Bibliografia:
Jasper Juul, Przestrze dla rodziny. Szacka Barbara, Wprowadzenie do socjologii, Warszawa 2003. Musierowicz Magorzata, Kwiat kalafiora, Pozna 2003.
Takie powiedzenie wymyliy córki Borejkówny i okrelao ono jedn z zasad wychowania. Ciekawe, czy zdaway sobie spraw, e bior udzia w odwiecznym, starym jak spoeczestwa ludzkie, procesie socjalizacji? Czy wiedziay, e poprzez swoje narodziny wkroczyy na ciek uspoecznienia, któr bd poday ju przez cae ycie?
Twoje cele
Wyjanisz charakter procesu socjalizacji, podajc przykady wpywu, jaki spoeczestwo ma na czowieka. Przeanalizujesz róne sytuacje yciowe i to, jak czowiek si w nich zachowuje. Odkryjesz zwizek midzy procesem socjalizacji i systemem kontroli spoecznej a adem spoecznym.
ródo: licencja: CC 0.
Magorzata Musierowicz
“
Narodziny czowieka nie tworz jeszcze jego spoecznej natury. Wchodzc w otoczenie wychowawcze, rozpoczyna dopiero proces ksztatowania swojej osobowoci. Ma ona zatem charakter spoeczny i jest docelowym, z punktu widzenia jednostki, efektem procesu socjalizacji. Natomiast z punktu widzenia zbiorowoci jej efektem jest uspoecznienie jednostki, czyli dopasowanie czowieka do spoeczestwa (w zakresie pogldów i zachowa). Mówic inaczej: socjalizacja to wdroenie jednostki do takiego sposobu funkcjonowania w spoeczestwie, aby byo ono zgodne z adem spoecznym. Kontrola spoeczna to system utrzymywania tego adu wykorzystujcy mechanizm nadzorowanie jednostek.
Socjalizacja to proces, w którym jednostka jest zarówno podmiotem, jak i przedmiotem Wedug realizmu socjologicznego spoeczestwo jest bytem realnie istniejcym. „Koncentruje” si ono w trakcie procesu socjalizacji na przekazaniu jednostce norm i wartoci tworzcych ad aksjonormatywny. Z punktu widzenia spoeczestwa istotne jest bowiem podtrzymanie tego adu, co gwarantuje stabilizacj i zapewnia spoeczestwu trwanie w czasie. Najbardziej podanym efektem jest zatem internalizacja norm i wartoci, czyli przyjcie ich przez jednostk za wasne. Z punktu widzenia jednostki istnieje jednak o wiele waniejszy efekt procesu socjalizacji. Jest nim uzyskanie umiejtnoci. Od najprostszych, jak chodzenie i mówienie, po najbardziej zoone, o charakterze twórczym. To one pozwalaj czowiekowi na sprawne funkcjonowanie w spoeczestwie w cigu caego ycia.
Czowiek jest podmiotem w procesie socjalizacji. Ale czy istnieje ryzyko, e w trakcie tego procesu zostanie zamieniony w przedmiot „programowania”, pozbawiony indywidualnoci? ródo: licencja: CC 0.
Socjalizacja to zoony proces o instytucjonalnym charakterze, uwarunkowany czynnikami spoeczno-historycznymi Socjalizacja ma charakter permanentny. Cigle si czego uczymy: uzyskujemy dostp do informacji, nabieramy dowiadczenia i wprawy. W pierwszej fazie ycia ksztatujemy nasz osobowo, w nastpnych j modyfikujemy. Poza tym socjalizacja ma charakter wielowymiarowy. Przebiega bowiem w wielu miejscach i sytuacjach (w trakcie ycia rodzinnego, w pracy, poprzez nauk w szkole). Bierze w niej udzia wiele podmiotów (osób i instytucji). Dotyczy zatem wszystkich aspektów funkcjonowania jednostki w spoeczestwie: od umiejtnoci chodzenia i mówienia, poprzez kompetencje zawodowe, a po najbardziej subtelne umiejtnoci ujawniajce si we wszelkich moliwych interakcjach.
Czy mona „wierzy” w spoeczestwo jako realnie dziaajcy byt socjalizujcy, skoro wida tylko tat lub mam, którzy nas karc za ze zachowanie, nauczyciela jzyka polskiego ukadajcego nasze zdania w zrozumiae caoci, a przykad bierzemy od innych ludzi? ródo: licencja: CC 0.
