DISSERTATIO JURIDICADE

OFFICIO JUDICISCIRCA PROCESSUM DIRIGENDUM,

Cujus Partem Secundam,Suffrag. Confult. Fac. Jurid. Upfal.

Sub Praefidio

Doct ANDREREHERNBERGΗ,

Juris Profess. Regii & Ordinarii,

Fublico exnmini fubjicit

JOHAN. ER. STRÖMBLAD,Dfllckarlus.

In Audit. Guil:. Maj. D. 27 O&ob. 1784.Horts A. M. Solitit.

1 ...

U Ρ S AL i JE ,

apud. Direct, JOHAN. EDMAN, Reg, Acad. Typogr

VJRO NOSIUSSIMO &» SPECTAT1SS1M0DOMINO

JOH. KORSBERGER,Civitatis Fahlunensis SECRETARIO,

ADjFINI dilectissimo.

^Jajora funt TUiE erga rne benevolentise & amici-tix documenta, quam ut illa recenfere, ne dicamcelebrare valeam. Accipias igitur hoc fpecimen A-cademicum, ceutenuem animi gratiffimi tefferam, quodcum ardentiffima perpetuae felicitatis TUJE adpreca-tione dicare voluit

TIBI

fincera fide addiSti(pmusJOH. ER. STRÖMBLAD.

VIRO NOBILISSIMO et SPECTATISSIMODOMINO

ISRAELI STRÖMBLAD,FABRICATORI INTER FAHLUNENSES MAXIME INDUSTRIO,

FARENTI IND ULGEN TISSIΜ0

Illa jam elucefcit dies, qua ob ingentia TUΑ, Pa¬ter Optime, beneficia, mentem pia veneratiorie calen-tijßmam publice teflari licet, Solita igitur benigni-täte accipias, quafo^ tenue hoc tnunufculum , quodcum ardentifßmis, pro TUA & Matris carijjiwafelicitate conßanti a c florenuQima, fufpiriis offero, adultima usque fata permanfurus

OPT1MI PARENT1S

filius obedientiffimusJÖH, ER. STRÖMBLAD.

$· 6.

Praeter inftrumenta publica, a perfonis 9 publi¬ca auftoritate inftru&is, fcripta & configna-ta, dantur quoque alia, a perionis privatisconfe&aj, quse ideo privata dicuntur. Sunt

baec , per quae quoque quaeiiiones litigiofae in Judi«cio probantur, multa & varia. Cum autem eademvi probandi non gaudeant, in fyngraphas, quas i-deo recipere fas ed , ut probatio in promtu lit, 8calias fcripturas, quae ab aiiquo proprio arbitratufcriptie in probationem producuntur, & codicesmercatorum rationarios, qui credita & debita con-tinent, optime difpefci pofTunt. Quocirca tamen,obfervafle haud abs re erit, me per fyngraphasnon tantum heic intelligere illos fic di&os chiro-graphos, quorum mentio fit in Cap. IV. §. 2. Tit.de Exfec. *, fed etiam omnia illa documenta, qui·bus oilendi poteft debitum eile recognitum ab iliis,contra quos adlegantur. Quoniam vero procefTus le¬gitimus poihilat, ut horum omnium inftrumento-rum vis probandi, fecundum fundamenta, in legi¬bus ja&a, ponderetur & examinetur, Judici curae cor-dique fit, ut quoque in hac parte proceflus officio

C 3 fuo

β ) *2 (fuo rite fatisfaciat. Haud oblivifcatur, quod aliainilrumenta privata nullam prorfus, fine figilli ad-pofitione, vel teilium fubfcripcione , mereantur fi-dem: cfr. Cap. XV. §. 4. Tit. de Judic. & Cap.XVf. §. I. Tit. de Jur. Haeredit.; alia vero nihi-lorninus fide fint digna: quod alia contra illos,qui eadem confecerunt, alia vero etiarn contra a-lios, probent: cfr. Cap. IX. & X. §.§. 1. Tit. deJur. Merc. it. Ref. Reg. d. 6. Marc. 1691. it. Cap.XVI. §. ι. Tit. de Jur. Matrim. it. Cap. XVI. §.

Tit. de jur. Ηcredit, ir. Cap. XVI!. §. 2. Tit.de Judic.: quod alia plenam, alia femiplenam tantumprobationem inducant; vid. Cap. XVII. §. 2. Tit. deJudic. Et, ut ratio probationis, quam operancurinilrumenta privata in eo pofita eft , quod conti-neanc confefiionem propriam; ita quoque, inflarregulx generalis, teneant Judices, qualifarem Sc fi-dem illorum examinaturi, quod ejusmodi inilru-mentis major vis probandi non tribuatur, quamquae conreflionibas propriis addatur. Hinc eil,quod tantum abfic , ut fidem iyngrapharum in du-bium vocent, ut potius illis vim probandi, omniexceptione majorem , vindicent, nifi debicor fcriptu-ram a fe coniectam eile neget, mendaciique con-vinci nequeat. vid. Cap. IV. §. 2. Tit. de Exfec.Qnod autem ad Codices mercatororrs rationarios ad-tinet, qui reperiuntur continere credita & debica,cum anno &' die, fine ulla immutatione; feroiplenseprobationis vim habent, fi pars adverfaria mendavel capita accepti Sc expenfi non exade annotata,

gh Λ η 9 f ·| cNt

e(ie, vel eas circumftantias, quas Codicis vel Per-fons fidem fufpedtam reddont, monftrare nequeat»Si vero defe&us probationis plenae juramento fup*ietorio ab illo, cui Lex hoc jus concedit, fuppleripoflit, plenam probationem inducunr. Caveat igi-tnr Judex, ne hoc Juramentum iuppletorium ad*mittat, ubi pars adveriaria probationem femiplenamalia reprobacione infirmavic.

§. 7.

Quod ad iilam probationem inartiflaialem ad-tinet, quse teflibus abfolvitur, Judici quoque incum-bit jufte candideque examinare fecundum fundamen·ta, )a6ta in §. 7 ej. Gap. & Tit. utrum perfonae,ad teftimonium perhibendum provocatse, ejusmodifint, ut habilitas illarum impugnari poflit ac debear,nec ne? ac in priori cafu illas rejicere, in pofleriorivero admittere. Et fl pro expiorato habere poflit,quod alterutra pars controvertentium adeo fit fim-plex, ut nefciac uti exceptionibus , quas contra te-ftes provocatos jura ad mit tunt, ipfe Judex exquire-re debet, an tale quoddam impedimentum contratefles adflt, quod ilios reddic inhabiles. Hoc pru-denter jubet Lex in Cap. XVII. §. Tit. de Judie»expreflis verbis : fétftät4 ej partett fjelf tf)e jdf attf5rete, fottt βαη fan fyafttw (fal ftfX, fräge Sorna*ren tå fjelf t&erefter, innan efc gängaé Undenemo non videt, quod circa hoc negotium in pro-ceflii dirigendo omnem adhibeat curam, ne jufti-tia e circo proferibatur forenfl. Praecerea, fi accide-

rit»

@ ) 24 f ©rit, ut procürator, qui alterius cauiTam in fe pero-randam fufcepit, exceptionibus, quas ipii contranominatos teftes, jura noftra indulgent, renuntiarevelit, tantum abeit, ut ille, qui fedec in fella Ju·dicis, judicacurus, procuratori hane concedat licen-tiam, ut pocius ipii hoc jus denegare debeat, &non permitcere, ut i'uo officio abutacur. Hoc fvadetanalogia Legis in Cap. XV« §. 7. Tit. de Jod. Nam,ut fecundum principium , ibi (labilitum, procura·toribus interdiäum eil, caufias, illorum iidei com-miffias, amica transaclione componere, niii oflende-re valeanc hoc jus iiiis a dominis litium indulcumeile; ita quoque nullus dubico plerosque fore, quivideant, idem judicium in adplicatione ad jus pro-curatorum renuntiandi ieginmis cxceptionibus vale·re. Equidem haud ignoro, hoc parum in praxiadtendi, (ed heic non, quid fiat, fed quid fieridebeat, quaerendum. Qjod ornnes & (inguii Ju-dices, quorum eil ita dirigere proceflum, ut (co-po Auguitilfimi Legislatoris cunveniat, hoc ipfumdebeant adtendere & iic prxeavere , ne juilicia quidinde detrimenti capiat, vel id argumenco fit, quodhic eadera (it ratio Legis & confequenter eademLegis difpoiitio. Pofico enim, quod , iine ullo impe-dimento a lege civili, jus renuntiandi exceptionibuslegitimis fibi vindicare poffient cauffarum patroni,tum omnino verendum, ne hac poteftate ita iirpiusabuterentur, ut fibi religioni non ducerent fidem do-minis litium datam fallere, & renunciatione exce-

ptionum legicimarum talem exitum litis praeparare,qui

få ) 23 ( ·qui Dominis litium majora adferret incommoda,quam qua: ab amica transa&ione exfpe&ari poflunt.Haud förlitan deerunt, qui caicirlos fuos aliter fub-ducunt, contendentes, quod, fi non impoffibile, ta¬rnen Judicibus eacenus admodum difficiie (it, itaproceiTum dirigere, quacenus nec Judicibus tamfautrix natura obtigit, ut, fine formidine oppofiti,fcire poffint, an exceptiones qusdam contra-teftem,vel teftes provocacos in promtu fint, nec ne; undeprono , uti dicitur, alveo quoque fluic, quod necpro explorato habere poffint, utrum iisdem renun-tiaverint. Sed vereor, ne hsc obje&io hypotheiinevertar. Urgeo tantum, quod Judicis (it, prscavere,ne procurator, in pracjudicium domini litis, exceptio«bus, quas habet,& producere poteft, renuntiet. Ne-que enim is furn, qui contendam, Judices aliterheic debere gerere fuum dire&orium , quam ii di-lucide adpareat, procuratorern exceptioneni moverepoiTe, illa vero non uti. Corroboraturus hafnc meamiententiam provoco ad edi&urn Legis in Cap. XVIL§ 13· Tit. de Judic., quod, ni fällor, often-dit, voiuiiTe I egislatorem, ut perfonae, impedimen-tis legitimis & determinatis in Cap. XVII. §. 7.Tit. de Judic. gravats & ideo fide indigns, a te-ftimonio perhibendo excludantur, ne cladem patia·tur juftitia; cfr. §. 14. ibid.

§■ 8.Sed, q ni ftrepitibus interfunt forenfibus, fciunt,

quam isepiffime accidere, ut utraque partes princi-D pa·

. «as» ' \

paies litigantes urgeant tefles adprobandos c«fTe, quibon« funt exiflimationis , fed alias inhabiles. Tan¬tum abeft, ut, hoc etiam exiftcnte cafu, jus diri-gendi proceflum Judici it t denegandum, ut potiusillud ipfi concedacur; arsrumento Iceis in Cap. XVIT.§. 14. T1 i c. de Judic.: f.ut fä hdnDa, att bäfceGarantie οφ fwaranfce äfdmjaé, att låta f^en mttna,fem åt af goD fragt), me» eijeft jafafttg; age ©o*maten antå magt att pröfma, om töet (Fe mä.Munus igitur Judicis direftorium in iilis, qu« *dproceiTus dire&ionem pertinent, heic in eo verfa-tur, ut examinec, quid fiat. F^xarninandum aucemita, ut conclufio, in Leges Statutaque patria nonimpingat. Hoc ut evicetur, diftintlio adhibeaturinter cauiias civiles & criminales neceiie ert. Inpriori caiu nihil impedire videtur, quin perfon«integrae farnas teitari poflmt, ii utracque partes prin-cipales in id confentianc , & caufla > de qua qua?ri·tur, non fit civilis publica. Nam, fi verum eft,quod omnes caufi« civiles privat« fecundum prin-eipia Jurisprudenti« nortrae Pra&ic^, conilituant ob-je&um transafb'onis, quando ipfi domini litis hocmedium controverfiam fopiendi praeoptant. vid. Cap.XV. §. 7. Tit. de Judic 5 asque verum eile videtur,quod utraeque partes principales fransigere pofiint,de illis teftibus admittendis, qui bona quidem Ise-tantur farna, fed aliis impedimentis gravantur iegi-timis. Verum, refpeftu babito ad caufias civilespublicas, nonidem, fed potius contrarium ratiociniumvalet; Etenim, ut hx amicas compofitiones refpuunt,

• ) 27 C #ita quoque Rullas admittunc transa&iones de adprobandis ceftibus inhabilibus, quamvis optimae fintfrugis. cfr. Cap. XX. §. φ. i. 3. Tit. de Judtc. Inpoderiori cafu, quando caufta eil criminaüs iterumin ceninm veniat, utrum in claflem cauftarum crimi-nalium majorum, an minorum referenda fit. Iliac,quarum longum catalogum nobis exhibet. §. 7. inCap. XXV. Tit. de Judic., tanto minus admittuntretiuntiacionem exceptionum , quae in Gap. XVII. §.7. Tit. de Judic. fundamentum futim agnofcunt;quanto certius omnibus ex edi&o Legis noilrae com¬munis in Cap. I. §. 1. Tit. de Pcen. coli. cum. φ. 4.Cap. XX. Tit. de Judic. & Conil. Reg. d. 29 Jan.1779, lacis fuperque conilare arbitror, quod iilas(ilentio premere & amica transa&ione componere,vel legi praefcriptionis fubjicere interdi&um eil.Quandoquidem autem cauiLr eriminales minores, inquibus a-άΐιο rei periecutoria, fecundum jura noft-ra, nunquam eil neceifaria , transafliones non ref-puunt ; non video, qua ratione partibus dcnegefurjus rcnuntiandi exceptionibus , quas, fecundum di-öamen Legis, contra teiles in his caufis producerepoifunc, fi ita fibi proficnum duxerinc. Et ex hifcoiic adlatis, facile eil intelle&u, quousque in hacparte proceflus munus Judicis dire&orium fit ex-tendendurn.

5. 9.

Poilquam fic oculo fugitivo vidi, quid fentien·dum fit de officio Judicis determinandi & exarni·

D 2 nan·

cfi? ) 26 ( ^nandi, an illae perfonae, quae integra quidem laetan-tur fama , Ted nihilominus tarnen propter alias, inLege determinatas, caufias, in claifem teftium in-habilium referri debent, ad teftimonium perhiben-dum admitti poffint a Judice, quando utraeque par¬tes litigantes principales exceptionibus iuis renun-tiant, atque harum perfonarum teftimoni.1 pofcunr;inftituti ratio poftulat, ut paucis attingam quxftio·nem faepius agicatam, quid Judici obfervandum, fieoncingat, ut partes Ifcigantes teftibus iuramenta re-mictant. Omnes & finguli Judices, quorum eft of¬ficium ita dirigere proceiTum,ut nullitatibus vitiofusnon evadat, inter caufias civiles & criminales, hocexiftente cafu5, diftingvant, neceffe eft. Quemad-modum etiam, ubi caufia, in Judicium dtduifa,eil civilis, probe adtendendum utrum publica fitan privata. Quod ad caufias civiles publicas adti-net, reife, me judice , docent lifi tarn Theoreti-ci, quam Praifici, quod Perfonis, provocatis adteftimonium corarn Judicio in bis caufiis dicen-dum, juramentum remitti nequeac, Etenim, ut e·jusmodi caufiac civiles objeifum amicas compofitio.nis, contra principium Legislatoris generale in Gap.XX. §. 3. Tit. de Judic., non confticuunc; ica quo«que harum cauflarum genuina indoies poftulat, utteftes ediita fua juramento confirmenc. Quid? quodnon minus gratuita juris fui Ccfiio, quam ftipulaciode certis juribus ab ucraque parte cedeodis, vel re«tinendis, veram transaifcionem com pleite cur; adeo uta&us ille , quo tefti ab alterutra parte juramen·

tum

J Zl \ «8S»

tum remittimr, fpeciem transadtionis eatenus in ieincludat, quatenus eo id agicur , ut jus exigendijuramentum a teile remittatur. Et quod h$c fpe·eies transadtionis etiam principio legis repugnet, velid argumenro eit, quod imerdidtum legis in proxi-me commemorato Gap. XX# §. Tit. de Judic.fit generale, & ideo in ariplicauone ad omnes fpe·cies transadtionis valeat, fecundum Regularn nobisa Philofophis rationalis Dodtoribus traditam : quod-cunque competit generi, id quoque competit Omni¬bus fpeciebus, iub illo genere contentis. Sedhadte-nus de cauffis civiiibus publicis. Didturus porro,quid Judici fecundum principia proceffus noftri Sve-cani obfervandum, & in quo proceifus diredtio aJudice dependeat, ubi quaeftio ed de cauilis civiii¬bus privatis , monuifle juvahit, ex difoofitione Le¬gislators prudenti, ornnes a cransadtionibus arceri,quos iisdem dec. i pi fere eflec inevipbile; i 1 i i s veroqui litis funt domini cfr. Cap· XV. §. 7. it. Gap.XX. §. §. i. 2. Tit. de Judic., & valide fe obliga-re poiTunt, de rebus omnibus & adtionibus phyfice& moraliter poffibilibus transigere licet; ita tarnen,ut, fi res de qua transigitur, dominio poffideatur li-mitato, cavendum, ne limices, quos Lex pofuit 9ullo modo violentur. Jam autem , cum, per de·monftrata in antecedentibus, illa inter partes litigantesmutua ftipulatio, qua teftibus juramenta deponen-da remiftunt, transadtionis nomine redte infignia-tur; inde fequitur, ut neque jus reftibus juramen¬tum remittendi in cauffis civiiibus privatis, ubi

D 3 quse·

Ü ) 3° ( få

quaeftio , de qua Iis fub Judice, rem alterntrius do-roinio limitato fubje&am adficit, aiirer partes exer-cere patiatur judex, quam ut fal vi fint limites, incerquos fubfiflere negotium transafrionis jubet Lexclr. iiluflrationis gratia Cap. XX. §. 3. Tit. de Ju-dic.; fic enim proceflum dirigendo judex efficit, utlegi fiat conformis & conrequenter legitimus. Sedfatis quoque de hoc. Reilac ut paucis quoque,quid circa procefTum m cauffis criminalibus iuris fit.Quod in cauffis criminalibus majoribus juramen-turn tettibus remitti nequeat, fi edi&is illorum fideshabenda, ex §. 17. Cap. XVII. Tit. de Judic. clariuseil, quam ut tlla egeac demonilratione. Cum au»tern minorum criminalium nlia fit ratio , quippe inquibus , ii levioris fint momenti, juri iuo renuntia-re potefl laefu^, ita törnen, ut amicabilis compofitiolocum non habest, ubi delictum perpetracum , tem¬pore & loeo, in pacis publica^ fecuritatem peculiarifan&ione munitis; vid. Cap. XXXV. §. §. 3. 4. coli,cum §. 6. ibid 5 nulluni eil dubium , quin penespartes litigantes (it, utrum teilibus juramenta re-mittere velint, nec ne. In bis vero ornnibus caveatJudex, ne procuratoribus, vel aliis repraefentativislitis dominis jus remittendi teflibus juramenta alicerindulgeat, quam Lex cuilibet illorum hoc vindicat.cfr. Cap. XV. §. 7. Tir. de Judic.

§. 10.Hifce fic de officio Judicis in illis, qu« perti-

nent ad proceflum dirigendum circa confeffionempropriam , di&is , progredior di&urus, quid circa

eam

} οι Cw y D1 K

eam probationis inartifkilis fpecfem, qnx I&is in-Ipeöio occularis, Sver.· @t;tl atit 35cft$iiUtt(J> audit,Judiei confidfrandum veni t. Un inipeöio ocularis,per quäm nihil aliud intelligo , quam a£fcum , quocorpus rei litigiofx, juHo ord i ne ac modo infpici-tur, examina tur & deicribimr, ut fit loco proba¬tionis in futurum, legitime inilituarur, Judex ope-ram det oportcr. Partium litigantium libero arbi-trio relitlum quidem eft, habere illam fpecieru in-fpeörionis , qua?, idiomate Svecano vocatur ©dtttjC·dgant)c cflcr öranncfpn, in Cap. XIV. §. i. Tit. deJur. Agr. Si ve ro ibi trarisa&io & amica interlitigantes promoveri nequeat compofitio, Judex im«ploratus citationem edit legitimam, qua illi, quo-rum intereft, in jus vocancur; Cap. XIV. φ. 2.Tit. de Jur. Agr. Cap. XL §. i. Tit. de Judic.Quo fu£to, proceilum ira dirigere debet, ut parti¬hus infpe£lionem ocularem haud aliter injungat,quam ii intendonem aut exceptionem fuam indeprobare valeantj tantum enim abeit, ut partibusexpetentibus infpe&ionem ocularem terminorum inalio cafu coneedat, uc potius illam tanquam inuti-lem, & protelandse lid tantum aptam , illis dene-get. Nec eil quod credamus penes Judicem eilepro arbicrio eam deeermjhrare. Teftatur experien-ria infpeHiones ejusmodi terrr inorum non (ine mag-nis inilicui poiie expenfis, quibus contra principiumLegislatoris partes gravari non debent, nid cauflxindoles hoc neceilario poilulaverit; unde facile efl:inteile&u, quod nulla; infpe&iones oculares in quas-

ftio-

9 ) 3θ ( 9ftionibus de limitibus praediorum vicinorum admit-tendse fint, ubi cauflas in judicium dedudae, per a-lias Ipccies probationis ad liquidum ita perduci pos-funt, ut veritas fua radiec loce. Praeterea, ubi in·fpedio finium regundorum habenda, ibi termini,quo ad fitum, molem, ftruduram & plagae determi-nationem adcurate examinencur & defcribantur, proutexigit Lex in Cap. XI!. Tit* de Jnr. Agr. , ante-quam de illis audiintur ceftes. Et ubi cauflae indo-les & circumftantias poftulant, uc quaeftio de limiti¬bus inter duos pagos, vicos, vel praedia, orta nondecidatur, niii praeceiTerit infpe&io ocularis; Infpe-£lione legitime pera&a , & caufla inter litigantes ritedifputata, fententiam fuam in loco infpe&ionis promul-gare debet Judex, vid. Gap. XXiV. §. 8- Tit. de Ju-die. Hac Judicis Territorialis (ententia definitiva, quijara fua laTa putat, Judicium Pro vi π-..i Te per viam jail einterpofitse adpellationis adire poteft, vid. Cap. XXV. §.i. Tit. de Judic. conf. ramen conihrut. Rvg. d. 26. Od.I743. Quod fi prsecefierit Judicis Territorialis infpe-dio, adhuc aliam ejus rei infpedlionem habere poteft.Si vero Judicium Territoriale, (ine ulla praevia infpe·Sfcione, cauiTam diremerit, tantum abeft, ut JudiciumProvinciale rei decifionem infpedtoni habendse com-mittat, ut potius, fi judicaverit infpedionem tantae e(Terteceifitatis, ut haberi debeat, cau(Tam ad judicium Ter- -ritoriale remitrat, ut hoc, fine impedi'rnento a priorilata fentenda, cauiTam iterum cognofcendam & dijudi-candam lufeipiar. vid. Litt. Reg. d. 12. Nov. 1685.

it. cont Cap. XXV. §.21. Tit. de Jud.