da ti to mozes - bh

8/12/2019 DA TI TO MOZES - BH

http://slidepdf.com/reader/full/da-ti-to-mozes-bh 1/233



Naslov originalaYES, YOU CAN! A Guide to Self-Care for Persons with

Spinal Cord nur", #hird Edition, $%%%&

Prevod s engles'og (ul)i* +irsad odeli ./$%0

Edina 1ul)egovi* odeli $./$20

3dava456o7 8ta7pe9 d&d& :enia

:a i3dava4a Asi7 1a'no, graf& n;&

<e'tor=ara7ovi* >alid

<e'tor 7ediins'ih i3ra3a1ova4 dr Ne3ira, speialista fi3iatar

?ta7pa56o7 8ta7pe9 d&d& :enia

Tiraž.&%%% pri7era'a

CP - 1atalogi3aia u pu)li'aiiNaionalna i univer3itets'a )i)liote'a

=osne i >eregovine, Saraevo

@.@&-%%B&..-% %@0DA, ti to možešD vodi4 3a sa7opo7o* oso)a7a sao8te*ene7 'i47ene 7o;dine (ul)i* +irsad,1ul)egovi* Edina& F :enia D 6o7 8ta7pe, $%%&-$$2 str& D lustr H $ 7

Prevod delaD Yes, You an!

S=N BBI-$-..-

CO=SS&=>-6 .%.Na osnovu 7i8lena +inistarstva o)ra3ovana i nau'e Jederaie =osne i >eregovine, ova'niga spada uproi33vode na 4ii se pro7et nepla*a pore3 na pro7et proi3voda&

Cop"rightK $%%& 1niga sadr;i te'stove i ilustraie 3a8ti*ene 3a'ons'i7 propisi7a oautors'i7 pravi7a& Sva prava na ovu 'nige su pridr;ana od U&G& Paraplegi4ara io)olelih od de4ie parali3e F :enia i organi3aie Parali3iranih Leterana A7eri'ePLA0 - Mashington, 6C, SA6& Ni edan dio ove 'nige ne s7ie )iti 'opiran,u7no;avan ili prevoen na druge e3i'e )e3 prethodne saglasnosti o)a navedenavlasni'a ovih prava&:ahvalue7o organi3aii PLA na )esplatno ustupleni7 pravi7a prevoena i

i3davana ove veo7a vriedne 'nige&

ISBN 9958-42-114-3



Reprinted with permission rom the !"r"#$%ed &eter"ns oAmeri'" (!&A),8*1 18th Street, N+, +"shinton, D 2***./ 0SA!hone (2*2) 82-13**, -m"i# inop"/or/ 6es, 6o7 "n A 7ide to Se#-"re or !ersons withSpin"# ord In:7r$ (3rd dition);,!"r"#$%ed &eter"ns o Ameri'", 2***/

0dr7žen:e r"<"n" !ARA!=I>ARA I ?B?=@=I ?DD@>I@ !ARA=I C NIAASS?IAI?N ?E !ARA!=IS AND !AINS ?E

INEANI= !A=S6 - NIA



DA,

I ? F?GH&?DI A SAF?!?F? ?S?BAFA SA

?HN@F JI>FN F?GDIN

PrevodD (ul)i* +irsad odeli ./$%0

1ul)egovi* Edina odeli $./$20

3vorno i3daneD

+argaret C& >a7ond, dr& 7ediineStephen C& =urns, dr& 7ediinesa % 4lanova ti7a 'oi se )avi o8te*eni7a 'i47ene 7o;dine

u o'viru asoiaie LA Puget Sound >ealth Care S"ste7

Naslov originalaD

YES, YOU CAN A guide to Self-Care for Persons with Spinal Cord nur"

Edited )"D+argaret C&>a77ond, +6

Stephen C& =urns, +6with % 7e7)ers of the LA Puget Sound >ealth

Care S"ste7 spinal ord inur" tea7



S A D R G A @

Odela' Na3iv odel'a Strania

. Anato7ia i fi3iologia 'i47ene 7o;dine

$ :a8tita 'o;e

Siste7 ir'ulaie 'rvi

6isani siste7

I Le;)e ra3gi)avana

@ Upravlane 7o'rene7

2 Upravlane stolio7

shrana

B <ie'ovi

.% Nervi, 7i8i*i i 'osti

.. Autono7na disrefle'sia

.$ 6e'u)itusi

. Psihosoialno prilagoavane

. Se'sualnost i reha)ilitaia

.I adna reha)ilitaia

.@ e'reaia

.2 Lo3a4'a o)u'a

. Pratila

.B Prilagod)e stanovana

$% Lrie7e otpusta

$. =olovi na'on o3lede 'i47ene 7o;dine

$$ :loupotre)a supstani

$ Le;)e

$ Alternativni lie'ovi

$I Opre7a

$@ Ostati 3drav&&& i pri4a pred spavane

$2 ie4ni' 7ediins'ih po7ova



?d:e#:"K 1

ANA?FI@A I EII?=?I@A JI>FN F?GDIN

a'o 7o3a' 'ontroli8e ve*inu a'tivnosti na8ega tiela, on se prote;e sa7o do

podru4a gornega diela vrata& spod toga, 'i47ena 7o;dina preu3i7a ulogu tele-

fons'ih ;ia 3a o)ostrane poru'e i37eu 7o3ga i ostalih dielova tiela& La8e lie po-

sedue dire'tnu ve3u s 7o3go7, 8to 3na4i da su va8e lie i 7us'ulatura lia ne3a-

visni o 'i47eno 7o;dini&

1i47ena 7o;dina i7a i3gled 'onopa de)line 7aloga prsta& Prote;e se od

)a3e va8ega 7o3ga do donega diela lea, te e pose)no i3lo;ena opasnosti7a od

o8te*ena& O8te*ene 'i47ene 7o;dine 7o;e prou3ro'ovati pote8'o*e u 'retanu ili

osetili7a& #a'oer 7o;e pore7etiti radnu fun'iu ne'og od unutarnih organa& A'o

i7ate o8te*ene 'i47ene 7o;dine na odreeno visini, dielovi va8ega tiela na visini

o8te*ena i ispod 7esta o8te*ena )it *e )e3 ne'ih oseta ili po'reta, a u ne'i7 slu-

4aevi7a i )e3 o)e fun'ie&

6a )i se i3)eglo o8te*ene, 'i47ena e 7o;dina 3a8ti*ena 'osti7a na3vani7a

pr8lenovi& Pr8lenova i7a $B i postavleni su edan povrh drugoga& #a 'o8tani s'lop

se 3ove 'i47eni stu), na4e8*e 'rat'o - 'i47a 'rale;nia0& :)og a'ih saviana,

potresa i udaraa sva'i e pr8len po'riven i odvoen od slede*ega diskom& 6is' e

na4inen od spu;vaste 7aterie 'oa i7a fun'iu u)la;avana udaraa i saviana&

<iga7enti 4vrste ve3e 7eu 'osti7a0 dr;e pr8lenove na o'upu i o7ogu*a-

vau vratu i lei7a saviane i o'retane&

Sva'i pr8len i7a otvor, ta'o da 'ada su spoeni, 4ine 4vrsti 'o8tani tunel 'ro3 'oi

prola3i 'i47ena 7o;dina latins'iD 7edula spinalis0& 1i47eni stu) tvore svi pr8lenovi

sa dis'ovi7a i37eu nih& Opisano7

'onstru'io7 pr8lenova, 'i47ena 7o-

;dina e 3a8ti*ena od o8te*ena& Na slii

.&.& e pri'a3an dio 'i47enoga stu)a sa

ele7enti7a 'oi ga sa4inavau&

1i47a se sastoi i3 4etiri diela&

Na vrhu se nala3i vratna 'i47a ervi-

'alna0, 'oa dr;i uspravno vrat i po4ineod lo)ane& Slede*i dio e grudni , po-



ne'ada na3ivan i l!ni tora'alni0, a prote;e se do visine stru'a& Sliedi sla"inski dio

lu7)alni0 'oi e u nivou sa va8i7 sla)ina7a, te 3adni, 4etvrti trti#ni sa'ralni0 dio

'oi se prote;e do repnog diela 'i47e& Lideti detale dielova 'i47e na slii .&$&

U vratno7 dielu 'i47e se nala3i pari

nerava i 2 pr8lenova& Nervi o3na4eni

'ao C. do C2 nala3e se i3nad odgova-

rau*ega )roa pr8lena& #o 3na4i da e

nerv o3na4en 'ao C s7e8ten i37eu

sed7oga vratnog C2 pr8lena i prvoga

tora'alnoga grudnoga0 #. pr8lena&

:a tora'alni grudni0 i lu7)alni dio 'i4-

7e sva'i od )roe7 o3na4enih neravale;i ispod odgovarau*eg )roe7 o3na-

4enoga pr8lena&

Postoi .$ grudnih i I sla)ins'ih pr8le-

nova&

U doni7 dielovi7a 'i47ene 7o;dine

ispod drugoga sla)ins'oga pr8lena0

nervi ne i3la3e vi8e ta4no sa pr8leno-vi7a& #o e radi toga 8to 'i47ena 7o;-

dina 3avr8ava 7nogo vi8e nego 8to

va8e sedalne 'osti o3na4avau 'ra

'i47e& #a'o 3adni dio sla)ins'ih i

sa'ralnih nerava nali'ue na 'ons'i rep unutar spinalnoga 'anala& #a dio e po3nat

'ao auda eRuina 'auda e'vina0, 8ta na latins'o7e 3na4i T'ons'i repT&

Sa'ralni dio e u stvarnosti edan o'o8tani dio 'i47e sa pet pari nerava 'oi

i3la3e 'ro3 otvore na 'osti&

HA RADI JI>FNA F?GDINAL

1i47ena 7o;dina e sao)ra*ana ve3a 'o7uni'aioni lin'0 i37eu spinalnih

nerava i 7o3ga& Nervi 'oi le;e sa7o unutar 'i47ene 7o;dine na3ivau se gornji

motorni neuroni (GMN)& Oni idu sa7o i37eu 7o3ga i spinalnih nerava& Ograni

spinalnih nerava i3 'i47ene 7o;dine ula3e u t'iva va8ega tiela& Spinalni nervi

na3ivau se ta'oer i donji motorni neuroni (DMN). Lideti na slii .&&



6+N-i spaau 'i47enu 7o;dinu, odnosno G+N sa 7i8i*i7a, 'rvni7 sudovi7a, ;li-

e3da7a, organi7a i ostali7 dielovi7a tiela 4ove'a0

Pri 'retanu, 7o3a' oda8ile poru'e posredstvo7 'i47ene 7o;dine G+N0 spinalni7

nervi7a 6+N0& Spinalni nervi 6+N0 poto7 prenose ove poru'e pre7a 7i8i*i7a

'a'o )i us'laivali 'oordinirali0 slo-

;ene po'rete 'ao 8to e na pri7er

hodane&

Na ta na4in 7o3a' vr8i utea na

'retane&

Pri osetu, infor7aie

o)aviesti0 se s'uplau po7o*u

nerava va8e-ga tiela i oda8ilu'i47eno7 7o;di-no7 u 7o3a'&

#o o7ogu*ava svesne 'on-

i3ne rea'ie oseta 'ao 8to su to-

plo ili hladno&

+o;da se vi 4udite 'a'o 'i47ena

7o;dina ne po7ie8a ove odla3e*e

odaslane i dola3e*e infor7aiei37eu 7o3ga i tiela& a3log to7e

e da spinalni nervi prenose poru'e

ra3li4iti7 niti7a 7otorne i

sen3orne niti0&

Unutar sa7e 'i47ene 7o;-

dine, nervne niti su slo;ene u

spinalne puteve& Sva'i put nosi poru'u sa7o u edno7 s7eru, ili od 7esta

sen3aie podra;aa, oseta0 pre7a gore u 7o3a' ili dole radi svoe0volnoga

'retana& Ovo odgovara ra3dvoeni7 sta3a7a autoputa& Lideti pri'a3 na slii .&&

HA @ S!INA=NI NR& (DFN) I HA ?N RADIL

Sva'i spinalni nerv 6+N F 6oni +otorni Neuron0 sastavlen e, od dvie vrste

niti& edna vrsta niti provodi infor7aie 'oe se odnose na 'retane od 'i47ene

7o;dine do 7i8i*a& Na3iva se motornim dielo7 nerva& Sva'i 7otorni dio spinalnoga



nerva pove3an e sa odreeno7 grupo7 7i8i*a& Sva'i nivo 'i47ene 7o;dine i3a3iva

'retane u odgovarau*o grupi 7i8i*a&

6rugi dio 6+N-a prenosi poru'e 'oe se odnose na osete, 'ao 8to e toplo ili

hladno, i3 tiela u 'i47enu 7o;dinu& #a dio se 3ove osjetilni senzorni 0 dio spinal-

noga nerva&

a3li4iti tipovi oseta i opipa

sen3aia0 prenose se pre-

7a gore 'i47eno7 7o;di-

no7 u 7o3a'&

#o u'lu4ue )ol, dodir, topli-

nu, hladno*u, vi)raiu, priti-

sa', te sa3nane o to7e gdese ne'i dio tiela nala3i u

prostoru, )e3 gledana na

nega&

Sva'i sen3orni osetilni0 dio spinalnoga nerva 6+N-a0 pri'upla infor7aie ooseti7a i3 odreenoga podru4a 'o;e tiela& Sva'o to podru4e se na3iva drmatom

i u'r8tava se na odreeno visini 'i47ene 7o;dine&

Lideti sli'u .&I& +apa der7ato7a

elite li napraviti svou vlastitu 7apu der7ato7a, 7o;ete upotrie)iti pra3ne

7ape 8e7e0 der7ato7a na slede*i7 sli'a7a .&I i .&@&

O)oite podru4a 'oa ose*ate& #ada na'on )oena 7apa sa ovih sli'a, vidite

da li va7 e 7apa po'a3ala visinu va8ega o8te*ena&



Sli'a .&I& +APA 6E+A#O+A



Sli'a .&@& LA?A L<AS##A +APA 6E+A#O+A

o)oite podru4a 'oa ose*ate 'oriste*i sli'u .&I&0



?HN@ JI>FN F?GDIN

O8te*ene 'i47ene 7o;dine na4e8*e e u3ro'ovana ne'i7 e'sesni7 po7e-

rane7 pr8lenova& 1ad su 'osti vrata ili lea slo7lene ili 'ada su liga7enti potrgani,

'i47ena 7o;dina e u'lie8tena i37eu dva pr8lena& 1at'ada rane od no;a ili 7et'a

7ogu i3a3vati o8te*ene 'i47ene 7o;dine i )e3 lo7a pr8lenova&

O8te*ene 'i47ene 7o;dine 7o;e i3a3vati pro7ene u va8i7 po'reti7a, ose-

ti7a, u 'ontroli rada va8ega 7o'ra*nog 7ehura i drugih telesnih fun'ia& 1oli'o *e

)iti pro7ena 3avisi o to7e gde e 'i47ena 7o;dina o8te*ena i 'oli'o e opasno o8-

te*ene 'i47ene 7o;dine& Glavni pro)le7 e to, 8to e o8te*ena ve3a i37eu va8ega

7o3ga i dielova tiela ispod o8te*ena 'i47ene 7o;dine&

Siste7 'oi se 'oristi u o3na4avanu visine o8te*ena e )ro4ani& sti e 'ao sis-

te7 'oi o3na4ava pr8lene 'osti pr8lenove0 i )ro4ane o3na'e nerava va8ih lea&

O8te*ene 'i47ene 7o;dine o3na4ava se po nani;o visini 'i47ene 7o;dine

'oa o8 uvie' i7a fun'iu 'ao i prie va8e povrede& Lrlo e va;no 3a va8u reha)ili-

taiu da 3nate visinu o8te*ena i 'a'o to ute4e na va8e tielo&

!?!0N? I D@=IFI>N? ?HN@ JI>FN F?GDIN

1ad ne7a volnih po'reta spa37i se ne ra4unau - oni su nevolni0 ili osetaispod visine va8ega o8te*ena, 3na4i da i7ate potpuno oštećenje.

A'o vi i7ate ne'i oset ili volni po'ret ispod visine va8ega o8te*ena, tada vi

i7ate djelimično oštećenje& U slu4au da i7ate deli7ino o8te*ene, 3na4i da su ne'e

niti va8e 'i47ene 7o;dine ispod visine o8te*ena sa4uvane&

?HN@ ?RN@A F??RN? N0R?NA (FN) I

D?N@A F??RN? N0R?NA (DFN)anie u ovo7 odel'u dis'utovali s7o o ra3lii i37eu gornega G+N0 i do-

nega 6+N0 7otornoga neurona& Ova *e va7 ta4'a o)asniti 3a8to e va;no da to

3nate&

Le*ina o8te*ena 'i47ene 7o;dine povreue o)adva, i gorni i doni 7otorni

neuron& Potpuno o8te*ene presiea ili priti8*e sve gorne 7otorne neurone G+N0,

naprosto pre'idau*i 'i47enu 7o;dinu& Ovo ra3ara ve3e i37eu 7o3ga i diela tiela

'oi se nala3i ispod 7esta o8te*ena 'i47ene 7o;dine&



6oni 7otorni neuroni 6+N0 ispod va-

8ega o8te*ena 'i47ene 7o;dine nisu

povrieeni&

adi toga doni 7otorni neuroni 6+N0

prenose refle'sne radne, pa su reffle'si

ispod nivoa o8te*ena 'i47ene 7o;dine

o8 u radno7 stanu&

#o o8te*ene o3leda0 gornega 7otor-

noga neurona G+N-a0 e pri'a3ano na

slii .&2&

efle'sne radne 'oe prenosi do-

ni 7otorni neuron 6+N0 ispod visineo8te*ena o8 uvie' 7ogu fun'ionirati

ali tu e edan pro)le7& 1od refle'sa,

7o3a' dr;i 'ontrolu veli4ine reagirana

va8ih nerava& 1od o8te*ena gorneg

7otornog neurona 'ontrola od strane

7o3ga ne postoi vi8e, 3ato 8to poru'e

i3 7o3ga ne 7ogu pro*i 'ro3 ta4'u o8-te*ena&

6oni 7otorni neuron radi sa7 3a

se)e, u3ro'uu*i rea'ie refle'se0 )e3

i'a'voga ograni4ena&

edan pri7er e spastiitet& Spa-

stiitet spa37i0 su ne'ontrolisani po're-

ti va8ih ru'u ili nogu& Li8e o spastiitetu

videti u odel'u .%D Nervi mišići i !osti.

O8te*ena donega 7otornog ne-

urona 6+N-a0 i7au druga4ie o)a8-

nene& Ova vrsta o8te*ena nala3i se

prete;no u done7 dielu 'i47ene 7o;-

dine ili aude eRuine 'ons'i rep0&

O8te*ene aude eRuine osla)lu-

e refle'sne a'ie& #o e radi toga 8to e



auda eRuina pra'ti4no iela graena od donega 7otornog neurona 6+N-a0& Ostali

G+N-i i 6+N-i 'oi su i3nad 7esta o8te*ena o3lede0 'i47ene 7o;dine su o8 u

do)ro fun'ii, 8to se vidi sa sli'e .&&

Spastiitet se ne nala3i 'od o8te*ena doneg 7otornog neurona 6+N-a0, 'ao

8to e 'od o8te*ena G+N-a& #o e 3ato 8to doni 7otorni neuron 3)og o8te*ena ne

7o;e provesti ni'a'vu infor7aiu do 7i8i*a, 3)og toga 7i8i*i sla)e i atrofirau&

ednostavno re4eno, o8te*ene gornega 7otornog neurona G+N-a0 e ono

'od 'oeg e pre'inuta putana gornega 7otornog neurona G+N-a0, a doni 7otorni

neuroni 6+N-i0 ispod 7esta o8te*ena 'i47ene 7o;dine su neta'nuti sa na3na4e-

ni7 spastiiteto7& O8te*ene donega 7otornog neurona, o)i4no na auda eRuini

t3v& 'ons'o7 repu0, uni8tava nervne 'onta'te sa 7i8i*i7a 'ontrolisani7 ispod 7es-

ta o8te*ena )e3 ra3voa spastiiteta& :a vas e vrlo va;no 3nati 'a'av tip o8te*enai7ate, 3ato 8to *e tret7an va8ega o8te*ena )iti voen ra3li4ito 3avisno o to 4inenii&

?!?RA&AJ

Neposredno na'on o8te*ena 'i47ene 7o;dine, 'i47ena 7o;dina prestae sa

svoi7 rado7 u vre7ens'o7 periodu 'oi 3ove7o spinalnim šo!om& Svi refle'si ispod

nivoa o8te*ena o3lede0 su otsutni to'o7 ovoga vre7ens'oga peroda od ne'oli'o

sed7ia ili 7esei& Povrata' refle'sa ispod 7esta o8te*ena o3na4ava 'ra spinal-noga 8o'a& #e' tada va8 lie4ni' 7o;e ta4no odrediti da li i7ate potpuno ili deli7i4no

o8te*ene&

A'o i7ate deli7i4no o8te*ene, ne'i oseti ili po'reti se 7ogu vratiti& "oće li se

ovo i vama dogoditi# Ni'o to ne 7o;e re*i& A'o va7 se vrate ne'i oseti ili po'reti, to

*e verovatno 'renuti u prvi7 sed7ia7a na'on va8ega o8te*ena 'i47ene 7o;dine

povreivana, o3lede0&

eha)ilitaia 3apo4ine od7ah& =iti *ete pou4eni instruirani0 3a o)avlaneve;)i iste3ana nau4eni da ih i3vodite0, nove vrste po'reta i upotre)u pose)ne

opre7e 3a rad radne a'tivnosti0 'oe 7o;ete i7ati & A'o va7 se to'o7 oporav'a

dodatno vrate oseti i po'reti, va8 reha)ilitaioni ti7 *e va7 ra3viti nove 3adat'e

3aedno sa va7a&



?d:e#:"K 2

AHIA J?G

?SN?&N? ? J?GI

1o;a po'riva i 8titi unutra8nost tiela& Graena e od dvau sloeva t'ivaD epi-

der7isa i der7isa&

Epider7is ili povr8ins'i slo sastavlen e od vans'oga sloa 7rtvih *elia i unu-

tra8nega diela od ;ivih stania& Lans'i slo epider7isa slu;i 'ao svoevrsna 3a8tita

8titni', od)oni'0 i37eu unutra8neg t'iva tiela i o'oline& +rtve *elie se neprestano

lu8te i 3a7enuu sa novii7 i3 unutarnega diela epider7isa&

6er7is ili unutarni slo 'o;e, sastavlen e od tan'oga ve3ivnoga t'iva 'oe da-

e 'o;i a4inu i elasti4nost& U ne7u se nala3e foli'uli 'orieni0 dla'a, ;lie3de 3no-

nie, lone ;lie3de, 'rvni sudovi i nervni 3avr8eti&

Na slii $&.& e dat pri'a3 i3gleda 'o;e&



HA RADI J?GA

etiri su fun'ie 'o;eD

• :a8tita

• Oset

• egulaia te'u*ina

• egulaia te7perature

La8a 'o;a o)avla ove 4etiri fun'ie 3a sve telesne stru'ture i t'iva ispod ne&

#o u'lu4ue sloeve 7asnoga t'iva, 7i8i*e i 'osti&

• La8a 'o;a slu;i 'ao štitni! protiv ra3nih he7is'ih i fi3i4'ih prirodnih0 delo-

vana, 'ao 8to su npr& )a'terie, ne4isto*a, strana tiela npr& 'a7en4i*i0 i ultra-

lu)i4astih sun4evih 3ra'a ultravioletnoga 3ra4ena od suna0&

• 1o;a posedue ta'oer i osjetilnu fun'iu& Oseti 'ao 8to su dodir, )ol i te7-

peratura putuu od nervnih 3avr8eta' i3 va8e 'o;e 'ro3 'i47enu 7o;dinu do

va8ega 7o3ga&

• sta'nutia uloga 'o;e e regula$ija va8ih telesnih te'u*ina i te7perature& li-

e3de 3nonie stalno proi3vode vodu i sol 'oa se i3lu4ue 'ro3 pore 'o;e0,

7ienau*i sadr;a te4nosti u va8e7 tielu& 1ada te'u*ina i3 ;lie3da 3nonia

hlapi, to po7a;e odr;avanu stalne telesne te7perature&

"Me#" 2/A J"Ko 7K'ioniše Kož" Kod ošteen:" KiOmene moždinei št" 7r"diti d" se spri:eOe proM#emi

E7nK'i:" !rom:en" !otreMno :e 7r"diti

:a8tita =e3 pro7ena& Spre4avati o8te*ena&Oseti S7aneni ili odsutni oseti

dodira, )ola i te7peratureispod visine va8ega o8te*ena&

Nado7estiti pose)ni73a8titni7 navi'a7a 'oespre4avau o8te*ena 'o;e ipot'o;nog t'iva&

egulaiatopline

+ane 3noa 3a hlaplene ihladno ispod visine va8ego8te*ena&

+o;ete i7ati poa4ano 3noenetiela i3nad visine o8te*ena&

1ontrolisati te7peraturu va8eo'oline 'lonite se suna,'oristite air $ondition). 1ad stena sunu, pite puno te'u*ine&

1upate se 4e8*e& Po 7ogu*-nosti u3i7ate lie'ove&



egulaia unosate'u*ine

=e3 volne a'ie 7i8i*a ispodvisine va8eg o8te*ena 7ogu*a e poava oto'a t'iva to'o7poa4anog unosa te'u*ine&

3dignite ote4ene dielove tielada se s7ani ote'lina& Nositeduge 4arape 'oe 'o7pri7iraunoge&

#a)ela $&A pri'a3ue 'a'o prethodno opisane fun'ie 'o;e deluu 'od o8te*ena 'i4-

7ene 7o;dine i 8ta tre)a uraditi da se pro)le7i predupriede prevenirau0&

AH? RBA BII ABRIN0I B? !RIISJA

Odgovarau*a ir'ulaia 'rvi e va;na 3a odr;avane *elia 'o;e i ostalih te-

lesnih t'iva& 1ad e va8a ir'ulaia ne'o vrie7e pre'inuta, *elie 'o;e i3u-7iru i

ra3via se rana&

Ove rane se na3ivau rane od pritis!a odnosno de!u%itus ili de!u%it &Pritisa' 7o;e do*i i3vana va8ega tiela na pri7er od sedena u va8i7 inva-

lids'i7 'olii7a, od le;ana na 7adrau u 'revetu&

#e;ina va8eg tiela priti84e 'osti pre7a 'rvni7 sudovi7a, pose)no u podru4-

i7a gde su 'osti nor7alno done'le i3)o4ene& 1rvni sudovi )ivau pritisnuti i37eu

vans'e povr8ine 'o;e0 i 'ostiu te se 3atvara ir'ulaia 'rvi 'ro3 pritisnuti 'rvni sud&

Lideti pri'a3 na slii $&$&

1rv 'oa nosi 'isi' i hranlive 7aterie u t'iva tiela pre'ida na to7 7estu svo

proto' i ne 7o;e pro*i pritisnutu ta4'u& Sve do' se pritisa' ne rie8i, *elie 'oe se

ishranuu ovi7 pritisnuti7 'rvni7 sudo7 ostau )e3 'isi'a, odu7iru i nastati *e rana&

=udite opre3ni, er 'at'ada se ta'av pro)le7 ra3vie u vrlo 'rat'o7 vre7enu, 'ao 8to

e % 7inuta&

edovno oslo)aane od

pritis'a, 'ada se podignete u

svoi7 'olii7a ili pro7ena po-

lo;aa 'ada le;ite, o7ogu*iti *e

da se va8i 'rvni sudovi opet ot-

vore i sprie4i stradane 'o;e&

Sre*o7, pritisa' u3ro'ue

pro7ene na va8o 'o;i 'oe su

3apravo rani zna$i upozorenja

da *elie ne7au odgovarau*u

ishranu&



Ovi rani upo3oravau*i 3nai o8te*ena su $rvenija i tvr&a !oža.

ISAN@

ste3ane se de8ava 'ada se dva

sloa t'iva 'oi se nala3e edan u3 drugi

vu'u iste;u0 u suprotni7 s7erovi7a&

#o dale stvara sitna naprsnu*a i trgane

'o;e& 1rvni sudovi u sloevi7a 'o;e su

3atvoreni radi i3vla4ena i pritis'a& Lideti

pri'a3 na slii $&&

ste3ane se 7o;e desiti 'ada vi'li3nete dole u va8i7 'olii7a& #o se ta-

'oer 7o;e desiti 'ada sedite u 'reve-

tu& A'o e u3glavle va8ega 'reveta podignuto, vi 7o;ete 'li3nuti pre7a dole, 8to tada

7o;e stvoriti iste3ane u sa'ralno7 predelu&

ste3ane u3 dodatni dire'tni pritisa' te;ino7 va8ega tiela pove*ava ri3i' na-

staana rana od pritis'a odnosno de'u)itusa&

RN@ NA &AH?@ J?GI

#rene proi3vedeno stalni7 trlane7 ili vu4ene7 pre'o povr8ine va8e 'o;e

7o;e prou3ro'ovati 7ehuri*e pli'ove0& #rene se 3)iva 8to vi prevla4ite ne'i dio tie-

la pre'o 'reveta, 'lo3ets'e 8'ol'e ili drugih povr8ina 3a vrie7e transfera priela3a i3

ednoga u drugi polo;a0& #rene 7o;e da se dogodi ta'oer 'od spa37a& La8a pre-

dostro;nost e neohodna 'od ovoga pro)le7a&

!?S0!AN@ SA RANAFA ?D !RIISJA (DJ0BI0SIFA)

Uspe8an tret7an rana od pritis'a de'u)itusa0 3ahtieva ot'lanane u3ro'a&

• Ot'loniti sve pritis'e&• uvati se od nastaana rana od pritis'a de'u)itusa0&• Odr;avati prostor o'o va8e rane 4isti7 i suhi7&• +orate 'oristiti od7or u 'revetu )e3 sedena&

Postoe ra3li4iti na4ini 3a tretirane de'u)itusa na'on 8to su nastali& Ne'i od

de'u)itusa 7ogu 3ahtievati hirur8'o lie4ene& Li 7o;ete tra;iti i do)iti posetu slu;)e



'u*ne nege da va7 po7ognu u o3dravlenu va8e rane& Svi na4ini lie4ena rana od

pritis'a de'u)itusa0 su dugotrani i 3ahtievau rastere*ene od pritis'a podru4a 3ah-

va*enoga de'u)ituso7& 1ada do)iete de'u)itus, ra3govarate sa va8o7 slu;)o7

'u*ne nege ili nadle;ni7 lie4ni'o7 o to7e& +oli7o pogledate, 3a dale infor7aie

te'st u odel'u .$D De!u%itusi.

BRIA ? J?GI

ISRANA J?G

Lita7ini A, C, E i =@ ili niain, su 'lu4ni vita7ini 'oi su neophodni 3a pravilan

ra3vo i odr;avane 'o;e 3dravio7& Ovi vita7ini ne 7ogu fun'ionisati sa7ostalno&

Oni 3ahtievau dodatno odgovarau*e proteine, 'alorie te druge vita7ine i 7inerale

3a vr8ene nihove fun'ie& Ove hranlive 7aterie nutriienti0 7ogu se do)iti elo7

do)ro i3)alansirano7 i ra3noli'o7 hrano7& Ne'e preporu'e o to7e 'a'o esti do)ro

i3)alansiranu hranu 7o;ete na*i u odel'u D 'shrana&

J?NR?=A GIN

1ontrola telesne te;ine e drugo podru4e od interesa 3a )rigu o 'o;i& Odr;a-

vane odgovarau*e telesne te;ine u s'ladu sa va8o7 visino7 7o;e po7o*i

s7anenu ri3i'a od o8te*ena 'o;e& 6a )iste do)ili pravu predstavu o telesno te;ini

da li e ispod ili i3nad u odnosu na va8u visinu, pogledate odela' D 'shrana,

ta'oer vi-deti ta)elu &A& u to7 odel'u0 radi uputstava o to7e 'a'o da postignete

va8u idealnu te;inu&

?SN?&NA II@NA

Svi 7i tre)a7o redovitu higijenu& Ne*isto*a i prlav8tina nor7alno sadr;e ra-3li4itu vrste 'lia )a'teria0 nastanenih na povr8ini va8e 'o;e& U'upna povr8ina 'o;e

tiela i3nosi prose4no %,@ 7$ 8to e veli'a podloga u3gaali8te, 'liali8te0 3a si*u8ne

'lie )a'terie0& Sva'a pose'otina ili ogre)otina na 'o;i o7ogu*ava )a'-teria7a

slo)odan ula3a' u tielo& adi toga e neophodno redovito 4i8*ene sapu-no7 i

vodo7 'ori8tene7 tu8irana, 'upana u 'adi, 'upana u 'revetu ili 'upane spu;vo7&

6nevno 'upane e preporu4livo to'o7 va8ih ranih i srednih godina& +euti7

3avisno od va8e starosti, va8a 'o;a postae suhla ta'o da dnevno potpuno 4i8*ene



'o;e nie preporu4livo& 1o;a tre)a lagano )iti oprana sva'i puta 'ada e 3aprlana&

Podru4a pa3uha i prepona tre)a lagano sva'odnevno 4istiti&

!RA&I=A II@N S!IEI>N A ?JF (?HN@ JI>FN F?GDIN)

6u;e sedene u 'olii7a to'o7 dana sa 4esto7 pro7eno7 te;ine pritis'a na

sedi8te0 ne dae prili'u 3ra'u da slo)odno strui u podru4u prepona& #a'oer, dr;e*i

va8e noge s'upa to'o7 ve*eg diela dana pru;a se )a'teria7a 'oe se nor7alno

nala3e na 'o;i ono 8to navi8e vole 3a svoe ra37no;avane, a to e ugodna toplina i

ta7a& a'o o8 odievate ne8to od plasti'e sinteti'e0 ili gu7eni dio sa'upla4a urina

'ao 8to e pre3ervativ sa urino7o7, Jole"-ev 'ateter, vodootporne pelene ili ga*ie0

ili no;na urinarna vre*ia, raste 8ansa 3a uspostavlane 3a7a7noga 'liali8ta

)a'teria&

!RA&I=A II@N

.& Operite va8e prepone ponovo prie odlas'a na spavane, odnosno uve4er&

$& Pro3ra4ite prostor prepone na7ane edno7 dnevno, 3au3i7au*i po3iiu ;a)e,

to este le;ati na lei7a, s'uplenih nogu, ra8irenih 'olena&

& Uvie' te7elito posu8ite prepone i prostore i37eu no;nih prstiu, na'on

'upana&

& A'o 'oristite puder, lagano napuderi8ite podru4e prepona& =udite pa;livi i nestavlate previ8e pudera& Previ8e pudera 7o;e se stvrdnuti i stvoriti grudvie 'oe

7ogu i3a3vati nadra;ivane iritaiu0, osipe i pu'otine u va8o 'o;i& na4e vi se

7o;ete ta'oer 'oristiti protu3noni7 sredstvo7 u o)li'u sti'a u7esto sprea0 na

7estu prepons'oga prevoa, 3a 'ontrolu vla;nosti&

I& istite va8 spre7ni' 3a urin sva'odnevno& :a vi8e infor7aia videti odela' @D

pravljanje mo!renjem&

@& Nanosite dnevno losion na suhe povr8ine 'o;e, osi7 i37eu va8ih no;nih prstiu

3a 8ta poslu8ate uputstva va8ega lie4ni'a, 'oi *e vas uputiti 8ta da 4inite& Suha

'o;a 7o;e napu'nuti&

2& 1od nege no'tiuD

• 6nevno 4istite no'te na ru'a7a i noga7a&

• Odr;avate va8e no'te 'rat'o odre3ane radi sigurnosti&

• e;ite no'te ravno 'a'o )iste i3)egli ura8tane no'tiu&

• e;ite no'te na'on 8to ste ih na7a'ali .I-$% 7inuta ili na'on 'upana&Ovi7 postup'o7 *ete ih la'8e re3ati&



• #vrde i 4vrste no'te 'at'ada *e 7orati odre3ati pedi'er ili 'lini4'a

slu;)a&

DN&NA N@A J?G S!IEI>NA A ?JF

S7anena ir'ulaia, gu)ita' oseta i po'retlivosti ispod 7esta o8te*ena va*-

8e 'i47ene 7o;dine 3ahtieva pose)nu sva'odnevnu pa;nu 3a va8u 'o;u& ane od

pritis'a, to este de'u)itus 7o;e )r3o nastati& Potre)a 3a prepo3navane7 pro)le7a,

terapio7, a prie svega preven$ijom pro)le7a e veo7a va;na& Pregledane va8e

'o;e radi uo4avana pro)le7a e )itno&

0!0 A !R=DAN@ J?G

.& 1ontroli8ite va8u 'o;u dva puta dnevno& Prie odlas'a u 'revet 'ontroli8ite ona

podru4a 'o;e, 'oa *e )iti i3lo;ena pritis'u 'ada vi )udete le;ali& Na'on ustaana

i3 'reveta 'ontroli8ite podru4a 'oa *e )iti optere*ena pritis'o7 'ada )udete

sedili& Pogledati sli'u $&&

Sli'a $&I& PEG<E6 1OE OG<E6A<O+

$& Proverite sva va8a 'o8ta-

na 7esta tiela gle;neve,la'tove, pete, 'u'ove, trti-



u0 ispod va8e visine o8te-*ena 'i47ene 7o;dine& 1oristite ogledalo da vidite ta

'o8tana podru4a i3a vas, 'ao 8to su na pri7er sedalne 'osti&

& A'o ne 7o;ete 'oristiti ogledalo ili a'o sa7i ne 7o;ete proveriti 'o;u, 3a7olite

ne'oga napri7er po7o*ni'a0 da uradi pregled tih podru4a u7esto vas&

& Gledate i7a li 3arvenenih podru4a na 'o;i, pose'otina, ogre)otina ili 7odria&

Sve 8to se 4ini ra3li4iti7 od nor7alnoga stana tre)a pa;livo tretirati da se 3au-

stavi dali nepo;elan ra3vo&

I& A'o naete 3arveneno podru4e, od7ah pogledate u ta4'u pod naslovo7

Neprili'e, na 'rau ovoga odel'a, da vidite 8ta tre)ate uraditi te'st i ta)ela0&

@& Opipo7 i3nad podru4a 'ostiu potra;iti pro7ene 'oe li4e na gru7ene ili 7rle,

'oe su 4vr8*e nego ostala 'o;a o'o nih&

Setite se vre7ena 'ad va7 e done ru)le )ilo pretiesno, 'ad su va7 4arape pre-vi8e stis'ale nogu, 'ada su va7 ru)ovi traperia iritirali 'o;u& Sve to 7o;da se doga-

a i sada, ali to ednostavno ne 7o;ete osetiti& :)og toga e va;no da proverite esu

li va7 ode*a i o)u*a odgovarau*e veli4ine 'a'o ne )i )ili preus'i&

!?DR0>@A J?NR?=

Leo7a e va;no proveriti ispravnost va8e ode*e, o)u*e i opre7e da )udete

sigurni 'a'o ona nie suvi8na tiesna& Naro4ito proverite sliede*e pri7ereD.& 6e)ele ru)ove, pose)no na far7eria7a&

$& Pove3i u podru4u prepona sa pritis'o7 na 7o8ne s'rotu70&

& Us'e ipele, pose)no a'o i7ate ote4ena stopala&

& arape s elasti4ni7 ru)o7 'oe sti8*u doni dio noge&

I& #ra'a 'oa dr;i va8 drena;ni siste7 urina vre*ia0 'oa ste;e previ8e a'o&

@& 1ondo7e 'oi su postavleni previ8e 4vrsto&

IB@A&AN@ NANA>NI !R?B=FA

.& Operite ode*u 'ou niste ni'ada nosili prie o)la4ena i proverite stane va8e

'o;e na'on edan do dva sata da li i7a rvenila ili ogulenih 7esta&

$& 1upute far7erie 'oe u prepona7a i7au tana' profil spoeva, a ne de)eli&

a37otrite u'lanane 3adnih d;epova ili 'upute far7erie )e3 nih&



& 1upute far7erie i pantalone ve*ih )roeva nego 8to e va8 uo)i4aeni )ro

veli4ine ode*e, radi prevenie ste3ana tiela&

& A'o ste 7u8'ara, podesite va8e 7o8ne s'rotu70 na'on o)la4ena i transfe-

ra pre)aivana0 u va8a 'olia, da ste sigurni da ne sedite dire'tno na ni7a&

I& Ot'lonite pritisa' 4arapa 'oe su tiesne, nosite 4arape 'oe nisu ni previ8e ti-

esne, ni previ8e 8iro'e&

@& Proverite pa;livo )ro ipela i pogledate stopala na 3na'e otiana na)re'-

nu*a0& Na'on 8to ste 8est ili vi8e 7esei nosili ipele, proverite unutra8ne

astu4i*e da li e nihova 7e'o*a opala&

2& Ola)avite ili pro7ienite polo;a va8ega drena;noga siste7a urina&

!?II?NIRAN@P?JRAN@

+ienau*i polo;a tiela i3)egavate pritisa' na i3)o4ine 'oe 4ine 'osti&

Pro4itate u dale7 tes'tu ne'oli'o pra'ti4nih uputa 3a po3iionirane, odnosno

o'retane&

0 Kreet7.& Mijenjajte položaj u s!ladu sa stepenom toleran$ije vaše !ože & utins'i 7i-

enate polo;a sa )o'a na )o' i na lea o'retane7& Spavate i na va8e7 tr)uhu

potr)u8'e0 a'o 7o;ete& Pri'a3 po3iionirana dielova tiela i upotre)a astu'a

su pri'a3ani na slii $&@&

a& 1ada le;ite u 'revetu na lei7a, i3)egavate pritisa' na va8e pete, ta'o da

va8e stope )udu ne8to udalene od 'raa astu'a& Ne'i ludi 'oriste spei-

alne 8titni'e stopala radi 3a8tite 'o;e no;nih 4lana'a ili peta&

)& Postrani4ni7 le;ane7 prenesite pritisa' na 7esnati dio 3adnie 4i7e

7o;ete 3a8titi 'o;u va8e )edrene 'osti i 'u'ova&

& Sedene u 'revetu na du;e periode e opasno po 'o;u sa'ralnoga diela

lea 3adnie0& Podi3ane u3glavla 'reveta tre)a i3 toga ra3loga o)avlati

sa7o radi o)avlana potre)nih 'rat'ih fun'ionalnih a'tivnosti&

$& :a po4eta' !oristite %udilni! da vas podseti na pro7enu polo;aao'retane&

Na'on ne'og vre7ena, o'retane *ete vr8ti po auto7ati37u&

& oristite ne!oga za o!retanje na pri7er va8 po7o*ni'0, a'o ne 7o;ete sa7i

to da o)avite&



& Li 7o;ete tra;iti speialni 7adra& O)avite ra3govor o to7e sa va8i7 lie4ni'o7

ili slu;)o7 'u*ne nege&

a37otrite sli'u $&@& 'oa pri'a3ue pravilno na7e8tane u 'revetu 3a vrie7e dnev-

noga i no*noga od7ora& Po'u8ate u ovi7 polo;ai7a sa 4itane7 i gledane7 #L-a&

0 in"#idsKim Ko#i'im"

.& *ateretite od pritis!a donji dio trtične !osti i sjedalne !osti sva!ih +, minuta &

Pitate fi3ioterapeuta 3a sli'ovne pri'a3e 7etoda rastere*ena od pritis'a&



La8e 7ogu*nosti 'oe 7o;ete 4initi sa7i, su na)roane u dale7 te'stu& Sara-

ute sa va8i7 terapeuto7 u tra;enu onoga 8ta e 3a vas na)ole&

• U3dignite se povre7eno sa sedi8ta va8ih invalids'ih 'olia, podi;u*i se

ne3natno ru'a7a u 'olii7a i 3adr;ite polo;a %/@% se'undi&

• Naslanate se na ednu pa na drugu stranu 'olia u po3iiu postrani4-

ne nagnutosti sa traane7 %/@% se'undi po edno7 naginanu&

• Sagnite se napried 'a 'oleni7a i dr;ite ta'vu po3iiu %/@% se'undi&

• Nagnite leni naslon va8ih 'olia ili 'oristite pose)an naslon a'o ga

i7ate& U'lonite pose)ni naslon na'on ./$ 7inute& Ne'i ludi i7au

ra3viene 'o;ne pro)le7e 'ada ostanu u to po3iii du;i period vre7e-

na vi8e od % 7inuta0&

• +ienate polo;a 8to e 7ogu*e 4e8*e& =udite poput rva& #o ne*ete

posti*i auto7ats'i, ali stalno 'retane o7ogu*ava nepre'idan to' 'rvi&

$& -rovjeravajte svoje držanje pro7atrane7 sa7oga se)e u puno veli4ini na

ogledalu, 'ada ste u 'olii7a& =udite sigurni da va8i gle;nevi, 'olena sa

strane i )o'ovi nisu nasloneni na dielove 'olia& La8e tielo i7a prirodnu

ravnote;u )alans0 i si7etriu& La8a 'olena i stopala tre)au staati podedna-

'o& Spastiitet i nei3)alansiranost 7i8i*ne snage 7ogu o8tetiti ovu ravnote;u i

u3ro'ovati pro7ene u dr;anu tiela& Napeti 7i8i*i trupa i nogu 7ogu prou3-

ro4iti iste posledie& 3)egavate a'tivnosti 'oe sadr;eD

• Saviane ili uviane va8e 'i47e&

• Napetost va8ih nogu ili trupa 8to spre4ava tielo da odr;i ravnote;u&

• edno 'oleno i3gleda da e vi8e od drugoga&

• Poavu nepri7erenoga naginana na ednu ili drugu stranu 'olia&& Uverite se, da su papu4ie 'olia na7e8tene pre7a va8o visini

& Sedite 8to uspravnie naro4ito u va8i7 'olii7a&

I& Uvie' upotre)lavate do)ro na7e8ten AS#U1 :A SE6ENE&

@& :nate da pro7ena polo;aa radi s7anena pritis'a na edno podru4e 7o;e

i3a3vati pritisa' na drugi7 podru4i7a va8e 'o;e&



AHIA ?D !?=@QI&AN@A

Prie o8te*ena 'i47ene 7o;dine va8i su vas oseti upo3oravali 8ta *ete podu-

3eti da se 3a8titte od po3leivana& Naravno, nesre*e se uvie' dogaau i stalno po-

stoi 7ogu*nost nihovoga nastan'a&

Na'on va8ega o8te*ena 'i47ene 7o;dine, vi ste i3gu)ili ne8to od sposo)nos-

ti ose*ana iili po'reta ispod visine o8te*ena& :)og toga postoi ri3i' o8te*ena 'o;e&

0!0 A S!R@>A&AN@ !?=@QI&AN@A

.& =udite uvie' opre3ni i pa;livi u ve3i sa s7e8tae7 i polo;ae7 parali3iranih

dielova tiela& Na primjer esu li pre)li3u gria4u ili vatri lo;i8tu0, logors'o vatri

ili vodovi7a vrele vodeV Na'on 8to ste se pre7estili u o)lo;ena invalids'a

'olia, da li su va8a stopala u 'onta'tu sa podo7V

$& 1ada se pre7e8tate ili 're*ete o'olo sa 'olii7a, )udite pa;livi da ne udarate

u pred7ete o'o se)e& Pa;livo gledate da odredite udalenosti i prepre'e&

apamtite da 'ada se o're*ete sa va8i7 'olii7a da va8a stopala str8e van

vi8e nego ostata' tiela, te 3ato o)uite ipele radi 3a8tite nogu&

& Ne 4inite *udlive ili nove po'rete u 'olii7a 3a vrie7e treninga u4ena0&

& S7a37i 7ogu prou3ro4iti o8te*ena 'o;e& Na pri7er, spa3a7 3a vrie7e )o4-

noga naginana 7o;e re3ultirati da va8 no;ni 4lana' udari 7e'ani7 dielo7 i

prou3ro4i po3ledu&

I& Ne spavate u svoi7 'olii7a, 3ato 8to ne7o;ete vr8iti rastere*ene od pritis-

'a 3a vrie7e do' spavate&

F?0 ?!ASN?SI A J?G0

=?0!?RBA A=J??=NI !IA

+nogi ludi piu al'oholna pi*a& Upotre)a al'ohola i drugih oponih sredstava

7ogu s7aniti spodo)nost va8ega rasuivana, 8to 7o;e dovesti do opasne situaie

ili drugih a'tivnosti 'oe 7ogu po3liediti vas i va8u 'o;u& 1ada su ludi al'oholi3irani

tada 3a)oravlau na va;nost oslo)aana od pritis'a na ri3i4ni7 dielovi7a tiela, ta'o

da raste ri3i' poave rana od pritis'a de'u)itusa0&

Pr$oru#na r%&n%a

.& :a odr;avane 3dravoga ra37i8lana i do)roga rasuivana ograni4ite va8u

potro8nu al'oholnih pi*a& Na pri7er, pite al'oholna pi*a sa7o to'o7 o)eda i



ograni4ite sa7i se)e na edno do dva pi*a dnevno . pi*e W dl piva, $ dl

vina ili %, dl ;esto'oga pi*a0& 6ale infor7aie, pogledati odela' D 'shrana&

$& Ne vo3ite ni'a'va vo3ila na'on piena al'oholnih pi*a& Ne vo3ite se 'ao saput-

ni' u vo3ilu sa vo3a4e7 'oi e pio al'oholno pi*e&

& A'o e te8'o 'ontrolirati 'ori8tene al'ohola ili opiata, 'osultute se sa va8i7

lie4ni'o7, entro7 3a lie4ene al'oholi37a ili se u'lu4ite u progra7 lie4ena

3avisnosti od al'ohola i opiata&

ANFI@A

/nemija e 7ediins'i poa7 'oi opisue s7aneni )ro rvenih 'rvnih 3rnaa

eritroita0 u 'rvi& S'oro sav 'isi' B2X0 'oi odla3i u telesna t'iva prenosi se eritro-

iti7a& A'o e )ro rvenih 'rvnih 3rnaa s7anen, vi ste anemični & A'o ne7ate do-volno eritroita 3a prienos 'isi'a u va8e *elie, va8a 'o;a e vi8e s'lonia o8te*enu i

'ada se o8teti, tada 7o;e )iti te8'o lie4ene&

Pr$oru#na r%&n%a

Postoe 7nogo)roni u3roi ane7ie& edan od na4e8*ih u3ro'a ane7ie e ne-

dostata' ;ele3a u va8o ishrani& Li 7orate esti vi8e rvenoga 7esa i 3elenoga lisna-

toga popvr*a ili u3i7ati vita7ine sa dodat'o7 ;ele3a& +o;ete se 'onsultirati i sa

speialisti7a 3a ishranu nutriionisti0&

?=@D ?D =ADN?

La8e o8te*ene 'i47ene 7o;dine stavla vas u situaiu da do)iete o3lede od

pred7eta 'oi su previ8e hladni pro7r3line0, 3ato 8to ste i3gu)ili ose*ae na 'o;i

ispod 7esta o8te*ena&

Pr$oru#na r%&n%a

.& i3)egavate s7r3nutu hranu na va8e7 'rilu& 1oristite podlogu ispod s7r3nutih

proi3voda&

$& A'o 'oristite led na ne'o povr8ini tiela radi s7anena ote'line, 3a7otate led u

ru4ni'& Ne dr;ati led du;e od .% 7inuta&

& Sprie4ite pro7r3line no8ene7 toplih 4arapa i ipela 'oe odgovarau 3i7s'o7

do)u, 'ada i3la3ite vani& :a8titite va8u glavu, u8i i ru'e 'ada i3la3ite van& A'o su

va8e u8i utrnute i u'o4ene, verovatno su i va8a stopala ta'oer, tada idite 'u*i&

?=@D ?D &R0IN



La8e o8te*ene 'i47ene 7o;dine stavla vas u situaiu da do)iete o3lede od

pred7eta 'oi su previ8e topli vreli0, 3ato 8to ste i3gu)ili ose*ae na 'o;i ispod 7es-

ta o8te*ena&

Pr$oru#na r%&n%a

.& Proverite te7peraturu vode stavlane7 ru'e ili drugoga diela tiela u 'oi7a

i7ate ose*a te7perature u vodu i 3adr;ite pet se'undi& A'o osetite ugodnost,

te7peratura vode e sigurna& A'o ne7ate do)ar ose*a u va8o rui, 'oristite

ne'i drugi na4in provere te7perature vode ili upotre)lavate ter7o7etar&

#e7perature vode 3a 'upane e preporu4livo da )ude i37eu i % oC

$& Uverite se, da va8 gria4 tople vode )oler0 nie pode8en i3nad I% oC& Ope'line

vrlo la'o i )r3o nastau na te7peratura7a vi8i7 od I% oC&

& Ne upotre)lavate tople podloge&& 3)egavate dr;ane stopala previ8e )li3u gria4a u 'oli7a&

I& Ne 'oristite ele'tri4ne pre'riva4e&

@& Ne idite pre)li3u ogni8ta, radiatora, evovoda vrele vode ili logors'e vatre&

2& Ne nosite vrele te'u*ine ili hranu na va8e7 'rilu )e3 poslu;avni'a& A'o nosite

vrelu hranu, 'oristite de)eli pod7eta4 'oi 8titi va8e noge od stvarana ope'lina

delovane7 toplote u posuu, 'oe sadr;i vrelu hranu&

& 1oristitite dr;a4e 4a8a na va8i7 'olii7a&B& Ne7ote 4a8e previ8e puniti&

.%& 6r;ite lona tavu, 8erpu0 3a ru4'e na povr8ini 8tedna'a radi spre4avana uda-

rana sa ni7a&

..& Ne odievate 8iro'e 7aie dugih ru'ava 'ada dohvatate pre'o gorioni'a ili gri-

a4ih plo4a 8tedna'a&

A'o se spr;ite, s7esta 'oristite tret7an prve po7o*i& Apliirate hladnu vodu&

Ne 'oristite led ili s7r3nute 7aterie na ope'lini&

A'o ste prolili vrelu hranu ili te4nosti po se)i, vi ne 7o;ete )iti u stanu da utvr-

dite sva 7esta 'oa su do8la u 'onta't sa proliveni7& O)ratite pa;nu na va8e noge i

povr8inu 3adnie 'oa e u dodiru sa astu'o7 na 'oe7 sedite0&

D!RSI@A

Na8a definiia depresie ne odnosi se na ose*a 'oi svi povre7eno i7a7o, a

to e da s7o neraspolo;eni, pla4livi, turo)ni ili da na7 e ednostavno dosta svega&



6epresivna oso)a e ne'o 'o ne ede dovolno, 'o ne7a apetita, ne 7o;e no*u spa-

vati, ili pa' stalno spava& 6epresivni ludi op*enito su vrlo nea'tivni i 7ogu 3ane7ariti

svou sa7opo7o*&

6epresia sa7a po se)i ne i3a3iva pro)le7e na 'o;i, ali ne'i sporedni efe'ti

od nedovolno ela sla)oga apetita0, nespavana i i3ostan'a a'tivnoga interesa, po-

ve*avau 7ogu*nost nastan'a rana od pritis'a de'u)itusa0 radi nedostat'a 'retana&

Pr$oru#na r%&n%a

A'o ste dva do tri dana neraspolo;eni, ne7ote se )rinuti& #o e nor7alno i

pro*i *e verovatno& A'o se ta'vo stane produ;i, o)ave3no potra;ite po7o* pripa-

dau*e va7 ordinaie, te tra;ite ra3govor s psihologo7, 'u*no7 nego7 ili lie4-

ni'o7& #ra;ite po7o* do' va8a 3lovola nie dale napredovala&

SRS+nogi ludi postau napeti, nervo3ni ili 3a)rinuti 3)og 3ahteva i3 svoih sva'o-

dnevnih a'tivnosti& +i8i*na napetost, pove*ani 'rvni pritisa', ra3dra;livost i u7or su

op*i si7pto7i stresa&

Sa stalno pove*ani7 'rvni7 pritis'o7 i 7i8i*no7 napeto8*u, va8e tielo tro8i

vi8e energie, la'8e se 3a7ara i tra;i vita7ine, 7inerale i hranlive 7aterie potre)ne

3a 3dravu 'o;u&

Pr$oru#na r%&n%a.& Pro4itati odela' .D -sihoso$ijalno prilago&avanje& #u postoi te'st 'oi opisue

od7or rela'saiu0, planirane 'ori8tena vre7ena i s7anene stresa&

$& Po'u8ate sni3iti stepen va8ega op*eg nivoa stresa 'oriste*i sva'oga dana vri-

e7e 3a rela'sirane&

HRNA B?=S (DIABS)

nsulin e hor7on gu8tera4e pan'reasa0, i po7a;e 8e*eru da ue u *eliu 3a

ishranu t'iva& 1ada insulina ne7a dovolno, 8e*er ne 7o;e ula3iti u *elie te se ne-

gov nivo u 'rvi podi;e& :ato e glu!oza ili 'rvni 8e*er povi8enoga nivoa 'od ludi 'oi

i7au 8e*ernu )olest dia)etes 7ellitus0&

?e*erna )olest o8te*ue 'rvne sudove i nerve& +o;e prou3ro4iti s7anene

ose*aa u ru'a7a i stopali7a, 8to 7o;e dovesti do poave rana& 1ada oso)a i7a

8e*ernu )olest, rane se sa ve*o7 verovatno*o7 infiirau i one vrlo sporo 3arastau&

Pr$oru#na r%&n%a



.& 1ontrolirate va8 nivo 8e*era u 'rvi glu'o3e0 pute7 pravilne dietalne ishrane,

ve;)ate i 'oristite lie'ove a'o su propisani& esto 'ontrolirate nivo 8e*era u

'rvi, u preporu4eni7 ter7ini7a od strane ordinirau*ega lie4ni'a&

$& Pregledate va8u 'o;u radi poave rvenila, 7ehuri*a ili rania& Pose)no o)ra-

tite pa;nu na va8a stopala i noge&

& Stopala i no;ni prsti dia)eti4ara 8e*era8a0 pose)no su osetlivi na ranie&

Odr;avate ih 4isti7a i suhi7a, a no'te re;ite redovno& Ne3natna ogre)otina

7o;e pri4initi o3)ilne pro)le7e, ta'o da tre)a )iti pa;liv i i3)egavati o3lede&

& A'o i7ate 3arvenenu povr8inu ili raniu, po'rite to radi 3a8titite od dale o3-

lede& A'o rania ne 3aieli to'o7 edne sed7ie, pre7a sugestia7a 'oe

sliede u ta)eli $&=& na 'rau ovoga odel'a, na3ovite lie4ni'a ili slu;)u nege&

?J=IN (DFI)

#o e stane 'ada se te'u*ina na'upla u t'ivu i o'o nega& Lidi se 'ao ote'lina,

o)i4no na stopali7a ili gle;nevi7a i pone'ada i na ru'a7a 'vadriplegi4ara& A'o t'ivo

previ8e ote'ne, postae ote;ano sna)dievane *elia sa odgovarau*o7 'oli4ino7 'i-

si'a i hranlivih 7ateria& #o pove*ava 7ogu*nost puana 'o;e& A'o do)iete raniu,

tada e 3aelivane du;e 3)og s7anenog unosa 'isi'a i hranlivih 7ateria&

Pr$oru#na r%&n%a.& Podi;ite va8e ru'e, noge i stopala 4e8*e a'o i7ate oto'e na ovi7 dielovi7a

tiela&

$& Nosite va8e 'o7presivne 4arape ili ru'avie a'o su propisane&

& Na)avite ipele 3a edan )ro ve*e radi ote'line& :nate da e va8i7 stopali7a

potre)an ve*i prostor u ipela7a, a'o ste s'loni ote'lina7a&

& Proverite da li su va8e nara7enie, ve3e, ode*a i urinarni ele7enti ola)avleni

ne previ8e stegnuti0, er e ste3ane opasno&

A'o ede7i i dale trau, a vi ;elite 3nati vi8e, pro4itate ta4'u o ede7u u

odel'u D 0istem $ir!ula$ije !rvi.

R?NIA

Uo)i4aeni e da )olesti )udu popra*ene povi8eno7 telesno7 te7peraturo7&

Gro3nia e povi8ena telesna te7peratura& Uo)i4aeno e, da e Tnor7alnaT te7pera-

tura navi8e do 2 C @, / @,2 oC0 & Ne'i ludi, 7euti7, i7au nor7alnu telesnu



te7peraturu ne8to i3nad ili ispod navedene vriednosti& Nor7alno e, da e telesna

te7peratura to'o7 popodneva i rano uve4er ne8to vi8a nego uutro& Ovo nie u ie-

losti isto 3a sve lude& +eren7 ustanovite 'oa e va8a nor7alna te7peratura&

Gro3nio7 se na3iva povi8ene te7perature 3a vi8e od %, oC u odnosu na

nor7alnu te7peraturu& La8e o8te*ene 'i47ene 7o;dine 7o;e sprie4iti sposo)nost

organi37a da regulira te7peraturu& La8e tielo 7o;e sada )iti veo7a osetlivio na

te7peraturu 3ra'a& Na'on ne'oli'o sati )orav'a na sunu va8a telesna te7peratura

7o;e porasti ia'o niste )olesni& A'o e telesna te7peratura i3nad 2,I oC, veroatno

e da i7ate povi8enu te7peraturu&

Pove*ana telesna te7peratura i3a3iva poa4ano 3noene& 6odatno vla;ene

7o;e i3a3vati poa4anu 7ogu*nost o8te*ena 'o;e& #a'vo stane pove*ava potre)e

t'iva 3a 'isi'o7 i hranlivi7 7ateria7a, 3ato 8to organi3a7 radi napornie 'a'o )iopet uspostavio te7peraturnu ravnote;u, 'a'va e )ila prie&

Pr$oru#na r%&n%a

.& 1oristite )ou sa raspr8iva4e7 vode da se vodeno7 i37aglio7 osve;ite 'ada

ste du;e vani 3a vrie7e vreloga dana&

$& Nosite 'apu 8e8ir ili sl&0 8iro'oga o)oda&

& Pite vi8e nego o)i4no va8u uo)i4aenu te4nost da u7anite gu)it'e te4nosti

'od gro3nie ili vru*ine& A'o i7ate gro3niu i 7islite da ste )olesni, na3ovite 'u*nu negu ili idite do svoega

lie4ni'a& A'o i7ate gro3niu na'on 8to ste )ili i3lo;eni vru*ini u37ite po dvie ta)lete

navi8e do @I% 7g0 sva'ih 4etiri sata, 3a sni;avane telesne te7perature& O'upate

se hladno7 vodo7 ili se i3)ri8ite t'anino7 ili spu;vo7 na7o4eno7 u hladnu vodu,

naro4ito po dielovi7a tielaD glava, stopala, ru'e, pa3uha i o'o prepona& A'o gro3nia

trae vi8e od dva dana, na3ovite ili idite do lie4ni'a&

ND?SAAJ JISIJA

+o;ete i7ati pro)le7 nedostat'a 'isi'a 'ada su o)olela va8a plu*a, sre i

siste7 ir'ulaie 'rvi& A'o ste 'vadriplegi4ar, grudni 7i8i*i su parali3irani i ne 7ogu

va7 o7ogu*iti du)o'e udisae&

#'iva organi37a 7orau i7ati 'isi' 3a ;ivot& #a7o gde pre7alo 'isi'a dola3i u

'o;u, postoi opasnost o8te*ena 'o;e, 'oe li4i na puane 'o;e&

Pr$oru#na r%&n%a



A'o i7ate pro)le7 sa nedostat'o7 'isi'a, va;no e 3a vas da pro4itate ode-

la' D Disajni sitem.

AKO P'(ITE) PRESTANITE*

Sliedite preporu'e va8ega lie4ni'a iili slu;)e 'u*ne nege&

&=AA

Sve 8ta u3ro'ue da 'o;a )ude vla;na ili 7o'ra u'lu4ue 3noene, ne'ontro-

lirano 7o'rene ili prolev, dovodi va8u 'o;u na viso' stepen ri3i'a od puana&

Pr$oru#na r%&n%a

.& 6r;ite va8u 'o;u 4isto7 i suho7&

$& O)ratite pose)nu pa;nu na 4isto*u podru4a tiela 'oa se 3noe&

& istite i do)ro posu8ite sve 'o;ne pregi)e&& 3vesne 7asti 3a rane ili preparati na )a3i lanolina, petroleu7s'og ;elea, ili

in' o'sida slu;e 'ao )rana 3a8tita0 protiv vla;nosti 'o;e& A'o i7ate ogre)ana

podru4a 'o;e, o4e'ue se da vla;i, 7orate se dr;ati ovih pravila& Sli4no ta'o

o)ratite pa;nu drugi7 o8te*eni7 podru4i7a 'o;e& A'o to'o7 edne sed7ie

ne )ude po)ol8ana, o)ratite se nadle;no7 lie4ni'u&

!?RAN@N?SPothranenost odnosno s7anena telesna te;ina e stane 'ada i7ate 3a .%X

7ane od idealne telesne te;ine& Pogledate odela' D 'shrana i utvrdite svou ideal-

nu te;inu, a sra37erno va8o visini&

1od ne'ih oso)a 'oi su pothraneni nedostau proteini )elan4evine0, vita7ini

i 7inerali& Nis'e vriednosti )elan4evina ili vita7ina 7ogu produ;iti vrie7e 3aeli-

vana de'u)itnih rana ili i3a3vati stvarane novih& A'o postoi s7anena telesna te;i-

na, tada vi 7o;ete i7ati s7anene 7e'oga t'iva i37eu sedalnih 'ostiu i 'o;e 'ou

tre)a 3a8titi&

Pr$oru#na r%&n%a

U3i7ate hranu sa vi8e 'aloria& A'o se )r3o 3asitite, edite 4e8*e& U3i7ate

hranu )ogatiu sadr;ae7 )elan4evina7a& A'o i7ate pro)le7 sa s7aneni7 apeti-

to7, prvo edite hranliviu hranu, a ostata' ostavite 3a 'asnie& +orate u3i7ati i vita-

7ine 'ao dodat'e svoo ishrani& :a vi8e infor7aia pogledate u odela' D 'shrana&

DB=@INA



6e)lina ili pre'o7erna telesna te;ina e relativan poa7& a'o postoi veli' ra-

spon telesnih te;ina 'oe su prihvatlive, 3a ovu *e7o prili'u re*i da e pre'o7erna

telesna te;ina de)lina, pretilost0 stane u 'oe7u e va8a te;ina 3a .%X ve*a od

idealne telesne te;ine& Pogledate odela' D 'shrana, da utvrdite idealnu te;inu&

=roni 'rvni sudovi se nala3e u 7asno7 t'ivu 'o;e0& Pre'o7erna telesna te-

;ina i3a3iva preveli'i pritisa' na 'o;u 'ada sedite& Ovo pre'o7erno pove*ane te;i-

ne priti8*e poedine ta4'e pove*avau*i opasnost od puana 'o;e&

6e)lina ote;ava 'retne va8ega tiela& #ransferi pre7e8tana0 i3 ednoga u

drugi polo;a su vrlo ote;ani& astere*ena od pritis'a nisu ta'o efi'asna&

Pr$oru#na r%&n%a

.& U'lu4ite progra7 'ontrole svoe te;ine& #a'oer o)avite ra3govor sa lie4ni'o7

speialisto7 3a ishranu dieteti4ar iili nutriioinista0& Pro4itate u ovo7 priru4-ni'u odela' D 'shrana&

$& 6r;ite podru4a i37eu 'o;nih na)ora uvie' 4ista i suha& 1ontrolirate va8u

'o;u dva puta dnevno, radi poave rvenila&

& +ienate polo;ae u 'revetu sva'ih par sati& Oslo)aate se pritis'a sva'ih .I

7inuta 3a vrie7e sedena& +o;ete 'oristiti ra3li4ite na4ine oslo)aana od pri-

tis'a a'o ne 7o;ete podi*i va8e tielo&

& Odr;avate va8 nivo a'tivnosti& Ni3 'retni i i3di3ane u va8i7 invalids'i7 'olii-7a su a'tivnosti& La8 fi3ioterapeut ili re'retivni trener 7ogu i7ati idee 3a

u'lu4ene ve;)i aero)i'a u va8e dnevne a'tivnosti&

?B?=@N@ !RIERNI JR&NI S0D?&A

#o e ter7in 'oi o3na4ava arterios!lerozu ateros'lero3u0 ili otvrdnu*e arteria

ru'u ili nogu gotovo uvie' nogu0& Ono ute4e na va8u ir'ulaiu 'rvi& +o;e )iti u3ro-

'ovano 8e*erno7 )ole8*u, pu8ene7, viso'i7 'rvni7 pritis'o7 i povi8ene7 holeste-

rola& A'o su 'rvni sudovi su;eni tada e ote;an ula3 'rvi u t'iva& #o pove*ava 7ogu*-

nosti 'o;noga o8te*ena, radi nedostat'a 'isi'a i hranlivih 7ateria&

Pr$oru#na r%&n%a

+. Ako $u&it) PRESTANITE*

$& A'o i7ate 8e*ernu )olest, po'u8ate dr;ati va8 'rvni 8e*er pod 'ontrolo7&

& 6r;ite va8a stopala i noge topli7a& A'o su va8e noge i stopala topli, 'rvni sudo-

vi su pri7erno otvoreni& A'o su hladni, 'rvni sudovi su stisnuti, 8to 7o;e pro-

)le7 pogor8ati&



& Odr;avate va8a stopala i noge vrlo 4isti7a& 1ontroli8ite ih sva'odnevno radi

poave rania ili 3arvenenih podru4a& A'o i7ate raniu 'oa to'o7 edne

sed7ie ne 3aieli, o)ave3no se avite lie4ni'u&

?GI=@N? JI&?