Kontrola spoeczna jako mechanizm wspomagajcy proces socjalizacji
Sankcje pozytywne Wzmacniaj dziaania podane poprzez system nagród.
Sankcje negatywne Koryguj zachowanie lub karz dziaanie jednostek lub grup w przypadku ostrego naruszenia norm. Obejmuj bardzo szeroki i zrónicowany zestaw instrumentów oddziaywania: od zwykego skarcenia, poprzez ostracyzm, a do kary cikiego wizienia wcznie.
Kontrola spoeczna dziaa poprzez pojedyncze osoby, krgi spoeczne oraz zoone instytucje. Jednak nie znaczy to, e kade zachowanie konformistyczne (zgodne z adem aksjonormatywnym) jest nagradzane, a kade nonkonformistyczne (niezgodne z adem aksjonormatywnym) pitnowane.
Czy mylc o kontroli spoecznej czujesz si w ten sposób? Zastanów si czym jest osobista wolno jednostki i spoeczny porzdek? Jakie relacje midzy nimi istniej? ródo: licencja: CC 0.
Sownik
“
wartoci
(z niem. der Wert – godno, honor, powaga); podane obiekty (materialne, lub o symbolicznym charakterze ) lub sdy (opinie) egzystencjalne (dotyczce tego co istnieje) oraz normatywne (dotyczce tego co powinno by i jak to osign)
adolescencja
(z ac. adolescentia – wiek modzieczy); dojrzewanie dziecka pod wzgldem fizycznym i psychospoecznym; wyrónia si adolescencj wczesn (wiek dorastania: pomidzy 10/12 a 16 rokiem ycia) i pón adolescencj (wiek modzieczy: pomidzy 16 a 20 rokiem ycia)
internalizacja
mechanizm i zarazem proces przyjmowania ze rodowiska spoecznego i uznawania za wasne pogldów, norm wartoci, wzorów zachowa, postaw w stosunku do wiata rzeczy i ludzi
model wzajemnociowy
model laissez-faire
model konfliktowy
model lepienia z gliny
model socjalizacji, w którym ucze jest traktowany jako bierny uczestnik procesu socjalizacji; aktywny jest jedynie wychowawca, ksztatujcy osobowo wychowanka i kierujcy rozwojem jego umiejtnoci, wiedzy, zdolnoci poznawczych; w procesie wychowania nauczyciel ksztatuje nawyki ucznia i cechy jego osobowoci; plastyczna osobowo wychowanka, tak jak glina, jest ksztatowana przez nauczyciela
uogólniony inny
generalizacja cech grupy, postaw jej czonków w procesie ksztatowania jani (wedug Georga Herberta Meada)
norma
nakaz lub zakaz okrelonego zachowania, dziaania majcy chroni i zarazem podtrzymywa warto cenion w grupie lub caym spoeczestwie; trway, przyjty w spoeczestwie lub zbiorowociach sposób dziaania
relatywizm
(z ac. relativus – wzgldny); postawa odnoszca si do twierdze wyraona w przekonaniu, e nie ma takich zda, które posiadaj absolutn tre, której ocena jest zawsze identyczna, niezalenie od kontekstu; jednoczenie jest to okrelenie pogldu filozoficznego, wedle którego prawdziwo wypowiedzi mona ocenia wycznie w kontekcie systemu, w którym s one wypowiadane
osobowo
instytucjonalizacja
socjalizacja odwrócona
ja
ad
znaczcy inny
osoba, która wywiera znaczcy wpyw na system wartoci, wzorów zachowa socjalizowanego podmiotu; w socjalizacji pierwotnej to rodzice, opiekunowie; w socjalizacji wtórnej inne osoby, na których wzoruje si podmiot; znaczcy inny okrela zdolno podmiotu do stawiania si w roli innych ojca, babci, nauczyciela, itp.
