖÖ ´Ö¸üÖšü¾ÖÖ›ü¶ÖŸÖ ´Ö¸üÖšüß

³ÖÖÂÖê“Öß ×−ÖÙ´ÖŸÖß —ÖÖ»Öß; ŸÖÖê ´Ö¸üÖšü¾ÖÖ›üÖ ¯Öãœêü ×�úŸμÖê�ú ¾ÖÂÖì ×−Ö•ÖÖ´Öß ¸üÖ•Ö¾Ö™üß“Öê •Öæ �ÖÖÓªÖ¾Ö¸ü ‘Öê‰ú−Ö

•Ö�ÖŸÖ ÆüÖêŸÖÖ. †Ö•Ö •ÖÖê ¾ÖÖ¤ü�ÖÏÃŸÖ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü-�ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�Ö †ÖÆêü, ŸμÖÖ“ÖÖ ²ÖÆãüŸÖÖÓ¿Ö ³ÖÖ�Ö ¯Öæ¾Öá

´Ö¸üÖšü¾ÖÖ›ü¶ÖŸÖ“Ö ÆüÖêŸÖÖ. ÃÖÓŸÖ¯Öæ¸ü-†Öî¸üÖ¤ü-³ÖÖ»Ö�úß-×²Ö¤ü ü-²ÖÃÖ¾Ö�ú»μÖÖ�Ö¯ÖμÖÕŸÖ �ú−ÖÖÔ™ü�úÖ−Öê ¾μÖÖ¯Ö»Öê»ÖÖ

´Ö¸üÖšüß ³Öæ³ÖÖ�Ö ¯Öæ¾Öá ´Ö¸üÖšü¾ÖÖ›üß ´Öã»Öã�ÖÖ“ÖÖ †×¾Ö³ÖÖ•μÖ ‘Ö™ü�ú ÆüÖêŸÖÖ. μÖÖ ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖ¾Ö¸ü 1848 ¯Öæ¾Öá

Æîü¦üÖ²ÖÖ¤ü“μÖÖ ×−Ö•ÖÖ´ÖÖ“Öê ¸üÖ•μÖ ÆüÖêŸÖê. ¸üÖ•μÖÖŸÖß»Ö •Ö−ÖŸÖê“Öß ³ÖÖÂÖÖ ´Ö¸üÖšüß †ÃÖ»Öß ŸÖ¸üß ¸üÖ•μÖÖ“Öß,

¿ÖÖÃÖ−Ö-¯ÖÏ¿ÖÖÃÖ−ÖÖ“Öß ³ÖÖÂÖÖ ´ÖÖ¡Ö ˆ¤æÔü ÆüÖêŸÖß. ŸμÖÖ´Öãôêû μÖÖ ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß¾Ö¸ü ˆ¤æÔü²Ö¸üÖê²Ö¸ü ØÆü¤üß,

ˆ¤æÔü, ‡Ó�ÖÏ•Öß, ±úÖ¸ü¿Öß, ŸÖê»Öã�Öã, ŸÖÖ×´Öôûß, ÃÖÓÃ�éúŸÖ †Ö×�Ö �úÖ−Ö›üß ‡. ³ÖÖÂÖÖÓ“ÖÖ ¤æü¸ü�ÖÖ´Öß ¯ÖÏ³ÖÖ¾Ö

¯Ö›ü»μÖÖ“Öê ×¤üÃÖæ−Ö μÖêŸÖê. †Ö×�Ö ÆüÖ ¯ÖÏ³ÖÖ¾Ö †Ö•ÖÆüß μÖÖ ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö »ÖÖê�úÖÓ“μÖÖ ´Ö¸üÖšüß ²ÖÖê»Öß³ÖÖÂÖê¾Ö¸ü

(40)

Ã¯ÖÂ™ü¯Ö�Öê •ÖÖ�Ö¾ÖŸÖÖê, Æêü ¯ÖÏÃŸÖãŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö�úÖ»ÖÖ ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö »ÖÖê�úÖÓ¿Öß ²ÖÖê»ÖŸÖÖ−ÖÖ †−Öã³Ö¾ÖÖ»ÖÖ

†Ö»Öê †ÖÆêü.

‘´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü-�ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ²ÖÖê»Öß“ÖÖ ×“Ö×�úŸÃÖ�ú †³μÖÖÃÖ’ μÖÖ

¿ÖÖê¬Ö�úÖμÖÖÔ“μÖÖ †−ÖãÂÖÓ�ÖÖ−Öê ³ÖÖ×ÂÖ�ú ¥üÂ™ü¶Ö �Öæ¯Ö ´ÖÆü¢¾ÖÖ“Öß ´ÖÖ×ÆüŸÖß ÆüÖŸÖß †Ö»Öß. ŸÖÃÖê“Ö �úÖÆüß

×−ÖÂ�úÂÖÔ �ÖÖ»Öß»Ö¯ÖÏ´ÖÖ�Öê ÃÖ´ÖÖ¸üÖê¯ÖÖ¤üÖ�Ö»Ö ‹�ú×¡ÖŸÖ¯Ö�Öê −ÖÖë¤ü¾Ö»Öê †ÖÆêüŸÖ. ŸÖê †ÃÖê -

1. ³ÖÖ×ÂÖ�ú ×¾Ö×¾Ö¬ÖŸÖÖ †ÃÖæ−ÖÆüß †ÓŸÖ�ÖÔŸÖ ‹�úÖŸ´ÖŸÖÖ Æêü ³ÖÖ¸üŸÖßμÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖ“Öê †−ÖÖê�Öê ¾Öî×¿ÖÂ™ü¶

†ÖÆêü.

2. ³ÖÖÂÖÖ Æêü � êú¾Öôû ×¾Ö“ÖÖ¸ü-¾μÖ¾ÖÆüÖ¸üÖ“Öê ÃÖÖ¬Ö−Ö −ÖÃÖŸÖê; ŸÖ¸ü ´ÖÖ−Ö¾Öß ÃÖ´ÖæÆüÖ“Öê ÃÖÖÓÃ� éú×ŸÖ�ú

ÃÖÓ×“ÖŸÖÆüß †ÃÖŸÖê.

3. ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÏŸμÖê�ú ´ÖÖ−Ö¾Öß ÃÖ´ÖæÆüÖ»ÖÖ †Ö¯ÖÖ¯Ö»Öß ´ÖÖŸÖé³ÖÖÂÖÖ ¯ÖÏÖ�ÖÖ¯Öê�ÖÖ ×¯ÖÏμÖ †ÃÖŸÖê.

4. †ÖμÖÖÕ“μÖÖ †Ö�Îú´Ö�ÖÖ−ÖÓŸÖ¸ü ³ÖÖ¸üŸÖßμÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö ×¾Ö�Öã¸ü»μÖÖ´Öãôêû ×¾ÖÃ£ÖÖ×¯ÖŸÖÖÓ“μÖÖ ×¾Ö×¾Ö¬Ö

²ÖÖê»Ö³ÖÖÂÖÖ ×−Ö´ÖÖÔ�Ö —ÖÖ»μÖÖ.