#o e ne'o podru4e 'o;e gde e )ilo o8te*ene ili pose'otina, te e tu for7iran

vidliv trag ili o;ila'& O;ilno t'ivo i7a su;ene 'rvne sudove i sni;enu elasti4nost u

odnosu na nor7alnu 'o;u& #o 3na4i da ne 7o;e podnositi ne'e veli4ine pritis'a i 7o-

;e sa ve*o7 verovatno*o7 dovesti do o8te*ena 'o;e&

Pr$oru#na r%&n%a

.& inite potpuni pregled 'o;e na podru4i7a sa o;ili7a u ilu 3a8tite&

$& Ne*e 'od svih o;ila'a prvi 3na' pro)le7a )iti rvenilo 'o;e, er ne'i 7ogu )iti)ieli i )iti 4vrsti na dodir& A'o podru4e o;il'a po4ine rveniti ili postae )ele

to'o7 du;ega vre7ena, po'u8ate to o)u3dati&

!0HN@

Ni'otin i3 igareta u3ro'ue da se 'rvne ;ile stisnu i postau 7anega pre4ni'a&

+ali 'rvni sudovi s7anuu proto' 'rvi, 'isi'a i hranlivih 7ateria 'oe idu u t'iva or-

gani37a, u'lu4ivo i u 'o;u& Nedostata' 'isi'a i hranlivih 7ateria i3a3iva puane ilidrugo o8te*ene 'o;e& 6odatno, vru* pepeo 7o;e pasti na va8u 'o;u i spr;iti vas&

Pr$oru#na r%&n%a

.& edini na4in ot'lanana negativnoga delovana ni'otina e prestana' pu8ena&

1onta'tirate va8ega lie4ni'a radi saveta ve3anih 3a prestana' pu8ena, er

postoe organi3aie i dru8tva 3a odvi'avane od to'si'o7ania u 8ta sva'a'o

spada i pu8ene igareta&

$& 1oristite igar8pi a'o i7ate pro)le7 sa va8i7 ru'a7a&

& esto otresate pepeo igarete u pepelaru&

& 6r;ite igaretu udalenu od va8ega tiela&

I& Ne pu8ite u 'revetu&

@& Stavite ter7o-otpornu t'aninu u 'rilo radi spre4avana palena va8e ode*e i

pr;ena va8ega tiela&

2& nstalirate i odr;avate alar7 3a di7 u va8e7 do7u&

S0N



La8e o8te*ene 'i47ene 7o;dine nie pro7ienilo va8u osetlivost na sun4eve

3ra'e sun4ane0&

Pr$oru#na r%&n%a

.& 1oristite 're7u 3a sun4ane sa ve*i7 3a8titni7 fa'toro7&

$& Prie sun4ana proverite sune7 3agriane povr8ine od plasti'e, vinila ili drveta&

!R?B=FI &AH J?G

#a)elo7 $&=& dat e 8iro'i pregled pro)le7a sa 'o;o7, 'oi se 7ogu desiti&

Ova ta)ela sadr;i 7ogu*e pro)le7e i poave na 'o;i, opise onoga 8ta vi 7o;ete vi-

deti na no i 8ta tre)ate u4initi da po'u8ate rie8iti pro)le7&

Ne'a va7 spastiitet )ude po'a3atel va8ega 3dravla& A'o se on pogor8ava,

potra;ite pro)le7& Na pri7er spastiitet se pogor8ava 'ada i7ate infe'iu urinarno-

ga tra'ta& Ne'i od navedenih pro)le7a sa 'o;o7 7ogu prou3ro4iti pove*ani spa-

stiitet va8ih nogu i ru'u&

"Me#" 2/BD Fo7i proM#emi s" Kožom i 7p7te št" treM" 7r"diti

!roM#em Ht" se idi Ht" treM" 7r"diti+ehuri* spunen )istro7 ili su'rvavo7

te'u*ino7 su'rvio70 'oa sevidi ispod 'o;e&

Ne )u8iti ga& Oslo)oditi ga pritis'a& A'o eu3ro'ovan toplino7, stavite led& Po'riti gasuhi7 3avoe7& Po3vati lie4ni'a&

irevi Crvena, 7e'a ote'lina ispu-nena )istro7 te'u*ino7& Perite ga )lagi7 sapuno7 dva puta na dan&Po3ovite lie4ni'a&+odrie :a7rlana, 7odri'asto-

3elen'asto o)oena 'o;a&Oslo)odite podru4e 7odrie pritis'a sve do'7odria ne nestane&

Ope'line Crvena ili 7ehuri7a pre'rive-na 'o;a u3ro'ovana toplino7&+o;e )iti 'ao otvorena rana&

Od7ah natopite ope'linu hladno7 vodo7, apoto7 dr;ite 7esto suhi7& Ne )u8ite 7ehu-re& Po'riti suhi7 3avoe7& Po3vati lie4ni'a&

O3e)line 3ra3ito )iela ili plav'asto-r-na o)a7rla 'o;a o)i4no nos,u8i, prsti na rui i no3i0 avlase 'ao re3ultat predugoga i3la-gana hladno*i&

Postepeno i lagano 3agriavate& >ladna, a3ati7 7la'a voda 'oristi se u 3agriavanuo3e)line& NiK"d" ne 'oristite vru*u vodu u)oa7a ili druge i3vore topline& N1A6A netrlate i ne 7asirate s7r3nute dielove tiela&

Osipi uprepona7a

:arveneno podru4e u pre-poni ili pregi)i7a i 'at'adapenisa& +o;e )iti vla;no iili)u)uli4avo&

Oprati )lagi7 sapuno7 i vodo7 $/ puta nadan& O)ri8ite i do)ro osu8ite& 3la;ite nogesu8enu na 3ra'u& A'o se stane ne popravi3a $/ dana, po3ovite lie4ni'a&

Urastaono'at3ano'tia0

:arveneno podru4e o'ono'ta 'oe a'o se pritisnei3la3i 'aplia gnoa& No'at7o;e urasti u 'o;u&

Na7a4ite ih u sapunii, do)ro operite sto-pala, o)ri8ite i osu8ite& Stavite 7alo vatei37eu ru)a no'ta i 'o;e, da no'at od7i-4eod 'o;e& +ienate vatu sva'i dan& e-;iteno'te po ielo du;ini& A'o se stane nepopravi 3a $/ dana, po3ovite lie4ni'a&

Pose'otine

i rane

ana u 'o;i ili pre'o 'o;e& :austavite 'rvarene& Operite vodo7 ili slani-

o7, isperite i osu8ite& Stavite 3avo, ali )e3veli'og pritis'a& Na3ovite lie4ni'a a'o pod-ru4e po4ne rveniti, i3gu)ite ose*a ili se po-



avi gno&=u)ulie +alene, rvene i )olne poave

pri8ti*i0 sa gnono7 glavio7&Ne trgati i ne )u8iti ih& 6va puta dnevno periteih )lagi7 sapunu& 1o;u odr;avate suho7& A'o se ne posu8e, 3ovite lie4ni'a&

ane ane s7e8tene u podru4u'o;e 'oa pre'riva 'osti& Lidi

odela' 6e'u)itusi&

Perite )lagi7 sapuno7, o)ri8ite i do)roosu8ite& Ot'lonite sva'i pritisa' u podru4u

rane& Na3ovite lie4ni'a&Crvenilo'o;e

Crvenilo 'o;e, ne nestae na-'on .I 7in& Ne )ude )ielana'on pritis'a prsto7&

Podru4e 4uvati od pritis'a sve do' rvenilone nestane& +o;e potraati dani7a&

Ope'line odsuna

Suha, rvena 'o;a sa 7e-huri*i7a ili )e3 nih, povi8e-nate7peratura&

Pri7ienite hladne o)loge, a na'on toga're7e 'oe u)la;avau ope'line& Ne )u8ite7ehuri*e& Po'rite 7ehuri*e ga3o7&

Ote'line Nenor7alno pove*ane dielatiela, o)i4no ru'u ili nogu&O)i4no dola3i i do pro7ene)oeD rvena, rna ili plava&

3dignite ote4eni dio ili nosite 4arape 'oe'o7pri7irau& Lidi odel'e ovoga priru4ni'aDNervi, 7i8i*i, 'osti i Siste7 ir'ulaie 'rvi&

?d:e#:"K 3SISF IRJ0=AI@ JR&I

Siste7 ir'ulaie 'rvi 'rvoto'0

ra3nosi hranlive 7aterie i3 hrane i 'isi'

i3 va8ih plu*a po ielo7 tielu&

La8 siste7 ir'ulaie 'rvi se

sastoi od sr$a, arterija, vena i !apilara.

1rv prote4e 'ro3 va8e tielo

spo7enuti7 ir'ulaioni7 siste7o7 'oi

e pri'a3an na slii &.& Postoi ne'oli'o

pose)nih pro7ena 'ardiovas'ularnog

siste7a siste7a ir'ula-ie 'rvi0 na'on

o8te*ena 'i47ene 7o;dine& Na'on

uvida u osnovne fun'ie 'ar-diovas'ularnog siste7a opisat *e7o

pro7ene 'oe *e va7 po7o*i da ih

prepo3nate, a'o )udu pro)le7&

SASA& JR&I



lia7a0 'oe i7au na7ane pre4ni'e - !apilare& 1apilare ula3e u t'iva va8ega tiela&

Oni predau 'isi' i hranive 7aterie, s'uplau otpadne 7aterie&

1rv napu8ta 'apilare pute7 vena& Lene vra*au 'rv u desnu stranu va8ega sr-

a, te tada ieli i'lus po4ine ispo4et'a& Lideti ir'ulaiu 'rvi 'ro3 sre na slii &$&

HA @ JR&NI !RIISAJ I JAJ? @ R0=IRAN

1rvni pritisa' e i37erena snaga 'oo7 va8a 'rv ide 'ro3 'rvne sudove& U osnovi

e odreena dve7a stvari7aD

.& 1a'o do)ro va8e sre 7o;e ispu7pavati 'rv u 'rvne sudove0,

$& 1oli'i e otpor 'oi se nala3i u va8i7 arteria7a&

Postoi 8iro'o podru4e visine 'rvnoga pritis'a 'oa se s7atra nor7alni7& 0ta2

%ilan !rvni pritisa! e ona 'oi e unutar stalnih vriednosti&La8 nervni sistem 'ontroli8e pre4ni' 'rvnih sudova& Pre4ni' 'rvnih ;ila uvie'

e prilagoene veli4ine pre7a telesno7 polo;au i nivou a'tivnosti& #o po7a;e odr-

;avanu sta)ilnoga 'rvnoga pritis'a& Na pri7er, 'ada se po'renete i3 sede*eg u sto-

e*i polo;a, 'rvni sudovi va8ih nogu se stis'au s7anuu pre4ni'0 da sta)ili3irau

'rvni pritisa'& A'o se ovo ne )i desilo, 'rv )i radie ostala u va8i7 noga7a nego da

se vrati u sre& Ova 3asto 'rvi u noga7a 7o;e prou3ro4iti sni;ene 'rvnoga pritis'a&

JAJ? ?HN@ JI>FN F?GDIN 0@> NA IRJ0=AI@0

Glavni efe'ti 'oe o8te*ene 'i47ene 7o;dine i7a na va8 siste7 ir'ulaie

'rvi 'ardiovas'ularni siste70 su pro7ene va8ega 'rvnoga pritis'a i 'retane povra-

ta'0 'rvi i3 tiela u sre& Sre*o7 va8a sr4ana pu7pa nie napadnuta na'on o8te*ena

'i47ene 7o;dine, ali tonus napetost0 'rvnih sudova este&

1ao 8to e spo7enuto ranie, va8 nervni siste7 igra dielo7 va;nu ulogu u odr-

;avanu pre4ni'a 'rvnih ;ila& #a'o *e arterie 'oe se nala3e u dielu tiela 'oi e 3ah-va*en o8te*ene7 )iti ta'oer napadnute&

Su;ene arterie pove*avau 'rvni pritisa', do' 8iro'e arterie sni;avau pritisa'&

Setite se pri7era )a8tens'oga rieva& Otvorite slavinu i voda *e i7ati proto' 'ro3

rievo )e3 ne'ih pro)le7a& a na )ri3gal'i uslied otpora istianu protiati *e 7alo

vode&

Pove*ane 'rvnoga pritis'a sli4i poavi prigu8ivana )ri3gal'e 7la3nie0, 'ada

se pritisa' u )a8tens'o7 rievu pove*a, a na )ri3gal'i uslied otpora istianu

protiati *e 7alo vode&



S7anene 'rvnoga pritis'a sli4i na poavu 'od otvarana )ri3gal'e, 'ada e

pritisa' vode ispred )ri3gal'e 7ani, er voda )e3 otpora isti4e 'ro3 )ri3gal'u

napole& sti efe'at se 7o;e posti4i stis'ane7 i opu8tane7 )a8-tens'oga rieva&

1ada se stisne, s7ani se pre4ni', voda 7ane prote4e a ispred 7esta stis'ana

poraste pritisa' i o)rnuto& Sli4no se de8ava i sa 'rvni7 sudovi7a& U'oli'o su su;eni,

pritisa' raste, a u'oli'o su nor7alnoga pre4ni'a, tada e i 'rvni pritisa' nor7alan i ne

optere*ue sre dodatni7 naporo7 da savlada prepre'u u vidu

su;ena 'rvnoga suda vene, arterie, 'apilare0&

Na isti na4in sta%ilan !rvni pritisa! dovolno e viso' da ir'ulaio7 ra3nosi

hranlive 7aterie i 'isi' u va8e7 tielu, )r3o i efi'asno, ali ipa' nie ta'o viso' da va7

i3a3iva pro)le7e&

Na'on o8te*ena 'i47ene 7o;dine va8e arterie po'u8avau ostati 8iro'e dila-tirane0& One se ne 7ogu stisnuti 'ao 8to e to )ilo prie o8te*ena 'i47ene 7o;dine&

e3ultat toga e da se 'rvni pritisa' sta)ili3ira na ni;i7 vriednosti7a nego 8to e to

)ilo prie o8te*ena 'i47ene 7o;dine&

O)i4no a'ia va8ih 7i8i*a, fle'sio7 i rela'saio7 )ilo volno ili spastiiteto7,

po7a;e odr;avanu 'retana 'rvi& +i8i*i 'oi su 3ahva*eni va8i7 o8te*ene7 ne vr8e

vi8e tu fun'iu, pre7da spastiitet udova0 'at'ada 7o;e po7o*i&

Ove pro7ene u va8e7 siste7u ir'ulaie 'rvi 'ardiovas'ularno7 siste7u0na'on o8te*ena 'i47ene 7o;dine pove*avau ri3i' 3a ra3vo slede*ih stanaD

.& Ede7 ote'lina0&

$& #ro7) 'rvni ugru8a'0 plu*na e7)olia&

& Ortostats'a hipoten3ia pad 'rvnog pritis'a 'ada ustaete0&

& S7aneni ot'uai sra&

?J=INA (dem)

:avisno od nivoa na 'oe7u e o8te*ene 'i47ene 7o;dine, va8e noge, a7o;da i ru'e 7ogu po4eti otiati& Ote'lina se avla, 'ada te'u*ina napu8ta 'rvne

sudove i odla3i u prostor i37eu *elia t'iva& #a'vo se oteane na3iva nefroti4no i

ono se 4esto prostire ravno7erno po 4itavo7 tielu, a 'od oso)a 'oe ne 7ogu hoda-

ti uglavno7 u noga7a, pa poto7 i u ru'a7a& Ove ote'line se avlau 3)og sla)osti

7i8i*a u va8i7 noga7a i ru'a7a, 3ato 8to 7i8i*ne a'tivnosti i nor7alni po'reti po7a-

;u povrat'u 'rvi u va8e sre& A'o se 'rv vra*a u sre previ8e sporo, vi8e te'u*ine *e

isuriti i3 'rvi i u*i u prostore i37eu *elia t'iva& pamtiteD ote'lina nie )olest, negosi7pto7 ne'e )olesti ili nenor7alnoga stana!



6a se sprie4i otiane nogu tre)ate 4initi slede*eD

.& Nosite uvie' elasti4ne 4arape& #o su us'e i 4vrste 4arape i tre)au op*enito

se3ati do )edra& One po7a;u vra*anu 'rvi u va8e sre i 8tite noge od drhtana

u ni7a, ali isto ta'o i od pro8irena vena&

$& adite sva'i dan va8e ve;)e ra3gi)avana i sva'ih dva do tri sata 7ienate

polo;a nogu i3 ednoga u drugi polo;a&

A'o se ote'lina avi sa7o u edno no3i, vidi sliede*i dio te'sta er se 7o;da

radi o 'rvno7 ugru8'u u va8o no3i! A'o su o)e noge ote4ene, po'u8ate slede*e 3a

s7anene ote'linaD

.& adite vi8e ve;)i ra3gi)avana i 'retana& inite to rutins'i ili da va7 ne'o drugi

u4ini to 3a vas a'o ne7o;ete sa7i0&$& 6ignite va8e noge ta'o da su u ili i3nad nivoa va8ega sra u traanu .% do .I

7inuta& inite to 4etiri do pet puta dnevno& Evo ne'oli'o na4ina da to u4initeD

• <e3ite i postavite astu'e ispod stopala i 'u'ova iili ispod 8a'a i ru'u&

• Pri)li;ite 'olia )li3u 'reveta, pa poto7 stavite va8a stopala i noge na

'revet& LA?A 1O<CA PLO :A1O#E!

• Sedite na 'au4 ili u fotelu, pa poto7 stavite svoe noge i stopala u

va8a 'olia&

• Spavate sa ne3natno odignuti7 noga7a&

& Proverite i7ate li navu4ene elasti4ne 4arape do' spavate i 'ada idete u 'olia&

& A'o su ote'line stalno prisutne u va8i7 noga7a du;e od edne sed7ie uspr-

'os va8i7 napori7a 3a nihovo tretirane ili a'o opa3ite i3nenadno pogor8ane

ote'lina, hitno se o)ratite svo7 lie4ni'u ili speiali3irano7 entru 3a o8te*ena

'i47ene 7o;dine, a'o postoi u va8e7 7estu&

R?FB?A (JR&NI 0R0HAJ)

1rvni ugru8a' u no3i ili u plu*i7a 7o;e )iti o3)ilan 7ediins'i pro)le7& 1rv

i7a tendeniu da stvara ugru8a' 'ada ne7a regularnog 'retana, odnosno 'ada i7a

3asto lo8 proto'0& Nedostata' a'tivnosti 7i8i*noga pu7pana u va8i7 noga7a pro-

u3ro'ue ote'line 'oe usporavau 'rv i stvarau uslove 3a nastaane ugru8a'a& 1rvni

ugru8a' nastae u vena7a, naro4ito vena7a nogu& A'o e u edno od vena du)o'o

unutar va8e noge, to e poava 3nana 'ao 6L# du)o'a vens'a tro7)o3a0, 'oa epri'a3ana na slii && 1rvni ugru8a' u vena7a nogu 7o;e se ot'inuti i otputovati u



La8 'rvni pritisa' 7o;e )iti ni;i na'on o8te*ena 'i47ene 7o;dine, 3ato 8to se

'rvni sudovi ne 7ogu stisnuti i odr;avati ga na vi8e7 nivou& Le*ina ludi i7a ni;i 'rvni

pritisa' i ne7a pro)le7a 3)og toga&

+euti7, 'ad ustanete i3 sede*ega polo;aa odignete se i sl&0 ili 'ada ustae-

te i3 le;e*eg polo;aa, va8 'rvni pritisa' *e opasti 4a' ni;e& #o se dogodi 3ato 8to 'rv

nastoi ostati u vena7a nogu i stopala uspr'os 4inenii da e gurana na3ad u sre&

A'o va8 'rvni pritisa' opada 'ada se uspravlate, ta se poava na3iva ortostats!a

hipotenzija& Ortostats'i 3na4i mijenjanje položaja, a hipoten3ia latins'i h3potonia0

o3na4ava sni;en 'rvni pritisa'&

Ni;i 'rvni pritisa' 7o;e s7aniti doto' 'rvi u 7o3a'& #o dovodi do ose*aa

la'e nesvestie ili vrtoglavie pri pro7eni polo;aa& Ovo 7o;e )iti veli'i pro)le7 na-

'on o8te*ena 'i47ene 7o;dine i 'od va8ega prvoga ustaana i3 'reveta& Sre*o7,ova pro)le7, 'od ve*ine ludi, na4e8*e se popravla prote'o7 i3vesnoga vre7ena&

S$r%#avan% nsv%sti1 ili vrtoglavi1

.& 1ad se di;ete i3 le;e*ega polo;aa, 4inite to postepenoD

- <agano sedite,

- Ostanite u to7 polo;au par 7inuta,

- Spustite svoe noge u ni;u po3iiu na pod0,- Nastavite va8e dale a'tivnosti&

$& Ne 7ienate polo;ae )r3o& 6ate si vre7ena 3a to&

& Nosite va8e elasti4ne 4arape i tr)u8ni poas a'o e propisan0, 3ato 8to oni po-

7a;u vra*anu 'rvi u sre i spre4avau na'uplane 'rvi u noga7a&

A'o i7ate stalno pro)le7 sa vrtoglavio7, 7o;ete pro)ati slede*eD

.& Proverite u3i7ate li dovolno te4nosti u va8o ishrani&

$& A'o stalno i7ate ose*ae nesvestie ili vrtoglavie upr'os svi7 predu3eti7

7era7a navedeni7a prethodno, na3ovite lie4ni'a u entru 3a o8te*ena 'i4-

7ene 7o;dine a'o postoi, 7o;da neurologiu0 ili 'u*nu negu& +o;da *ete

i3vesno vrie7e tre)ati u3i7ati lie'ove 3a pove*ane 'rvnoga pritis'a&

La8 'rvni pritisa' 7o;e pasti nis'o, da ne ula3i dovolno 'rvi u va8 7o3a' i 7o-

;ete i3gu)iti sviest ili 7ala'sati& +ala'salost ne i3a3iva pro)le7e a'o se dogodi e-

dan puta& A'o se de8ava 4e8*e, tre)ate )iti tretirani u s7islu prevenirana pro)le7a&



Ako st malaksali ili os%,at vrtoglavi1u

.& La8i 4lanovi porodie ili pratila po7o*ni'0 tre)au vas pole*i i podi*i va7 no-

ge i3nad nivoa va8ega sra&

$& A'o ste u va8i7 invalids'i7 'olii7a, ne'o )i tada tre)ao nagnuti 'olia una-

trag 3a ugao o'o Io& Prethodno va8a 'olia tre)au )iti 3a'o4ena&

SFAN@N BR?@ ?J0A@A SRA

Na'on o8te*ena 'i47ene 7o;dine, va8 )ro ot'uaa sra te;i da )ude ni;i F

da sre radi sporie& 6io nervnoga siste7a 'oi e odgovoran 3a pove*ane va8ega

'rvnoga pritis'a e ta'oer odgovoran 3a pove*ane )roa ot'uaa sra& Ova fun'ia

7o;e )iti i3gu)lena a'o e va8e o8te*ene vi8e od nivoa sredine tora'alnog grud-nog0 diela 'i47e& A'o ne 7o;ete podi*i )ro ot'uaa sra 'ada ;elite, odnosno 7o-

;ete, 'ao na pri7er pri i3voenu ve;)i, 7o;ete i7ati ose*ae nesvestie i vrtogla-

vie, 'a'o e navedeno 'od poa8nena ortostats'e hipoten3ie&

(ta ,t os%,ati ako imat sman%n "ro% otku1a%a sr1a2

Le*ina ludi ne ose*au ne'u ra3li'u 'od s7anena )roa ot'uaa sra& Ne'i

ludi ipa' 7ogu ose*ati nesvestiu i vrtoglaviu a'o nihov )ro ot'uaa sra paneispod I% ot'uaa u 7inuti&

A'o i7ate ose*a vrtoglavie ili ste u3ne7ireni upla8eni0, na3ovite entar 3a

o8te*ena 'i47e, a'o postoi )li3u vas, neurologiu ili se avite slu;)i 'u*ne nege&

6o)ro e da 3apa7tite va8 uo)i4aeni 'rvni pritisa' i )ro ot'uaa sra& Na ta

na4in, a'o vas tretirau ra3li4iti lie4nii, 'oi ne3nau va8e 7ediins'e podat'e, vi 7o-

;ete da i7 'a;ete svoe nor7alne uo)i4aene vriednosti 'rvnoga pritis'a i )roa ot'u-

aa sra& U suprotno7, oni 7ogu po7isliti, 'a'o vi i7ate novi 7ediins'i pro)le7

prou3ro4en nis'i7 'rvni7 pritis'o7 ili pulso7&



?d:e#:"K 4DISA@NI SISF

6isane e hoti7i4no i nehoti7i4no a'tivno i pasivno0 'retane 3ra'a, 'ro3 va8

nos ili usta do plu*a i o)rnuto&6vie svrhe disana suD

.& 6ati 'isi' O$0 va8i7 t'ivi7a radi odr;avana, i

$& Odstraniti otpadne proi3vode i3 *elia, ugli4ni dio'sid CO$0&



37ena plinova e radna 3ada*a va8ih plu*a& U plu*a 'isi' O $0 ula3i evasti7

'anali7a pre7a dole, po4ev od va8ega du8ni'a, 'oi se u visini grla grana na dva

diela, a 3ati7 na sve sitnie dielove unutar va8ega grudnoga 'o8a, 8to li4i na ra3gra-

nato drvo o'renuto 'ro8no7 pre7a dole& Na slii &.& se opisani siste7 detalno vidi&

Ove ievi se dale u plu*i7a granau sve do 'ranih vrlo us'ih ev4ia& Na

'rau ovih ev4ia nala3e se 3ra4ne vre4ie 'oe i3gledau 'ao sitni )alon4i*i& Ovi

)alon4i*i su s7e8teni u3 'rvne sudove u 3idu plu*a& :)og ta'voga na4ina grae

va8ih plu*a, 'ada vi udi8ete, 3ra' e usisan u )alon4i*e, te ih potpuno pro8iri& 1isi'

tada prela3i u rvena 'rvna 3rna u 'rvni7 sudovi7a da )ude 'rvlu ra3nesen 8iro7

tiela po7o*u sra& Ugli4ni dio'sid CO$0, otpadni plin u va8o 'rvi prela3i u plu*a,

ta'o da 'ada i3di8ete, oslo)aate ga se&:a vi8e infor7aia pogledate odela' D S istem $ir!ula$ije !rvi &

O*enito i3disane ne 3ahtieva napor ili energiu& Udisa tra;i potre)nu energiu&

La8e )r;e disane, tra;i vi8e energie& 6isane anga;ira vi8e ra3li4itih 7i8i*a& Lideti

u ta)eli &A& fun'ie disanih t& respiratornih 7i8i*a0&

"Me#" 4/A/ Fišii Ko:i se Koriste pri dis"n:7

Respir"tornimišii E7nK'i:" &isin" ošteen:" KiOmene moždine i7t:e'": n" mišie dis"n:" 6iafrag7a

Glavni 7i8i* disana&Nala3i se od7ah ispodplu*a&

O8te*ene i3nad CI 7o;e 3ahtievatiupotre)u naprave 3a disane na ne'ovrie7e ili stalno, 3ato, 8to diafrag7a ive*ina ostalih 7i8i*a ne 7ogu raditi&[

+eure)reniinter'ostalni07i8i*i

Ovi 7i8i*i se nala3ei37eu re)ara& 1oriste sepri 'a8lanu i du)o'o7disanu&

=ilo 'oe o8te*ene i3nad #. s7aniti *e a'ost ovih 7i8i*a, ali diafrag7a i vratni7i8i*i 7ogu po7o*i disane&

#r)u8ni 7i8i*i Ovi 7i8i*i po7a;u va7 pri'a8lanu& Nala3e sei37eu va8ih re)ara i)edara&

=ilo 'oe o8te*ene i3nad #.$ s7aniti *e a4inu ovih 7i8i*a, ali 7eure)reni 7i8i*i,diafrag7a i vratni 7i8i*i 7ogu po7o*i&

[ A'o 'oristite napravu 3a disane, 7orate se pose)no o)u4iti 3a neno 'ori8tene&

?DRGA&AN@ DRA&=@A &AHI !=0A

.& -re!inite pušenje& Pu8ene pove*ava se'reiu lu4ene ispluv'a, se'reta0 i

po7a;e ra3vou infe'ia& Ono spre4ava prirodno oslo)aane plu*a od po-

lutanata ra3nih 3agaiva4a0&



$& *adite pravilno propisane vjež%e disanja a'o i7ate o8te*ene vratne 'i47e ili

viso'o na tora'alno7 grudno70 dielu 'i47e& A'o i7ate inentivni spiro7etar

aparat 'oi po7a;e disane0, 'oristite ga na7ane dva do tri puta na dan& A'o

ga ne7ate, du)o'o di8ite i 3adr;avate dah 'oli'o dugo 7o;ete na7ane dva

do tri puta dnevno& :adr;ite dah do' i3)roite do tri 3ati7 i3dahnite& Uradite to I

do .% puta to'o7 sva'e ve;)e disana 'ou i3vodite dva do tri puta dnevno&

+o;ete nau4iti ta'o3vano T;a)le disaneT 'a'o )i ste pove*ali 'oli4inu 3ra'a u

plu*i7a& #o e na4in disana 'oi 7o;ete nau4iti ve;)ane7& O)ave3a e tera-

peuta da po'a;e paientu 'oi tre)a ova vid disana, 'a'o *e to i3voditi&

& -o!ušajte iz%jegavati poznate polutante 3agaiva4e0 'ao 8to su di7, pra8ina i

opasne he7i'alie&

& /!o imate naze% ili zapaljenje grla radite vi8e ve;)i disana& A'o i7ate na3e),i3vodite na7erno 'a8lane dva ili tri puta dnevno& #o 7o;e po7o*i u spre4a-

vanu na'uplana se'reta i s7aniti ri3i' od nastan'a 3apalena plu*a pneu-

7onia0& Shvatite ovo o3)ilno& A'o se na3e) ili 3apalene grla ne povu'u 3a

sed7iu do .% dana, na3ovite ili idite do svoga lie4ni'a&

I& Upotre)a a)do7inalnih tr)u8nih0 ste3ni'a 7o;e pove*ati respiratorni disani0

'apaitet 'ao 3a7enu 3a parali3irani a)do7inalni tr)u8ni0 3id&

DISA@NI !R?B=FI

+nogo e ra3loga 'oi 7ogu u3ro'ovati disane pro)le7e, ali na4e8*i e

infe'ia, 'ao na pri7er upala plu*a pneu7onia0& Ostali pro)le7i 7ogu prou3ro4iti

'od vas ose*ane 'a'o ne7ate pro7ene&

Li 7o;ete is'usiti ne'i ili sve od sliede*ih 3na'ova infe'ieD

.& 3ra;eno 'rat'o disane 'rata' dah0,

$& U)r3ano disane,

& Pove*ana se'reia lu4ene ispluv'a, se'reta0 i3 plu*a,

& S7anen proto' 3ra'a i3 va8ega disanoga aparata inentivnoga spiro7etra0,

I& utarna glavo)ola, gro3nia ili neuo)i4aena pospanost&

!?S0!AJ J?D DISA@NI !R?B=FA

.& -ovećajte %roj izvo&enja vaših vjež%i disanja& adite ih sva'ih dva sata&



(ta % +asto% disan%a2

<udi 'oi i7au 3astoe disana do;ivlavau u to'u spavana pau3e u disanu 'oe tra-

u deseta' se'undi& Ovi 'rat'i 3astoi disana 7ogu se desiti vi8e od %% puta sva'e

no*i& Periodi )e3 disana 7ogu proi3vesti )uene i3 stana du)o'og sna& A'o se )u-

dite 4esto to'o7 no*i, vi ne7o;ete dovolno da se naspavate&

Kako da +nat da imat +asto% disan%a2

• La8 lie4ni' 7o;e diagnostiirati postoane 3astoa disana&

• Oso)a 'oa spava sa va7a ili va8 negovatel 7o;e 3a)ile;iti va8e te8'o di-

sane ili du;e pau3e disana 3a vrie7e spavana&

• Li 7o;ete 3apisati va8e dnevne poave pospanosti pro7enliva pospanost u

radu, 'ada vo3ite ili 'ada ra3govarate0 i ra3dra;livost ili 3a7or&

• Li 7o;ete ta'oer 3apisati 'ada i7ate utarne glavo)ole, 3a)oravnost,

pro7e-ne raspolo;ena i s7anene interesa 3a se's&

/%r ko% tr"a%u $odu+ti oso" sa +asto%ima disan%a radi "ol%ga s$avan%a

• Prestati 'oristiti sve vrste al'oholnih pi*a i lie'ova 3a spavane&

• A'o ste prete8'i, s7anite te;inu&

• Spavate na strani u7esto na lei7a&

A'o pro)le7e )udete i7ali i dale, 7orate 'oristiti speialnu 7as'u pre'o no-

sa i usta 3a vrie7e spavana& #o' 3ra'a i3 aparata *e dr;ati va8 du8ni' otvoreni7

po7o*u dodatnoga pritis'a 3ra'a potre)noga 3a va8e disane& U vrlo 7alo slu4aeva

potre)na e operaia u'lanana 'rani'a ili pose)noga t'iva priraslia0 u grlu&

#re)ate se sva'a'o 'onsultirati sa va8i7 lie4ni'o7 u ve3i 3astoa disana&



lena& Pre'riva4i 7ogu dovesti do toga da se va8i prsti poviau pre7a dole, do' le;ite

u 'revetu, a to 7o;e dovesti do s'ra*ena 7i8i*a i tetiva na stra;no strani no;noga

4lan'a&

6a )i se s7anila 7ogu*nost nastan'a 'ontra'tura potre)no e ove 7i8i*e

iste3ati&

U'o4enost va8ih 3glo)ova, )ilo da su u pitanu 'u'ovi, 'olena ili ra7ena, 4es-

to ograni4ava polo;ae u 'oe ;elite pro7ieniti va8e tielo& #o ograni4ava a'tivnosti

'oe ste prie 'ontra'ture 7ogli sa7i 4initi&

U'o4enost va8ega trupa i nogu 7o;e ograni4iti va8e sede*e ili stoe*e

polo;ae, naro4ito 'ad e u'o4enost edne strane tiela ve*a nego druge& #o 7o;e

dovesti do saviana va8ih lea i i3)aiti i3 ravnote;e va8e tielo&

S7anene opsega po'retlivosti va8ih ru'u ili nogu i trupa u3ro'ue pove*anepritis'a na edan odreeni dio tiela, u7esto da se pritisa' ravno7erno raspodieli, a

to pove*ava 7ogu*nost nastaana de'u)itusa&

S7anene opsega po'reta u va8i7 'u'ovi7a ote;ava prane prepona i po3i-

ionirane va8ih nogu 3a vrie7e se'sa&

Odr;avane elasti4nosti 7i8i*a, tetiva i liga7enata ute4e na s7anene spas-

tiiteta&

La8 lie4ni' i fi3ioterapeut ili o'upaioni terapeut *e vas nau4iti 'a'o 7o;etesa7i raditi ve;)e 3a o4uvane opsega po'retlivosti va8ih 3glo)ova& A'o ve;)e niste

u stanu raditi sa7i, potre)no e da nau4ite druge, 'oi *e vas ve;)ati sva'i dan&

:apa7tite, ia'o niste u stanu sa7i ve;)ati, vi ste o8 uvie' odgovorni 3a svoe tielo

i 8ta se 3)iva sa ni7&

U ne'i7 slu4aevi7a, pose)no 'od 8a'a, va8 terapeut 7o;e 'at'ada dopustiti

odreeni stepen u'o4enosti ne'ih tetiva 8a'a i 3ape8*a ru4noga 3glo)a0& Ovo sele'-

tivno s'ra*ene 7i8i*a u'o4enost0 7o;e pone'ada pove*ati fun'iu 8a'a&

Opseg 'retana e veo7a 3na4aan, radi va8e 'oristi i 3adovolstva& A'o i7ate

viso'o loirano o8te*ene 'i47ene 7o;dine na ervi'alno7 vratno70 dielu 'i47e,

7orate tra;iti po7o* 3a o)avlane vi8e dnevnih poslova& #o e veo7a va;no, er tada

7o;ete 'oristiti stvarno raspolo;ivo vrie7e 3a ve;)e 'retana&

Pitate va8ega terapeuta 'oe su ve;)e uglavno7 prihvatlive preporu4ene0

3a vas& Pitate terapeuta 'a'o da u'lopite ve;)e u a'tivnosti o)la4ena ili 'upana& #o

e va;no 3a utvrivane progra7a ve;)i 'oe upra;navate sva'oga dana, ta'o da

utro8ite navi8e do % 7inuta dnevno 3a ve;)e ra3gi)avana&



U slu4au da i7ate o8te*ene 'i47ene 7o;dine nis'o u lu7)alno7 dielu, i7a-

te druge pro)le7e& La8i 7i8i*i ne7au ele7ente gr4ena )e3 povratnoga tr3aa0, ta-

'o da e va8 pro)le7 u i3ra;eno opu8tenosti& Pitate va8ega terapeuta da va7 po-

'a;e va8e vidlive i speifi4ne ta4'e ograni4ena 3a sva 'retana va8ih nogu&

Sva'o sa o8te*ene7 'i47ene 7o;dine tre)a o)ratiti pose)nu pa;nu da ne

do3voli predne7 7i8i*u )edra fle'sor )edra0 da postane s'ra*en& #o e veli' sna-

;an 7i8i* i ne'ad negova s'ra*enost 4ini pro)le7e s7e8tana u 'revetu, invalids'i7

'olii7a ili uspravleno7 polo;au& Na)ola preporu'a 3a ova 7i8i* e le;ane na

tr)uhu potr)u8'e0 na7ane dva puta dnevno& #o e va;no pose)no u vre7enu od-

7ah na'on o8te*ena 'i47ene 7o;dine, 3ato 8to e ova 7i8i* napet, a le;ane7 na

tr)uhu prsi7a0 *e )iti uspostavlen lu4ni o)li' va8ih lea i ne*e do*i do s'ra*ena

ovoga 7i8i*a&

SAF?ISAN@

Sa7ostalno i3voene pasivnoga ra3gi)avna 3glo)ova 7ora )iti u va8e7 sva-

'odnevno7 progra7u ve;)i&

Prvo le3ite potr)u8'e na prsa0D osnovno e da va8a stopala )udu i3van 're-

veta& :adr;ite va8a )edra u3 'revet& Sliede*i po'ret e podi3ane na va8i7 la'to-

vi7a, ali dr;ite va8 tr)uh u3 povr8inu 'reveta& +orate ostati u ovo7 polo;au o'o I7inuta ili vi8e, a'o i7ate i3ra;enii spastiitet&

#o e do)ar na4in 3a otpo4inane ve;)i& Sada se po'renite u du;e sedene&

Privuite edno 'oleno va8i7 prsi7a i tada ga postavite ta'o da stopa le;i na drugo7

'olenu& U ovo7 polo;au 7o;ete u4initi )rona iste3ana& Prvo iste3ane vrha 4lan'aD

dohvatite stopalo i iste;ite u s7islu dor3alne fle'sie povuite stopalo se)i0& Poto7

polo;a doneg diela stopala pro7ienite gurau*i ga napried, u suprotno7 s7eru od

vas& Uradite ovu ve;)u vi8e puta&Poslie toga, dohvatite 8a'o7 vrh stopala i o're*ite stopalo u s'o4no7 3glo)u,

u ednu, pa poto7 u drugu stranu& stu ve;)u, na isti na4in ponovite sa stopalo7 dru-

ge noge& Na'on toga spustite noge na tlo i poto7 ponovite ve;)u&

Pri 4inenu va8ih ve;)i ra3gi)avana, o7ogu*avate 7i8i*i7a i drugi7 stru'tu-

ra7a tiela da se rasterete ola)ave0 i istegnu& Preporu4ue7o da 3adr;ite polo;a

do' i3)roite do .%&



1ada vr8ite po'rete va8ega tiela, radite ih polagano i 7irno& U ti7 slu4aevi-

7a, 'ada dr;ite polo;a, odr;avate ga 4vrsto ali u7ereni7 pritis'o7& Ne ni8ite va8e

tielo, o)3iro7 na 4ineniu da *e se tada spasti4ni 7i8i*i ste3ati&

Va3n stvari +a u$amtiti

.& N'/D/ ne upotre%ljavajte pre!omjerno snagu !ada se istežete & Potre)no e

sa7o toli'o snage 'oli'o *e o7ogu*iti 7i8i*i7a da se ispru;e istegnu0&

$& Nastojte zadržati miran položaj , da tada ne lulate, pogotovo a'o i7ate spa37e&

#o o7ogu*ava va8i7 7i8i*ni7 niti7a, da se rela'sirau i istegnu& <ulane pove-

*ava napregnutost ten3iu0 7i8i*a&

& Do%ro vrijeme za vaš program istezanja e utro ili uve4er 'ada pregledate 'o;u&

!?!?N0 &@GB RAIBA&N@A

Ove ve;)e su progra7irane da se i3vode u3 po7o* va8ega po7o*ni'a pra-

tioa0, 3ato se na3ivau potpo7ugnute ve;)e ra3gi)avana& Seria ve;)i, 'oa sliedi,

pri7enue se po 8e7i S!A 'oa opisue pravilne po'rete i potre)ne polo;ae tiela 3a

nihovo )e3)edno nihovo i3voene& +oli7o, podsetite svoga po7o*ni'a da upotre-

)lava pa;live po'rete i ne iste;e lea sa rana7a a'o ih i7ate0&

S!A 8e7a 3a o)avlane ve;)iD

S - va8 SARNI polo;a&

! F polo;a odnosno delovane va8eg !?F?NIJA&

A F AJ0=NI (st"rni) po'ret&

Rota1i%a tru$a S - <e3ite na lea sa 'oleni7a savieni7a

pre7a grudi7a&

! - Po7o*ni' 'le'ne 'ra va8ih stopala, sa

o)e 8a'e na va8i7 'oleni7a&

A - otirate 'u'ove i spoena 'olena na ed-

nu stranu ta'o da ih spustite 8to )li;e 're-



vetu a da prito7 ne po7i4ete ra7ena& La8 po7o*ni' *e 7o;da 7orati 3adr;ati

8a'o7 va8e ra7e suprotno po'retu&

Savi%an% tru$a

S - <e3ite na lea sa s'upleni7 noga7a i 'oleni-7a savieni7 pre7a grudi7a&

! F Po7o*ni' 'le'ne 'ra va8i stopala i dr;i 8a'e

na va8i7 'oleni7a

A - Privuite 'olena va8i7 grudi7a radi iste3ana

lenih 7i8i*a&

Ra+mi1an% kukova sa savi%nim kol%nima

S - <e3ite na lea sa savieni7 noga7a&

! - La8 po7o*ni' 'le'ne dr;e*i va8e stope

7eu svoi7 'oleni7a 'a'o se ne )i po7iale,

a pri to7 na va8i7 'oleni7a dr;i svoe 8a'e&

A - a8irite 'olena i spustite ih 8to ni;e pre7a

'revetu pri7ieniv8i pri to7e postoan ne

prea'0 pritisa'& Po7o*ni' svoi7 8a'a7a gura 'olena pre7a 'revetu&

Ist+an% kukova

S - <e3ite na ednu stranu, )e3 nagina-

na natrag ili napried, sa gorno7 no-

go7 7alo savieno7&

! - Po7o*ni' 'le'ne i3a vas, edno7 ru-

'o7 pridr;ava va8e 'oleno 8a'o7 ili dr-

;i list noge na svoo podla'tii, a svo-

o7 drugo7 8a'o7 dr;i 'arliu nepo7i4no7&A - Povuite nogu ravno pre7a natrag pre7a po7o*ni'u&

Ist+an% -4lksi%a i kstn+i%a.

kukova

S - <e3ite na lea sa no;ni7 prsti7a

us7ereni7 pre7a plafonu, edni7 'o-

leno7 savieni7 pre7a grudi7a&



! - Po7o*ni' dr;i ednu 8a'u na va8e7 savieno7 'olenu a drugu 7alo i3nad

'olena ispru;ene noge&

A - Privuite savienu nogu pre7a grudi7a, dr;e*i drugu nogu ispru;enu na 'revetu&

Rota1i%a nog S - <e3ite u 'revet, va8e noge i3ravnate i

opustite&

! - Po7o*ni' dr;i 8a'e na va8i7 )o'ovi-

7a ili ednu 8a'u na, a drugu ispod )o'a&

A - O're*ite 'olena pre7a unutra i pre7a van& Ne do3volite da po7o*ni' dr;i 8a'e

ispod va8eg 'olena, ina4e se 7o;e desiti pre'o7erna napetost va8ega 'olena&

Ist+an% A0ilov ttiv

S - <e3ite na lea sa i3ravnati7 'oleni7a&

! - Po7o*ni' edno7 ru'o7 dr;i i3ravna-

to 'oleno, drugo7 dr;i petu i podla'tio7

savia va8u stopu pre7a 'olenu&

A - 6r;e*i 'oleno i3ravnati7, pri o)ore-

no peti, po7o*ni' podla'tio7 podupire

stopalo, radi saviana va8ega stopala pre-

7a 'olenu&

Di+an% is$ru3n nog

S - <e3ite na lea sa ispru;eni7 i )lago ra37a'nuti7 noga7a&

! - 6va 7ogu*a polo;aaD

1. Po7o*ni' 'le'ne i37e-

u va8ih nogu, edno7ru'o7 pridr;ava va8u

petu a drugo7 dr;i 'o-

leno iste noge& Po7o*-

ni'ovo 'oleno 7o;e la-

gano po4ivati na va-

8e7 drugo7 )edru da

sta)ili3ira va8u nogu 'oa e0 na 'revetu&



2. Po7o*ni' 'le'ne i37eu va8ih nogu, va8a Ahilova tetiva po4iva na negovo7

ra7enu& edna od po7o*ni'ovih ru'u tre)ala )i )iti na va8e7 'olenu 'a'o )i

ga 3adr;ala ispru;eni7, a druga na va8e7 drugo7 )edru da sta)ili3ira nogu

'oa e na 'revetu&

A - Polagano podi;ete nogu 3adr;avau*i ispru;eno 'oleno& Ne dopustite da va7 no-

ga spadne sa ra7ena po7o*ni'a& 1ad va7 se dignuto 'oleno po4ne lagano saviati

od napetosti, ne'a va7 po7o*ni' 7alo popusti i pridr;i nogu& Ne7ote 'retati nogu

dale od polo;aa 'ada e noga uperena pre7a plafonu a B%o0&

Lo$ati#na 1irkumduk1i%a

S - <e3ite na stranu sa ru'o7 na 'u'u ili i3a lea&

! - Po7o*ni' edno7 8a'o7 pridr;ava predni dio va8ega ra7ena, a drugu dr;i ta'oda ru) va8e lopatie dola3i i37eu negovoga pala i ostalih prstiu&

A F 1retane o)e ru'e po7o*ni'ove0 'ru;no u

isto7 s7eru o)r*e lagano lopatiu u 8iro-'o7

'rugu&

Protrak1i%a lo$ati1

S - <e3ite ne ednu stranu i dr;ite ru'u na )o'u ili

i3a lea&

! - Po7o*ni' edno7 ru'o7 pridr;ava predni

dio va8ega ra7ena, a drugu dr;i ta'o da 7u e

dlan po'ra va8e lopatie&

A - Priti8*u*i ra7e 4vrsto unatrag, postavite dru-

gu ru'u ispod lopatie di;u*i e od tiela&

Rota1i%a ramna

S - u'a va7 e postrane pod uglo7 Io,

saviena u la'tu B%o&

! - Po7o*ni' edno7 ru'o7 pridr;ava va8 la-

'at, a drugo7 ru'u u 3ape8*u&

A - otirate va8u ru'u pre7a 'revetu u prav-

u astu'a, a poto7 pre7a )o'u& :adr;avate

la'at savien pod uglo7 B%o&



A"duk1i%a -odmi1an%. ruk

S - <e3ite na lea s ru'o7 u3 tielo, dlano7

pre7a gore&

! - Po7o*ni' edno7 ru'o7 pridr;ava va8e3ape8*e, a drugu dr;i ispod la'ta&

A F Po7erate ru'u i3 polo;aa u3 tielo u polo-

;a i3nad glave sli4no po'reti7a lut'e

na 'onu0&

Savi%an% $rma na$ri%d

S F La8e ru'e su u3 tielo, dlanovi pre-

7a gore&

! - Po7o*ni' edno7 ru'o7 dr;i va8e

3ape8*e, a drugo7 i3a la'ta&

A - 6i;ite va8u ru'u i3nad glave prvo sa pale7 upereni7 na plafon a 'asnie pre7a

3idu& <a'at dr;ite relativno 4vrsto u ispru;eno7 polo;au&

Ekstn+i%a -ist+an%. ramna

S - Sedite u stolii ili le3ite na stranu u 'revetu&

! - Po7o*ni' edno7 ru'o7 sta)ili3ira va8e ra7e, a

drugo7 dr;i va8u ru'u )li3u la'ta&

A - Stavite ru'u i3a se)e 'ao da *ete ne8to dohvatiti i3

stra;neg d;epa&

Lakat) savi%an%5ist+an%

S - u'a va7 e opru;ena u3 tielo sa

strane, dlan pre7a gore&

! - Po7o*ni' edno7 ru'o7 dr;i va8e

3ape8*e, a drugo7 sta)ili3ira nadla'tiu&

A - +a'si7alno opru;ite ru'u, 3ati7 sa-

vite la'at i prinesite 8a'u do ra7ena&

'vrtan% $odlakti1



S F La8a ru'a e u3 tielo s la'to7 pod uglo7 B%o&

! - Po7o*ni' dr;i va8e 3ape8*e, a drugo7 sta)ili3ira va8u ru'u i3nad la'ta&

A - O're*ite dlan u lievo7, poto7 u desno7 s7eru& Ponovite isto sa ispru;eni7

la'to7& +o;ete 'o7)inovati ovu sa prethodno7 ve;)o7 saviana i iste3ana la'ta&

Za$&, -ru#ni +glo".) savi%an% i

ist+an%

S - :ape8*e i prsti su opu8teni&

! - Po7o*ni' edno7 ru'o7 dr;i va8u na

sredini podla'tie, drugo7 o)uhva*a va8

dlan, ta'o da su slo)odni va8i prsti 3a slo)odno po'retane&

A - Savite 3ape8*e pre7a dole, dopu8tau*i prsti7a da se ispru;e po voli& Savite

3ape8*e gore ispravite0, pa3e*i da 8a'a i prsti va8ega po7o*ni'a ne posreduu u

savianu va8ih prstiu&

Dvi%a1i%a -i+vi%an%. +a$&,a

S - La8e 3ape8*e i 8a'a su ispru;eni u

isto linii0 )e3 saviana napried ili na3ad&

! - Po7o*ni' pridr;ava va8u 8a'u, a dru-

go7 sta)ili3ira fi'sira0 va8u podla'tiu&

A - Po7i4ite 8a'u s edne na drugu stranu,

)e3 saviana 8a'e napried i na3ad&

Savi%an% $rsti%u

S F La8i prsti su opu8teni, 3ape8*e savieno na3ad&

! - Po7o*ni' pridr;ava va8u 8a'u i 3ape8*e&

A - Opre3no savite prste pre7a dlanu i pa3ite pri to7e dava7 3glo) 3au3i7a polo;a savienosti una3ad&

Ist+an% $rsti%u

S - :ape8*e i prsti su opu8teni&

! - Po7o*ni' edno7 ru'o7 pridr;ava sredinu va8e podla'-

tie i dr;i va8e 3ape8*e savinuto u 3glo)u pre7a dole, a dru-

go7 ru'o7 pridr;ava vrhove va8ih prstiu&



A F 6odirute vrho7 va8ega pala osnoviu 7aloga prsta&

?d:e#:"K .

0!RA&=@AN@ F?JRN@F

Prie va8ega o8te*ena 'i47ene 7o;dine veroatno niste o)ra*ali ve*u pa;nu na

svo urinarni siste7, er se 7o'rene odvialo i avlalo auto7ats'i& #o'o7 prvih ne-

'oli'o 7esei na'on o8te*ena, vi i i3vesni 4lanovi lie4ni4'oga ti7a, 'oi se )ave o8-

te*ene7 'i47ene 7o;dine, provest *ete vrlo 7nogo vre7ena da va7 se po7ogneuspostavlane i upravlane 7o'rene7, odnosno pra;nene7 va8ega 7o'ra*nog

7ehura& +ogu*e, da va8 progra7 upravlana 7o'rene7 )ude uspostavlen )r3o i

rutins'i&

F?JRANI (0RINARNI)

SISF

+o'ra*ni siste7 e u osnovi

sastavlen odD )u)rega, 7o'ra*ovoda

uretera0, 7o'ra*noga 7ehura i

7o'ra*ne ievi uretre0& Na sli'a7a

@&.& i @&$& su dati pri'a3i 7o'ra*nih

siste7a 7u8'araa i ;ena, gde se

vide navedeni di-elovi ovoga siste7a&



Osnovna ra3li'a i37eu 7u8-'oga i ;ens'oga 7o'ra*noga siste7a e u du;ini

7o'ra*ne ievi i postoa-nu ;lie3de prostate 'od 7u8'araa&

na4e, siste7i su isti&

9u%rezi odstranuu ne4isto*e i vi8a' vode i3 va8ega 'rvoto'a, te ih pretvarau

u 7o'ra*u urin0& +o'ra*a te4e na ni;e mo!raćovodima ievi 7aloga pre4ni'a0 u

va8 mo!raćni mje2hur & +o'ra*ni 7ehur e 7i8i*na vre*a 'oa se 8iri i dr;i 7o'ra*u

do' ne )udete spre7ni 3a pra;nene 7o're-ne0&

1ada se de8ava 7o'rene, 7o'ra*ni 7ehur se ste;e 'ontrahira0, a sfin'ter

'oi e 3apravo edan prstenasto-'ru;ni 7i8i* u ulo3i 3atvara4a0 se otvori& +o'ra*a

tada prola3i 'ro3 7o'ra*nu

iev uretru0 i vi tada 7o'rite&

+o'rene 3ahtieva fi-no )alansiranu saradnu 'o-

ordinaiu0 7o'ra*noga 7e-

hura i sfin'ters'ih 7i8i*a&

Ova saradna u'lu4ue o)e

vrste volnu i nevolnu auto-

7ats'u0 'ontrolu od strane

nervnoga siste7a& 1ada epun 7o'ra*ni 7ehur, nervni

i7pulsi signali0 se 8alu u

sa'ralni dio 'i47e, a dale u

va8 7o3a'& U to7 7o7entu

vi 7o;ete odlu4iti da li o)aviti

7o'rene ili 3adr;ati 3a 'asni-

e& Ova postupa' e pod va-

8o7 voljnom !ontrolom& A'o

vi ;elite 7o'riti, 7o3a' *e poslati poru'u na3ad pre7a 7o'ra*no7 siste7u& Nevolni

postupa' u'lu4ue otva-rane sfin'tera i 'ontra'iu ste3ane0 7i8i*a 7o'ra*nog

7ehura&

!R?F@N 0 E0NJI@I F?JRAN?A F@0RA

NAJ?N ?HN@A JI>FN F?GDIN



Na'on o8te*ena 'i47ene 7o;dine, nervni signali i3 7ehura ne 7ogu putovati

u 7o3a' i i3 7o3ga i davati va7 ose*a 'ada e 7ehur pun ili 'ada tre)ate 7o'riti&

Postoe dvie op*e vrste disfun'ie 7o'ra*noga 7ehura 'oe se 7ogu poaviti, 3a-

visno od nivo va8ega o8te*ena 'i47ene 7o;dine& :)og toga 8to 7ogu )iti oso)ne

variaie, vi morate uraditi odre&ene testove radi utv&ivanja (dijagnosti$iranja) vaše2

ga oso%noga tipa :un!$ije mo!raćnoga mjehura. +ada su u sliede*i7 te'stovi7a

opisani, va;no e da se ne oslanate na te opise va8ega 7o'ra*noga 7ehura&

/okra,ni m%0ur kod o&t,n%a gorn%g motornog nurona

-r4lksni ili s$asti#ni mokra,ni m%0ur.

1od o8te*ena gorneg 7otornog neurona, 7o'ra*ni 7ehur 3adr;ava 7ane

'oli4ine 7o'ra*e, nego prie o8te*ena& Upravo ta'o 'ao 8to i ostali 7i8i*i i7au spa3-7e i ste;u se sa7i, ta'o i 7i8i*i va8ega 7o'ra*noga 7ehura 7ogu i7ati spa37e i

ste3ana F sa7i po se)i& e3ultat e ta'av da 7o;ete i7ati 4esta 7ala 7o'rena sa

volno7 'ontrolo7 'oli4ine 7o'rena, 3avisno od i3ra;enosti va8eg neurolo8'og o8te-

*ena& #a've poave su op*enito prisutne 'od o8te*ena 'i47ene 7o;dine i3nad sa-

'ralnoga nivoa 'i47e&

/okra,ni m%0ur kod o&t,n%a don%g motornog nurona -mlo0avi m%0ur.1od o8te*ena doneg 7otornog neurona, 7i8i*i 7o'ra*nog 7ehura su i3gu-

)ili svou sposo)nost ste3ana i 7ogu )iti la'8e rastegnuti, ta'o da dopu8tau na'up-

lane veli'e 'oli4ine 7o'ra*e u 7o'ra*no7 7ehuru& :)og toga 8to se 7ehur ne

7o;e ste3ati 'ontrahirati0, 7o'ra*a 7o;e isteati i3 7o'ra*noga 7ehura sa7o 'a-

da e on previ8e rastegnut prepunen0& +o'ra*a tada iste4e sli4no prelievanu i3 4a-

8e prepunene vodo7& #a'va a'tivnost 7o'ra*noga 7ehura e op*enito 'od o8te*e-

na 'i47ene 7o;dine 'oe 3ahva*a sa'ralni dio 'i47e F auda eRuine, spinalne ner-

ve ispod sa'ralnoga diela 'i47e&

1od o)a opisana tipa fun'ie 7o'ra*noga 7ehura, ose*a puno*e 7ehura

e osla)len&

J?NR?= E0NJI@A F?JRAN?A F@0RA



Postoe )roni testovi 'ontrole0 'oi 7ogu utvrditi stru'turu i fun'iu 7o'ra*-

noga siste7a& :ato 8to se oni op*enito u upotre)i, testovi su ovde opisani da vas

unapried pripre7e& Li 7o;ete o)aviti edan ili vi8e testova&

J?NR?= SA &I0=NIF !RIJA?F

#o su proedure 'oe dau ne'i od o)li'a vi3uelnoga sli'ovnoga ili grafi4'oga0

pri'a3a pro7atranoga t'iva, organa ili siste7a& Sliedi opis pet na4e8*e 'ori8tenih te-

stova, odnosno pretraga&

Rndgnsko sniman%

\ ili radioa'tivne 3ra'e u7erene a4ine pri'a3uu tr)u8nu duplu i 7o'ra*ni

siste7& 1oristi se 3a op*i pregled stana )u)rega, 7o'ra*ovoda i 7o'ra*noga 7e-hura&

'ltra+vuk

1od ultra3vu4ne pretrage, 3vu4ni talasi sli4no sonaru0 se od)iau u vidu eha

od povr8ine t'iva u organi37u, vra*au se pre7a ultra3vu4no glavi i na 7onitoru dau

pri'a3 u vidu ele'troni4'e sli'e& a3li'e na sli'ovno7 pri'a3u 7ogu podro)no pri'a-

3ati stru'turu ili anato7iu i ta'o utvrditi pro)le7e& Ova test se na4e8*e 'oristi 3a ot-

'rivane tu7ora, isti i 'a7ena u 7o'ra*no7 siste7u& #a'oer se 'oristi 3a 7ere-ne veli4ine prostate, testisa i drugih organa&

S1intigra4i%a "u"rga

Svrha sintigrafs'oga sni7ana e proena fun'ia i sna)dievana )u)rega

sa 'rvlu& O)avla se na ta'o3vano ga7a F 'a7eri u3 prethodno davane ine'ie sa

radioa'tivno7 supstano7 u venu, a poto7 sni7a proto' 'ro3 )u)rege& Nivo radio-

a'tivnosti e e'stre7no ni3a'&

Intravno+na urogra4i%a -IVP.

ntraveno3na urografia intraveno3ni pielogra7 LP0 se 3asniva na 'ori8tenu

rendgens'ih \-3ra'a, gde se prethodno u venu da ine'ia 'ontrasta 'oi sadr;i od&

1ontrast se i3lu4ue pre'o )u)rega i pri'a3ue na rendgens'i7 sli'a7a& Seria sni7-

lenih rendgens'ih sli'a po'a3ue veli4inu, i3gled te rad )u)rega, 7o'ra*ovoda i 7o-

'ra*noga 7ehura&



LANA NAPO+ENAD a'o ste i'ada i7ali rea'iu prou3ro'ovanu LP testo7

pretrago70 o)ave3no to 'a;ite svoe7 lie4ni'u&

La8a rieva tre)au )iti pra3na 3a ovu pretragu, te to tre)ate u4initi u ve4er ili

u utro prie sa7e pretrage& +o;ete se ta'oer u3dr;avati od ela i pi*a na no* prie

pretrage& +ediins'o oso)le *e va7 'a3ati a'o su va7 potre)ne druge pripre7e&

6istogram

1od ove pretrage testa0 se ine'io7 u)ri3gava 'ontrastni 7aterial 'ro3 'a-

teter u 7o'ra*ni 7ehur& Ova 'ontrola test0 po'a3ue veli4inu i o)li' 7o'ra*noga

7ehura, ali i povratno 'retane 7o'ra*e i3 7ehura 'a )u)re3i7a&

Poava povrata 7o'ra*e i3 7ehura u )u)rege se avla 'od pre'o7ernoga

pritis'a u 7o'ra*no7e 7ehuru i i3a3iva o8te*ene )u)rega, te e potre)no ranoot'rivane i tret7an ove poave&

J?NR?= !?!0N@N?SI F?JRAN?A F@0RA

6istomtrogram

Cisto7etrogra7 C+G0 ili isto7etria e 7erene 'oe po'a3ue 'a'o 7ehur

reague 'ada e napunen )ilo ugli4ni7 dio'sido7 CO $0 ili vodo7& Ova na4in 'on-trole i7itira 'a'o *e 7o'ra*ni 7ehur reagirati 'od popunenosti sa 7o'ra*o7& :a

o)avlane ove 'ontrole postavla se 'ateter& Ova 'ontrola test0 7eri veli4inu pritis'a

'oi postoi u va8e7 7o'ra*no7 7ehuru& Sa ovo7 infor7aio7 va8 speialista 7o-

;e po7o*i na na)oli 7ogu*i na4in da se utvrdi tip va8ega 7o'ra*noga 7ehura&

0rodin"miOKe Kontro#e

Urodina7i4'e 'ontrole se sprovode serio7 diagnosti4'ih tehni'a 'oe se 'o-

riste 3a stvarane 3a'lu4a'a o radu 7o'ra*noga 7ehura& 6iagnosti4'e tehni'e 'oe

se 7ogu o)avlati pri urodina7i4'i7 'ontrola7a 7ogu )itiD isto7etrogra7, 7erene

pritis'a u 7o'ra*ovodu 'ao i ele'tro7iografia E+G0 3a 'ontrolu stana sfin'tera&

Ove vrlo opse;ne 'ontrole 7ogu po7o*i u progra7u upravlana 7o'rene7

3a vas& A'o su pro7ene u fun'ioniranu 7o'ra*noga 7ehura nastale prote'o7

vre7ena, tre)ate tra;iti ponavlane ovih 'ontrola&

6istosko$i%a



A'o vi i7ate ne'o7pletno o8te*ene 'i47ene 7o;dine, 7o;ete prote'o7 vre-

7ena do)iti deli7i4nu ili elovitu volnu 'ontrolu va8ega 7o'ra*noga 7ehura&

A'o i7ate 'o7pletno o8te*ene 'i47ene 7o;dine, edna ili 'o7)inaia tehni-

'a pra;nena 7o'ra*noga 7ehura, 'oe sliede u dali7 opisi7a, 7ogu va7 po7o*i

u upravlanu 7o'rene7&

NIJ !RAGN@N@A F?JRAN?A F@0RA

Intrmitntna -$ovrmna. kattri+a1i%a

1ateter e gu7ena ili plasti4na ev4ia, 7aloga pre4ni'a, 'oa se postavla u

7o'ra*ni 7ehur radi pra;nena 7o'ra*e ne'oli'o puta na dan& Postupa' se ta'o ina3iva radi toga, 8to se vr8i povre7eno to'o7 dana& +ediins'o oso)le op*enito ra-

di prve inter7itentne 'ateteri3aie& 1ada se vi nau4ite 3a8titi od 7ogu*ega povrei-

vana, 7o;ete vi ili va8 po7o*ni' stalno vr8iti ova postupa' 'od 'u*e&

A'o vi upravlate 7o'rene7 u3 pri7enu inter7itentne 'ateteri3aie, 'oli4ina

7o'ra*e tre)a )iti od %% do I%% 7l po edno 'ateteri3aii& Prilagodite u4estalost i

intervale 'ateteri3aie, te unos te4nosti, 'a'o )iste i37o'rili 7ini7alno .&I%% 7l 7o-

'ra*e dnevno& Li 7o;ete vr8iti 'ateteri3aiu prose4no 4etiri puta dnevno, ali 3avisnood 'oli4ine unosa te4nosti 7o;ete se 'ateteri3irati 7nogo 4e8*e&

6ažna napomena1 Li8e od I%% 7l u 7o'ra*no7 7ehuru raste;e 7i8i*e va8e-

ga 7o'ra*noga 7ehura, te vas 4ini podlo;nii7 3a infe'ie ili povrat 7o'ra*e pre7a

)u)re3i7a& :a vi8e infor7aia videti, u ovo7 odel'u te'stD 'z%jegavanje in:e!$ija&

Stalna kattri+a1i%a

6va su tipa stalnoga pra;nena drenirana0 7o'ra*noga 7ehuraD 'ateter po-

stavlen 'ro3 7o'ra*nu iev 3nan 'ao Jole"-ev0 i suprapu)i4ni 'ro3 tr)u8nu sti-

en'u0& Stalni 'ateter e plasti4na iev, 'oa na svoe7 'rau i7a )alon4i* 'oi e na-

puhan i ta'o o7ogu*ava sta)ilan polo;a 'atetera u 7o'ra*no7 7ehuru )e3 7o-

gu*ega i3vla4ena0& Ova 'ateter e postavlen 'ro3 va8u 7o'ra*nu iev i uo)i4aeno

se 7iena edno7 7ese4no& Suprapu)i4ni 'ateter e postavlen u va8 7o'ra*ni 7e-

hur 'ro3 7ali otvor u podru4u donega tr)uha, i3nad pu)i4ne stidne0 'osti& Pos-

tavlane ovoga tipa 'atetera se vr8i 7alo7 hirur8'o7 intervenio7& edno7 na4i-

nen otvor, o7ogu*ava va7a ili va8e7 po7o*ni'u, da vr8ite pro7enu 'atetera ed-



no7 7ese4no, 'ao i prethodno spo7enuti stalni Jole"-ev0 'ateter& Ova tip 'atetera

ta'oer i7a na svoe7 'rau )alon4i* radi odr;avana polo;aa u va8e7 7o'ra*no7

7ehuru&

Stimulirano mokrn%

Ne'i 7o'ra*ni 7ehuri, u ilu pra;nena 7ogu )iti 7ehani4'i sti7ulirani& 1ao

8to se spasti4'i 7i8i* 7o;e po'renuti a'o se lagano udara ili dota'ne, ta'o e isto i sa

7o'ra*ni7 7ehuri7a 'od o8te*ena gornega 7otornog neurona G+N-a0& efle's-

no 7o'rene se 7o;e i3a3vati lup'ane7 pre'o doneg diela tr)uha ne8to i3nad pu-

)i4ne 'osti0 ili povla4ene7 stidnih dla4ia&

S$ontano mokrn%Ne'i 7o'ra*ni 7ehuri 'od o8te*ena gornega 7otornoga neurona G+N-a0

spontano se ste;u 'ontrahirau0& :a one 7o'ra*ne 7ehure 'oi se spontano sa7i0

pra3ne ili 'oi7a e uraena sfin'teroto7ia hirur8'i postupa' otvarana grli*a 7ehu-

ra0 postavla se vans'i s'upla4 7o'ra*e ili urino7, da vas odr;e suhi7a& Postoi vi-

8e ra3li4itih tipova, a va8 lie4ni' *e va7 savetovati 'oi e 3a vas na)oli&

?DRGA&AN@ NISJ?A !RIISJA 0 F?JRAN?F F@0R0Liso' pritisa' u 7o'ra*no7 7ehuru prie pra;nena 7o;e i3a3vati povratni

to' 7o'ra*e pre7a )u)re3i7a i i3a3vati nihovo o8te*ene& 6va su ta'va stanaD

.& 'rita%ilan (nadražljiv) mo!raćni mjehur F i3gu)len ose*a 7o'ra*noga 7ehura,

3na4ano i3gu)lena elasti4nost 7o'ra*noga 7ehura, ta'o da stvara viso'i pri-

tisa' 'od pove*ana 'oli4ine 7o'ra*e& Nie preporu4livo 'ori8tene la'ih po're-

ta 3a pra;nene 7o'ra*noga 7ehura 'oi i7au utvren viso'i pritisa'&

$& Disinergija (ne!oordiniranost) F 7o'ra*ni 7ehur se ste;e 'ontrahira0, ali se ne

7o;e otvariti sfin'ter& Ovo li4i na slu4a istis'ivana 3ra'a i3 3ra4noga 7adraa

sa 3atvoreni7 ispusni7 ventilo7& Autono7na disrefle'sia 7o;e ta'oer da se

desi u3 disinergiu& Lideti odela' ..D /utonomna disre:le!sija& 6a dr;ite ni3a'

pritisa' u 7o'ra*no7 7ehuru, tre)ate dr;ati ni3a' sadr;a 7o'ra*e u ne7u i

tretirati disinergiu& 6isinergia 7o;e )iti tretirana 'ori8tene7 lie'ova 3a opu-

8tane sfin'tera ili hirur8'i7 3ahvato7 ilani7 na negovo otvarane&

IB@A&AN@ INEJI@A



.& Odr;avate odgovarau*i unos te'u*ine er ta'o i3)auete TispirateT0 )a'terie i

ograni4avate stvarane 'a7ena&

$& Pra3nite va8 7o'ra*ni 7ehur rutins'i, predupreuu*i prepunenost prea'o 8i-

rene 7ehura0& Li8e od I%% 7l 7o'ra*e o8te*ue 7i8i* 7o'ra*noga 7ehura

na dva na4ina& Prvo, 7i8i*ne stanie se ne 7ogu do)ro )oriti protiv infe'ie&

6rugo, 7i8i*i 7o'ra*noga 7ehura ne 7ogu do)ro da se ste;u 'ontrahirau0 i

ostae na'on 7o'rena odreena 'oli4ina 7o'ra*e u 7ehuru 8to o7ogu*ava

ra37no;avane )a'teria&

& Sterilna 'ateteri3aia e vr8ena 3a vrie7e va8ega )orav'a u )olnii& Li tre)ate

nau4iti pravilne tehni'e 'ateteri3aie 3a 'ori8tene 'od 'u*e a na'on otpusta i3

)olnie& U ne'i7 slu4aevi7a vi 7o;ete raditi sterilnu 'ateteri3aiu povre7eno

u )olnii, naravno a'o va7 e )li3u&& A'o 'oristite ne'i lie' propisan 3a upravlane 7o'ra*ni7 7ehuro7, tre)ate

sliediti preporu'e date od lie4ni'a&

?DRGA&AN@ &AH J?G S0?F

Na)oli na4in da 'o;a ostane suha e pa;livo provoene progra7a pra;nena

7o'ra*noga 7ehura&

.& edovno pra3nite 7o'ra*ni 7ehur 7etodo7 'oi e na)oli 3a vas&

$& Upravlate unoso7 te'u*ine&& Nosite pogodna sredstva& #o u'lu4ue 'ondo7evans'e pri'lu4'e ili 7e'ane

pod7eta4e 'oi va7a odgovarau u'lu4ivo viso'o-upiau*e pelene0&

& 3)egavate infe'ie& nfe'ie 7ogu va8 7o'ra*ni 7ehur irtirati nadra;iti0 8to

7o;e i3a3vati 4e8*e i3lievane 7o'ra*e i37eu dviu inter7itentnih 'ateteri3a-

ia ili urene o'o stalnoga Jole"-eva0 ili suprapu)i4noga 'atetera&

I& Pro7ienite va8u ode*u 4i7 e vla;na&

R@HA&AN@ !R?B=FA

Oso)e sa o8te*ene7 'i47ene 7o;dine su i3lo;ene ri3i'u infiirana, 3ato 8to

tre)au 'oristiti 7ehani4'e 7etode 3a pra;nene 7o'ra*noga 7ehura& nfe'ie su

i3a3vane ra37no;avane7 )a'teria& Op*enito, tri su 7esta i3lo;ena infe'ia7a 'od

o8te*ena 'i47ene 7o;dineD )u)re3i, 7o'ra*ni 7ehur i testisi&

nfe'ia )u)rega na3iva se pijelone:ritis ( p3elonephritis), infe'ia 7o'ra*nog

7ehura na3iva se $istitis ($3stitis), a testisa epididimitis (epidid3mitis)&



#a)ela @&A 7o;e va7 po7o*i da ra3u7iete ove infe'ie i diagnosti4'e tes-

tove, te terapie 'oe e potre)no predu3eti&

?HN@ I S=AB RAD B0BRA

Sla) rad )u)rega e slo;ena 'o7)inaia ne'oli'o stana& Osnovno, to 3na4i

da )u)re3i ne rade dovolno& nfe'ie, 'a7eni ili povratni to' 7o'ra*e i3 7ehura

pre7a )u)re3i7a reflu's0, 7ogu o8tetiti va8e )u)rege&

Jun'ionirane va8ih )u)rega tre)a redovno godi8ne proveravati, 'ao dio

rutine upravlana 7o'rene7&

A0?N?FNA DISRE=JSI@A

A'o e va8e o8te*ene 'i47ene 7o;dine u visini 8estoga tora'alnoga grudno-ga0 pr8lena #h@0 ili i3nad, 7o;e se ra3viti autono7na disrefle'sia& :ato e va;no da

pro4itate odela' ..D /utonomna disre:le!sija& Li tre)ate 3nati si7pto7e i 'a'o se

3a8titi od7ah od te poave, 'oa 7o;e )iti o3)ilan pro)le7!