Linia chronologiczna
Polecenie 1
Przeled chronologi etapów socjalizacji Józefa K., przez które przechodzi kady czonek spoeczestwa w swoim yciu. Zapamitaj róda socjalizacji charakterystyczne dla danego etapu. Zwró uwag na umowno momentów przejcia pomidzy etapami. Od czego zaley to, e przejcie moe nastpi nieco póniej lub nieco wczeniej, ni przewiduj to momenty oddzielajce poszczególne etapy na osi chronologicznej?
wiczenie 1
Stwórz map myli na której umiecisz róda socjalizacji i jej efekty dla kadego etapu. Map skonstruuj w taki sposób, aby na jej ostatnim poziomie znalazy si przykady konkretnych róde (ról spoecznych w ramach poszczególnych instytucji) oraz konkretnych efektów (umiejtnoci nabytych przez jednostk socjalizowan w trakcie procesu).
Sprawd si
wiczenie 1
Zapoznaj si z wykresem i rozwi zadanie.
Oprac. na podst.: Korzystanie z Internetu, Komunikat z bada CBOS nr 62/2018
Na podstawie danych z wykresu wska, co wedug ciebie moe by przyczyn tego, e z wiekiem obnia si intensywno korzystania z internetu.
Wybierz poprawn interpretacj. Czy bya bliska twojej odpowiedzi?
Dawniej nie byo internetu i osoby starsze nie mogy si nauczy korzystania z niego w szkole. Dzieci nie peni dobrze swojej roli edukatorów w zakresie informatyki, któr nakada na nie spoeczestwo. Z wiekiem czowieka obnia si poziom jego inteligencji. Z roku na rok w sieci jest coraz mniej interesujcych rzeczy.
wiczenie 2
Przeczytaj ponisze zdania. Wybierz z nich te, które stanowi tre ksztatujc umiejtnoci w zakresie zachowania (dziaania), przekazywan w procesie socjalizacji.
Zabierz nogi ze stou. Aby zobaczy zawarto strony WWW naley najpierw uruchomi przegldark internetow. Czcij ojca swego i matk swoj. Lato tego roku powinno by pikne. Psy powinny sucha swojego waciciela. Konsumpcjonizm spycha wiat na skraj przepaci.


Stwierdzenie Prawda Fasz
sobie, a uspoecznienie sobie.


dorosych.

wiczenie 4
Rozwi krzyówk.
1. Z socjalizmem nie ma nic wspólnego. 2. Akcja, do której trzeba dwojga. 3. Inaczej: opiekun duchowy. 4. Siódme: nie kradnij. 5. Jest istot spoeczn. 6. Moe by emocjonalna, cho nie musi. 7. Moe by drogowa, jakoci lub spoeczna.
1
2
3
4
5
6
7



ródo: licencja: CC 0.
Fotografia przedstawia osob nieokrelonej pci. Czy jej wygld wiadczy o tym, e jest konformist? Odpowied uzasadnij.
wiczenie 6
Szkoa obek Rodzina Druyna harcerska Zespó projektowy w firmie Uniwersytet Trzeciego Wieku

odwróconej, wtórnej, wychowania, socjalizacji, norm, permanentnej, faktów, uczowieczenia, osób, innych, edukacji, pierwotnej
„W socjalizacji .............................. nie ma problemu identyfikacji. Nie ma moliwoci wyboru znaczcych innych. Spoeczestwo stawia kandydata do socjalizacji przed z góry okrelonym zbiorem znaczcych innych, których musi z góry zaakceptowa bez moliwoci wyboru innej sytuacji. Hic Rhodus, hic salta. Trzeba sobie radzi z rodzicami, jakimi los nas obdarzy. Oczywist konsekwencj tej niesprawiedliwoci, która jest czci sytuacji dziecka, jest to, e jakkolwiek dziecko nie pozostaje cakowicie bierne w procesie .............................., to jednak tymi, którzy ustanawiaj reguy gry, s rodzice. Dziecko moe wzi udzia w tej grze z radoci albo z milczcym oporem. (...) Poniewa dziecko nie wybiera znaczcych .............................., jego identyfikacja z nimi jest quasi automatyczna.
/P. L. Berger, T. Luckmann, Spoeczne tworzenie rzeczywistoci. Traktat z socjologii wiedzy, Warszawa 2010, s. 197./
wiczenie 8
Zapoznaj si z tekstem i wykonaj wiczenie.