5. ´Ö¸üÖšüß, �úÖ−Ö›üß, ŸÖê»Öã�Öã, ŸÖÖ×´Öôûß †Ö×¤ü ³ÖÖÂÖÖ μÖÖ ‹�úÖ“Ö ³ÖÖÂÖÖ� ãúôûÖŸÖß»Ö †ÃÖæ−Ö, ŸμÖÖ

´Öæôû ³ÖÖ¸üŸÖßμÖ ¯ÖÏÖ� éúŸÖ ³ÖÖÂÖÖ³Ö×�Ö−Öß ÆüÖêŸÖ.

6. ¤üÛ�Ö�Ö ³ÖÖ¸üŸÖßμÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖŸÖ ‹êŒμÖ ÆüÖê‰ú −ÖμÖê, ŸμÖÖÓ−Öß �úÖμÖ´Ö ×¤ü»»Öß“Öê (ˆ¢Ö¸ü ³ÖÖ¸üŸÖÖ“Öê)

¾Ö“ÖÔÃ¾Ö ´ÖÖ−μÖ �ú¸üÖ¾Öê, μÖÖÃÖÖšüß •ÖÖ×�Ö¾Ö¯Öæ¾ÖÔ�ú ´Ö¸üÖšüß-�úÖ−Ö›üß †ÃÖÖ ³Öê¤ü ×−Ö´ÖÖÔ�Ö � êú»ÖÖ

�Öê»ÖÖ.

7. 1952 ¯ÖÖÃÖæ−Ö ÃÖÓ Öæ�ÖÔ ¤êü¿ÖÖŸÖ ‘³ÖÖÂÖÖ¾ÖÖ¸ü ¯ÖÏÖÓŸÖ¸ü“Ö−ÖÖ’ »ÖÖ�Öæ —ÖÖ»Öß. †−Öê�ú ¸üÖ•μÖê

†ÛÃŸÖ¢¾ÖÖŸÖ †Ö»Öß. ŸÖß ÃÖ¾ÖÔ †Ö−ÖÓ¤üÖ−Öê ¸üÖÆüÖŸÖÖŸÖ, ´ÖÖ¡Ö •ÖÖ×�Ö¾Ö¯Öæ¾ÖÔ�ú ˆ¢Ö¸ü ³ÖÖ¸üŸÖ †Ö×�Ö

¤ü×�Ö�Ö ³ÖÖ¸üŸÖ †ÃÖÖ ³Öê¤ü �úÖμÖ´Ö ¸üÆüÖ¾ÖÖ ´Æü�Öæ−Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü-�ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖß´ÖÖ¯ÖÏ¿−Ö ×−Ö´ÖÖÔ�Ö

�ú¸ü�μÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ.

8. � ëú×¦üμÖ −ÖêŸÖéŸ¾ÖÖ“μÖÖ ´Ö¸üÖšüß «êüÂÖÖ“ÖÖ †Ö×�Ö ŸμÖÖÓ“μÖÖ ¸üÖ•Ö�úßμÖ ´ÖãŸÃÖ§êü×�Ö¸üß“ÖÖ ²Öôûß ´Ö¸üÖšüß

´ÖÖ�ÖæÃÖ šü¸ü»ÖÖ.

9. ´Ö¸üÖšüß-�úÖ−Ö›üß μÖÖ ³ÖÖÂÖÖÓ“Öê ´Öæôû ‹�ú“Ö †ÃÖæ−Ö ÃÖÖ×ÆüŸμÖ, ÃÖÓÃ� éúŸÖßÆüß ÃÖÖ¸ü�Öß“Ö ÆüÖêŸÖß.

´ÖÖ¡Ö ¸üÖ•Ö�úßμÖ Æêü¾μÖÖ-¤üÖ¾μÖÖŸÖæ−Ö ´Ö¸üÖšüß-�úÖ−Ö›üß ¾ÖÖ¤ü ¯Öê™ü×¾Ö�μÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ.

10. ¾ÖÖÃŸÖ×¾Ö�ú ´Ö¸üÖšüß-�úÖ−Ö›üß ÃÖÖÓÃ�éú×ŸÖ�ú †−Öã²ÖÓ¬Ö •Öã−ÖÖ“Ö †ÃÖæ−ÖÆüß Ã¾ÖÖŸÖÓ¡μÖÖê¢Ö¸ü

»ÖÖê�ú¿ÖÖÆüßŸÖ μÖÖ ¤üÖê−Æüß ³ÖÖÂÖÖŸÖ ³ÖÖÓ›ü�Öê »ÖÖ¾Ö»Öß �Öê»Öß.

(41)

11. ´Ö¸üÖšü¾ÖÖ›ü¶Ö“ÖÖ ²Ö¸üÖ“ÖÃÖÖ ³ÖÖ�Ö �ú−ÖÖÔ™ü�ú ¸üÖ•μÖÖŸÖ †−μÖÖμÖÖ−Öê �úÖë²Ö�μÖÖŸÖ †Ö»μÖÖ´Öãôêû

´Ö¸üÖšüß ´Ö−ÖÖ´Ö¬μÖê �úÖ−Ö›üß×¾ÖÂÖμÖß ×¾ÖÂÖ ¯Öê¸ü�μÖÖŸÖ †Ö»Öê.

12. ´Ö¸üÖšüß ÁÖêÂšü �úß �úÖ−Ö›üß? †ÃÖÖ ×−Ö¸ü£ÖÔ�ú ¾ÖÖ¤ü ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖ �Öê»μÖÖ ÃÖÖšü ¾ÖÂÖÖÕ¯ÖÖÃÖæ−Ö

ÃÖãºþ †ÖÆêü.

13. ¿ÖÖÃÖ−Ö ÃÖ¢Öê“μÖÖ •ÖÖê¸üÖ¾Ö¸ü �ú−ÖÖÔ™ü�ú¾μÖÖ¯ŸÖ ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖ ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖê“Öß ¯ÖÏŸμÖê�ú ×šü�úÖ�Öß

�Öôû“Öê Öß ÃÖãºþ †ÃÖæ−Ö ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖ×ÂÖ�úÖÓ´Ö¬μÖê �úÖ−Ö›üß“ÖÖ ¯ÖÏ“ÖÖ¸ü � êú»ÖÖ •ÖÖŸÖ †ÖÆêü.

14. ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖ ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖ�úÖÓ−ÖÖ ÃÖ¾ÖÔ“Ö ¿ÖÖÃÖ�úßμÖ μÖÖê•Ö−ÖÖÓ´Ö¬μÖê ÃÖ¸ü�úÖ¸üß −ÖÖê�ú·μÖÖÓ´Ö¬μÖê

›üÖ¾Ö»Ö»Öê •ÖÖŸÖê.

15. ´Ö¸üÖšüß ×¾ÖªÖ£μÖÖÕ−ÖÖ ¯ÖÏÖ£Ö×´Ö�ú ¿ÖÖôêûŸÖæ−Ö“Ö ´Ö¸üÖšüß ‹ê¾Ö•Öß �úÖ−Ö›üß ×¿Ö�Ö�ÖÖ“Öß ÃÖŒŸÖß � êú»Öß

•ÖÖŸÖê.

16. �ú®Ö›üÃÖŒŸÖß´Öãôêû ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖêŸÖß»Ö †−Öê�ú ¿Ö²¤ü −ÖÂ™ü ÆüÖê�μÖÖ“μÖÖ ´ÖÖ�ÖÖÔ¾Ö¸ü

†ÖÆêüŸÖ.

17. ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖ�úÖÓ“Öß ÃÖÓ�μÖÖ ‘Ö™üŸÖ “ÖÖ»Ö»Öß †ÃÖæ−Ö �ú®Ö›ü ³ÖÖÂÖÖ

²ÖÖê»Ö�ÖÖ¸üÖÓ“ÖÖ †Ö»Öê�Ö ¾ÖÖœüŸÖ †ÖÆêü, Æêü •Ö−Ö�Ö�Ö−Öê¾Ö¹ý−Ö ×¤üÃÖæ−Ö μÖêŸÖê.

18. ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ÃÖ�Ö-ˆŸÃÖ¾ÖÖ¾Ö¸ü �ú−ÖÖÔ™ü�úß ÃÖ¸ü�úÖ¸ü“Öß ¾ÖÖ‡Ô™ü −Ö•Ö¸ü †ÃÖ»μÖÖ´Öãôêû

´Ö¸üÖšü´ÖÖêôêû ÃÖ�Ö-ˆŸÃÖ¾Ö ÃÖÖ•Ö¸êü ÆüÖê�μÖÖ“Öê ¯ÖÏ´ÖÖ�Ö ×¤ü¾ÖÃÖë×¤ü¾ÖÃÖ �ú´Öß ÆüÖêŸÖ †ÖÆêü.

19. ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖ ‘μÖêôû¾ÖÃÖ’ ÃÖÖ¸ü�ÖÖ �úÖ−Ö›üß ÃÖÓÃ�éúŸÖß“ÖÖ ˆŸÃÖ¾Ö ´ÖÖêšü¶Ö ¯ÖÏ´ÖÖ�ÖÖ¾Ö¸ü ÃÖÖ•Ö¸üÖ

ÆüÖêŸÖÖê.

20. ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö −Ö¾Öß−Ö ‘Ö¸üÖÓ“Öê ²ÖÖÓ¬Ö�úÖ´Ö ÃÖã¨üÖ �úÖ−Ö›üß ¯Ö¨üŸÖß−Öê ÆüÖêŸÖ †ÃÖ»μÖÖ“Öê ×¤üÃÖæ−Ö

μÖêŸÖê.

21. ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß »ÖÖê�ú•Öß¾Ö−Ö Æêü �úÖ−Ö›üß ÃÖÓÃ� éúŸÖß“μÖÖ ¾Ö“ÖÔÃ¾ÖÖ�ÖÖ»Öß •ÖÖŸÖ †ÖÆêü.

22. ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ²ÖÖê»Öß“Öê ˆ““ÖÖ¸ü �úÖ−Ö›üß ÃÖÖ¸ü�Öê“Ö ÆüÖêŸÖÖ−ÖÖ †ÖœüôûŸÖÖŸÖ.

23. †›ü×�ú¢ÖÖ, ˆ›üß¤ü, �Ö»Ö²Ö¢ÖÖ, ¾Ö¸ü�Ö, ¯Ö›ü¾Öôû, ³ÖÖ�ú¸üß, ¯Ö¸ü›üß, ´ÖãÓ›üÖÃÖê, ˆÓ›üÖ, ÆãÓü›üÖ,

†ÖÓ×²Ö»Ö, ¸üÖê›ü�ÖÖ, −Öß¸ü, †Œ�úÖ, †´´ÖÖ, ŸÖ´´ÖÖ ‡. �úÖ−Ö›üß ¿Ö²¤ü ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß

³ÖÖÂÖêŸÖ ²Öê´ÖÖ»Öæ´Ö¯Ö�Öê ×´ÖÃÖôæû−Ö �Öê»Öê †ÖÆêüŸÖ.

24. �úÖ−Ö›üß ‘‡Ô’ “ÖÖ †×ŸÖ¾ÖÖ¯Ö¸ü ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüßŸÖ ×¤üÃÖæ »ÖÖ�Ö»ÖÖ †ÖÆêü. ˆ¤üÖ.

‘†Ö‡Ôƒƒ’, ‘‡Ôƒƒ’, ‘ˆ‡Ô’, ‘»Ö‡Ô’, ‘�úÖ‡Ô’

25. �úÖ−Ö›üß“μÖÖ ¯ÖÏ³ÖÖ¾ÖÖ−Öê ˆ““ÖÖ¸ü »ÖÖÓ²Ö™ü ÆüÖêŸÖÖê. ˆ¤üÖ. ‘†Ö‡Ô ÃÖ×“Ö−Öƒƒ’

(42)

26. ²ÖÖê»Ö�μÖÖ“Öß ÃÖãºþ¾ÖÖŸÖ Ã¾Ö¸üÖ−Öê ÆüÖêŸÖê. ˆ¤üÖ. ‘†‡Ô’, ‘‹’, ‘†Öê’, ‘‹ƒƒ’, ‘‹êƒƒ’ ‡.

27. ‘†Ö¾Ö’ μÖãŒŸÖ ¿Ö²¤üÖÓ“Öß ÃÖÓ�μÖÖ �Öæ¯Ö †ÖœüôûŸÖê. ˆ¤üÖ. ‘μÖêŸÖÖ¾Ö’, ‘•ÖÖŸÖÖ¾Ö’, ‘�ú¸üŸÖÖ¾Ö’,

‘�ÖÖŸÖÖ¾Ö’, ‘¯ÖêŸÖÖ¾Ö’, ‘�Öê»ŸÖÖ¾Ö’, ‘“ÖÖ»»ÖÖ¾Ö’, ‘†Ö»»ÖÖ¾Ö’, ‘‡¾Öæ »ÖÖ»ÖÖ¾Ö’, ‘•ÖÖ‰ú

»ÖÖ»ÖÖ¾Ö’, ‘�ú¸ü»ÖÖ»ÖÖ¾Ö’, ‘²Ö�ŸÖÖ¾Ö’ ‡.

28. �úÖ−Ö›üß¯ÖÏ´ÖÖ�Öê“Ö ¿Ö²¤üÖÓ“Öß ¯Öã−Ö¸üÖ¾Öé¢Ö »ÖμÖ²Ö¨üŸÖÖ ×¤üÃÖæ−Ö μÖêŸÖê. ˆ¤üÖ.†ÖÓ�Öãôû-Ø²Ö�Öãôû, ™ëü�Öæôû

Ø²Ö�Öæôû, †�Öôû¯Ö�Öôû, ¯ÖÖ−Öß×²Ö−Öß, �Öã¸ü¯Ö−Ö ™æü ü¯Ö−Ö ‡.

29. ¿Ö²¤üÖÓ“μÖÖ ¿Öê¾Ö™üß ‘²Öß’ ´ÖÖêšüμÖÖ ¯ÖÏ´ÖÖ�ÖÖŸÖ »ÖÖ�ÖŸÖê. ˆ¤üÖ.†Ö´Öß²Öß, � ãú™Óü²Öß, �ú¤üß²Öß, ‡ŸÖÓ²Öß,

×ŸÖŸÖÓ²Öß, ´Öß²Öß, ŸÖã²Öß ‡.

30. �úÖ−Ö›üß �ÖÏÖ´Ö−ÖÖ´ÖÖÓ“ÖÖ †Öœüôû ˆ¤üÖ.ÆüÖôËûôûß, ÆÓü›ü¸ü�ÖãôËûôûß, ²ÖÖ·ÆÖôûß, �úÖê®ÖÖôûß ŸÖÃÖê“Ö

�úÖ›ü−Öß¯ÖÏ´ÖÖ�Öê ‘†Öôû’ μÖãŒŸÖ �ÖÏÖ´Ö−ÖÖ´Öê ˆ¤üÖ. ‘•Ö�ú−ÖÖôû’, ‘¤ãü›æü�ú−ÖÖôû’, ‘ÃÖÓ�Ö−ÖÖôû’,

‘´ÖÓ�Ö−ÖÖôû’, ‘²Öê¤ü−ÖÖôû’, ‘�úÖê·μÖÖôû’, ‘¸ü�ÖÖôû’, ‘ŸÖ¯Ö¿ÖÖôû’ ‡.

31. ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ²ÖÖê»ÖßŸÖ ¾Öî×¿ÖÂ™ü¶¯Öæ�ÖÔ ¾ÖÖŒμÖ¸ü“Ö−ÖÖ †ÖœüôûŸÖê. ˆ¤üÖ. ‘£ÖÖê›Óü ¬μÖÖ−ÖÓ ´Ö¬Öß

‘μÖÖ’, ‘ÆüÖ´Ö“ÖÓ²Öß ‹ê�úÖ’ ‡.

32. ´Æü�Öß, ¾ÖÖŒμÖ¯ÖÏ“ÖÖ¸üÖÓ“ÖÖ ²ÖÖê»Ö³ÖÖÂÖêŸÖ ×¾Ö¯Öã»Ö ¯ÖÏ´ÖÖ�ÖÖŸÖ ¾ÖÖ¯Ö¸ü ÆüÖêŸÖÖ−ÖÖ ×¤üÃÖŸÖÖê. ˆ¤üÖ. ‘†ÖÓ›ü

´ÖÓ•Öê−ÖË ˆÓ²Ö¸ü �úôÓû−ÖÖ’, ‘¾Æü›üß ¾Æü›üß �ú¸ü�Öê’ ‡.

33. ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß¾Ö¸ü �úÖ−Ö›üß“ÖÖ Ã¯ÖÂ™ü ¯ÖÏ³ÖÖ¾Ö ×¤üÃÖŸÖ †ÃÖæ−Ö, �úÖ−Ö›üß ²Ö¸üÖê²Ö¸ü“Ö

ˆ¤æÔü, ±úÖ¸ü¿Öß, ‡Ó�ÖÏ•Öß, ØÆü¤üß, ŸÖê»Öã�Öã †Ö¤üß ³ÖÖÂÖÖÓ“ÖÖÆüß �úÖÆüß ¯ÖÏ´ÖÖ�ÖÖŸÖ ¯ÖÏ³ÖÖ¾Ö •ÖÖ�Ö¾ÖŸÖÖê.

34. ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖ ´Ö¸üÖšüß ×™ü�ú¾Öæ−Ö šêü¾Ö�μÖÖÃÖÖšüß ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¿ÖÖÃÖ−ÖÖ−Öê �ÖÖÃÖ ÃÖÖ×ÆüŸμÖÃÖÓ´Öê»Ö−ÖÖÓ“Öê

†ÖμÖÖê•Ö−Ö � êú»Öê ¯ÖÖ×Æü•Öê.

35. ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ÃÖÖ×ÆüŸμÖ “Öôû¾Öôûß»ÖÖ ¯ÖÏÖêŸÃÖÖÆü−Ö ¤êü�μÖÖ“Öß �Ö¸ü•Ö †ÖÆêü.

36. ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖê“ÖÖ, ´Æü�Öà“ÖÖ, ¾ÖÖŒμÖ¯ÖÏ“ÖÖ¸üÖÓ“ÖÖ †³μÖÖÃÖ �úºþ−Ö, ÃÖÓ�ú»Ö−Ö

� êú»Öê ¯ÖÖ×Æü•Öê.

37. ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß »ÖÖê�úÃÖÖ×ÆüŸμÖÖ“ÖêÆüß ÃÖÓ�ú»Ö−Ö ÆüÖê�Öê †Ö¾Ö¿μÖ�ú †ÖÆêü.

ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß-�úÖ−Ö›üß †−Öã²ÖÓ¬ÖÖÓ“ÖÖ †³μÖÖÃÖ †×¬Ö�ú ×¾ÖÃŸÖÖ¸üÖ−Öê —ÖÖ»ÖÖ ¯ÖÖ×Æü•Öê.

ŸÖÃÖê“Ö ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß •Ö−ÖŸÖê»ÖÖ ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖÖ, ÃÖÖ×ÆüŸμÖ †Ö×�Ö ÃÖÓÃ� éúŸÖß“μÖÖ

•ÖŸÖ−Ö †Ö×�Ö ÃÖÓ¾Ö¬ÖÔ−ÖÖÃÖÖšüß ×¾Ö×¾Ö¾Ö¬Ö ´ÖÖ¬μÖ´ÖÖŸÖæ−Ö ¯ÖÏê¸üßŸÖ � êú»Öê ¯ÖÖ×Æü•Öê, ŸÖ¸ü“Ö ŸμÖÖ

³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖê“Öê †ÛÃŸÖŸ¾Ö ¸üÖÆüß»Ö, †ÃÖê ¯ÖÏÖ´ÖÖ×�Ö�ú¯Ö�Öê ¾ÖÖ™üŸÖê.

(43)

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü-�ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖß´ÖÖ¯ÖÏ¿−Ö ¯ÖÏ¤üß‘ÖÔ �úÖôûÖ¯ÖÖÃÖæ−Ö ¯ÖÏ»ÖÓ×²ÖŸÖ †ÃÖæ−Ö, ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ‹�úß�ú¸ü�Ö

ÃÖ×´ÖŸÖß−Öê μÖÖ ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß •Ö−ÖŸÖê“μÖÖ †ÛÃ´ÖŸÖêÃÖÖšüß ¾μÖÖ¯Ö�ú »ÖœüÖ ˆ³ÖÖ¸ü»Öê»ÖÖ †ÖÆêü. ´Ö¸üÖšüß

³ÖÖÂÖê“μÖÖ †ÛÃŸÖ¢¾ÖÖÃÖÖšüß •Ö−Ö•ÖÖ�Ö¸ü�Ö ÆüÖê�Öê †Ö¾Ö¿μÖ�ú †ÖÆêü. ¯ÖÏÃŸÖãŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö�úÖ»ÖÖ ×¾ÖªÖ¯Ößšü

†−Öã¤üÖ−Ö †ÖμÖÖê�ÖÖ“μÖÖ ÃÖÆü�úÖμÖÖÔ−Öê ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ²ÖÖê»Öß“ÖÖ �úÖÆüß †Ó¿Öß †³μÖÖÃÖ �ú¸üŸÖÖ

†Ö»ÖÖ. μÖÖ ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß •Ö−ÖŸÖê“Öê ÃÖã�Ö-¤ãü:�Ö •ÖÖ�Öæ−Ö ‘ÖêŸÖÖ †Ö»Öê. ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß

²ÖÖê»Öß³ÖÖÂÖê“μÖÖ ÃÖÓ¾Ö¬ÖÔ−ÖÖÃÖÖšüß šüÖêÃÖ ˆ¯ÖÖμÖμÖÖê•Ö−ÖÖ � êú»μÖÖ ¯ÖÖ×Æü•ÖêŸÖ †ÃÖê ×−Ö:ÃÖÓ×¤ü�¬Ö¯Ö�Öê ÃÖã“Ö¾ÖÖ¾ÖêÃÖê

¾ÖÖ™üŸÖê. ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖ ÃÖ¬μÖÖ ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖê¾Ö¸ü ´ÖÖêšü¶Ö ¯ÖÏ´ÖÖ�ÖÖŸÖ †−μÖÖμÖ ÆüÖêŸÖ †ÃÖæ−Ö, ÆüÖ ³ÖÖ¸üŸÖßμÖ

ÃÖÓÃ�éúŸÖß“ÖÖ“Ö †¯Ö´ÖÖ−Ö ÆüÖêμÖ. �ú−ÖÖÔ™ü�úÖ“μÖÖ ¤ü›ü¯Ö¿ÖÖÆüß»ÖÖ � Óú™üÖôæû−Ö ¿Öê•ÖÖ¸ü“μÖÖ ˆ¤ü�Öß¸ü, ¤êü¾Ö�Öß,

×−Ö»ÖÓ�ÖÖ, ¤êü�Ö»Öæ¸ü, »ÖÖŸÖæ¸ü †Ö¤üß ¿ÖÆü¸üÖÓ´Ö¬μÖê ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß ²ÖÖÓ¬Ö¾Ö Ã£Ö»ÖÖÓŸÖ¸üßŸÖ ÆüÖêŸÖ

†ÖÆêüŸÖ. ³ÖÖÂÖêÃÖÖšüß †Ö¯Ö»ÖÖ ¸üÖÆü�μÖÖ“ÖÖ ¯ÖÏ¤êü¿Ö ÃÖÖê›ü�μÖÖ“Öß ¾Öêôû ŸμÖÖÓ“μÖÖ¾Ö¸ü μÖÖ¾Öß, Æêü †Ö¯Ö»μÖÖ

»ÖÖê�ú¿ÖÖÆüß“ÖêÆüß †¯ÖμÖ¿Ö −Ö¾Æê �úÖμÖ? ŸÖê¾ÆüÖ ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ´Ö¸üÖšüß“μÖÖ ÃÖÓ¾Ö¬ÖÔ−ÖÖÃÖÖšüß ÃÖ¾ÖÖÕ−Öß“Ö

¯ÖÏμÖŸ−Ö¿Öß»Ö ¾ÆüÖ¾Öê, Æêü“Ö μÖê£Öê ¯ÖÏÃŸÖãŸÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö�úÖ»ÖÖ ÃÖã×“ÖŸÖ �ú¸üÖ¾ÖμÖÖ“Öê †ÖÆêü.

(44)

ÃÖÓ¤ü³ÖÔ �ÖÏÓ£Ö ÃÖæ“Öß

1) �úÖ»Öê»Ö�ú¸ü −ÖÖ.�ÖÖê., ‘³ÖÖÂÖÖ †Ö×�Ö ÃÖÓÃ�éúŸÖß’, ´ÖÖî•Ö ¯ÖÏ�úÖ¿Ö−Ö�ÖéÆü, �Ö™üÖ¾Ö¾ÖÖ›üß, ×�Ö¸ü�ÖÖ¾Ö,

´ÖãÓ²Ö‡Ô-4, ×ŸÖ.†Ö. ´ÖÖ“ÖÔ 1999

2) ¤êüÃÖÖ‡Ô ›üÖò.²ÖÖ¯Öæ¸üÖ¾Ö, ‘´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ÃÖ´Ö�ÖÏ ²ÖÖê»Öà“Öê »ÖÖê�úÃÖÖ×ÆüŸμÖ¿ÖÖÃ¡ÖßμÖ †¬μÖμÖ−Ö’,

†−Ö‘ÖÖ ¯ÖÏ�úÖ¿Ö−Ö, 16, ÁÖß ÃÖ×¤ü“”ûÖ, ´Ößšü²ÖÓ¤ü¸ü ¸üÖê›ü, “Öë¤ü�Öß, šüÖ�Öê (¯Öæ¾Ö¾ÖÔ) 400603

¯ÖÏ.†Ö.•Öæ−Ö 2006.

3) �ÖÏÖ´ÖÖê¯ÖÖ¬μÖê �ÖÓ.²Ö., ‘³ÖÖÂÖÖ×¾Ö“ÖÖ¸ü †Ö×�Ö ´Ö¸üÖšüß ³ÖÖÂÖÖ’, ¾Æüß−ÖÃÖ ¯ÖÏ�úÖ¿Ö−Ö, 381 �ú,

¿Ö×−Ö¾ÖÖ¸ü ¯Öêšü, ¯Öã�Öê-30, ¤ãü.†Ö. •ÖÖ−Öê. 1979

4) ¾Ö¸ü�Öê›êü ¸ü´Öê¿Ö (ÃÖÓ.), ‘³ÖÖÂÖÖ¾ÖÖ¸ü ¯ÖÏÖÓŸÖ¸“Ö−ÖÖ †Ö×�Ö ´Ö¸üÖšüß : �úÖÆüß ¯Ö×¸ü¯ÖÏê�μÖü’, ÃÖÖ×ÆüŸμÖ

†�úÖ¤ü´Öß, ¸ü×¾Ö−¦ü ³Ö¾Ö−Ö, 35, ×±ú¸üÖê•Ö¿ÖÖÆü ¸üÖê›ü, −μÖæ ×¤ü»»Öß 110001, ¯ÖÏ.†Ö.‹×¯ÖÏ»Ö

2014

5) ŸÖÖê¸üÖê ›üÖò.†.¸üÖ. (ÃÖÓ.), ‘´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü-�ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖÖÓÃ�éú×ŸÖ�ú †−Öã²ÖÓ¬Ö’, ¯ÖÏ×ŸÖ´ÖÖ ¯ÖÏ�úÖ¿Ö−Ö,

1362, ÃÖ¤üÖ×¿Ö¾Ö ¯Öêšü, †Öî¤ãÓü²Ö¸ü †¯ÖÖ™Ôü´Öë™üÃÖË, ¯Öã�Öê-30, ¯ÖÏ.†Ö. †ÖòŒ™üÖê. 2001

6) •ÖÖê¿Öß ›üÖò.¾ÖÃÖÓŸÖ ÃÖ. (ÃÖÓ.), ‘³ÖÖÂÖÖ ¾Ö ÃÖÖ×ÆüŸμÖ : ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ÃÖÖ×ÆüŸμÖ ¯Ö×¸üÂÖ¤ü’,

×™üôû�ú ¸üÃŸÖÖ, ¯Öã�Öê-30 ×«ü.†Ö. ÃÖ¯™ëü. 2006

7) ³ÖÖêÃÖ»Öê ›üÖò.¤ü.ŸÖÖ., ‘�ÖÏÖ´Öß�Ö ²ÖÖê»Öß“ÖÖ ¿Ö²¤ü�úÖê¿Ö’, �ÖÏÓ£ÖÖ»Öß ¯ÖÏ�úÖ¿Ö−Ö, •Öê.� êú. ÃÖÖ¾ÖÓŸÖ

´ÖÖ�ÖÔ, ´ÖÖ™ãÓü�ÖÖ (¯Ö.) ´ÖãÓÓ²Ö‡Ô-16, ¯Ö.†Ö. •ÖÖ−Öê. 2014

8) ÃÖÖ¾Öì�ú ü ›üÖò.� îú»ÖÖÃÖ, ‘²ÖÖê»Öß, ÃÖ´ÖÖ•Ö, ÃÖÖ×ÆüŸμÖ †Ö×�Ö ÃÖÓÃ�éúŸÖß’, ¯ÖÏ×ŸÖ³ÖÖÃÖ ¯ÖÏ�úÖ¿Ö−Ö,

‘ŸÖÖ¸üÖÓ�Ö�Ö’, ²ÖÃÖÃ£ÖÖ−Ö�ú ¯Ö×¸üÃÖ¸ü, ¯Ö¸ü³Ö�Öß 431 401, ¯ÖÏ.†Ö. ´ÖÖ“ÖÔ 2010

9) �úÃÖÖ²Ö ¯ÖÏÖ.´ÖÖ¸üÖêŸÖß, ‘ÃÖß´ÖÖ»Öœü¶Ö“Öê −ÖÖμÖ�ú ³ÖÖ‡Ô ²ÖÖ¯ÖæÃÖÖÆêü²Ö ‹�Óú²Öê�ú¸ü’, »ÖÖê�úÃÖÖ×ÆüŸμÖ

¯ÖÏ�úÖ¿Ö−Ö, ‹−Ö-7 ÃÖêŒ™ü¸ü ‡Ô., �úÖò.“ÖÓ¦ü�úÖÓŸÖ “ÖÖî¬Ö¸üß ³Ö¾Ö−Ö, ×ÃÖ›ü�úÖê, †Öî¸Óü�ÖÖ²ÖÖ¤ü-

431003, ¯ÖÏ.†Ö.•Öæ−Ö 2012

10) ³ÖÖêÃÖ»Öê ›üÖò.¤ü.ŸÖÖ., ‘»ÖÖê�ú•Öß¾Ö−Ö †Ö×�Ö »ÖÖê�úÃÖÓÃ� éúŸÖß’, ´Ö.¸üÖ.ÃÖÖ×ÆüŸμÖ †Ö×�Ö ÃÖÓÃ� éúŸÖß

´ÖÓ›üôû, ´ÖãÓ²Ö‡Ô ´Ö¸üÖšüß �ÖÏÓ£ÖÃÖÓ�ÖÏÆüÖ»ÖμÖ ‡´ÖÖ¸üŸÖ, ¤üÖ¤ü¸ü (¯Öæ¾ÖÔ), ´ÖãÓ²Ö‡Ô-400014

11) »Öã»Öê�ú¸ü ›üÖò.¯ÖÏ»ÆüÖ¤ü •Öß., ‘¯ÖÓ“Ö¬ÖÖ¸üÖÓ“ÖÖ ¯ÖÏ¤êü¿Ö’, ×“Ö−´ÖμÖ ¯ÖÏ�úÖ¿Ö−Ö, ¾μÖÓ�ú™êü¿Ö � éú¯ÖÖ,

¿ÖÖ¸ü¤üÖÁÖ´Ö �úÖò»Ö−Öß, †Öî¸Óü�ÖÖ²ÖÖ¤ü 431001, ¯ÖÏ.†Ö. ÃÖ¯™ëü. 2004

12) Ø¿Ö¤êü ²ÖÖ²Öã¸üÖ¾Ö, ‘»ÖÓ�Ö›üŸÖ¼èü’, ´ÖãŒŸÖ¸Óü�Ö ¯ÖÏ�úÖ¿Ö−Ö, μÖ.“Ö. ¾μÖÖ¯ÖÖ¸üß ÃÖÓ� ãú»Ö, ´Öê−Ö ¸üÖê›ü,

»ÖÖŸÖæ ü 413512, ¯ÖÏ.†Ö.ÃÖ¯™ëü. 2009

(45)

13) ×¸üÃÖ²Öæ›ü ÃÖ¸üÃ¾ÖŸÖß, ‘�ú−−Ö›ü ×¿Ö�úÖ’, ×−ÖŸÖß−Ö ¯ÖÏ�úÖ¿Ö−Ö, 147, ²Öã¬Ö¾ÖÖ¸ü ¯Öêšü, †¯¯ÖÖ

²Öôû¾ÖÓŸÖ “ÖÖî�ú, ¯Öã�Öê-411002, ÃÖã.†Ö. 2010.

14) ÃÖÖμÖ�ÖÖ¾Ö�ú¸ü μÖ¿Ö¾ÖÓŸÖ¸üÖ¾Ö, ÃÖÖμÖ�ÖÖ¾Ö�ú¸ü ¸ü‘Öã−ÖÖ£Ö¸üÖ¾Ö, ‘´ÖãÓ²Ö‡ÔÃÖÆü ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¾Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü-

�ú−ÖÖÔ™ü�ú ÃÖß´ÖÖ»Öœü¶Ö“ÖÖ ‡×ŸÖÆüÖÃÖ’, ´ÖãŒŸÖ¸Óü�Ö ¯ÖÏ�úÖ¿Ö−Ö, μÖ.“Ö.¾μÖÖ¯ÖÖ¸üß ÃÖÓ�ãú»Ö, ´Öê−Ö ¸üÖê›ü,

»ÖÖŸÖæ¸ü 413512, ¯ÖÏ.†Ö.•Öæ−Ö 2015.

15) ¯Öë›üÃÖê »ÖÖ»Ö•Öß, ‘´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“Öê ´ÖÆüÖ´ÖÓ£Ö−Ö’, ÃÖÖ×ÆüŸμÖÃÖÆü�úÖ ü ÃÖÓ‘Ö ¯ÖÏ�úÖ¿Ö−Ö, 172,

−ÖÖμÖ�ÖÖ¾Ö �ÎúÖòÃÖ ¸üÖê›ü, ¤üÖ¤ü¸ü, ´ÖãÓ²Ö‡Ô ¯ÖÏ.†Ö.1965

16) �úÖôêû ¯ÖÏÖ.³Ö�Ö¾ÖÖ−Ö, ‘ÃÖÓμÖãŒŸÖ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü : �úÖ»Ö †Ö×�Ö †Ö•Ö’, ÃÖÓ� êúŸÖ ¯ÖÏ�úÖ¿Ö−Ö,

†Ö−ÖÓ¤üßÃ¾ÖÖ´Öß ´ÖÖ�ÖÔ, •ÖÖ»Ö−ÖÖ, ¯ÖÏ.†Ö.1988.

17) †ÖÓ²Öê›ü�ú¸ü ›üÖò.²ÖÖ²ÖÖÃÖÖÆêü²Ö, ‘³ÖÖÂÖÖ¾ÖÖ¸ü ¯ÖÏÖÓŸÖ ¸ü“Ö−ÖÖ’, ×´ÖØ»Ö¤ü ¯ÖÏ�úÖ¿Ö−Ö, ÃÖÖ¾ÖÓ�Öß ´Öê‘Öê

×•Ö.¾Ö¬ÖÖÔ.

18) Apte Ad. Ram, ‘The Maharashtra-Karnataka Border dispute’, Kiran

Thakur, Working President, MES, Belgaum City Unit, 3524 Narvekar

Gulli, Belgaum, F.Ed.2010.

(46)

¯Ö×¸ü×¿ÖÂ™ü �Îú.1

ÃÖß´ÖÖ³ÖÖ�ÖÖŸÖß»Ö ×²Ö¤ü¸ü ×•Ö»ÊÖŸÖß»Ö �ÖÖ¾ÖÖÓ“Öß μÖÖ¤üß

(1) †Öî¸üÖ¤ü (ÃÖÓŸÖ¯Öæ¸ü) ŸÖÖ»ÖãŒμÖÖŸÖß»Ö 81 �ÖÖ¾Öê 1) †Öî¸üÖ¤ü (²Öß.) 2) †Öê−Ö´Ö¸ü¯Öóôûüß 3) ¤ãü›æü�ú−ÖÖôû 4) ‹�Óú²ÖÖ 5) ²ÖÖ¤ü»Ö�ÖÖ¾Ö 6) �Ö�Öê¿Ö¯Öæ ü 7) �ÖÓ›üß�Öê¸üß 8) ´ÖãÓ�Ö−ÖÖôû 9) ´ÖÆüÖ›üÖê�Ö�ÖÖ¾Ö 10) ÆÓü�Ö¸ü�ÖÖ (²Öß) 11) ²ÖÖê¸üÖôû 12) Æãü»μÖÖôû 13) •Ö´ÖÖ»Ö¯Öæ¸ü 14) ÆüÃÖ»Öß�úÖ¸üÖ (ÆüÃÖß�Öê ü) 15) �ÖÖîêÓ›ü�ÖÖ¾Ö 16) �úÖê¸êü�ú»Ö 17) ²ÖÖ¾Ö»Ö�ÖÖ¾Ö 18) ÃÖÖ¾Ö¸ü�ÖÖ¾Ö 19) Ø»Ö�ÖÖ›üÆüóôûß 20) ²Öë²Ö¸üÖ 21) “ÖÖÓ¤üÖê üß 22) ŸÖÖê ü�ÖÖ 23) ´Öã£Ö�Öê›ü 24) ÆüÖê�ú�ÖÖÔ 25) �Öê›üÖÔ (²Öß.) 26) “Ö¾Ö¸ü¤üÖ¯Ö�úÖ (³Ö¾ÖÖ−Öß ¤üÖ¯Ö�úÖ) 27) ×“Ö�ú»Öß ˆ¤ü�Öß¸ü 28) †�ú−ÖÖ¯Öæ¸ü 29) �ÖÓ�Ö−Ö²Öß›ü 30) �Ö�Öê¿Ö¯Öæ¸ü (ˆ¤ü�Öß¸ü) 31) ¾ÖÖÓ•Ö¸ü�Öê›ü (¾ÖÖ�Ö−Ö×�Ö¸üÖ) 32) ³ÖÓ›üÖ¸ü�ãú´ÖšüÖ 33) ´Öã�úá 34) ÆÓü¤üß�Öê¸ü 35) ×“Ö´Öê�ÖÖ¾Ö 36) ›üÖë�Ö¸ü�ÖÖ¾Ö (×−Ö™æü¸ü) 37) ÃÖÓ�Ö−ÖÖôû 38) �ú¸üŒμÖÖôû 39) ›üÖê�Ö�ÖÖ¾Ö 40) ÆüŒμÖÖôû 41) ¸Óü›ü¶Öôû 42) ŸÖ¯Ö¿ÖÖôû 43) ²ÖÖë£Öß 44) ¤üÖ¸üÖ�ÖÖ¾Ö (¾ÖÃŸÖßÆüß−Ö) 45) Ø»Ö�Öß 46) ´Öã�Öê›ü 47) �ÖŸÖ�ÖÖ¾Ö 48) ´Ö¤ü−Öæ ü 49) ´Öãºþ�Ö (�Öã¤Ôü) 50) ¸üÖ´Ö¯Öæ¸ü 51) ÆüÖêôûÃÖ´Öã¦ü 52) ²ÖÃÖ−ÖÖôû 53) ×›ü��Öß 54) ÃÖÖ¾Öôûß 55) �úÖê™ü�μÖÖôû 56) �Öê›ü 57) Æãü»ÖÃÖæ¸ü 58) “ÖÖÓ›êüÀ¾Ö¸ü 59) ²ÖÖ»Öæ¸ü 60) �úÖôû�ÖÖ¯Öæ ü 61) ÆüÖê¸üÖÓ›üß 62) ÃÖÖê−ÖÖôûÖ 63) ´ÖÖôêû�ÖÖ¾Ö 64) −ÖÖ¸üÖμÖ�Ö¯Öæ¸ü 65) ×Æü¯¯Öôû�ÖÖ¾Ö 66) ×−Ö¤üÖê›üÖ 67) Æü»»ÖÖôûß 68) ²Öôû¤ü (²Öã.) 69) ²Öôû¤ü (�Öã.) 70) ¸ü�ÖÖôû (²Öã.) 71) ¸ü�ÖÖôû (�Öã.) 72) ²Öê›ü� ãÓú¤üÖ

(47)

73) šüÖ�ÖÖ �ãúÃÖ�Öæ¸ü 74) ÃÖÓ�Ö´Ö 75) −ÖÓ¤üß ×²Ö•Ö»Ö�ÖÖ¾Ö 76) �ú´ÖÖ»Ö−Ö�Ö¸ü 77) ²Öêôû� ãú�Öß ³ÖÖê ÖÖôû�Ö›ü 78) ³Ö¾ÖÖ−Öß ×²Ö•Ö»Ö�ÖÖ¾Ö¾Ö 79) ´Öã¬ÖÖêôû (�Öã.) 80) ´Öã¬ÖÖêôû (²Öã.) 81) �úÖê·μÖÖôû (2) Æãü´Ö−ÖÖ²ÖÖ¤ü ŸÖÖ»ÖãŒμÖÖŸÖß»Ö 30 �ÖÖ¾Öê 1) »ÖÖ›ü¾ÖÓŸÖß 2) ¬ÖÖ´ÖÖê üß 3) ‹�Óú²ÖÖ 4) �Ö¤ü»Öê�ÖÖ¾Ö 5) ¸üÖ´ÖŸÖß£ÖÔ 6) ×¿Ö¸ü�Öæ ü 7) ×¿Öºþ¸üß 8) ³ÖÖêÃÖ�ÖÖ 9) ³Ö�ú−ÖÖôû 10) ¾Ö›ü¸ü�ÖÖ 11) ˆ•ÖôÓû²Ö 12) ´Ö−ÖÆüóôûß (´Ö®ÖÖôûß) 13) ×“ÖŸÖË�ú»Ö 14) ÆüÖê−ÖêÆüóôûß (ÆüÖê®ÖÖôûß) 15) ÆÓü¦üμÖÖôû 16) ¯Ö¸üŸÖÖ¯Öæ ü 17) −Ößôû� Óúšü 18) ˆ�úá 19) ŸÖôû³ÖÖê�Ö 20) •ÖÖ•Ö−Ö ´Öã�Öôûß 21) ‘ÖÖê™üÖôûÖ 22) “Öë›ü�úÖ¯Öæ¸ü 23) ˆ´ÖÖ¯Öæ ü 24) »ÖÖÆêüÀ¾Ö¸ü 25) ´ÖÖê¸ü�ÖÓ›üß 26) �ú´Öôêû¾ÖÖ›üß 27) �ÖÓ›üÖôûÖ 28) †Ö»Ö�Öæ›ü 29) �ÖÖî ü (�ÖÆü»Öê�ÖÖî¸ü) 30) ÃÖÖ¸ü•Ö¾ÖôûÖ (ÃÖ¸ü•Ö¾Öôû�ÖÖ) (3) ³ÖÖ»Ö�úß ŸÖÖ»ÖãŒμÖÖŸÖß»Ö �ÖÖ¾Öê 1) �úÖÃÖÖ¸ü ŸÖã�ÖÖ¾Ö 2) ×¿Ö¾Ö�Öß 3) »Ö�Ö−Ö�ÖÖ¾Ö 4) �úÖ�ú−ÖÖôû 5) †ŸÖ−Öæ¸ü 6) ÃÖÖê−Ö¯Öæ¸ü (ÃÖÖê¯Öæ¸ü) 7) ŸÖ»Ö¾ÖÖ›üÖ (´Ö¸üÖšüÖ) 8) ³ÖÖ™üÃÖÖÓ�Ö¾Öß 9) ´Öê£Öß ´Öôû�ãÓú¤üÖ 10) ŸÖê»Ö�ÖÖ¾Ö 11) ³ÖÖŸÖÓ²ÖÎÖ 12) �úÖêºþ¸ü 13) �ÖÖê ü Ø“Ö“ÖÖê»Öß 14) �úÖê™ü×�Ö¸üÖ 15) �Öã£Öß (�Öã¢Öß) 16) �Ö›üß �ÖÖë›ü�ÖÖ¾Ö 17) � ãÓú™êü �ÖÖ¾Ö 18) »ÖÖ¬ÖÖ 19) ‡Ó“Öæ ü 20) �Öã¤üÖ¾ÖÓŸÖ¯Öæ¸ü 21) ÆüÖ»ÖÃÖß 22) ×•Ö¸ü�μÖÖôû 23) ¾ÖÖ�Ö»Ö�ÖÖ¾Ö 24) ÃÖÖμÖ�ÖÖ¾Ö 25) ÃÖÖêôû ¤üÖ¯Ö�úÖ 26) � êúÃÖ¸ü •Ö¾Öôû�ÖÖ 27) �ú¤êü¸üÖ²ÖÖ¤ü 28) Æãü»ÖÃÖæ¸ü 29) ¤êü¾Ö−ÖÖôû 30) ×´Ö¸ü�Ö»Ö 31) �úÖê™ü´ÖÖôû 32) ´ÖÖ“Ö−ÖÖôû 33) •ÖÖ´Ö�ÖÓ›üß 34) ¾ÖÖÓ•Ö¸ü�Öê›üÖ 35) �úÖë�Öôûß 36) ´ÖêÆü�ú ü 37) −ÖÖ¸ü¤üÖ ÃÖÓ�Ö´Ö 38) ²ÖÖêôêû�ÖÖ¾Ö 39) ÁÖß´ÖÖôûß 40) ŸÖã�ÖÖ¾Ö (ÆüÖ»Ö¿Öß)

(48)

41) †Öôû¾ÖÖ‡Ô 42) †¼ü¸ü�ÖÖ (�ÖãÓ•Ö�ÖÖÔ) 43) †¼ü¸ü�ÖÖ 44) ´ÖÖ�Ö� êúÀ¾Ö¸ü 45) ›üÖê�Ö�ÖÖ¯Öæ¸ü 46) †ÖôÓû¤üß 47) Æü×“Ö´Öšü 48) �ú»ÖÃÖ¬ÖÖôû (�úôûÃÖ¤üÖôû) 49) •ÖμÖ�ÖÖ¾Ö 50) ×ÃÖ¨ü¯Öæ ü 51) �Ö�Öê¿Ö¯Öæ¸ü 52) †Æêü´Ö¤üÖ²ÖÖ¤ü 53) � êúºþ¸ü 54) Æü»»ÖÖôûß 55) ÆãÓü•Öß (†ÖôÓû¤üß) 56) ¾ÖôûÃÖÓ�Ö 57) ‹�ú»ÖÖÃÖ¯Öæ¸ü 58) †ÖÓ²ÖêÃÖÖÓ�Ö¾Öß 59) ¿ÖÖ´ÖØÃÖ�Ö¯Öæ¸ü 60) Æãü¯ÖôûÖ 61) ×−Ö›êü²Ö−Ö 62) �Öã×²ÖμÖÖôû 63) ³ÖÖ»Ö�úß ÃÖÓ¤ü³ÖÔ :

ÁÖß.−Ö¾Ö−ÖÖ£Ö ¾ÖÖÃÖ¸êü, ×“Ö™ü�ÖßÃÖ, ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ‹�úß�ú¸ü�Ö ÃÖ×´ÖŸÖß, ×•Ö.×²Ö¤ü¸ü μÖÖÓ−ÖÖ †¾Ö¸ü ÃÖ×“Ö¾Ö, ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¿ÖÖÃÖ−Ö ´ÖãÓ²Ö‡Ô, μÖÖÓ−Öß 1 •Öã»Öî 1998 ¸üÖê•Öß ¯ÖÖšü×¾Ö»Öê»Öê ¯Ö¡Ö �Îú.´Ö�úÃÖß 1098/¯ÖÏ.�Îú.21/96/36 ÃÖÖ.¯ÖÏ.×¾Ö³ÖÖ�Ö, ´ÖÓ¡ÖÖ»ÖμÖ, ´ÖãÓ²Ö‡Ô-32.