"Me#" ./A/ &rste ineK'i:"

&rst"ineK'i:"

n"'i isimptomi ()

Di:"nostiOKitestoi (Kontro#e)

er"pi:"(tretm"n)

?st"#ipost7p'i

=u)reg

p"elonefritis0

- Na3e)

- Gro3nia- =ol u sla)ini- 1rvarene- U4estalo 7o'rene&- :a7u*ena i

gusta 7o'ra*a- S7rdliva

7o'ra*a- #alog- Pe4ene pri

7o'renu- Pove*ani

spastiitet- Autono7na

disrefle'sia

- Pregled 7o'ra*e

- Urino'ultura plus osetlivost naanti)ioti'e,

t3v& anti)iogra7

- Pove*ati unos

te'u*ine&- Anti)iotii- Postaviti Joliev 'ateter

Preispitati

upravlane7o'ra*ni77ehuro7

+ehur "stitis0

sto 'aoprethodno, ia'o7o;e )iti )e3gro3nie ina3e)a

- Pregled urina&- Urino'ultura plus osetlivost naanti)ioti'e,

t3v& anti)iogra7

- Pove*ati unos te'u*ine- Anti)iotii- O)i4no nie potre)no postaviti

Joliev 'ateter&

>roni4ninapadi tra;epreispitivaneupravlana7o'ra*ni7

7ehuro7#estisiepidid"7itis0

Ne'i od gornih,dodatno o8D

- Pregled urina- Urino'ultura plus

- Pove*ati unos te'u*ine

Preispitatiupravlane



?d:e#:"K

0!RA&=@AN@ S?=I?F

HA @ DB=? RI@&?L

De%elo $rijevo, ta'oer na3vano !olon e 8iro'o $rijevo posledni dio va8ega

pro)avnoga siste7a& Otpadni produ'ti pro)avlene hrane su us'ladi8teni u ne7u do'

ne do)iete nagon 3a pra;nene0 de)eloga rieva&

JAJ? !R?BA&NI SISF 0@> NA NA?N

A !RAGN@N@ DB=?A RI@&ALa8a ishrana, 'oli4ina ve;)i 'oe 4inite i ureivane nagona 3a pra;nene0

va8ega de)eloga rieva i7au va;nu ulogu u o4uvanu va8ega 3dravla& Sliedi opis

pro)avnoga siste7a i 'a'o poedini organi ovoga siste7a 7ogu uteati na nagon 3a

pra;nene0 va8ega de)eloga rieva& Na slii 2&.& e pri'a3 pro)avnoga siste7a&



Progra7 rada de)eloga rieva e potpuna 'o7)inaia ishrane, ve;)i, te4nos-

ti, lie'ova i pravilne )rige o de)elo7 rievu& Cilevi ovoga progra7a su

prevenirane spre4avane0 pro)le7a sa de)eli7 rievo7 neplanirano

pra;nene de)eloga rie-va0, po)uivana nor7alnoga i vre7ens'i

predvidivoga 'retana stolie, te s7anene 'o7pli'aia sa de)eli7 rievo7&

BRIA ? DB=?F RI@&0

9riga o de%elom $rijevu je pravilan postupa! po!retanja i pomaganja vašem ti2

jelu da ima pražnjenje de%eloga $rijeva. =riga o de)elo7 rievu e dio

progra7a ra-da de)eloga rieva& #o e postupa' 3a po7o* pra;nenu

de)eloga rieva 'oi tre)a )iti nau4en i raen 'ro3 seriu postupnih 'ora'a&

6o)ra 'ontrola va8ega de)eloga rieva poslie o8te*ena 'i47ene 7o;dine e7ogu*a provoene7 planirane )rige o de)elo7 rievu& Cil e odr;avane

pra3ni7 va8ega de)eloga rieva na pravilan na4in radi spre4avana stalne

naduvenosti& Upotre)a tr)u8noga poasa 7o;e )iti od po7o*i&

:a sti7ulirane peristalti'e talasastoga gi)ana u rievi7a0 7o;ete 'oristiti

re'talne supo3itorie 4epi*e0, 7ini 'li37e iili prsto7 nadra;iti re'talne 7i8i*e& Ove

radne 7ogu )iti 4inene na po7o*ni7 'olii7a 3a MC, na MC 8'oli ili u 'revetu sa

podlogo7, )ilo 'oi7 postup'o7 'oi va7a odgovara&Lrste i na4ini )rige o de)elo7 rievu 'oe tre)ate u'lu4iti 'ao dio va8ega e-

lovitoga progra7a upravlana de)eli7 rievo7 tre)au )iti do)ro utvrene 'ro3 po3-

navane vrste rada de)eloga rieva, 'ou i7ate na'on o8te*ena 'i47ene

7o;dine, odnosno F da li i7ate refle'sno ili nerefle'sno stane& refle'sno sa

nagono7, odnos-no podra;ae7 3a stoliu, a nerefle'sno e sa i3gu)leni7

ose*ae7 nagona0&

eha)ilitaiono oso)le i va8 lie4ni' *e raditi sa va7a radi uspostave delo-

tvorniih radni )rige o de)elo7 rievu negova redovita pra;nena0& Sliedi opis na-

4ina i tehni'a 'oe su op*enito upotre)lavau u re;i7i7a )rige o de)elo7 rievu&

#a)ela 2&A pri'a3ue ne'e lie'ove 'oi va7 7ogu )iti propisani u o'viru progra7a

de)eloga rieva&

8init7

.& Ustanovite pravilno vrie7e pra;nena de)eloga rieva sa na7ero7 da to )u-

de po va8e7 dnevno7 rasporedu& +o;ete vr8iti pra;nene, to este i7ati veli-



'u nu;du sva'i dan, sva'i drugi ili sva'i tre*i dan& U prvi7 sed7ia7a na'on

o8te*ena 'i47ene 7o;dine, pra;nene rieva )i tre)alo )iti sva'oga dana&

$& edite do)ro i3)alansiranu hranu sa viso'i7 sadr;ae7 vla'ana&

& :adr;ite svou privatnost u s7islu neo7etana 'od veli'e nu;de0&

& =udite u udo)no7 polo;au&

I& Upra;navate redovno ve;)e ra3gi)avana&

@& Pite te4nosti 'oli'o dopu8ta va8 progra7 upravlana 7o'ra*ni7 7ehuro7&

N #init7

.& Upotre)lavati 4esto 'li37e ili 'listire, 3ato 8to oni s7anuu nor7alni tonus 7i8i-

*a de)elog rieva&

$& edovito u3i7ati sredstva 3a 4i8*ene oralno na usta0&Potr"an $ri"or

• U7eta4 4epi*a a'o va7 e potre)an0

• epi*i ili 7ini 'li37e

• Pod7a3no sredstvo gel ili 're7a0

• Lodonepropusni ulo8i - pelene

• u'avie

• Anti)a'teris'i sapun i topla voda

• #olaetni papir ili vla;ne 7ara7ie 3a )risane

• +a'a3ie, a'o 'oristite 7ini 'li37e

"Me#" /A/ =i:eKoi %" 7pr"#:"n:e deMe#im 'ri:eom

&RSA =I@JA =I@J?&I D@=?&AN@Oralni laksativi 9 srdstva ko%a $os$%&u%u $ra3n%n% d"loga 1ri%va

Sti7ulanti =isaod"l, Casara,

riinusovo ule, sena

Poa4ava peristalti'u rieva radi

'retana stolie 'ro3rieva i dr;i e 7e'o7Os7ots'i

la'sativi<atulose, +agne3iu7 itrat,

+agne3iu7 hidro'sid,gor'a sol, )ifosfatna ifosfatna sol

Pove*ava 'oli4inu stolie vodo7u de)elo7 rievu& #re)atepiti 7nogo vode u3 ovela'sative

<a'sativi 3auve*ane7ase

>"drophili +uiloid,+eth"lellulose,Ps"lliu7

Uve*ava 7asu stolie& #re)atepiti 7nogo vode u3 nih

O7e'8iva4istolie

6ousate Caliu7, 6ousatePotassiu7, 6ousate

Sodiu7, +ineralno ule

Po7a;e 3adr;avanu te4nosti ustolii, da )ude 7e'a i da

'li3i 'ro3 de)elo rievoPro'ineti' +etolopra7ide Sti7ulira peristalti'u rieva



&RSA =I@JA =I@J?&I D@=?&AN@

Rktalni stimulansi 9 +a stimuliran% rada +avr&tka d"loga 1ri%va

Supo3itorie =isaod"l Poa4ava a'tivnost de)elogarieva sti7ulaio7nerava u podru4u

re'tu7aCO$, uglendio'sid0 Ova plin na)re'ne de)elo rievo

i sti7ulira peristalti'ugi)ane0

Glierin Sti7ulira peristalti'u de)elogarieva i pod7a3uere'tu7 8to po7a;e i3las'ustolie

1li37e +ineralno ule Pod7a3ue rievo+ini 'li37a Sti7ulira re'talno podru4e i

o7e'8ava stoliu#a)ela 2&A& e adaptirana i3 Neurogeni$ 9o;el1 <hat =ou 0hould no;> Consortiu7 for Spinal Cord

+ediine Clinial Pratie Guidelines, page $2, +arh .BBB&

N"pomen" preodio'" Nie po;elno )e3 'onsultaia sa svoi7 lie4ni'o7 i 7agis-

tro7 far7aie 'oristiti )ilo 'oi od lie'ova i3 ta)ele& <ie'ovi su u ta)eli dati po

7eu-narodni7 na3ivi7a, )e3 'o7erialnih nprD =isaod"l e 'od nas

6ulola]0&

JAJ? &RHII !RAGN@N@ DB=?A RI@&A A'o i7ate 3adovolavau*e fun'ie gornih e'stre7iteta, 7o;ete nau4iti 'a'o

sa7i da pra3nite de)elo rievo& A'o niste sposo)ni sa7i o)aviti pra;nene de)eloga

rieva, tre)ate nau4iti druge 3a o)avlane ovoga postup'a&

O)avite pra;nene de)eloga rieva pri)li;no % do I 7inuta na'on ela ili to-

ploga napit'a, 3ato 8to to podsti4e 'retane stolie u va8e7 de)elo7 rievu 'olonu0&

A'o 'oristite inter7itentnu povre7enu0 'ateteri3aiu 3a pra;nene 7o'ra*noga

7ehura, tre)ate e o)aviti prie pra;nena de)eloga rieva&

.& -ranje ru!uD Operite va8e ru'e i navuite ispitane ru'avie neo8te*ene0& Pra-

ne ru'u e veo7a va;no radi odr;avana 4iste o'oline i s7anue ri3i'e od in-

fe'ie 'oa 7o;e )iti i3a3vana 'onta7inaio7 od va8e stolie&

$& auzimanje pogodnog položajaD Postavite sav potre)ni pri)or, da va7 e na do-

hvat ru'e& +nogi ludi 'oriste toaletna 'olia 3a pra;nene de)eloga rieva,

'a'o )i se pra;nene o)avilo delovane7 gravitaione sile pri pra;nenu& Pre-



la3a' na toaletna 'olia se 7o;e i3voditi i na'on postavlana sti7ulativnoga

sredstva u de)elo rievo, opisanoga u ta4'i &

& -rovjera nagona na stoli$uD O)uite neo8te*enu ru'aviu i pod7a;ite edan

prst& #i7 prsto7 proverite da li i7a stolie u 3avr8no7 dielu de)eloga rieva

47aru0 i pa;livo ispra3nite de)elo rievo od stolie 'oa se tu nala3i& 1oristite

vodorastvorlivo pod7a3no sredstvo&

&

-ostavljanje stimulativnoga sredstvaD A'o 'oristite ne'o sti7ulativno sredstvo, stavite

ga do)ro pod7a3anoga u va8 47ar sa prsto7 u ru'avii ili u7eta4e7 4epi*a,

a'o ga 'oristite& Postavite sti7ulativno sredstvo na4e8*e 4epi*0 na pravilan

na4in, 'a'o e to po'a3ano sli'o7 2&$, ta'o da )ude sa svoo7 ielo7

povr8ino7 u 'onta'tu sa stien'o7 de)eloga rieva& 6ruga 'ori8tena sredstva

7ogu )iti 'li37e& Lrh 'li37e 7i'ro 'li37e0 se ugura dovolno du)o'o u 47ar

anus0& Pritis'o7 prsta istisnite sadr;inu u de)elo rievo, te sa4e'ate I/.I

se'undi, prie nego 8to i3vadite 'li37u napole i3 47ara&

I& -eriod če!anjaD Na'on stavlana ne'oga od sti7ulativnih sredstava 4epi* ili

'li37a0, 4e'ate I do .I 7inuta&

@& 0timula$ija prstomD Sti7ulaia prsto7 e tehni'a 'oa 7o;e i po4eti i poa4ati

a'ost i u4estalost peristalti'e& adite sti7ulaiu prsto7 pa;livi7 stavlane7



+lie'o +lie'o, ogurt )e3 vo*a, sve vrstesireva, sladoled

ogurt sa ;itaria7a ili vo*e7&

1ruh i ;itarie 1ruh i peivo od )ielog )ra8na, slani're'eri, preraene ;itarie, pala4in'e,vafl 'e'si, perei, )is'viti, )iela ri;a,

testenina&

1ruh od integralnih ;itariaieloga 3rna0 i ;itarie

Lo*e i povr*e sieeni vo*ni so', so' od a)u'e,oguleni 'ro7pir&

Sve vrste povr*a osi7ogulenog 'ro7pira, orasi, suhigrah, gra8a', se7en'e, le*a,'i'iri'i puter

+eso =ilo 'oe 7eso, ri)e i perad+asno*e Niedna Sva'a6e3erti i'ola4i

Svi 'oi su )e3 se7en'i i vo*a Svi na4ineni sa lo7leni7;ito7, se7en'a7a ili vo*e7

Supe Sve 're7 supe, 7esne 4or)e )e3

povr*a, graha ili le*e

Supe sa povr*e7, graho7 ili

le*o7&

R@HA&AN@ !R?B=FA

!R?=@&

Prolev diarea0 e u4estano do)ivane vodenaste stolie, 'oa i3a3iva neplani-

rano pra;nene rieva i neprili'e&

'+ro1i7

.& Lrlo 3a4inena hrana ili hrana 'oa sadr;i 'ofeinD 'afa, 4a, 'a'ao ili 7noga os-

ve;avau*a pi*a 3aslaena i ga3irana0

$& <ie'ovi, 'ao 8to su anti)iotii, 'oi su u ve*o ili 7ano 7eri 3astupleni u lie-

'ovi7a 'oe tro8ite

& Pre'o7erna upotre)a sredstava 3a 4i8*ene la'sativa0 ili sredstava 3a o7e'-

8ane stolie

& a' 3atvor opstipaia0

I& Gripa ili rievne infe'ie,

@& Psiholo8'i stres&

R%&n%a7

.& edite preporu4enu hranu 3a vrie7e do' i7ate prolev, a 'oa i3a3iva stvarane

tvre stolie videti u ta)eli 2&=&0&

$& Prestanite 'oristiti )ilo 'a'va sredstva 3a 4i8*ene, do' i7ate prolev&

& Prestanite 'oristiti sredstva 3a o7e'8ane stolie, a po4nite ih 'oristiti opet 'a-da prolev prestane i prilagodite do3u da do)iete 4vrstu stoliu 'ou ;elite i7ati&



& Proverite 'ou )i od ove dvie pro7ene 7ogli da i7ate, i7pa'iu ili )lo'aduD

ne7a stolie, tvrda stolia ili nedovolna, te8'o pra;nene de)eloga rieva

3ad-ne sed7ie& edan od na4e8*ih op*ih u3ro'a proleva e i7pa'ia 'ada

sa7o te4nost i 7e'ana stolia 7ogu pro*i i7pa'iu 3apre'u0& Na3ovite

va8ega lie4-ni'a u spinalno7 entru a'o postoi ili porodi4nu ordinaiu&

I& Na'on 8to e prolev pro8ao, ponovo pri7ienite va8u tehni'u pra;nena

de)elo-ga rieva, 'oristite o7e'8iva4e stolie, odgovarau*u hranu itd&

@& U ishrani 'oristite ogurt sa a'tivno7 7lie4no-'iselo7 'ulturo7 'ada tro8ite an-

ti)ioti'e, da po7ognete ponovnu uspostavu )a'teris'e flore u va8e7 de)elo7

rievu a 'ou uni8tavau anti)iotii0&

2& Na3ovite ili idite do va8ega lie4ni'a 'ada prolev trae vi8e od $ sata&

?!SI!AI@A (A&?R)

Opstipaia e op*enito stane 'od 'oega stolia nie 4esta redovita0 er e

4vrsta ili ta'va da nie potpuna nie potpuno pra;nene0&

'+ro1i7

.& Nepostoane ustalenoga rasporeda pra;nena de)eloga rieva

$& Nepotpuno pra;nene de)eloga rieva

& shrana siro7a8na sa vla'ni7a elulo3a0& 3le;avane u 'revetu ili ni3a' nivo fi3i4'ih a'tivnosti

I& <ie'oviD nar'otii, ;ele3o, alu7inu7 h"dro]id A7phogel0 ili ne'o s7anene ili

pove*ane do3e lie'ova 'oe uo)i4aeno 'oristite

@& 6ehitrati3aia gu)ita' te4nosti organi37a0

R%&n%a7

.& U4inite pra;nena de)eloga rieva na osnovu rasporeda& Li *ete tre)ati

pove*ati )ro pra;nena de)eloga rieva&

$& edite hranu )ogatu vla'ni7a da sprie4ite nastana' 3atvora opstipaie0& Po-

gledate odela' D 'shrana 3a vi8e infor7aia&

& Pove*ate a'tivnost F opseg 'retana&

& U37ite ps"lliu7 h"dro-7uiloid +eta7uil0,

I& U37ite dousate sodiu7,

@& Pite dosta te'u*ine, pre7a va8e7 progra7u upravlana 7o'ra*ni7 7ehuro7&

2& #ro8ite 7lie'o od 7agne3ia ili 4a od sene na no* prie, po rasporedu planira-

noga pra;nena de)eloga rieva&



& Upo3nate svoega lie4ni'a ili 'u*nu negu o 'ori8tenu lie'a 3a re'talnu sti7u-

laiu ili ne4ega a4ega 8to vi 'oristite 3a pra;nene de)eloga rieva&

IF!AJI@A

7pa'ia e deli7i4na ili potpuna )lo'ada rieva stolio7&

'+ro1i7

sti 'ao i 3a 3atvor opstipaiu0&

R%&n%a7

.& u4no prsto70 pra;nene stolie i3 re'tu7a de)eloga rieva&

$& Na3ovite va8ega lie4ni'a, odnosno 'u*nu negu radi po7o*i&

RJA=N? JR&ARN@1rvarene i3 re'tu7a de)eloga rieva vidi se 'ao svietlorvena 'rv u va8o

stolii, na toaletno7 papiru ili ru'avii& Na slii 2&.& pogledati re'tu7 'ao 3avr8ni dio

de)eloga rieva, radi asno*e po7ova&

'+ro1i7

.& >e7oroidi

$& #vrda stolia opstipaia0

& Naprsline 47ara pu'otine ili rasepi na i u 'o;i 47ara0& Povreda na 47aru i3a3vana sti7ulaio7 prsto7 na pri7er dugi no'ti 7ogu

i3a3vati o8te*ivane re'tu7a to'o7 i3voena sti7ulaie prsto70

I& 1rvarene i3nad re'tu7a u gastrointestinalno7 pro)avno70 tra'tu&

R%&n%a7

.& O7e'8ati stoliu 'oriste*i dousate 'aliu7 6OSS0, ps"lliu7 pra8'a ili

pove*ate unos te'u*ine u organi3a7&

$& Opre3no u4inite sti7ulaiu re'tu7a prsto7, sredstvo 3a pod7a3ivane&

& A'o se 'rvarene stalno avla to'o7 dva ili tri u3astopna pra;nena rieva,

'onsultute svoega nadle;noga lie4ni'a&

& A'o 'rvarene ne prestae i37eu planiranih pra;nena de)eloga rieva,

o)ave3no 'onsultovati nadle;nu 3dravstvenu slu;)u&


Lidi odela' ..D /utonomna disre:le!sija.

'+ro1i7



.& >e7oroidi ili naprsline 47ara

$& Puno ili pre'o7erno pro8ireno rievo 3atvor, pres'o4eno pra;nene de)eloga

rieva, i7pa'ia0

& Gru)a sti7ulaia re'tu7a prsto7

R%&n%a7

.& edovno provoene progra7a pra;nena de)eloga rieva, sa do)ri7

pra;nene7& Li 7o;ete pove*ati planirani )ro pra;nena de)eloga rieva&

$& Udo)an polo;a to'o7 pra;nena de)eloga rieva&

& Anesteti4'o7 7a8*u 3a rane, 'oa s7anue )olove, na7a3ati lagano podru4e

47ara na I/.% 7inuta prie postavlana 4epi*a ili sti7ulirana prsto7&

NFA !RAGN@N@A DB=?A RI@&A ?J?FD&A D? RI !=ANIRANA I&?QN@A !RAGN@N@A

'+ro1i7

.& :atvor opstipaia0

$& 7pa'ia )lo'ada rieva stolio70

& Nedovolna ishrana

R%&n%a7

.& Nastote prona*i u3ro'&$& O)ratite se nadle;no 3dravstveno ustanovi&

!?&AN? !RIS0S&? !=IN?&A 0 RI@&IFA (NADIFAN@)

'+ro1i7

.& Plinove stvarau ne'e na7irnie pogledati ra)elu 2&C0

$& :atvor

& Gutane 3ra'a sa pluva4'o7 to'o7 ela ili piena te'u*ine aerofagia0

& Poa4ana )a'teris'a a'tivnost u sadr;au de)eloga rieva

R%&n%a7

.& edite lagano, ;va4ite hranu 3atvorenih usta, i3)egavate pohlepno gutane&

$& 3vesne na7irnie 7ogu stvarati plinove& Po'u8ate edan period i3ostaviti ih

i3 svoe ishrane, 'a'o )iste ustanovili od 'oih i7ate stvarane plinova&

& Po4nite s progra7irani7 re;i7o7 pra;nena de)eloga rieva&

"Me#" // r"n" Ko:" može i%"%"ti st"r"n:e p#in"



_________________________________________________________________________

!ore

Grahorie grah, 7ahune, i druge0

=ro'ula

=risels'i 'upus pro'ulia, pro'el0

1upus

1arfiol veta4a0

1u'uru3

1elera)a

1rastavi

Pra3ilu' prasa, porilu'0<e*a

<u' rveni, 7ladi i drugi0

Gra8a' 7ladi i 3rnasti0

=i)er sve vrste0

Pi7ent 7iroia, 7e8avina 3elenoga

3a4ins'oga povr*a0

adi4, sve vrste

1iselo povr*e 'upus, repa, papri'e,

'rastavi i drugo0

1rastavi

Soaot'vie

epa sve vrste repe0

^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^

&oe

Sirova a)u'a

Avo'ado

6ina<u)enia



?d:e#:"K 8

ISRANA

?ta tre)ate esti da ostanete 3draviV #e8'o e to pitane na 'oe tra;ite odgovor

sva'oga dana& Novine, 7aga3ini, 'nige, radio i televi3ia dau na7 7nogo saveta o

to7e 8ta tre)a7o ili ne tre)a7o esti& Na ;alost, 7nogi ta'vi saveti su 3)unuu*i&

Ne'e od tih 3)unuu*ih saveta postoe 3ato 8to 7i ne 3na7o dovolno o ishra-

ni, da )i ustanovili 5idealnu dietu9 ishranu0 3a sva'oga ponaoso)& <udi se ra3li'uu i

nihove potre)e 3a hrano7 3avise od starosti, spola, stasu te;ina, visina0, fi3i4'e a'-

tivnosti te drugih uslova, pa i od o8te*ena 'i47ene 7o;dine& Ne'e idee vodile 3a

53drave9 lude su ovde po)roaneD

• edite ra3novrsnu hranu&

• Odr;avate idealnu te;inu&

• 3)egavate previ8e 7asno*e, 3asi*enu 7asno*u i holesterol&

• edite hranu )ogatu 8'ro)o7 i vla'ni7a&

• 3)egavate ve*e 'oli4ine slat'i8a&

• 3)egavate ve*e 'oli4ine soli&

• A'o piete al'oholna pi*a, 4inite to u7ereno&

@SI RAN?&RSN0 RAN0

Li tre)ate o'o % ra3li4itih hranlivih 7ateria da ostanete 3dravi7a& Ovde su

u'lu4eni vita7ini, 7inerali, proteini )elan4evine0, ugli'ohidrati, 7asno*e i voda&

Sve ove hranlive 7aterie se nala3e u hrani 'ou vi edete&

Niti edna vrsta hrane 'ou tro8ite ne sadr;i sve osnovne hranlive 7aterie 'oe

tre)au va8e7 organi37u tielu0& Uslied toga vi tre)ate esti ra3novrsnu hranu radi

osigurana odgovarau*e ishrane&

edan od na4ina da se osigura ra3noli'a do)ro i3)alansirana ishrana e i3)or

hrane na na4in 'a'o sugerira pira7idni pri'a3 ishrane pri'a3an na slii &.&

A'o edete vi8e ra3noli'u hranu, vi ne*ete i7ati potre)e u3i7ati vita7ine ili

7inerale, 'ao dodat'e ishrani& +euti7, a'o vi ne7ate 7ogu*nost poesti preporu-

4eni )ro o)ro'a i3 sva'e od 4etiri grupe pira7idnoga pri'a3a ishrane sli'a &.&0,

7ultivita7ini i 7ineralni dodai ishrani 7ogu 3adovoliti va8e potre)e 3a hranlivi77ateria7a, 3a 8ta tre)ate potra;iti savet va8ega lie4ni'a ili dieteti4ara&



N"pomen" preodio'"D =ro preporu4enih o)ro'a datih u pira7idno7 pri'a3u ishra-

ne na slii &.& se odnosi na planirane ishrane to'o7 edne sed7ie&

?DRGA&AN@ IDA=N GIN

A'o ste prete8'i, va8e 8anse 3a ra3vo ne'oga hroni4noga o)olena su 3na-

4ano pove*ane& 6e)lina e udru;ena sa 8e*erno7 )ole8*u, viso'i7 'rvni7 pritis-

'o7 i povi8ene7 sadr;aa 7asno*a u 'rvi& #o 7o;e voditi arterios'lero3i ili otvrdnu-

*u arteria s7anene prirodne elasti4nosti0& #o sve 7o;e pove*ati va8 ri3i' do)iana

sr4anoga napada ili udara& 6e)lina ta'oer pove*ava va8 ri3i' od ra3voa rana od

pritis'a de'u)itusa0, s7anue po'retlivost i 4ini te8'i7 pre7e8tane transfer0&

A'o ste pothraneni pre7r8avi0, 7o;ete i7ati s7anenu otpornost na infe'ie

i 7o;ete se la'8e u7arati& Li ta'oer 7o;ete i7ati tada i ri3i' ra3voa de'u)itusa&

Pothranenost e ta'oer pove3ana sa s'ra*ene7 ;ivotnoga vie'a&

:)og svega, nastote odr;avati va8u idealnu te;inu& Ali 'a'o da utvrdite 'oa e

idealna te;ina tiela 3a vasV Ne7a apsolutno ta4noga odgovora na ovo pitane, ali ta-

)ela &A dae prihvatlive nivoe te;ine 3a ve*inu ludi sa o8te*ene7 'i47ene 7o;di-



ne& :apitate va8ega lie4ni'a ili speialistu dieteti4ara, 'oa e va8a idealna te;ina

na'on va8ega o8te*ena 'i47ene 7o;dine&

FRHAN@

#re)ate li s7r8atiV A'o tre)ate, vi 7orate u3i7ati 7ane 'aloria nego 8to 7o-

;ete potro8iti sagoriti0& #o 3na4i da 7orate ili oda)rati hranu 'oa sadr;i 7ane 'alo-

ria, ili 7orate pove*ati va8u a'tivnost, ili istovre7eno o)oe& Sliedi ne'oli'o na4ina

'oi po7a;u 'od 7r8ana&

• Ograni4ite veli4inu va8ih o)ro'a&

• 3)egavate dodata' o)ro'u t3v& repeta0&

• edite polaganie, dopustite si na7ane $% 7inuta po elu&

• U;ivate u sva'o7 3alogau&

• U4inite edene pose)no7 a'tivno8*u&

• Po'u8ate ne pres'a'ati doru4a' ili ru4a' i nastoite i3)egavati preedane 3a

ve4ero7&

• 3)egavate 'ori8tene hrane 'ao na4in ra3re8avana dosade, gneva, 3a7ora

ili 3a)rinutosti )rige0&

•

Pro7i8leno )irate hranu gledau*i na nenu hranlivu vriednost&• 3)egavate dr;ane viso'o'alori4nih, nis'ohranlivih gri'alia u 'u*i&

• edite 7ane 7asno*e i 7asnih ela&

• edite 7ane 8e*era i slat'i8a&

• edite sa7o 'ada ste gladni&

• =udite a'tivni&

• Spo3nate opasne periode to'o7 dana 'ada naginete preedanu& Pripre7ite

ne'e druge a'tivnosti 3a ta've periode dana&

• =udite sa7o'riti4ni& Ni'o nie savr8en& A'o pre'r8ite pravila ishrane ednoga

ela ili dana, 'o7pen3irate s7anene7 ela u sliede*e7 o)ro'u ili danu&

+r8ate postupno dopu8tau*i va8e7 organi37u da se prilagodi na pro7enu& Pola

do ednoga 'ilogra7a sed7i4noga s7anena te;ine e sigurno po vas& A'o postup-

no gu)ite te;inu, s7anuete 7ogu*nost ponovnoga de)lana, 'adaste dostigli svo

il& 6ugoro4ni uspeh 3avisi od ra3voa novih i )olih navi'a ishrane i ve;)e& A'o vi



• edite viso'o-'alori4ne gri'alie i37eu o)ro'a, 'ao 8to su suho vo*e, orasi,

sladoled i 7lie4ni 8ei' 7lie'o, 8e*er i sladoled0& A'o ste 3aposleni to'o7 da-

na, ponesite svoe gri'alie sa so)o7&

• Napravite si do)a o)ro'a ugodni7 i opu8teni7 'oli'o e 7ogu*e planirane7

va8ih o)ro'a unapried i o)edovane7 sa va8i7 priateli7a&

• Pripre7ate o)ro'e da do)ro i3gledau i da su u'usni&

• edite hranu 'oa *e vas )r3o 3asititi te' na 'rau o)ro'a& Napri7er, te'u*ine i

hrana )ogata vla'ni7a salate, povr*e, vo*e0&

IB@A&A@ FASN? I ?=SR?=

O)oe, 3asi*ene 7asno*e i holesterol su po3nati da pove*avau ri3i' od ra3vi-

ana )olesti sra&

• asićene (saturirane) masnoće su na so)no te7peraturi 4vste 'ao 7asla

puter0& Nala3e se u ;ivotins'i7 proi3vodi7a i uli7a od 'o'osovog oraha, pal-

7e i ostali7 )ilni7 uli7a, 'oa su pretvorena u 3asi*ene 7asno*e postup'o7

hidrogeni3aie&

• "olesterol e 7ateria poput vos'a i nala3i se u sva'o telesno *elii& #o e os-

novna 'o7ponenta *elis'e 7e7)rane& Nala3i se u hrani ;ivotins'oga pori-

e'la& pa' on nie preporu4liv u va8o ishrani, 3ato 8to na8a etra stvara sve

8to na7 tre)a&

JAJ? IB@A&AI FASN?, ASIN FASN? I ?=SR?=

• edite ne7asno 7eso, piletinu, suhi grah i gra8a' 'ao va8 i3vor )elan4evina&

• U)la;ite va8u upotre)u aa do tri sed7i4no ili 7ane0 i ;ivotins'ih i3nutria

pose)no etre0&

• Ograni4ite potro8nu 7aslaa putera0, 're7a, hidrogeni3iranoga 7argarina

4vrstoga0, od)aite 'o'osovo ule i hranu spravlenu od ovih na7irnia&

• Odre;ite vi8a' 7asno*e i odstranite 'o;u sa 7esa&

• 1uhate, peite ili ro8tilate radie nego da pr;ite hranu&

• itate pa;livo eti'ete da ustanovite vrstu i sadr;a 7asno*a u hrani&

N/-@MAN/D Ne i3)egavate 7asno*e a'o ste pre7r8avi& #ro8ite 7ono3asi*ene ine3asi*ene 7asno*e&



@DI RAN0 0=@IJ?IDRAN?A

I &=AJNAS?A SADRGA@A

Pri7arni i3vori energie u prose4no ishrani su ugli'ohidrati i 7asno*e& A'o

ograni4ite 'ori8tene 7asno*e, 7orate pove*ati dnevnu 'oli4inu slo;enih 'o7ple's-

nih0 ugli'ohidrata da pod7irite potre)e va8ega tiela 3a energio7&

Pri naporno7 sni;enu va8e te;ine na prihvatliv nivo, 'oristiti ugli'ohidrate er

oni sadr;e 7ane od polovine 'aloria po 'ilogra7u nego 7asno*e&

>rana sa slo;eni7 ugl'ohidrati7a e 3a vas )ola od ednostavnih ugli'ohid-

rata& ednostavne ugli'ohidrate sadr;e 8e*er, sirup i 7ed, 'oi sadr;e 'alorie ali 7a-

ne drugih hranlivih 7ateria& Slo;eni ugli'ohidrati se nala3e u na7irnia7a, 'ao 8to

su grah, gra8a', orasi, se7en'e, vo*e, povr*e, 'ruh od elovitih ;itaria i ;itarie 'o-

e sadr;e vla'na i 7noge osnovne hrsnlive 7aterie 'oe su 'alori4ne&

Lla'na nisu pro)avliva u luds'o7 ;eluu, 3ato 8to su otporna na pro)avne

so'ove& Lla'na po7a;u va8e7 progra7u upravlana stolio7, odr;avau*i e redov-

no7& edovnost stolie 7o;e )iti pro)le7 'od ludi sa povredo7 'i47ene 7o;dine&

1a'o )iste )ili sigurni da u3i7ate dovolno vla'ana i slo;enih ugli'ohidrata

'ro3 va8u ishranu, 7orate esti vo*e i povr*e, 'ruh od elovitoga 3rna i ;itarie&

JR0 I GIARI

• Sve ;itne 7e'ine posie0, 7e8avine 3rnevla ;ita sa ieli7 3rno7 p8enie ili

suhi7 gro;ia7a po3nato 'od nas pod na3ivo7+_sli0, 'ruh od elovitoga

3rna ili ra;ev 'ruh ta'oer i3 elovitoga 3rna, te pahulie p8eni4nih 3rna& Pod

eloviti7 3rno7 se podra3u7ieva ta'o3vano integralno )ra8no, i3 'oega nie

i3vr8eno i3dvaane 7ateria, 'oe 'ruhu i )ra8nu dau liepu ta7nu )ou& itate

eti'ete na 'utia7a ;itnih 7e8avina, 'ada ih na)avlate&

• S7ea ili nepolirana ri;a&

• 1ro7piri, pe4eni ili 'uhani 3aedno sa 'o;io7&

• 3lo7lena p8enia, e4a7 ili proso&

&?

• Sve;e narand;e, a)u'e, 'ru8'e, sve vrste agodi4astoga vo*a, gro;e,

)res've i 8live&



• Suho vo*e, 'ao 8to su gro;ie ro3ine0, 8live, )res've, 'asie, datule hur7e0,

s7o've&

!?&R

• 1upus, eler, i'oria, 'rastavi, salata, parada3, 7r'va&

• 1uhano povr*e svih vrsta, 'ao 8to su sve vrste graha, 3elen repa, sla4ia0,

)ro'ula, 3ele, 'u'uru3, )risels'i 'upus pro'ulia0, ti'va&

FA0NARJ, ?RASI I S@FNJ

• Soa, sve vrste graha i op*enito 7ahunar'i, gra8a' u 3rnu i 7ladi sa 7ahuno7,

orasi, 'i'iri'i, le8nii, se7en'e suno'reta i ti've&

IB@A&A@ !R&IH S=AJIHA

Nave*a 3dravstvena opasnost od preveli'oga edena slat'i8a e propadanje

truljenje0 zu%a, do' se ostale opasnosti odnose na to da su slat'i8i viso!o!alorični i

siromašni sa hranljivim materijama 'oe tra;i va8e tielo& adi toga, a'o tre)ate s7r-

8ati, ograni4ite 'oli4ine slat'i8a u svoo ishrani&

A'o ne7ate potre)u 3a 7r8ane7, slat'i8i 7ogu )iti dielo7 va8e ishrane na-

'on 8to ste svou ishranu prilagodili preporu4eni7 o)roi7a pira7idnoga pri'a3a

ishrane da-toga na slii &$&

JAJ? IB@A&AI !RJ?F@RN? @DN@ HRA I S=AJIHA

• S7anite upotre)u svih vrsta 8e*era, u'lu4ivo )ieli, s7ei i sirovi 8e*er, 7ed i

sirupe&

• edite 7ane hranu 'oa sadr;ava spo7enute 8e*ere, 'ao 8to su )o7)one,

)e3al'oholna uglavno7 do)ro 3aslaena0 pi*a, 'e'se i 'ola4i*e&

• #ro8ite sve;e vo*e ili 'on3ervirano vo*e )e3 8e*era ili sa 7ane slat'i7 siru-

po7, 8to e )ole od gustih sirupa&

• itate eti'ete na na7irnia7a da sa3nate sadr;a 8e*era& A'o su navedene

rie4iD saharo3a, glu'o3a, 7alto3a, de'stro3a, la'to3a, fru'to3a ili sirupi, one

o3na4avau veli'i sadr;a 8e*era&

• :apa7tite, a'o 4esto edete 8e*er, va;no e 'a'o i 'oli'o 8e*era poedete&

IB@A&A@ !RJ?F@RN? NARI@ (S?=)



1uhins'a sol sadr;i natri i hlor, 'oi su osnovni he7is'i ele7enti& Previ8e na-

tria soli0 e opasno 3a lude 'oi i7au viso' 'rvni pritisa' ili sr4ano o)olene& #o ta-

'oer 7o;e i3a3vati oto'e otiane nastalo na'uplane7 vode0&

Natri se nala3i u 7nogi7 napiti7a i hrani 'ou ede7o, naro4ito u hrani 'oa

se prireue na pose)an na4in 'on3ervirane radi du;eg ro'a traana0, dodai7a e-

li7a 3a4ini7a0, sosovi7a, sala7ureno hrani suho 7eso, 'o)asie0, slani7 gri'ali-

a7a i 7esni7 naresi7a& Pe'ars'i pra8i, soda )i'ar)ona, 7onosodiu7 gluta7at,

)e3al'oholna osve;avau*a pi*a, 4a' i dosta lie'ova npr&D antaidi0 sadr;e natri&

Nie i3nenauu*e da odrasli edu vi8e soli nego 8to i7 e potre)no, 3ato ra37i-

slite da s7anite 'ori8tene soli natria0& Upotre)lavate 7ane 'uhins'e soli& ee

edite hranu u 'oo e 3na4ana 'oli4ina soli& :apa7tite da vi8e od polovine dnevnoga

unosa soli natria0 7o;e )iti Tsa'rivenoT, ili 'ao dio prirodnoga sadr;aa u hrani ili7nogo 4e8*e sadr;ano u 'on3ervansi7a ili 3a4ini7a 'oi su dodani eli7a&

JAJ? IB@A&AI !RJ?F@RN0 J?=I>IN0 S?=I

• Nau4ite u;ivati u nesoleno7 u'usu hrane&

• 1uhate s 7alo7 'oli4ino7 soli dodate sol na'on 'uhana!0&

• 6odate 7alo ili ni7alo soli u hranu 'od o)edovana&

• Ograni4ite va8 unos slane hrane 'ao 8to su 4ipsi od 'ro7pira, perei, slanih

'i'iri'ia, slane 'u'uru3ne 'o'ie poporn0, 3a4ins'i prelevi soa sos, sos 3a

odres'e, soleni lu'0, sir, sala7urena ela suho 7eso, 'o)asie0&

• Pa;livo 4itate eti'ete na hrani da ustanovite 'oli4inu soli 'ou sadr;avau&

• 1oristite 3a4ins'o )ile i 3a4ine da popravite u'us hrane& Napredute pola'o

-7aleni7 'orai7a sti;e se dale'o& Popravite o'us hrani, ali ne preterute!

Po4nite s 4etvrtino7 'afene 'a8i4ie na 4etiri o)ro'a& Ne'i op*eprihva*eni

3a4ini i nihova upotre)a su dati u ta)eli &=& na sliede*o stranii&

!I@ A=J??= SAF? 0F@RN?

A'oholna pi*a sadr;e 7nogo 'aloria i 7alo hranlivih 7ateria& Oso)e 'oe

u7ereno piu, tre)au piti 7ane, a'o ;ele dosti*i idealnu te;inu&

S druge strane, ovisnii o al'oholu 7ogu i3gu)iti apetit 3a hrano7 'oa sadr;i

osnovne hranlive 7aterie& Nedostata' vita7ina i 7inerala op*enito se de8ava 'od

al'oholi4ara, dielo7 3)og siro7a8noga unosa hrane, ali ta'oer i dielo7 3)og sla)e

apsorpie i 'ori8tena ne'ih od osnovnih hranlivih 7ateria&



Al'oholno opiane 7o;e ta'oer i3a3vati ra3li4ita o3)ilna stana, 'ao 8to su

$iroza jetre i ne'e neurolo8'e )olesti& a' grla i vrata su 7nogo 4e8*i 'od oso)a 'oe

piu i pu8e, nego 'od oso)a 'oe ne7au ta've navi'e& A'o ve* piete, pite u7ereno&

0F@RN?S 0 !I0

• edna ili dvie 4a8e vina od $ dl&

• edna ili dvie )oe piva od %, <&

• edna ili dvie 4a8ie od %, dl ;esto'oga al'oholnoga pi*a a4ine %X&

"Me#" 8/B/ "m:ensKi %"Oini 7m:esto so#i A>INI 0!?RBA-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Firo<i:" (m:eš"in", piment) +leveno 7eso, papri'a8, gula8, parada3&Bosi#:"K aa, ri)a, anetina, 7leveno 7eso, etria,

gula8i, salate, supe, sosovi, ri)li 'o'teli&

=oor +eso, gula8i, perad, supe, parada3&

Jim +eso, ra3ni gula8i, supe, salate, 'ruh, 'upus,

8paroge, valu8i&

=7K #"s"' Salate, aa, sosovi, supe, 7esna ela, povr*e

@"M7Koo sire (o'"t) Salate, povr*e, sosovi&7rr$ pr"h (K"ri) +eso, piletina, ri)a, parada3 i supa od nega

Jop"r i)li sos, supe, parada3, salate, 7a'aroni&

Bi:e#i #7K (Oešn:"K) nesoleni, +eso, supe, salate, povr*e, parada3&

SoK od #im7n" +eso, ri)e, perad, salate, povr*e&

F":or"n Supe, sosovi, salate, anetina, svinetina,

teletina, ri)a, povr*e, ro8til&

S#"Oi'" +leveno 7eso, salate, sosovi&=7K 'reni, nesoleni +eso, povr*e, salate&

!"priK" +eso, ri)a, papri'a8i, sosovi, supe, povr*e&

!erš7n +eso, ri)a, supe, salate, sosovi, povr*e&

R7%m"rin Piletina, teletina, govedina, svinetina, sosovi,

nadevi, 'ro7pir, gra8a', grah&

J"d7#:" +eso, gula8, )is'vit, parada3, 7ahune&

F":Oin" d7ši'" negde 'ao 4u)ra0 Salate, aa, svinetina, 7leveno 7eso, supe,

ti'va, 7ahune, gra8a', parada3, grah&



ote'lina i rana& Alergis'e rea'ie ne7au ni8ta s delovane7 lie'a ili veli4i-

no7 do3e& One su 4esto nepredvieni dogaai, osi7 'od oso)a 'oe i7au

alergie& ea'ie ove vrste su a'i ra3lo3i 3a8to vi tre)ate 'o7pletirati svou

7ediins'u istoriu& Postoi 7ana 7ogu*nost da se rea'ia avi a'o va8 lie4-

ni' 3na o va8i7 prethodni7 is'ustvi7a sa lie'ovi7a&

A'o osetite ne'i o)li' rea'ie od va8ih lie'ova, od7ah avite svo7 lie4-

ni'u& +orate prestati u3i7ati ta'av lie'&

• /na:ila!sijaD Opasna, trenutna rea'ia na lie'& #o e ;ivotno opasna situaia

od pada 'rvnoga pritis'a i ote;anoga disana& O)ustaviti u3i7ane lie'a i 3vati

hitnu 7ediins'u po7o* na )ro .$&

• 'nterea!$ija lije!ovaD Ovo se odnosi na efe'te dva ili vi8e lie'ova, 'oi deluu

edan na drugoga& Pone'ada edan lie' po7a;e delovanu drugoga& U drugi7

slu4aevi7a edan 3austavla delovane drugoga lie'a& 1at'ada o)a deluu

3aedno, ali nihove 'o7)inirane a'tivnosti u3 to stvara novo destvo&

Al'ohol e pone'ada lie' vrlo 4esto 'o7)iniran sa drugi7 lie'ovi7a& Na pri7-

er, al'ohol vi8e nego dvostru'o poa4ava efe'te sredstava 3a s7irene& :apa7tite da

ne'i sirupi protiv 'a8la sadr;e dovolno al'ohola, te i7au sli4an efe'at&

Al'ohol se ne s7ie u3i7ati ni sa edni7 lie'o7!

=I@J?&I 0 S=?B?DN?@ !R?DA@I, !R?!ISANI =I@J?&I

I BI=@NI !R!ARAI

Nave*a ra3li'a i37eu lie'ova u slo)odno prodai i lie'ova do)ienih na re-

ept est da prvi i7au 8iro'e granie sigurnosti& #o 3na4i da i7au 7ale ili sredne

ne;elene efe'te i 7alu ili ni'a'vu 7ogu*nost stvarana navi'e& =ilni, ta'o3vani pri-

rodni preparati sadr;e hranlive dodat'e, )otani4'o-)ilne le'ovite supstane, vita-7ine, 7inerale i druge supstane&

Pogledate odela' $D /lternativni lije!ovi radi va8ega )olega infor7irana&

Ne 7o;e se tu7a4iti, da su lie'ovi u slo)odno prodai ili )ilni preparati ne8-

'odlivi& Nera3u7ni7 u3i7ane7 ili 3aedno sa drugi7 lie'ovi7a, 'oi su va7 propi-

sani, oni 7ogu veli'i7 dielo7 uteati na va8e 3dravle& eite va8e7 lie4ni'u a'o

u3i7ate ne'e od lie'ova i3 slo)odne prodae, )ilne preparate ili propisane lie'ove&



Le*ina )ilnih dodata'a su su sadr;ani u ra3li4iti7 eli7a& itane7 eti'eta i

pa;livi7 i3)oro7 ela, 7o;ete i3)e*i intera'iu 7euso)no delovane0 sa va8i7

lie'ovi7a&

:a vi8e infor7aia pogledate odela' $D /lternativni lije!ovi &

HA JA0@ R!L

Le*ina reepata, ia'o se 'oriste ra3li4iti o)rasi, sadr;e sliede*e podat'eD

.& La8e i7e, pre3i7e, status, edinstveni 7ati4ni )ro +=0, registars'i )ro

o)ve3ni'a osigurana i 8ifra 3dravstvene ustanove, te eventualno i adresa oso-

)e 'oo e propisan ordiniran0 lie'&

$& ?ifra diagno3e o)olena

& pD o3na4ava prostor u 'oe7 se upisue propisani ordinirani0 lie'&• 7e i a4ina lie'a,

• 1oli4inu 'oa se tre)a i3dati paientu,

• Uputa 3a u3i7ane lie'a& #o e o)i4no s'ra*eno napisano 'oli'o puta

dnevno, ali 7o;e i da ne )ude napisano a'o vas lie4ni' uputi da lie' 'o-

ristite na na4in 'a'o pi8e na negovo a7)ala;i ili prilo;eno7 uputstvu0&

& Pe4at lie4ni'a sa na3ivo7 negove speialnosti i lienni7 )roe7&

I& 6atu7 i3davana reepta&

@& Potpis lie4ni'a, 'oi e i3dao reept&

eepti 3a lie'ove 'oi sadr;e opiate i nar'oti4'a sredstva pi8u se u dupli'atu,

a 'at'ada sa7o od strane ovla8tenih speialista, do' su apote'e du;ne voditi pose)-

nu evideniu o ta'vi7 lie'ovi7a& Po7enuti lie'ovi i7au na 7a)ala;i pose)ne o3-

na'e, na4e8*e 7eunarodnu o3na'u rvenoga tro'uti*a&

+orate i7ati u vidu, da su 3a'ons'i7 propisi7a i pod3a'ons'i7 ured)a7a od-reena ograni4ena po )rou i3datih reepata godi8ne, te ne 3ahtievate lie'ove 'oi

va7 odista ne*e )iti potre)ni, er *ete 'asnie )iti us'ra*eni 3a 3)ila potre)an lie'&

Prepustite lie4ni'u da odlu4i 'oi su va7 lie'ovi potre)ni, u 'oo 'oli4ini i do3i&

RJ=AFIRAN@ =I@J?&A

1ao potro8a4, tre)ate )iti opre3ni na sve infor7aie, ne sa7o one i3 re'la7-

nih i3vora& Proverite 'od svoega lie4ni'a 8ta tre)ate 'oristiti& Ne )udite ;rtvo7 re-



'la7e& itate pa;livo i a'o i7ate o8 ne'a pitana, postavite ih svoe7 lie4ni'u ili

apote'aru 7agistru far7aie0&

J?D J0

U )olnii ste )ili o'ru;eni ludi7a 'oi su va7 ulievali sigurnost 'od upotre)e

lie'ova& Oni su va7 'a3ivali 'ada, 'oe i 'oli'o veli'e do3e lie'ova da u3i7ate&

1a3ivali su va7 i 'a'o deluu u3eti lie'ovi&

1od 'u*e vi ste sa7i odgovorni 3a svou 7ediins'u svesnost& Odgovorni ste

3a u3i7ane va8ih lie'ova ta4no na vrie7e i u propisano do3i& =udite opre3ni pri )ilo

'oo pro7eni 'oa se 7o;e poaviti i o to7e 'a;ite lie4ni'u&

=iti odgovoran 3na4i i to da se 7orate infor7irati o to7e 8ta u3i7ate& ?itajte

eti!ete svega što uzimate& A'o i7ate pitana, pitate apote'ara& #o se edna'o odnosi

na lie'ove sa reepto7 i lie'ove u slo)odno prodai&

nfor7aie 'oe 4itate o lie'ovi7a, ne*e od vas napraviti stru4na'a 3a plani-

rane va8e potro8ne lie'ova& Planirane terapie lie'ovi7a e nau'a& Potro8a4'i vodi4

priru4ni'0 ne7o;e 3a7ieniti 7ediins'a 3nana 'oi7a raspola;e va8 7ediins'i ti7,

odnosno lie4nii 'oi po3nau istoriu va8ega o)olena& La8 apote'ar 7o;e va7 po-

7o*i da ra3u7iete terapiu lie'ovi7a i 'a'o da ih 'oristite efi'asno i sigurno&



?d:e#:"K 1*

NR&I, FIHII I J?SI

+nogo)rona i ra3li4ita stana 7ogu uteati na va8e nerve, 7i8i*e i 'osti na-

'on o8te*ena 'i47ene 7o;dine& #e'stovi ovoga odel'a *e opisati sva'u situaiu,

prednosti i 8tetnosti, te 8ta vi 7o;ete u4initi ve3ano 3a te situaie&

S!ASII

1ada su ne'e *elie nerava 'i47ene 7o;dine nepove3ane sa va8i7 7o3go7,

one postepeno ra3viau poa4anu a'tivnost 4ine*i poa4ani7 refle'se& Sasvi7 edno-

stavne stvari, 'ao 8to e dodirivane ili nadra;enost va8e 'o;e, ste3ane 7i8i*a ili ste-

3ane va8ega 7o'ra*noga 7ehura, 7o;e i3a3vati refle'snu 'ontra'iu va8ih 7i8i*a

'ou ne7o;ete 'ontrolisati& edna op*a vrsta refle'sne 7i8i*ne 'ontra'ie vidlivana'on o8te*ena 'i47ene 7o;dine e u'o4eno i3ravnato 'oleno i svinutost no;nih

prsta spa3a7 e'sten3ora0& 6ruga vrsta e saviane 'u'a i 'olena spa3a7 fle'sora0&

!RDN?SI S!ASIIA

• Pove*ane spastiiteta 7o;e opo7inati na ne'i )ol ili pro)le7 u podru4u 'oe

ne7o;ete ose*ati npr& infe'ia 7o'ra*nih puteva, de'u)itus0&

•

Spastiitet po7a;e odr;avanu o)i7a 7i8i*a i a4ine 'ostiu&• Spastiitet po7a;e po)ol8anu ir'ulaie 'rvi va8ega organi37a&

• Li 7o;ete nau4iti delotvorno 'oristiti va8 spastiitetH 'ao na pri7er, upotre)a

spa3a7a e'sten3ora 3a po7o* pri pre)aivanu ili hodanu sa po7agali7a&

HN?SI S!ASIIA

• +o;e o7etati spavane, vo;nu auto7o)ila, se'sualni odnos, hodana sa

po7a-gali7a, itd&• +o;e i3a3vati strugane va8e 'o;e 8to re3ultira naprslina7a 'o;e&



• +o;e i3a3vati ograni4ene po'reta 3glo)ova& Lidite u ovo7 odel'u te'st o 'on-

tra'tura7a&

HA >INII

Le*ino7 se spastiitet 7o;e tolerirati a'o se is'oriste negove prednosti&

Ne'i na4ini 'ontrole spastiiteta i spre4avana 'o7pli'aia u'lu4uuD

• 6nevno o)avlane ve;)i ra3gi)avana 'ao po7o* 3a s7anene spastiiteta&

• 3)egavane nadra;aa 3a 'oe ste spo3nali da pove4avau spastiitet 'ao 8to

su )r3i po'reti ili i3vesni polo;ai tiela0&

• Pitate va8ega terapeuta o upotre)i podstavlenih 'ai8eva ili udlaga 'oe 7ogu

po7o*i u 'ontroli spastiiteta&

• :a8titite svoa stopala i noge od udarana o o8tre ili 4vrste pred7ete to'o7

spa37a 'ao 8to e udar u 'olia prili'o7 pre)aivana0&

• 1oristite toplu ni'a'o vru*u0 'up'u ili tu8&

• Po'u8ate se opustiti ili s7aniti nivo stresa&

A'o spastiitet o7eta spavane, vo;nu auto7o)ilo7 ili druge fun'ie, tre)ate

popri4ati sa lie4ni'o7 o terapeuts'i7 7ogu*nosti7a&

Alternativne terapie tret7ani0 u'lu4uuD

.& <ie'ovi, ia'o svi i7au ne;elene u4in'enuspoave0 i ne*e 7o*i ot'loniti

spastiitet&

$& ne'ie pose)nih lie'ova u 7i8i*e ili nerve radi reduirana spastiiteta&

& >irur8'i 3ahvat u 'orieni7a nerava ili na 'i47eno 7o;dini&

& >irur8'a i7plantaia ugradna0 pu7pie 'oa u)ri3gava )a'lofen dire'tno u

spinalni 'anal&

apamtite da 3na4ano poa4ane spastiiteta 7o;e )iti 3na' da ne8to nie u re-

du sa dielovi7a va8ega tiela gde ne7ate ose*ae& #a'vo pove*anne spastiiteta

7o;e )iti upo3orene na infe'iu 7o'ra*nih puteva, de'u)ituse, 'a7ena u )u)regu,

upalu sliepoga rieva, urastao no'at no;noga prsta, ili )ilo 'oi drugi pro)le7& O)a-

viestite va8eg lie4ni'a, slu;)u nege ili terapeuta o 3na4ano7 pove*anu ili s7ane-

nu spastiiteta&

AR?EI@A I J?NRAJ0R



/tro:ija e s7anene veli4ine 7i8i*ne 7ase 'ada 7i8i*i nisu u upotre)i& Ne'a

o8te*ena 'i47ene 7o;dine re3ultirau 7ano7, ne'a ve*o7 atrofio7&

ontra!tura e o4vrsnu*e t'iva o'o 3glo)ova u 7i8i*i7a, 'oe ograni4ava po-

'rete i fun'iu&

1ontra'ture 7ogu )iti o3)ilan pro)le7, ali se 7ogu sprie4iti prevenirati0&

A'o 3ane7arite ve;)e ra3gi)avana, tada 'ontra'ture 7ogu trano ograni4iti po'rete

3glo)ova& 1ontra'ture 7ogu o7etati pre7e8tana transfere0 ili dnevne a'tivnosti&

One 7ogu ta'oer i37ieniti i va8e dr;ane tiela, 'oe vodi nastan'u de'u)itusa& 1od

ne'ih oso)a 3ategnutost ne'ih 7i8i*a ru'e 8a'e0 e unapried planirana radi po)ol-

8ana dohvata ru'o7&

Atrofia op*enito nie 7ediins'i pro)le7&

RFAN

1ontra'ture 7ogu )iti sprie4ene 'retane7 3glo)ova 'ro3 nihovo redovno ra3-

gi)avane u puno7 o)i7u& :glo)ove u dielovi7a tiela gde 7i8i*i ne rade ne7au

fun'iu0 tre)a 'retati sa7ostalno ili od strane po7o*ni'a& La8 terapeut *e vas podu-

4iti veo7a va;ni7 ve;)a7a ra3gi)avana i 'a'o da ih i3vodite& a7ena, 3ape8*a,

'u'ovi, 'olena i la'tovi su 3glo)ovi 'oi su veo7a va;ni u spre4avanu 'ontra'tura&

A'o i7ate i3ra;en spastiitet, tada ve;)e ra3gi)avana 7ogu )iti naro4ito va;ne i7orate ih raditi vi8e puta dnevno&

Atrofia se op*enito dire'tno ne tretira& Uo)i4aeno e, da nau4ite i3)e*i dugo-

traan pritisa' u podru4u 'ostiu'ao 8to su stra;nia ili ra7ena0 'a'o )i se sprie4ili

de'u)itusi& Atrofia se pone'ada 7o;e sprie4iti ele'tri4no7 sti7ulaio7 'oa se i3-

vodi dva do tri puta dnevno& +euti7, sva!i 7i8i* 'oi tre)a pove*ati 7ora )iti sti7u-

liran, a to tra;i 7nogo vre7ena i 'o8ta novaa& A'o se ne'i fun'ionalni po'reti vra-

te, i3u3ev ove ele'tri4ne sti7ulaie 'ada e 7ediins'i nepohodna, ova'vo oa4ava-

ne op*enito e neu4in'ovito 'od paienata sa o8te*ene7 'i47ene 7o;dine&

N0R?N? R??!I>N? ?J?HA&AN@

Neurogeno heterotopično o!oštavanje N>O0 e rast 4vori*i7a sli4nih 'o7adi-

*a 'ostiu u 7e'i7 t'ivi7a va8ega tiela, ispod visine o8te*ena 'i47ene 7o;dine&

Ova 'ost se svara unutar 7i8i*a, 4esto )li3u 3glo)ova& #o se 7o;e poaviti u svi7

podru4i7a 3glo)ova ispod nivoa va8ega o8te*ena 'i47ene 7o;dine& Le*ino7 su

3ahva*ena podru4a va8ih 'u'ova, 'olena i la'tova& Pogledate sli'u .%&.&



O)i4no 'ost prestane sa7a rasti& Uo)i4aeno e to vidlivo na rendgens'o7

sni7'u o'o do .% sed7ia na'on 8to e proes 3apo4eo& Cieli proes 3avr8ava 3a

o'o do % 7esei, ostavlau*i i3a se)e for7iran gru7en prave 'osti& sta e 'ao i

ostale 'osti va8ega tiela, osi7 8to e )e3 odgovarau*e fun'ie i 8to 4esto i3a3iva

pro)le7e 'retni 3glo)ova&

0R?J

Na nesre*u, u3ro' ovoga stana e nepo3nat& Ne javlja se !od svih ljudi sa oš2

tećenjem !ičmene moždine. Ne 3na 3a8to ne'i paienti to do)iu a drugi ne& 3 ne'ogra3loga, va8e *elie 'ostiu se po'a;u u 7e'o7 t'ivu, gde 3riu i otvrdnavau&

Ne'e stvari 7ogu delovati na 3apo4inane ovoga proesa, verovatno su po-

ve3ane sa pro7ena7a u va8e7 organi37u 'oe su u4inene 'ro3 va8e o8te*ene

'i47ene 7o;dine& #o 7o;e )iti pone'ada speifi4no de8avane 'ro3 pro7ene ir'u-

laie 'rvi, hor7ona ili he7i37a u podru4u gde 3apo4ine N>O& Ne'e oso)e ose*a-

u da prea'e ve;)e ra3gi)avana 7ogu 'idati t'iva i u3ro'ovati pro)le7& 6ruge teori-

e su, da lo'alno 'rvarene u podru4u u3ro'ovano7 o8te*ene7 ili 'idane7, vodi 'adeponovanu 'o8tane *elie&

SIF!?FI

• S7anen nivo po'reta 3glo)ova F 8to se 7o;e ra3viti )r3o ili polagano

• Ote'lina

• Crvenilo,

• Pove*ana te7peratura 'o;e na 7estu ote'line&



?SA=I 0R?I ?&I SIF!?FA

Ne'a druga stana 7ogu i7ati ne'e od ovih si7pto7a i 7orau )iti istra;ena&

• nfe'ia ne'oga podru4a

• Slo7lena 'ost

• 1rvarene unutar 7i8i*a,

• #ro7)o3a du)o'ih vena&

La8 lie4ni' 7o;e napraviti ra3li4ite testove i3nala;ena stana 'oe e u3ro'ova-

lo si7pto7e& #ro7)o3a du)o'ih vena 7ora hitno )iti tretirana od strane lie4ni'a, er

e to ;ivotno opasna situaia& Lidite odela' D 0istem $ir!ula$ije !rvi &

EJI

Nanepovolnie 'o7pli'aie N>O-a su s7anene po'retlivosti i 'ontra'ture&

1od ovih pro)le7a vrlo 7nogo e va;an va8 doprinos 'ro3 sa7opo7o* i po'retlivost&

N>O 7o;e i3a3vati pro)le7e sedena, odievana donih dielova tiela, pre7e8tana

transfera0, 'upana i hodana&

SIRAN@ NA N?

#ri su testa 'oi se 'oriste u ot'rivanu i pra*enu neurogenoga heterotopi4no-

ga o'o8tavana N>O0D

.& /l!alna :os:ataza& Nivo al'alne fosfata3e u va8o 'rvi ostae viso'i7 to'o7 peri-

oda a'tivnog stvarana 'osti& Uo)i4aeno pada na nor7alne vriednosti 'ada

N>O prestane rasti&

$& *endgens!o snimanje& Upotre)lava se 3a utvrivane polo;aa N>O i proenu

3relosti nove 'osti& #G sni7a' ne 7o;e po'a3ati 'oli'o dugo 'ost postoi&

& 0$intigra:ija !ostiju& S'enirane 'osti e na)oli test 3a diagnostiirane N>O&

+o;e ot'riti N>O 4etiri sed7ie prie nego rendgens'i7 sni7ane7&

RA!I@A

Ne7a niedne uspe8ne terapie N>O& <ie' etidronate disodiu7 6idronel`0

se pone'ada propisue u po'u8au spre4avana nastan'a ili napredovana N>O-a&

La8 lie4ni' 7o;e 3nati 'ada e sa3relo N>O 'ada se nivo al'alne fosfata3e

vrati u nor7alne vriednosti i s'enirane 'osti sintigrafio7 po'a;e da ne7a vi8e a'-

tivnoga rasta 'osti& 1ost se tada 7o;e odstraniti hirur8'i radi po)ol8ana po'ret-



livosti 3glo)a& A'o 'ost ne u3ro'ue ni'a've pro)le7e po'retlivosti, va8 lie4ni' 7o-

;e utvrditi da e ostavi tu gde e nastala&

!?F? JR? &@GB RAIBA&AN@A

Lerue se da pa;live pasivne ili a!tivno potpomognute vjež%e razgi%avanja

po7a;u, vi8e nego 8to 8tete& #re)ate po'u8ati odr;avati nivo op*ega stana, 'oega

i7ate&

?S?!?R?A I=I S=AB J?SI

@steporoza e gu)ita' 'alia i fosfora i3 'ostiu& #o op*enito prati o8te*ena

'i47ene 7o;dine& 1osti 'oe se uo)i4aeno dr;e a'i7 'ro3 7i8i*nu a'tivnost i ho-

dane, ne 7ogu vi8e to 4initi& Osteoporo3a dovodi do gu)it'a 4vrsto*e 'osti, do

pove*ana ri3i'a od prelo7a 'ao i do sporieg srastana 'osti&

?S?!?R?A J?D =@0DI SA ?HN@F JI>FN F?GDIN

Ne7a terapia sa potvreni7 re3ultati7a 3a po)ol8ane ili spre4avane oste-

oporo3e, pre7da su ne'e e'speri7entalne terapie )ile testirane& Osnovna terapia e

spre4avane lo7ova 'ostiu& 3vanredno7 opre3no8*u 7o;ete sprie4iti padove ili

prigne4ene nogu u3 ne'i pred7et pri transferu& Sliedite uputstva va8ega terapeuta

3a ra3gi)avane, radi i3)egavana stvarana preoptere*ena ili pritis'a na 'osti& >oda-ne sa po7agali7a po7a;e spre4avanu osteoporo3e 'oa se ra3via u noga7a&

AHIA &AHI ?RN@I JSRFIA

La8i gorni e'stre7iteti, ra7ena, la'tovi, 3ape8*a ru4ni 3glo)ovi0 i 8a'e su ve-

o7a va;ni& 1ori8tene 'olia, naro4ito sa ru4ni7 pogono7, tra;i ve*i rad ru'u,

nego 8to su one 'ori8tene 'ada ste hodali& Preoptere*ene7 ru'u 7ogu se

desiti o3lede, 'oe se 7ogu i3)e*i, a'o sliedite ne'e od ednostavnih savetaD• @gre%otine pli!ovi i žuljevi vaših ša!aD Lo;na 'olia sa ru'avia7a 7o;e 3a8-

titi va8e 8a'e& One nisu neophodne a'o i7ate paraplegiu, ali a'o ne7ate ose-

*a u ielo 8ai ili neno7 dielu, 3a8titne ru'avie su do)ro re8ene&

• 0indrom zapešćaD #o e 3apalene tetiva 'oe vode u 8a'u, i3a3vano pritis'o7

na nerv otvarana 8a'e, 8to 7o;e re3ultirati )olo7 ili 'o4ene7 8a'a& Ovo e

sindro7 preoptere*ena i spre4ava se na)ole i3)egavane7 ponavlana istih

po'reta 3ape8*a, naro4ito saviana unutra0 ili iste3ana pre7a vani0&



• -ritisa! na nerv la!atne !osti D nerv la'atne 'osti prola3i pre'o la'ta a od7ah

ispod 'o;e, pa e i3lo;en povreda7a& #o e 53a)avna 'ost9, ne ta'o 3a)avna

'ada e udarite!0 3)egavate naslanane la'tovi7a na naslone 3a ru'e 'olia ili

na povr8ine stolova& A'o to 4inite radi ravnote;e, tra;ite od terapeuta pode8a-

vane 'olia 3a )ole dr;ane trupa&

• Tenis!i la!at (7ateral epi$ond3litis)1 Ovo e 3apalenee e'sten3ornih tetiva 3a-

pe8*a ru4nog 3glo)a0 i prsta, a 'oi se 'oriste 3a i3ravnavane va8ih prsta i

'reta-na 3ape8*a& 3)egavate pre'o7erno ponavlane po'reta&

• *amena1 Osnovni pro)le7i ra7ena su )ieps tendinitis i )olni sindro7

ra7ena& =ieps tendinitis e prou3ro'ovan preoptere*ene7 7i8i*a F na4e8*e

od a'tiv-nosti nadglavnoga dohvatana& =olni sindro7 ra7ena e 7nogo

'o7ple'snii& O)a pro)le7a ute4u na neuravnote;enost 7i8i*a, sla)lene

dr;ana polo;aa i 4esto sla)e 7ogu*nosti transfera&

S!R@>A&AN@

Progra7 3a8tite ra7ena tre)a u'lu4iti prvo iste3ane predneg diela ra7ena,

3adneg diela ra7ena i ispravlana o)rtane7 3glo)ova ra7ena, u3

i3)egavane eventualnoga udarana& Eventualno lup'ane sredne a4ine

i3vodi se ru'o7 na gor-ni7 dielovi7a ra7ena& Svi transferi 7orau )itiu4ineni sa ru'a7a dole, ta'o nis'o 'oli'o e 7ogu*e, sa napried savieni7

polo;ae7, gde protute;u 4inite sa va8o7 glavo7 i gorni7 dielo7 tiela, radi

s7anena optere*ena ra7ena&

=ol e prvi indi'ator& A'o i7ate )ol u edno7 od va8ih ra7enih ili ru4nih 3glo-

)ova i ne 7o;ete shvatiti u3ro' toga, tre)ate 'onta'tirati svoega terapeuta da

va7 po7ogne ot'loniti nevolu i rie8iti pro)le7& ana intervenia e na)ola&

?SA=I &AGNI !R?B=FI ?RN@I JSRFIA

• @te!lina1 Naro4ito 'od ludi sa viso'o7 'vadriplegio7, otiane ru'u 7o;e )iti

pro)le7& #o 4ini ru'e vi8e podlo;ni7 puanu 'o;e& Podi3ane i pritis'ane su

na)ola re8ena, 'o7)inovani sa dnevni7 ve;)a7a& 1onsultute o'upaionog

terapeuta 3a re8ena& >roni4na ote'lina 7o;e )iti 3na' drugih pro)le7a& :a

i3voene podi3ana ili ste3ana 3avoe70 savetute se sa lie4ni'o7&

•

0u%lu!sa$ija ramena1 1ao i prethodno, ovo e va;an osnovni pro)le7 ludi saviso'o7 'vadriplegio7 )e3 nor7alne 7us'ulature ra7ena& Ovde e pro)le7



o3)ilanD te;ina ru'e vu4e ra7e i3 pa3uha& e3ultat e )ol& Na)oli na4in spre-

4avana i re8avana pro)le7a e podupirati ru'u, ta'o da ne dopustite va8o

rui nihane i vu4ene te;ino7 va8e ru'e i3 ra7ena0&

• 7a!tovi1 Poduprite va8u ru'u, ne podupirite va8e tielo odupirane7 na la'tove&

1onsultute terapeuta radi pravilnoga po3iionirana&

?d:e#:"K 11


3nad svega ostaloga, autonomna disre:le!sija e hitno stane&

itate ova od-ela' pa;livo da nau4ite o to7e, prie de8avana autono7ne

disrefle'sie ili a'o 7i-slite da e i7ate&

Autono7na disrefle'sia e 'o7pli'aia 'ou 7o;e do)iti sva'o 'o i7a ošte2

ćenje !ičmene moždine iznad nivoa sedmoga tora!alnoga pršljena & La;no e )iti u

stanu prepo3nati autono7nu disrefle'siu i 3nati 8ta u3ro'ue to i 'a'o e tre)atretirati, )udu*i da 7o;e )iti opasna po ;ivot& #a)ela ..&A opisue si7pto7e u va8e7

tielu to'o7 napada autono7ne disrefle'sie&

"Me#" 11/A/ Simptomi "7tonomne disre#eKsi:e

- Liso' 'rvni pritisa' - 6rhtane i3nad nivoa o8te*ena- este te8'e glavo)ole - :noene i3nad nivoa o8te*ena- s'rene pred o4i7a u pogledu0 - Nae;ena 'o;a i3nad nivoa o8te*ena

- :a7aglen neasan0 pogled - :a4eplene nosnia- Usporen rita7 sraVa3no7 NeKontro#ir"ni isoKi Krni pritis"K :e op"s"n %n"K "7tonomne disre#eKsi:e, :er isoKim ri:ednostim", može i%"%"ti možd"ni 7d"r/ Ne 7orate i7ati sve spo7enute si7pto7e

0R?I

Autono7nu disrefle'siu op*enito 7o;e i3a3vati ne'a pro7ena 'oa 7o;e

i7ati signale )ola ili nelagode prie va8ega o8te*ena 'i47ene 7o;dine& Ne'i 7ogu*i

u3roi su po)roani ni;e, sa na4e8*i7 u3roi7a 'oi su navedeni 7ei prvi7a&

.& Pun i prerastegnuti 7ehur 4esto u3ro'ovan 3a4epleni7 ili uvieni7 'atetero70



$& :a4eplenost stolio7 - i7pa'ia 4est 3atvor0

& nfe'ie 7o'ra*noga 7ehura itd

4/ #estovi i 'ontrole istos'opia, gine'olo8'i pregled0

I& ane od pritis'a de'u)itusi0

@& #rau7ats'i )olovi 4esto od pose'otina ili lo7ova 'ostiu0

2& Lru*ine i hladno*e

& Ope'line od sun4ana

B& Us'a ode*a

.%& Pritisa' na testise ili penis

..& Ea'ulaia i3)aivane se7ena0

.$& esti 7enstrualni gr4evi, 7u4nina 'ontra'ie uterusa0

HA >INII.& 0jedite a!o ste ležali & #o 7o;e sni3iti va8 'rvni pritisa'&

$& -rona&ite i ot!lonite uzro! & Autono7na disrefle'sia ne*e nestati )e3 ne'oga

pro)le7a, 'oi 7o;e )iti 'origiran ispravlen0&

• -rovjerite prvo pro%leme sa mo!raćnim mjehurom& A'o ne7ate 'ateter, 'a-

teteri3irate se sa7i& spra3nite polagano 7ehur u potpunosti& A'o 7ehur

ispra3nite )r3o, 7o;ete u3ro'ovati spa3a7, 'oi 7o;e ponovo u3ro'ovati po-

rast 'rvnoga pritis'a&• -rovjerite zatim pro%leme de%eloga $rijeva& A'o 7o'ra*ni 7ehur nie u3ro'

viso'oga pritis'a, proverite e li stolia u de)elo7 rievu u3ro' tego)a& A'o

e stolia u va8e7 re'tu7u, 7orate e ru4no odstraniti& Prie odstranivana

stolie, stavite u re'tu7 lie' 'oi s7irue npr& <idoain0 i pri4e'ate pet 7inu-

ta da lie' delue& #a'o spre4avate dale nadra;ae ovoga podru4a, 'oi 7o-

gu u3ro'ovati o8 ve*e pove*ane 'rvnoga pritis'a&

• -rovjerite !ožu& A'o pro)le7 nie 7o'ra*ni 7ehur i de)elo rievo, s'inite sei pogledate i7ate li na tielu pose'otine, 7odrie ili 4ireve&

& /!o simptomi nisu nestali ili vaš !rvni pritisa! stalno raste i3nad .@% 77>g

sistoli4ni, gorni0, uspr'os podu3eti7 7era7aD Na7a;ite nitroglierins'o7 're-

7o7 va8u 'o;u i3nad visine va8ega o8te*ena, ili u37ite h"drali3in nifedipin0

a'o va7 e to lie4ni' propisao& #o *e sni3iti 'rvni pritisa' do' nastoite ot'riti

3a8to se to dogodilo& Sa7o ne'i paienti 'oi 4esto i7au autono7nu disrefle'-

siu do)ivau ova've lie'ove&



Re"K'i:" ti:e#" n" Mo# pri:e ošteen:"

.& Ste3ane 'rvnih sudova refle'sno7

radno7 pove*ava va8 'rvni pritisa'&

$& Nervi 8alu poru'e 7o3gu pute7

'ro3 va8u 'i47enu 7o;dinu, ta'o

da vi stvarno ose*ate )ol&

& 6rugi nervi 8alu poru'e 7o3gu pre-

'o auto7ats'ih puteva 'oi 3ao)ila-

3e 'i47enu 7o;dinu da 'a;u 7o3-

gu 8ta se de8ava sa va8i7 'rvni7

sudovi7a i 'rvni7 pritis'o7&

& +o3a' tada 8ale nared)e dole 'ro3'i47enu 7o;dinu, 3a 8irene va8ih

'rvnih sudova, 'oi ta'o ponovo sni-

;avau 'rvni pritisa'&

Re"K'i:" ti:e#" n" Mo# n"Kon ošteen:"

.& sto, 'ao u ta4'i .& sli'e ..&.&

$& Li na4e8*e ne*ete ose*ati )ol, 3)og to-

ga 8to poru'a )ola0 ne 7o;e pro*i 'ro3

7esto o3lede 'i47ene 7o;dine&

& sto, 'ao u ta4'i & sli'e ..&.&

4. A'o e o8te*ene na ili i3nad nivoa #h2,

7o3a' ne 7o;e poslati poru'u 3a 8ire-

ne 'rvni7 sudovi7a ispod nivoa va8eo3lede& a3log 3a to e 8to podru4e od

#h2 do #h.% 8ale poru'e ve*ini 'rvnih

sudova va8ega tiela& 1rvni pritisa' osta-

e viso' er e 3atvoren 5ventil9 3a sni;a-

vane va8ega 'rvnoga pritis'a&

Va3no D A7tonomn" disre#eKsi:" :e

%"tore-ni Kr7, Ko:i ne može Miti preKin7tdoK i ne n"<ete 7%roK i otK#onite "&



S!R@>A&AN@

Li 7o;ete sprie4iti nastaane ve*ine u3ro'a, ali ne uvie'& Od na4e8*ih u3ro-

'a autono7ne disrefle'sie su pun i pro8iren naduven0 7o'ra*ni 7ehur i i7pa'ie

3apre4ena0 de)eloga rieva& Li 7o;ete sprie4iti ove u3ro'e 4ine*i sliede*eD

• La8 7o'ra*ni 7ehur rutins'i pra3niti,

• Proveriti da li e va8 'ateter u fun'ii i da do)ro odvodi, i

• utins'i pra3niti de)elo rievo&

+o;da ste edna od onih oso)a 'oe i7au ova pro)le7 4e8*e nego ostali& U

to7 slu4au, va8 lie4ni' 7o;e vas staviti na 7edi'a7ento3nu terapiu lie'ovi7a0 ra-

di spre4avana& A'o vi i7ate pro)le7e autono7ne disrefle'sie, tre)ate i7ati 7era4

'rvnoga pritis'a 'od 'u*e i nau4iti 'a'o se 'oristi&

/-/MT'TA & A'o va7 se ra3vie autono7na disrefle'sia, 7orati *ete )r3o

nau4iti 8ta e u3ro'ue 'od vas& #ada *ete te' )iti u stanu )r3o i efi'asno e tretirati&

N?SI JARI0

Na slii ..& e pri7er 'artie 'ou )i tre)ali 'opirati ili i3re3ati i nositi u nov4a-

ni'u& Upi8ite svoe i7e u lievo7 gorne7 uglu, ispod te'sta arta medi$ins!oga

opreza za /utonomnu disre:le!siju. 'artu presavite na 4etvero i 3a8titite od o8te*iva-

na0& O)aviestite sve oso)e 'oe po3naete da i7ate ovu 'artu i da e 7ogu 'oristiti

sa 7ediins'i7 oso)le7 radi uputa u hitni7 slu4aevi7a& +orate 3nati, da e to va;-

no i3 ra3loga 8to se lie4nii veo7a riet'o susre*u sa autono7no7 disreflesio7 i

podai i3 va8e 'arte su veo7a dragoieni 3a )r3o delovane&

#o va7 7o;e spasiti ;ivot!



Op*enito siste7 proene i3ra;enosti povreda i7a stepenaD

.& Stepen .& 1o;a i3gleda iela ali se poavlue rvenilo 'oe se negu)i ili ne )lie-

di& 1od ludi ta7nie puti, 'o;a 7o;e )iti ta7no rvena, plava ili purpurna&

$& Stepen $& 1ontinuitet 'o;e e o8te*en& 1o;a e naprsla 8to 7o;e i3gledati 'ao

ogre)otina, pli' ili plita' 'rater&

& Stepen & O8te*ene 3ahvata du)la t'iva ispod 'o;e i rana i3gleda 'ao du)li

'rater&

& Stepen & ana e du)o'a, dopire u 7i8i*e, tetive, a 7o;e )iti 3ahva*ena i 'ost&

J?F!=IJAI@ RANA ?D !RIISJA (DJ0BI0SA)

!??RHAN@ RANA

6u;ina, 8irina i du)ina de'u)itusa se 7o;e pove*ati& 1od du)o'ih rana 7ogu

se nastati 8upline i37eu sloeva 7i8i*a, 7asti ili 'ostiu&

6osta vre7ena se utro8i na spre4avane pogor8ana rane i ot'lanana u3ro-

'a& A'o se to ipa' dogodi, avite se svo7 lie4ni'u& 6e'u)itus ne 7o;e 3aieliti a'o e

pritisa' i dale prisutan na 7estu negova poavlivana&

INEJI@6e'u)itus se 7o;e infiirati, 8to ote;ava negovo 3arastane& 1od du)o'ih ra-

na 'ost ta'oer 7o;e )iti infiirana& #a infe'ia 'ostiu se na3iva osteo7"elitis&

Pone'ada se ona 7o;e pro8iriti unutar va8ega 'rvoto'a i u4initi vas vrlo )olesni7&

6r;ane7 va8ega de'u)itusa 4isti7 i sliede*i preporu'e va8ega lie4ni'a slu;)e

nege0, 7o;ete sprie4iti infe'ie&

?GI=@IStvarane o;ila'a e uo)i4aeno na'on 3aelivana de'u)itusa& Ovo o;ilno

t'ivo se la'8e o8te*ue nego 'o;a )e3 o;ila'a, 3ato 8to o;ili i7au sla)o sna)die-

vane 'rvlu& O;ilno t'ivo e ta'oer 7ane elasti4no i ne 7o;e se ta'o iste3ati u ra3-

li4iti7 polo;ai7a va8ega tiela& O;ili 'o;e i 7e'oga t'iva 7ogu 3natno sni3iti po-

'retlivost u o)li;ni7 3glo)ovi7a&

Sre*o7, o;ili 7ogu )iti sprie4eni 'ro3 elovito spre4avane nastaana du-

)o'ih rana od pritis'a de'u)itusa0& Leo7a e va;no ne dopustiti povr8ins'o rani da

se pretvori u du)lu& a' a'o du)o'e rane 3aiele, povr8ina *e i7ati o;ilno t'ivo&



A@=@I&AN@ SRADA= J?G

a3li4iti su na4ini re8avana rana od pritis'a na'on 8to su se ra3vile&

e8avane drugih pro)le7a organi37a, 'oi i7au ve3e sa 3aelivane7 ra-

ne e osnovno& Proverite 'od lie4ni'a 'u*ne nege0 plan terapie 'oi va7 7o;e )iti

nadelotvornii& Ne'i de'u)itusi 4a' 7ogu tra;iti hirur8'i 3ahvat& Svi na4ini terapie

de'u)itusa 3ahtievau dugotraan rad i odstranivane pritis'a i3 3ahva*enoga pod-

ru4a& Lidi ta)elu .$&A& 3a detalnie infor7aie!

"Me#" 12/A/ &ri:eme i pro'es %"':e#:i"n:" deK7Mit7s"

SADI@ HA S DHA&A &RFNSJ? RA@AN@

!ri st"di:'i:e#:en:" Podru4e rane na dodir postae rveno i 4vrsto& #ose dogaa 3ato 8to e pove*ano sna)dievane'rvlu i )ieli7 'rvni7 3rni7a 'oa dola3e u topodru4e da o4iste 7rtve *elie t'iva i da se )oreprotiv infe'ie&

/I dana

Dr7i st"di:'i:e#:en:"

Novostvoreni 'rvni sudovi se for7irau dao7ogu*e sna)dievane 'isi'o7 i hranlivi77ateria7a ovoga podru4a& #o i3gleda 'aoneravno, rveno t'ivo& Na'on ne'og vre7ena,nove *elie su stvorene u dnu rane& Na'on 8to estvoren prvi slo, druge *elie 'o;e rastu ni;e,

ispunavau*i ranu& Ovo e i3u3etno spor proes&u)ovi rane ta'oer grade sloeve na isti na4in&ana postae 7ana i o;ilno t'ivo se stvara napovr8ini 'o;e&1od do)o'ih rana veo7a e va;no, da se prvo ne3atvore ru)ovi rane& A'o se to dogodi, 7o;e ostatid;ep u sredini rane i i3a3vati infiirane& Ovaprostor postae ve*i7 )u)ri0 i 7o;e ponovootvoriti ranu deluu*i i3nutra&

./$. dan,3avisno o

veli4ini i du)inirane&

+o;e potraatii du;e&

rei st"di:'i:e#:en:"

O;ilno t'ivo postae 4vr8*e i 7o;e pro7ieniti)ou, ali o;ilno t'ivo ni'ada nie 4vrsto 'ao 'o;a&

Li8e od$ godine

R@HA&AN@ !RIISJA

Nava;nii sadr;a terapie de'u)itusa e ot'lanane u3ro'a& :a tretirane ne'og

stepena rane od pritis'a, ot'loniti pritisa'& Na pri7er, a'o e rana u podru4u pritis'a

od sedena, ne sedite do' se pro)le7 ne odstrani& A'o e rana u podru4u pritis'a

'od le;ana repna4a ili 'ost 'u'a0, ne7ote le;ati vi8e u to7 polo;au do' se pro-

)le7 ne odstrani& A'o e pro)le7 na peti ot'lonite pritisa' o)u*e pose)ni7 ulo8'o7

ili pre)aite vrh va8e pete pre'o astu'a, ta'o da peta )ude slo)odna sli'a $&I&0



"Me#" 12/B/ !omo Mržem #i:eOen:7 deK7Mit7s"

0IA@NI EAJ?R0=?A 0IA@NI EAJ?RA0 A@=@I&AN@0 RAN

?tK#oniti težin7 i#ipritis"K

Ovo e edna veo7a va;na stvar 'ou 7orate 4initi& anene 3aeluu a'o e prisutan pritisa' na podru4u&

JisiK #re)ate i7ati dovolno 'isi'a u va8o 'rvi 3a rast novih*eli-a& +o;ete po7o*i unosu 'isi'a u podru4ede'u)itusa 4i-ne*i slede*eD .& 3vodite ve;)e ra3gi)avana, ali pa;livo )e3 trena

de'u)itusa o 'revet$& Prestanite pu8iti& =oravite u toplo7

!odesn" ishr"n" shrana igra 'lu4nu ulogu u )r3o7 3aelivanu rane&+o;ete si po7o*i edu*i do)ro i3)alansiranu hranu,

)ogatu proteini7a, tri puta dnevno&Odgovarau*a ishrana ta'oer po7a;e odr;avanuva8ega i7unolo8'oga siste7a, 'oi po7a;e u )or)i protivinfe'ie& Ne'e vriedne hranlive 7aterie 'oe po7a;u3aelivanu rana su ni;e navedeneD - glji!ohidrati D Potre)an su i3vor energie - 9jelančevineD Nove se stanie grade od )elan4evina i3gradna t'iva0 - 6itamin D Potre)an e u stvaranu i u4vr8*ivanu novih 'rvnih sudova

- 6itamin /1 Potre)an e u stvaranu novih *elia i novih 'rvnih sudova - 4eljezo1 Potre)no 3a stvaranu o;ilnoga t'iva& - in!1 Potre)an 3a 3aelivane 'oe se de8ava uo)i4aeni7 na4ino7

A#Koho#i%"m esto ute4e protiv ispravnoga stvarana novih *elia ipove3an e sa lo8o7 ishrano7&

Stres (n"petost) Stres pove*ava 'rvni pritisa' i napetost 7i8i*a& Usliedtoga tielo tro8i vi8e energie, la'8e se u7ara, 'oristi vi8evita7i-na, 7inerala i hranlivih 7ateria potre)nih 3a3dravu 'o;u&

Heern" Mo#est Liso'i 8e*er u 'rvi usporava prvi stadi 3aelivana rane&Anemi:" S7anue 'oli4inu 'isi'a u t'ivu 'oe 3aelue i usporava

u7no;avane reprodu'iu0 *elia&!7šen:e U3ro'ue su;ene 'rvnih sudova, s7anue prie7

potre)nih 'oli4ina 'isi'a i hranlivih 7ateria u ranu&

R@HA&AN@ ?SA=I !R?B=FA ?RANIFA

Ostali pro)le7i 7ogu doprinieti ra3vou de'u)itusa& Pogledate ta)elu .$&=&

Na pri7er, istiane 7o'ra*e u3ro'ue dugotranu vla;nost 'o;e, 8to 7o;e dovesti doo8te*ena 'o;e& Pra;nene 7o'ra*noga 7ehura 7o;e )iti rie8eno ra3li4iti7 na4ini-



7a& 6rugi pri7er 7o;e )iti spastiitet 'oi vas i3)aue i3 ispravnoga polo;aa u

va8i7 'olii7a i u3ro'ue needna' raspored te;ine i viso' ri3i' od o8te*ena 'o;e&

La8 stav pri sedenu 7ora )iti ispravan ta'o da uvie' i7ate ravno7eran raspored

te;ine na va8i7 sedalni7 'osti7a&

ANFI@A I 0BIAJ @=SNI !R?INA

:aelivane 'o;e tra;i do)ru ishranu& A'o ste ane7i4ni 7alo'rvni0 ili neuhra-

neni, ielene *e )iti sporo& 6e'u)itusi sa7i po se)i 7ogu u3ro'ovati ane7iu i neu-

hranenost, naro4ito a'o e prisutna o)ilna se'reia& La8 lie4ni' ili slu;)a nege, dati

*e va7 savete 3a terapiu ane7ie ili 7ana' proteina u organi37u& Li 7o;ete tra;iti

po7o* od speialiste nutriioniste 3a do)ro i3)alansiranu ishranu& +o;da tre)ate

i3ra3ito pove*ane unosa 'aloria, proteina, vita7ina i 7inerala&Pu8ene s7anue sposo)nost va8e 'o;e 3a ielene7 i delue na ste3ane

'rvnih sudova u3 ograni4avane apsorpie upiana0 ne'ih hranlivih 7ateria& A'o

i7ate de'u)itus, nastote prestati sa 'ori8tene7 duhana u )ilo 'oe7 o)li'u& Posa-

vetute se sa lie4ni'o7 u ve3i prestan'a pu8ena&

N@A RAN

A'o va7 se ra3vio de'u)itus, tre)ate )r3o delovati& Ali, prie nego 8to sa3nate8ta 4initi a'o i7ate de'u)itus, vi tre)ate 3nati ET/ NA ?'N'T' D

.& Ne 7asirati 3arveneno podru4e&

$& Ne 4istite ranu sapuno7, odo7, hidrogeno7 h"drogen pero]id0, al'oholo7,

sir*eto7 ili rastvoro7 3a )ielene&

& Ne 4inite su8ene rane infrarveno7 grialio7 ili feno7 3a 'osu&

& Ne stavlate 8e*er, vita7ine ili antaidne preparate na ranu&

I& Ne'oristite anti)iots'e 're7e 7asti0 na ranu )e3 do3vole lie4ni'a&

A'o i7ate L<O +A<O naprsnu*e 'o;e, ne'a ednostavna nega rane 'od

'u*e 7o;e se dopustiti 'ao lie4ene& <ie4ene e potpo7ognuto odr;avane7 va8e

rane vla;no7 ne 7o'ro70 i 3atvoreno7& O)ri8ite povr8inu suhi7, tada pre7a;ite

tan'i7 fil7o7 pre7a3a 'ao na pri7er #egader7`0 ili hidro'oloidni7 pre7a3o7

'ao npr&D 6uoder7`, estore` ili Co7feel`0& La8a rana *e stvoriti slu3 ispod ovih

pre7a3a& Ne7ote se u3)uivati a'o )ude 3a7u*ena te4nost neugodnoga 7irisa isti-

ala i3 rane, 'ada u'lanate ranii pre7a3 F to e nor7alno! A'o va8 de'u)itus ne



3aelue ili ne po'a3ue napreda' u ielenu to'o7 sed7ie dana, avite se lie4ni'u

radi dalega voena terapie& 1u*na nega porodi4na 7ediina0 7o;e )iti potre)na

'od re8avana nege rane&

A'o i7ate du)lu ranu, ili rana i7a rno, ;uto ili sivo t'ivo u se)i, ili se 'o;a o'o

rane poa4ano 3arvenila, avite se od7ah lie4ni'u&

IR0RI@A

Pone'ada potpuno oslo)aane od pritis'a i do)ra nega rane, ne po7a;u

3aelivanu de'u)itusa& U ta'vi7 slu4aevi7a 7o;e )iti potre)an hirur8'i 3ahvat&

Postoe ra3li4iti hirur8'i 3ahvati u 3avisnosti od polo;aa i i3ra;enosti de'u)itusa& Ne'i

postupi sadr;e pre7e8tane 7i8i*a i 'o;e& Ne'i ta'oer tra;e odstranivane ne'e

'osti& Sva'a oso)a s de'u)ituso7 se ispitue radi odreivana proedure 'oa *e

i7ati na)ole i3glede i povrata' oso)e u a'tivni ;ivot&

Postoe ograni4ena )roa hirur8'ih 3ahvata de'u)itusa, 'oi se 7ogu i3vesti&

Li na)ole 7o;ete sprie4iti nastaane o3)ilnih rana&

?D=AAJ NA IR0RHJI A&A

Prie hirur8'oga 3ahvata de'u)itusna rana tre)a )iti vrlo 4ista& 6a se to

postigne, potre)no e ne'oli'o sed7ia i 7o;e u'lu4iti 4esto previane rane iilihirur8'o odstranivane svih 7rtvih t'iva i3 rane&

A'o e de'u)itus infiiran, va8 lie4ni' 7o;e propisati anti)ioti'e& :nai infe'-

ie su rvenilo i otiane o'o rane, neugodan 7iris iset'a rane0 i gro3nia&

Prie hirur8'oga 3ahvata potre)no e proveriti va8u ishranenost da se vidi e li

potre)na dodatna ishrana proteini, vita7ini, 7inerali0, 8to e potre)no radi pove*ana

7ogu*nosti uspe8noga 3aelivana&

NAJ?N IR0RHJ? A&AA

Na'on hirur8'oga 3ahvata )iti *e period od tri do 8est sed7ia 'ada 7orate

ostati u 'revetu o)i4no pose)an 'revet0, da se o7ogu*i 3aelivane hirur8'e rane&

Leo7a e va;no da se operirano 7esto ne podvrgava pritis'u, te da se ne vu4e i ne

raste;e 'o;a u to7 podru4u& #re)ati *ete po7o* pri o'retanu& Li ne s7iete pu8iti

/@ sed7ia na'on hirur8'oga 3ahvata& #o prestaane planirate unapried&

Na'on 3aelivana, ve;)e ra3gi)avana 7ogu po4eti laganie 'od na)li;ega

3glo)a& Slede*e, tre)ate postepeno pove*avati te;inu ili pritisa' na 7estu operaie



sede*i na ne7u sa pa;livo planirani7 traane7 polo;aa& Ova postupa' pove*ana

pritis'a e a'o usporen& Pitate lie4ni'a ili negovatela o to7e&

Operirano podru4e tre)ati *e pose)nu negu to'o7 dalega va8ega ;ivota&

Ni'ada ne*e )iti 4vrsto 'ao 8to e )ilo prie nego ste do)ili de'u)itne ranu& Pre7e-

8tana transferirana0 i do3voleni pritisa' tre)au )iti pravilno i3voeni& La8 na4in

sedena i oslo)aana od pritis'a tre)au se ponovo proveriti i ustanoviti&

Nava;nii dio 3aelivana, )ilo da e u pitanu 'on3ervativna ili hirur8'a 7eto-

da lie4ena e da utvrdite u3ro'e de'u)itnih rana te da planirate 'a'o ih i3)egavati u

)udu*nosti& :a vi8e op*ih infor7aia ve3anih 3a negu 'o;e, pogledate te'stove i

o)a8nena u poglavlu $D aštita !ože.



?d:e#:"K 13

!SI?S?I@A=N? !RI=A?QA&AN@

Prvi dio ovoga odel'a e prvenstveno us7eren pre7a oso)a7a 'oe su ne-

davno o3lieene& aspravla se o ra3li4iti7 rea'ia7a na invalidnost i

o7ogu*ava uvid u prilagoavane& a'o tu ne7a ni8ta novoga 3a oso)e 'oe

ve* i7au o8te*ene 'i47ene 7o;dine, 7o;da ta'oer po;ele 4itati ova

odela'& +o;ete prona*i sopstve-ne refle'sie u prvi7 dani7a na'on va8ega

o8te*ena 'i47ene 7o;dine i preispitati svo odnos pre7a svoe7 o8te*enu&

6odatno, ova odela' pru;a 'orisne infor7aie o provereni7 trenin3i7a,

re8avanu stresa, ve;)a7a opu8tana, planiranu vre7ena i postavlanu

prioriteta va8ega ;ivota& #o su podru4a u 'oi7a sva'o 7o;e pone8to do)iti,

)e3 o)3ira i7a li o8te*ene 'i47ene 7o;dine ili ne&

7ati invaliditet, 'ao 8to e o8te*ene 'i47ene 7o;dine, postavla 7noga pita-

na o to7e 'o ste viD 8ta ;elite )iti, 'a'o druge oso)e u'lu4uu*i va8u porodiu 7ogu

delovati 3aedno sa va7a, te 'a'o ;iveti svo ;ivot 'ao oso)a sa invaliditeto7& Ova

odela' nudi ne'e idee i priedloge o ovi7 oso)ni7 pitani7a& :a ra3li'u od fi3i4'ih

potre)a, oso)na i dru8tvena pitana ne7au ta4ne odgovore ili postup'e 'oe tre)a

sliediti& ?ta ste vi odlu4ili uraditi sa va8i7 oso)ni7 i dru8tve-ni7 ;ivoto7, stoi do

vas& a'o su ne'i od ovih pro)le7a rasprave te8'i, ova odela' *e po'u8ati da va7

da odreenu po7o* u to7e&

6odatno, ova odela' u'lu4ue infor7aie o ne3avisno7 ;ivlenu i va8i7

pravi7a 'ao oso)e s invaliditeto7& Op*enito, 'nige o sa7opou3danu i graans'i7

pravi7a, 'oe su napisali autori )e3 invaliditeta, u4inile su ih )ogati7a, ta'o da 3nate,

'a'o su ove te7e vrlo va;ne& A'o va7 padnu na pa7et pitana o oso)ni7 i porodi4-

ni7 pro)le7i7a, 3apa7tite da uvie' 7o;ete o ni7a ra3govarati sa va8i7 soialni7

radni'o7, psihologo7 ili drugi7 4lano7 reha)ilitais'oga 7ediins'oga0 ti7a&

&I S @?H ISA ?S?BA

Povreda i o8te*ene 'i47ene 7o;dine )ilo e veroatno nagora stvar 'oa

6/M se dogodila& 6' ne 7o;ete pro7ienti ti 8to se dogodilo, ostaviti i3a se)e ili ne

3nati 3a to ignorisati0& Na ova ili ona na4in 6' 7orate ;iveti sa ti7& #o nie la'o&

Shvatite veo7a va;ni7, to 8to na7erno isti4e7o rie4 6' u ovo7 odel'u&

Sva'e godine 7nogi ludi do;ivlavau nesre*e 'oe re3ultirau o8te*ene7 'i47ene

7o;dine& Sva'o e pose)an i to se ne 7o;e pro7ieniti ni na'on ta'voga o8te*ena&



6' 0TA 5@E 6'5A 6' 8

Postoe 7noge ;ivotne situaie svih vrsta, u 'oi7a 7o;ete i7ati svou ulogu i

to nepro7ienenu, 3ato 8to vi sada 'oristite 'olia u7esto nogu 3a 'retane o'olo&

ei7o to na dru'4ii na4in, ne7a ra3loga da se va8a oso)nost, inteligenia,

na4in 'o7uniirana sa drugi7 ludi7a i ostale oso)ne rte i37iene 'ao re3ultat

o8te*ena 'i47ene 7o;dine& A'o ste )ili pa7etni, dru;elu)ivi, nerado vieni, te8'i 3a

saradnu, ra37a;eni, uverlivi, napuhani ili oso)a sa asni7 ilevi7a, 8anse da osta-

nete ista oso)a na'on o8te*ena 'i47ene 7o;dine su vrlo do)re&

Ne7ote se i3nenaditi a'o va7 se ave situaie inten3ivne sete tuge0, frustra-

ie ili lutne& #o su nor7alne luds'e rea'ie 'oe se avlau 'ao odgovor na nevole

'oe va7 se dogaau& #o e vrlo 4esto na'on o8te*ena i i3gu)iti *e se vre7eno7 i

sa novi7 is'ustvi7a& Saveti o to7e 'a'o postupati sa ovi7 i drugi7 ose*ai7a i re-a'ia7a sliede u dale7 te'stu&

IS!II&AN@ &AHI ?S@A@A !RFA IN&A=IDNIF ?S?BAFA

esto se 'a;e da e edna od nate;ih stvari sa 'oo7 se tre)ate suo4iti na'on

i3nenadnoga nastupa invaliditeta, 4inenia da ste odedno7 u)a4eni u to novo sta-

ne 3adr;avau*i prito7 sve stavove, verovana i ra3ne pogre8ne predod;)e 'oe ste

i7ali prie o8te*ena 'i47ene 7o;dine&Po3naete li ne'u oso)u sa invaliditeto7V esu li ne'i va8i priateli ili 4lanovi

porodie invalidniV A'o do)ro po3naete ne'oga, ot'rit *ete da fi3i4'i nedostata' po-

lagano postae 7ane va;an 3a i3gradnu 7euso)nih odnosa& Prvi utisi ili po4etni

stavovi nisu uvie' ta4ni i 7ogu se 7ienati to'o7 vre7ena&

+noge oso)e i7au ra3li4ite stavove i utis'e 'oi7a po'a3uu 8ta oni ose*au

pre7a oso)a7a sa invaliditeto7& Li 7o;ete ot'riti, 'a'o poseduete ne'a od ta'vih

7i8lena, naro4ito a'o va8e dru;ene sa invalidni7 oso)a7a )ude ograni4eno ili ne-postoano& 1oi su ne'i op*i stavovi ili utisi o oso)a7a sa uo4livi7 fi3i4'i7 invalidite-

to7 V Ovde su i3lo;eni ne'i pri7eriD

• Sa7ilost ili si7patia pre7a oso)i, 8to o)i4no re3ultira 7ilostivi7 sa;alivi70 ili

po'rovitels'i7 stavo7&

• Oso)na nelagodnost, )riga ili udalene i3 o'oline oso)e sa invaliditeto7& :)og

toga, ta'va oso)a se redovito i3)egava&

•

Pogre8no shvatane 7entalnog o8te*ena radi fi3i4'og invaliditeta&• Pogre8no shvatane i radi fi3i4'oga invaliditeta&



• Ne3aslu;ena pohvala oso)a7a 3ato 8to su 5ta'o hra)re9 ili 5)ore se do)ro9&

• Pogre8no shva*ane da su invalidne oso)e graani drugoga reda& Oso)e sa

invaliditeto7 ne 7ogu )iti u'lu4ene u 7noge a'tivnosti ili fun'ie svoe 3aed-

nie ili ne 7ogu )iti tretirane sa isti7 po8tovane7&

?tavi8e, va8 stav pre7a sa7i7a se)i i pre7a drugi7a porodia, priateli 4a' i

strani0 7o;e se pro7ieniti& Ali uverena se ne 7ienau pre'o no*i& #o e postepen

proes 'oi se avla 'ro3 novo u4ene7 i pona8ane& +o;da *ete ustanoviti da ste vi

te' TstudentT u reha)ilitaioni7 uslovi7a, a Tu4itelT i3van 'oi po7a;e da popravite

svoe stavove ve3ane 3a fi3i4'i invaliditet&

0F@N?S GI&=@N@A

Sva'a oso)a i7a sopstveni na4in odgovora na glavne pro7ene u na4inu ;ivo-

ta& 1a'o *ete reagovati na o8te*ene 'i47ene 7o;dine 'oe i7ate, e vrlo oso)no i

u'lu4ue 8iro'u lepe3u 7isli i ose*aa& Ni'o ne7a ista is'ustva, ali 'at'ada po7a;e

sa3nane da postoe ne'i pro)le7i sa 'oi7a su se i drugi ve* suo4avali& 6rugi su

na8li podesan na4in 'a'o se )oriti sa ti7 pro)le7i7a, i oni su va7 na raspolaganu&

1ao 8to e ranie napo7enuto, vrlo va;no e ustanoviti T'o ste viT& Ne'e oso)e

vole ignorirati oso)ne pro)le7e, drugi vole govoriti ielo vrie7e sa7o o ni7a, a os-

tali 7o;da ;ele na3vati svoe o7ilene voditele to' 8oua tal'-show0 ili pisati u no-

vins'e ru)ri'e sa saveti7a& Postoi 7nogo na4ina 'a'o odgovoriti na oso)ne potre)e

i interesovana& Nava;nie e, )ilo da 4itate 'nigu, ra3govarate s priatele7, idete na

ne'i o)ra3ovni 'urs ili tra;ite profesionalno savetovane, da to )ude su8tins'a pro-

7ena 'oa e na)ola 3a 6/0&

Le*ino7 svi paienti, na'on o3lede 'i47ene 7o;dine, prola3e 'ro3 fa3u 'ada

se pitauD T:a8to aVT& Oni sa7i se)i postavlau pitana sli4na ovi7aD T:a8to se to7eni dogodiloVT, TUvie' sa7 postupao pre7a svi7a po8teno i 8to god sa7 7islio

)ilo e ispravno! :a8to sa7 i3a)ran da 7i se dogodi ova nesre*aVT Li 7o;ete 'a3atiD

T1a;nen sa7 3a sve ravo 8to sa7 u4inio prie 7oega o8te*ena T& Ne'i se )olesnii

3avetuuD TO)e*ava7 voditi od sada do)ar ;ivot, sa7o a'o 7ogne7 opet hodatiT&

=e3 o)3ira na 3a'lu4'e do 'oih ste do8li, 3a8to ste o3lieeni, 7orate od)aiti

ne'e 3a'lu4'e i psiholo8'i staviti pro)le7e u stranu, te gledati u pravu )udu*nosti&

a3li4iti ludi prihvatau pro7ene ra3li4ito7 )r3ino7&



Proes prihvatana pro7ene e 4esto 3van Tperiod prilagoavanaT& Lrlo e

te8'o proieniti 'oli'o dugo *e va7 tre)ati da se prilagodite na novi na4in ;ivota

na'on nastan'a o8te*ena& ?to e 3a vas va;no od7ah na'on o8te*ena, 7o;da ne*e

)iti vi8e va;no 'asnie u va8e7 ;ivotu& Slede*i pri7er 7o;e o)asniti ova proes&

:a7islite se)e 'a'o u4ite leteti aviono7& U po4et'u, 7orate nau4iti 7nogo

tehni4'ih infor7aia i 'a'o sada upravlati nepo3nato7 opre7o7& 1ada prvi puta

sednete u pilots'u 'a)inu, va8a e pa;na us7erena na ra3ne instru7ente, poluge,

'o7pase i pre'ida4e na plo4i ispred vas& Na'on ne'e osnovne o)u'e i pra'se, vi *e-

te napredovati do ta4'e 'ada 7o;ete leteti do 3adanoga ila, )e3 o)ra*ana svoe

pa;ne na 'o7pase ili opre7u& #e stvari su potisnute u po3adinu i va8a pa;na e us-

7erena napried, pre7a otvoreno7e ne)u&

sti proes se de8ava na'on o8te*ena 'i47ene 7o;dine& Prvo nau4ite teh-ni4'e infor7aie o radu va8ega organi37a i 'a'o upravlati sa novo7 opre7o7 'ao

8to su hodalie, 'olia i 'ateteri& Na'on ve;)ana i pra'se, vi *ete svou pa;nu us-

7eriti na druge sastavne dielove va8ega ;ivota&

=r3ina va8ega prilagoavana e navi8e 3avisna od va8ega filo3ofs'oga stava

pre7a ;ivotu& Stavovi ne'ih oso)a pre7a ;ivotu su vrlo prilagodlivi fle'si)ilni0& Oni

sva'i dan prihvatau do)ro do8li7& 6rugi, ia'o su 7nogo 'ruti, stvarau svoe planove

3a godine 'oe dola3e& Oni naravno ne planirau poavlivane o8te*ena 'i47ene 7o-;dine& 6o)ra nit 'oa pove3ue napreda' va8ega prilagoavana situaii e 'ada po4-

nete ra37i8lati i i3ra;avati svoe stane 'ao na pri7er Telio )ih 3nati 'a'va 7e )u-

du*nost 4e'a&T ili Telio )ih 3nati 3a 'ou vrstu posla 7ogu )iti o)u4en treniran0 sa

preostali7 fun'ia7a 'oe o8 i7a7T, te T1oi7 pute7 sada da 'rene7VT

Lerovali ili ne, postoi po3itivna strana& Paienti 'oi su i7ali o8te*ene prie

ne'oli'o godina 'a;uD Tivot e 3a 7ene sada )ogatii nego prie 8to sa7 do)io o8te-

*ene, 3ato 8to sa7 usporio ;ivotni rita7& +nogo sa7 istra;ivao svoe stane duha

'od prilagoavana svoe7 o8te*enu, postao sa7 7nogo 3relia i uva;enia oso)a&

a sa7 sposo)an proieniti i voleti stvari i 'valitete 'oe su )ile u pro8losti, a 'oe

sa7 propustio&T Ni'ada ni'o nie 7ogao pretpostaviti da *e i7ati o8te*ene 'i47ene

7o;dine, ali 'ao i u ve*ini stvari u ;ivotu, postoi i druga strana 7edale&

TN?RFA=NIT ?S@A@I

La;no e 3apa7titi da *e oso)ni i psiholo8'i pro)le7i s 'oi7a se suo4avate,

to'o7 vre7ena sve 7ane )iti us7ereni na va8e o8te*ene, a sve vi8e o'renuti sva-



'odnevno7e ;ivotu& asprave 'oe sliede o apliirani7 ose*ai7a na e7oie i 'ri-

3e od7ah na'on o8te*ena0 su e7oie 'oe 7ogu u*i i i3a*i i3 va8ega ;ivota& Nor-

7alno e da ludi is'a3uu svoa ose*ana u 8iro'o7 spe'tru na'on glavnih 'ri3a&

7jutnja tuga :rustra$ija (poraženost) razdraženost z%unjenost i usamljenost su uo-

)i4aeni& 1a'o se vi ose*ate veroatno e dru'4ie nego 'a'o se ose*au drugi& 1at-

'ada, ne'i ludi ;ele 3nati da li se i drugi ludi ose*au isto& Ova ta4'a raspravla o to-

7e 'a'o si po7o*i u ta'vi7 e7oionalni7 rea'ia7a i to va8i7 is'ustvo7& Nisu sve

e7oie neugodne& Proes reha)ilitaie ta'oer u'lu4ue humor ponos nadu i

osjećaj zadovoljstva&

N@&

A'o oienite se)e da ste otresiti pre7a drugi7a, vi4ete 'ada stvari idu lo8e, ili3a'uhavate ielo vrie7e, 3nate da *e 7nogi ludi is'usiti va8 gnev& 1at'ad to 7o;e

postati va8 pro)le7 u radu s drugi7a a'o ta gnev uvie' prevladava u sve7u 8ta

4inite& 6o)ar test e 3apitati seD T6a li )ih a ;elio da postupau pre7a 7eni 'ao 8to a

postupa7 sa ni7aVT A'o e odgovor TNeT, 3apitate se opetD T1o ili 8ta 7i s7etaV

:a8to sa7 gnevanVT

Ova na4in sa7ora3govora 7o;e va7 po7o*i da se povu4ete 'ora' na3ad od

pro)le7a, da se ohladite i ra3viete po3itivan plan delovana& #a'oer, pitate druge3a po7o* da )udete 7irni ra3govarau*i otvorenie o pro)le7i7a, radie nego da gra-

dite odnose 'oi dosti;u ta4'u 'lu4ana i e'splodirau u gnevu&

0F?R

1ada ste se 3adni put do)ro 3a)avlali i s7iali puni7 s7ieho7V ini se da se

ova tip terapie 4esto previdi ili pre'ida, naro4ito do' ste u )olnii& +oderni 7ediin-

s'i pisi raspravlau po3itivan efe't s7ieha na 7entalno i psihi4'o 3dravle& Sigurno,

s7ieh nie Tlie'T, ali 7o;e po7o*i u va8o )or)i sa ra3li4iti7 pro)le7i7a i o7ogu*iti

uspostavu uo)i4aenoga po3itivnoga raspolo;ena&

Ne'e sugestie 'oe va7 7ogu po7o*i u pronala;enu i3vora hu7ora suD

.& Protra*ite vi8e vre7ena sa priateli7a 'oi vas 7ogu nas7iati&

$& dite u 'ni;are i tra;ite 'nige sa 8ala7a i hu7oristi4'i7 sadr;ai7a&

& itate hu7oristi4'e novine ili 'nige&

& 3na7ite videore'order i gledate 'o7edie sa ne'i7 priateli7a0&

I& Po4nite pri4ati vieve&



0A

Lrlo e 4esto ose*ane inten3ivne tuge na'on veli'oga gu)it'a ili 3na4ane pro-

7ene 3dravla& #o e sli4no ;alosti 'ou 4ove' ose*a na'on s7rti ne'oga )lis'oga&

Ne'e oso)e i3ra;avau svou tugu su3a7a, povla4ene7 u se)e, i3ostan'o7 dnevnih

a'tivnosti, ili ra3govarau o tu;ni7 ose*ani7a sa )lis'i7 priateli7a& #o su nor7alne

i uo)i4aene rea'ie& 1at'ad, a'o ovi nor7alni ose*ai postanu nad7o*ni, nepresta-

ni ili )e3nadni, tre)ate ra37isliti o tra;enu po7o*i u savladavanu va8e tuge&

Glavne ra3li'e i37eu žalosti tuge0 i poave depresije su da e depresia 4esto

udru;ena sa )e3nae7, ose*ae7 i3gu)lenosti, psihi4'e isrplenosti, s7etna7a

spavana i pro7eno7 apetita& Po'u8ate ra3govarati s ne'o7 )lis'o7 oso)o7, 7i-slite o ne4e7u po3itivno7 u va8o )udu*nosti, ili si priredite ne'o 3adovolstvo slu-

8ane 'onerta, spravlane pose)noga napit'a ili 4itane ne'e do)re 'nige0& A'o i7a-

te ose*a da Tni8ta nie vriedno po'u8atiT, tada ra3govarate sa 4lano7 va8ega reha-

)ilitais'oga ti7a o ti7 ose*ai7a& +o;da do)iete ne'u po7o*&

!?N?S

?ta ose*ate o se)i, e vrlo va;no, naro4ito 'ada ste na reha)ilitais'o7 pos-tup'u& #o vr8i utea na va8 i3gled, ra3govor i delovane& a37i8late o ne'o7e 3a

'oga 3nate da e vrlo dostoanstven i poverliv )e3 la;nog ponosa0& 1a'o oni i3gle-

dau i deluuV 1ada se vi do)ro ose*ate, drugi ludi *e to 3nati, er se 3adovolavau-

*e starate o se)i i u liepo7 svetlu se predstavlate ostali7a& #a'vi ose*ai po4inu

'ad govorite sa7o7 se)iD Ta sa7 dostoanstvena oso)a9& Naravno vi i7ate 7ana,

ali vi i7ate ne'e pose)ne 'valitete 'ao oso)a& +o;ete nau4iti ose*ati se do)ro sa

ti7 oso)ina7a i to *e va7 po7o*i da po)ol8ate svo ose*a ponosa&

!?RAGN?S I B0N@N?S

Po'u8a ovladavana novi7 na4ini7a o)avlana ne'ih radni 7o;e )iti istovre-

7eno pora;avau*i i 3)unuu*i& Prvo, po'u8ate ustanoviti i3vor pora3a& A'o ustano-

vite da e to oso)a, ra3govarate sa no7 o pro)le7u, otvoreno 'a'o ve* u7iete&

@tvoreni razgovor pomaže8 A'o vas ra3govor o ti7 stvari7a 4ini u3ne7ireni7, 3a7o-

lite tre*u oso)u da va7 po7ogne ili po'u8ate 'oristiti ne'e opu8tau*e a'tivnosti pri-

e sa7oga ra3govora& 9iti staložen i opušten može pomoći8



1at'ada 7o;ete ustanoviti 3a8to ose*ate pora;enost, ali ne 7o;ete s7isliti

'a'o po)ol8ati ili pro7ieniti to stane& Tražite pomoć8 6ruga oso)a va7 7o;e po7o-

*i ideo7, 'oa 7o;e voditi re8enu ili 7o;ete prona*i opu8ten na4in suo4avana sa

vrlo pora;avau*i7 situaia7a&

NA0>I DR0 HA RBA B 0!?RB R0B?SI

+nogo puta ludi ose*au u3ne7irene, gnev i pora;enost 'ada ne8to pro7a-

8e u ne4e7u 8to su ;eleli& Ova ta4'a e us7erena na u4ene 'a'o posti*i odreene

stvari )e3 vrieana ili ga;ena drugih& #o u'lu4ue upotre)u nepopustlivosti, )e3 ga-

dosti ili agresivnosti&

Ne'ada *ete 3a7oliti 3a po7o* 3a ne8to 8to vi ne7o;ete o)aviti sa7i, ali *ete

tre)ati ne'i7a drugi7a dati na 3nane da 4ine ne8to 8to vas stvarno s7eta& #a'oer,

nedavna su istra;ivana po'a3ala da oso)e sa o8te*ene7 'i47ene 7o;dine 4esto

tre)au ulo;iti dodatni napor da se 3drava oso)a ose*a ugodno, 'ada ra3govara sa

ne'i7 u 'olii7a& #o 4esto po7a;e u uspostavlanu osnove po3itivne 'o7uni'aie&

Slede*a dis'usia )iti *e us7erena na tri osnovne vrste 'o7uni'aieD sa7o-

svesnost, agresivnost i pasivnost& Prvo *e )iti opisana op*a vrsta 'o7uni'aie, sli-

ede opisi speifi4nih pona8ana 'oa su tipi4na 3a sva'u vrstu& :apa7tite da su to

pona8ana, ne sa7o rie4i& La;no e 'a'o vi ne8to govorite govor tiela, ton glasaitd&0, ne )e3uslovno rie4i 'oe upotre)lavate&

SAF?S&@SN?S

0amosvjesnost podra3u7ieva ustranost 'od svoih oso)nih prava& 3ra3ite

va8e idee i ose*ae dire'tno i po8teno, ali ta'oer u37ite u o)3ir i ose*ae drugih

ludi& #o podra3u7ieva po8tovane respe't0 F po8tovane se)e i drugih ludi& 1a'o

)iste to postigli, 3ahtieva se od vas da ste u 'o7uni'aia7a asni i da se prito7pitate 8ta drugi o to7e 7ogu 7isliti i ose*ati& 6rugi7 rie4i7a, 'ooperativnost i po8-

ten odnos fair pla"0 su osnovni 3a postoane sa7osvesnosti&

1od sa7osvesnoga pona8ana, va8e telesne a'ie su u s'ladu s ver)alni7

poru'a7a i dodatno podupiru, poa4avau i nagla8avau to 8to ste i3ra3ili rie4i7a&

Glas e odgovarau*i pre7a situaii, 'onta't o4i7a e dire'tan ali ne napadan,

'oriste se telesne gesti'ulaie 'oe o3na4avau a4inuH te4an govor )e3 nespretnih

pau3a, i3ra;aan, asan i sa naglasi7a na 'lu4ni7 rie4i7a&



?a)lons'i govor e o'lievau*i i ispunen pre'idi7a, sa 4esti7 na'a8lavane7& Geste

lia 7ogu u'lu4iti podi3ane o)rva, os7ehe ili tr3ae ti'ove0 'ada i3ra;ava gnev&

Op*enito gledau*i, popustlive geste su one 'oe po'a3uu sla)ost, strah, 7ol-

)u ili poni;avane sa7oga se)e& One s7anuu snagu onoga 8ta e i3ra;eno ver)al-

no i upravo 3)og toga ih ludi 'oi se )oe nepopustlivoga nastupa i 'oriste& Nihov e

il da s7e'8au ono 8ta 'a;u, ta'o da druga oso)a ne )ude uvrieena&

?!0HAN@ 0 ?&?F S&I@0 !0N?F SRSA

esto se 4ini da se o'o vas dogaa previ8e stvari a da ne postoi na4in 'a'o

da rie8ite sve dnevne su'o)e& Pre7da ni'o ne 7o;e odstraniti stres i3 va8ega ;ivo-

ta, postoe ipa' na4ini 'a'o se utea stresa na va8e 3dravle 7o;e s7aniti& +nogo

3dravstvenih pro)le7a dire'tno e ve3ano u3 napetost 7i8i*a, povi8eni 'rvni pritisa' i

poa4ani rad sra, 8to o)i4no dola3i 3aedno sa stresni7 a'tivnosti7a& +nogi ludi sa

o8te*ene7 'i47ene 7o;dine 'a;u da su i7 po4etni 3ahtevi u reha)ilitaii puni stre-

sa& +euti7, i ludi u telesno odli4no 'ondiii re*i *e va7 'a'o su i7 dani 4esto pu-

ni posla i stresa& Ova ta4'a nudi dvie pose)ne 7etode ovladavana streso7D tehni'e

rela'saie i ve8tine upravlana vre7eno7&

!R?RSI&N? ?!0HAN@Li ne7o;ete istovre7eno se do)ro ose*ati i )iti pod psiholo8'i7 streso7&

Progresivna rela'saia 7i8i*a s7anue puls, 'rvni pritisa', isto ta'o s7anue 3no-

ene i )ro udisaa& 6u)o'a 7i8i*na rela'saia, 'ada se uspe8no uve;)a, 7o;e )iti

'ori8tena 'ao ta)leta protiv )riga&

Le*ina ludi ne 3na 'oi su od nihovih 7i8i*a hroni4no napeti& Progresivno

opu8tane provodi se na na4in da se ustanove poedini 7i8i*i i 7i8i*ne grupe i nau4i

ra3li'a i37eu napetosti i rela'saie&Sliede*a e proedura 3a posti3ane du)o'e rela'saie 7i8i*a& itava grupa

7i8i*a istovre7eno se napne i 3ati7 rela'sira& +o;da ne*ete )iti u 7ogu*nosti da

postignete potpuno 'retane svih 7i8i*a, ali u4inite 'oli'o 7o;ete& Ponovite sva'i po-

stupa' na7ane edno7, napinu*i sva'u 7i8i*nu grupu od I do 2 se'undi i poto7 ih

opustite $% do % se'undi& :apa7tite ra3li'u i37eu oseta napetosti i opu8tana& Po-

'u8ate ve;)ati u udo)no7e polo;au na pri7er sede*i sa poduprto7 glavo70 i

pra'ti'ute na7ane dva puta dnevno sve do' ne postignete savr8enstvo ovih ve;)i&



.& Stisnite o)e pesnie, stegnite )iepse i podla'tie, povuite pesnie pre7a ra-

7eni7a& Opustite se& Opustite ru'e ni3 tielo&

$& Na7r8tite 4elo& :a)aite glavu natrag i o're*ite e edan potpuni o'ret u s7eru

'a3al'e na satu i 3ati7 natrag& Na'on toga na)orate 7i8i*e lia 'ao orahD radi-

te gri7ase, 8'ilite o4i7a, napu*ite usnie, priti8*ite e3i'o7 nepe, a prito7 dr-

;ite ra7ena pogr)leni7a& Opustite se&

& 3ravnate lea i du)o'o udahnite puni7 plu*i7a& :adr;ite dah& Opustite se&

Ponovo du)o'o udahnite napuhuu*i tr)uh& :adr;ite polo;a& Opustite se&

O)3iro7 da ne'e od ve;)i 3ahtievau po'rete vrata i lea, potre)no e da do-

)iete do3volu svoega lie4ni'a&

Li 7o;ete se)i napraviti audio 'asetu sa osnovni7 postupi7a 'oi7a *etepo)ol8ati svo progra7 rela'saie, 'a'o ne)i ne'ada 7ne8to 3a)oravili& :apa7tite

da tre)a ostaviti prostor i37eu sva'e ve;)e 'a'o )i va7 to o7ogu*ilo dovolno vre-

7ena da i3 napetosti dospiete opustiti 7i8i*e i 3apo4eti drugu grupu ve;)i&

Le*ina ludi pone'ada i7a ograni4eni uspeh 'ad po4ine s du)o'i7 7i8i*ni7

opu8tane7, ali to e sa7o stvar pra'se& Po4etnih $% 7inuta ve;)e 7o;e donieti sa-

7o deli7i4no opu8tane, 7o;da *e 3a opu8tane ieloga tiela tre)ati vi8e ve;)e&

U po4et'u *e va7 se 4initi da opu8tane nie potpuno& Pre7da 7i8i* ili grupa7i8i*a 7ogu )iti deli7i4no opu8teni, odreeni )ro 7i8i*nih niti 7o;e ostati o8 uvie'

napet& Opu8tane ove 7i8i*ne niti doniet *e va7 e7oionalni efe't 'a'av ste o4e'i-

vali& Od po7o*i e 'at'ada i3govoriti sa7o7e se)i re4eniuD TNapredue7 sve vi8e i

vi8eT& 6a'le, us7erite se na du)o'o disane to'o7 va8ega opu8tana&

0!RA&=@AN@ &RFN?F

#o e drugi va;an na4in savladavana stresa& 1ada napu8tate )olniu na'on

nedavnoga o8te*ena, ne*ete vi8e i7ati oso)le da va7 po7ogne u rasporedu va8ih

a'tivnosti& :a one od vas 'oi rade ili se vra*au na posao prvi put na'on o8te*ena, u

po4et'u e osnovno ra3viti ve8tinu planirana dnevnih o)ave3a& 6ielovi ove ta4'e 'oi

sliede preu3eti su i3 'nigeD 5*elaHation I 0tress *edu$tion <or!%oo!J , 'ou su

napisali +artha 6avis, Eli3a)eth Eshel7an i +athew +1e"&

O vre7enu se 7o;e ra37i8lati 'ao o nepre'idno serii veli'ih i 7alih odlu'a,

'oe postepeno, pola'o, 7ienau i3gled va8ega ;ivota& Neodgovarau*e odlu'e i3a3i-



vau pora3nost, s7aneno sa7opo8tovane i stres& #o re3ultira sa 8est si7pto7a lo-

8ega upravlana vre7eno7D

.& ur)a&

$& Uvie' )iti uhva*en usred ne'e neugodne situaie&

& U7or i )e3volnost sa 7nogo 7rtvih sati neprodu'tivne a'tivnosti&

& Stalno gu)lene ro'ova&

I& Nedostata' vre7ena 3a od7or i oso)ne odnose&

@& Ose*a da ste stalno pora;eni 3ahtevi7a i detali7a i 4inite ono 8ta ne ;elite

4initi ve*inu vre7ena&

#ehni'e upravlana vre7eno7 3a re8avane ovih si7pto7a su ra3viene od

7nogih 'onsultanata i e'sperata 'oi u4e 3aposlene lude da us7ere svo ;ivot& Sve7etode 'oe su napisane o upravlanu vre7eno7 7ogu se predstaviti u tri 'ora'aD

.& Li tre)ate ustanoviti prioritete 'oi pri'a3uu va8e na3na4anie ileve, osnovne

odlu'e o to7e 8ta e va;no, a 8ta neva;no&

$& Li 7orate 'reirati vrie7e po stvarni7 potre)a7a i od)aiti 7ane va;ne stvari&

& Li tre)ate nau4iti donositi osnovne odlu'e&

Prie ispitivana efi'asnosti upravlana vre7eno7 pre7a ova tri 'ora'a, )ilo )ipo;elno istra;iti 'a'o stvarno provodite vrie7e& Podielite dan na tri dielaD

.& Od ustaana do ru4'a

$& Od ru4'a do ve4ere

& Od 'raa ve4ere do odlas'a na spavane

Nosite 7ani )lo'i* i na 'rau sva'oga diela na'on ru4'a, na'on ve4ere, i u

'revetu prie spavana0 3api8ite sva'u a'tivnost u 'ou ste u'lu4eni i one gde ste tra-

;ili po7o*& :a)ile;ite sva'i utro8a' vre7ena& U'upna 'oli4ina vre7ena 3a sve a'tiv-

nosti tre)a )iti )lis'a u'upno7e )rou sati 'oi ste )udni&

A'o niste pose)no 3ainteresirani 3a po)ol8ane 'ori8tena svoega radnoga

vre7ena, ednostavno napi8ite radne a'tivnosti, 'ao dru8tvene, rutins'e 3adat'e,

7ane va;ne poslove, produ'tivni rad, sastan'e i telefonirane&

=ile;ite te a'tivnosti tri dana& Na 'rau tre*ega dana, 3api8ite u'upan utro8a'

vre7ena provedenoga u sva'o od navedenih 'ategoria& A'o ;elite, 7o;ete to podi-

eliti s tri, da vidite sredne vrie7e utro8eno 3a sva'u poedinu a'tivnost& #a'oer



7o;ete slo;iti 'ategorie po veli4ini utro8'a vre7ena, od nave*ih potro8a4a vre7ena

do na7anih, ta'o da 7o;ete do)iti gru)u sli'u o va8i7 te'u*i7 o)ave3a7a&

+o;ete i37ieniti ili dodati 'ategorie 'oe va7a odgovarau&

+o;da ;elite odvoiti ra3govore u 'u*i sa inti7ni7 priateli7a, od onih 'oi se

ti4u va8ih dru8tvenih o)ave3a, ili 'upovinu i3 3adovolstva i 'upovinu i3 potre)e&

+o;da ;elite i7ati pose)nu 'ategoriu dnevne nege 'ou o)avlate sa7i i 3a va8e

higiens'e potre)e& Li 7o;ete ra3dieliti 'u*ne o)ave3e u ne'oli'o 'ategoria& Nava;-

nie e da odvoite i istra;ite 'ategorie i vrie7e 3a sva'u pose)no i na'on toga odre-

dite vrie7e 'oe ;elite provesti vi8e ili 7ane anga;irani u sva'o od ovih a'tivnosti&

!?SA&=@AN@ !RI?RIA

Na'on 8to ste na4inili vlastiti raspored vre7ena, 7o;ete po4eti uporeivati va-8e sada8ne 'ori8tene vre7ena sa va;ni7 ilevi7a&

?ta ste ;eleli posti*i u ;ivotu, na 8ta ste navi8e ponosni i sa 4i7 ste navi8e

ra3o4araniV Oslo)odite svou 7a8tu i 3api8ite sve 8ta va7 padne na pa7et& Ne ra3-

7i8late o to7e i ne anali3irate, a a'o se ne4ega setite, 3api8ite& Pretvorite to 8ta

ste napisali u va8e dugoro4ne ileve&

6rugo, napravite popis ednogodi8nih ileva 'oi su ostvarlivi& 1ona4no, 3a)i-

le;ite sve va8e ileve 3a sliede*i 7ese, u'lu4uu*i prioritetne poslove, 8e7e po-)ol8ana, re'reativne a'tivnosti i drugo&

Na4inili ste tri popisa ilevaD dugoro4ne, srednoro4ne i 'rat'oro4ne& Na sva-

'o7e popisu 7ogu se odrediti 3na4ani, sredne i 7ane va;ni 3adai po pririteti7a&

.& načajni su osnovni, ve*ino7 ;eleni&

$& 0rednji su oni, 'oi se 7ogu odgoditi, ali su ipa' va;ni&

& Manje važni su oni 'oi se 7ogu i ispustiti )e3 ne'e 8tete&

!?D@=A !RI?RIA NA ?S&ARI& J?RAJ

Sad e vrie7e da raspodielite značajne prioritete na ostvarive 'ora'e& 7ate

ileve na 'oi7a tre)ate raditi& Oni su va8i vrhuns'i prioriteti& U37ite 3a nih 7ese

dana& Slede*i 7ese sa4inite novi popis& Ne'i ilevi ostat *e u značajnim do' *e

drugi otpasti& Cilevi uvie' 7orau )iti popra*eni popiso7 pose)nih 'ora'a& Odvoite

sva'oga dana vrie7e 3a rad na 3na4ani7 prioritetri7a& Nagla8avate re3ultate vi8e

nego a'tivnosti& Po'u8ate sva'oga dana napraviti )ar 'ora' pre7a ilu )e3 o)3ira

na to 'oli'o e 7ali ta 'ora'&



.& O)ave;ite se na ne'e od peto7inutnih 3adata'a 'oe 7o;ete rie8iti vrlo )r3o i

'oi su pogodni da se o)ave do' ne8to 4e'ate ili ste i37eu dviu o)ave3a&

$& Nau4ite raditi dvie stvari odedno7& 6o' vo3ite na posao sastavite u 7isli7a

va;no pis7o, 'oe 7orate napisati, planirate ve4eru do' usisavate so)u&

& Neva;ne 3adat'e poverite drugi7a& 6ate ih svoo dei, se'retarii, 'u*no

po7o*nii ili va8o punii&

& Ustate pola sata ili sat ranie&

I& Gledate 7ane televi3iu&

@& 1ad 7orate o)aviti vrlo va;an 3adata', 3austavite sve odgodive a'tivnostiD

• Odgodite sanarene 3a 'asnie&

• Prestanite s dru8tveni7 ;ivoto7&

• +a'nite 'nige&

• Odlo;ite sitnie, neva;ne 3adat'e&

• Ne i3la3ite radi sladoleda ili drugih sitnia&

• :a)oravite na o)ave3e 'oe *ete 7nogo efi'asnie o)aviti 'asnie&

2& s'lu4ite neprodu'tivne a'tivnosti 8to e 7ogu*e prie npr& telefons'i ra3govori

'ada ste upravo 3apo4eli ne'u va;nu o)ave3u0&

& Od)aite svu po8tu 'ou 7o;ete& Pogledate ne'e i )aite ih&

B& Prestanite s perfe'ioni37o7& Sa7o o)avite posao& Sva'o pravi gre8'e&

NA&ISAN GI&?

Postoi li ;ivot i3van )olni4'ih 3idovaV 6a, postoi ;ivot i3van )olni4'ih 3idova, i

ne3avisno ;ivlene e na4in pristupana va8e7 dnevno7 ;ivotu u dru8tvu& Ne3avisan

;ivot 3na4i da ste vi odgovorni 3a nega i da snosite odgovornost 3a va8e a'ie& Ne-

3avisan ;ivot e !a!o ga ;ivite, a ne gdje ;ivite& Na pri7er, ne'i ludi 7isle da )iti sa7

u stanu 3na4i ne3avisan ;ivot& #o e ne3avisan ;ivot sa7o onda a'o oso)a sa7a slo-

)odno oda)ere ta'av ;ivotni stil 3asnovan na svoi7 individualni7 fi3i4'i7, dru8tve-

ni7 i finansis'i7 potre)a7a i sredstvi7a 'oa stoe na raspolaganu& :a druge oso)e

ne3avisan ;ivot 3na4i i3)or da stanuu u do7u& U slede*e7 te'stu ul" Gullio7

o)a8nava svo i3)or da ;ivi u do7u&

KMnogi ljudi misle !a!o će %udu li završili u ne!om domu to %iti !raj života i !a!o ni2

!ad više neće vidjeti svjetlo dana ili svoje prijatelje. ?injeni$a o domovima me&utim

jest to da su oni jedan od naje:i!asnijih mehanizama u pomoći sla%o po!retnim oso2

%ama... 'mam stalni posao i vrlo mnogo do%rovoljnih a!tivnosti. ad %ih morala pos2



vetiti mnogo vremena za se%e samu ne %ih mogla raditi ono šta želim. Nisam oda2

%rala da ta!o provodim vrijeme... Dom ima mnogo prostora i mnogo oso%lja e!o2

noms!i gledajući je pristupačniji> do%ro je što se može doći i otići !ad god se želi.

/!o do&em u dva sata ujutro tamo su ljudi !oji če!aju da me smjeste u !revet.

aista si

ne%ih mogla priuštiti da platim ne!oga !o %i sjedio u mojoj !ući i to uradio za mene.K

6rugi do)ar pri7er ne3avisnoga ;ivota e na4in na 'oi *ete donieti odlu'e o

opre7i 'ou tre)ate& Ne'i ludi vi8e vole upotre)lavati 3ahtevnu opre7u 3a po7o*&

6rugi vole fi3i4'i i 7entalni i3a3ov u o)avlanu te8'ih 3adata'a ili vi8e vole ograni4iti

svou opre7u i 'oristiti Tluds'u snagu9 'ad i7 e potre)na po7o*&

/-/MT'TA D slo)odan i3)or 3na4i donieti odlu'u 3asnovanu naD• La8i7 potre)a7a

• ?ta )i voleli da se dogodi

• 3vori7a 'oi su va7 na raspolaganu&

&@HINA DR0H&N?A !RGI&=@A&AN@A

Oso)a sa o8te*ene7 'i47ene 7o;dine tre)a ve8tinu ta'ti'u0 dru8tvenoga

pre;ivlavana, radi slede*ih ra3logaD

• Li ste 4lan ne3natne grupe u dru8tvu&

• Li se 7o;ete susresti sa negativni7 stereotipi7a predstava7a0 'oe ludi i7a-

u o oso)o7a u 'olii7a ili na 8ta'a7a&

• Op*enito avnost *e vas pri7ietiti&

• Li *ete i7ati vi8e posla sa agenia7a i )iro'raio7 nego ostali graani!

Le8tine dru8tevnoga pre;ivlavana su alati 'oe *ete 'oristiti 'a'o )iste do)ili

usluge, e7oionalnu prodr8'u i fi3i4'u po7o* 'ada e tre)ate& Ne'i alati, 'ao 8to su

na pri7er ve8tine u rasporedu vre7ena i sa7osviest, ve* su o)raeni& 6rugi alati

3a pre;ivlavane i ne3avisan ;ivot u'lu4uu na4in 'a'o *ete savladati ne'e dru8tvene

odlu'e s 'oi7a se 4esto susre*ete& Ova ta4'a po'a3at *e ne'e na4ine 'a'o da

savladate osnovne dru8tvena pitana&

DR0H&N ?D=0J



• Gde *u ;ivetiV

• >o*u li ;iveti sa7 ili s ne'i7V

Li *ete tre)ati nove ili ra3li4ite dru8tvene ve8tine da postignete 8to ;elite i tre-

)ate& Susretati nove lude na'on o3liede 'i47ene 7o;dine u )iti nie ni8ta dru'4ie

nego 8to e )ilo prie va8e o3lede& =udite ono 8ta vi este, uspostavite 'onta't o4i7a,

govorite o sportu, vre7enu ili drugi7 stvari7a 'ao 8to ste 4inili i ranie&

1ad edno7 postanete svesni pose)nih dru8tvenih i3a3ova 'oe 7o;e stvoriti

va8 invaliditet, nau4it *ete 'a'o da ih savladate& Postoe dva glavna pristupa ti7 i3a-

3ovi7a& Prvo, utvrdite i7ate li potre)ne osnovne dru8tvene i 'o7uni'ativne ve8tine

'oe su sva'o7e potre)ne& 6rugo, utvrdite esu li va7 potre)ne ne'e pose)ne ve8-

tine 3a svladavane uo)i4aenih rea'ia na va8u invalidnost&

Ovi pristupi po7o*i *e va7 da o se)i 7islite 'ao o oso)i, a te' onda 'ao o oso-

)i 'oa e slu4ano invalidna& +nogi dru8tveni i3a3ovi, 'ao pronala;ene se'sualnog

partnera, susretane novih ludi, ;ela da se )ude sa7osvesnii, 3aedni4'i su svi7

ludi7a! Ne'i i3a3ovi, 'ao 'ad 'ono)aria pita va8eg priatela T?ta on ;eli estiT,

dire'tno su ve3ane u3 va8u invalidnost& +nogo 4e8*e i3a3ovi 'oe *ete susresti 7ogu

se ra3rie8iti savladavane7 op*ih dru8tvenih ve8tina sa7osviest, na4in 'a'o da se

savlada gnev0& Pose)ne ve8tine ve3ane u3 va8u invalidnost 7ogu u'lu4iti i na4in'a'o da postupate s neinvalidni7 oso)a7a&

B0DI 0S!@HNI 0 J?F0NIJAI@I

<udi sa odreeni7 invaliditeto7 7orau ra3u7eti ra37i8lana i postup'e ne-

invalidnoga svieta& Pone'ad su nihovi postupi i rea'ie frustrirau*i i te8'o ih e ra-

3u7eti& Sva'a 'o7uni'aia 3ahtieva dvie strane, pa i lo8a 'o7uni'aia& A'o ne'a

saradna ili 'o7uni'aia ne fun'ioni8e, 7orate si postaviti dva va;na pitanaD.& 1oristi7 li svoe na)ole i naefi'asnie ve8tine u 'o7uni'aiiV

$& esu li drugi ludi ne'o7uni'ativni 3ato 8to ne7au infor7aie ili su i3gu)ili ve-

8tine 'o7uniiranaV

A'o 'oristite svoe na)ole ve8tine, preite na drugo pitane& A'o e odgovor na

drugo pitane 4inenia da 'od drugih postoi nedostata' infor7aia, 7orate ih pou4i-

ti& A'o se radi o to7e da lo8e 'o7uniirau, onda e to nihov pro)le7& nvalidni ludi4esto 7isle da su postupi i rie4i neinvalidnih ludi o'rutni i poni;avau*i, a 3apravo



se radi o to7e da su neinvalidne oso)e 7o;da ednostavno ne3nalie, a ne o'rutni&

Oni do)ro 7isle, ali su i7 potre)ne sugestie 'oe *e i7 po7o*i da )ole sarauu sa

oso)a7a 'oi7a se desila invalidnost&

1ad se navi8e trudite a stvari ipa' ne idu 'a'o tre)a, 7o;da situaia 3ahtieva

pose)ne ve8tine i ra3u7ievane ve3ano u3 va8u invalidnost& Napri7er 7orate oie-

niti 'ada i 'a'o ra3govarati o va8o invalidnosti s novi7 priateli7a ili potenialni7

poslodavi7a& #a've ve8tine u4e se na osnovu is'ustava i3 prve ru'e, 'onsultova-

ne7 drugih oso)a 'oe su invalidne i u4ene7 o stereotipi7a neinvalidne populaie

'a'o )i se prona8li efi'asni, 'orisni i produ'tivni na4ini u savladavanu tih stereotipa&

#o nie uvie' ednostavan 3adata', ali )iti 4lan dru8tvene 7anins'e grupe 4esto

3ahtieva da postanete u4itel op*o populaii& Li niste tra;ili tu ulogu, ali ona dola3i

sa va8i7 'olii7a, 8ta'a7a i ostali7 po7agali7a& 1ad edno7 nau4ite te ve8tine, to7o;e re3ultirati 'ro3 pove*ane sa7osviesti i sa7oponosa!

&I F?G RADII, AJ? G=I RADII

Posao e 3na4aan dio na8ih ;ivota& On na nas ute4e ta'o du)o'o, dru8veno i

psiholo8'i da se 7nogi ludi poistove*uu sa svoi7 3ani7ane7! 6rugi vidovi nihova

sa7oopisa ota, suprug, organi3ator0 4esto su se'undarni& Posao 7o;e uteati na

to 'a'o do;ivlava7o svo status u dru8tvu& TOh, a sa7 sa7o&&&&&T& #o ute4e na vrstuludi sa 'oi7a se dru;i7o& :a 7noge, na8 posao e i na8 ;ivot& Stepen 3adovolstva

do)ien 'ro3 va8 posao, dire'tno ute4e na 'valitet ostat'a va8ega ;ivota&

7au*i povredu 'i47ene 7o;dine, 7o;da *ete se pitatiD T+ogu li raditiV 1a'av

posao 7ogu o)avlatiVT Odgovor eD M@4ATA */D'T' /@ 4A7'TA */D'T' &

M& +ithell 'oi e postao paraplegi4ar .B2I&g&0 'a;eD T1a'o a gleda7 na stvari, prie

nego 8to sa7 ostao parali3ovan )ilo e .%&%%% stvari 'oe su 3a 7ene )ile otvoreneH

.%&%%% stvari 'oe sa7 3aista i 7ogao raditi& Sada e B&%%% ta'vih stvari& +ogu ra3-7i8lati o tih .&%%% stvari ili se 'onentrirati na B&%%% 'oe su 7i preostale& Naravno,

s7ie8no e da ne'o od nas 7o;e raditi vi8e od $&%%%/&%%% stvari u svoe7 ;ivotu&T

A'o vas 3ani7a istra;ivane ra3nih 7ogu*nosti 3apo8lavana i nastava' va8eg

o)ra3ovana, tre)ate 3atra;iti sastana' sa stru4na'o7 profesionalne orientaie&

!?R?DIA I !RI@A=@I

1ada doe do naglog o8te*ena 'i47e, oso)e 'oe su va7 vrlo )lis'e na-veroatnie *e )iti edna'o ta'o e7oionalno pogoene 'ao i vi& +o;da *e )iti u 8o'u,



neverii, tu;ni i lutiti 'ada vas )udu pro7atrali od po4eta'a o8te*ena do reha)ilita-

is'oga proesa&

Nihove rea'ie 7ogu va7 )iti a'o )lis'e ili pa' 7ogu )iti i3ra3ito neo4e'i-

vane& Pone'ad *ete 7o*i ra3u7eti, a pone'ad i ne, 'a'o i 3a8to dola3i do ne'ih ni-

hovih rea'ia i postupa'a& U sva'o7 slu4au nastote 3apa7titi da ta nagla pro7ena

3a vas i 3a nih dola3i edna'o ta'o neo4e'ivano i ne;eleno& 6opustite se)i i ni7a

ne'o vrie7e da se prilagodite i ra37islite o svi7 ti7 pro7ena7a& Evo ne'ih saveta

'oi *e po7o*i va7a, va8o porodii i priateli7a u ovo7 priela3no7 ra3do)luD

• Po'u8ate ra3govarati o to7e 'a'o se svi vi ose*ate& s'a3uu*i to otvoreno

ni'o ne*e 7orati pogaati 'a'o se drugi ose*a, a pogotovu ne L! Oni vas

vole, vi volite nih i to nie ta'o lo8e 3a po4eta'!

• S o)3iro7 na 4ineniu da *e se va8i )li;ni )oati 3apo4eti ra3govor o to te7i

7isle*i da *e va7 to 3adati o8 vi8e )oli, 7o;da *ete vi )iti ta 'oi *e po'renuti

te7u& =iti *e te8'o, ali sva'a'o e to na)ole re8ene a'o se gleda dugoro4no&

pa', vrlo e va;no da se to uradi u pravi trenuta'& Prilagoavane e proes o3-

dravlena pa 3ato tre)ate verovati svoe7 sopstveno7 instin'tu u tretiranu ne-

'ih pro)le7a& A'o vi ili ne'o od va8ih )li;nih o8 nie spre7an da raspravla o

ne4e7u, pri4e'ate o8 7alo& 6o*i *e vrie7e prirodni7 to'o7 prilagoavana

'ada *ete svi ose*ati da se o to7e 7o;e govoriti&• Po'u8ate ne s'rivati sve svoe ose*ae& Ne 7orate )iti a'i pred va8o7 porodi-

o7 i va8i7 priateli7a& #o i7 sa7o ote;ava ra3govor s va7a&

• #a'oer i7ate na u7u da su va8a porodia i priateli dio dru8tva i da 7o;da

i7au iste 'rive predod;)e i stavove pre7a invalidnosti& 1ad )udete 7ogli, po-

'u8ate s ni7a ra3govarati o to7e& +orate ih nau4iti istini& U)r3o *ete videti da

oni na ta isti na4in podu4avau svoe priatele i porodiu!

• A'o va8a porodia ;ivi )li3u ne'oga entra 3a reha)ilitaiu )olesni'a sa o8te-*ene7 'i47ene 7o;dine, 7o;da *ete ;eleti pristupiti ne'o s'upini oso)a sa

isti7 pro)le7i7a& Pogledate na oglasno plo4i 'ada se te grupe sastau& U4la-

nite se sva'a'o u udru;ene oso)a sa invaliditeto7 'oi i vi i7ate!

• Pone'ad porodia i priateli preteruu u nastoanu da 3a vas urade apsolutno

sve& :a ne'e invalide to postae vrlo neugodno is'ustvo& :a druge, to e sa7o

ono 8ta su oduvie' o4e'ivali od svoih )li;nih& #a'av na4in pona8ana 7o;e )i-

ti prihvatliv ili pa' postati 3a7oran 3a vas, va8u porodiu i priatele&



• Ustanovite 'a'o i u 4e7u )iste ;eleli da va7 se po7ogne& A'o va8a porodia i

priateli 4ine previ8e, ra3govarate s ni7a o to7e& Po'a;ite i7 'a'o se ose*a-

te i 3a8to )iste voleli da se 7alo 7ane trude o'o vas&

Na'on 8to ste ne'o vrie7e pro;iveli sa o8te*ene7 'i47e, ose*ai 'oe i7ate

7ogu )iti vrlo ra3li4iti od onih 'oi ste i7ali sasvi7 na po4et'u& +o;da se )ole ose-

*ate na'on te veli'e pro7ene va8eg tiela i 3nate 8ta tre)ate u o4uvanu 3dravla&

S o)3iro7 na to da ste postali is'usnii u 'retanu grado7 auto7, 'o7)ie7,

avni7 sao)ra*ae7 ili svoi7 invalids'i7 'olii7a0 verovatno ste do)ili novi ose*a

slo)ode& #i i3a3ovi po7ogli su va7 da se prilagodite novo7 na4inu ;ivota& Prilagoa-

vane ;ivotu sa o8te*ene7 'i47e edinstveno e is'ustvo& Sva'i poedina do;ivlava

i o)avla to na svo na4in& =e3 o)3ira na to, 'oi ste na4in oda)rali, on e u redu svedo' vas odr;ava u do)ro7 3dravlu, 'a'o u duhu ta'o i u tielu&

La8a porodia i priateli ta'oer su se prilagodili va8o situaii& +nogi su shva-

tili da ste vi i dale ista oso)a 'ou su uvie' voleli, osi7 8to i7ate ne'e fi3i4'e pro-

7ene& Na ;alost, 7ani )ro ludi ne*e se 7o*i prilagoditi va8e7 novo7 fi3i4'o7 sta-

nu, )e3 o)3ira na to 'oli'o vas voleli& Ne'i ludi to ednostavno ne 7ogu& Ali ve3e se

7ienau u sva4ie7 ;ivotu, )e3 o)3ira )io on invalid ili ne! =iti oso)a sa o8te*ene7

'i47ene 7o;dine, pose)no e is'ustvo 'oe nudi potenial 3a ra3vo&

BII R?DI=@

+o;ete )iti roditel a'o odlu4ite ili to ;elite& +noga ose*ana i ra37i8lana pri-

donieti *e to odlui& Na4e8*a ose*ana 7ogu )iti nesigurnost u to7e ho*ete li 7o*i

pru;iti fi3i4'u )rigu i finansis'u podr8'u& +o;e se aviti strah 'a'o *e diete reagirati

pre7a va7a, sada 'ada ste u 'olii7a& +o;da *ete ose*ati depresiu ili o)eshra)re-

ne 'oe *e vas naterati da se pitate 7o;ete li se )rinuti 3a ne'u drugu oso)u& Sadruge strane, 7o;da *ete osetiti veli'u sre*u i 3adovolstvo 'ada ustanovite da va8a

dea tre)au va8u )rigu i pa;nu i reaguu na nih& +o;da *ete se i3nenaditi 'a'o de-

a to do)ro pri7au i 'a'o su prilagodliva&

1ada ispitate svoa ose*ana i odlu'e, )iti *e do)ro da se setite 'a'o e odgo

dee vrlo te;a' posao i 'a'o sva'i roditel 7o;e osetiti nesigurnost u ne'o7 trenut-

'u& Pre7da va8e o8te*ene 7o;e pro7ieniti na4in na 'oi se fi3i4'i )rinete 3a diete,

ono ne predstavla nepre7ostivu prepre'u& Postoi 4itav ni3 alata, tehni'a pa i 'niga'oe 7o;ete istra;iti& Savetute se radi idea, sa reha)ilitaioni7 ti7o7 entra&



Li 7o;ete voditi a'tivan se'sualni ;ivot i 7o;ete odr;avati inti7ne odnose a'o

to volite 4initi& Ovo poglavle pru;a va7 infor7aie da )iste )ili u 7ogu*nosti posti*i

;elene ileve& Govori se ta'oer i o ne'i7 7itovi7a predrasuda7a0 u stavovi7a

pre7a se'sualnosti i invalidnosti, anato7ii se'sualnih fun'ia, pro7ena7a se'su-

alnih fun'ia na'on o3lede 'i47e i ofe'ti7a od o8te*ena na plodnost i trudno*u&

FI?&I I AB=0D ? SJS0A=N?SI I IN&A=IDN?SI

/it 1 Nie doli4no sa 7ediins'i7 oso)le7 ra3govarati o se'su&

8in%ni1a1 Se's e prirodan dio ;ivota& #o 3aslu;ue pa;nu u va8e7 progra7u reha-

)ilitaie& Se's i se'sualnost su 3dravstveni pro)le7i i tre)au )iti dis'utovani i37eu

vas i va8ega lie4ni'a, odnosno 4lana reha)ilitaionoga ti7a&

/it7 Oso)e sa invaliditeto7 nisu vi8e se'sualna )i*a&

8in%ni1a1 +i s7o svi se'sualna )i*a& Ovo se ne 7o;e pro7ieniti na'on o8te*ena

'i47ene 7o;dine& Na'on otpusta i3 )olnie u)r3o *ete ustanoviti da va7 ne'e oso)e

ne prila3e na isti na4in 'ao 8to su to 4inile prie va8ega o8te*ena& #a'oer *ete usta-

noviti da va7 novi ludi 'oe upo3naete pristupau na po7alo nelagodan i pla8liv na-

4in& Oni ne 3nau 8ta )i va7 re'li i 'a'o da se pona8au pre7a va7a& Ne*ete )iti vi-

eni 'ao se'sualna oso)a ili potenialni se'sualni partner& Ne'o vrie7e na'on o8te-

*ena i vi oso)no reagirati *ete na isti na4in& #o e radi toga 8to 7noge oso)e edno-

stavno ne 3nau da su invalidne oso)e i dale se'sualna )i*a& A'o ste ve* i7ali se-

'sualnoga partnera, pri7ietit *ete da va7 on ili ona0 ne prila3i na isti na4in 'ao rani-

e& ?tavi8e, i vi *ete )iti 'at'ada sra7e;livi u 3apo4inanu se'sa s va8i7 partnero7&

A'o ste sra7e;livi, to e radi toga 8to se )oite, 'a'o i7ati se'sualni odnos sa Tno-

vi79 tielo7& +o;da ne*ete 3nati 'a'o 3apo4eti ili 8ta tre)a o4e'ivati& #o 7o;e )iti vr-

lo 3astra8uu*e& Se'sualna edu'aia oso)a sa o8te*ene7 'i47ene 7o;dine do)ar

e po4eta' da se savladau strahovi& #o, 3aedno sa do)ro7 oso)no7 7ogu*no8*u

'o7uniirana s ludi7a i stepeno7 dru8tvenosti, 7o;e 3na4ano po)ol8ati situaiu&

Poava parali3e sigurno ute4e na fun'iu genitalia& #o ne )ri8e sposo)nost i ;elu 3a

se'sualni7 3adovolstvo7& Potre)no e upo3nati tielo )ole i detalnie nego 8to e to

)ilo prie o8te*ena& #a'oer e potre)no nau4iti 'a'o o)avlati poedine se'sualne

radne na nov na4in& Sve *e to )iti opisano u slede*i7 ta4'a7a&

/it7 =ra' i roditelstvo nisu vi8e 7ogu*i 3a lude sa o8te*ene7 'i47ene 7o;dine&



8in%ni1a1 <udi sa o8te*ene7 'i47ene 7o;dine susre*u druge oso)e i 3alu)luu

se& esto sliedi i )ra'& +u8'ari i ;ene 'oi i7au o8te*ene 'i47ene 7o;dine 7ogu

i7ati deu i sretno do7a*instvo&

ene sa o8te*ene7 'i47ene 7o;dine u ve*ini slu4aeva )e3 pote8'o*a 7ogu ostati

u drugo7 stanu&

Gledano na du;e sta3e, efe'at o8te*ena 'i47ene 7o;dine na va8u se'sual-

nost i7a vi8e ve3e sa ti7 'a'o sa7i se)e ose*ate sa7opou3dane0& La8a ve8tina i

sa7opou3dane u us'o7 su odnosu sa va8o7 7ogu*no8*u da se'sualno fun'io-

ni8ete& +orate prihvatiti se)e 'ao se'sualno )i*e i 'oristiti nau4ene ve8tine& A'o to

4inite, u)r3o *ete posti*i se'sualno 3adovolstvo se)i i partneru& :apa7tite sliede*eD

• Prisutnost o8te*ena 'i47ene 7o;dine ne 3na4i i odsutnost ;ele i ro7anti'e&

• Ne7ogu*nost 'retana ne 3na4i i ne7ogu*nost da se ne'o7e svidite ili da se

ne'o svidi va7a&

• Nedostata' oseta ne 3na4i i nedostata' ose*aa&

• Gu)ita' genitalne fun'ie iili oseta ne 3na4i i gu)ita' se'sualnosti&

ANA?FI@A SJS0A=NI E0NJI@A

Ova ta4'a *e utvrditi i opisati podru4a tiela u'lu4ena u se'sualne fun'ie&



F0HJI S!?=NI ?RANI

(-ratite opise na sli$i +L.+)

• 0!rotum 7o8ne0D F Lre*ia od tan'ih 7i8i*a i 'o;e u 'oo se 8tite se7enii&

• 0jemeni$i testisi, 7uda0D - aoli'og o)li'a, proi3vode se'ret i 7u8'i spolni hor7on

testosteron& #a'oer proi3vode i sper7u&

• Nadmud$e epididi7is0D - +esto s'ladi8tena sper7e&

• 0jemenovod1 F Us'a iev 'ro3 'ou se i3lieva sper7a i3 tiela 'ro3 7o'ra*nu iev&• 0jemens!i mjehurići1 - 6vie 7ale ;lie3de 'oe dodau sper7i te'u*inu&

• -rostata1 - +ala ;lie3da 'oa i7a o)li' 'estena i 'oa dodae o8 te'u*ine sper7i&

Ova ;lie3da se nala3i od7ah ispod 7ehura& 1ro3 nu prola3i 7o'ra*na iev&

• 0jemens!i !analić1 - +ali prola3 'ro3 'oi prola3i se7e te'u*ina i sper7a0 u 7o-

'ra*nu iev, 3a vrie7e ea'ulaie i3)aivana se7ena0&

• op;erova žlijezda1 - 6vie ;lie3de veli4ine 'i'iri'ia, 'oe i3lu4e 7alu 'ap te4nosti

na'on 8to se 7u8'ara se'sualno u3)udi, 'oa pod7a3ue 7o'ra*nu iev&



• Mo!raćna $ijev1 - Ciev 'oa slu;i 3a i3la3 sper7e to'o7 ea'u3laie& Ona slu;i i

3a i3la3 7o'ra*e i3 tiela&

• -enis1 - Organ 'oi sadr;i 7o'ra*nu iev 'ro3 'ou i3la3e sper7a i 7o'ra*a& :a

vrie7e se'sualnoga u3)uena i7a ere'iu di3ane i na)re'nu*e0, 'ada otvrdne,

penetrira prodire0 u vaginu 3a vrie7e se'sualnoga odnosa&

GNSJI S!?=NI ?RANI

(-ratite opise na sli$i +L.)

• 6eli!e usne1 - Na)ori 'o;e 'oi o'ru;uu i 8tite podru4e rodnie&

• Male usne1 - +ani na)ori 'o;e s7e8teni unutar veli'ih usni& One le;e neposredno

na otvoru rodnie&

• litoris (draži$a)1 - Organ s7e8ten i3nad otvora 7o'ra*ne ievi, na vrhu spaana

7alih usana& Na4inen od t'iva 'ao penis& :a ra3li'u odpenisa, edina svrha ovoga

organa e 3a se'sualno u3)uene&

• *odni$a1 - Organ evastoga o)li'a, 'oi vodi od usana do 7aternie uterusa0& Pe-

nis e u7etnut u rodniu to'o7 se'sualnoga odnosa& #o'o7 poroaa novoroen-

4e i3la3i i3 7aternie 'ro3 rodniu&

• Grlić materni$e1 Otvor na done7 dielu 7aternie 'oi stvara ve3u sa rodnio7&

1ro3 grli* sper7a ula3i u 7aterniu radi oploena aa8a i 3a4et'a deteta&



• Materni$a1 - #an'i 8upli 7i8i*ni organ s7e8ten u done7 dielu tr)uha& Nena

uloga e 4uvane i ishrana 3a4etoga deteta&

• 5ajni!1 - 6va 7ala organa 'oi sva'i 7ese proi3vedu edno aa8e& Oni ta'oer

proi3vode ;ens'e spolne hor7one, estrogen i progesteron&

• 5ajovodi1 - 6vie ev4ie 'oe vode u vrh 7aternie& Na vrhu ev4ia nala3e se,

poput finih prsti*a, i3dani t'iva 'ii prihvatau aa8*a i3 ani'a i provode ih 'ro3

aovodne ev4ie u 7aterniu& U ve*ini slu4aeva unutar ovih tu)a aa8e se

oploue sper7o7&

SJS0A=N E0NJI@ NAJ?N ?HN@A JI>FN F?GDIN

A'o i7ate )ilo 'oi ili ne7ate oset ispod nivoa o8te*ena, 7o;ete se 3apitati

na 8ta *e sada se's li4iti& Pravilan genitalni nadra;a e E6AN ali sa7o E6AN0 dio

se'sualnog is'ustva, ali vi o8 uvie' 7o;ete ose*ati pune se'sualne nadra;ae i3nad

nivoa va8ega o8te*ena& #o u'lu4ue va8e u8i, grlo, lie i usta&

Podru4a 'oa su uo)i4aeno nadra;ana i proi3vode se'sualnu po)udu se na-

3ivau erogeni7 3ona7a& +nogi ludi sa o8te*ene7 istra;uu u na7eri da utvrde 7o-

gu li genitalna podru4a i )radavie )iti se'sualno po)ueni 'ada su dodirivani& 1oris-

tite to, ali ta'oer i va8e druge osete 3a a4ane ovih ose*ana u'lu4uu*i po7o* vi-

8e se'sualnih organa F va8i7 7o3go7& Se'sualne fun'ie tra;e fino regulisanu 'o-

ordinaiu ra3li4itih dielova nervnoga siste7a& a37islite o ludi7a 'oi 3aedni4'i

rade 'ao ti7 na ovi7 ilevi7a radne grupe0& 1ada ne'i 4lanovi ti7a ne 4ine to 3a

8ta su 3adu;eni, re3ultat 7o;e )iti da se il postigne sa7o deli7i4no ili da se ne po-

stigne& Ne'e stvari se dogaau 'od o8te*ena 'i47ene 7o;dineD ne'i nervi ne 7ogu

u4initi ono 3a 8ta se uo)i4aeno 'oriste&

1od 7u8'araa, pro7ene na'on o8te*ena 'i47ene 7o;dine su tipi4no u

ere'ii, ea'ulaii i3)aivanu se7ena0 i orga37u ili vrhunu& Gu)ita' ili s7aneneoseta i po'reta 7ogu i37ieniti va8a se'sualna is'ustva& 1od ;ena, pro7ene se'su-

alnih fun'ia u'lu4uu s7anene sposo)nosti pod7a3ivana rodnie0 i orga37a&

SJS0A=N E0NJI@ F0HJARA

Erk1i%a



Postoe dva tipa ere'ieD psihogena i refle'sna& O)a u'lu4uu ra3ne dielove

'i47ene 7o;dine& Stepen 'oi7 sva'i od nih ute4e 3avisi od toga gde i 'oli'o e va-

8e o8te*ene, da li e 'o7pletno ili ne'o7pletno&

• -sihogena ere!$ija - Ova ere'ia se de8ava pute7 se'sualnih po7isli fanta3ia0,

gledane7 oso)a privla4noga i3gleda, gledane7 erots'ih sli'a, 4itane7 se'sual-

nog 8tiva ili slu8ane7 3vu'ova 'oi su se'sualno podstiani& A'o i7ate ne'o7-

pletno o8te*ene u done7 sla)ins'o7 ili sa'ralno7 dielu, 7o;ete i7ati psihoge-

ne ere'ie& A'o i7ate ne'o7pletno o8te*ene i3nad nivoa #h.$, psihogene ere'-

ie se o8 uvie' 7ogu povre7eno poaviti&

• *e:le!sna ere!$ija - Ova ere'ia se de8ava posredstvo7 refle'snoga 7ehani3-

7a u sa'ralno7 dielu 'i47ene 7o;dine& La8 7o3a' ne igra ni'a'vu ulogu u pos-

ti3anu ovoga tipu ere'ie& Sve 8ta e potre)no e elovit i fun'ionalan refle'sni

siste7 u visini S$, S& ili S& seg7enata 'i47e& #o e prisutno 'od o8te*ena gor-

nega 7otornoga neurona, 'ada su 3ahva*eni vratni, grudni tora'alni0 i sla)ins'i

lu7)alni0 dielovi o8te*ene7 'i47ene 7o;dine& Svi tipovi sti7ulaie 7o8ni, pe-

nisa ili 47ara anusa0 7ogu i3a3vati ova tip ere'ie& +o;da ste pri7ietili da i7a-

te ere'iu prili'o7 na7e8tana 'ondo7a 3a urin&

A'o i7ate refle'snu ere'iu, va;no e ot'loniti se'sualnu sti7ulaiu, na'on8to ste vi i va8 partner 3avr8ili& A'o ne ot'lonite, penis 7o;e ostati u'ru*en du;e

vre7ena, 8to 7o;e i3a3vati ne'e 7ediins'e pro)le7e&

A'o i7ate deli7i4nu ili punu ere'iu 'oa nie sta)ilna i ose*ate to glavni7

pro)le7o7 va8e se'sualne a'tivnosti, 7orate 'oristiti ne'a po7agala& Pogledate

ta4'uD -odesna pomagala i lije!ovi za pojačanje se!sualnih :un!$ija 7u8'araa0 radi

sagledavana raspolo;ivih 7ogu*nosti&

=udite slo)odni raspraviti ove 7ogu*nosti sa svoi7 lie4ni'o7 ili 4lano7reha)ilitaionoga ti7a&

E%akula1i%a



Ea'ulaia e 7ehani3a7 'oi dopu8ta se7enu da )ude i3)a4eno& 1od nor-

7alne ea'ulaie 7i8i4ne 'ontra'ie u3ro'uu da 7la3 se7ena )ude i3)a4en i3

penisa& 6io proesa 'oi uslovlava nor7alnu ea'ulaiu e 3atvarane grlića mo!rać2

noga mjehura ta'o da se7e ne7o;e u 7ehur nego u 7o'ra*nu iev& 1od ve*ine

ludi sa o8te*ene7 'i47ene 7o;dine, 3)iva se povratni to' se7ena& #o se dogaa

er grli* 7o'ra*noga 7ehura ostae otvoren i se7e putue slo)odno, 'ra*i7 pute7 u

7ehur, nego da ide du;i7 pute7 'ro3 7o'ra*-

nu iev& Pogledati sli'u .&&

A'o i7ate ne'o7pletno o8te*ene, tada

i7ate puno vi8e 8anse 3a ea'ulaiu nego ludi

sa 'o7pletni7 o8te*ene7& Ne'e oso)e sa

ta'vi7 o8te*ene7 ea'ulirau do)ar dio vre7e-na& Na)oli na4in da proverite va8 ea'ulatorni

status e da to uradite sa7i& =udite strpliviD da-

te se)i ne'oli'o prili'a da vidite da li siste7 o8

uvie' fun'ionira&

Orga+am

Orga3a7 e vrhuna u3)uena op*enitopove3an sa rit7i4'i7 'ontra'ia7a perinalnih

7i8i*a i 'oriena penisa& +o;e ta'oer )iti 3na-

4ano postignuto psiholo8'o 3adovolstvo, 'ao

'od odsustva odgovarau*ega u3)uena ili gu-

)it'a ea'ulaie&

SJS0A=N E0NJI@ GN

Podma+ivan% i u+"u!nost

1od ;ena, pod7a3ivane rodnie radi na isto7 prinipu 'ao i ere'ia 'od

7u-8'araa& O3ledo7 sa'ralnoga diela 'i47ene 7o;dine, 7o;e i3ostati

pod7a3ivane rodnie& O8te*ene i3nad ovoga nivoa 7o;e ostaviti refle's

3a pod7a3ivane neo8te-*eni7& 1od o8te*ena gornega 7otornoga

neurona, sti7ulaia genitalia i rodnie 7o;e ve*ino7 i3a3vati ta refle's& Lita'oer 7o;ete i7ati psihogeno pod7a3ivane rodnie a'o i7ate o8te*ene



o'o ili ispod #h.$ nivoa 'i47ene 7o;dine& ene 'oe ne7au pod7a3ivane

rodnie 7ogu 'oristiti vodeni rastvor ;elea 3a po)ol8ano pod-7a3ivane&

Nie preporu4livo 'oristiti va3elin ili ne'i proi3vod na ulno osnovi, 'ao ni

7aterie parfe7s'e osnove, 3ato 8to nisu rastvorivi u vodi i 7ogu )iti i3vor

infe'ia&

Orga+am

Orga3a7 e vrhuna se'sualnog odnosa& +alo e infor7aia ve3anih 3a

orga-3a7 ;ena sa o8te*ene7 'i47e& Ovo e podru4e stalnoga interesa i

istra;ivana&

!?FAA=A I =I@J?&I A !?@A>AN@ SJS0A=NI E0NJI@A

F0HJARA

Vakuum $um$a

Opre7a 3a va'uu7s'u ere'iu i otvrdnu*e penisa e na7ane 8tetna i nani;e

iene u odnosu na ostala po7agala i terapeuts'e 7ogu*nosti& Ova pu7pa proi3vodi

ere'iu stvarane7 va'uu7a o'o penisa, uslied 4ega doe do naglog priliva 'rvi u

spu;vasto t'ivo& Postignuta ere'ia se odr;ava ste3no7 tra'o7 ili prsteno7 postav-

leni7 u 'orienu penisa& 1ori8tene ove 7etode e ednostavno, ali e va;no dr;ati se

uputa u pra'si& Pripre7u o)avite gledane7 video sni7a'a i 4itane7 uputstava&

Pniln in%k1i%

Ova 7etoda u'lu4ue davane ine'ie u penis o'o $% 7inuta prie se'sualne

a'tivnosti& 1oristi se Alprostadil& 6o3e su individualne i potre)no e testirane i ve;)a-

ne& #o e vrlo va;no 3a 7u8'are ili nihove partnerie radi ose*aa udo)nosti ve3a-

ne 3a negov prie7 u)oda u penis&

Transurtralna tra$i%a

adi se sa uretralno7 supo3itorio7 Alprostadil0& Potre)ne su pose)ne upute

3a 'ori8tene ovoga vida terapie& La;no da uve;)ate pri7enu ove vrste terapie&

Viagra

Liagra e prvi oralni odo)reni preparat protiv nedostat'a ere'ie& Liagra po-

7a;e uspostavu doto'a 'rvi u penis i ere'iu 'ao odgovor na se'sualni podra;a&

o8 edno7, va;ne su upute 3a pri7enu ovoga lie'a& Liagra e APSO<U#NO nepre-

poru4liva 'od paienata 'oi 'oriste nitrate u )ilo 'oe7 o)li'u&

Pniln $rot+



#o su sili'ons'i dielovi o)li'a pruta, 'oi i7au 'o7ore sa te4no8*u radi sti-

7ulirana pune ere'ie, a ugrauu se u penis& La;no ra37i8lane 3a paiente i

partnere e to, da e ovo naporna proedura hirur8'a0 i s7atra se nepovratno7& Sve

druge i3vodlive 7ogu*nosti 7orale )i )iti istra;ene prie odlu'e 3a hiru8'u i7plan-

taiu ugradnu0 penilne prote3e&

Kona#an +akl%u#ak

1od odlu4ivana 3a )ilo 'oi tret7an, da )i )io uspe8an, neophodno e da

u'lu4ite va8eg partnera u infor7aione i podu4avau*e sastan'e&

GNA

Nadasve, 'valitet i 'oli4ina infor7aia ve3anih 3a se'sualno fun'ionirane ;e-

na sa o8te*ene7 'i47ene 7o;dine su vrlo siro7a8ni& Le*ina rasprava su us7erene

na upravlane de)eli7 rievo7 i 7o'ra*ni7 7ehuro7, sa ne3natni7 istiane7 po-

vrata nor7alne 7enstruaie i potre)a 3a 3a8tito7 'od se'sualne a'tivnosti&

ene su 3ainteresirane da nau4e 'a'o pristupiti se'sualno7 3adovolenu 'a-

da e nadra;a s7anen ili i3ostao& Sa7o3adovolene ili upotre)a vi)ratora 7o;e po-

a4ati se'sualna istra;ivana ili o)noviti pria8na& esto postavlana pitana suD 51a'o

7ogu i7ati 3adovolstvo i puno*u se'sualnog is'ustvaV9 Odgovori i 7ogu*nosti 4esto

3avise od oso)noga istra;ivana ili saradne sa partnero7& Li8e e sada8nih istra;i-va4'ih proe'ata 'oi su ra37atrali op*e se'sualne fun'ie ;ena& edno ra37atrane

e istra;ivalo delovane Liagre u poa4anu se'sualnoga u3)uena&

O)last se'sualnoga fun'ionirana 'od ;ena sa o8te*ene7 'i47ene 7o;dine

e otvorena 3a 7noga ra37atrana, 'ao 8to su dala istra;ivana& 1o7uni'aia sa va-

8i7 lie4ni'o7, 7o;e voditi o)navlanu i i3nala;enu novih sa3nana&

?HN@ JI>FN F?GDIN I INIFN?SPoreeno sa ranii7 stane7 prie o8te*ena 'i47ene 7o;dine, sada se'su-

alna a'tivnost tra;i odreeno planirane i idee 3a ostvarene spontanoga se'sa 7ogu

)iti i37ienene& +nogi ludi vole spontanost i slo)odu ra3vienu 'od se)e i svoih par-

tnera& #o 7o;e da se desi a'o vre7eno7 o)oe sa7i se)e istra;ite telesno i du8ev-

no& La8 lie4ni' va7 7o;e pru;iti odreene preporu'e ili pisani 7aterial&

S&ARI A RAFIH=@AN@ !RI@ SJS0A=N AJI&N?SIPripre7a *e po)ol8ati i ne*e uni8titi pogodan 7o7enat&



/utonomna disre:le!sija. 1od ne'ih oso)a 7o;e i3a3vati poavu autono7ne

disrefle'sie& #re)ate )iti sposo)ni prepo3nati nenu poavu i 'a'o se tretira i )iti pri-

pre7leni& Pogledate odela' ..D /utonomna disre:le!sija.

pravljanje mo!renjem. A'o i7ate pro)le7a s 'ontrolo7 7o'ra*noga 7ehura

ili vas to 3a)rinava, a planirate unapried da *ete u dogledno vrie7e i7ati se's,

s7anite unos te'u*ine / sata prie se'sualnoga odnosa& Pra;nene 7o'ra*noga

7ehura prie sa7oga odnosa e do)ro osigurane protiv nevolnog i3la3a 7o'ra*e&

1ateteri i druga urinarna po7agala 7ogu )iti odstraneni prie se'sa& A'o ih ne ;elite

odstraniti, tre)ate ra37isliti o ne'i7 stvari7a&

• +o;ete upotrie)iti du;u iev 3a spo s vre*io7& #o va7 to o7ogu*ava ve*i

prostor 'retni& Proverite pa;livo da ev4ie nisu presavinute ili stisnute&

• +u8'ari 7ogu saviti stalni 'ateter i postaviti ga u3 penis sa navu4eni7 'ondo-

7o7 pre'o nega& A'o ne 4inite ta'o, )e3 'ori8tena 'ondo7a, potre)no e a'o

pod7a3ivane o'o ev4ia 'oe su u 'onta'tu sa peniso7& #o e u ilu spe4a-

vana ogre)otina 'o;e&

• A'o nosite vans'i urinarni 'ondo7, tre)ate ga odstraniti& +euti7, ne'i ludi da-

u prednost ot'lananu 'atetera prie se'sa i negovo7 postavlanu natrag na-

'on se'sa& Li, va8 partner ili po7o*ni' tre)ate )iti pou4eni pro7eni 'atetera&

7ate spre7an 'ateter 3a pro7enu 3a sliede*u se'sualnu a'tivnost&

• ene 'oe ne ;ele odstraniti stalni 'ateter 7ogu ga 3aliepiti leplivo7 tra'o7 na

doni dio tr)uha ili gorni dio )edra&

• A'o i7ate ugraenu sto7u, potre)na e pose)na lepliva tra'a, 'oa *e po7o*i

da vre*ia ne isuri& A'o 7o;ete, i3)egavate dire'tni pritisa' na vre*iu sto7e&

#o po7a;e u spre4avanu urena sto7a vre*ie&

• A'o i7ate suprapu)i4ni 'ateter, 3aliepite ev4iu da ne s7eta& Pa3ite 'ou le-

plivu tra'u 'oristite da va7 pri s'idanu ne o8teti 'o;u&

Ne'ontrolirano urene urina ili druge neprili'e ne 3na4e 'ra svieta& Neprili'e

se dogaau upr'os do)ro pripre7i i planiranu& Oso)e )e3 o8te*ena 'i47ene 7o;-

dine ta'oer i7au pone'ada pro)le7e sa ne'ontrolirani7 oteane7 7o'ra*e& Li

7o;ete postaviti nepropusnu plahtu pre'o 7adraa& +o;ete se ta'oer po7o*i sa

postavleni7 pe8'iri7a o'o 'reveta 3a slu4a ova'vih neprili'a&



pravljanje stoli$om& 6a sprie4ite neprili'e sa stolio7, planirate unapried

pra;nene rieva& +o;ete to uraditi uutro ili neposredno prie sa7oga se'sualnoga

odnosa, da ne )udete i7ali pro)le7a&

-riprema predigre& 1upane ili tu8irane 'ao dio ugodne predigre 7o;e )iti 3a-

)avno& #o 7o;e po7o*i 3a8titi od neugodnih 7irisa tiela& A'o tre)ate po7o* 'od

transfera, na7e8tana, svla4ena ili higiens'ih potre)a, tre)ate u'lu4iti va8ega po-

7o*ni'a, negovatela ili partnera 'od pripre7a 3a se'sualne a'tivnosti& Ove a'tiv-

nosti 7ogu )iti dio predigre& Sa7opo3iionirane 3a se's 7o;e )iti va8 i3)or& Po3ii-

e 3avise od vrste se'sualne a'tivnosti 'ou ;elite upra;navati& Proverite sa svoi7

lie4ni'o7 ili terapeuto7 radi ne'ih pose)nih ograni4ena u po3iioniranu&

/m%ijent & Se'sualnu a'tivnost e uvie' )ole i7ati u a7)ientu 'oi e ugodan

3a o)oe& a37islite o va8e7 a7)ientu& Gde e udo)nie o)avlati se'sualne a'tiv-nosti npr&D 'olia, 'revet, 'au4, hotel0V Arhite'tons'e prepre'e 7ogu )iti ograni4ena

u pristupa4nosti odnosno i3vodivosti se'sualne a'tivnosti& Na pri7er, oso)a sa o8te-

*ene7 'i47ene 7o;dine 7o;e i7ati pristupa4an stan, ali partnerov stan 7o;e )iti

nepristupa4an&

0pasti$itet & Ne'e oso)e 'oriste spastiitet da )i i7ale ve*i se'sualni u;ita'& U

ne'i7 se slu4aevi7a spastiitet 7o;e upotrie)iti da se postigne ere'ia& Ne'i pa'

'oriste spastiitet to'o7 se'sualnoga a'ta& E'sten3ia ispru;ane0 ili spastiitet nogu7ogu pove*ati se'sualno 3adovolstvo& Spastiitet 7o;e )iti u3ro'ovan to'o7 se'sa&

Spastiitet 7o;e sprie4iti i3vesne se'sualne po3iie& La8 na)oli doprinos e pro-

voene ve;)i ra3gi)avana propisanih od terapeuta& #o'o7 traana terapie 7o;ete

nau4iti polo;ae i 'retne tiela na na4in 'oi7 7o;ete s7aniti spastiitet&

arazne %olesti & Se'so7 prenosive 3ara3ne )olesti 7ogu 3ara3iti se'sualno

a'tivnu oso)u sa o8te*ene7 'i47ene 7o;dine, 'ao i )ilo 'ou drugu& Uvie' pra'ti-

'ute siguran se's& Naprosto, ne'e a'tivnosti 'oe u'lu4uu ra37enu 'rvi ili se7ena

7ogu va7 pove*ati ri3i' do)iana virusa A6S-a Side0& 1ori8tene 'ondo7a 7o;e

s7aniti ri3i'& 1onta'tirate va8ega lie4ni'a, entar 3a )or)u protiv A6S-a 3a vi8e

infor7aia& A'o 3apa3ite pro7ene ili ne'e nenor7alnosti 'o;e genitalia od7ah se

avite lie4ni'u speialisti 3a 'o;no-veneri4ne )olesti&

P<O6NOS# EPO6U1CA

#U6NOA F +U?1 POG<E6



A'o i7ate ea'ulaiu ili va7 na penis i3la3i slu3ava te'u*ina to'o7 se'sualne

a'tivnosti ili u3)uena 'oristite sredstva protiv 3a4e*a, a'o ne ;elite da va8a partne-

ria ostane trudna& Ne'a te4nost i3 penisa 7o;e sadr;avati sper7u& Sposo)nost op-

lodne ;ene 3avisi od sva'oga 7u8'ara& +euti7, dva pro)le7a su op*enito 'od

7u8'araa sa o8te*ene7 'i47ene 7o;dineD nesposo)nost ea'ulirana ili lo8 'valitet

se7ena& Se7e se 7o;e dati na anali3u u speiali3iranu 7ediins'u ustanovu& A'o

7o;ete ea'ulirati ili ne 7o;ete )e3 ne'e postoe*e tehni'e 3a po7agane ea'ula-

ie, nie va7 potre)no anali3irati se7e& A'o ne 7o;ete ea'ulirati ili 7o;ete ali )e3

uspeha da partneria 3atrudni, avite se na urolo8'u 'lini'u radi dalih pretraga 'oe

su potre)ne& Ove 'lini'e 7ogu sprovesti anali3e va8e plodnosti F sposo)nosti o4in-

stva& Pose)ne proedure 7ogu )iti 'ori8tene 3a inse7inaiu 3dravo7 sper7o7 u

ilu oploena partnerie& +noge uspe8ne trudno*e i reprodu'ie su postignute nata'vi7 'lini'a7a&

Li)raiona sti7ulaia 3a proi3vodnu se7ena se i3vr8ava speialno proe'to-

vani7 vi)ratori7a 'oi i7au odgovarau*e fre'venie i a7plitude& Podu4avane o

ovi7 proedura7a se vr8i na 'lini'a7a 'od prvoga dolas'a, odnosno po'u8aa& #u

se dae se7e 3a anali3e& :ati7, ludi sa o8te*ene7 'i47ene 7o;dine 'od #h2 ili ni-

;e, 7ogu i3vr8iti proeduru davana se7ena 3a inse7inaiu i 'od svoe 'u*e& #re-

ning u'lu4ue pra*ene ovulaie 'od partnerie radi posti3ana )oleg uspeha&Ale!troeja!ula$ija& U'lu4ue 'ori8tene re'talne pro)e radi apliirana ele'-

tri4nih sti7ulaia 'oe i3a3ivau poavu ea'ulaie& Ove tehni'e 7ogu )iti upotrie)-

lene sa7o u slu4aevi7a da )i se testirala plodnost ili upotrie)lena 3a ve8ta4'u in-

se7inaiu& Pone'ad se pri7enue vi8e 'o7)inovanih postupa'a 3a pove*ane 'va-

liteta sper7e, a u ilu pove*ana 8ansi uspe8nosti proedura inse7inaie& A'o ste

3ainteresirani 3a vi8e infor7aia, ra3govarate sa va8i7 lie4ni'o7&

6ještač!a insemina$ija oplodna0& Le8ta4'a inse7inaia e uvoene sper7e

u rodniu ili grli* 7aternie na ve8ta4'i na4in& Sper7a 'oa se sa'upi vi)raiono7

sti7ulaio7 ili ele'troea'ulaio7 'oristi se u ovo7 postup'u 3a posti3ane

oplodne& Prie ve8ta4'e inse7inaie 7orau se ispitati o)oe, 7u8'ara i ;ena& A'o

o)advoe ;ele deu, a sper7a 7u8'ara nie 3adovolavau*e 'valitete, pa se ne

7o;e 'oris-titi, druga 7ogu*nost e ve8ta4'a inse7inaia sa sper7o7 donatora& #o

se 7o;e 3ahtievati u pose)ni7 referentni7 entri7a&

svajanje& Usvaane e drugi alternativni na4in 3a sve one 'oi ;ele i7ati i po-

di3ati deu& Agenie i progra7i usvaana 7ogu po7o*i da se odlu4ite a'o e to va8



radni'o7, psihologo7 ili drugi7 4lanovi7a reha)ilitais'oga ti7a& #a'oer se 7o-

;ete posavetovati u svoe7 lo'alno7 entru 3a 7entalno 3dravle&

A'o ste us7ereni na va8e nastoane da postanete )iolo8'i roditel, tada tre-

)ate tra;iti ra3govor sa odgovarau*i7 speialisto7, po uputi va8ega lie4ni'a&

RAGN@ D?BR?A SA&@NIJA

#o'o7 )orav'a u )olnii, odnosno entru 3a spinalna o8te*ena, 7o;ete tra;iti

savete o svoo se'sualnosti od reha)ilitais'oga ti7a& Savet 7o;ete do)iti i 'ao

paient u speiali3irani7 'lini'a7a, )e3 )orav'a u )olnii ili drugi7 o)lii7a 3drav-

stvenih ustanova u va8e7 'rau& +o;da *ete 7orati platiti 3a usluge& Pa7etan potro-

8a4 7ora 3nati 8ta to 'upue& U dale7 te'stu sliedi ne'oli'o 'orisnih pitana 'oe e

do)ro postaviti )udu*e7 savetni'u& :apa7tite, vrsta oso)e 'ou tra;ite, 'ao 8to e te-

rapeut, urolog, speialista 3a oplodnu, gine'olog ili druga vrsta savetni'a, 3avisi od

pro)le7a na 'oi ste 'onentrirani i 'ou po7o* tra;ite&

Sva'a'o i7ate u vidu sliede*a pitana 3a savetni'aD

• 1oli'o is'ustva i7ate u se'sualno7 savetovanuV

• 1ou vrstu i stepen profesionalne speiali3aie i7ateV

• este li 4esto radili sa oso)a7a 'oe su invalidneV

• 1oli'o dugo *e traati savetovane 'od vas i 'oli'o *e to 'o8tatiV

A'o savetni' i7a 7alo is'ustva, 3apitate iD

• 7ate li interesa raditi sa paienti7a 'oi i7au invaliditetV

• este li spre7ni posavetovati se u entru 3a spinalna o8te*ena 'a'o )iste do)ili

vi8e uvida u o8te*ene 'i47ene 7o;dineV

Ne'i se'sualni savetnii ne7au is'ustva sa invalidni7 oso)o7a& #o ne 3na4i

da oni nisu do)ri u svoo strui& Li8e od svega va;na e nihova do)ra vola da ot'riu

4inenie o o8te*enu 'i47ene 7o;dine 'oe su i7 potre)ne&

Nisu svi se'sualni pro)le7i u ve3i s va8i7 invaliditeto7& Se'sualni pro)le7i,

'ao i pro)le7i odnosa partnera, 7ogu se aviti u sva4ii7 ;ivoti7a&

edan od na4ina 'a'o se 7ogu do)iti dodatne infor7aie este ra3govor sa

drugi7 invalidni7 oso)a7a& Ne'a udru;ena stvarau grupe sa isti7 pro)le7i7a ili

ne3avisne entre ;ivlena& #o 7o;e po7o*i da naete isto7i8leni'e ili lude 'oi i7a-

u iste pro)le7e, a i7au is'ustva i po3nate na4ine 3a se'sualno prilagoavane inva-



lida& <ie4nii, 'oi su vas tretirali ta'oer i7au sa3nana o i3vori7a infor7aia 'oe

vas interesirau&

1nige i priru4nii uvie' su )ili do)ar na4in da se sa3na ne8to vi8e o ne'i7

4inenia7a&

?d:e#:"K 15

RADNA RABI=IAI@A

+nogo se toga 7o;e re*i o ra3lo3i7a utarnega ustaana& La8 posao e edan

od tih ra3loga& :a 7noge od nas ielo na8e o)ra3ovane e )ilo us7ereno na ednu

ilanu 'arieru& :a druge, i3)or 'ariere e o8 7alo 3a7aglen, ali 7i u4i7o& +i u;iva-

7o 4initi sve 8to tre)a7o& =og 3na, da ne 7orate )iti lova na 'arieru, da naete po-

sao 'oi 3adovolava va8e oso)ne i finansis'e potre)e&

Postoe tri ;ivotno va;na ele7enta u tra;enu posla& edan e da is'a;ete 8ta

;elite raditi& #ada i3naite 8ta 7o;ete raditi& Posledne, ali ne i neva;no, vi proienite

8ta e i3van toga u 8ta se 7o;ete upustiti&

?DAJ= A!?>I

Od trenut'a va8ega o8te*ena 'i47ene 7o;dine, vi 7o;ete 3apo4eti ra37atra-

ne va8ega radnog anga;ovana na na4in 'oi nie )io ranie& #o 7o;e u'lu4iti druga-

4ie gledane na va8e radne ve8tine, naro4ito radne pro7ene i va8e interese& Na 'oi

ste na4in na8li posao prie nesre*eV este li ga sa7i oda)rali ili e to )ilo slu4anoV

+o;da i7ate ose*a da ste na'on nesre*e Ti3gu)iliT ne8to 3a 8ta 7islite da

spada u va;ne radne ve8tine& 1oi e nivo va8ega o8te*enaV +o;e li i3a3vati gu)ita'

ne'ih fi3i4'ih sposo)nosti 'oe ste i7ali prieV 6o)ro, ne u7anute sa7i svoe 8anse!

Li o8 i7ate 7noge radne ve8tine& Ne'e va7 se nude pra'ti4'i sa7e od se)e& o8

uvie' 7o;ete 'o7uniirati, nagovarati, pou4avati, pregovarati, upravlati i slu8ati& A

8ta e s va8i7 oso)ni7 rta7a 'oe ste ra3viali godina7aV este li dru;elu)ivi, e7o-

tivni, 3nati;elni, uporni, 7a8toviti i pra'ti4niV

1ada )udete spre7ni na to, 7orate po4eti ra37i8lati o to7e 'oe radne ve8ti-

ne i oso)ne rte poseduete te u 'oi7a od nih u;ivate i ose*ate da ih 7o;ete do)ro

raditi& +o;da ;elite po'u8ati nau4iti ne'e nove poslove i do)ro ih uve;)ati& #re)ate

)iti svesni svoih ve8tina 'oe i7ate i raditi na nihovo dogradni& Sa7o na'on toga

7o;ete dale istra;ivati gde i 'a'o ih 7o;ete upotrie)iti u tra;enu posla& Ali prie 'o-



na4noga 3a'lu4'a, prie nego po4nete nuditi se)e 'ao 3aposleni'a, 7orate 3nati va8

proi3vod&&& LAS& Po;elno e da pogledate odela' .D -sihoso$ijalno prilago&avanje&

JAJ? D?BII !?SA?

Da li +nat:::2

• O*enito o 3apo8lavanuD 6evedeset posto poslova, unato4 3a'ons'i7 o)ave-

3a7a, ne o)avlue se u slu;)a7a 3apo8lavana ili pute7 oglasa&

• adni4'i i slu;)eni4'i posloviD ?e3deset i tri posto ovih poslova do)iva se da ga

tra;itel nae sa7& #o u'lu4ue ra3li4ite 'onta'te sa priateli7a ili rod)ino7&

• Profesionalni, tehni4'i poslovi ili poslovi 7enad;era& Seda7deset pet posto ovih

poslova do)iva se dire'tni7 - oso)ni7 'onta'to7&

S o)3iro7 na gore navedene postot'e, postae asno da tre)ate dr;ati o4i i u8i otvo-

rene radi sa3navana 7ogu*nosti do)ivana 3aposlena& a3glasite svi7a da tra;ite

posao& +nogi novi )i3nis7eni dau nagradu ono7e 'o i7 dovede novoga talentirano-

ga 3aposleni'a na ne'o od slo)odnih 7esta& Na ta na4in 4inite uslugu i priateli7a

pitau*i ih 3a posao u predu3e*u u 'oe7 rade& A'o vas 3aposli, on do)iva nagradu!

RBA =I NJ0 !?F?L

+o;da ste od onih sretnih ludi 'oi su uvie' 3nali 8ta ;ele raditi& O8te*ene'i47e to ne*e i37ieniti& +o;da spadate u oso)e 'oe 3nau ta4no 'a'o do)iti to 8ta

;ele& A'o e ta'o, vi ste pose)na vrsta& +nogi od nas potro8e veli' dio svoga ;ivota

tra;e*i TpraviT posao& esti7 7ienane7 posla testirau se vlastite ve8tine i interesi

na ra3li4iti7 radni7 7esti7a& Sva'i put 'ada se pro7ieni posao, veli'i e 3adata' u

'o7e ni'o ne u;iva&

Na*i 7otivaiu i oti*i dire'tno tra;iti posao uvie' e te8'o& #o postae o8 te;e

a'o niste sigurni gde uop*e 3apo4eti& Po'u8ate ova'oD napravite plan napada,udahnite du)o'o i 0@?'TA !!

#o e vrlo do)ro, re*i *ete vi, ali e dale'o od stvarnosti& o8 uvie' ne 3na7

gde 3apo4eti& +o;ete li 7i dati o8 'oi savetV

A'o i7ate do)re 7otivirau*e proe'te, danas postoe 'nige 'oe va7 7ogu u

to7e po7o*i& 1nige su napisane ta'o da va7 o7ogu*uu istra;iti 'ora' po 'ora'

va8e preostale 7ogu*nosti i odgovarau*i posao&

Ne'i od nas s7atrau da svou 'arieru 7ogu planirati )ole u3 ne4iu po7o*&#o e vrie7e 'ada tre)ate u po7o* po3vati oso)u i3 agenie 3a profesionalnu reha-



)ilitaiu& =e3 o)3ira ;elite li sa7o prodis'utovati o svoo poslovno 'arieri ili ste ve*

spre7ni 'renuti sa o3)ilni7 planovi7a, ta oso)a e spre7na pru;iti va7 po7o*&

!R?ESI?NA=NA RABI=IAI@A

Profesionalna reha)ilitaia 7o;e stvarno )iti do)ar i3vor po7o*i&

Speialisti u ovo7e podru4u 7ogu va7 po7o*i pri planiranu va8ega ;ivotnog po-

3iva& Savetni' profesionalne reha)ilitaie i radni terapeut rade 3aedno sa va7a& :a-

edno *e va7 po7o*i u proeni va8ih interesa 3a posao, ve8tina, a'ade7s'e spo-

so)nosti, oso)nih rta i fi3i4'ih 7ogu*nosti& +ogu va7 po7o*i u postavlanu ileva

pri i3)oru 3vana i odrediti na4ine 'a'o to posti*i& A'o ste spre7ni 3apo4eti rado7,

oni va7 7ogu po7o*i u planiranu na4ina na 'oi *ete do*i do posla&

!R?ESI?NA=N? SA&@?&AN@ I SIRAN@

Na7ieneni su, da va7 po7ognu u sliede*i7 3adai7aD

• Proena va8ih ve8tina is'ustava0 i interesa&

• a3viane odgovarau*eg plana 3a va8 povrata' na posao&

• Pohaane ne'og o)ra3ovnog 'ursa ili dopuns'o o)ra3ovane&

• Nala;ene 3na4ane nepla*ene volonters'e0 a'tivnosti&

• Po)ol8ane va8ih ve8tina nala;ena posla&

Ovo 7o;e u'lu4iti i ne'e instituie profesionalne reha)ilitaie& Postoe i organi-

3aie profesionalne reha)ilitaie 'oe su unutar ra3li4itih udru;ena ratnih veterana,

'oe svoi7 4lanovi7a nude finansis'u i drugu po7o*& #o'o7 prvoga stadia va8ega

reha)ilitais'og progra7a )ilo )i uputno ra3govarati s radni7 terapeuto7 radi 7ogu-

*ega predtestirana& #o *e o7ogu*iti uvid u va8u preostalu radnu sposo)nost i to

'ro3 ra3li4ite ve;)e 'oe si7ulirau ra3li4ite poslove& #a'oer tre)a napraviti test utvr-

ivana fi3i4'oga 'apaiteta& #o va7 7o;e po7o*i da ste'nete uvid u 7ogu*nosti pri

o)avlanu ra3li4itih poslova&

La8a profesionalna reha)ilitaia tre)ala )i u'lu4iti i ne'u vrstu o)u'e 3a odre-

eni posao& #o e 7ogu*nost da radite na ra3li4iti7 stvarni7 poslovi7a a po7o*i *e

va7 u proeni va8ih interesa 3a rad, ve8tine, psihi4'e strplivosti i radnih oso)ina&

Progra7 e na4inen ta'o da po4inete raditi na nepla*eni7 poslovi7a ne'oli'o sati

sed7i4no 3avisno o va8i7 profesionalni7 potre)a7a& Ovi radni sati 7ogu postepeno

rasti pre7a va8e7 reha)ilitais'o7 rasporedu i psihi4'i7 7ogu*nosti7a& #re)ali )i



postoati ra3li4iti 'antonalni i dr;avni progra7i radne reha)ilitaie& Postoe i progra7i

'od 'oih dr;ava sudelue i sufinansira 3apo8lavane invalidnih oso)a&

Na$omna $rvodio1a1 @d pri%ližno L. poslova registriranih u zemljama tržiš2

ne privrede o!o O. poslova mogu raditi oso%e sa invaliditetom a o!o P

poslova su pogodni za oso%e sa oštećenjem !ičme. 6i možete imati svoje

preduzeće zar ne#

?d:e#:"K 1.

RJRAI@A

e'reaia! 1a've sli'e ili idee va7 padau na pa7et 'ada slu8ate o to7eV

S'iane na vodi ili snieguV 1a7povaneV Gledane fil7ova sa priateli7aV grati 'o-

8ar'u, )aviti se vrtlarstvo7 ili 4itati 'nigeV

Pogledate svo ;ivot i ra37islite o svi7 re'reaioni7 a'tivnosti7a, 'oi7a se

7o;ete )aviti& Ne8to 8to *e vas u4initi 3adovolni7 i 8to 7o;ete raditi u dielu va8ega

;ivota, 'oi prote4e dan 3a dano7, sli4no ve;)anu, savladavanu prepre'a, sviranu

ne'oga instru7enta ili 8ivanu& Ostale a'tivnosti 7ogu u3ro'ovati da 4e'ate se3onu ili

prili'u, 'ao 8to su s'iane, penane stiena alpini3a70, ri)olov ili putovane& Sva'o

od nas 7o;e i7ati oso)ni interes 3a re'reaiu ili do'oliu& ednostavno, re'reativne

a'tivnosti @D*/4/6/5 @ 0TA 6' ' ET/ 5A 6/4N@ / 6/08

6o'oli4ars'e a'tivnosti i7au ve*i 3na4a u na8e7 ;ivotu& Na8a re'reaia do-pu8ta

na7 i3ra;avane se)e, opu8tane napetosti, ovladavane ve8tina7a, sretane ludi i

po)ol8ane na8ega 3dravla& Nadale, 7i tre)a7o ove a'tivnosti radi upo3nava-na

novih i3a3ova i pro7ena, i3lagana novi7 idea7a, is'ustva upotpunenosti i gra-

ena ponosa& Lrlo va;no, 'ro3 na8e do'oli4arene 7i se 7o;e7o opustiti i 3a)aviti&

Sva'o od nas istra;ue 'oristi re'reaie 'ou s7o i3a)rali 4initi& Ove re'reativne a'-

tivnosti dau vi8e 7ogu*nosti nego do'oli4ars'i ;ivotni stil& Postoe dani 'ada vi popu-

navate svoe slo)odno vrie7e veli'i7 poslovni7 a'trivnosti7a& #a'o isto postoe

ne'i drugi dani, 'oe vi ednostavno ispunavate le;ane7 na 'au4u i gledane7 tele-

vi3ie& #o e u redu& Na7era ovoga odel'a e 7otivirane, da i3ra3ite se)e 'ro3 va8e

slo)odno vrie7e do'oliu0 na na4in 'a'o vi i3a)erete& Odela' *e ponuditi infor7a-

ie, odgovore na pitana i u'a3ati na i3vore po7o*i u posti3anu va8ih ileva&

!?>I



8ate nor7alno7 'uglo7, tada gurate 'uglu sa ra8lasti7 8tapo7 ni3 ra7pu& Prvo

ipa' po'u8ate )e3 prilagoene opre7e& Li *ete na)ole oieniti 8ta i 'a'o 7o;ete&

U;ivate u re'reativni7 a'tivnosti7a& Postoi vi8e i3vora da sa3nate infor7a-

ie, o opre7i i 7ogu*nosti7a u'lu4ena& 1a'o do*i do nihV Prvo 'renite sa istra;i-

vane7 i3vora infor7aia& edno7 'ad po4nete tra;iti, )it *ete i sa7i i3nenaeni&

Ne'a 7esta 'oa tre)a proveriti u ve3i sa infor7aia7a )lis'a su 'ao i va8 telefon&

Pogledate u telefons'i i7eni', da vidite 'o nudi re'reaiu i 'a'vu& Grads'i re'rea-

is'i entri o)i4no su tu navedeni& Na3ovite ih i vidite 8ta va7 nude& +o;da postoi

ne'i 'lu) sports'i ili sli4no0 u va8o )li3ini& +nogi 'lu)ovi poseduu ra3li4ite

progra7e

i a'tivnosti& +o;da i va8e udru;ene i7a ne8to 3a ponuditiV!

Proverite postoi li 'a'va sredna 8'ola u va8o )li3ini& One o)i4no i7au ra3li-4ite se'ie i slo)odne a'tivnosti& Postoe se'ie 3a 'uhane, fotografisane, rad na

ra3li4iti7 7a8ina7a ili u4ene stranih e3i'a& A'o u va8o )li3ini postoi fa'ultet, na3o-

vite ih i raspitate se postoe li ne'i 'ursevi 3a odrasle& #i 'ursevi 7ogu )iti pod ra3li-

4iti7 na3ivi7a a 7ogu va7 poslu;iti 3a 3a)avu, a ne 3a steane )odova ili 3vana&

S'oro sva'o 7esto i7a r'vu, sinagogu, d;a7iu itd& A'o ste 3ainteresirani, na3ovite

ih i raspitate se o ra3li4iti7 a'-

tivnosti7a 'oe osi7 religis'o-ga sadr;aa i7au i dru8tveni

progra7& #o e ta'oer edan

od na4ina da sretnete ra3li4ite

oso)e& =udite 3nati;elni& 1upi-

te novine& #o e edan od va8ih

sva'odnevnih i3vora infor7aia o re'reaii& 1ada odla3ite u trgovinu ili trgova4'i

entar, 3austavlate se povre7eno i 4itate oglase i postere 3alieplene unao'olo&

+o;ete ne'ada ot'riti neo)i4ne stvari 'oe se dogaau ili 'upiti do)re proi3vode&

U'lu4ite radio ili #L i slu8ate oglase i re-'la7e 'oe se odnose na a'tivnosti u gradu,

'vartu, op*ini& aspitate se o lo'alno )i)liotei& =i)liote'e 'at'ada 7ogu i7ati detal-

ne infor7aie o 7nogi7 stvari7a& este li 3nali da dana8ne )i)liote'e poseduu C6,

'asete, video-tra'e sa fil7ovi7a 'oe 7o;ete posuditiV Naravno, tu su i 'nige,

4asopisi, sed7i4nii i uvie' lu)a3ni )i)liote'ari& Ne'e )i)liote'e i7au i nternet ode-

lena, a sve 4e8*e i7au i ta'o3vani a7eri4'i ugao& U ne'i7 slu4aevi7a postoe i ra-

3li4ite i3lo;)e, ra3ni gosti sa predavani7a 'ao i 7nogi drugi progra7i& Ustanovite 8ta



va7 se nudi& Sa3nate gde se nala3i nternet 'lu)& U ta'vi7 'lu)ovi7a, osi7 'ori8-

tena nterneta, i7ati *ete 3ani7live susrete i ra3govore&

:apa7tite, da e re'reaia veo7a va;an dio va8ega ;ivota& U'lu4ite se i

'renite u svoevrsnu avanturu& Po'u8ate pone'ada u'lu4iti novoga priatela& =udite

strplivi u po4et'u sa va8i7 7ali7 ilevi7a& :a)avite se& e'reaia e na)oli lie'&

?d:e#:"K 1

&?A>JA ?B0JA

Lo;na auto7o)ila e va;an dio na8ih ;ivota& Sva'o7e od nas o7ogu*ava ne-

3avisnosti& +nogi ludi sa o8te*ene7 'i47ene 7o;dine 7ogu nau4iti ve8tinu vo;ne

auto7o)ilo7 u3 po7o* do)roga i 'valifiiranoga instru'tora vo;ne& 6o)ro e da )ude

u'lu4en i va8 terapeut& #e dvie oso)e po7a;u pri i3)oru adaptivne opre7e i provo-

de odgovarau*u o)u'u da se postane siguran vo3a4& u4ne 'ontrole i upravla4'i

7ehani3a7 tre)au )iti prilagoeni va8i7 fi3i4'i7 7ogu*nosti7a 'retni&

JAJ? D?BII &?A>J0 D?&?=0L

Prvi 'ora' u do)ivanu vo3a4'e do3vole e 'onta'tirane na)li;e vo3a4'e 8'o-

le& :a'on u 7nogi7 dr;ava7a upo3orava da 'andidat 7ora )iti )e3 i'a'vih napada

)olesti i 7ediins'i sta)ilan na7ane 8est 7esei na'on i37ene 7ediins'oga sta-

na& :a vas to 7o;e 3na4iti da 8est 7esei na'on o8te*ena 7o;ete postati 'andidat

3a auto-8'olu& +noge evrops'e dr;ave tra;e 'o7pletnu 7ediins'u do'u7etaiu& #o

se tra;i i u =osni i >eregovini, pa *ete tre)ati pro*i uo)i4aene lie4ni4'e preglede&

Na)ole e na3vati nadle;nu instituiu u 7estu stanovana i pitati o detali7a&

Sliede*i 'ora' e pripre7a 3a polagane vo3a4'oga ispita ili o)nova ranie po-

lo;enoga u3 prilagoavane novi7 uslovi7a 'oi proi3ila3e i3 va8ega stana&

1ona4no, a'o vo3ite sa prilagoeno7 opre7o7, potre)no e 'od u4ena i po-

lagana ispita do'a3ati do)ro vladane to7 opre7o7& La8a do3vola *e vriediti sa7o



u3 'ori8tene ta've dodatne opre7e& A'o putuete i3van 3e7le, o)ratite pa;nu, da u

va8i7 isprava7a )ude upisana 'lau3ula ve3ana 3a dodatnu opre7u&

&?A>JA ?B0JA

RAGN@ ?D?&ARA@0 INSR0J?RA &?GN@

Ne'i reha)ilitais'i entri poseduu 'valifiiranoga radnog terapeuta i instru'-

tora vo;ne& A'o reha)ilitais'i entar ne posedue ta've oso)e, na)ole e pitati u

na)li;o auto-8'oli& +o;da postoi i lie4ni' 'oi e speiali3iran 3a reha)ilitais'u 7e-

diinu i 7o;e o)aviti 'on3iliarni pregled& A'o ste )ili o3lieeni u podru4u glave, pra-

*eno s gu)it'o7 sviesti, ili ste i7ali 7o;dani udar, 7o;da *e va8 lie4ni' 3atra;iti

7i8lene psihologa da odredi va8 7entalni status i e7oionalnu sta)ilnost )udu*i da

to ute4e na ve8tinu vo;ne&

Odlu'a o to7e 'ada 3apo4eti s trenigo7, 7ora )iti u3 po7o* va8ega lie4ni'a i

terapeuta, 'a'o s'upoena opre7a i ve;ane s no7 ne )i 4e'ali i ne'oli'o 7esei&

JADA A!?>I SA &?A>J?F ?B0J?F

U po4et'u, na'on o8te*ena 'i47ene 7o;dine, vi ste us7ereni na 7ediins'e

i terapis'e aspe'te va8e reha)ilitaie& #o e va;no vrie7e radi posti3ana ve8tina,

'oe *ete tre)ati u pripre7a7a 3a vo;nu& #rening vo;ne e 4esto 3atvorene vrste 3ainvalidne oso)e& O)3iro7 na va8 nivo ve8tine, po'retlivost i transportne potre)e,

7o;ete sa4e'ati godinu ili vi8e prie vo;ne& Utvrivane po4et'a vo3a4'e o)u'e tre)a

)iti u3 dogovor sa lie4ni'o7 i terapeuto7&

A'o va8e o8te*ene u'lu4ue gu)ita' sviesti, o3ledu glave, ili 7u4nine, 7ora

se sa4e'ati odreen period prie nego )udete spre7ni vo3iti&

&?A>JA ?B0JAPrie po4et'a o)u'e potre)an e 'o7pletan lie4ni4'i pregled 'oi tre)a u'lu4i-

vati 7i8i*ne testove ru'e, opseg 'retni ru'u, vid i vidno pole, orentaiu u prostoru,

nivo 'retni, )alans, 'oordinaiu i testove refle'sa vrie7e reagirana0& Na'on tih tes-

tova terapeut tre)a odrediti 'ou vrstu adaptivne prilagodne0 opre7e tre)a na)aviti&

6anas postoe do)ri si7ulatori vo;ne s adaptivno7 opre7o7 te se prie 'upovine,

na si7ulatoru 7o;e testirati va8a 7ogu*nost sigurne vo;ne&

1ada ste na)avili potre)nu opre7u, 7o;ete e po4eti 'oristiti& #erapeut *e va7

po7o*i u u4enu vo;ne na 3a to odreeni7 7esti7a veli'i par'ing ili sl&0& 1a'o *ete



napredovati u ve8tini vo;ne, ta'o *e va7 se 3adavati sve 'o7pli'ovanie vo3a4'e

situaie i na 'rau provedene o)u'e i3i*i *ete pred vo3a4'u 'o7isiu&

&RS !RI=A?DN (ADA!I&N) ?!RF

• 0tandardne ručne !omande& u4ne 'o7ande su 7ehani4'e poluge pri'lu4ene

na no;ne pedale vo3ila i 7ontirau se unutar upravla4'og 7ehani37a& Li pritis-

'ate napried 3a usporene, a vu4ete na3ad 3a u)r3ane& u4ne 'ontrole eli7ini-

rau potre)u 3a 'ori8tene7 no;nih pedala, ali ne odgovarau drugi7a, 'oi 'oris-

te svoa stopala&

• /!$elera$ija (gas) na lijevoj nozi D A'o va7 e sa7o desna strana van upotre)e,

tada se ednostavno pedale 3a gas i 'o4ene instalirau na lievu stranu&

• pravljač!i mehanizmi D 1ada upotre)lavate ru4ne 'ontrole, edna ru'a 7ora )iti

3au3eta upravlane7 gaso7 i 'o4nio7, er druga upravla& 6a se ovo u4ini e-

dnostavnii7, upravla4'i 7ehani3a7 7o;e )iti instaliran ta'o da po7a;e punu

rotaiu volana, 4ine*i o)rtane )r;i7 i ednostavnii7&

• 0manjenje snage upravljanjaD A'o volan tra;i previ8e snage 3a negovo o'reta-

ne, upravla4'a 'utia vo3ila 7o;e )iti preureena pro7eno7 veli4ine prenos-

noga odnosa, da se s7ani potre)na snaga upravlana volano7& Ovo u'lu4ue

hidrauli4'i servo 7ehani3a7 'ao dodata' standardno7 upravla4u&

• Ale!tronič!i upravljač!i s!lopD Upravlane 7ena4e7, palene7startane7, u'-

lu4une7 signala, glavnih svetla, )risa4a, griana i 'ontrole vo;ne 7ogu )iti og-

rani4ene, a'o i7ate ograni4en dohvat i fun'ie ru'u& Ele'troni4'i s'lop 7o;e )iti

instaliran da 3a7ieni i 'ontroli8e pre'ida4e 'ontrolne ta)le, a 3ahtieva sa7o la-

gan dodir pritisa'0&

• Ale!tronič!e ručne !ontrole1 :a lude sa viso'i7 nivoo7 'vadriplegie, standard-

na opre7a 7o;e tra;iti previ8e napora i sledstveno to7e pro7enu va8ega

)alansa pri sedenu i 'ontroli vo3ila& Liso'a ra4unars'a tehnologia pri'lu4ena

Na upravla4 i ru4ne 'ontrole pri'lu4eni ele7enti 'a7puters'e tehnologie 7ogu

o7ogu*iti oso)a7a da vo3e sa 7ali7 pre4ni'o7 volana postavlenog u 'rilo i

ru4ne 'ontrole upravlane po'reto7 pritisnipovui sa sa7o ne'oli'o de'agra7a

napora u3 s7anene potre)noga po'reta ispod .I% 77&

IB?R &?I=A



La8 i3)or vo3ila e 3asniva na to7e, da li tre)ate vo3ilo sa ili )e3 7odifi'aia&

A'o 'oristite 'olia sa 7otoro7, potre)na e ra7pa 3a ula3 u vo3ilo ili utovarni

lift& Pre7da su porta)l pogonena 'olia 'orisna, ona uo)i4aeno tra;e po7o*

3a ras'la-pane i s7e8tane u tovarni prostor vo3ila& 1od i3)ora vo3ila, ta'oer

tre)ate ra4unati na potre)e va8e porodie, 'oi *e se vo3iti sa va7a, te na

7esto gde ;elite par'irati&

A'o i7ate 'olia na ru4ni pogon, tre)ate i3a)rati vo3ilo 'oe o7ogu*ava va8

transfer i raspolo;iv prostor 3a odlagane 'olia& Upotre)a 'olia sa 4vrsti7

ra7o7 nes'lopiva0 7o;e uteati na to 'a'o ih stavlate u auto i 'a'o *e

sediti va8 saputni'& Liso'o sedi8te ne'ih 'ola 7o;e 3ahtievati viso'i nivo

transfera sa 'olia na i i3 vo-3a4'og sedi8ta& Lisina sedi8ta vo3ila 7o;e tra;iti

i3di3ane pri transferu 3a $I 7 ili vi8e, 8to 7o;e )iti nedostata' 3a ne'e lude&Na)ole re8ene e, da visina sedi8ta vo3ila )ude pri)li;na visini sedi8ta

'olia!

JAJ? IABRAI A0?F?BI=

3vesna vo3ila su )ole prilagoena 3a transferirane, ostavlane 'olia ili in-

stalirane ru4nih 'o7andi& #erapeut 7o;e po7o*i 'od i3)ora speifi4ne

opre7e i 'ri-teria i3)ora vo3ila& Sliede*i popis nudi op*e upute 'od 'upovineodgovarau*ih 'ola&

.& Lo3ilo sa dvoa vrata e pristupa4nie, er e 8iri otvor vrata& #o 3na4i da 7o;ete

poionirati s'loplena 'olia 3a transfer i i7ati vi8e prostora 3a va8 transfer&

$& Sredna ili veli'a 'ola su op*enito preporu4livia, 3ato 8to se visina sedi8ta 7o;e

podi*i i tada e vi8e prostora 3a noge ispod 'o7andne ta)le, na 'oo su insta-

lirane ru4ne 'o7ande& Prie 'upovine 'ola tre)ate sava'a'o na3vati servis 'oi

instalira ru4ne 'o7ande, 'a'o )i )ili sigurni da vo3ilo 7o;e )iti 7odifiirano& Prila-

goavane povr8ine upravla4'e ta)le, 3ra4nih )alona i unutra8neg s'lopa 4ine

da instalirane ru4nih 'o7andi )ude vi8e 3ahtevnie i s'uple&

& O)li' sedi8ta 7o;e uteati na po)ol8ane )alansa trupa i sta)ilnosti 'ro3 odre-

ene potpore& +euti7, predne sedi8te tre)a )iti osposo)leno 3a ula3 sa edne

od strana vo3ila i da se 'li3e*i 7o;e postaviti u po3iiu 3a vo;nu&

& Sredi8ni ru4ni naslon'on3ola 7o;e )iti po;elna 3a du;e vo;ne radi sta)iliteta

vo3a4a i )alansa 3a vrie7e 7anevrisana& #o e ta'oer uteana po7o* radi

ravno7ernog rasporeda pritis'a 'ada vo3ite&



I& A'o 'oristite s'lopiva 'olia tre)a )iti dovolno 7esta i37eu prednih i 3adnih

sedi8ta 3a nihovo ostavlane& #a'oer proverite pristupa4nost sigurnosnog po-

asa u3 sedi8te&

@& Sigurnosni poas 7ora )iti ugraen u sva vo3ila& Nai7e, sigurnosni poas i leni

naslon po7a;u sta)ilnosti i )alansu pri 3austavlanu, to'o7 vo;ne i td&

2& Pogon na 4etiri to4'a e preporu4en 3a vo;nu po sniegu i ledu i raspolo;iv e 'od

ra3li4itih 7odela&

& Auto7ats'i 7ena4 se preporu4ue 3a upravlane ru4ni7 'o7anda7a&

B& Upravla4'i 7ehani3a7 e preporu4liv sa po)ol8ani7 o'retane7 radi i3)egava-

na preoptere*ena va8ih ru'u& Le*ina ludi 'oristi ru4ne 'ontrole ta'o3vano7 e-

dnoru4no7 tehni'o7 'oriste sa7o ednu ru'u0&

.%& 1ontrolna ta)la tre)a )iti di3anirana sa dodano7 ru4no7 'o4nio7&

..& Po'retni 'rov pru;a vi8e prostora 'ada ula3ite ili i3la3ite te dae )olu 7ogu*nost

pode8avana va8ega o'retana&

.$& Pogon 'o4nia tra;iti )r;eg reagovana sa ne3natno7 potre)no7 snago7 po're-

ta, radi va8e sigurnosti i 'ontrole vo3ila&

.& 1ontrolor putovana ele'trons'i, ra4unars'i0 do3volava vo3a4u da odr;ava stal-

nu )r3inu )e3 stalnog dr;ana 'o7ande gasa& #o 7o;e sprie4iti 3a7or ru'e to-

'o7 dugih vo;ni sa ru4ni7 'o7anda7a&.& 1o7ande po'retana pro3ora npr& ele'tri4ne0 su preporu4live vo3a4i7a ograni-

4enih fun'ia ru'u ili ograni4ene po'retlivosti&

.I& :a'lu4avane vrata se preporu4ue da )ude entralno 3a ograni4ene fun'ie ru-

'u i ograni4enu po'retlivost&

.@& 1li7a urea e preporu4en 3a lude sa disani7 pro)le7i7a, a 7o;e )ti potre)no

i i3 7ediins'ih ra3loga regulaie te7perature u vo3ilu&

.2& Odstranite prilagodlive vans'e retrovi3ore 'oi 3ahtievau nihovo prilagoavane

i3las'o7 i3 vo3ila ili dohvatane7& Na)oli su retrovi3ori 'oi se 7ogu prilagoa-

vati sa 'ontrolne ta)le i3 vo3ila, dalins'i, a radi opti7alnoga pregleda i3a vo3ila&

.& :adne sta'lo tre)a i7ati odleiva4 i )risa4e radi posati3ana potpune pregledno-

sti i sigurnosti u vo;ni&

JAJ? DA I=DA JAR?SRI@A

Ciena 'ola i 7odifi'aia 'aroserie 7o;e )iti viso'a& Op*e upute 3a 'aroseriu

su ednostavne& Opre7a i vrsta 'aroserie 7ogu )iti vrlo oso)ni& #o 7o;ete



sa3nati 'ro3 ra3govor sa instru'toro7 vo;ne prie 'upovine& +ere 3a ula3

'olia, glavni pro-stor i i3gled prostora unutar 'aroserie, te da li planirate

ula3iti 'olii7a u 'ola ili se transferirati i3 'olia na sedi8te su osnovni fa'tori

va8ega i3)ora& Li 7o;ete tra;iti da utvrdite ra3li4ite veli4ine 'aroserie veli'a

ili 7ala0 sliede*i va8e potre)e&

A'o niste u 7ogu*nosti transferirati se u 'ola na sedi8te, terapeut va7 7o;e

po7o*i da utvrdite potre)u 3a pose)no7 i3ved)o7& nvalids'a 'oilia nisu

proe'to-vana da se 'oriste 'ao sedi8te unutar 'aroserie, ali 7ogu )iti

opti7i3irana 3a pove-*ane va8e sigurnosti a'o se ne 7o;ete transferirati&

Napomena prevodio$a1 Na tr;i8tu se 7ogu na*i ta'va vo3ila, 'oa i7au 3a'retna

3adna sedi8ta, )e3 vo3a4'oga, sa ula3o7 straga dire'tno u 'olii7a 3a

upravla4'i 7ehani3a7, u3 fi'sirane 'olia na polo;a 'oi e pogodan 3avo;nu&

NA HA ?BRAII !AGN@0 J?D INSA=IRAN@A D?DAN ?!RF

nstalater *e instalirati va8u potre)nu dodatnu opre7u& On 7ora i7ati ertifi'at

3a instalirane speifi4ne opre7e i dati garaniu na i3vedene radove i

sigurnost ugra-ene opre7e& 1valifiiranog instalatera potra;ite pute7

instru'tora ili auto 8'ole&?SI0RAN@ &?I=A

Osi7 o)ave3nog osigurana pri registraii vo3ila, postoe i drugi vidovi& aspi-

tate se i o ostali7 vidovi7a osigurana& Po;elno e i3a)rati na)ola re8ena osigura-

na, 'oa *e va7 pru;iti sigurnost u sva'o7 pogledu, po4ev od 8tete na vo3ilu, do od-

govornosti pre7a tre*i7 lii7a i osigurana od 'rae& 1od osigurana, i7ate na u7u,

da ne7o;ete )iti segregirani radi va8ega o8te*ena 'i47ene 7o;dine& Potre)no e u

polisi osigurana da stoi, 'a'o i7ate ugraenu pose)nu opre7u 3a upravlane, 'oa

e naravno atestirana ne radi osigurava4a, nego radi vas0&

0!?RBA !ARJIRNI F@SA A IN&A=ID

U 7nogi7 e 3e7la7a regulisano par'irane na 7esti7a o3na4eni7 3a inva-

lide u3 odreenu nalepniu& Nalepniu i3dae nadle;na ustanova ili udru;ene oso)a

sa invaliditeto7& Sa to7 nalepnio7 vi i7ate pravo par'irana na pose)no o3na-

4eni7 par'irni7 7esti7a unutar par'irali8ta, gde i7ate dovolno 7esta sa o)e

strane vo3ila, radi pristupa svoi7 'olii7a i nihovi7 7anevrisane7& Par'irna 7esta



3a vo3ila oso)a sa invaliditeto7 su 3ato ne8to 8ira od ostalih& Nalepnia se uo)i-

4aeno postavla na predne sta'lo, ali 7o;ete postaviti i dodatnu nalepniu na 3ad-

ne sta'lo& U'oli'o e par'irno 7esto re3ervisano 3a oso)e sa invaliditeto7 3au3eto

ne'i7 vo3ilo7 'oe tu ne spada, 4uvar par'inga e du;an da va7 o)e3)edi drugo

pogodno 7esto ili da 3atra;i u'lanane nepropisno par'iranoga vo3ila&

NA!?FN &AN A D?DAN0 ?!RF0

Ugradna potre)ne dodatne opre7e e veo7a va;na sa aspe'ta sigurnosti, te

se 3ato tra;i da posedue ateste, radi va8e sigurnosti i sigurnosti ostalih u4esni'a u

sao)ra*au& Ugradnu tre)a da o)avi stru4no osposo)lena oso)a, 'oa i7a atest 3a

o)avlane ovoga posla& Na)ole e prie na)av'e vo3ila, do)ro se o sve7u raspitati&

Ne'i proi3voa4i vo3ila nude dodatnu opre7u prilagoenu ra3li4iti7 potre)a7a oso-)a sa invaliditeto7& Postoe i speialno graena vo3ila, 'oa nisu ne8to s'upla od

standardnih, osi7 a'o i7au ugraen hidrauli4'i podi3a4 'olia na 'rov ili hidrauli4'i

ne'ad i pneu7ats'i0 3ahvata4 'olia 3a nihovo s7e8tane i3a vo3a4'oga sedi8ta&

Na tr;i8tu vo3ila sa ugraeno7 pose)no7 opre7o7 ili sa ponudo7 ugradne

ta've opre7e, pose)nu ponudu i7au proi3voa4iD 5Jord9, 5+eredes5, 5Saa)5, 5Lol-

vo5 i 5Chr"sler5& U na8o 3e7li se 7o;e sa ovi7 proi3voa4i7a stupiti u 'onta't, u

nihovi7 7ati4ni7 entri7a radi dodatnih infor7aia&?d:e#:"K 18

!RAI=A

1ao poslodava edno7 po7o*ni'u ili pratiou ula3ite 3apravo u 7ali )i3nis i

tre)ate ve8tinu upravlana ludi7a& Svrha ovoga odel'a e da va7 po7ogne 'a'o

da postanete uspe8an poslodava&

Napomena prevodio$aD O)3iro7 na speifi4nosti prisutne u na8o 3e7li, pose)no

'ada su u pitanu pri7ana po osnovi potre)e 3a tuo7 nego7 i po7o*i, 'oa e edi-

no elovito rie8ena 'od L sa o8te*ene7 'i47ene 7o;dine, ne*e )iti u ielosti

pre3entiran i3vorni te'st, 'oi se odnosi na a7eri4'e uslove po ovo te7i&

0&RQI&AN@ !?RB A !RAI?F

Prvi 'ora' pri tra;enu pratitioa po7o*ni'a0 e odlu4iti 3a 'oe a'tivnosti va7

e potre)na negova po7o*& #o e Tproena potre)aT& Popis potre)ne po7o*i 'ou

tre)ate e dat u ta)eli .B&A& Pregledate listu pa;ivo i o3na4ite sva'u a'tivnost 3a 'o-



u va7 e potre)na po7o* pratioa& A'o va7 e potre)na po7o* 'oa nie navedena

u popisu, napi8ite e na pra3no 7esto&

Li tre)ate 3nati svoe potre)e, na pri7er, da li va7 e po7o* potre)nia uutro

ili nave4er& li 7o;da tre)ate elodnevnu po7o*V

=ISA !?RBA ?S?BN !?F?I

Gotovo e ne7ogu*e u'lu4iti sva'i detal i 'ora' u va8o oso)no listi potre)a,

ali s druge strane, a'o i3ostavite va;nu potre)u, odreeni postupa' ne*e )iti uraen

do)ro& Navesti *e7o ne'e osnovne upute 'oe *e va7 o7ogu*iti da na4inite vlastiti

popis potre)a&

.& =udite 'rat'i&Nastote da va8i 3adai )udu va;ni i 'rat'i&

$& Nastote davati ta4ne upute& Nastote da 3adai )udu u s'ladu sa potre)a7a&& U'lu4ite 'ada, 8ta i gde& Proverite da li va8 pratio 3na 'oi 7ateriali su va7

potre)ni, 'ada i gde *e posao )iti uraen&

& 3)egavate u3re4iu T'a'oT& +noga pitana 'a'o *ete ne8to uraditi previ8e su

detalna, a da )i se u'lu4ila u popis oso)nih potre)a, i odgovore na nih nau4it

*ete do' )udete o)avlali poedine 3adat'e& +euti7, sva'a'o po)li;e o3na4ite

one stvari 'oe su )itne, a 'oe se 4esto 3ane7aruu&

<ista potre)a 7ora )iti ta4no utvrena radi vas i va8ega pratioa po7o*ni'a0!

"Me#" 19/A/ !rim:er popis" potreMne pomoi

!?RBA 0>SA=?S!?RBN?

&RI@F!RI@

!?DN!?S=I@!?DN

S&AJ?DN&N GI&?N AJI&N?SI1upanePresvla4ene=riane, nega 'ose, 87in'aPripre7a elaO)edovanePra;nene de)elog rievaPra;nene 7ehuraOdla3a' u 'revet#ransfer OstaloD

NI>J DN&N AJI&N?SIPrane posuaO)avlane na)av'iU'lu4ivane ra4unaraPostavlane opre7eSpre7ane 'reveta37ena a'u7ulatora 'oliaLo;na 'olaO)ave8tavane



Pisane pisa7a#elefoniranePrane ode*eStavlane na udalena 7estaSpre7ane stanauvane deeuvane 'u*nih lu)i7aaOstaloD

FDIINSJA !?F?Po3iionirane 3a s7anene pritis'a<ie'oviLe;)e ra3gi)avana1ontrola 'o;ePo7o* ve3ana 3a disane organeOstaloD

1ad odredite popis onoga 8ta e potre)no da va7 pratio radi, slede*i 'ora' e

da asno odredite 8ta o4e'uete od sva'e navedene 3ada*e& #o *e va7 o7ogu*iti da

i3)egnete neugodnosti u ve3i s du;nosti7a pratioa i da do)iete )rigu 'ou o4e'ue-

te& U ta)eli .B&=& e dat pri7er utarnih potre)a& O3na4ite sa lieve strane, 3a 'oe

potre)e va7 tre)a pratio F po7o*ni'& Sli4no uradite 3a ostale dnevne potre)e&

"Me#" 19/B/ !rim:er :7t"rn:ih potreM"

!RI!RFN RADN@ .& Pripre7ite ode*u

$& Pripre7ite vodu 3a 'upane

& Proverite te7peraturu 3ra'a u 'upaonii

& Proverite, da li ste sve pripre7ili da va7 )ude u )li3ini

I& Osigurate svou privatnost da vas ni'o ne o7eta0

R0INSJ RADN@



.& Po7o* 3a pra;nene 7o'ra*noga 7ehura, u'lu4ivo 'ateteri3aia

$& Po7o* pri pra;nenu rieva, npr& staviti 4epi* ili 47ar sti7ulirati prsto7

& Po7o* pri s'idanu ode*e

& Prienos i3 'reveta u 'adu

I& Prane i ispirane tiela

@& Po7o* pri pranu 'ose

2& Prienos i3 'ade do prostora 3a o)la4ene

& Pa;livo )risane i su8ene tiela

B& Pregled poedinih dielova tiela proveriti na postoane de'u)itusa itd&0

.%& Pri7ena losiona ili pudera

..& Pri7ena deodoransa, 87in'e, iili )riane

.$& Po7o* pri o)la4enu

.& Prienos transfer0 u 'olia

.& Po7o* pri ne3i 3u)i

.I& Priela3 u prostor 3a doru4a'S!RFAN@ NAJ?N AJI&N?SI

.& U'loniti sve 7ateriale$& O4istiti 'upaoniu&

& O4istiti i de3infiirati pri)ore 3a 7o'ra*ni 7ehur i de)elo rievo

Popis oso)nih potre)a i opis poslova tre)au va7 u glavi )iti potpuno asni,

ta'o da ih 7o;ete opisati va8e7 7ogu*e7 3aposleni'u& #o uedno o7ogu*ava )u-

du*e7 pratiou da vidi e li 7u posao prihvatliv& Ne7ote po'u8avati opisivati posao

la'8i7 ili da 3a odreeni posao tre)a 7ane vre7ena nego 8to to uistinu est, sa7o3ato da 'andidata nagovorite da prihvati posao&

+o;da *e va7 )iti potre)an i vi8e nego edan pratio po7o*ni'0& edan uutro

a drugi nave4er, a'o to'o7 dana ne tre)ate po7o*& li edan to'o7 radnih dana, a

drugi to'o7 vi'enda& +o;da ;elite oso)u sa7o onda 'ada e edan od va8ih stalnih

na7e8teni'a na od7oru, ali sa7o 3a pose)ne prigode ili sa7o do' e on )olestan&

Pone'ada va8i prethodni pratioi 'oi vi8e ne rade 3a vas 7ogu to povre7eno uraditi

er 3nau 'a'vu negu tre)ate&



Sada 'ada ste ustanovili va8e potre)e, opisali radne 3adat'e i odlu4ili o )rou

3aposleni'a, $otr"no % sa#initi ugovor o radu & Ugovor o)a8nava odgovornost i

o)ave3e poslodava i 3aposleni'a& O)ave3no ga potpisuu o)e 3ainteresirane stra-

ne& Ugovor tre)a )iti pravovalano overen na sudu&

Ugovor tre)a da sadr;i sve 8ta ste dogovorili sa svoi7 )udu*i7 pratioe7 ili

pratioi7a po7o*nii7a0, 'ao na pri7erD du;nosti, radno vrie7e i raspored rada,

visinu pla*e, ro' isplate pla*e, 3aedni4'e tro8'ove a'o stanuete 3aedno0, do3volu

pu8ena i o'uplana dru8tva, 'on3u7irane al'oholnih pi*a, pristono pona8ane, re-

'reativne i3las'e i3leti, 'ino, 7anifestaie, po3ori8te, 4itaonia, internet 'lu) i sl&0,

neprihvatlivo pona8ane te uslove ot'a3noga ro'a&

ID@ A RAGN@ !RAI?ALi8e e na4ina na 'oi se 7o;e tra;iti pratioD

• Oglas u lo'alni7 novina7a, lo'alno radio ili #L stanii

• Oglas na oglasni7 plo4a7a

• Us7eno 'a;ite svoi7 priateli7a, susedi7a, u 'lu)u i drugde

• Agenie 3a ogla8avane profita)ilne ili do)rotvorne0 ili odeli Crvenoga 'ri;a 'oi

7o;da ve* i7au ne'u ideu ili 4a' slu;)u 3a pru;ane tra;enih usluga&

1od tra;ena pratioa, do)ro e od7ah i3lo;iti 8ta nuditeD s7e8ta, pla*a, rad-

no vrie7e, starost i spol, te drugo 8ta s7atrate va;ni7 3a )udu*ega pratioa& Ovo

naro4ito ista'nite, a'o ogla8avate oglasi7a na avni7 oglasni7 plo4a7a ili u sred-

stvi7a avnoga infor7irana&

?S?B J?@ F?0 BII D?BRI !RAI?I

Ne7a speifi4noga profila savr8enoga pratioa, ali ne'i saveti 7ogu po7o*i

da i3)or )ude la'8iD

• a37otrite 8ire 7ogu*nosti i3)ora& +o;da u37ete ne'oga 'o pripada odreeno

etni4'o s'upini s ra3li4ito7 'ulturo7, ra3li4iti7 stepeno7 i3o)ra3)e, ra3li4itih

godina ili soialne grupe&

• 1ad i3a)irete pratioa, ne o4e'ute dugoro4nie odnose, ali o4e'ute da se )rine

o va7a& 3a)erite oso)e 'oi7a 7o;ete verovati& Po'u8ate i3a)rati oso)u 3a

'ou veruete da *e se )rinuti 3a vas na nor7alno osnovi&



• Porodia 7o;e )iti 'orisna, ali tre)a 3apa7titi da se radi o odnosu uposleni' -

poslodava& Otpustiti 4lana porodie 7o;e i7ati negativne efe'te!

• 1oristite priatele, 4lanove reha)ilitaionoga ti7a, ili 4lanove porodie pri proveri

ne'oga ili a'o ste 3apali u neprili'u& =udite pa;livi i ne 3loupotre)lavate pria-

telstvo ili porodi4ne ve3e&

• Spo3nate 8ta volite ili ne volite& Osi7 osnovne po7o*i va7a, potre)no e 3nati

8ta volite i ne volite 'od drugih oso)a& Poverene i 3avisnost o po7o*i 3avisi o

va8e7 po3navanu sa7oga se)e i na4inu na 'oi *ete drugi7a dati do 3nana

8ta volite& 1oga ;elite 'ra se)e i 3a8toV

• +o;e va7 )iti od po7o*i da nau4ite ieniti oso)nost op*eniti stil i na4in pona-

8ana0 i e7oie 'a'o ludi i3ra;avau ose*ae0& Pa;nu us7erite na to 'a'o lu-

di i3gledau, govore i deluu& Pa3ite esu li negovane van8tine i poverlivi, te4e li

ra3govor glat'oV

#a'oer verute u va8u do)ru rea'iuD Ose*a7 li se do)ro u )li3ini te oso)eV

A'o se ose*a7 lutito, nervo3no, 3)uneno i sli4no, 'ada sa7 sa to7 oso)o7, pita-

ne e ho*u li 7o*i provesti veli'i dio vre7ena s no7& 6rugo po va;nosti e 8ta ose-

*a7 pre7a )udu*e7 po7o*ni'u i da li 7u se svia7&

apamtite ne možete otpustiti prijatelja ili lju%avni!a&

IB?R !RAI?A

Na'on 8to ste proverili preporu'e, tre)a o)ratiti pa;nu na odgovore 'oi se

odnose na 3avisnosti, po8tene, rad i odnos pre7a drugi7a, prestana' radnoga od-

nosa i eventualno ponovno 3apo8lavane&

esu li va7 dru8tveni na4ini ;ivota podudarniV Ne7ote 3aposliti ne'oga nada-

u*i se da *e se ta oso)a pro7ieniti radi vas ili da *ete i7ati pravo na nen oso)ni ;i-

vot& ?ta va8 pratila 4ini u slo)odno vrie7e, nie va8a )riga sve do onog 4asa do' to

ne ute4e na 'valitetu posla radi 'oega ste ga 3aposlili& A'o su va7 potre)ne 4este

vo;ne, uverite se da 3aposleni' i7a do)re vo3a4'e preporu'e, er *e to uteati na

va8u oso)nu sigurnost, 'ao i na osiguravau*e dru8tvo&

A'o se radi ne'oga ra3loga ne osjećate ugodno u )li3ini ne'ih 'andidata, ne-

7ote ih 3apo8lavati& Lidi ta4'u ovog odel'aD Oso)e 'oe 7ogu )iti do)ri pratioi0&

stra;ite 'oli'o dugo *e 'andidat 7o*i ostati s va7a& ?to du;e to )ole - ali to vas neograni4ava da ga ipa' 7o;ete 3aposliti&



1a'vu vrstu psihi4'ih i e7oionalnih 3dravstvenih pro)le7a 7o;e i7ati oso-

)aV E7oionalni pro)le7i 7ogu pri4inavati veli'e pote8'o*e prili'o7 nihova re8a-

vana& A'o su7nate ili niste sigurni da oso)a i7a e7oionalnih pro)le7a i da ne 7o-

;e o)avlati posao 'a'o tre)a, 3aposlite ga na dvie do tri sed7ie pro)noga ro'a&

1andidate upo3nate s va8o7 odlu'o7 u ro'u edne sed7ie dana ili 7ane&

Na 'rau ne7ote 3apo8lavati )ilo 'oga i3 o4aa& Nastote )iti 7irni i )istre glave& A'o

ogla8avate onoli'o 'oli'o 7o;ete i i7ate do)ar raspored te uredne ugovore, to *e

va7 pove*ati 8anse 3a uspeho7&

J?RJAN RASANAJ ?D !RAI?A

a'o s7atrate da ste utro8ili puno vre7ena i )rige o'o i3)ora pratioa, ta 'oe-

ga ste 3aposlili 7o;e se po'a3ati ne3adovolavau*i7& U to7 slu4au 7orate po'a3ati

svoe ne3adovolstvo i tra;iti da usluge )udu 'valitetnie& A'o se 'valiteta usluga ne

po)ol8a, )r3o reagute i naite odgovarau*u 3a7enu& Nepou3dani po7o*ni' nie

do)ar ni 3a va8 duh niti 3a va8e tielo&

astana' napravite ta'o da ostanete u do)ri7 odnosi7a, er se 7o;e desiti da

ga 'asnie 7orate na3vati u slu4au hitne potre)e& Prie nego vas pratio napusti, na-

stote napraviti popis svih potre)a&

Na ne'e stvari tre)ate o)ratiti pa;nuD• Proverite esu li ispunene sve for7alnosti odava i sl&0 prie nego 7u platite&

• Proverite esu li 3avr8ene osnovne du;nosti, ta'o da novi pratio ue u 4isto i

uredno do7a*instvo&

• Sva'a'o u37ite 'lu4eve od stana 'u*e&

• U37ite negovu adresu i telefons'i )ro stavite to u svou do'u7entaiu0&

?d:e#:"K 19

!RI=A?DB SAN?&AN@A

U4initi svo do7 pristupa4ni7 7o;e 3na4iti dosta stvari& La8e7u do7u tre)ati

*e 7o;da sa7o ne'oli'o i37ena, 'ao 8to su na pri7er ra7pa 3a ula3a' ili ru'ohvati

u 'upaonii& +o;da *e )iti potre)ne veli'e i37ene i preina'e, 'ao 8to su 8ira vrata,

8iri hodni', ni;i pro3ori, elevator ili lift&



1ao dio reha)ilitaionoga progra7a, va8 terapeut 7o;e vasposetiti 'od 'u*e&

:a vrie7e poseta 7ogu se o)aviti 7erena i prodis'utovati o 7ogu*nosti va8e pri-

stupa4nosti& #o va7 7o;e po7o*i u planiranu i37ena 'oe su neophodne& A'o ;ivi-

te i3van podru4a reha)ilitaionoga entra, va8 )i va7 terapeut tre)ao po7agati 'ori-

ste*i tlorte va8e 'u*e i dati va7 odgovarau*i 8ta7pani 7aterial sa i3vori7a i pravi-

li7a 7ogu*ih prilagod)i&

6a se 'u*a napravi pristupa4no7, postoe 7noge strogo odreene stvari 'oe

*e te i37ene u4initi sigurni7a i 'oe *e 3adovoliti va8e potre)e& Sve i37ene tre)au

)iti napravlene pre7a va8o oso)no situaii& La8i terapeuti radni i fi3i'alni0 tre)ali )i

)iti do)ri i3vori infor7aia& +o;ete 'oristiti i 3a'ons'e propise o gradni o)e'ata 3a

oso)e sa invaliditeto7, gde postoe osi7 3a'ons'ih nor7i i preporu'e 3a individual-

ne prilagod)e na ranie i3graeni7 stanovi7a i 'u*a7a&La8 soialni radni' 7o;e va7 po7o*i u tra;enu i3vora 'oi *e va7 po7o*i

napraviti i37ene u 'u*i& Postoi 7ogu*nost da vlada ili op*ina poseduu odreene

7ogu*nosti u po7o*i finansirana potre)nih i37ena& U nastav'u, )iti *e govora o

preporu'a7a 3a visine, udalenosti i druge 'u*ne speifi4nosti& U te'stu *e )iti i

pra3nih prostora u 'oe 7o;ete upisivati i rtati va8e oso)ne potre)e i speifi4nosti&

Napomena prevodio$aD U originalu su )ile 7ere u olovi7a i stopa7a 'oe su

pretvorene u enti7etre&

DRGI S&I@ NA D?&A R0J

Li dola3ite 'u*i, nosite vre*iu na7irnia& Li prela3ite pristupnu ra7pu i ula3ite

u 'uhinu& Ostavlate vre*iu na stol, o're*ete se da stavite ne8to u fri;ider i&& Oh, ne!

Lre*ia pua i sve va8e narand;e i a)u'e se 'otrlau po stolu& +o;ete li ih dohvatitiV

+o;da su prepre'e pone'ada ednostavne, 'ao i7ati 'upatilo i3 'oega tre)ate

i*i una3ad 3ato da se o'renete, ili se ru)ni'o7 udarite u pa3uho ili na'vasite svouode*u sva'i puta 'ada perete posue&

6o)iti *ete doa7, 'a'o e 4itav sviet graen da ne )ude dostupan va7a& #o

e verovatno ta'o& Planirate unapried i )e3 ;ur)e, da 'u*a stvarno )ude va8 do7&



Sli'e $%&.& i $%&$& dau di7en3ie 'olia i nivoe od 'oih 7o;ete 'renuti sa o7o-

gu*avane7 pristupa stolu, perioni'u, vrati7a i sli4no, a sa va8i7 'olii7a&

La8 terapeut va7 7o;e po7o*i 7erene7 va8ih 'olia, prostora 3a o'retane 'olia i

dohvata i3 nih, 'a'o e pri'a3ano na sli'a7a& Unesite i37erene di7en3ie na sli'e!



!=ANIRAN@ !RIS0!A>N?SI

!RIS0!NA RAF!A

Pone'ada va7 se 4ini da e 4itav sviet pun stepeni8ta& +noga su 7esta pris-

tupa4na 3a 'olia radi toga 8to i7au pristupne ra7pe, ali druga nisu& edno 7esto

gde tre)ate i7ati pristupnu ra7pu e va8 do7&

Pristupne ra7pe su sigurna 3a7ena 3a str7e pristupe i stepenie& Sliede

upute 'a'o se 7ogu graditi pristupne ra7pe&

Dužina1 Sigurna pristupna ra7pa tre)a )iti %,I 7 na sva'ih $,I 7 uspona& #o

3na4i nagi) od Io$%b ili o7er .D.$& Na pri7er, a'o i7ate dvie stepenie visine po

$I 7, u'upno I% 7, tre)ati *e va7 ra7pa du;ine @ 7&

3u3eta' od ovoga pravila e sa7o onda a'o i7ate pose)no a'e ru'e ili upotre)la-

vate ele'tri4na 'olia& U o)a ova slu4aa 7o;ete i7ati str7iu ra7pu& +i va7 ipa'

preporu4ue7o o7er .D.$& #o *ete pose)no ieniti 'ad doete i3 prodavaonie sa

na7irnia7a ili 'ada nosite )e)u u 'rilu&

EirinaD preporu4ena 8irina pristupnih ra7pi e B./.$$ 7&

@!retište O'reti8te e potre)no na vrhu i pri dnu ra7pe, te na sredne7 nivou gde

ra7pa 7iena s7er& Potre)na veli4ina o'reti8ta gorneg i sredneg diela e data na slii $%&& Leli4inu gorne ra7pe di'tira 8irina otvorenih vrata 3a ula3 u stan'u*u&

@grada i ivičnja$i1 Ograda tre)a da e sa o)e strane ra7pe, pri)li;no visine % 7 i

da e sigurno 4vrsto postavlena& +o;e )iti i3raena od ievi pre4ni'a I 7, drvenih

gredia I ] .% 7 ili vodovodnih ievi .,I ola& vi4nai ra7pe tre)au )iti visine

na7ane I 7 da sprie4e is'li3nu*e 'olia pre'o ivie ra7pe&

-odloga pristupne rampeD pristupne ra7pe 'oe se nala3e i3van 'u*e i pod utea-



e7 su vre7ens'ih prili'a postau a'o 'li3ave i opasne a'o se upotrie)i neodgova-

rau*a podloga& Sa7oleplive tra'e od 7ateriala 'oi nie 'li3av, re)rasta gu7a ili

hrapav 7aterial, 7ogu )iti 'ori8teni 3a podlogu& =etons'e ra7pe tre)au i7ati 4istu

ravnu povr8inu& O)oena povr8ina pristupne ra7pe nie preporu4liva, er 7o;e pos-

tati vrlo 'li3ava& Pone'ada se )oa 7ie8a sa sitni7 sili'atni7 pies'o7 da se do)ie

do)ra povr8ina 'oa ne*e )iti 'li3ava %,I 'g pies'a na < )oe0& Povr8ina ra7pe

ne s7ie )iti sa i3)o4ina7a, er e tada priela3 pre'o ra7pe neugodan i te;a'&

Materijali za rampe1 3a i3gradnu dugotranih ra7pi potre)no e 'oristiti tretirano dr-

vo protiv vlage graevins'e drvene plo4e0, )eton ili 'era7i4'ih plo4ia I ] .% 7

una'rsno postavlenih& a7pe 'oe su na7ienene hitno7 i3la3u tre)au )iti i3gra-

ene od ne3apalivih 7ateriala&

SA I 0=AI

Sta3e o'o 'u*e tre)a da i7au 4vrstu i tranu povr8inu 'ro3 neravan teren, 'ao

na pri7er 'ro3 va8 vrt& #ada se ne tre)ate )rinuti da *ete 3apeti 'ad e 7o'ra i vla;-

na 3e7la od 'i8e ili sniega& :ato e potre)no pravilno i3graditi sta3e&

Sta3e 7orau )iti 7ini7alne 8irine .%2 7, da ne 3apinete u3 ru)ove& :a o're-

tane 'olia, na 'raevi7a i s'retani7a sta3e, 8irina tre)a )iti .I$ 7&

Ula3 tre)a da i7a 8irinu pri otvoreni7 vrati7a na7ane . 7 preporu4enoB. 70, sa nivoo7 praga ne vi8i7 od .,$ 7 od ula3ne povr8ine&

&RAA I ?DNII

este li i'ada pro8li 'ro3 vrata i ogulili prste na uglovi7a dovrata'a, 'ada ste

dr;ali prste na va8i7 'olii7a do' ste ula3ili u prostranu so)u& Ne igrate se sa ti7&

Sa7i pre'inite sa ta'vo7 pra'so7 i napravite plan ula3nih vrata u so)u& +ini7alna

8irina vrata tre)a )iti B. 7 svietli otvor otvorenih vrata . 70& Pose)ni dodai na

va8i7 'olii7a 7ogu tra;iti 8ira vrata& :apitate terapeuta da va7 po7ogne utvrditi

8irinu 'olia& Pogledate sli'u $%&& da sagledate potre)ne veli4ine&

Napomena prevodio$aD savre7ena 'olia su u;a od pri'a3anih na slii $%& 3a a

B/. 7, 8to o7ogu*ava prola3 i 'ro3 u;a vrata, svietle 8irine a 2% 70

Lrata na 'upaonii i drugi7 ograni4eni7 prostori7a tre)au se otvarati pre7a

vani& Leli'e 'upaonie o7ogu*avau 'o7otan 7anevars'i prostor 3a vrata 'oa se

otvarau pre7a unutra, s ti7 da 'od ta'vih vrata postoi potenialna opasnost da 'od

pada )lo'irate vrata& 1li3na ili ta'o3vana har7oni'a vrata su 7ogu*a ostala re8ena&



& Na)ola visina 3a 'va'e na vrati7a e

pri)li;no B./..$ 7& #erapeut 7o;e po-

7o*i da proverite dohvat i odredite 'oa

e visina podo)nia 3a vas& Sli'a $%&@&0

& =e3 o)3ira na va8u pa;nu, pedale va8ih

'olia uvie' *e s vre7ena na vrie7e

ogre)ati vrata& Ugradna 3a8titnih plo4a

na o)e strane vrata spre4ava ta'va

o8te*ena& Lideti pri'a3 na slii $%&@&

I& >odnii tre)au )iti na7ane 8irine B.

7, da 7o;ete u*i u so)e, a'o su so)na

vrata suvi8e us'a, er o'retane 7o;e )itiote;ano& Sli'a $%&2 pri'a3ue odnose 8i-

rine hodni'a i so)nih vrata, opti7alnih 3a

va8u pristupa4nost&

?SA= !??DN &ISIN

Ne'e preina'e 'oe tre)ate na4initi

7ogu se i3gu)iti i3 vida to'o7 ostalih veli'ihpro7ena 'oe planirate napraviti& Proverite

visine 7ere dole navedene da ih ne ispustiteD

• Pult, stolovi, sudoperiD @B do 7&

• Ele'tri4ne uti4nieD @ do .$$ 7&

• Pre'ida4i 3a struuD B. do .%27&, od

poda

• #elefon na 3iduD . do .%$ 7& e prepo-ru4enoH 7a'si7alna visina do .$$ 7&

• Pla'ariD

- Le8alie ode*e 7a'si7alno do .$$

7&

- Polie 7a'si7alno do .2 7&

• Pro3oriD 3a gledane, 7a'si7alna visina

pro3ors'e das'e 'lupie0 2@ 7&



Lisine stolova, 'reveta i drugoga na7e8taa 7ogu se ednostavno pove*ati pod7e-

tane7 drvenih plo4ia& La8 va7 terapeut 7o;e po7o*i u odgovoru na ta pitana&

J0!A?NIA

Sva u4vr8*ena i opre7a 7orau )iti pa;livo provedeni od strane vas i va8ega

terapeuta& Lisina sedala na 3ahods'o 8'oli i postavlane ru'ohvata pose)no se

odreuu 3a sva'u oso)u, te ta'oer i 3a vrstu 'upaonie 'ou i7ate&

6io va8ega reha)ilitaionoga progra7a )it *e i3voene pogodnosti potre)nih

u va8o 'upaonie& A'o su potre)ne i37ene ili adaptaie, va8 terapeut va7 7o;e

dati speifi4ne detale&

SI0RN?SNA RAFARAN@A.& A'o upotre)lavate str7u pristupnu ra7pu, potre)na va7 e po7o* sa lene

strane pri spu8tanu, radi spre4avana ispadana i3 va8ih 'olia&

$& Potre)na e odgovarau*a 3a8tita ili i3olaia 'od slavina vrele vode, odvodnih

slavina, 7otora i drugih i3vora pr;ena ili strugana& =oler regulisati na 3agri-

avane vode do I%oC&

& Lrata na ograni4eni7 prostori7a sa sa7o edni7 i3la3o7 tre)au se otvarati

pre7a vani& Lrata 'oa se otvarau pre7a unutra, i7au potenialnu opasnostda 'orisni' 'olia ispane i )lo'ira vrata&

& Li 7o;ete tra;iti da i7ate dva odvoena pristupna i3la3a u slu4au hitnosti&

I& #re)ate ra37otriti ugradnu signalnih ureaa, 'ao 8to su na pri7erD siste7 doa-

ve susedi7a, vatrogasno )rigadi, poliii i slu;)i hitne 7ediins'e po7o*i, a sve

radi slu4aeva hitnih stana&

@& nstalirate dete'tor 3a ot'rivane di7a pose)no u 'uhini i hodni'u& A'o i7ate

o8te*en sluh, siste7 'oi vasupo3orava na nepredviena stana, tre)a da e sasvetlosni7 signali7a, a'o s7atrate da )i to )ilo 3a vasdo)ro&

2& a3vodna 'utia s osigura4i7a, 'ao i glavna s'lop'a, tre)au )iti dostupni&

& Po)rinite se 3a odgovarau*e osvetlene u 'u*istanu&

B& Od veli'e e po7o*i dostupnost telefona u3 'revet i telefons'og pri'lu4'a u 'u-

paonii, po 7ogu4nosti )e;i4ni telefon da 'oristite po 'u*i& 6o)ro e u3 se)e

stalno i7ati 7o)ilni telefon!

.%& 7ate aparat 3a ga8ene po;ara raspolo;iv i na dohvat ru'e 7ani aparat 3a

ga8ene praho7, 'ao 3a auto7o)ile F opas!a prevodio$a0&



?d:e#:"K 2*

&RI@F ?!0SA

6an otpusta i3 )olnie 7o;e se 4initi dale'i7 u do)a prie7a u )olniu na od-

el 3a o8te*ena 'i47e& Prote*i *e ne'o vrie7e do' ne defini8ete va8e ileve 3a ;ivot

na'on otpusta& Sa sva'i7 ile7 dola3i i odlu'a o to7e gde ;elite ;iveti, 8ta ;elite 4i-

niti, ve3e 'oe ;elite odr;avati& La8a porodia, priateli i drugi )iti *e ta'oer 3aintere-

sirani i u'lu4eni u to& Upr'os to7e vi ste sa7i upravitel va8ega plana otpusta&

!=ANIRAN@ &AHA ?!0SA

Postoe ne'a va;na podru4a o 'oi7a tre)a ra37i8lati pri planiranu otpusta&

Pitana 'oa *e )iti navedena uputit *e vas i va8e planove u ta podru4a& Po'u8ate

odgovoriti na ta pitana 3aedno sa porodio7, priateli7a i reha)ilitaioni7 ti7o7

'oi radi sa va7a& Sva'i 4lan ti7a 7o;e )iti raspolo;iv i3vor odgovora na ova pitana&

Ova odela' 7o;ete 'oristiti i 'ao radnu 'ni;iu 3a for7ulirane va8ih odgovora na

va;na pitana ve3ana u3 va8 otpust& Ne'i ludi ;ele se vratiti na svoe 7esto stano-

vana& 6rugi ;ele napraviti pro7enu 7esta stanovana& Ovde e ne'oli'o idea vodi-

la 'oe 7o;ete 3atre)ati 3a va7a vi8e pri7erenu o'olinu&

!RI&ANA J0APSAN

1od ra37i8lana o otpustu, ne7ote 3a)oraviti ra37otriti sve sigurnosne 7ere

'oe su va7 potre)ne 'od stanovana u privatno 'u*i, odnosno stanu& O)ratite pa;-

nu na sve do sada 'a3ano u prethodni7 poglavli7a&

J?=JI&NI SF@HA@

Postoi vi8e vrsta 'ole'tivnoga s7e8taa, a 'od nas su na raspolaganuD

• Pen3ioners'i do7ovi& aspola;u edno'revetni7 i dvo'revetni7 so)a7a, sa

u'lu4eno7 stalno7 7ediins'o7 'ontrolo7 i )rigo7&

• Pose)ni s7e8tani 'apaiteti otvorenoga pavilons'oga tipa, sa elodnevno7

7ediins'o7 'ontrolo7 i nego7, na7ieneni oso)a7a sa invaliditeto7&

• Ostale vrste s7e8taa nisu dostupne u =i>, a to suD privatni pansioni, do7ovi 3a

porodi4nu po7o* i do7ovi 3a stalnu negu ne'ih vrste oso)a sa invaliditeto7&

a o%je vrste smještaja u 9i" je potre%no i mišljenje entra za so$ijalni rad.



?d:e#:"K 21

B?=?&I NAJ?N !?&RD JI>FN F?GDIN

=ol e 4esta poava na'on o8te*ena 'i47ene 7o;dine& Pre'o %X oso)a sa

o8te*ene7 'i47ene 7o;dine priavili su )ol 'oa e ta'o a'a da uti4e na nihove sva-

'odnevne a'tivnosti& Svi paienti sa o8te*enne7 *e i7ati ne'e )olove u ne'o7 sta-

diu svoga ;ivota, 7ada 7nogi7a *e to )iti privre7enog 'ara'tera i u )la;e7 o)li'u&

&RS B?=?&A

Postoi ne'oli'o vrsta )olova na'on o8te*ena 'i47ene 7o;dine& Oso)a sa

O1+ prete;no i7a ednu vrstu te8'og )ola ali istovre7eno 7o;e i7ati dvie vrste

)olova& a3li4ite vrste )olova se 7ogu opisati po lo'aii i traanu&

=?JAI@A B?=A

;olovi u mi&i,ima) kostima i ttivama

Ova'va vrsta )ola e re3ultat o8te*ena 7i8i*a, 'ostiu, ili tetiva 'oa )i se 7og-

la desiti prili'o7 preveli'ga optere*ena, pre'o7ernog iste3ana, ili padova& #a'av

)ol 7o;e traati sed7ia7a ili 7esei7a u'oli'o va8e tielo reagira na o8te*ene sa

upalo7 ili gr4ene7 7i8i*a& esto 7esto ove )oli su ra7ena, doni dio lea i ru'u, ali

postoe i ta'oer druga 7esta )olova& Ova )ol 4esto podse*a na gr4, u'o4enost i

7u'otrpnostH 4esto se pogor8ava sa a'tivnosti7a ali se u'lana 7irovane7& Na3iv

3a ovu vrstu )ola i nen u3ro4ni' e 7iofasialni )ol, heterotopi4no o'o8tavane

o'o8ta-vane u 7e'o7 t'ivu0, artritis i spu8tena ra7ena&

;ol nrvaPritisa', iritaia ili iste3ane nerva 7o;e prou3ro'ovati )ol& Ovo se 7o;e dogo-

diti na vratu ili na lei7a gde nervi po4inu u 'i47i, 'ao 8to e is'a'ane dis'a& Nervi

ta'oer 7ogu )iti pritisnuti u la'tu ili ru4no7 3glo)u gde prou3ro'uu )olH edna vrsta

)ola u ru4no7 3glo)u prou3ro'ovano7 pritis'o7 nerva se 3ove sindro7 tunela ru4a&

Si7pto7i su a'i )olovi, te;ina, pe'ane ili trnene prstiu ili 8a'e&

;ol u ki#mno% mo3dini

Ovo e edna 7isterio3na )ol& Presieane7 'i47ene 7o;dine ne prou3ro'ue

trenuta4ni )ol, ali )ol se 7o;e poaviti na'on ne'oli'o dana ili sed7ia& Ova vrsta )o-



la, 'oi nastae u 'i47eno 7o;dini ili 7o3gu se 4esto na3iva entralni )ol ili neuro-

pats'i )ol& =ol se 7o;e osetiti u podru4u o8te*enog diela 'i47ene 7o;dine, 'ao

poas o'o tiela F ova poas 7o;e )iti preosetliv na dodir ili 7o;e da pe'a ili pe4e&

6ruga vrsta entralnog )ola este ose*a ;arena, trnena, hladno*e ispod nivoa

o8te*ena F ovo se 7o;e osetiti u stopali7a ili o'o 47ara& o8 edna vrsta entralnog

)ola e 'rata' 8o', tres'ane ili seria 'rat'ih, odnosno, )r3ih 8o'ova, prete;no u no-

ga7a& =ol u 'i47eno 7o;dini se 7o;e aviti ne'oli'o dana do ne'oli'o sed7ia

na'on o8te*ena, ili se 7o;e poaviti na'on ne'oli'o godina, u'oli'o doe do dodat-

nih o8te*ena 'i47ene 7o;dine F npr&, a'o se ne'a vodena ista 'oa raste ra3via u

'i47eno 7o;dini 3vana s"rin's ili s"ringo7"elia0& Oso)e sa nepotpuni7 o8te*ene7

'i47ene 7o;dine ili sa povredo7 na repna*i nis'i nivo o8te*ena 'i47ene 7o;dine

'od <. ili ni;e0, na4e8*e i7au te;i o)li' )oli 'i47ene 7o;dine, ali i one oso)e satotalni7 o8te*ene7 'i47ene 7o;dine 7ogu do;iveti istu )ol&

;ol unutra&n%i0 organa

La8i unutra8ni organi, 'ao 8to su sto7a', rieva ili 7o'ra*ni 7ehur, ra3viau

)ol a'o su previ8e napeti, odnosno, ra3vu4eni& U'oli'o i7ate 3atvor i va8a rieva su

previ8e rastegnuta ili e va8 7ehur prepun, tada *ete osetiti )ol u sto7a'u& +ogu se

poaviti )olovi u unutra8ni7 organi7a u'oli'o i3gu)e svo 'rvoto'H na pri7er, sr4ani

udar stvara )olove u grudno7 'o8u 'ada e o7eten 'rvoto' u sr4ano7 7i8i*u& =ol

unutra8nih organa ta'oer po3nat 'ao )ol utro)e0 se te8'o ra3li'ue od o8te*ena

'i47ene 7o;dine& A'o se i3nenada )ol pogor8a, veo7a e va;no prepo3nati novi )ol

unutra8nega organa i ra3li'ovati ga od pogor8anog pro)le7a 7o;dine ili novog )ola

7i8i*a, 'ostiu i tetiva& Optere*ivane 7o'ra*nog 7ehura, 'onstipaia, upala ;u*a i

sr4ani udar su hitni 7ediins'i slu4aevi 'oi 3ahtievau )r3u interveniu& Po o8te-

*enu 'i47ene 7o;dine, u predelu vrata ervi'alni0 ili gorneg dela lea tora'alni,

na #@ ili vi8e0 e te8'o ustanoviti ta4'u )ola 'ada postoi ose*a sla)osti 'oa dola3i i3

predela sra, sto7a'a, rieva ili 7ehura&

Glavo"ol%a autonomn disr4lksi%a

Oso)e sa o8te*eno7 'i47eno7 7o;dino7 i3nad #h@ 7ogu i7ati autono7nu

disrefle'siu, 'ad i7 )r3o raste 'rvni pritisa' 'oi odgovara na pre'o7erno 8irene

7o'ra*nog 7ehura ili )ilo 'oeg drugog nadra;anoga )ola ispod o8te*ene 'i47ene

7o;dine& 1rvni pritisa' 7o;e porasti do opasnih nivoa t& vi8i od .% 77 >g0 gde e



potre)na hitna intervenia& Pogledate odela' ..D Autonomna disre:le!sija& #a'o vi-

so' pritisa' 4esto i3a3iva glavo)olu& Ovo e o8 edna vrsta )oli 'oa odgovara o8te-

*enu 'i47ene 7o;dine&

&RFNSJ? RA@AN@ B?=A

Akutni ili kratkotra%ni "olovi

3nenadni napad popra*en a'i7 )olo7 e 3a)rinavau*i er 7o;e 3ahtievati

7ediins'u interveniu na pri7er, autono7na disrefle'sia, sr4ani udar, 'rvarene

4ira ili apendiitis upala sliepog rieva0H tre)a tra;iti hitni le'ars'i savet ili oti*i hitno

na urgentni odel& =lagi do u7ereni )ol, 'oi trae dani7a do ne'oli'o sed7ia, se 4e-

sto odnosi na 'osto)olu, )ol u 7i8i*i7a ili )ol tetiva7a& =ol *e pro*i sa7 po se)i, a

od 'oristi 7ogu )iti od7or i )lagi 7edi'a7enti protiv )olova&

Kroni#ni ili dugotra%ni "olovi

6ugotrani )olovi 'oi trau 7esei7a do ne'oli'o godina sa ose*ae7 ;are-

na, trnena, pro)adana, 4esto su prisutni 'od o8te*ena 'i47e& 6ugotrani )ol u 7i-

8i*i7a, 'osti7a ili tetiva7a 'oi e )lag do u7erenog inten3iteta 7o;e )iti opasan&

DI@AN?A6iagnostiirane e prepo3navane u3ro4ni'a )oli ili )olova 'oe paient i7a&

6a )i se i3vr8ila diagno3a, lie4ni' saslu8ava si7pto7e paienta, vr8i pregled, 7o;e

3ahtievati pretragu 'rvi i urina, ta'oer i rendgens'e sni7'e ili druge relevantne pre-

trage 'oe )i 7ogle )iti od po7o*i 'ao 8to e test nervnog ili 7i8i*nog siste7a E+G0&

U'oli'o se 7o;e prepo3nati u3ro4ni' )oli, tada tret7an 7o;e )iti ilan 'a ot'lananu

te vrste )oli& Pone'ad se ne 7o;e prepo3nati u3ro4ni' )oli, u to7 se slu4au dae po-

'usna terapia&

RFAN

JostoMo#:", Mo# 7 mišiim" i teti"m"

1osto)ola, )ol u 7i8i*i7a i tetiva7a se 4esto 7ogu po)ol8ati ili i3lie4iti& :a

terapiu se preporu4ue 'rat'otrano od7arane na7ane dana0, tre)au se 'oristiti

topli ili hladni o)lo3i, ve;)e iste3ana, 7asa;e, )lagi analgetii npr& aeta7inofen0,

protuupalni 7edi'a7enti npr& Aspirin, i)uprofen0& 6ruge terapie 'oe 7ogu )iti 'oris-

ne protiv stalnih )olova e pravilno dr;ane tiela, 7ienane tehni'e po'retlivosti, u)-



ri3gavane ine'ia u 7i8i* ili 3glo), i upotre)a ele'trons'e sti7ulaie na 'o;i #ENS

ili ele'trons'a sti7ulaia nerva0&

0p"#" ži'"

6a )i se i3)egao )ol upalenog ;iva, tre)a i3)egavati pritisa' i ve;)e iste3a-

na& =ol 'oi se poavlue no*u, 'od oso)a 'oe )oluu od sindro7a 'o4ena 8a'e se

7o;e u)la;iti upotre)o7 8ine 3a i7o)ili3aiu ru4nog 3glo)a ili astu4e 3a la'at, 'oi

7o;e u)la;iti )ol pritis'a ;iva u la'tu& +ogu po7o*i 8ine 3a i7o)ili3aiu, astu4i*i,

naslona4i na invalids'i7 'olii7a, po3iiona po7agala 3a 'ori8tene 'o7putera,

o'ovratni' i #ENS& Pone'ad hirur8'i 3ahvat 7o;e ot'loniti pritisa' na nervu i ti7e se

oslo)oditi )oli& +edi'a7enti 'oi se 'oriste protiv )ola nerva su antidepresivi, 7edi-

'a7enti protiv epilepti4nih napada, )lagi 7edi'a7enti protiv )olova npr& aeta7i-

nophen, aspirin i i)uprofen0 i a'i 7edi'a7enti protiv )olova odeine i 7ethadone0&

Bo# KiOmene moždine

Ova )ol 4esto nie u potpunosti u'lonena trenutni7 tret7ano7& a3li4iti tret-

7ani 7ogu s7aniti )ol& Le;)e iste3ana, a'tivne ve;)e, ele'tri4na sti7ulaia na

'o;i i ve;)e opu8tana 7ogu )iti od 3na4ane 'oristi&

Odreeni 7edi'a7enti 7ogu s7aniti )ol 'i47ene 7o;dineD antidepresivi 'ao

8to su a7itript"line i lie'ovi protiv napada 'ao 8to su ar)a7a3epine #egretol`0 iga)apentin Neurontin `0& <ie'ovi 3a lo'alnu )ol 'ao 8to su apsaiin ili analgesi

)al70 7ogu ta'oer po7o*i& Pone'ad se 'oriste nar'otii odeine i 7ethadone&

Nedostai 'od 'ori8tena nar'oti'a su ti, da prou3ro'uu 3atvor i poavluu se

otpornost na u)la;avane )olova&

a3li4iti hirur8'i 3ahvati su pri7enivani 'a'o )i u'lonili )ol u 'i47eno 7o;di-

ni, ali ni edna sa trani7 uspeho7H na )olno7 7estu 'i47ene 7o;dine se pravi pro-

re3 gde se ugraue ele'trons'i sti7ulator da sprie4i to' signala 3a )ol 'a 7o3gu&

3lagane 7nogi7 a'tivnosti7a, dru;ene7 i re'reaio7 se 7o;e posti*i to da

ne 7islite na )ol& Pone'ad drugi fa'tori 'ao 8to su depresia, )ol u 7i8i*i7a, 'osto-

)ola, )olovi u 3glo)ovi7a i )ol u utro)i se 7ogu pridodati )olu u 'i47eno 7o;diniH

lie4ene7 ovih fa'tora, )ol u 'i47eno 7o;dini *e se s7aniti& Postoe drugi tret7ani

'ao 8to su )ilna 7ediina, 7anipulaia, 'iro-pra'tiirane i a'upun'tura, ali nihova

u4in'ovitost o8 nie utvrena&

HA RBA >IINII AJ? IFA B?=L



• Novi ja!i %ol %ez jasnog uzročni!a1 od7ah potra;ite le'ars'i savet& A'o do;ivi-

te 7ana' 3ra'a, sla)ost, vrtoglaviu, 3noene, padane u nesviest, s7atrate da

va7 tre)au a7)ulantna 'ola 3a prievo3 do hitne po7o*i& U'oli'o postoi viso'i

'rvni pritisa' onda tra;ite tret7an protiv autono7ne disrefle'sie vidite odela'..0&

• Novi %ol u mišićima !ostima i tetivama1 'oristite hladne o)loge .I 7inuta, u3-

7ite aeta7inophen i 7irute tri dana& Potra;ite savet lie4ni'a u'oli'o ne7a

po)ol8ana na'on I dana&

• Novi %lago umjereni %ol %ez jasnog uzročni!a1 a'o i7ate 3atvor 'oi )i 7ogao

i3a3vati )ol, onda ispra3nite de)elo rievo& A'o i7ate gu)ita' ose*aa ili sla)ost

od7ah potra;ite le'ars'i savet& Pro)ate aeta7inophen sa ili )e3 i)uprofenai3)egavate i)uprofen a'o i7ate 4ir na ;eluu, o)olene )u)rega ili ste alergi4ni

na i)uprofen ili na aspirin0 i 7irute dana& U'oli'o ne7a po)ol8ana, ili se sta-

ne pogor8a, tra;ite le'ars'i savet

• Dugotrajni %ol %ez jasnog uzročni!a1 pro)ate se sva'odnevno )lago iste3ati&

Popite aeta7inophen sa ili )e3 i)uprofena i3)egavate i)uprofen a'o i7ate 4ir

na ;eluu, o)olene )u)rega ili ste alergi4ni na i)uprofen ili na aspirin0& Pro)ate

'oristiti ter7ofor 'oristite sa7o toplu voduH ne7ote 'oristiti vrelu vodu 'oa *eprou3ro'ovati ope'line na 'o;i 'oa i7a sla) ose*a0& Ne7ote upotre)lavati

astu4i*e 3a griane na 'o;i 'oa i7a sla) ose*a& Potra;ite savet lie4ni'a u'o-

li'o )ol ne popu8ta, re7eti spavane i dnevne a'tivnosti&



?d:e#:"K 22=?0!?RBA S0!SANI

HA @ =?0!?RBA S0!SANIL

:loupotre)a supstan e glavni soialni i 3dravstveni pro)le7 'oi uti4e na hi-

lade ludi& #o e 3dravstveni pro)le7 'oi se ne pori4e 'ada dola3i u o)3ir o8te*ene

'i47ene 7o;dine O1+0& :loupotre)a supstani po3nat e 'ao glavni fa'tor nastan'a

7nogih trau7ats'ih o8te*ena povreda0& Oso)e 'oe 3loupotre)lavau supstane

i7au ve*i ri3i' fi3i4'ih 'o7pli'aia i lo8e se prilagoavau o8te*enu 'i47ene 7o;di-

ne& :a 7noge oso)e 'oe i7au o8te*ene 'i47ene 7o;dine, 3loupotre)a supstani

e 'rat'otrano re8ene i3a3ova nesposo)nosti 'oi stvara dugoro4ne pro)le7e&

Eta je zloupotre%a supstan$i# :loupotre)a supstani se odnosi na 8tetnu upo-tre)u al'ohola i )ronih ra3li4itih droga 'oe uti4u na raspolo;ene i ra37i8lane& Ov-

de se u)raau droge 'oe se i3dau na reept 'ao i ilegalne droge& Paienti 4esto

3loupotre)lavau lie'ove 'oi se 'oriste protiv )olova npr& ccnar'oti'eccD 7orfiu7, o]"-

odone, odeine, #"lenol-`, ili Peroet`0, protiv spa37a npr& Laliu7 `0, tes'o)a

npr& \ana]` ili Ativan` 0, ili 3a spavane& U ilegalne droge u)raau se 'o'ain, heroin

i ra3novrsne druge he7i'alie 'oe ne poseduu ni'a'vu terapis'u vriednost& +ari-

huana e 'ontrover3na droga 'oa se upotre)lava 3a popravlane raspolo;ena& =e3o)3ira na na7ienenu svrhu, pre'o7erna ili neodgovarau*a upotre)a )ilo 'oe od

ovih supstani 7o;e prou3ro'ovati o3)ilne posledie oso)a7a sa o8te*eno7 'i4-

7eno7 7o;dino7&

U I% X slu4aeva o)olene 'i47ene 7o;dine prou3ro'ue upotre)a al'ohola i

oponih droga&

Gotovo polovina ludi sa o8te*eno7 'i47eno7 7o;dino7 3loupotre)lava lie-

'ove 'oi se i3dau na reept, a $I X oso)a su pri3nali da su 3loupotre)lavali lie'o-ve u ne'oli'o navrata&

Pro)le7i sa 3loupotre)o7 supstani 3)og o8te*ena 'i47ene 7o;dine i3 dana

u dan se nastavla ili pogor8ava&

=?0!?RBA S0!SANI I &AHA RABI=IAI@A

O8te*ene 'i47ene 7o;dine e 'atastrofalan dogaa 'od svih paienata i ni-

hovih porodia& Na 7noge na4ine e va8 ;ivot pore7e*en i pro7ienen& eha)ilita-

ia i prilagoavane su veo7a te8'i i tra;e od vas da pru;ite 7nogo 3na4anog napo-



ra i da u4ite nove ve8tine& #o 7o;e )iti stra8no i isrpluu*e i to i3gleda ne8to vi8e

nego 8to vi 7o;ete podnieti& Na;alost, al'ohol i opone droge nude 7nogi7 ludi7a

)ieg od potre)ne reha)ilitaie&

stina o o8te*enu 'i47ene 7o;dine 7o;e da )ude veo7a o'rutna& :ato e ve-

o7a )itno 3nati da ola'8ane 'oe pru;au al'ohol i opone droge su sa7o privre7e-

nog 'ara'tera& Ne7a tog pro)le7a sa 'oi7 se 4ove', 'oi i7a o8te*ene 'i47ene

7o;dine, ne 7o;e suo4iti a 4ie7 re8enu 3loupotre)a supstani ne 7o;e pridonieti&

:a ne'e lude, 3loupotre)a supstani na'on o8te*ena 'i47ene 7o;dine e po-

vrata' svo7 na4inu ;ivota prie o3lede& A'o su al'ohol i opone droge i7ale glavnu

ulogu u va8o o3ledi, vi i7ate viso' ri3i' da se vratite stari7 navi'a7a& Pro)le7ati'a

sa 3loupotre)o7 supstani i7a tendeniu 3a nastava' i pogor8ane na'on o8te*ena

'i47ene 7o;dine& +o;da 7islite da ste se cci3lie4ilicc ili veruete da ste ccnau4ilile'iucc& #o e divno& +nogi se ludi pro7iene na'on 8to su do;iveli prietnu po ;ivot&

Sa4uvate napreda', 7orate 3nati da *e )iti 7nogo is'u8ena& Upotre)a al'o-

hola i oponih droga e 7o;da sva'odnevnia 'od va8ih priatela i porodie& +o;da

*e )iti pro)le7a sa u'lapane7 i pona8ane7 ona'o 'a'o ste se pona8ali prie va8e

o3lede& =iti *e va7 neophodan plan 'a'o )iste se 3nali pona8ati u dru8tvu gde drugi

'oriste drogu i al'ohol& a3govarate sa stru4ni7 3dravstveni7 oso)le7 o strategia-

7a i progra7i7a gde 7o;ete do)iti podr8'u 3a va8e do)re na7ere&:a druge lude, 3loupotre)a supstani na'on o8te*ena 'i47ene 7o;dine e

veo7a riet'a poava& +o;da vi niste ni'ada i7ali pro)le7a sa al'oholo7 ili niste

ni'ada 'oristili oponu drogu 3a re'reaiu& Li 7o;da ni'ada niste hteli da ccpoletitecc&

1a'o vi 7o;ete )iti pod ri3i'o7 da 3loupotrie)ite supstaneV

Na;alost, 7nogi do3voleni 7edi'a7enti 'oi se 'oriste u lie4enu o8te*ena

'i47ene 7o;dine i7au potenial pogre8ne pri7ene& +nogi ludi su o'ru;eni pro)le-

7i7a, te tada pove*avau do3u propisanih 7edi'a7enata protiv )olova, tes'o)e ili

spavana& =lis'o suraute sa va8i7 lie4ni'o7 'a'o )iste ra3vili raionalan plan 3a

'ori8tene ova'vih vrsta lie'ova& =udite naro4ito opre3ni er e veo7a opasno 'on3u-

7irati al'ohol do' tro8ite ovu vrstu lie'ova&

6o)ro e po3nato da e preveli'a upotre)a al'ohola, propisanih lie'ova ili ile-

galnih oponih droga veo7a opasno po ;ivot oso)a sa o8te*ene7 'i47ene 7o;dine&

#elesne 'o7pli'aie, 'ao 8to su 'o;ni 4irevi, infe'ie urinarnog tra'ta, neishrane-

nost i 3atvor se vi8e avlau 'od ludi 'oi 3loupotre)lavau supstane& Psihi4'e 'o7-

pli'aie 'ao 8to su depresia, 7ana' 7otivaie i sla)a 'onentraia su sva'odnevni



pro)le7i 'od ludi sa o8te*eno7 'i47eno7 7o;dino7&

Prilagoavane na o8te*ene 'i47ene 7o;dine 3ahteva svu va8u pa;nu, spo-

so)nost i spretnost& La7a se ne isplati da na se)e natovarite o8 ne'i drugi pro)le7,

7ada se ose*ate )ole u to7 'rat'o7 vre7ens'o7 periodu& Al'ohol i propisani lie-

'ovi su, 3apravo, depresori entralnog nervnog siste7a& Oni usporavau va8e tielo,

ra37i8lane i vre7eno7 *e se depresia pogor8ati&

DA =I IFA !R?B=FL

Profesionalni 4asopisi su puni 'o7pliiranih 'riteria i ra3li4itih testova 3a

odreivane da li ne'a individua i7a pro)le7 sa 3loupotre)o7 supstani& esto se

'oriste upitnii u 7ediins'i7 ustanova7a 'a'o )i proverili da li postoi pro)le7 sa

al'oholo7 ili sa oponi7 droga7a )ile one propisane ili ilegalne0&• 6a li ste i'ada po'u8ali s7aniti unos pi*a ili drogaV

• 6a li ste i'ada )ili frustrirani 'riti'a7a 3a va8e opiane i upotre)u drogaV

• 6a li ste ose*ali 'riviu 3a va8e opiane i upotre)u drogaV

• 6a li ste i'ada 'oristili al'ohol ili druge droge na ta8teV

Po3itivan odgovor na )ilo 'oe od ovih pitana po'a3alo e da postoi 3loupotre)a

al'ohola ili supstani& U'oli'o va8i odgovori govore da vi 7o;da i7ate ne'i pro)le7,

a vi se ne sla;ete, 7o;de *ete u3eti u o)3ir ne'i drugi na4in ra37i8lana& ohn de

+iranda .BB$&0 e re'ao da a nava;nii odgovor na pitane, cc6a li 'on3u7irane

al'ohola ili drugih oponih droga stvara negativne posledieVcc Ovi pro)le7i se 7ogu

poaviti u )ilo 'oe7 podru4u 4ove'ovog ;ivotaD li4ni odnosi, posao, re'reaia, finan-

sie i fi3i4'o 3dravle& 6ru'4ie re4eno, 7Ko#iKo "m "#Koho# i dro" st"r" proM#em,

ond" i im"te proM#em s" %#o7potreMom s7pst"n'i/

HA >INIIL

Postoe ra3ni i3vori 'oi )i 7ogli po7o*i ludi7a sa 3loupotre)o7 supstani&

+o;ete tra;iti od va8eg 3dravstvenog radni'a da va7 preporu4i speialno o)ra3ova-

ne oso)e 'oe )i va7 7ogle po7o*i u re8avanu va8ih nedostata'a&

Postoi 7nogo na4ina 3a pronala3a' po7o*i& A#i se poOin:e s" "m"/ Sa7o

sa7i se)e 7o;ete is'reno pogledati i pratiti svoe pona8ane& Sa7o vi 7o;ete donie-

ti odlu'u da pro7ienite na4in 'ori8tena al'ohola ili propisanih lie'ova& a37islite o



to7e! +o;da *e to )iti edna od nava;niih odlu'a 'oe *ete i'ada donieti 'ada )udete

nastavili sa va8o7 reha)ilitaio7&

?d:e#:"K 23&@GB

#e8'o da proe iedan dan a da ne8to ne 4ue7o ili pro4ita7o o to7e 'oli'e

su 'oristi redovnog ve;)ana& Ji3i4'e i psihi4'e 'oristi voene7 3dravog i urednog

;ivota su do)ro do'u7entirane i 8iro7 svieta pu)li'ovane& Sada, 'ada i7ate o8te*e-

ne 'i47ene 7o;dine, ve;)ane postae neophodan fa'tor u va8e7 ;ivotu& :a vrie-

7e reha)ilitaie na'on va8e o3lede, vi *ete redovno ve;)ati pod vostvo7 spei-

ali3iranih 3dravstvenih radni'a& Onda 'ada )udete otpu8teni i3 )olnie, ve;)ane *e

)iti dio va8e sva'odnevne rutine, osnovna o)ave3a da pove*a va8e sposo)nosti i

elo'upno 3dravle&

&RS &@GBI

Postoi ne'oli'o vrsta ve;)i 'oe su va;ni aspe'ti do)ro i3)alansiranog progra-

7a sa ile7 da po)ol8au telesnu for7u i fun'iu&

#o su D

• 6jež%a za otpornost i snagu mišića. a4ane pove*ava 7ogu*nost 7a'si7alne

'ontra'ie 7i8i*a& Uporni7 ve;)ane7 pove*ava se 7ogu*nost 'ontra'ie 7i-

8i*a i spre4ava u7or istih&

• ardiorespiratorne ili QQaero%i!QQ !ondi$ione vjež%e. 1ondiione aero)i' ve;)e

po)ol8avau 7ogu*nost tiela da 'oristi 'isi', ta'o 8to trenira sre i plu*a da

rade efi'asnie to'o7 'ontinuirane a'tivnosti&

• 'stezanje. Le;)e fle'si)ilnosti po7a;u da odr;avate ili pove*avate tranost i po-

'retlivost 7i8i*a 'a'o )i o7ogu*ili nor7alniu po'retlivost&

ste3ane e detalnie opisano u odel'u ID 6jež%e razgi%avanja& +euti7, il

ovog odel'a este da dae preporu'e 3a a4ane 7i8i*a, traane ve;)i i aero)i'a 'a-

da i7ate o)olene 'i47ene 7o;dine&

J?RISI &@GBAN@A

Postoi ne'oli'o va;nih ra3loga ve;)ana 'a'o )is7o po)ol8ali snagu 7i8i*a i

nihovo traane, to su D



• O7ogu*ava va7 da i3 ta4'e A preete do =, vo3e*i 'olia sa ru4ni7 pogono7

ili sa 7otorni7 pogono7, svoi7 ru'a7a i glavo7, ili ste sposo)ni da hodate&

• Ono va7 o7ogu*ava da se )rinete sa7i o se)i 8to e vi8e 7ogu*e&

• 6a 8titite sa7i se)e od o3leda&

• 6a odr;avate pravilno dr;ane tiela&

Le;)ane aero)i'a e veo7a va;no 3)og sliede*ih ra3loga D

• Po)ol8ava fun'iu va8eg sra i plu*a to'o7 od7ora i )avlene7 ra3ni7 a'tiv-

nosti7a&

• Po)ol8ava to' 'isi'a i 'rvi u 7i8i*i7a i 'o;i&

• S7anue ri3i' sr4anih o)olena&

• Po)ol8ava 7ogu*nost sagorievana 7asno*a u tielu&• Pru;a tielu vi8e energie 3a sva'odnevne a'tivnosti&

Le;)ane e veo7a do)ro 3a op*e 3dravstveno stane i ta'oer po7a;e na druge

na4ine D

• Odr;ava 4vrsto*u va8ih 'ostiu&

• Odr;avate idealnu te;inu&

• Po)ol8ava pra*ene nivoa 8e*era u 'rvi&

• 6ae va7 7ogu*nost da u;ivate u od7oru i re'reativni7 a'tivnosti7a&

• 6o)ro spavane&

• Pru;a do)ro raspolo;ene va7a i va8e7 tielu&

&@GB A ?!?RN?S I SNA0 FIHIA

Ovisno o nivou i 'lasifi'aii va8eg o8te*ena 'i47ene 7o;dine, postoat *e

7i8i*i sa 'oi7a *ete 7o*i upravlati i oni sa 'oi7a ne& Lidite odela' .D /natomija i:iziologija !ičmene moždine. +i8i*i i3nad va8eg nivoa o3lede ne )i tre)ali )iti neuro-

lo8'i o8te*eni, ali na'on va8eg o8te*ena 'i47ene 7o;dine 7ogu )iti sla)i 3)og

dugog le;ana u 'revetu ili 3)og nea'tivnosti& U'oli'o i7ate potpuno o8te*ene, 7i8i-

*i ispod nivoa o3lede vi8e ne fun'ionirau, stoga, oni ne 7ogu oa4ati& U'oli'o i7ate

nepotpunu o3ledu tog 7otornog siste7a - o8te*ena 'i47ene 7o;dine, ne'i od 7i8i-

*a *e fun'ionirati ispod nivoa o3lede, ali 3na4ano su sla)ii nego o)i4no& Cil ve;)i

3a oa4ane este da ohra)re 7i8i*e, a da pri to7e vi sa7ovolno 7o;ete 'ontroliratirad 'oli'o e 7ogu*e&



#o'o7 va8e reha)ilitaie u )olnii, va8 fi3ioterapeut *e preporu4iti progra7

ve;)i 'oe *e ilati na sve grupe 7i8i*a 3a 'oe e potre)na ve;)a& Sva'i progra7 e

speialno napravlen 3a poedinu oso)u, ovisno od nivoa i nivoa o8te*ena 'i47ene

7o;dine& Npr&, oso)e 'oe ne 7ogu 7iati niedan dio tiela osi7 ru'u i vrata i7at *e

progra7 'oi *e )iti ilan 'a vratu i 7i8i*i7a 3a disane, do' oso)e 'oe 7ogu da

7i4u sve udove i7at *e e'sten3ivne progra7e 'oi *e )iti ilani na sve grupe 7i8i*a&

=e3 o)3ira da li vi vodite va8u li4nu reha)ilitaiu ili ste ve* du;e vrie7e i7ali

o3ledu 'i47ene 7o;dine, generalne preporu'e 3a trening a4ana su sliede*eD

• Pripre7iti sve grupe 7i8i*a&

• :apo4eti sa 7ali7 tereto7 i postupno poa4avati&

• #eret 'oi va7 dopu8ta da 'o7pletno ponovite prvi set od ve;)i )e3 napora&

• 1o7pletirate $/ grupe ve;)i od do .$ ponavlana&

• Od7arate )are7 ednu 7inutu i37eu setova&

• edno7 'ada )udete 7ogli lagano uraditi seta od .$, po)ol8avate tu ve;)u

na edan od sliede*ih na4ina D

- pove*ate neosetlivost

- s7anite od7or i37eu setova, ili

- dodate sna;nie ve;)e 3a tu grupu 7i8i*a

#rano ve;)ane 7i8i*a ili grupe 7i8i*a, gore preporu4enih pri7ienite sa

sliede*i7 ra3li'a7aD

• 1oristite la'8i otpor 'a'o )iste la'o 7ogli 'o7pletirati .I/$% ponavlana&

• adite /I setova sa $%/% ponavlana&

• Ograni4ite od7or i37eu setova na 7ane od . 7inute&

HA @ E0NJI?NA=NA &@GBAL

edna od 4esto na)olih ve;)i su one 'oe su ccfun'ionalnecc ili opona8ane

a'tivnosti 'oe tre)ate da o)avlate u sva'odnevno7 ;ivotu& La8 speialista fi3iatar i

fi3ioterapeut ohra)rit *e vas sa ovo7 vrsto7 ve;)i er *e va7 po7o*i i nau4iti *ete

'oordinirati va8e po'rete do' po)ol8avate snagu 7i8i*a i nihovu i3dr;livost& edan

pri7er fun'ionalne ve;)e este da 'ori8tene7 va8eg prsta 7i4ete 7ale pred7ete

sa ednog 7esta na drugo, ta'o *e to po7o*i da po)ol8ate upotre)u 7i8i*a va8e ru-'e a 'oe su 'orisne 3a a'tivnosti sa7ostalne nege& 6rugi pri7er fun'ionalne ve;-



)e este ve;)ane pre)aivana 'oriste*i odgovarau*u tehni'u, ta'o da va8i 7i8i*i

ra7ena postanu do)ro istrenirani 'a'o )i 7ogli prenieti te;inu va8eg tiela& Sve ve8-

tine 'oe )udete i3vodili u terapii i7au svou svrhuH u'oli'o niste sigurni 3a8to radite

ne'u odreenu ve;)u ili a'tivnost, tra;ite o)a8nene od va8eg terapeuta&

Jun'ionalne ve;)e su veo7a )itne er su to a'tivnosti 'oe tre)ate o)avlati

i3 dana u dan, 'ao vid sa7o3a8tite i o7ogu*avana 'retana& Upravlane va8i7 noga-

7a pri o)la4enu, vo;na, gurane va8ih 'olia, pre)aivane i pisane su pri7eri sva-

'odnevnih a'tivnosti, 'oe po7a;u odr;avanu va8ih 7i8i*a u do)ro7 radno7 stanu&

JARDI?RS!IRA?RN I=I AR?BIJ &@GB

1ada 4uete ccaero)i' ve;)ecc od7ah po7islite na tr4ane, )ii'li3a7, 4asove

aero)i'a, plesana ili ne'e druge ve;)e a'tivnosti 'oi7 ste se )avili prie nego 8toste o3liedili va8u 'i47enu 7o;dinu& Sada 'ada i7ate o8te*ene 'i47ene 7o;dine,

7orate )rinuti o to7e 'a'o da po)ol8ate va8 'ardiorespiratorni siste7 ti7e 8to *ete

trenirati aero)i'& Ovisno o stepenu o8te*ena, i7ati *ete ra3li4ite 7ogu*nosti na ras-

polaganu& Ne'e idee su D

• Lo;na ru4no pogonenih invalids'ih 'olia

• Sede*i aero)i'

• u4na ergo7etria ve;)e ru'a7a u svi7 pravi7a0

• Lo;na 'olia sa predni7 ru4ni7 pedalni7 pogono7

• Leslane u sede*e7 polo;au

• Utr'e u invalids'i7 'olii7a

• Plivane

• Sede*e terens'o s'iane

•

Sportovi 'oi se 7ogu prilagoditi sede*a 'o8ar'a, rag)i, tenis i td&0

Cil ve;)ana aero)i'a e da va8e sre i plu*a rade sna;nie nego to'o7 sva-

'odnevnih a'tivnosti& U3i7au*i u o)3ir o8te*ene 'i47ene 7o;dine A7eri4'i 'oled;

3a sports'u 7ediinu preporu4ue sliede*e aero)i' ve;)e D

• nten3itet 'oli'o naporno0 D I%/%X vrhuna sr4anog rada

• Jre'venia 'oli'o 4esto0 D /I dana u sed7ii

• #raane 'oli'o dugo0 D $%/@% 7inuta ve;)ana



JAJ? F@RII ?!RN@ SRA

1ada u4estvuete u ne'o7 progra7u aero)i'a, veo7a e )itno voditi ra4una o

optere*enu sra ili pulsa0& A'o ne 7o;ete sa7i i37eriti puls, onda podu4ite ne'og

da to radi 3a vas& Ova'o se proverava optere*ene sra F puls )ro ot'uaa sra0D

.& 1oristite sat 'oi od)roava se'unde

$& pronaite puls sa dva prsta 'a;iprst i sredni prst0 na sliede*a dva 7esta D

a0 na unutra8no strani ru4nog 3glo)a, i3nad pregi)a ru4nog 3glo)a

)0 na edno strani sa sredine vrata od7ah u3 du8i'

& =roite ot'uae sra 'oi osetite to'o7 perioda .% se'undi

& Po7no;ite )ro ot'uaa sa @ da )iste do)ili ot'ua sra u 7inuti&

-rimjer1 $% ot'uaa 'oe ste osetili u .% se'undi$% ] @ W .$% ot'uaa u 7inuti, 8to predstavla sr4ani rad&

&R0NA SR>AN? RADA I ?N RNIRAN@A

U ve* spo7enuti7 'ardiorespiratorni7 ve;)a7a ste pri7ietili da aero)i' ve;-

)e 3ahtievau I%/%X optere*ena sr4anog rada& ?ta ovo 3na4iV Lrhuna optere*e-

na sr4anog rada se opisue 'ao D

$$% 7inus va8a starosna do)6a )i se i3ra4unao odgovarau*i inten3itet ve;)i, 3a oso)u 'oa i7a 4etrdeset

godina, 7ora7o 'oristiti sliede*i postupa' D

$$% - % W .%

8to e vrhuna 7a'si7u70 sr4anog optere*ena

I%X od .% W B% ot'uaa u 7inuti

%&I ] .% W B%0

%X od .% W . ot'uaa u 7inuti

%& ] .% W .0

#a'o da trenirane oso)e od 4etrdeset godina starosti t& 3ona sr4anog rada )i

tre)ala )iti i37eu B% i . ot'uaa u 7inuti&

S?!A A!AGN? NA!RAN@A (SN )

6rugi na4in odreivana inten3iteta ve;)i este da se proieni te;ina ve;)e i

uporedi sa s'alo7& S'ala stope 3apa;enog napre3ana S:N0 e data na slii $&.&



1ada radite na edno 3oni aero)i'a, 'a'o )iste po)ol8ali 'ondiiu, vi )iste

tre)ali ve;)ati i37eu nivoa ccne8to a4ecc i nivoa 2 ccveo7a a'occ& U'oli'o ose*ate

da e ve;)a ccu7erenacc onda tre)ate ve;)ati a4eH a a'o ose*ate da e ccveo7a

a'occ, 7orate usporiti& stra;ivane e po'a3alo do)ru 'orelaiu i37eu 3ona treni-

rana sr4anoga rada i stope 3apa;enoga napre3ana S:N0&

S#iK" 24/1/ Stop" %"p"ženo n"pre%"n:" * Ništ"

*,5 &eom", eom" s#"Mo 1 &eom" s#"Mo 2 S#"Mo 3 0m:ereno

4 Nešto :"Oe 5 @"Ko . &eom" :"Ko 8 9 1* &eom", eom" :"Ko F"Ksim7m

=org s'ala =org A&A DSi&Sport E]er&&&, .D22, .B$0

JADA J?RISII S?!0 A!AGN? NA!RAN@A (SN)A F@RN@ INNIA &@GB

A'o e o8te*ene 'i47ene 7o;dine na ili i3nad #@, dio nervnog siste7a 'oi

'ontrolira sr4ani napor e o8te*en& 1ada ve;)ate, va8 puls se ne pove*ava na na4in

'a'o )i tre)ao, ta'o da e te8'o do)iti odgovarau*e vriednosti 3a sre i puls& +eu-

ti7, na)ole )i )ilo 'oristiti ta)elu S:N i )a3irati inten3itet ve;)i ona'o 'a'o )i se vi

ose*ali 'ada radite ve;)e& #a)ela S:N 7o;e )iti 'orisna 3a o8te*ena ispod ta4'e

#, i 7nogo e pra'ti4nii na4in 7erena 'valiteta ve;)ana, naro4ito a'o e ne7ogu-

*e pre'inuti ve;)u da )i se i37erio puls&

&AGN?S ARI@A&AN@A I =AQN@A

Ne s7iete od va8eg tiela tra;iti da )r3o 3apo4ne ili pre'ine ne'u inten3ivnu

ve;)u& 6a )i se 7i8i*i, 3glo)ovi i 'ardiovas'ularni siste7 3agriali i ohladili, tre)ate

)are7 I 7inuta ve;)i sla)oga inten3iteta prie poa4ana unutar va8e trening 3one, a

ta'o isto i na'on 3avr8et'a ve;)i& Pa;livo iste3ane to'o7 3agriavana i periodarastere*ena ta'oer tra;i od vas spre4avane povreda&



?SN?&N &@GB EII?=?HJI !RINI!A

Sliede ne'i op*i aspe'ti ve;)i 3a a4ane 7i8i*a 'oe tre)ate po3navati, tre-

ning i3dr;livosti, 'ao i 'ondiione ve;)e aero)i'a& Leo7a e )itno da li ste nedavno

do)ili o8te*ene 'i47ene 7o;dine ili ve* du;i period )oluete ili 3apo4inete novi

progra7 ve;)i&

Ova ccpravilacc ve;)i se ne odnose sa7o na one oso)e sa invaliditeto7, ve* na sve

one 'oi o4e'uu pro7ene u tielu to'o7 ve;)ana&

• Prin1i$ $ro$tr,n%a1 Li 7orate ve;)ati inten3iteto7 'oi e ve*i od va8ih

sva'odnevnih a'tivnosti da )i va8e tielo i7alo fi3iolo8'e 'oristi od te ve;)e&

nten3itet se 7ora, progresivno pove*avati to'o7 vre7ena, ta'o da ve;)a pos-

tane 3ahtevnia& Jre'venia 'oli'o 4esto0, inten3itet 'oli'o0, i traane 'oli'o

dugo0 7ogu da )udu 7ienani 'a'o )i 3adana ve;)a )ila 3ahtevnia& Op*a

preporu'a e pove*avane inten3iteta ve;)e pri)li;no sva'e dvie sed7ie&

• Prin1i$ s$1i4i#nosti 1 La8e tielo reagira na ve;)u )a3iranu na us7erenost

efe'ata te ve;)e, da vas sa 7ali7 napori7a pripre7a 3a druge ilane trenin-

ge& Na pri7er, di3ane tegova pove*ava snagu, ali i7a 7ale efe'te na 'ardio-

vas'ularnu 'ondiiu&

6odatno, na)oli 7ogu*i na4in treninga 3a ne'u a'tivnost este da o)avite tu

a'tivnost& Na pri7er, a'o ;elite popraviti vrie7e plivana, vi8e plivate!

• Prin1i$ $onavl%an%a1 6a li ste i'ada 4uli 3a fra3u ccU37i ili ostaviccV #e7elito

re4eno, po3itivni efe'ti ve;)ana ostau sve do' vi nastavlate i napreduete u

va8e7 progra7u ve;)ana& Onog trena 'ada prestanete sa ve;)ane7, va8e

tielo *e postati sla)o i i3gu)it *e se sav naporan rad 'oi ste ulo;ili& Li )r;e gu-

)ite 'ondiiu nego sto ste e ste'li!0 :)og toga e veo7a va;no )iti odan va8e7

progra7u ve;)i ta'o da ne 7orate po4eti od nule&

BIN S&ARI ? J?@IFA RBA FIS=II J?D &@GBI

• Za&tita ko31 Ne7ote 3a)oraviti da se oslo)aate pritis'a& 3)egavate )iti u

edno po3iii du;e vrie7e 'oa )i 7ogla ugro3iti va8u 'o;u&

• Gusto,a kosti%u 1 Oso)e sa o8te*enne 'i47ene 7o;dine, 'oe dugo postoi,

naginu do)ivanu osteoporo3e, 'oa 4ini va8e 'osti sla)i7a& =udite opre3ni da

te8'i ute3i ne padnu na vas i i3)egavate padove to'o7 a'tivnosti ve;)ana&



• Rgula1i%a tm$ratur1 :apa7tite, sa o8te*ene7 'i47ene 7o;dine va8e

tielo ne*e 7o*i regulirati telesnu te7peraturu& #re)ate )iti veo7a opre3ni 'ada

ve;)ate u veo7a topli7 ili hladni7 prostoria7a& Odievate odgovarau*e od-

evne pred7ete u sloevi7a 'a'o )iste se 7ogli oslo)oditi suvi8nog, i ne'a va7

e pri rui )oa sa vodo7, da se rashladite po potre)i&

• <idrati+a1i%a1 Pite 7nogo te'u*ine vode0 prie, to'o7 i poslie ve;)ana&

Unosite onoli'o te'u*ine 'oli'o va7 7o;e podnieti 7o'ra*ni 7ehur&

• /%0ur i stoli1a1 spra3nite va8 7ehur ili 'esiu prie o)avlana ve;)i i odr;a-

vate postoano progra7 upravlana de)eli7 rievo7 stolio70, 'a'o )iste

i3)egli autono7nu disrefles'iu i o3lede to'o7 ve;)ana&

• '#vr&,ivan% ti%la i $ot$ora rukama1 A'o su va7 7i8i*i trupa parali3irani,

7o;da *e va7 )iti potre)ni speialni poasevi ili 'ai8evi da u4vrstite va8e tielo

do' o)avlate va8e ve;)e& A'o ne7ate dovolno snage u ru'a7a, 7o;da *e

va7 )iti potre)ne ru'avie, elasti4ni povoi ili 8titnii 3glo)ova 8a'e 'a'o )i osi-

gurali dr;ane ru'u na opre7i&

• ;olst 1 U'oli'o ste )olesni, od7orite se od ve;)ana sve do' se ne )udete

ose*ali )ole&

• Ni+ak krvni $ritisak 1 A'o va7 e 'rvni pritisa' u stanu 7irovana %I%, vi

tre)ate 3a vrie7e ve;)ana nositi pove3 o'o a)do7ena i 4arape 'oe ste;u no-

ge& 1rvni pritisa' 4esto opada 'od oso)a 'oe i7au o8te*ene 'i47ene 7o;di-

ne, ta'o da tre)ate po3navati si7pto7e hipoten3ie sni;ena 'rvnog pritis'a0 i

pratiti 'a'o se ose*ate do' ve;)ate&

• Visoki krvni $ritisak 1 =udite svesni da *e 3a ne'e oso)e sa o8te*ene7 'i4-

7ene 7o;dine i3nad #h@, ne'e ve;)e i3a3vati autono7nu disrefle'siu& =udite

upo3nati sa ta'vi7 si7pto7i7a, i od7ah tra;ite le'ars'u po7o*&

• ;ol 1 Prestanite sa ve;)a7a 'oe i3a3ivau )ol&

=I@J?&I F?0 0@AI NA !?DN?H=@I&?S &@GBI

Nie rieda' slu4a u3i7ati 7noge lie'ove 'a'o )i se 7ogao podnositi )ol 'od

o8te*ena 'i47ene 7o;dine ili ne'ih drugih o)olena& Ne'i lie'ovi dire'tno ute4u na

telesnu podno8livost rea'ia od ve;)e& Uvie' se savetute sa lie4ni'o7 ve3ano 3a

poedine lie'ove 'oi )i i7ali negativan u4ina' 'ada e u pitanu ve;)ane&



NJ?=IJ? AJ=@0>NI S0SI@A

• Po'u8ate i3a)rati ve;)e 'oe se va7a sviau& Le*e su 7ogu*nosti da nasta-

vite sa progra7o7 'oi e va7a 3a)avan& :a)ave radi, pro)ate ve;)ati sa pria-

tele7 ili sa 4lano7 porodie&

• 3)egavate prenaglivane& Jra3a cc)e3 7u'e ne7a nau'ecc 3na4i da tre)ate

7arlivo raditi& #o NE 3na4i da vi tre)ate raditi toli'o da )i se povriedili& +o;da

*e vas na po4et'u 7alo )oleti 7i8i*i& Ova nepriatan ose*a )i tre)ao )iti ot'lo-

nen 3a ne'oli'o dana&

• 1ondiia i fun'ia su 7nogo vi8e va;nii nego cci3gledcc& La8 il nie da i7ate

i3ra3ite 7i8i*e 'ao )ilder, ve* da i7ate 3dravo i pri'ladno tielo 'oe va7 o7o-

gu*ava da radite sa ni7 8ta ho*ete )e3 napora i )oli&

• edan va;an aspe't va8eg progra7a ve;)ana este do)ra prehrana& O)ratite

pa;nu na odela' D 'shrana i stupite u 'onta't sa stru4na'o7 3a prehranu

u'oli'o i7ate ne'a odreena pitana&

• #ra;ite po7o*& A'o niste sigurni 'a'o uraditi ne'u odreenu ve;)u ili va7 tre)a

vodi4 3a 3apo4inane novog progra7a ve;)i, 3atra;ite od va8eg terapeuta da

vas us7eri na pravi put&

=e3 o)3ira na nivo o3lede, ve;)ane e veo7a )itno 'a'o )iste, 8to e vi8e 7ogu-

*e, fi3i4'i odr;ali svoe tielo& La8i 7i8i*i tre)au da )udu a'i, va8e sre da )ude

3dravo i da va8e tielo )ude fle'si)ilno 'a'o )i )itno uve*ali va8u ne3avisnost& Sa7i

se)e o)ave3ute da ve;)ane )ude dio va8eg 3dravog na4ina ;ivlena!



?d:e#:"K 24

A=RNAI&NA FDIINA

Svrha ovog odel'a este da va7 pru;i vi8e infor7aia o ra3ni7 alternativni7dielovi7a 7ediins'e pra'se& Op*enito re4eno, alternativna 7ediina se ne pra'tii-

ra u )olnia7a i ne u4i se u 7ediins'i7 8'ola7a& Ne'i pri7eri u'lu4uu le'ovito

)ile, 'iropra'ti4'e 7anipulaie, 7asa;e ili a'upun'turu&

avni interes 3a alternativnu ili dopuns'u ili upotpunuu*u0 7ediinu se pove-

*ava i3 dana u dan& Proieneno e na edno veli'o an'eti da edna od sva'e tri od-

rasle oso)e u SA6-u su 'oristile ne'u vrstu alternativne 7ediine& Pre'o 2%X ovih

odraslih oso)a se nisu ose*ale priatno da to 'a;u svo7 lie4ni'u& 6ruga studia epo'a3ala da edna od sva'e 4etiri oso)e 'oristila ne'e )ilne preparate ccnaturacc u3

preporu4ene lie'ove& Prirodni dodai 7ogu da )udu )ilni, 7ineralni, )otani4'i fito-

far7aeuts'i, i3 )il'i0, vita7ini ili prirodni lie'ovi do)ieni he7is'i7 pute70&

+nogi ludi 7isle da prirodni dodai nisu 8tetni& Na;alost, ne'i od ovih prepara-

ta 7ogu negativno uteati na va8e propisane lie'ove& Leo7a e )itno da se posave-

tuete sa svoi7 lie4ni'o7 prie nego po4nete 'oristiti prirodne dodat'e, naro4ito a'o

ve* 'oristite propisane lie'ove& #a'oer e va;no da se posavetuete sa lie4ni'o7

u'oli'o ;elite pro)ati alternativnu terapiu, 'ao 8to su a'upun'tura i 'iropra'ti4'e

7anipulaie& Ne'e vrste 'iropra'ti'e 7ogu pro7ieniti sta)ilnost va8e 'i47e& videti

ta4'u poten$ijalna opasnost 0&

RA=I>I JA?RI@ A=RNAI&N FDIIN

• Cito:arma$ija1 Upotre)a )ila'a i proi3voda od )il'i su terapeuts'i agensi i do-

dai ishrane0& Ovde se u)raau )il'e, 7inerali, vita7ini i )otani4'i i3vori&



• -rirodni preparati1 6opune ishrane0 'oe se re'la7irau 'ao ccprirodnicc ali su do-

)ieni i3 he7i'alia u7esto i3 )ilnih& Nie i7 potre)na do3vola 3a i3davane od

strane ad7inistraie 3a lie'ove i hranu&

• Anergija1 edan )ro pra'ti4ara fo'usirali su se na ccenergets'a polacc u tielu

ta'o da ute4u na 7eta)oli3a7 7iena 7ateria0 i fun'ionalne proese& Ovde

se u)raau a'upun'tura i ho7eopatia&

• -rehram%ena medi$ina1 Upotre)a poedinih prehra7)enih arti'ala 'oi tretirau

hroni4na i a'utna o)olena, spre4avau )olesti i odr;avau 3dravle&

• Medi$ina misliBtijelo1 Upotre)a tehni'a i3 ra3li4itih 'ultura i siste7 verovana 3a

spo3navane i lie4ene nesposo)nosti pute7 7isli i tiela& Pod ovi7 se podra3u-

7ieva 7olitva, 7editaia i vi3uali3aia&

• Cizič!a i manuelna medi$ina1 Ova i3ra3 o)uhvata ne'oli'o ra3li4itih pola 'ao

8to suD 7asa;a, 'iropra'ti'a, rolfing, rei'i, i terapeuts'i dodir&

ISRAGI&AN@ A=RNAI&N FDIIN

6onedavno e )ilo veo7a te8'o 3a lie4ni'e da do)iu pou3dane infor7aie&

Ne'i lie4nii i7au interesovane da u4e vi8e o alternativno 7ediini, a ne'i ne& Le*i-

na lie4ni'a i nau4ni'a se sla;u da ne postoi dovolno istra;ivana o ve*ini alternativ-

nih 7ediina 'oa )i podr;ala i3dvaane istih 3a tret7ane&

Alternativna 7ediina nie toli'o a'a u 'onvenionalni7 7ediins'i7 8'ola7a

fa'ulteti7a0, gde su )ili o)u4avani va8i lie4nii& +euti7, vi8e lie4ni'a i3 Evrope

preporu4uu alternativnu 7ediinu nego oni i3 A7eri'e& Prepre'a 3a uvoene alter-

nativne 7ediine u glavne to'ove nege u'lu4ue 7ana' istra;ivana 'oe po'a3ue

u4in'ovitost, e'ono7iu, neo)ra3ovanost o tret7ani7a i 7ana' standardne pra'se&

.BB& godine 1ongres SA6 e osnovao ured 3a alternativnu 7ediinu unutar

naionalnih 3dravstvenih instituia Ni>0& Svrha osnivana e )ila da odrede efe'tiv-

nost lie4ena alternativno7 7ediino7 3aedno sa propisani7 lie'ovi7a& Ova ured

od .BB& godine se na3iva Na$ionalni $entar za dopuns!u i alternativnu medi$inu&

Leo7a e va;no da se o)ratite svo7 lie4ni'u u'oli'o 7islite 'oristiti alterna-

tivnu 7ediinu, ta'o da lie4ni' 7o;e odrediti terapiu 'oa *e odgovarati va8o indivi-

dualno situaii&

!RIR?DNI D?DAI NIS0 R0=IRANI ?D SRAN EDA



Postoi ograni4en do'a3, 3asnovan na nau4no7 istra;ivanu, da su sa7o ne'e

'ategorie alternativne 7ediine delotvorne& Ne'oli'o studia iniirale su da terapeut-

s'i dodir, 7asa;a i a'upun'tura po)ol8avau a'utne i hroni4ne 3dravstvene uvete&

Ne'i prirodni dodai po'a3ali su sigurno po)ol8ane 'od ne'ih odreenih o)olena i

nihovih si7pto7a&

Potre)no e 7nogo prou4avana 'oi se tre)au o)aviti& =e3 o)3ira na nedo-

statne nau4ne do'a3e, 7nogi ludi 'oi 'oriste alternativnu 7ediinu i7au veo7a

a'o verovane da i7 ta pose)an na4in lie4ena0 odgovara, a )a3iran na nihovo7

li4no7 individualno7 is'ustvu&

!?NI@A=NA ?!ASN?S

+ada e 7nogo toga ostalo 8to ne shvata7o o ti7 tret7ani7a, ali na7 e po-

3nato da postoe 8tetni re3ultati i nus poave 'oe se 7ogu dogoditi& Uvie' 7orate

pro4itati eti'etu )ilo 'oeg prirodnog dodat'a, po8to ne'oli'o vrsta na tr;i8tu sadr;i

to'si4ne supstane 'ao sto e arsen0&

Ni'ada ne7ote u3i7ati prirodni dodata' a'o tro8ite propisane lie'ove do' se

prvo ne posavetuete sa va8i7 lie4ni'o7& <e'ovito )ile 7o;e pove*ati ili uni8titi

u4in'ovitost drugih )ila'a ili droga& =il'a 'antarion, na pri7er, se ne )i tre)ala u3i-

7ati istovre7eno sa propisani7 antidepresivo7 po8to 7o;e prou3ro'ovati trovane&

Gin'o 7o;e s7aniti fun'iu 'rvnih plo4ia i 3natno pove*ati u4ina' aspirina ili ou-7adina warfarin, 'oi e anti'oagulant0, pre'o terapeuts'ih u 7ogu*i opasni nivo&

6va o)avlena i3ve8taa su po'a3ala ve3u da 'rvarene i3 o'a i u glavi su)-

duralni he7ato70 dola3i 3)og upotre)e gin'a& Guarana sadr;i vi8e 'ofeina nego

7nogo 8olia 'afe& Oso)e sa viso'i7 'rvni7 pritis'o7 tre)au i3)egavati guaranu,

liorie legu7ino3a i3 porodie Gl""rrhi3a0, te ostale )il'e trops'ih 'raeva i vla;nih

pra8u7a&

Ne'i ludi veruu da a'o e supstana prirodna da i7 ne 7o;e na8'oditi& #onie slu4a& +noge )il'e i prirodne supstane su veo7a otrovne, naro4ito one 'oe

sadr;e strihnin, 'olhiin i druge prirodne )ilne, veo7a a'e otrove&

"Me#" 25/1/ Htetni eeKti od"Mr"nih dod"t"K" ishr"ni

S0!SANA 0!?RBA HN !?@A&

1ali a4ane 'ostiu+o;e prou3ro'ovati 3atvor a'o se 'oristi u veli'i7do3a7a&

O7ega >iperten3iaPote8'o*e disanaH alergia na 7ors'u hranu, 7u4ni-na, nadutost, osip na 'o;i

Jolna 'iselina +ana' S7anue delotvornost )a'tri7a i dilatina&



Glu'osa7in Artritis+ala'salost, glavo)ola, napetost u sto7a'u, proliv,;garavia, 3atvor, gu)ita' apetita&

ele3o Ane7ia+o;e prou3ro4iti 3atvor i a'o se 'oristi u veli'i7 do-3a7a 7o;e pove4ati ri3i' do)ivana 'arino7a de-)elog rievu&

+elatonin Nesania Ne u3i7ati sa terapio7 3a 8titnu ;le3du

1aliu7 +ana' 'aliu7a Preveli'e do3e 7ogu prou3ro4iti arit7iu sraSelen Prehrana

O'us 7etala u usti7a, ta7ni no'ti, vrtoglavia, 7u4-nina&

Lita7in A Antio'sidant+o;e i3a3vati glavo)olu, svr)e;, trovane etre u'oli-'o se u3i7a u preveli'i7 do3a7a

Cin' :aelivaneOtrovan u preveli'i7 do3a7a, i3a3iva 7u4ninu,povra*ane, )olovi u sto7a'u

NJ J?NRAINDIJAI@

Ovde su ne'e alternativne terapie i 'ontraindi'aie 3a nih - t& ne'i uslovi 'oi

)i indiirali protiv upotre)e ne'e alternativne terapie& Ova spisa' ne po'riva sva po-

dru4a alternativne 7ediine& #a)ele $I&.& i $I&$& po'a3uu 8tetne efe'te ne'ih pre-

hra7)enih i )ilnih preparata& =il'e 7ogu pove*ati ili )lo'irati destvo drugih lie'ova&

+nogi paienti 'oi i7au o8te*ene 'i47ene 7o;dine u3i7au ve*i )ro propisanih

lie'ova& =ilni preparati 'oi 7ogu uteati na fun'iu endo'rine ;lie3de, neurolo8'e

s7etne 'od stolie i 7ehura se tre)au u3i7ati sa veli'i7 opre3o7&

"Me#" 25/2/ Htetne po:"e neKih Mi#:"K"

S0!SANA 0!?RBA HN !?@A&

EhinaeaPodi3anei7uniteta

Otrovan sa steroidi7a, tin'ture 7ogu sadr;avatial'ohol&

#anaetu7partheniu7

Glavo)olaanie i ote'line u usti7a, gu)ita' o'usa, Anti'oalugant efe'at[

=ieli lu' >iperten3ia Anti'oalugant efe'at[, nisa' 'rvni pritisa', pove*aniefe'at anti-dia)ets'ih preparata&

Gin'o )ilo)a Pa7*ene Anti'oalugant efe'at[

Ginseng Li8estru' Liso' 'rvni pritisa', nesania, u)r3ani puls, ast7a, Anti'oalugant efe'at[&

Guarana Sti7ulansNesania, tes'o)a, ra3dra;livost, dehidraia,u)r3ani puls, glavo)ola, drhtane, ;garavia&

Glog Sre Nisa' 'rvni pritisa', sla)ost, nesania, 3noene&

1ava 'ava =oloveNe u3i7ati s al'oholo7, 7o;e pove*ati efe'atvaliu7a, suha 'o;a, rvenilo u o4i7a&

Gl""rrhi3agla)ra

Li8estru'Otiane, viso'i 'rvni pritisa', sni;ava nivo 'alia&

1antarion 6epresiaJotoosetlivost, pove*ava efe'at 'ofeina, pove*avase stupan otrova u antidepresanti7a&

Saw pal7ettoGr7astapal7a0

Prostata+o;e i37eniti re3ultate nala3a 3a ot'rivane 'ari-no7a prostate, 7o;e praviti s7etne 'od uno8ena;ele3a&



Lalerian #es'o)a:a7aglen vid, glavo)ola, nesania, pove*ava efe-'at al'ohola i lie'ova 'ao 8to e valiu7&

AntiKo"#7"nt eeK"t La8e tielo proi3vodi prirodne he7i'alie 'oe *e 3gru8avati va8u 'rv'oalugant0 u'oli'o po4nete 'rvariti& La8 le'ar 7o;e da va7 propi8e lie' 'oi s7anue7ogu*nost da va8e tielo 3gru8ava 'rv lie'ovi anti'oaluganti ili ccra3reiva*i 'rvicc0, 'a'o )i

vas 3a8titio od o)olena 7o;danog ili sr4anog udara& <ie'ovi 'ao npr& aspirin, heparin, iauda7in su anti'oaluganti& A'o u37ete ccprirodnu9 supstanu 'oa pove*ava anti'oalugantefe'at navedenih le'ova, 7o;e do*i do preveli'og 'rvarena&

#a)ele $I&. i $I&$ su sa7o pri7eri 3a ne'e priprav'e 'oe oso)e sa o8te-

*ene7 'i47ene 7o;dine prete;no 'oriste, a spis'o7 nie 7nogo toga o)uhva*eno&

=ilni preparati 7ogu i3a3vati ;eluda4no-rievne )olove ili efe'at 'oi re3ultira 3asto-

e7 u 7o'renu ili 3atvoro7, a to )i 7oglo i3a3vati autono7nu disrefle'siu A60&

Oso)e sa A6 tre)au i3)egavati )ilne proi3vode 'oi pove*avau 'rvni pritisa'&

+nogi proi3vodi 7ogu poa4ati delovane aspirina ili ou7adina& Ne'i proi3vodi 'ao

8to su guarana ili )ile i3 porodie ehinaea 7ogu prou3ro'ovati diureti4an efe'at

a'o i37o'ravane0 8to dovodi do dehidraie, tahi'ardie, udara i sl&

• A'upun'tura se ne s7ie pri7enivati pre'o otvorenih rana ili na infiirano7

t'ivu& #re)a se 'oristiti sa opre3o7 na 'o;i 'oa ne7a nor7alnu osetlivost na

dodir& Postavlane igala 3a a'upun'turu 7o;e pove*ati spa3a7 spastiitet0&

• 1iropra'ti'a se ne s7ie pri7enivati u'oli'o postoi )ilo 'a'va nesta)ilnost na

'i47i, s'ora8ni hirur8'i 3ahvati, neurolo8'e pro7ene ili a'o e na 'i47eno 7o-

;dini prisutna siringo7ielia& Oso)e sa o8te*ene7 'i47ene 7o;dine i7au ve*i

ri3i' da )oluu od osteoporo3e, a osteoporo3ne 'osti vi8e su s'lone lo7ovi7a&

a'i i 4vrsti po'reti 'iropra'ti4ara 7ogu oguliti 'o;u 'od oso)a 'oe i7au 7ani

ose*a a to 7o;e prou3ro'ovati rane na 'o;i& Prie nego 8to se odlu4ite na

'iroterapiu 7orate se prvo posavetovati sa va8i7 lie4ni'o7 F neurologo7&

• Saune ne )i tre)ale 'oristiti oso)e sa o8te*ene7 'i47ene 7o;dine er pre'o-

7erno 3noene i3a3iva dehidraiu& 6ehidraia 7o;e prou3ro'ovati te8'i

3atvor, tvrdu stoliu, upalu urinarnog tra'ta i de'u)itus&



?d:e#:"K 25

?!RFA

Sva'a oso)a e edinstvena i 7o;e 3ahtievati ra3li4ite vrste opre7e& 7ate ne

u7u ove stvari 'ada va7 )ude potre)na opre7aD

• Pove*ane va8e ne3avisnosti

• :a8tititi vas od povrede

• :a8tititi va8u 'o;u• 6a podr;ava pravilno dr;ane i spre4ava defor7aiu

• Po7a;e spre4avane povreda od strane negovatela

• Po)ol8ava va8u udo)nost

• Po7a;e viso'o7 odr;avanu potre)a

esto se de8ava da oso)e vide opre7u i po7isle da e to idealno 3a nih& Ali onda

'ada e 'upe oni shvate da to nie to& #o se onda )ai u spre7i8te& 6a )i se ovo

sprie4ilo, prvo se 7orate posavetovati sa va8o7 7ediins'o7 e'ipo7& Pitate da li

e ta odreeni pred7et 'oristan 3a va8u vrstu o3lede& 1ada e god 7ogu*e, prvo

ispro)ate opre7u& La8 terapeut va7 7o;e po7o*i u to7e&

Postoi ne'oli'o stvari 8to opre7a ne s7ie 4initi& Ona ne s7ieD

• :agor4avati ili 'o7pliirati va8 ;ivot

• =iti 8tetan va7a ili oso)i 'oa se )rine o va7a

• :a'r4iti va8 do7

• Upropastiti va8 )ud;et



6a )i o)e3)edili sigurnost, i3)egavate s'upe poprav'e i produ;ite ;ivotni vie' va8e

opre7e, o)ave3no e odr;avati opre7u& Pro4itate upute u 'ni3i 3a pravilno odr;a-

vane i fun'ionisane 'o7pletne opre7e& Li ste odgovorni 3a odr;avane va8e opre-

7e& Li to 7o;ete sa7i ili ne'a va7 po7ogne oso)a 'oa se )rine o va7a ili ne'a to

o)avla lo'alni do)avla4 7ediins'e opre7e& Prie nego 8to )ude potre)na po-

prav'a ili odr;avane, i7enute ne'og 4lana u va8o 3aednii 'oi *e va7 po7o*i&

Leo7a e )itno 3nati ne'og do)avla4a 'oi e upo3nat sa va8o7 speifi4no7

opre7o7& Ovo *e pospe8iti u)r3ati0 ne'e poprav'e i odr;avana&

Jun'ionirane opre7e ra3li'ovat *e se od oso)e do oso)e& :avisno od va8eg

osigurana ili onoga 'o se )rine o va7a, 7ogu*e e da tro8'ovi odr;avana ne*e )iti

po'riveni ili *e )iti po'riveni u potpunosti& U'oli'o )ude potre)no, va8e 'u*no lie-

4ene 7o;e va7 po7o*i pisane7 priedloga 3a potre)nu opre7u& 6rugi pri7enlivna4in 3a oso)e sa o8te*ene7 'i47ene 7o;dine e naru4ivane opre7e& Pou3danost

se ra3li'ue od opre7e do opre7e 3avisno od proienene potre)e i narud;)e pri

3a7eni opre7e poslie otpusta i 'ori8tena )olni4'e opre7e& Upo3nate se sa potre)-

no7 proeduro7 'a'o )iste do)ili na)r;u uslugu& Uvie' planirate unapried& 6osta-

va opre7e 7o;e da potrae i ne'oli'o sed7ia&

Strahovito veli'i )ro 7ediins'e opre7e se re'la7ira sva'i dan& Oda)ir pravil-

ne opre7e 7o;e da )ude 3)unuu*i& 1upovina pogre8ne opre7e 7o;e )iti veo7as'upa& Profesionalno oso)le 3a reha)ilitaiu tre)a proieniti i preporu4iti opre7u

'oa va7a na)ole odgovara&

U ovo7 odel'u ra3govarat *e7o o ne'i7 vrsta7a opre7e i op*e svrhe istih&

#a'oer su date ne'e napo7ene 3a op*u upotre)u

IN&A=IDSJA J?=IA

Postoe 7nogi tipovi 'olia& 1olia 7ogu )iti 3a sva'odnevnu upotre)u ili 3a

sport& Li ili ne'o drugi 7o;ete ru4no gurati 'olia& +o;ete ih gurati ru'a7a, noga7a

ili u 'o7)inaii& 1olia na pogon po're*u se 7otoro7 'oi vi ili ne'o drugi 7o;ete

upravlati, t& ru'a7a, noga7a, glavo7 ili daho7 i3disae70& Leo7a e )itno 3a i3)or

'olia da odgovarau D

• La8o vrsti o3lede

• La8i7 sposo)nosti7a

•

La8i7 potre)a7a u do7u i 3aednii• La8e7 dr;anu tiela



i 3a 'olia su speifi4na vrsta opre7e a na7ieneni su 'ao pod7eta4i ispod stra;-

nie 'a'o )i va7 )ilo udo)no sedene& Sva opre7a 3a dr;ane polo;aa tre)a daD

• ?titi va8u 'o;u

• La7 po7ogne da pravilno dr;ite tielo

• =ude udo)na

Ureai 3a dr;ane polo;aa ili astu4i*i 7ogu )iti ednostavni, 'ao od pene ili spu;ve&

Ne'i astu4i*i su va3du8ni, od gela ili o)li'ovani peno7 ili u 'o7)inaii sve troe&

Ne'i 7ogu )iti s'roeni po va8o 7eri& Le*ini ludi to nie potre)no&

+nogi ludi 7isle, da sa7 7era4 pritis'a urea t& astu4i* 'oi 7eri 'a'o

darasporedite te;inu0 *e i7 odrediti 'oi astu4i* tre)a 'oristiti& Ovo nie ta4no& ?ta e

3a vas na)ole 3avisi od 7nogo fa'toraD

• e3ultat ureaa 3a 7erene pritis'a oslona0

• 1oli'o va7 e potre)na podr8'a 3a dr;ane tiela

• La8 nivo osposo)lenosti

• La8a 7ogu*nostsposo)nost da se )rinete o astu'u ne'i su vi8e 'o7pli-

irani nego drugi0

B?=NI>JI JR&I I FADRAI

=olni4'i 'reveti se 7ogu 'oristiti 3a pove*ane ne3avisnosti& +o;ete ta'oer

i7ati negovatela 'oi va7 7o;e pru;iti )rigu i li4nu sigurnost& =olni4'i 'reveti 7ogu



)iti na puni ili polu ele'tri4ni pogon& #o4'ovi se 7ogu s'inuti 'od 'u*e 'a'o )i 'revet

)io iste visine 'ao i 'olia& #a'oer stoe na raspolaganu 7noge vrste 7adaraa&

Leo7a e va;no da 7adra odgovara va8i7 potre)a7a 'a'o )i 8titio va8u 'o;u,

udo)nost i la'u po'retlivost& U'oli'o pro7ienite 7adra veo7a e va;no da te7elito

proveravate va8u 'o;u prvih ne'oli'o dana radi pove*anog pritis'a na ne'i7 7esti-

7a& #ra;ite savet od 7ediins'e e'ipe 'a'o )i i3a)rali na)oli 7adra 'oi odgovara

va8i7 potre)a7a&

Stoe ne raspolaganu ograde i trape3i 3a 'revet& #rape3i vas 7ogu o3liediti

u'oli'o ih ne 'oristite sa opre3o7&

SI0R?SNA ?!RFA A J0!AI=A

Na tr;i8tu postoi 8iro' asorti7an sigurosne opre7e 3a 'upatila& Ova opre7a

tre)a da )ude odreena 3a va8u upotre)u, a )a3irana e na va8o sposo)nosti,

potre)i 3a8tite 'o;e i veli4ini tiela& Leli4ina i raspored va8eg 'upatila *e ta'oer ute-

ati na preporu4enu opre7u& edan pri7er e 'lupa 3a pre)aivane u 'adu& 1lupa

se ra3vu4e pre'o strania 'ade 'a'o )i pre)aivane )ilo la'8e i )e3)ednie& 6rugi

pri7eri su po'lopi 3a MC 8olu na podi3ane, 8ip'e 3a dr;ane i ru4ni tu8evi&

Leo7a e va;no redovno proveravati opre7u na postoane pu'otina povr8ine

ili 'ostura& Padovi ili o3lede 'o;e se 7ogu desiti a'o 'oristite o8te*enu ili nesigurnuopre7u 3a 'upatila& u'ohvati tre)au )iti instalirani po uputa7a proi3voa4a&

?!RFA A !RF@HAN@

FANI>JI =IE?&I

Oso)e ovisne o pre7e8tanu 'oriste liftove da )i se pove*ala nihova sigur-

nost i sigurnost nihovih negovatela& <iftovi se 'oriste 3a pre7e8tane u i sa 'reveta,'olia i tu8 'a)inu& Ne'i liftovi 7ogu podi3ati i sa patosa& <iftovi 7ogu )iti na ele'tri4ni

ili hidrauli4ni pogon& Le*ina liftova 7o;e podnieti te;inu do %% 'g& elativno se la'o

'oriste, ali 7ogu )iti opasni a'o se nepropisno ru'ue, 'oristi lo8 ili pu'nut 3ave8a&

Postoi ne'oli'o vrsta 3ave8aa& Preporu4livo e 'oristiti 3ave8a 'oi se la'o

7o;e s'idati& NE sedati ili le;ati na 3ave8au er 7o;e da va7 o8teti 'o;u&

Prie upotre)e lifta preporu4ue se o)u'a radi va8e sigurnosti&

DASJ A !RF@HAN@



6as'e 3a pre7e8tane prave 7ost i37eu dvie povr8ine da )i se pove*ala

sigurnost i po)ol8ala ne3avisnost& Lrsta das'e 3avisi od va8e 'onstru'ie i 7ogu*-

nosti& Postoe ra3ni o)lii, veli4ine i du;ine&

edovno proveravate opre7u& U'oli'o na va8o dasi postoe tragovi pu'oti-

na, hitno e 3a7ienite 'a'o )i s7anili ri3i' padova ili o3leda& /-/MT'TA D 1ada

'oristite das'u 3a pre7e8tane, ULE1 PO6#E va8u stra;niu& 1li3ane 7o;e

o8tetiti 'o;u&

?!RFA A SAF?N@?&AN@

Opre7a 3a prilagoavane se 'oristi da )i se pove*ala i po)ol8ala va8a

ne3avisnost i sigurnost 3a sa7onegovane& Postoe sprave 3a hranene, pripre7ane

hrane, o)la4ene, 'upane, negovane, doterivane i 'o7uniirane& Na pri7er, hva-

tal'e, 'oe su ra3novrsnih o)li'a i du;ina, a 'oriste se 'ao produ;eta' va8e ru'e 'a-

'o )i va7 pred7eti sa 'olia )ili dostupni& ?tap 3a odievane va7 po7a;e da se la'-

8e o)u4ete ili svu4ete&

Pone'ad, sa7o u rano reha)ilitaii *e va7 7o;da tre)ati opre7a 3a prila-

goavane& Onda 'ada va7 7i8i*i oa4au ili nau4ite speialne tehni'e, sprava va7

ne*e tre)ati& Na pri7er, 'a8i'a 3a prilagoavane *e va7 na po4et'u tre)ati da se

hranite& Ne'e oso)e nau4e da upletu 'a8i'u i37eu prstiu& Ni7a vi8e nie potre)nata 'a8i'a& Pone'ada, upotre)a opre7e 3a prilagoavane e edini na4in da se ne'i

3adata' o)avi sa ne4io7 po7o*i ili )e3 ne&

<udi i7au ra3li4ita ra37i8lana o upotre)i opre7e 3a prilagoavane& Ne'i

ludi ih ne vole 'oristiti, a drugi7a ne s7eta& #o e va8 i3)or& A'o ne'i 'o7ad opre7e

'upi pra8inu na polii to e )aane nova i prostora& La8 terapeut va7 7o;e po7o*i

u dono8enu odlu'e 'oa va7 opre7a na)ole 'oristiti&

HIN I !R? ?RN@I I D?N@I JSRFIA

?ine 3a i7o)ili3irane se propisuu 3a spre4avane ili ispravlane defor7aie,

spre4avane u'o4enosti 3glo)ova i s7anivane )ola& ?ine 3a i7o)ili3irane i prote3e

7ogu )iti 3a7ena odsutni7 ili sla)i7 7i8i*i7a& One pove*avau fun'iu i sigurnost&

+ogu )iti i3raeni od 7etala ili 7odelirane plasti'e& +ogu )iti ednostavni ili 'o7plii-

rani sa 7nogi7 po'retni7 dielovi7a& ?ine 3a i7o)ili3irane i prote3e 7orau )iti od-

govarau*e 7ere 'a'o )i )ile od 'oristi& Nau4ite e pravilno postaviti ta'o da i7a svo-

u pravu fun'iu a da va8a 'o;a )ude 3a8ti*ena&



La8 terapeut *e va7 dati ta4ne instru'ie 'a'o ih pravilno nositi, t& vre7ens'i i 3a8-

titne 7ere 3a sigurnost va8e 'o;e i 3glo)ova& Na7ane dva puta dnevno 7ora-te

pregledati 'o;u u'oli'o postoi pritisa' na to7 dielu tiela& A'o pri7ietite rveni 'rug

'oi ne i3)liedi 3a dvadeseta' 7inuta, od7ah prestanite sa no8ene7 8ine ili prote3e

i o)aviestite va8eg terapeuta& #a'oer tre)ate o)aviestiti terapeuta a'o )u-dete

i7ali oto' ili )olove&

S!RA& A JRAN@

Postoi 7nogo ra3li4itih sprava 'oe po7a;u ludi7a da la'8e hodau, a to suD

8tapovi, 8ta'e i hodal'e& #a'oer se 7ogu 'oristiti speiali3irani u7eti i ipele&

Upotre)a speialnih ipela ili 8tapa va7 7o;e po7o*i da ispravite na4in hodana&

sprava' na4ina hodana 7o;e daD

• Pove*a va8u sigurnost

• Pove*a distanu hoda

• Pove*a )r3inu hoda

• S7ani )ol

• Sprie4i )udu*e pro)le7e u 7i8i*i7a i 3glo)ovi7a&

Po8to su deviaie u hodanu veo7a suptilna, va;no e da va7 o)u4eni stru4-na'

po7ogne u oda)iru 8ta e 3a vas na)ole& =e3 o)3ira 8to ste do)ili snagu u noga7a i

sada 7o;ete sa ccsigurno8*ucc

hodati )e3 8ta'a, 7orate prvo

videti sa oso)le7 'u*ne

nege prie nego 8to ih )aite&

+o;da postoi ne'i drugi ra3-

log 8to ih 7orate 'oristiti&

+o;da ta sprava 8titi va8a

lea i 'u'ove od ne'ih pro)le-

7a 'oi )i vas 4e'ali ne'oli'o

godina 'asnie&

Upa7tite da uvie' 7o-

rate pregledati va8e sprave 3a

'retane i speialne ipele te

ulo8'e, a'o se nepravilno de-

ru ili i7au pu'otine& #o 7o;e



voditi 'a padu& 1oristite va8e sprave 3a 'retane po navede-ni7 uputa7a 'a'o )i

i3)egli padove i 8titili va8e 3glo)ove&

?!RFA A &@GBAN@Oso)e sa o8te*eno7 'i47eno7 7o;dino7 *e i7ati pose)ne potre)e 'ada e

u pitanu ve;)ane& La8 terapeut *e po7o*i da va7 da odgovarau*i progra7 ve;)i

'oe *ete i3voditi 'od 'u*e, a sve u s'ladu sa va8i7 potre)a7a& Uvie' vodite ra4una

o 3a)rana7a ili ograni4eni7a 3)og va8eg o8te*ena 'i47ene 7o;dine& Opre7a 3a

ve;)ane dopunava progra7 ve;)i 'oe i3vodite 'od 'u*e i ona 7o;e pove*ati odr-

;avane fun'ie tiela&

Nie potre)no pretvarati va8 do7 u teretanu& Sa do)ro7 na7ero7 se 'upues'upa opre7a 'oa se na 'rau ne is'oristi& La8 terapeut va7 7o;e preporu4iti ne'o-

li'o 7alih 'o7ada opre7e 'oa *e garantirati uspe8an progra7 ve;)i 'od 'u*e, a

'oa ne*e u3eti veli'i prostor niti *e vas 7nogo 'o8tati& Postoi opre7a 3a prilago-

avane, 3a oso)e sa ograni4eno7 fun'io7 gornih i donih e'stre7iteta&

&?A>JA ?B0JA I ?!RFA A !RI=A?QA&AN@

#ehnologia e toli'o napredovala da oso)e 'oe i7au ta'o 7alo snage u

7i8i*i7a 7ogu )iti sigurni i ne3avisni vo3a4i 7otornih vo3ila& +nogo fa'tora se 7ora

u3eti u ra37atrane 'ada se )irau 'o7)inaie 'olia i vo3ila& Preporu4ue se o)u'a

sa stru4ni7 lie7 'oe e upu*eno u ovo podru4e 'a'o )i se osiguralo i odredilo vo3i-

lo ili 'olia pre7a va8o potre)i, 3)og va8e sigurnosti i ne3avisnosti& :a vi8e podata'a

vidite odela' .2D 6ozač!a o%u!a&

0!?RBA J?F!@0RA

Upotre)a 'o7putera i opre7e 3a prilagoavane e toli'o porasla prote'lih

godina& Sa ugraeni7 softvero7, la'o e 7odifiirati op*u upotre)u na 'o7puteru&

1o7puter 7o;e pro7ieniti ;ivot negovog 'orisni'a& #e7elito ra3u7ievane

7ogu*nosti i ileva 'orisni'a e veo7a )itno prie 'upovine 'o7putera i softvera& Na

osnovu utvrenih fa'tora 3nati *e se potre)na 7e7oria, 'oli'a 7o)ilnost tre)a da

)ude 'od 'o7putera, 'oi su ureai potre)ni 3a input i 'oi preporu4eni output&



0RQA@I A J?NR?=IRAN@ ?J?=IN

Ureai 3a 'ontrolirane o'oline e )ilo 8to, 8to po7a;e ludi7a 3a pode8ava-

ne7 fun'ia u nihovo o'olini, 'ao 8to su ureai 3a griane i hlaene, svetla i drugi

ele'trons'i ureai&

+o;e )iti ednostavno 'ao otvara4 gara;e ili 'o7pli'ovanie a'tivirane sa glaso7&

Oso)e sa o8te*eno7 'i47eno7 7o;dino7, naro4ito one sa viso'i7 nivoo7

'vadriplegie, 7ogu )iti u stanu da na uo)i4aen na4in ne 7ogu a'tivirati urea u do-

7u, poslu i 8'oli& +o;da )udu u stanu da ne 7ogu otvoriti ili 3atvoriti vrata, paliti ili

gasiti svetlo, ru'ovati ter7ostato7 ili se aviti na telefon&

Pone'ad e oso)a u 7ogu*nosti da i3vede ve*inu a'tivnosti ali ne'e ne& U to7

slu4au 7ogu*e e 7odifiirati sa7o te ureae& 1ao na pri7er, a'o e oso)a 7o)ilna

ali ne7a snage u gorne7 e'stre7itetu i nie u stanu da podigne slu8aliu od telefo-

na, onda se 7o;e 'oristiti telefon sa govorni7 'o7anda7a& Ovde oso)a 'oristi da-

lins'i aparat, a on se ni8ta ne ra3li'ue od dalins'og aparata 3a televi3or&

Urea 3a 'ontrolirane o'oline 7o;e da radi na )aterie ili ispravla4, a ta ure-

a o7ogu*ava da oso)e sa o3)ilni7 nesposo)nosti7a ne3avisno i3vr8avau 3adat-

'e 'oe ne )i ina4e 7ogle o)avlati& #o o7ogu*ava 'orisni'u da ru'ue sa ne'oli'o

ele'trons'ih fun'ia pre'o ednog ureaa& edna dodatna 'orist ureaa este da

7o;e pru;iti ne3avisno tra;ene po7o*i&Urea se 7o;e postaviti da se 'oristi u 'revetu, 'olii7a ili o)oe& Postoe

ureai 'oi se 7ogu instalirati u edno ili vi8e prostoria& A'tivirane ureaa se 7o;e

provesti pre'o ru4nog pre'ida4a ili pre'ida4a na sisane ili puhane, ili glaso7&

Postoe prednosti i nedostai u svi7 opia7a& Prvo se 7orau te7elito proi-

eniti va8e sposo)nosti i ra3vo ileva 3a upotre)u ureaa 3a 'ontrolirane o'oline

'a'o )i se oda)rao urea 'oi *e odgovarati va8i7 potre)a7a& Ade'vatna podu'a i

tehni4'a podr8'a *e ta'oer )iti potre)na da se osigura uspe8na upotre)a ureaa&Jinansirane ta'voga ureaa e pro)le7ati4no& Nie predvieno ni pravilnii7a

fondova 3dravstvene 3a8tite niti osiguravau*ih dru8tava&

ESPA#ONA OPE+A

Ne'i7 oso)a7a sa o8te*eno7 'i47eno7 7o;dino7 *e )iti potre)an respira-

tor ili ureai sa stalni7 nadpritis'o7 3ra'a& +o;da )ude preporu4ena 7a8ina 3a isi-

savane 'oa *e va7 po7o*i u ot'lananu se'reta, odnosno 3a negu disanih puteva&



La8 terapeut 3a disane puteve, 7ediins'o oso)le 'u*ne nege ili do)avla4

7ediins'e opre7e *e va7 dati odgovor na va8a pitana ve3ano 3a ovu opre7u&

Preporu4ue se po7o* ele'tri4nog generatora 3a one oso)e 'oe 'oriste respirator&

AJ=@0>AJPostoi veli'i )ro 7ediins'e opre7e 'oa se re'la7ira& :avisno o va8e7 sta-

tusu 3dravstvenoga osiguranu 7ogu*e e do)iti finanis'u po7o* partiipaiu0&

Leo7a e va;no da se 'onsultirate sa va8o7 7ediins'o7 e'ipo7 'oa *e va7 po-

7o*i u proenivanu, preporu'a7a i 'upovini opre7e 'oa odgovara va8i7 spei-

fi4ni7 potre)a7a& :apa7tite, va8a e odgovornost da osigurate sigurnost ru'ovana i

7ehani4'i pregled, odnosno, redovno odr;avane 'o7pletne opre7e&

?D@=@AJ 2.

?SAI DRA&U//I !RI>A !RD S!A&AN@

Oso)e sa o8te*eno7 'i47eno7 7o;dino7 suo4avau su se isti7 i3a3ovi7a

3a o4uvane nihovog 3dravla 'ao i nihovi neo3lieeni priateli i susedi& Ne'a pod-

ru4a 3dravla tra;e da u'lu4ite svou pa;nu, u'lu4ivo va'inaie, pretraga na ra'

de)elog rieva, 3dravstvena pitana 7u8'araa i ;ena i 3adovolavau*i san&

&AJINAI@A

Pone'ad i3gleda da e sviet pun )a'teria i virusa 'oi na7 priete& :a 7nogepo3nate )a'teris'e i virusne infe'ie i7a7o sanu od)ranuD va'inaia&

DIERI@A I AN0S

Sva'o tre)a da pri7i va'inu protiv difterie i tetanusa& =a'teria 'oa prou3ro-

'ue tetanus Clostridiu7 tetani0 're*e se svuda o'o nas& Na8a prva linie od)rane

protiv ove )a'terie e na8a 'o;a& A'o se na8a 'o;a o8teti, ogre)otino7, pose'oti-

no7, rano7 od udara ili pu'otino7, onda ova opasna )a'teria 7o;e da ue u na8e

tielo i prou3ro'ue opasno o)olene, tetanus, 'oa e 4esto s7rtonosna&



6ifteria e o)olene 'oe e pra'ti4no nestalo u SA6-u i :apadno Evropi 'ao

re3ultat progra7a va'inaie& 1od oso)a 'oe se nisu va'inisale, difteria se poavi

'ao a'a upala gornih disanih puteva sa i3ra3ito upaleni7 grlo7 i 7o;e napredovati

do 3a4eplena disanih puteva a'o7 'ardialno7 infe'io7 i s7rt& O)olene se po-

novo po4ine avlati na4e8*e u sto4no Evropi gde e pre'inut progra7 va'inaie

prote'lih ne'oli'o godina& 6ifteriu prou3ro'ue )a'teria Cor"ne)ateriu7 diphteriae&

Na)ola od)rana protiv ovih o)olena e va'inaia& Na'on 8to ste se va'i-

nisali 'ao diete, odrasli tre)au ponoviti va'inaiu sva'ih .% godina& Leo7a e uo)i-

4aeno u 7ediins'o pra'si da oso)e 'oe su pro8le trau7ati4ne o3liede )udu va'i-

nisane, u'oli'o nisu pri7ile va'inu u prote'lih I godina&

Napomena prevodio$aD U na8o 3e7li se sprovodi siste7ats'o va'inisane istovre-

7eno protiv difterie, tetanusa i veli'og 'a8la va'ino7 'oa se upisue u va8u 3drav-stvenu 'ni;iu s'ra*enio7 D'TA-A* , pa e po;elno da proverite u va8o 3drav-

stveno 'ni;ii ili u 3dravstveno7 'artonu da li ste va'inisani i reva'inisani& A'o

niste va'inisani, o)ratite se sva'a'o na va'inaiu!

RI!A

Lirus gripe i7a ugraenu od)ranu 'oa poni8tava napore da ga se stavi pod

'ontrolu& Lirus 4esto 7iena 'ara'teristi'e, ta'o da se sva'e godine 7ora7o va'ini-

sati protiv gripe& esto 7isli7o da e gripa )e3na4ano o)olene, ali nagora epide7i- a u a7eri4'o i svets'o istorii e )ila .B.& godine, pod na3ivo7 ?pans'a gripa& Li-

8e e ludi u7rlo od te epide7ie nego u svi7 )it'a7a voeni7 u to7 stole*u&

Oso)e 'oe )oluu od )olesti disanih puteva, starie oso)e i oso)e 'oe rade u

3dravstveni7 ustanova7a se 7orau va'inisati sva'e godine& O)3iro7 da 7noge

oso)e sa o8te*ene7 'i47ene 7o;dine, naro4ito 'vadriplegi4ari, i7au pro)le7e sa

disani7 organi7a, 7orali )i se va'inisati sva'e godine&

#a'oer postoe novi lie'ovi 'oi lie4e gripu, veo7a su efi'asni u rano7 sta-

diu )olesti& 6a'le, a'o do)iete gripu ili ose*ate da *ete e do)iti, na)ole e da od-

7ah posetite lie4ni'a, da do)iete odgovarau*i lie', 'a'o )i sprie4ili te;e stane&

0!A=A !=0A

Upala plu*a e 8esti vode*i u3ro4ni' s7rti u SA6& Na4e8*i u3ro4ni' upale plu-

*a e )a'teria strepto'o'a& Postoi pre'o B% vrsta ovih )a'teria, a na raspolaganu

stoi va'ina 'oa po7a;e spre4avane u BIX slu4aeva upale plu*a& Preporu4ue se

da se oso)e sa hroni4ni7 o)oleni7a, naro4ito na disani7 organi7a i starie oso)e,



o)ave3no va'ini8u& Oso)e sa o8te*ene7 'i47ene 7o;dine, a naro4ito 'vadriple-

gi4ari, 4esto i7au o8te*ene na disani7 putevi7a, ta'o da e preporu4livo da i oni

pri7e va'inu& Oso)e 'oe pri7e va'inu tre)au se va'inisati sva'e 8este godine&

!RRAA NA RAJ DB=?A RI@&Aa' 'arino70 de)eloga rieva e veo7a 4est o)li' ra'a u SA6& Od svih

s7rtnih slu4aeva .IX se odnosi se na ra' de)eloga rieva& Od hiladu oso)a, sva'a

druga oso)a e o)olela od ove )olesti& Ne postoi odreeni na4in spre4avana ra'a

de)eloga rieva& Ja'tori 'oi spre4avau opa'u )olest esu nis'e 'oli4ine 7asno*a,

prehrana sa veli'o7 'oli4ino7 vla'ana i redovno o)avlane veli'e nu;de& Udru;eni

fa'tori 'oi pove*avau ri3i' do)ivana ra'a de)eloga rieva su polip na de)elo7 ri-

evu, ra' )ilo gde u tielu, a'o e ne'o u porodii )olovao 'arino7 de)elog rieva,

upala de)eloga rieva od 4ira ili granulo7a0 i pore7e*a i7uniteta&

A'o u porodii i7a, ili e )io ne'o sa ra'o7 de)eloga rieva, tre)ate dati va8u

stoliu na pretrage sadr;aa 'rvi u no, i to sva'e godine na'on navr8ene 4etrdesete

godine starosti& A'o ne7ate u porodii te )olesti, onda tre)ate dati stoliu na pretra-

gu sva'e godine na'on navr8ene pedesete godine starosti& :a pretrage se u3i7a

7ala 'oli4ina stolie i ra37a3ue na speialni 'arton4i* 'oi *e va7a )iti ili *ete do)iti

propisanu posudiu od nadle;ne la)oratorie& Li ni7a vratite tra;eni u3ora' i tada oni7ogu i3vr8iti pretrage, da vide da li postoe tragovi 'rvi u va8o stolii&

Ja'tori 'oi ute4u da ova test )ude 7ane ta4an suD

• 1rvarene i3 desni

• edene rvenog 7esa prie na dana

• edene ri)e, )iele repe ili rot'vie

<ie'ovi 'oi prou3ro'uu la;ne po3itivne re3ultate 'rvarena u sto7a'u i rievi7a su

ra3reiva4i 'rvi, aspirin, 'olhiin, dodai ishrani sa veli'i7 sadr;ae7 ;ele3a, lie'ovi

protiv upale i 'orti'osteoridi& 6ruge vrste lie'ova 'oe 7ogu prou3ro4iti la;ne

re3ultate su o'sidantni lie'ovi 'oi sadr;e od, )ro7 ili )ornu 'iselinu0 i reserpin&

Leli'e do3e vita7ina C 7ogu prou3ro4iti la;ne negativne re3ultate& >e7oroidi

'oi 'rvare 7ogu prou3ro4iti la;na o4itavana na pretra3i& Oso)e 'oe i7au o8te*ene

'i47ene 7o;dine, a stolia i7 e veo7a silovita ili i7au 3atvor i tvrdu stoliu, 7ogu

i7ati )lago 'rvarene re'tu7a i to 7o;e po'a3ati la;no po3itivno o4itavane&

A'o se ot'rie da i7ate 'rvarene u stolii, od7ah *ete )iti upu*eni lie4nii7aspeialisti7a 3a sto7a4na i rievna o)olena da i3vr8e 'olonos'oipiu 47ara ili dru-



ge pretrage& 1olonos'opia e test gde se opti4'a iev provla4i 'ro3 47ar ta'o da

lie4ni' 7o;e videti unutra8nost rieva, da prepo3na )ilo 'oe nenor7alne poave&

Ot'riveni ra' de)eloga rieva u rano7 stadiu se 7o;e ot'loniti hirur8'i7 3ah-

vato7 i 8anse i3le4ena su veo7a do)re& A'o se 're*ete unutar gore navedenih

godi8ta na'on %& ili I%& god&0 a va8 do'tor va7 ne ponudi ova test, L #A#E!

SPO< - SPECJNA :6ALS#LENA P#ANA

Postoe 3dravstvena pitana 'oa su speifi4na 3a 7u8'are i ;ene& Oso)e sa

o8te*ene7 'i47ene 7o;dine tre)au )iti svesne ovih pro)le7a i podu3eti odreene

'ora'e da ih spre4avau ili )ar da ih rano prepo3nau&

DRA&S&NA !IAN@A GNA

Rak do%k

Proieneno e da *e edna od osa7 ili devet ;ena i7ati ra' do'e u to'u nena

;ivota& ?anse 3a ra' do'e se dra7ati4no pove*avau na'on tridesete godine starosti&

Ne'e studie su po'a3ale da ishrana )itno ute4e na do)ivane ove opa'e )o-

lesti& a' do'e se vi8e ra3via 'od ;ena 'oe 'oriste 7nogo 7asno*a u svoo ishra-

ni& Starie ;ene sa pre'o7erno7 te;ino7 ta'oer i7au ve*i ri3i'& Ne'i nau4nii ve-

ruu da nis'o'alori4na ishrana, do)ro i3)alansirani o)roi sa 7nogo vo*a i povr*a i

odr;avane idealne te;ine 7o;e s7aniti ri3i' od o)olena 'arino7a do'e&

6rugi ri3i4ni fa'tori u)raau porodi4no postoane o)olena ra'a do'e, naro4i-

to 'od 7a'e ili sestara, 7ediins'a istoria o)olena ove )olesti u pro8losti, ra' ani-

'a, ra' 7aternie ili ra' de)eloga rieva, rana 7enstruaia prie .$ godine ;ivota0 ili

'asna 7enopau3a na'on II godine starosti0, neraane ili prva trudno*a na'on %&

godine i i3lagane radiaii& Ostali 7ogu*i fa'tori ri3i'a su upotre)a hor7ons'e tera-

pie estrogen i progesteron0H ali ve*ina o)avlenih studia ne potvrue ta'av ri3i'&

1ao 8to e 'od ra'a de)eloga rieva ili ve*ine ne'ih drugih o)li'a ra'a, 8anse

uspe8nog tret7ana ra'a do'e su na)ole a'o se rano ot'rie o)olene& Na)ole e

3a rano ot'rivane 7ese4no o)aviti sa7opregled na'on $%& godine starosti i edanput

godi8ne o)aviti 7a7ografiu na'on %& godine starosti&

0amopregled doj!e

ene tre)au pregledati svoe grudi sva'og 7esea, ne )i li uo4ile i3)o4inu,

istovre7eno tre)au to tre)au 4initi na'on 7enstrualnog i'lusa& Pred sa7u 7en-

struaiu, ili na'on trudno*e, ;ens'e grudi 7ogu )iti grudi4aste i ote4ene& 1ada e ovo



u pitanu, pregled tre)a da vr8i 7ediins'a sestra ili 4lan porodie& Leo7a e va;no

da oso)a 'oa vr8i pregled tre)a to 4initi i3 7esea u 7ese, er edna te ista oso)a

7o;e la'8e prepo3nati )ilo 'oe pro7ene u t'ivu do'i&

6a )i se o)avio sa7opregled, tre)ate sliediti slede*e 'ora'eD

• <e3ite, splo8tite desnu do'u ta'o 8to *ete postaviti astu' ispod va8eg desnog

ra7ena& Stavite desnu ru'u ispod lea& +o;ete ta'oer o)aviti pregled do'i u

stoe*e7 polo;au, u tu8 'a)ini, 'oriste*i sapun 3a pod7a3ivane&

• 1oristite vrhove prstiu naosetlivii dio va8e ru'e 3a dodir0 od sredna tri prsta&

1ru;ni7 po'reti7a tra;ite 'vr;ie, trlane7 'ru;ni7 po'reto7, a pri to7 ne po-

di3ati prste& +o;ete upotrie)iti puder, ule ili losion 3a 7asirane&

• Po4nite sa lagani7 pritis'o7, pre*i na sredni a te' onda upotrie)iti a'i pritisa'

'a'o )i se 7ogli pregledati ra3li4iti nivoi t'iva po du)ini&

• 1o7pletno pregledati do'e, grudni 'o8 sve do vrata i pre'o ra7ena&

• 1oristite 8a)lon 'a'o )i osigurali pregled iele do'e& Ova 8a)lon )i se 7ogao

sastoati od paralelnih linia 'oe vode od ra7ena pre7a noga7a, 'onentri4nih

'rugova 'oe po4inu sa vans'e strane va8e do'e i idu pre7a )radavii ili

7o;ete 'oristiti stisa', gde *ete po4eti sa 'raa, i*i pre7a )radavii i o'o iele

do'e& 1oi god 8a)lon )udete 'oristili, 7orate proveriti dio do'e 'oi vodi pre-

7a pa3uhu&

• 1ada ste i3vr8ili pregled va8e desne do'e, onda i3vr8ite pregled lieve do'e

'oriste*i istu 7etodu&

• #a'oer tre)ate vr8iti pregled do'e ispred ogledala 'ada ste u stoe*e7 polo-

;au i tra;ite eventualne pro7ene u veli4ini ili 'onturi, s7e;urivanu 'o;e ili ne'i

iseda' i3 )radavie&

A'o prepo3nate )ilo 'oe od gore navedenih pro7ena na va8i7 do'a7a, od7ah

potra;ite va8eg lie4ni'a&

Rak grli,a matrni1

#re*i napo3natii o)li' ra'a 'od ;ena e ra' grli*a 7aternie& O'o $/ X ;ena

pre'o % godina starosti )olue od ne'og o)li'a ra'a grli*a 7aterie& Nie po3nat u3-

ro' ra'a, ali fa'tori 'oi doprinose ra3vou ovog 'arino7a u)raau 7ienane vi8e

se'sualnih partnera, rana se'sualna a'tivnost ispod . godina starosti0, ili rana

trudno*a ispod .@ godina starosti0, prienos se'sualnih o)olena, naro4ito virus



papilo7a genitalne )radavie0, infe'ia >L-o7 i genitalni herpes, ta'oer pove*a-

vau ri3i' od ra'a grli*a 7aternie&

Sada e po3nato da ;ene 'oe su )ile i3lo;ene lie'u 6ES 6ieth"lsti)estrol0 u

rodnii su u ri3i'u 3a ra3viane riet'og vaginalnog i grli*nog ra'a 3aedno sa drugi7

nenor7alnosti7a 7aternie i vaginalnog i grli*nog t'iva& 6ES e lie' 'oi su ne'ada

s7atrali da spre4ava spontane po)a4ae& +euti7, ri3ii upotre)e nisu )ili po3nati i

i37eu .B%& godine i ranih 2%-ih, 7noge ;ene su do)ivale ova lie' u nadi da *e

sprie4iti )ilo 'oi su7nivi spontani po)a4a& 1lini4'e studie su po'a3ale da e .%%%

'*eri roenih od ta'vih ;ena i7alo ri3i' da o)oli od ra'a grli*a 7aterie&

#re)a ne'oli'o godina da )i se ra3vio ra' grli*a 7aterie& Na po4et'u se ra3vi-

au pod7u'le pro7ene u povr8ins'i7 *elia7a 7aternie& Onda stane napredue u

fa3u ccd"splasiacc gde se poavluu pred 'arino7ne *elie& Ove *elie 7ogu napredo-vati u povr8ins'i ra' 'oi ne u3i7a 7aha0 i onda u ra' 'oi u3i7a 7aha i 8iri se na

ostale organe a)do7ena&

Strategie 'oe spre4avau ra' grli*a 7aternie u)raau odlagane voena

se'sa do . godina starosti, 7onoga7iu i )e3)edna se'sualna pona8ana&

Preporu4ue se rutins'i gine'olo8'i pregled, vaene7 papa nala3a& Pregled

se tre)a o)avlati edno7 godi8ne od po4et'a $%& godine starosti& Papa )risovi ot'ri-

vau )ilo 'oe nenor7alnosti u *elia7a 7aternie 4i7e upo3orava va8eg gine'ologada vas uputi na vaene drugih nala3a& ano ot'rivane va7 o7ogu*ava da se ranie

podvrgnete lie4enu prie nego se 'arino7 po4ne ra3viati&

DRA&S&NA !IAN@A F0HJARAA

Rak tstisa

a' testisa )roi sa7o .X svih poava ra'a 'od 7u8'araa& +euti7, to e edan

od na4e8*ih o)li'a ra'a 'od 7u8'araa i37eu . i $I godine starosti& Prete;no sa-

7o edan testis o)oli& Nie po3nat u3ro4ni' 3a ra' testisa ali ri3i4ni fa'tori suD

• Nepravilno spu8teni testisi 'od )e)a i de4a'a

• Porodi4na na'lonenost ra'u testisa

• 7ati identi4nog )li3ana sa ra'o7 testisa

• Lirusna infe'ia

• Povreda 7o8ne

U rano7 stadiu ra'a testisa 7o;da ne*e )iti ne'ih si7pto7a, ali a'o postoe to suD



• +ala )e3)olna 'vr;ia u testisu

• Pove*an testis

• Ose*a te;ine u testisu ili preponi

• Pro7ena ose*aa u testisi7a

• Pove*ane 7u8'e do'e i )radavie

• 3nenadno a'u7ulirane 'rvi ili te'u*ine u 7o8na7a

a' testisa e i3le4iv a'o se ot'rie i tretira na vrie7e& >irur8'i7 3ahvato7 se ot'la-

na testis& 6ovolan e edan testis 3a voene potpuno nor7alnog se'sualnog ;ivota&

A7eri4'a a'ade7ia porodi4ne 7ediine 3a 7u8'are preporu4ue o)u4ava-

ne sa7opipana i37eu . i . godina starosti&

6a )i se i3vodilo sa7opipane, tre)a o)e7a ru'a7a pregledati ne;no sva'itestis& 1a;iprst i sredni prst tre)au )iti postavleni ispod testisa do' su pali postav-

leni odo3go& Ne;no valate testis 7eu prsti7a& On tre)a da )ude glada' )e3

i'a'vih 'vr;ia&

Na stra;no strani testisa osetit *ete 7e'anu, leplivu, tu)astu stru'turu& Ovo

se na3iva nad7ue epidid"7is0 i ne s7ie se 3a7ieniti sa 'vr;io7&

Sliedite nad7ue prsti7a sve do ulas'a u tielo& vrsto*a tre)a da )ude ista

4itavo7 du;ino7&

A'o i7ate a'e )olove u testisi7a od7ah se posavetute sa lie4ni'o7 ovo )i

vi8e li4ilo na infe'iu ili psihi4'i pro)le7 nego ra', ali to 7o;e )iti opasno0&

U'oli'o postoe ne'e 'vr;ie, uve*ane, otiane ili pro7ena u 4vrsto*i ili )ilo

'oi o)li' te;ine ili )olova, tre)ate ra3govarati sa va8i7 lie4ni'o7& A'o su va7 do'e

ili )radavie nate4ene ili i7ate ose*a nadutosti u 7o8na7a, avite se lie4ni'u&

#re)ate o)avlati sa7opregled na7ane edno7 7ese4no ili po uputa7a lie4-

ni'a& +u8'ari 'vadriplegi4ari )i tre)ali i7ati ne'og 4lana porodie ili )olni4ara da

o)ave ova test 3a nih& Na)ole )i )ilo 'ada )i edna te ista oso)a o)avlala pregled

'a'o )i 7ogla identifiirati )ilo 'oe pro7ene&

Prostata

Sve vi8e i vi8e 4ue7o o opasnosti7a i pro)le7i7a 'oe donosi prostata 'od

7u8'araa& Uve*ana prostata, 'oa e )enigna poava, 7o;e se desiti 'od ve*ine

7u8'araa& O'o %X 7u8'araa pre'o % godina starosti, do' BIX pre'o % godina

starosti )oluu od )enignog uve*ana prostate& Eunuh 7u8'ara 'oi e i3gu)io svoe

testise0 ne 7o;e )olovati od ove )olesti& #o e edna od strategia u prevenii



)enignog uve*ana prostate i o4igledno nie preporu4liva& Nave*i pro)le7i 'oi aso-

irau na )enigno uve*ane prostate su pro7ene u 7o'renuD

• >itno 7o'rene ose*a i3nenadno a'og nagona 3a 7o'rene70

• U4estalo 7o'rene 7orate 7o'riti 4e8*e nego o)i4no0

• :adr;avane 7o'ra*e pra;nene 7o'ra*nog 7ehura nie u potpunosti0

Ugradna 'atetera 'od 7u8'araa 'oi i7au o8te*ene 'i47ene 7o;dine 7o;e

da )ude veo7a )olno, 7o;e do*i do 'rvarena i trau7e& Postoi edna vrsta 'atetera

sa us'i7 vrho7 i sa ni7 se la'8e ula3i u 7ehur pre'o uve*ane prostate&

Postoe hirur8'i 3ahvati 'oi ot'lanau pro)le7e 'od prostate a ta'oer se

7ogu u3i7ati i lie'ovi& a3govarate sa lie4ni'o7 a'o su7nate da i7ate pro)le7 sa

uve*ano7 prostato7&

a' prostate e ne8to o3)ilnii pro)le7& On 3au3i7a tre*e 7esto u svietu 'ao

u3ro4ni' s7rti, a na4e8*i e u3ro4ni' s7rti 'od 7u8'araa pre'o 2I godina starosti&

Le*a e 7ogu*nost 'od afro-a7eri'anaa pre'o @% godina starost& Pove*ani )ro

slu4aeva e 'od far7era, vul'ani3era, 7olera i ludi 'oi su i3lo;eni delovanu 'ad7i-

a& Nani;i postota' se po'a3ao 'od apanaa i vegeterianaa&

U3ro4nii ra'a prostate i negova prevenia nie po3nata& Prihvatane vegeteri-

ans'e i nis'o'alori4ne ishrane ili ne'ih apans'ih elovni'a 7ogu s7aniti ri3i'&

ano ot'rivane )olesti e 'lu4 3a opstana'& Preporu4ue se da 7u8'ari pre-

'o % ili I% godina starosti, godi8ne o)ave la)oratoris'e pretrage 'oe se odnose na

prostatu, odnosno speifi4ni antigen prostate u 'rvoto'u, 4ii e nor7alan nivo nano-

gra7a po edno7 7ililitru& A'o e vi8i od .% nanogra7a po edno7 7ililitru 3ahtieva

dale pretrage& Lriednosti i37eu i .% 7ogu )iti re3ultat )enigne upale prostate&

:a 7noge 7u8'are, re'talni pregled e veo7a nepriatan i odvratan, ali 3a

nihov interes na)ole e s7o*i snage i o)aviti to& O'o BIX pro7ena prostate se7ogu ot'riti re'talni7 pregledo7, u3 ostale nala3e 'oe e 7ogu*e i3vr8iti&

Rak do%k

+u8'ari i ;ene 7ogu i7ati ra' do'e& O'o .%X slu4aeva, ra' do'e se dogodi

'od 7u8'araa sva'e godine&

!RI>A A =AJ0 N?



edan va;an ele7ent 'valitetnog ;ivlena e vre7ens'i period sna& <uds'o

)i*e proe 'ro3 pet ra3li4itih fa3a spavana to'o7 edne no*i& Postoi edna 8e7a

spavana 'oa asoira na sanane, t& rapidni po'ret o4iu& O4i su tada u fa3i )r3og i

sporog 'retana& Postoe 4etiri rit7a spavana& U edno7 nor7alno7 no*no7 snu, u

prvo polovina no*i 3a)ile;en e poludu)o'i san, a druga polovina e du)o'i san&

edna interesantna 4inenia o snu este da luds'i i'lus te4e $I sati a ne $

sata da )i odgovaralo edno7 danu0& :)og toga na7 se ne'ada 4ini da na7 e po-

tre)no da nado'nadi7o spavane 'ada doe vi'end, i 3a ne'e lude ponedela' e

ta'o pra3an, er 7orau ustati ranie nego 8to )i ih nihov interni sat pro)udio&

O8te*ene 'i47ene 7o;dine 7o;e i7ati 7ali utea na 8e7u spavana&

Po'retne oso)e *e 7o;da i7ati 7ani nagon 3a 7o'rene to'o7 no*i, do' *e oso)e

sa o8te*ene7 'i47ene 7o;dine i7ati pove*anu potre)u 3a 7o'rene7& Podra3u-7ieva se da oso)e 'oe 'oriste 'ateter 7orau pa;livo s7aniti unos te'u*ine poslie

ve4ere i verovatno *e 7orati pra3niti 'ateter to'o7 no*i& edna studia e po'a3ala

da 7u8'ari 'oi i7au o8te*ene 'i47ene 7o;dine du;e spavau nego oni po'retni&

6va fa'tora 'oa 7ogu pore7etiti san su pore7e*en dnevni rita7 i starene&

1a'o stari7o rita7 spavana se 7iena& Sve e 7ane du)o'og sna i spavane e u

intervali7a& Lre7ens'i period spavana 7o;e ostati isti ili se 7o;e produ;avati sa

starene7, ali na8 ose*a od7ora i sve;ine na'on spavana sve vi8e opada& Sva'o-dnevni rita7 se ta'oer 7iena, 'ada ede7o, 'ada po'u8ava7o 3aspati, 'ada usta-

e7o, te 7o;e pro7ieniti na8 ose*a pre7a od7oru i osve;enu i 7o;e dovesti do

pore7e*aa u spavanu&

<ie'ovi puno ne po7a;u, 7ada ne'i od nih va7 7ogu po7o*i da la'8e 3as-

pite, ali i7au lo8 u4ina' na 'valitet i du;inu sna& U'oli'o se lie'ovi 'oriste ve* du;i

vre7ens'i period, 7ogu dovesti do pore7e*aa i da )ude 7nogo gore nego prie&

+nogi ludi 'oriste al'ohol 3a spavane, ia'o al'ohol uspavlue, i7a lo8 u4ina' na

'valitet i 'vantitet sna&

Postoe dva 7ediins'a uveta 'oa 7ogu uteati na san& A'o su7nate u )ilo

'oa od ova dva, veo7a e va;no da se o)ratite va8e7 lie4ni'u& Prvi od uveta e de-

presia& Sa o3)ilno7 depresio7 ludi 7ogu spavati du;e od osa7 sati dnevno ali se

na'on )uena ne ose*au sve;i7, od7orni7 i puni7 energie& +ogu la'o 3aspati ali

se pro)ude veo7a rano i poslie ne 7ogu 3aspati& A'o prola3ite 'ro3 ova've pro)le-

7e u spavanu ili i7ate nedostata' vesela i u;ivana u ;ivotu, od7ah se 7orate



o)ratiti lie4ni'u& <ie'ovi 'oi se 'oriste protiv depresie, veo7a su do)rog 'valiteta i

postoi nada da *e se popraviti raspolo;ene i rita7 spavana&

6rugo o)olene 'oe ute4e na rita7 spavana se 3ove apnea pri 'oe7 ludi na

7o7ente prestanu disati to'o7 spavana& Nivo 'isi'a u 'rvi ta'o nis'o padne da se

i3 straha pro)ude i veo7a su u3ne7ireni 3)og nedostat'a 'isi'a& Le*ina ovih oso)a

to'o7 spavana hr4u, i nihov na4in spavana e 4esto pro)le7ati4an 3a disane& Oso-

)e sa apneo7 su us'ra*ene 3a potre)an no*ni od7or i 4esto su pospani to'o7

dana, ta'o da neriet'o odspavau to'o7 dana&

1od potpuno 3drave populaie, i verovatno 7eu paraplegi4ari7a, ri3i4ni fa'-

tori 3a ova'vo stane su to 8to ste 7u8'o, 8to starite i i7ate pre'o7ernu te;inu& +no-

gi 'vadriplegi4ari su u ova'vo7 stanu )e3 nor7alnih ri3i4nih fa'tora& Nie na7 po3-

nato 8to 'vadriplegi4ari i7au ova pro)le7 a edan )ro ne7a&i3ii popra*eni apneo7 su viso'i 'rvni pritisa', pro)le7i sa sre7 i udari&

6rugi veli'i pro)le7i su sao)ra*ane nesre*e, o)3iro7 da oso)e sa apneo7 4esto

3aspu 3a volano7& A'o s7atrate da vi 7o;da )oluete od ove )olesti, postoe tret-

7ani 'oe va7 lie4ni' 7o;e propisati i 'oi *e va7 po7o*i& A'o pretpostavite da

i7ate ova pro)le7, )udite veo7a opre3ni 'ada ste 3a volano7&

?d:e#:"K 2

RI@>NIJ FDIINSJI !?@F?&A

Ova rie4ni' sa o)a8nene7 ne'ih po7ova e 3a va8u upotre)u& On ne sa7o da

sadr;ava rie4i i3 ovoga priru4ni'a, ve* i upotre)u rie4i 'oe *ete *uti to'o7 reha)ili-

taie& +o;da *e te ;eleti pogledati ove i3ra3e 'a'o )i se vi8e upo3nali sa ter7inolo-

gio7 'oa se 'oristi u 7ediini, pose)no 'od o8te*ena 'i47ene 7o;dine&

AMd7K'i:" Od7iane diela tiela, na pri7er ru'e ili noge, od sredi8ne rte tiela&

AKomod"'i:" Prilagoavane

Antisp"sti'i Sredstva 3a sti8avane gr4eva, spa3a7a

AKtinosti s"Kodneno ži#:en:" A'tivnost sa7onege 'ao 8to su 'upane, odie-

vane, ulep8avane, hranene, odr;avane higiene, itd&



AK7tno st"n:e Ovo e stane od7ah na'on o3liede 'ada se nala3ite u )olnii i7ate

ra3li4ite vrste 3dravstvenih pro)le7a& A'utno stane ne trae dugo, ali e veo7a opas-

no i tra;i )r3o reagirane&

Anemi:" Sla)o'rvnost, 7alo'rvnost& +ana' rvenih 'rvnih 3rnaa eritroita0, 'oa

prenose 'isi' u t'iva&

Ap"rtm"n U op*e7 s7islu stan, stanovane

AterosK#ero%" :ade)lane 3idova arteria& Arterie postau 'rute& Na 7estu nastan'a

dola3i do stvarana ve3iva s'lero3a0, a pone'ad i do talo;ena 're4nih soli&

Atroi:" Stane u 'oe7 se 7i8i*i s7anuu po veli4ini 3)og s7etni u ishrani t'iva, do

'oih dola3i radi o8te*ena nerava iili 'rvnih sudova, fi3i'alno-he7is'ih 8tetnih ute-

aa ili prestan'a fun'ie organa&

B"#neoter"pi:" =ans'o lie4ene pri7eno7 le'ovitihprirodnih fa'tora na 7estu

nihovoga nala3i8taD voda, 7ul, treset, 'li7a&

Bi#ir7Min u4na )oa& Nastae raspadane7 rvenih 'rvnih 3rnaa&

Bo# Pose)an ose*a i u us'o ve3i e sa ose*ae7 nelagode& Postoe povr8ins'i i

du)ins'i )olovi&

Bo#est Pore7e*a u organi37u 'oi ote;ava ali i ugro;ava opstana' organi37a&

Bri" o sto#i'i Proedura po'retana i o)avlane nu;de&Bri" o sto#i'i C pror"m #otalni oso)ni plan 3a odr;avane redovnog pra;nena i3

de)elog rieva& U progra7 se u)raau ishrana, ve;)e iste3ana, lie'ovi i odr;avane

redovne stolie&

i:ep#:en:e La'inaia

iro%" O)olene etre i3a3vano pre'o7erno7 upotre)o7 al'ohola, 3)og nedovolne

resorpie )elan4evina i =-vita7ina odnosno 3)og 7asne infiltraie etre&istitis Upala 7o'ra*noga 7ehura

owperoe ž#i:e%de Parne tvorevine veli4ine gra8'a, s7e8tene u3 7u8'u 7o'ra*nu

iev& 3lu4uu )istri se'ret, 'oi e sastavni dio sper7e&

redV Na4in pra;nena 7o'ra*nog 7ehura pritis'ane7 a)do7ena s o)e ru'e&

DeK7Mit7s anie od le;ana odnosno pritis'a, de'u)itni 4ir, 3arvenelo podru4e ili

otvorena rana na 'o;i 'oa pre'riva 'o8tana podru4a, 'ao 8to su 'u'ovi ili repna4a&Nave*i u3ro4ni' e a'i pritisa' na to7 dielu tiela&



Dis"n:e Uno8ene 3ra'a u organi3a7 3a o)avlane osnovnih he7is'ih proesa u

tielu 'oi se o)avlau u3 po7o* 'isi'a i3 3ra'a& a37ena 'isi'a i ugli4noga dio'sida

i37eu organi37a i o'oline&

Do%ir"n:e 1oli4ina ne'og lie'a 'oeg tre)ate u3i7ati i ta4no vrie7e u3i7ana&

Droe U op*e7 7ediins'o7 rie4ni'u, to su sirove ili preraene supstane )ilnog,

;ivotins'og ili 7ineralnog porie'la& Upotre)lavau se u 7ediins'e i tehni4'e svrhe&

U3ro'uu pro7ene u tielu ili 7o3gu& Ovde se u)raau i lie'ovi 'oi se 'oriste 3a

o3dravlene, ali i supstane 'oe se 3loupotre)lavau&

Di:"no%" Prepo3navane i utvrivane )olesti&

Di:"re:" Prolev

Dis7nK'i:" m:eh7r" Op*i i3ra3 'oi se 'oristi 3a opis pro7ena u 7o'ra*no7

7ehuru, t& 7ogu*nost 3adr;avana i pra;nena 7o'ra*e&

dem Na'uplane te'u*ine u t'ivi7a, 8to i3a3iva ote'nu*e na to7 podru4u tiela&

mMo#i:" Naglo 3a4eplene ne'og od 'rvnih sudova sa e7)oluso7, na4e8*e arteri-

a ili dielova sra& 3a3iva na4e8*e s7rtne posledie&

mMo#7s Ot'inuti dio tro7)a ugru8'a0, 'o7adi* 7asnoga t'iva ili 3ra', 'oi e opa-

san a'o putue 'ro3 'rvne sudove, radi 7ogu*nosti 3a4eplena 'rvnoga suda&

F ele'tro7iogra70 Ele'trons'o7 opre7o7 ispitue se rad nerava i 7i8i*a&Ksten%i:" spru;ane, i3du;ene, npr& ispru;ane ru'e ili nogu u 3glo)ovi7a&

Kstremiteti +ediins'i i3ra3 'oi se odnosi na ru'e i noge& Gorni e'stre7iteti su

va8e ru'e, podla'tie i 8a'eH doni e'stre7iteti su )o'ovi, pod'olenie i stopala&

ritro'iti Crvena 'rvna 3rna&

tio#oi:" Prou4avane u3ro'a )olesti&

Ei%i:"tri:" =u'valnoD lie4ene prirodni7 postupi7a& U'lu4ue lie4ene fi3i'alni7 po-stupi7a, vodo7, 3ra'o7, ele'tri4ni7 strua7a i ele'tro7agneti37o7&

Ei%i:"t"r <ie4ni' speialista 3a fi3iatriu&

Ei%ioter"pe7t +ediins'i tehni4ar osposo)len 3a o)avlane fi3iatris'ih tret7ana&

E#eKsi:" +ogu*nost saviane ne'og 3glo)a, 'ao npr&D saviane noge u 'olenu&

Eo#i S'ra*en i3ra3 3a stalni Jole"0 'ateter, 'oi se 'oristi 3a i3lu4ivane 7o'ra*e&

#7Ko%" 1rvni 8e*er, gro;ani 8e*er& Nala3i se u 'rvi i u )il'a7a vo*u0&



rO efle'sna 'ontra'ia 7i8i*a ili s'upine 7i8i*a, 'ou o)i4no prati oset )oli& +o;e

3ahvatiti )ilo 'oe 7i8i*e tiela, 3avisno od vrste i 7esta podra;aa&

emo#oMin 1rvna )oa, nala3i se u rveni7 'rvni7 3rni7a&

ii:en" >igiena e grana 7ediine, 'oa se )avi prou4avane7 uslova i sprovoe-ne7 7era 3a 4uvane i unapreivane 3dravla i 4isto*e&

ipersen%itinost 3ra3ito osetlivo stane gde tielo )r3o reagira na dodir, iste3ane

ili 'retnu&

o#estero# #o e vos'u sli4na, ne7asna supstana 'oa se nala3i u 'rvi, 'ou e etra

proi3vela ili e une8ena u tielo veli'e upotre)e hrane ;ivotins'oga porie'la&

roniOni Mo# =ol 'oi trae du;e od @ 7esei a ni'a'vi 7edi'a7enti ne po7a;u, a to

onda postae patna sva'odnevnog ;ivlena&

7MM"rd >a)ard0 K"d" 1ada sa vodo7 'oa se 'oristi 3a i3voene ve;)i ili 3a tret-

7ane lie4ena de'u)itusa&

ImoMi#i%"tori KiOme Po7agala ili naprave 'oe 4ine 'i47u ili vrat nepo'retni7

InKnotinen'i:" Nesposo)nost volnoga 3adr;avana stolie ili 7o'ra*e, 8to dovodi do

istiana ili drugih ne3goda&

In%7#in >or7on 'oi lu4i gu8tera4a& Po he7is'o grai e )elan4evina&

Ishr"n" >rana 'ou edete i na 'oi na4in va8e tielo 'oristi da ;ivi, raste, o4uva

3dravle i da do)ie energiu 'ou tre)ate 3a rad i re'reaiu&

Istori:" Mo#esti Leo7a )itni podai o va7a i va8o porodii0 ve3ani 3a trenutno i pre-

thodno 3dravstveno stane& #re)a da se nala3i u va8e7 3dravstveno7 'artonu&

J"men"' vrsta 7asa ra3li4itih he7is'ih sastava, na4e8*e se stvara u urinarno7

tra'tu 7o'ra*ovodi7a i )u)re3i7a0, ;u4i i ree u rievi7a& 1a7ena 7o;e 3atvoriti

7o'ra*ni 'anal i 3austaviti nor7alno istiane 7o'ra*e i3 )u)rega i 7ehura&

J"p"'itet p#7" Lolu7en 3ra'a 'oi 7o;ete udahnuti ili 'oli'o va8a plu*a 7ogu

sadr;avati 3ra'a od ednoga udisaa&

J"pi#"r 1apilar e na7ani 'rvni sud ;ila0 'oi prenosi 'rv u t'ivo& U 'apilari7a se

vr8i i37ena vode i u vodi toplivih tvari i37eu 'rvi i t'ivne te'u*ine&

J"teteri%"'i:" 1ateteri3aia e uvoene 'atetera u 7o'ra*ni 7ehur radi pra;nena&

Lr8i se u slu4aevi7a, 'ad nie 7ogu*e spontano 7o'rene&



J#"siiK"'i:" ošteen:" KiOmene moždine Ovde se upotre)lavau standardni pre-

gledi 'a'o )i se ustanovio rad 7i8i*a i osetlivost na dodir& Ovi7 pregledo7 se 7o;e

ustanoviti nivo o8te*ena 'i47ene 7o;dine i rad 7i8i*a&

Jontr"indiK"'i:" a3log da se ne upotre)i ne'i lie' ili da se ne pri7ieni ne'i tret-

7an terapia0 ili operativni 3ahvat&

Jontr"K'i:" Napinane i s'ra*ivane 7i8i*nih niti& A'tivan rad 7i8i*a, na 'oi ih po)u-

uu i7pulsi i3 entralnog nervnog siste7a& +o;e )iti i3a3vano i ele'tri4no7 struo7&

Jontr"Kt7r" Prola3na ili trana u'o4enost ednoga ili vi8e 7i8i*a, 'oi vr8e istu

radnu&

Jrni pritis"K Pritisa' 'rvi na stien'e 'rvnih ;ila sudova0& a3li4ite e veli4ine u ra3-

li4iti7 'rvni7 ;ila7a& Nave*i e u arteria7a )li3u sra& Na7ani u vena7a 'oe se

ulievau u sre& U arteria7a nie stalno isti, nego e vi8i 'ada sre i3)aue 'rv sisto-li4'i0, a ni;i 'ada sre pri7a 'rv diastoli4'i0& Uo)i4aeno se 7eri na nadla'tii&

J"drip#ei:" C tetr"p#ei:" Odu3etost donih i gornih udova

J"drip"re%" Ne7o* ili ne'o7pletna parali3a ru'u ili nogu& 1vadripare3a 7o;e

nastati o8te*ene7 ;iv4anog puta, 'oi upravla po'retane7 7i8i*a&

=e7Ko'iti =iela 'rvna 3rna, navi8e se nala3e u 'rvi, ali i u telesni7 te'u*ina7a i

t'ivi7a& 7au od)ra7)enu fun'iu&=iOnost S'up svih poriva, te;ni, do;ivlaa i ose*ana poedina, 'oi se odr;ava u

negovi7 shva*ani7a, pona8anu i postupi7a&

=i"ment Glat'i sani tra4i, graeni od 4vrstog ve3ivnog t'iva& Le;u 7euso)no

'osti i osiguravau 4vrsto*u 3glo)ova&

=7mM"o =ol u 'ri;i7a, 'oa nastupa o)i4no i3nenada 'od stanovitog po'reta tiela,

a u ve3i e sa prehlado7&

=7mM"#no :na4i u predelu sla)ina

Ner iva& 6io nervnoga siste7a, 'oi i7a ulogu prenosioa nervnih i7pulsa& Gra-

en e u o)li'u snopi*a )ielih ili sivih vla'anaa, 'oa su nastavi nervnih stania&

N7spo:"e avlau se 'od pogre8ne terapie ne'e )olesti ili 'ao popratna destva

ne'ih lie'ova& itati redovito upute 3a 'ori8tene lie'ova radi nuspoava

N:eo"te#: Op*i i3ra3 'oi se 'oristi 3a )ilo 'ou oso)u 'oa pru;a fi3i4'u, e7otivnu,psiholo8'u ili soialnu podr8'u i po7o* paientu&



?Kor"tniK +etalni ili plasti4ni prsten 'oi se nosi o'o vrata i diela glave 'od prelo-

7a vrata& :aedno sa plasti4ni7 prslu'o7, dr;i vrat i tielo u uspravno7 polo;au&

?prem" %" pri#"o<""n:e Opre7a 'oa se 'oristi da )i va7 po7ogla da se prila-

godite na o'olinu pre7a va8i7 li4ni7 potre)a7a& npr& dr;a4i 3a olov'u ili vilu8'u,

sprava 3a dr;ane ru'u do' vo3ite auto7o)il, itd&0

?prem" %" "7tomoMi# Opre7a ili potre)ni ureai potre)ni da )i 7ogli la'8e i

sigurnie ula3iti i i3la3iti i3 auto7o)ila ili ne'og drugog vo3ila&

?r"#no U3i7ane lie'ova ili hrane na usta

?riM#et" #a)leta, 'oa se rastvara u usti7a sisane7&

?rtopedsK" pom""#" Sprave 'oe se 'oriste 3a pravilno dr;ane tiela& Sprave

ola'8avau po'ret, te;inu, 7irovane i sve 8to e potre)no 3a va8e ola'8ane& Ovdeu)raa7o prote3e, pove3e, 'or3ete, 'ai8eve i potpasa4e&

?rtost"tsK" hipoten%i:" Lid nis'og 'rvnog pritis'a u stoe*e7 polo;au&

?s:et Ose*a0 edinstven i elovit do;ivla, po7o*u 'oega neposredno upo3nae-

7o svou o'olinu& Ji3i'alni oseti su vid, 3vu', dodir, )ol, toplota hladno*a0 ili gde se

nala3i ne'i dio tiela& Organs'i oseti su glad, ;e i drugi&

?s#oM"<"n:e pritisK" Pro7ena polo;aa u 'olii7a ili 'revetu 'a'o )i se va8a 'o;a

od7orila i pove*ala ir'ulaia 'rvi u )utina7a ili na 7esti7a gde se vr8i pritisa', a osprovodi se radi spre4avana de'u)itusa&

?šteen:e KiOmene moždine O3leda lea ili vrata sa o8te*ene7 7o;dine 8to do-

vodi do parali3e&

?ži#:"K Pro7ena na 'o;i, slu3nii ili unutarne7 organu, nastala na'on i3le4ena

operativnih ili slu4anih rana& 7a oso)inu da e u po7an'anu elasti4nih ele7enata

u3 7no8tvo gustoga ve3ivnoga t'iva, 8to ga 4ini tvri7 od o'oline i neraste3livi7&

!"ndemi:" Leo7a opse;no pro8irene ne'e )olesti, 'oe popri7a o8 ve*e ra37ere

od epide7ie& :ahva*en e ieli 'ontinent ili o8 ve*a podru4a 3e7line 'ugle&

!"r"#i%" Ne7ogu*nost 'ontrolirana 'retana diela va8ega tiela&

!"r"p"re%" Ne'o7pletna parali3a ili sa7o sla)ost nogu&

!"r"p#ei:" Odu3etost donih udova, )olesnii s paraplegio7 tre)au i7ati pose)na

'olia, 'oi7a 7ogu sa7i upravlati, da i7 se o7ogu*i 'retane&

!"tron"žn" n:e" C K7n" n:e" Nega )olesni'a u negovu do7u&



!ne7moni:" upala plu*a0 6ola3i 'ao sa7ostalna )olest ili 'ao 'o7pli'aia ne'ih

3ara3nih )olesti i3a3vana )a'teria7a ili virusi7a&

!odmet"O Pod7eta4i se 'oriste radi 3a8tite 7adraa od fe'alia&

!odršK" Oso)e 'oe su va7 drage i a4au va8u e7otivnu i fi3i4'u stranu su priateli,

rod)ina, 'o78ie i radne 'olege&

!oe% "Mdomen" Elasti4ni pove3 o7otan o'o a)do7ena tr)uha0 8titi i dae potporu

tr)u8ni7 7i8i*i7a&

!r"ti#"' po7o*ni'0 Ne'a oso)a i3 porodie, priatel, pla*eno oso)le itd&0 pri7lena

3a stalno ili povre7eno po7agane o'o 'u*nih poslova ili li4ne nege, te pratnu&

!r"žn:en:e spra3niti 7o'ra*ni 7ehur& #a'oer ispra3niti de)elo rievo&

!romois"n:e %dr"#:" A'tivnost i pona8ane 'oi va7 po7a;u da ;ivite 3dravo&

!rote%" Prote3a slu;i da done'le nado7esti nesposo)no oso)i i3gu)lenu fun'iu ida povrati prirodne o)li'e tiela, odnosno pravilno dr;ane tiela&

!sihiOKo st"n:e Odnosi se na 7entalne i e7otivne fa'tore 'oi ute4u na pona8ane&

7otivaia, svestnost, li4nost, itd&0

!sihoter"pi:" +etoda lie4ena, 'oa se pri7enue 'od svih o)li'a nervo3e, a u ne-

'i7 slu4aevi7a i 'od psiho3e&

Reistro"n" medi'insK" sestr" egistrovana, stru4no o)ra3ovana i ovla8tenaoso)a 'oa va7 planira i pru;a 7ediins'u po7o*, sa polo;eni7 dr;avni7 ispito7&

Udru;ene 7ediins'ih sestara i3dae do3volu 3a rad 'od nas e te' u priedlogu0&

Reh"Mi#it"'i:" Proes oporav'a odnosno uspostavlana pria8neg 3dravstvenog sta-

na, )are7 u to 7eri da oso)a 7o;e vr8iti svoe o)ave3e& eha)ilitaia e navi'ava-

ne na nesposo)nost i vra*ane 'oli'o god e to 7ogu*e vi8e va8ih raniih sposo)-

nosti&

Respir"'i:" 6isaneRespir"torn" ter"pi:" #erapia disanih organa F plu*a&

Sis"#:K" +ala iev*ia pri'a4ena na pu7piu 'oa se 'oristi 3a odstranivane 8la7a

i3 plu*a i grla&

Sp"%"m =olna, 4esto ne'ontrolisana 'ontra'ia 7i8i*a

Sp"sti'itet 1retane u va8i7 ru'a7a i noga7a 'oe 7o;e )iti i3a3vano s7a37o7

7i8i*a a na'on o8te*ena 'i47ene 7o;dine& Spastiitet 7o;e )iti 'oristan 3aodr;avane 7i8i*ne 7ase, a4inu 'ostiu i ir'ulaiu&



St"Mi#i%"tori KiOme Poas li urea 'oi po7a;e u odr;avanu pravilnog polo;aa

va8ih lea ili vrata&

S7po%itori:" epi*& <ie' u 4vrsto7 stanu, 'oi se stavla u ne'i otvor na tielu&

etr"p#ei:" Lidi 'vadriplegia

er"pi:" <ie4ene ne'og o)olena, pore7e*aa ili nedostat'a&

or"K"#no ?ta se odnosi na grudni 'o8 ili na podru4e lea u visini grudnog 'o8a&

or"Ks Grudni 'o8&

da ti to mozes - bh

Documents