Moim zdaniem, najwiksz strat dzieci w ostatnim trzydziestoleciu jest fakt, e nie istnieje dla nich adna przestrze wolna od dorosych. Nie ma ju drzewa na podwórku, gdzie mogyby przebywa same. Dawniej dzieci ksztatoway swoje kompetencje spoeczne w zabawie i komunikacji z innym dziemi. Takiej moliwoci ju prawie nie maj, bo nawet kiedy s razem, to dookoa stoj doroli, którzy si do wszystkiego wtrcaj. Na dodatek, czsto s oni tak romantycznie lub idealistycznie usposobieni, e nie toleruj adnych konfliktów. Niewesoo jest by dzisiaj dzieckiem z tymi dorosymi, którzy nie odstpuj ich na krok. A przy tym zaczyna si w rónych rodowiskach pedagogicznych mówi, e dzieci maj wielk potrzeb granic. To po prostu trudne do uwierzenia, bo ycie dzieci nigdy nie byo bardziej ograniczone ni teraz. Doroli s przez cay dzie przy nich i je kontroluj.
/ródo: Jesper Juul, Przestrze dla rodziny, Warszawa 2012./
Rozstrzygnij, któremu z dwóch modeli socjalizacji, laissez-faire czy konfliktowemu, najbliszy jest model, wedug którego wychowywani byli ludzie przed trzema dekadami?



Dla nauczyciela
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
5) wyjania charakter procesu socjalizacji; podaje przykady wpywu spoecznego w rónych dziedzinach ycia; analizuje przypadki oraz przedstawia zalety i wady konformizmu i nonkonformizmu;
Zakres rozszerzony
3) porównuje modele socjalizacji charakterystyczne dla wasnej grupy wiekowej i pokolenia rodziców; wyjania zjawisko socjalizacji odwróconej.
Ksztatowane kompetencje kluczowe:
Cele operacyjne:
wyjania charakter procesu socjalizacji, podajc przykady wpywu, jaki spoeczestwo ma na czowieka; analizuje róne sytuacje yciowe i to, jak czowiek si w nich zachowuje; charakteryzuje zwizek midzy procesem socjalizacji i systemem kontroli spoecznej a adem spoecznym.
Strategie nauczania:
konstruktywizm; konektywizm.
Formy pracy:
rodki dydaktyczne:
Przebieg lekcji
Faza wstpna:
1. Przedstawienie tematu „Czym jest socjalizacja?” i celów zaj. 2. Uczniowie na podstawie wasnej wiedzy przygotowuj map poj do zagadnienia poruszonego
w temacie zaj. Przedstawiaj swoje propozycje w trakcie burzy mózgów. Wybrana osoba zapisuje je na tablicy. Po fazie twórczej nastpuje weryfikacja pomysów i powstaje ostateczna wersja mapy
Faza realizacyjna:
1. Uczniowie indywidualnie zapoznaj si z treci w sekcji „Przeczytaj” i zapisuj na kartkach minimum pi pyta do tekstu. Wybrana osoba zbiera pytania do urny. Uczniowie dziel si na 5osobowe grupy, losuj pytania z puli i przygotowuj odpowiedzi. Zespó, który jest gotowy, zgasza si i przedstawia rezultaty swojej pracy. Pozostali uczniowie wraz z nauczycielem weryfikuj poprawno
2. Wybrana osoba czyta polecenie z sekcji „Linia chronologiczna”. Po zapoznaniu si z materiaem uczniowie dziel si na grupy i opracowuj odpowiedzi. Po ustalonym wczeniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgaszajcej si na ochotnika) grupy prezentuje propozycj odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowuj si do nich. Nauczyciel w razie potrzeby uzupenia je, udzielajc take uczniom informacji zwrotnej
3. Dyskusja na temat: „Jaki model socjalizacji chcielibycie stosowa w przyszoci wobec swoich dzieci? Który waszym zdaniem jest najbardziej efektywny? Które modele odrzucilibycie i dlaczego?”. Uczniowie przedstawiaj swoje argumenty, kontrargumenty i opinie. Na zakoczenie chtna/wybrana osoba dokonuje podsumowania
4. Uczniowie wykonuj wiczenia interaktywne z sekcji „Sprawd si”. Wyniki pracy omawiane s na forum i komentowane przez nauczyciela
Faza podsumowujca:
1. Omówienie ewentualnych problemów z rozwizaniem wicze i polece z sekcji „Sprawd si” 2. Chtne/wybrane osoby dokonuj podsumowania zaj ze swojego punktu widzenia
Praca domowa:
Materiay pomocnicze:
Wskazówki metodyczne opisujce róne zastosowania multimedium: