ปท ๑ ฉบบท ๗ ประจำเดอนกรกฎาคม ๒

๕๕๒

ย�งยนเพอไทยแผนกโลก ลดวกฤตการณโลกรอน

พลงปา ๓ อยาง ประโยชน ๔ อยางปลกตามแบบ ววฒน ศลยกำธร

รจกตวตน เรยนรตนเอง จากงานวจยชมชน

ธรรมชาตคอความจรงแท...ดรวงขาวซ ยงใกลเวลาเกบเกยว รวงขาวยงโคงตำมนบอกถงนำหนกของเมลดขาวทรวมรวงเดยวกนมแตขาวเมลดลบเทานน ทรวงขาวตงชขนเบองบน

ธรรมชาตยงคงความจรงอยเสมอ

ตดอาวธทางปญญารเทาทนคารบอนเครดตปรอทวดไขตนเอง และชมชน

คมอการวเคราะหเศรษฐกจครวเรอน

ขยะมคา เมอรคด รคา รจดการอาหล หมดหน…นกจดการจากตำบลปรก

ลด

ขยะปรมาณ

รกษาชมชน

สภาพแวดลอม

“...จะใหมแตความปรกตสขอยางเดยวไมไดจะตองมทกขมภยมอปสรรคผานเขามาดวยเสมอยากจะหลกเลยงพน.

ขอสำคญอยททกๆ คนจะตองเตรยมกาย เตรยมใจ และเตรยมการไวใหพรอมทกเวลา เพอเผชญและแกไขความไม

ปรกตเดอดรอนทงนนดวยความไมประมาท ดวยเหตผล ดวยหลกวชา และดวยสามคคธรรม จงจะผอนหนกใหเปนเบา

และกลบรายใหกลายเปนดได....”

พระราชดำรสพระราชทานแกประชาชนชาวไทยในโอกาสขนปใหมพทธศกราช๒๕๒๘วนจนทรท๓๑ธนวาคม๒๕๒๗

สรญรงคสร/พทธชาดมกดาประกร/ประเสรฐสลลอำไพสมหญงมานะจตตพทยาอชย/รกษพลเนองดลยศกด/อดมไพรศร/รชณวรรณลมสกล/พงศกรตนจนทรพงศฟรานซสนนตสคนธ/เดชาสธป/สทธพงษตยเวศย/เจาหนาทโครงการฯโครงการรกษปาสรางคน๘๔ตำบลวถพอเพยงบรษทปตท.จำกด(มหาชน)๕๕๕ถนนวภาวดรงสตแขวงจตจกรเขตจตจกรกรงเทพฯ๑๐๙๐๐โทรศพท๐๒๕๓๗๓๓๕๖โทรสาร๐๒๕๓๗๓๓๔๔www.pttplc.com

ทปรกษาบรรณาธการ

กองบรรณาธการ

เจาของ

ถามไถ ไขความ ๔

ความเคลอนไหว ๖สานตอ...งานวจยการจดการนำโดยชมชนเวทประชมสญจรภาคกลาง...ทดงขเหลกเขาคายรรกษพลงงานจากพถงนอง...ของเยาวชนตำบลบานปวงมาปะกน...ของเครอขายภาคเหนอการทำงานรวมกนระหวางผนำของพนทคลองพนรวมเรยนร รวมเผยแพรบญชำฮะ เลยงผฮองคำนอยลำนางแกว...เตาเผาถานประสทธภาพสง

พลงยงยนเพอไทย ๑๐มากกวา...พลงงานขยะ

รกษปา ๑๒ชมชนรเทาทนคารบอนเครดต

๘๔ ตำบล วถพอเพยง ๑๕พลงการทำงานทแทจรงเกดขนแลวทเทศบาลตำบลปรก

สรางคน ๑๘“คมอการวเคราะหเศรษฐกจครวเรอน” เขมทศสความสำเรจ

ของดบานเรา ๒๑อาหล...นกจดการสงแวดลอมรอบตว

พลกใจ ๒๓ ๑๕

๖

๑๘๒๑

แผน : สรางการเรยนรไดอยางไร

ถงวนนถอวาโครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตำบล วถพอเพยง

ไดเดนมาแลวครงทางยงเหลอเวลาอก๒ปครงทจะพสจนวาสมาชก

โครงการรกษปาฯสามารถบรรลฝนทจะนำตำบลวถพอเพยงทยงยน

ไปนอมเกลาฯถวายรวมกนไดหรอไม

โครงการรกษปาฯเชอมนวาหวใจของโครงการฯทใหความ

สำคญกบการสรางกระบวนการเรยนรผานการทำแผนชมชน

หรอทเราเรยกวา ‘แผนตำบลวถพอเพยง’ เปนปจจยหลกทจะนำ

ไปสเปาหมายดงกลาวได ทผานมาโครงการรกษปาฯ จงใหความ

สำคญกบกระบวนการทำงาน (ทงกอนและหลงการทำแผน)

มากกวาผลของงานเพราะทกขนตอนของการทำงานลวนกอใหเกดการเรยนรทงสน

เรมตงแตขนเตรยมการทตองมการเกบและวเคราะหขอมลเศรษฐกจและพลงงานขอมลศกยภาพชมชน

ขนตอนการทำแผนทตองมเวทรวมกนวเคราะหปญหาสาเหตของปญหาและวธการแกปญหาโดยใชขอมล

ตางๆมาเปนทางเลอกในการตดสนใจ

ตอมา คอขนตอนการดำเนนกจกรรมตามแผน เปนขนตอนการสรางกระบวนการเรยนรในเชง

การบรหารจดการใหมประสทธภาพและมความโปรงใสโดยอาศยกระบวนการเตรยมงานกอนทำกจกรรม

ขนตอนหลงจากการดำเนนกจกรรมหรอแผนงาน ถอเปนขนตอนสำคญเชนกน เพราะเปนการตดตาม

ประเมนผล ถาไดผลดกจะไดนำไปปฏบตใหม เกดเปนวงจรการเรยนร และสดทายสรปเปนองคความร

รวบรวมไวใชเปนตนแบบตอไป

โครงการรกษปาฯ เชอวา การเรยนรทดทสดคอการเรยนรจากประสบการณจรง ดงนน การทคนในชมชน

ไดเขามามสวนรวมเปนผดำเนนการเองในทกขนตอนมจำนวนมากเทาไหร กจะยงเปนประโยชนมากเทานน

แตหากการเรยนรกระจกอยในกลมเลกๆ หรอเปนกลมทไมมเวลา (เพราะตดภารกจ) จะทำใหชมชนนน

เสยโอกาสการเรยนร ทจะนำไปสการปรบความคด ปรบพฤตกรรมใหพงพาตนเองไดอยางยงยน

บรรณาธการ

๔

กลบมาพบกบคอลมนถามไถ ไขความ กนอกแลว ฉบบน เรากมาพรอมกบประเดนคำถามดๆ

ทหลายทานเขยนเขามา ซงลวนเปนประโยชนทสามารถนำไปปรบใชทงกบตนเองและสงคมสวนรวม ไปดกนวา

ขอสงสยเหลานนมอะไรบางและไดรบคำตอบทชวยไขขอของใจอยางไร

ชาวบานทไมไดเปนครวเรอนอาสา และไมไดเกบขอมลรายรบ-รายจายของครวเรอน สามารถเขารวมกจกรรมของโครงการรกษปาฯไดหรอไม

ตามหลกการแลว การเขารวมกจกรรมตามแผนตำบล

วถพอเพยงตองใหสทธครวเรอนทเปนครวเรอนอาสากอนเปน

ลำดบแรกเพราะโครงการรกษปาฯตองสรปประเมนผลองคความร

ทเปนรปธรรม เพอทลเกลาฯถวายพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

วาโครงการรกษปาฯทำอะไรกบใครและเกดผลอยางไร

ทำไมตองเกบขอมลรายรบ-รายจายของครวเรอนอาสา ไมตองเกบไดหรอไม เพราะ หลายหนวยงานเคยเขามาเกบไมเหนเกดประโยชน

โครงการรกษป าฯ ม เป าหมายใหชมชนร จ กต วตน

เพอจะไดคดวางแผนชวตและชมชนไดอยางถกทศทาง โดยใช

“คมอว เคราะหเศรษฐกจและพลงงาน” ซงมทงสวนท เปน

แบบสอบถามเรองรายรบ-รายจายตางๆ แบบประเมนตวเอง

และแผนทความคดรวมอยในชดเดยวกนซงเครองมอนถามการ

ใชอยางตรงตามเปาหมายจะเกดประโยชนหลกๆ คอ ทำใหร

ตวตนนำไปสการพลกใจดวยการรบรรายรบ-รายจายรสถานะของ

ทรพยสน-หนสนของตนเอง และนำมาประมวลดวาอะไรเปนเรอง

จำเปน ไมจำเปน อะไรทสามารถประหยดหรอทำเองไดภายใน

ครอบครว หรอภายในชมชน เกดความคดทจะทดลองเปลยน

พฤตกรรมดวยการนำขอมลทเกบมาวเคราะห(รวมกบขอมลอนๆ)

เพอทำการวางแผนปรบเปลยนการดำเนนชวตหลงจากทดลองทำแลวตองกลบมาเกบขอมลใหมเพอการวดผลเปรยบเทยบใหเหนขอมล

เปนตวเลขและสามารถวดผลเปนรปธรรมไดทำใหตวเองเกดกำลงใจคนอนเชอถอนำไปเปนแบบอยางได

๕

ทานใดมขอซกถามสามารถสงมาไดทโครงการรกษปาสรางคน๘๔ตำบลวถพอเพยง(จดหมายขาว)

บรษทปตท.จำกด(มหาชน)๕๕๕ถนนวภาวดรงสตเขตจตจกรกรงเทพฯ๑๐๙๐๐

ครวเรอนอาสาสามารถใชเครองมออนทไมใชคมอการวเคราะหเศรษฐกจครวเรอน ในการทำใหรตวตนไดหรอไม

โครงการรกษปาฯ มพนทเปาหมายทจะนอมเกลาฯ ถวาย

ในป๒๕๕๔จำนวน๘๔ตำบลโดยสงทจะถวายคอองคความรทม

ตวอยางเปนรปธรรมสงสำคญคอขอมลทนำมาวเคราะหเปรยบเทยบ

กอนและหลงจากดำเนนโครงการฯจงจำเปนตองใชเครองมอชนด

เดยวกนทกตำบลในเบองตนแตในกรณทหากตำบลใดมเครองมอ

อนทสามารถแสดงผลเปนตวเลขเปรยบเทยบกอนและหลงไดอยาง

เปนรปธรรมทางโครงการรกษปาฯยนดรบมาพจารณา

คณะกรรมการโครงการตำบล จำเปนตองจำกดจำนวนหรอไม และจะมตำแหนงมากกวาท ระบไวในMOUหรอไม

โครงการรกษปาฯ ไมไดระบจำนวนทตายตว แตเพอใหเกด

ประโยชนตามเจตนารมณทจะใชการทำกจกรรมเปนเครองมอ

ในการสรางการเรยนร ไดมการประมวลและสรปบทเรยนจาก

ตำบลตางๆ ทเขารวมโครงการฯ พบวา โครงสรางกรรมการ

โครงการของตำบลทมประสทธภาพ คอ สามารถวางแผน

เตรยมงาน และถายทอดการเรยนร ตลอดจนตดตามประเมนผล

การทำกจกรรมได โดยมองคประกอบหลก คอ มตวแทนมาจาก

ทกหมบานอยางนอยหมบานละ๒คนตวแทนจากกลมตางๆ(ถาม)

ผรเยาวชนครฯลฯและไมควรเปนผมภารกจประจำทหนกอยแลว

สวนผทมความรความสามารถหรอมหนาทอยในตำบลทเกยวของ

กบวถชวตของชาวบาน แตไมมเวลาเพราะมภารกจประจำ กจะ

เขามามสวนรวมในฐานะทปรกษาคณะกรรมการฯตำบล

สำหรบสงทโครงการรกษปาฯ เหนวามความสำคญ และขอใหดำเนนการตาม คอ การแบงกรรมการออกเปนฝายตางๆ

(ตามทกำหนดไวในMOU)เพอทำหนาททจำเปนตอการบรหารและผลกดนใหเกดกจกรรมทมคณภาพบรรลตามเปาหมายซงจะทำใหเกด

การเรยนรทงในเรองการคดการวางแผนการทำงานรวมถงความรในการจดการอยางเปนระบบมความโปรงใสสามารถตรวจสอบได

๖

หลง

โดย คำเพยง รองคำมล

งานโครงการรกษปา สรางคน

๘๔ ตำบล วถพอเพยง

ภาคกลางฯ ไดจดประชมประจำเดอน

สญจร ณ ตำบลดงข เหลก จงหวด

ปราจนบร เรมตนกจกรรมดวยเสยงเพลง

ประจำโครงการฯ กอนการเดนทางไป

สานตอ...งานวจยการจดการนำโดยชมชน

จากการพบกนในครงแรก

ทตำบลแพรกหนามแดง

จงหวดสมทรสงครามเวทการวจยการจดการ

นำโดยชมชนของทง๔พนทจากตำบลปาขะ

จงหวดนครนายก,ตำบลดงขเหลกจงหวด

ปราจนบร,ตำบลเนนขามจงหวดชยนาท

กระบวนการเรยนรเรมตนจากการ

รายงานการจดการนำจากทมนกวจยนำ

ตำบลปาขะ หลงจากนนจงลงพนทเพอ

สำรวจ และใหเหนสภาพปญหาในพนทกอน

การสรปและแลกเปลยนเรยนรรวมกนระหวาง

พนทดวยกน โดยมผเชยวชาญในการจดการ

นำซงประกอบดวย ดร.สมศกด สขวงษ

ทปรกษาศนยฝกอบรมวนศาสตรแหงภมภาค

เอเชย ดร.รอยล จตรดอน ผอำนวยการ

สถาบนสารสนเทศทรพยากรนำและการ

เกษตร และคณวนชย ตนตวทยาพทกษ

ประธานชมรมนกขาวสงแวดลอม คอยให

คำแนะนำอยางใกลชด

“ยทธศาสตรและจงหวะกาวในการทำงาน”

ให เจ าหนาทประจำตำบลทกคนตอง

หนกลบมาวเคราะห ทบทวนสถานการณ

และศกยภาพของแตละตำบลเพอหา

แนวทางในการจดทำแผนวถพอเพยง

ในป ๒๕๕๓ ตอไป

เวทประชมสญจรภาคกลาง...

ทดงขเหลก

และตำบลหนองหมากฝายจงหวดสระแกว

การพบกนในครงท ๒ ไดจดขนในพนท

ตำบลปาขะจงหวดนครนายกเมอวนท๒๙

มถนายน๒๕๕๒เพอสรางการแลกเปลยน

เรยนรในพนทจรง ซงงานวจยการจดการ

นำโดยชมชนถอวาเปนประเดนสาธารณะ

ในการแลกเปลยนเรยนรรวมกน

ทม นมสการพระพทธรปใหญแหง “เขาชปด”

และการรบรเรองราวความเปนมาของ

เขาชปดและวธการปกปองทรพยากรปาไม

กวา๕๐๐ไรจากอดตกำนนตำบลดงขเหลก

หลงจากการเรยนรเรองราวในพนท

แลว ในทประชมไดปรกษาหารอเพอกำหนด

ดร.รอยล จตรดอน

๗

ขายภาคเหนอโครงการ

ร ก ษ ป า ส ร า ง คน

๘๔ ตำบล วถพอเพยงไดเลงเหนถงความ

สำคญในเรองนจงมการจดเวทสรปบทเรยน

การทำงานครงปของเครอขายภาคเหนอ

โดยมแกนนำจาก๒๓ตำบลรวมแลกเปลยน

เรยนร โดยมวตถประสงคสำคญ ๒ เรอง

คอการสรปบทเรยนการทำงานโครงการฯ

ในพนท และรวมกนกำหนดแนวทางการ

ทำงานทจะนำไปสการเกดรปธรรมตำบล

วถพอเพยงในป๒๕๕๔ตอไป

ในการประชมได ร บ เก ยรต จาก

คณเอนก นาคะบตร กรรมการทปรกษา

โครงการฯ ไดมาเปดมมมองถงความ

พอเพยงทชมชนจะนำไปปรบใชคอการรใจ

ตองเรมจากการรกตนเอง รกครอบครว

เขาคายรรกษพลงงานจากพถงนอง...

เวทประชมสญจรภาคกลาง...

ของเยาวชนตำบลบานปวง ตรของวนท ๖ มถนายน

๒๕๕๒ เยาวชนตำบล

บานปวง อำเภอทงหวชาง จงหวดลำพน

ตางมารวมตวกนดวยใจทเบกบาน เพราะ

ทกคนมนดสำคญในการทำกจกรรมเพอ

สรางการเรยนรรวมกนในการใชพลงงาน

อยางประหยดและรถงคณคาของพลงงาน

ทใชในชวตประจำวน

ในการเขาคายครงน เยาวชนบานปวง

ยงไดทราบถงความสำคญของพลงงาน

มาปะกน...ของเครอขายภาคเหนอชมชน/ถนฐานและรกทอยากจะใหการรเรา

รเขา รถงวถชวต ทรพยากร การจดการ

ตนเองบนฐานทรพยากรทม การมสต ใช

ขอมลในการตดสนใจแทนการใชอารมณ

และสดทายคอการแบงปน

รวมดวยพอหลวงจอน โอโดเชา

กรรมการทปรกษาโครงการฯ อกทาน

ไ ด ร ว ม แ ล ก เ ป ล ย น เ ร ย น ร ใ น เ ร อ ง

“โลกทมความซบซอน ใครทำอะไรทไหน

โลกทงโลกจะกระทบกนหมด การนำ

หลกเศรษฐกจพอเพยงไปปฏบตกกอ

ใหเกดการกระเทอนทงโลกเหมอนกน

การฆาสงมชวตทงหมดกเทากบฆาตวเอง”

พอหลวงยงไดเตอนใจทกคนวา “ของกน

เปนของแท แตเงนตราเปนของปลอม”

ไวใหไดคดอกดวย

ทมผลตอความเปนอยของผคน โดยเฉพาะ

ความสำคญของพลงงานไฟฟาทผใชตอง

ชวยกนเรยนรการใชพลงงานอยางม

ประสทธภาพสงสดและใชอยางถกวธ

ก จ ก ร รม ในการอบรมคร ง น จ ง ช ว ย

เสรมสร างการ เร ยนร ให กบ เยาวชน

บานปวงทงหมด ๓ เรองสำคญ คอ

เรองวกฤตพลงงานในปจจบน เรอง

ก า ร ป ร ะ ห ย ด พ ล ง ง า น แ ล ะ เ ร อ ง

กระบวนการผลตไฟฟา

เครอ

เชา

๘

จ ากการฝ กอบรมการ

ทำนำยาอเนกประสงค

ในกลมผนำตำบลคลองเปยะจงหวดสงขลา

ไดไมนานกลมผนำจำนวน๕๐คนทไดรบ

ความรจากการถายทอดของวทยากร

ภายนอกชมชน ภายใตการสนบสนนของ

โครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตำบล

วถพอเพยง ไดรวมกลมกนถายทอดวชา

ความรใหแกชาวบานจำนวน ๑๐๐ คน

การทำงานรวมกนระหวางผนำของพนทคลองพน ลงพนทปาชายเลนของ

คนบกและการลงพนทบน

บกของคนชาวเล ไดกลายเปนจดเรมตน

ของการเรยนรระหวางผนำตำบลคลองพน

จงหวดกระบซงทงสองพนทมอาชพแตกตาง

กนคออาชพทำสวนและทำประมงผนำไดมา

รวมคนหาประวตศาสตรพนทของตนและ

สรางรปแบบการทำงานรวมกนในการพฒนา

พนทตำบลคลองพนใหกาวสวถพอเพยงได

กจกรรมครงนไดจดขน๒วนโดยวนแรก

ใชรปแบบวธการลงสำรวจพนทในการสราง

กระบวนการเรยนรจากพนทจรง กอนการ

นำมาสรปแลกเปลยนเรยนรในวนทสอง

กระบวนการเรยนรในครงนนบวา

เปนจดเรมตนของการทำงานรวมกนอยาง

เปนรปธรรมของผนำตำบลคลองพน

รวมเรยนรรวมเผยแพร

การ

หลง ทสนใจ โดยมการถายทอดการทำนำยา

อเนกประสงคจากสมนไพรพนบานทหาได

ในทองถน คอ นำยาซกลาง สบกอน

ครมอาบนำแชมพและนำยาปรบผานม

สวนการขยายผลตอนนชาวบานท

เขารวมการอบรมครงนไดรวมกนลงหน

เพอเปนคาตนทนในการผลต และรวม

วางแผนถายทอดความรทไดจากกลมผนำ

ใหกบชาวบานคนอนตอไป

๙

เ ด อ น ม ถ น า ย น

ชาวบ าน ผ เฒ า

ผแก และผนำหมบาน “บานตลาด-

หนองเรอ”หมท๙และ๑๓ตำบลเสยว

อำเภอโพธศรสวรรณ จงหวดศรสะเกษ

พากนหวปนโต ถงขนมหวาน ผลไม

ตรงไปทหนองนำชายปาของหมบาน

ตามทนดหมายกนไวลวงหนาเพอไปเลยง

“ผฮองคำนอย” ทเปนชอเรยกหนองนำ

และปาสาธารณะทอยในบรเวณเดยวกน

มเนอทประมาณ๕๐๐ไรแตกอนเปนจด

ทมนำผดขนมาจากใตดนไหลรนๆและไหล

เปนทางยาวลงสลำหวยใหญชาวบานทมา

กรรมการโครงการฯ

ต ำ บ ล ล ำ น า ง แ ก ว

อำเภอปกธงชย จงหวดนครราชสมา

จดใหมการอบรมการทำเตาเผาถาน

ประสทธภาพสง โดยใชถงนำมนขนาด

๒๐๐ ลตร ไดรบความอนเคราะหสถานท

ตงเตาเผาถาน และหองประชมเพอให

เตาเผาถานประสทธภาพสง

ลำนางแกว...

เลยงผฮองคำนอย

บญชำฮะ

คณะ

กลาง เลยงววควายและสตวปาอาศยเปนทดมนำ

มาชานาน ชาวบานเชอวามสงศกดสทธ

สงสถตอยทนจงพากนมาทำบญกราบไหว

ขอพรกอนลงมอทำนาเปนประจำทกป

หลงจากทำบญชาวบานไดรวมกนปลกไผ

ลงในปาฮองคำนอยอกกวา๒๐๐ตน

สายลมเยนลบไลผ วแผว เสยง

สวดมนตประสานกบเสยงลมพดใบไม

ชายปาเสมอนหนงเปนคำอวยพร ปลอบโยน

ใหกำลงใจของสงศกดสทธทอยในบรเวณน

ชวยใหเจาหนาทโครงการฯ และชาวบาน

มแรงกำลงทจะตอสกบตวเองจากวถทรจก

พอ ไปสวถพอเพยงใหจงได

ความรกบชาวบานจากโรงเรยนบานพดทะเล

รวมทงไดรบความรวมมอจากผบรหาร

และคณะคร ใน โ ร ง เ ร ยน เป นอย า งด

ทงคณะคร เดกนกเรยน คณะกรรมการ

โครงการฯ และชาวบานทสนใจ เขารวม

รบฟงการบรรยายในภาคทฤษฎจาก

นองพาน-พรรณ ยางโวเจาหนาทพลงงาน

ประจำภาคอสานกนอยางคบคง และเขา

หอมลอมจดสาธตการเผาถานประสทธภาพ

สงกบนองแหมม-ศรกญญา วงษศรษา

เจาหนาทประจำตำบลเขาคอกทมาชวย

งานนอยางตนเตน

...ควนไฟลอยออยองออกจากปลายทอ

แววตาของผคนเฝารออยางมความหวง หวงวา

ความรใหมๆ ภายใตวถพอเพยง จะยนหยด

ทาทายกระแสทนทถาโถมเขาสหมบานอยาง

หนกหนวงอยทกเมอเชอวน...

ชวนใหคดวา สงใดทมรปลกษณภายนอก

ดไรคาสกปรกไมนาชมไมมคณประโยชน

อนใด ซำยงกอใหเกดมลภาวะทงทางกลนและทางสายตา

“ขยะ” จงเปนสงอนดบตนๆ ทคนจะนกถง ซงในปจจบน

“ขยะ” มจำนวนและปรมาณเพมมากขนอยางตอเนอง

รปแบบหรอวธการทางเลอกทนำมาใชในการกำจด “ขยะ”

จงไมใชทางออกในการแกปญหาทถกตองทสด เพราะ

ทางแกไขปญหาเรอง “ขยะ” ทดทสด คอ การหยดสราง

“ขยะ” หรอการชวยกนลดปรมาณขยะในมอของทกคน

กอนนำวธการทถกตองมากำจด “ขยะ” ทเหลออย เพอลด

มลพษทเกดขนและอกวธการหนงทสรางสรรคคอการนำ

“ขยะ”กลบมาใชประโยชนอกครง

พลงงานทดแทนจากขยะ จงเปนทางออกในการนำ

“ขยะ” กลบมาใชประโยชนอกวธหนง เพราะนอกจากจะสง

ผลดตอระบบนเวศแลว ยงชวยลดการปนเปอนของนำชะ

หาก

ขยะมลฝอย การแพรกระจายของเชอโรค รวมถงการ

ปลดปลอยกาซมเทนทเปนสาเหตหนงของปญหาโลกรอน

และยงกอใหเกดประโยชนในรปแบบพลงงานทดแทนไดอก

ดวย การผลตพลงงานขยะในประเทศไทยนนสามารถ

แบงตามลกษณะความสามารถในการบรหารจดการเปน

๒ ระดบดวยกน คอ ระดบครวเรอน ทมขนาดเลก

มปรมาณขยะไมมากนกและใชเงนในการลงทนจำนวนนอย

สวนอกระดบ คอ ระดบทดำเนนการโดยภาครฐ เอกชน

และองคการบรหารสวนทองถน ซงมขนาดใหญ ตองใช

งบประมาณเทคโนโลยทสงและตองมปรมาณขยะจำนวนมาก

จงจะเกดความคมคา

หากมองจากศกยภาพการบรหารจดการของระดบ

ครวเรอน จะขอกลาวถงการบรหารจดการขยะเพอเปน

พลงงานทดแทนในระดบครวเรอน ซงมระบบการบรหาร

จดการไดดวยตนเองและใชงบประมาณไมมากและมความ

คมคาคอพลงงานกาซชวภาพจากขยะอนทรยโดยการใช

ถงหมกกาซชวภาพจากขยะอนทรยสำเรจรปขนาดเลกทใช

เทคโนโลยการยอยสลายแบบไมใชออกซเจน (Anaerobic

Digestion) ซงสามารถลดปญหาเรองขยะมลฝอยไดอยาง

เปนมตรตอสงแวดลอม และมผลพลอยไดเปนปยอนทรย

และกาซชวภาพอกดวย

ประเภทของขยะทสามารถนำมาผลตพลงงานทดแทน

ได คอ ขยะอนทรย ซงเปนขยะทยอยสลายไดงาย เชน

พลงงานขยะมากกวา...

เศษอาหารเศษพชผกผลไมตนไมใบไมซงกระบวนการ

ผลตนนสามารถทำไดโดยนำขยะอนทรยมาหมกในถงหมก

แบบปดทมแบคทเรยทไมใชออกซเจนในการยอยสลายกาซ

ชวภาพจากขยะอนทรยมองคประกอบหลก คอ กาซมเทน

(๖๐%) กาซคารบอนไดออกไซด (๓๖%) และกาซชนดอน

(๔%) ซงกาซชวภาพทไดสามารถนำไปใชประโยชนแทน

กาซหงตมหรอใชกบตะเกยงกาซได

สวนกากตะกอนทเหลอจากการยอยสลายขยะอนทรย

สามารถนำไปใชเปนปยอนทรยในรปของปยเหลว ซงม

ธาตอาหารพชดงน ธาตไนโตรเจน (๐.๒%) ฟอสฟอรส

(๐.๐๓%)และโปตสเซยม(๐.๐๒๕%)และกากตะกอนทนำ

ไปตากแหงกอนการไปใชในการเพาะปลกพชจะมธาตอาหาร

ทมากกวาคอธาตไนโตรเจน(๓.๐๓%)ฟอสฟอรส(๑.๘%)

และโปตสเซยม(๐.๕%)ซงเปนไปตามเกณฑมาตรฐานของ

ปยอนทรย

พลงงานขยะ นบเปนอกหนงพลงงานทดแทนทควร

หนมาใหความสนใจ สนบสนน และใหความสำคญมากขน

เพราะเมอ“ขยะ”ไมไดเปนเพยงของทไรคาแตกลบกลาย

เปนวตถดบทสามารถนำมาผลตพลงงานทดแทนทตนทนตำ

และเกดความคมคาแลว ยงไดปยอนทรยเปนผลพลอยได

และเกดระบบนเวศสงแวดลอมทดขนอกดวย...

พลงงานขยะมากกวา...

๑๒

วากยคสมยทเปลยนแปลงไปชมชนยงคงอยในตำแหนง

ทตองตงรบกบความเปลยนแปลงทเขามาจากภายนอก

อยเสมอ การรบมอกบการพฒนาจากภายนอก วธการทด คอ

การมฐานขอมล ความรในแตละเรองอยางครอบคลม ชดเจน

และถกตอง เพอใหชมชนเกดความเขาใจและสามารถวางแผน

เพอรบมอกบเรองตางๆไดอยางถกตองเหมาะสม

คารบอนเครดต เปนอกหนงเรองราวทเกดขนจากยคสมยท

เปลยนไป ระบบนเวศทเปลยนแปลงสงผลกระทบโดยตรงกบ

มนษย สงคมจงเรมหนมาหาแนวทางในการแกไขรวมกน

คารบอนเครดตมจดเรมตนจากสภาวะปญหาโลกรอน ซงเกดจาก

พฤตกรรมของมนษยทตองการความสะดวกสบาย และรวดเรว

มากขน จนกอใหเกดมลพษตอโลก เชน การปลอยควนพษจาก

โรงงานอตสาหกรรม และการใชรถยนตสวนตว ฯลฯ โดยเฉพาะ

การใชรถยนตสวนตวนอกจากใชพลงงานจากนำมนแลวรถยงปลอย

ไอเสยและเขมา ซงไอเสยจะประกอบดวยกาซจำนวนมาก เชน

กาซคารบอนมอนอกไซดและกาซคารบอนไดออกไซดฯลฯซงเปน

สาเหตหลกของปรากฏการณทเรยกวา“ปรากฏการณเรอนกระจก

ไม

ชมชนรเทาทน

คารบอนเครดต

๑๓

(Green house effects)”โดยกาซดงกลาวจะดกจบความรอนจาก

ดวงอาทตยไว ทำใหโลกไมสามารถระบายความรอนออกนอกชน

บรรยากาศโลกได โลกจงรอนขน เพอหาทางรกษาและเยยวยา

วธการควบคมรกษาบรรดากาซเรอนกระจกในชนบรรยากาศ

ใหอยในระดบทปลอดภย หลายประเทศจงรวมมอกนแกไขเพอให

โลกมอณหภมลดลง

ปญหาโลกรอน...จดเรมความรวมมอ หลายประเทศทเปนสมาชกของอนสญญาแหงสหประชาชาต

วาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (UNFCCC: United

NationsFrameworkConventiononClimateChange)ไดรวม

มอกนจดการประชมวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

เพอแกปญหาภาวะโลกรอนซงการประชมทเหนความรวมมอและ

เกดผลลพธเปนขอตกลงชดเจนทสด คอ การทำขอตกลงในพธ

สารเกยวโต(KyotoProtocol)

พธสารเกยวโต(KyotoProtocol)เปนขอกำหนดใหประเทศ

ภาคสมาชกตองรวมมอกนในการลดปรมาณกาซเรอนกระจกโดย

เฉพาะคารบอนไดออกไซดจากโรงงานอตสาหกรรมทเปนตนเหต

ของภาวะโลกรอนโดยมผลบงคบใชเมอวนท๑๖กมภาพนธ๒๕๔๙

เฉพาะกลมประเทศทพฒนาแลวสวนกลมประเทศกำลงพฒนานน

พธสารเกยวโตยงไมไดกำหนดใหมหนาทตองลดปรมาณการปลอย

กาซเรอนกระจก แตตองรายงานปรมาณการกาซเรอนกระจกท

ปลดปลอยในประเทศแตละปเทานน

ตลาดคารบอน...จดนดพบแหงใหม การกำหนดขอบงคบดงกลาว สงผลใหประเทศสมาชกท

กำลงพฒนามคารบอนเครดตประเภทท“ลดปรมาณการปลอยได”

ภายใตโครงการกลไกการพฒนาทสะอาด (CDM project-bases

carbon credit) ทเขามาชวยดแลจดการเรองการปลอยกาซ

เรอนกระจกประเทศกำลงพฒนาจงม“คารบอนเครดต”ในลกษณะ

ของสทธในการปลอยกาซเรอนกระจกทจะนำไปซอขายในตลาด

คารบอนได

สวนประเทศทพฒนาแลวถกจำกดสทธในการปลอยกาซ

แถมยงตองลดปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกใหไดตามท

กำหนด การซอขายปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกหรอกาซ

คารบอนไดออกไซดจงเกดขนผานตลาดคารบอน แนวความคด

เรอง“คารบอนเครดต”จงไดถอกำเนดขน

ความหมาย...ทแทจรง คารบอนเครดต ตามความหมายภายใตพธสารเกยวโต

คารบอนกลายเปนสนคาชนดหนง (Commodity) ทสามารถ

ซอขายกนไดในตลาดเฉพาะทเรยกวา “ตลาดคารบอน” (Carbon

Market)ซงวธการนนถาคดงายๆคอหาปรมาณกาซเรอนกระจก

ทประเทศพฒนาแลวปลอยเกนจากขอกำหนดทตกลงไวในพธ

สารเกยวโตหรอปรมาณกาซทไมสามารถลดปรมาณการปลอยได

๑๔

ตามเกณฑทกำหนดเพอหลกเลยงการเสยคาปรบจงนำเงนไปซอสทธ

การปลอยกาซเรอนกระจกจากประเทศกำลงพฒนาเทาจำนวนกาซ

เรอนกระจกทปลอยเกนกำหนดโดยประเทศกำลงพฒนาจะนำสทธ

ในการปลอยกาซเรอนกระจกมาขายใหโดยผานการควบคมดแล

จากโครงการกลไกการพฒนาทสะอาด

ทมาของเรอง“ตลาดคารบอน”ไดเกดขนเพราะการเลงเหน

วาในแตละประเทศมศกยภาพในการลดปรมาณกาซคารบอน

ไดออกไซดไมเทากนในกลมประเทศพฒนาแลวอาจไมสามารถลด

ปรมาณกาซไดตามทกำหนด จงใชวธการลงทนหรอซอคารบอน

เครดตจากประเทศกำลงพฒนาทมปรมาณการปลอยกาซคารบอน

ไดออกไซดนอยกวาได หรอพดใหงายคอ “คนสรางไมตองลด

คนลดไมไดสราง”

มองใหดรใหลกตามใหทน วธการดงกลาวกลายเปนการใหรางวลกบผทสามารถจดการ

ใหสงแวดลอมดขนจากเงนทไดจากการขายคารบอนเครดตและ

ลงโทษผทำผดทปลอยกาซเรอนกระจกออกมาหรอเปนการลงโทษท

ไดรบการลดหยอนโทษกวาทควรไดรบซงรปแบบการขายคารบอน

เครดตในรปโครงการปลกปาเปนอกวธทไดรบความสนใจอยางมาก

เพราะนอกจากราคาไมแพงแลว ยงหาซอไดไมยากจากประเทศ

กำลงพฒนา

และเมอปาเปน “สนคา” เพอดดซบคารบอน โดยมเงน

จำนวนมากเปนแรงจงใจสงผลใหประเทศกำลงพฒนาหนมาสนใจ

การปลกปาพชเชงเดยวทโตเรวไวสำหรบขายคารบอนรองรบเงน

ทจะไดมาจากการซอขายผลกระทบทเกดขนจงไมใชเรองเลกแต

กลายเปนเรองใหญทนอกจากจะสงผลกระทบตอระบบนเวศทงการ

อนรกษพนธพชและพนธสตวทสงผลกระทบโดยตรงกบทกคนยง

สงผลกระทบโดยตรงกบชาวบานทยงไมมทดนทำกน เพราะจะถก

แยงทรพยากรเรองทดนทำกนจากนายทนเพอนำทดนไปปลกพช

เชงเดยว และนำไปสการรบเมดเงนมลคามหาศาลจากการขาย

คารบอนเครดต

การเรยนรและการตงรบของชมชน นอกจากวธการนจะไมไดชวยใหเกดการลดกาซเรอนกระจก

เพอแกไขปญหาโลกรอนไดอยางแทจรง เปนเพยงการเขามาม

สวนรวมเพอหวงผลทางธรกจและประเทศพฒนาแลวยงไมจรงจง

ทจะลดการปลอยคารบอนไดออกไซดเพราะคดวาตนสามารถจดหา

คารบอนเครดตมาจากประเทศกำลงพฒนาได

ประเทศไทยซงถอวาเปนหนงในประเทศทกำลงพฒนาชมชน

จงตองรเทาทนของเรองนนอกจากเรองเงนทใชในการแลกเปลยน

ซอขายทมมลคาทสง ลอตาลอใจแลว ยงมอกเหตผลเพราะหาก

ประเทศไทยทำการขายคารบอนเครดตจนหมดแลวในอนาคตหาก

เกดขอตกลงใหมประเทศดอยพฒนาตองชวยลดกาซเรอนกระจก

เราอาจไมมคารบอนเครดตเหลอพอใชและคาปรบทตองเสยมราคา

สงกวาทขายไดในเวลาน ซงแนวโนมในเรองคารบอนเครดตใน

ขอตกลงพธสารเกยวโตยงตองมการประชมเพอหาขอตกลงรวมกน

ใหมเพราะขอตกลงเดมยงมชองวางในการหาผลประโยชน

...ชมชนจงตองตงรบโดยการเปดหเปดตาและเปดใจเรยนร

ใหเกดความเขาใจอยางลกซง เพราะเมอใดทเรองคารบอนเครดต

เขามาใกลตว ชมชนจะไดรบมอกบเรองดงกลาวอยางใจเยนดวย

ความเขาใจและมสต...

๑๕

พลงการทำงานทแทจรง ถกจดตดกระทงลกขนมาจดการบานชองของตนเองไดแลว

หนวยงานตางๆทงภายในและองคกรภาคเครอขายทมาจากภายนอกกไดแตคอยสราง

เหตปจจยใหเกดกจกรรมตางๆขนเทานนนเปนเรองราวอนลำคาเพอการศกษาเรยนรอนสำคญยง

เทศบาลตำบลปรก อำเภอสะเดา จงหวดสงขลา พนทแมจะอยในเขตเทศบาลทยกฐานะมาจาก

สขาภบาลซงเปนเขตเมองทหนาแนนดวยบานพกอาศยแตพวกเขาและชาวบานกรวมกนสรางสรรคงาน

ดานการจดการสงแวดลอม กระทงไดรบ “รางวลลกโลกสเขยว” ครงท ๙ ประจำป ๒๕๕๐ ประเภท

เครอขายชมชนและไดรบโลพระราชทานของทลกระหมอมหญงอบลรตนราชกญญาสรวฒนาพรรณวด

ตาม“โครงการลดเมองรอน ดวยมอเรา”จากสถาบนสงแวดลอมไทยประจำป๒๕๕๐-๒๕๕๑

แรงบนดาลใจ...สรางสรรคงาน “เรองสงแวดลอมเปนเรองทใกลตวและสามารถทำไดเลยโดยไมตองลงทนอะไรมากมายเพราะถา

เปนเรองโครงสรางพนฐานตองลงทนเรองนเพยงแคสรางความเขาใจและยกระดบความคดของคนใหได

ใหประชาชนเองเปนตวดำเนนการสวนทางเราเปนเพยงนำมนหลอลนตวกระตนใหเกดกจกรรมใหชมชน

สามารถทำไดและเปนเจาของกจกรรมเปาหมายหลกคอใชงานสงแวดลอมในการขบเคลอนเรองวถชวต

คนในชมชนความคดผลทไดจากสงแวดลอมเปนเรองรองเปนสงทเราตองทำทกดานในทองถนปญหา

ไหนทสามารถทำไดกอนกทำเลยไมตองรอหนงสองสามสเหมอนกบนำเมอไหลไปเจอหนมนกไปไมได

มนกตองไหลไปยงทดนออน เดยวมนกรวมกนเปนสายนำใหญได” นายสรยา ยขน นายกเทศมนตร

ตำบลปรกกลาวเปดวงสนทนา

พลงการทำงานทแทจรงเกดขนแลว

ทเทศบาลตำบลปรก

เมอสรยา ยขน

นายกเทศมนตรตำบลปรก

๑๖

ความร...เครองมอในการขบเคลอน การรเรมของเทศบาลตำบลปรกในโครงการสงแวดลอม จากการสรางความรความเขาใจดานการ

จดการขยะความรดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมแกชมชนดวยการจดกจกรรมฝกอบรมใหกบ

คณะกรรมการชมชน ผนำชมชน อาสาสมครสาธารณชมชนเมองและกลมเยาวชน สำหรบความรทจะ

นำมาใชในการขบเคลอนชมชนนน เทศบาลมองเหนแลววา ตองอาศยขอมลเบองตนของชมชนเอง

เปนหลกจงไดประสานงานกบคณะกรรมการจดการสงแวดลอมมหาวทยาลยสงขลานครนทรขอกำลงจาก

นกศกษาระดบปรญญาโทจำนวนหนงเขามาทำการวจยเชงปฏบตและรวมจดทำกจกรรมไปกบเทศบาล

เชน การประชมเชงปฏบตการ การสนทนากลมยอยวเคราะหปญหา การเดนรณรงคเคาะประตบาน

การศกษาดงานดานการจดการขยะกจกรรมสมตวอยางขยะและการวเคราะหเสนทางการเกดขยะ

ผลของการวจย ทำใหรวาชมชนไหนมขยะมากนอยกวากน ทำใหสามารถแยกขยะชนดตางๆ

ออกจากกน และรจำนวนของขยะแตละชนด รวมไปถงประโยชนดานอนในการนำขยะอนทรยไปใช

ในการทำปย เมอขอมลเบองตนเกดความชดเจน จงเกดความรวา การจดการขยะจะตองเปนเรองของ

ทกคนไมใชภาระหนาทของเทศบาลแตเพยงฝายเดยว เพอใหเกดสำนกในเรองนกบคนทกคน จะตอง

ทำใหเกดมมมองใหมตอเรองขยะ

“การใชองคความรเปนตวขบเคลอนมนยงยนกวาการใชการพด สงผลใหชมชนเกดการเรยนร

รวมกน วาไมใชหนาทของเทศบาล แตเปนหนาทของทกคน จนปจจบนสามารถเหนการเปลยนแปลง

ไดอยางชดเจนมากไมมขยะซงการเปลยนแปลงคนในดานความคดถอเปนการสรางคนทสำคญทสด”

นายสรยายขนนายกเทศมนตรตำบลปรกกลาว

เมอความคดใหมเกด...สงดๆ กเกดตาม “แตเดมเรารสกวาขยะเปนเรองทตองผลกออกไปใหไกลตว แตถาเราทำใหเหนวาขยะมประโยชน

เชนขยะอนทรยเรากเอาไปทำปยหมกทำนำหมกชวภาพขยะทเปนขวดเปนอะลมเนยมหรอพลาสตก

บางชนดนำเอาไปขายไดทำใหขยะเปนของมคาขนทกคนกจะมารวมกนจดการ”นายสรยายขนนายก

เทศมนตรตำบลปรกกลาวขนตอนหนงระหวางการใหสมภาษณ

ขอมลทไดรบยงทำใหเกดแนวคดในการจดการขยะ๓ระดบคอการจดการทตนทางดวยการสราง

ความรความเขาใจการจดการกลางทางคอการคดแยกขยะและการจดการทปลายทางคอเหลอขยะจรง

ใหเทศบาลกำจด

ถาทงสามขนตอนเปนไปอยางมประสทธภาพ โดยไมเหลอเศษใหเรยกวาขยะแลว หรอเหลอนอย

ทสดสำหรบการไปกลบฝงกจะเรยกการจดการขยะแบบนวา‘การจดการขยะแบบฐานศนย’

๑๗

ภาคชวยหนน...เสรมสรางความร ความรและประสบการณเดมทเคยทำงานดานการพฒนาระดบประเทศของนายกเทศมนตรเอง

ถกนำมาปรบใชในการพฒนาพนทเทศบาลปรกทงทางตรงและทางออม เชน การประสานเอาภาคเดม

ทเคยทำงานรวมกนเขามาชวยถายทอดความรชวยในการฝกอบรมและรวมกนพฒนาการพฒนาของ

เทศบาลตำบลปรกจงมภาคความรวมมอจากหนวยงานและองคกรภายนอกเขามารวมมากมาย

ในฐานะเทศบาลเปนเจาของพนท การมหลายหนวยงานเขามารวมนน เขามองเหนวาทำใหเกด

พลงอยางมากและชาวบานเปนผไดรบประโยชนอยางแนนอนหวใจสำคญของการทำใหหลายหนวยงาน

ทำงานอยางมพลงนนอยทการประสานแผนของแตละหนวยงานเขาดวยกน

แผนไหนทเขากนไดกประสานกนไปแผนไหนทตางกนอยบางกคอยปรบเขาหากนเพราะทายทสด

แลวกจะเปนเนองานเดยวกนเพราะเปาหมายของแตละภาคลวนเปนเรองเดยวกนคอชมชนพงตนเองได

อยางยงยน

รวมดวยชวยกน...เพอพฒนาชมชน สำหรบการเขามาในฐานะภาคหนงของโครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตำบล วถพอเพยง นน

นายสรยา ยขน ใหความเหนวา เปนความตองการของชาวบานอยางยง เพราะชาวบานอยากทำอะไร

ใหรใหเหนวา เขาสามารถอยอยางพอเพยงได เขาอยากใหเหนวถชวตทเปนชมชนทองถนของเขาให

ปรากฏยงโครงการรกษปาฯเขามาชวยงานดานความคดยงมความสำคญยง

“ไปดวยกนไดกบการทำงานของเทศบาลทใชวธการคดรวมปฏบตรวมทำใหเกดการวเคราะหและ

สงเคราะหรวมกน ความรสกเปนเจาของมนเกด พอเกดการแลกเปลยนเรยนรกทำใหเกดการทำงาน

อยางมชวตชวาเพราะกระบวนการเรยนรมนเกดการปฏบตทเปนวถของชมชนเกดไดงายกวาการไปบอก

หรอการไปกำหนดเปาหมาย”

แตกหนอกจกรรม...จากการจดการขยะ วนนการจดการขยะกอเกดกจกรรมอกมากมายหลากหลายตามมาเชนกจกรรมตรวจวดคณภาพนำ

คลองปรกและคลองอตะเภาโครงการคลองสวยนำใสโดยเนนเรองการมสวนรวมของชาวบานเปนสำคญ

นอกจากนเทศบาลยงใหความสำคญกบการยกระดบความคดจตใจของพนกงานเทศบาลไปพรอม

กบงานพฒนาพนท โดยเปดโครงการทไมตองใชเงนงบประมาณแตอยางใด เพอเปนการปรบเปลยน

วธคดของคนทำงาน เชน โครงการภมบตรา (พนกงานรกบานเกด) โครงการเพอนหนนพนำพา

(รวมกนพฒนาองคกร)และโครงการเปนพเลยงแกกนและกน

แมลำลาจากกนมาแลว เสยงของนายกเทศมนตรตำบลปรกยงกองอยในหตลอดเวลาวา “เราทำ

ใหชาวบานเกดความคดแลวเขากออกมาจดการเรองบานชองของเขาเอง”...

๑๘

รจกตนเอง’ สามารถทำไดหลากหลายวธ ในแตละวธนนมคณสมบต

เฉพาะดาน “คมอการวเคราะหเศรษฐกจครวเรอน” เปนวธหนงในการ

ทำความรจกตนเอง และการคดทบทวนตนเองในการใชชวตจากอดตถงปจจบน คมอ

การวเคราะหเศรษฐกจครวเรอนมศกยภาพในการทำใหตนเองทราบถงสถานะทรพยสน

และหนสน ตลอดจนมองเหนถงขอแตกตางระหวางรายรบ-รายจายในครวเรอน

การตระหนกรและเหนขอมลดงกลาวสามารถเชอมโยงใหตนเองมองเหนสาเหต

ของปญหาทางเศรษฐกจทตนประสบอยได

รจกและรใช...ประโยชนจากเครองมอ รศ.ชาญชย ลมปยากร อดตอาจารยคณะวศวกรรมศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย ผออกแบบคมอการวเคราะหเศรษฐกจครวเรอน ไดกลาวถงหวใจสำคญ

ในการนำคมอฯ มาใชเปนเครองมอสำคญในการทำงานศกษาและวเคราะหชมชนใน

โครงการรกษปาสรางคน๘๔ตำบลวถพอเพยง วา “คมอดงกลาวจะประกอบไปดวย

เนอหาหลก ๒ สวน สวนแรกคอ “แบบวเคราะหเศรษฐกจครวเรอน” สวนทสองคอ

“แบบประเมนผลตนเอง” ทงสองสวนมบรบทความสำคญทแตกตางกนแตมเปาหมาย

เดยวกน คอการใหชมชนไดรจกตนเองและสามารถวเคราะหตนเองได

‘การ

“คมอการวเคราะหเศรษฐกจครวเรอน”

เขมทศสความสำเรจ

๑๙

“แบบวเคราะหเศรษฐกจครวเรอน” มเปาหมายเพอใหชาวบาน

รถงสถานะทรพยสนและหนสน ตลอดจนมองเหนถงขอแตกตาง

ระหวางรายรบ-รายจายในครวเรอน และขอมลดงกลาวนเอง ทจะ

ทำใหมองเหนสาเหตของปญหาทางเศรษฐกจทตนประสบอย โดย

รศ.ชาญชย ลมปยากร ไดกลาววา “จากสภาพสงคมในปจจบน

จะพบวาปญหาสวนหนงทชมชนประสบอย คอปญหาดานเศรษฐกจ

และดานพลงงาน วธการหนงทสามารถทำใหชมชนไดรถงตนเหต

และผลกระทบจากปญหาดงกลาว คอ การทำบญชครวเรอน

ทมรายละเอยดในเรองทรพยสน หนสน ศกยภาพในการผลต

รายรบนอกภาคการเกษตร เชน รายรบจากการคาขายของชำ

รายไดทไดรบจากลกหลาน และในเรองงบดล หลงจากการ

วเคราะหตวเลข ชาวบานจะทราบถงเสนทางทเงนของตนเอง

รวไหลออกไปในทางใด เชน คาใชจายในชวตประจำวนดานตางๆ

ไมวาจะเปนสาธารณปโภค คากนอย ตลอดจนคาใชจายทเกด

จากการใชพลงงานรปแบบตางๆ”

“แบบประเมนผลตนเอง” มเปาหมายเพอสำรวจและตง

คำถามใหชาวบานไดคดทบทวนตนเองจากอดตถงปจจบนถงการ

ใชชวต ความสขของตนเอง ความตองการทแทจรง เพอใหตนเอง

ไดตระหนกคดถงความตองการทแทจรงของตนเอง เพอการลด

ละ เลกรายจายทไมจำเปนทงทกอใหเกดหนหรอทกขตามมา

ภายหลง

๒๐

จากขอมลทไดจากคมอฯ จะนำมาประมวลผลในเชงตวเลข

ทเปนสถต เพอใหชาวบานทราบถงตวเลขคาใชจายของตนเอง

ตลอดป และนำไปเปรยบเทยบใหเหนงบดลซงจะบอกถงกำไรและ

ขาดทนของครวเรอน กอนจะนำขอมลดงกลาวไปคนแกครวเรอน

พรอมอธบายใหชาวบานตระหนกถงความสำคญของการใชจายเงน

ในแตละสวนของตนเองตามตวเลขทปรากฏ

สำคญทคนใชเครองมอ อยางไรกตามการนำเครองมอไปใชใหเกดผลสมฤทธนน

จำเปนตองสรางความรความเขาใจแกผปฏบตงานดวยเชนกน

ดงนนทมงานของ ปตท. จงเขารบการฝกอบรมเชงปฏบตการ

ณ อาศรมพลงงาน สมาคมเทคโนโลยทเหมาะสม ตำบลหมส

อำเภอปากชอง จงหวดนครราชสมา เพอการทำความเขาใจและฝก

เรยนรการใชเครองมอใหเกดความชำนาญ จนสามารถนำคมอฯ

ดงกลาวไปปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ

รศ.ชาญชย ลมปยากร ไดกลาววา “ทมงานของโครงการรกษปา

สรางคน๘๔ตำบลวถพอเพยง เปรยบไดกบมชชนนารผเผยแพร

แนวคดเรองความพอเพยงออกไปสชาวบาน และมภารกจสำคญ

คอ การคนหา ‘ชางเผอก’ ผทมความสขบนวถชวตแหงการพงพา

ตนเอง เพอสรางใหคนเหลานเปนตนแบบของชมชนทามกลาง

กระแสการบรโภควตถนยมใหได เพอเปนไปตามวตถประสงค

ของโครงการฯ”

เหนปญหา...เพอหาทางแก “คมอการว เคราะห เศรษฐกจครวเรอน” เปนเสมอน

ปรอทวดไขสำหรบชมชน มใชตวยาในการแกปญหา ดงนนการ

ทจะทำใหชาวบานเขาใจในกระบวนการทำงานของคมอฯ ฉบบน

จงจำเปนตองมวธในการสอสารกบชาวบานในชมชนดวยวธงายๆ

ดวยวธการนำหลกคำสอนทางพระพทธศาสนามาใชเปนสวนหนง

ของกระบวนการทำงานของแบบประเมนผลตนเองเพอใหชาวบาน

สามารถจดระเบยบชวตของตนเองได และมสตปญญา ภมคมกน

ตอกระแสการบรโภคสงของฟมเฟอยได ซงผลจากการทชาวบาน

สามารถคดไดเองเชนน จงเปนเรองของการเปลยนแปลงจาก

ภายใน ไมใชการเปลยนแปลงจากภายนอก

จากการวางรากฐานในการแกไขปญหาชมชนโดยการมง

พฒนาสตปญญาใหเกดทคนของ รศ.ชาญชย ลมปยากร เปน

แนวคดทสอดคลองกบความมงมนของ ปตท. การนำ “คมอการ

วเคราะหเศรษฐกจครวเรอน” มาใชในชมชนตางๆ ตามโครงการ

รกษปา สรางคน ๘๔ ตำบล วถพอเพยง จงเปนสงสะทอนให

เหนถงความเปนจรงวา ผทวเคราะหปญหาของตนเองจนนำ

ไปสการแกไขปญหาไดนน จะตองเรมจากความรความเขาใจ

และคมอฯ ฉบบนเปรยบไดดงจดเรมตนแหงการพฒนาคนใหม

ความร ความเขาใจ จากการศกษาถงปญหาของตนเอง ซงเปน

แนวทางสำคญในการพฒนาชมชนและประเทศชาตใหมความเจรญ

มนคงอยางยงยนสบไป

๒๑

นอยหลงเลกทรายรอบดวยตนไมพนดนทปราศจากขยะทกอยาง

รอบบานกลบเปนเสมอนสถานทจดแสดงการจดการสงแวดลอม

ทเราทกคนสามารถเรยนรและนำไปดแลจดการบานของตนเองได บานของชาย

ผรบบทบาทหนาทนกจดการสงแวดลอมดวยหวใจและความรก อาหล หมดหน

ประธานโครงการรกษปา สรางคน ๘๔ ตำบล วถพอเพยง ตำบลปรก อำเภอจะนะ

จงหวดสงขลาผทแสดงใหทกคนไดเหนและเรยนรวา“ขยะ”ทหลายคนใหคำนยามงายๆ

วาคอสงทไมใชและไมเปนประโยชนแลวแตอาหลกลบเหนถงประโยชนทขยะมตอชวต

ทงการสรางกระบวนการคดของตนเองใหเกดการสรรคสรางสงทคนเหนวาไมเปน

ประโยชนใหเกดประโยชนได และยงเปนการแกไขปญหาและการจดการสงแวดลอม

ทเกดคณคาทงตอตนเองและสงคมได โดยสงทบอกเรองราวเหลานไดชดเจน คอ

บรเวณบานนอยหลงเลกหลงน

การบอกเลาทด คอการทำใหเหน บรเวณรอบบานของอาหลไดทำหนาทบอกเลาเรองราวการจดการสงแวดลอมได

เปนอยางดทงรปแบบวธการจดการขยะหรอสงของเหลอใชใหเกดประโยชนโดยการนำ

มาสรางพลงงานทดแทน บอปนขนาดเลกมปลาดกตวโตจำนวนหนงอย ปลาดกทกน

ไสเดอนทอาหลเลยงไวเปนอาหารและเศษอาหารเชนไสไกทเหลอจากการขายไกทอด

ในตอนเชาสวนขยะจากพชผกผลไมทมรสเปรยวถกแยกออกมาทำนำยาอเนกประสงค

นำยาลางจาน โดยบรเวณดานหลงเปนทตงของเตาเผาถานขนาด ๒๐๐ ลตร ท

บาน

นกจดการสงแวดลอมรอบตวอาหล...

๒๒

ถกดดแปลงแกไขไมใหรบกวนชาวบาน โดยการตอทอยาวออกไป

(ดดแปลงจากทอประปาทเหลอใช) และปรบขนาดทอใหเลกลงให

ควนนอยลงอาหลจะเผาถานเฉพาะชวงกลางวนหยดเผาถานใน

เวลากลางคนและวนทฝนตกเพราะความกดอากาศสงเพอปองกน

มลพษทจะสรางความเดอดรอนใหกบผอนไดนอกจากนนยงมการ

ทำนำหมกชวภาพ นำยาไลแมลง นำสมควนไมอยางครบวงจร

พนดนทวางเปลาถกทดแทนดวยการปลกพชผกสวนครวไวบรโภค

เองในครอบครว ซงทกสงททำลวนมประโยชนและอยในวงจรชวต

ของอาหลทงสน

การหยดคดและสงเกต...นำมาซงการเรยนร อาหลเลาถง“การจดการวตถดบเหลอใชในชมชนอกอยางคอ

กะลามะพราว เพราะชมชนมกลมในการทำนำกะทสดไวจำหนาย

กะลามะพราวจงกลายเปนขยะจำนวนมาก เมอกอนทงหมดจน

กลายเปนปญหามากตนเองจงนำกระบวนการจดการสงแวดลอม

เขามาชวยแกไขปญหาดงกลาว โดยใชการผลตพลงงานทดแทน

จากเตาเผาถานขนาด๒๐๐ลตรเขามาแลวใชกะลาเปนวตถดบ

วธการนนอกจากไดแกปญหาขยะและสงแวดลอมในชมชนแลว

ยงไดประโยชนจากของเหลอใชอกดวย”

การนำวตถดบทมในชมชนมาผนวกกบกจกรรมททำ เปน

กระบวนการทใชภมปญญาทองถนเขามารวม จากเดมขยะทม

จะทงหมด ปจจบนมการจดการคดแยกขยะรอบบาน เกบไวขาย

เกบไวทำปย อยางนำมนทอดไก อาหลไดนำไปทำไบโอดเซล

โดยเรมจากเลกๆ นอยๆ กอน แลวคอยๆ เรยนรกนไป เพราะ

ทกอยางททำอยในชวตประจำวนของเราสงเหลานอาหลไดเรยนร

และถายทอดใหกบผอนและชมชนรอบขาง ดวยวธการ “เลาแบบ

เพอนบอก”ตลอดระยะเวลา๔ป

อดต...คอรากฐานปจจบน การเรยนรของอาหลนนเกดจากการเรยนรและลองปฏบต

ดวยตนเอง จากการเปนคนชางคดชางประดษฐ และมรากฐาน

ชวตทอาหลเลาวาเปนคนใน“ยคลกทง”จงมโอกาสเรยนรและเหน

ภมปญญาชาวบานของบรรพบรษในยคทใชไมฟน ยคตะเกยง

และมพอซงเปนผใหญบาน ในวยเดกอาหลมโอกาสตามหลงพอ

ไปดการทำงานในฐานะผใหญบานโดยตลอด จงไดรบการปลกฝง

เรองจตสาธารณะ และการรวมกจกรรมของชมชนมาตงแตเดก

จากการทถกปลกฝงมานานสงเหลานจงกลายเปนพนฐานทอาหล

คดและเปนอย การศกษาดงานหรอการฝกอบรมจงเปนเพยง

กระบวนการสรางการเรยนรทตอยอดและเชอมผนวกความรท

ตนเองมอยไดอยางลงตว

ทำสงทรก...รกสงททำ อาหลไดบอกเลาถงในวนนวา “ตนเองมความรกใหกบสงท

ตนเองทำมาโดยตลอด รกในการจดการปญหาเรองสงแวดลอม

ไมวาจะเปนปญหาขยะปญหาเรองพลงงานซงสงทตนเองทำเปน

เสมอนวถชวตของตน เปนการจดการตนเองอกวธหนงใหรจก

การคด การสงเกต และทสำคญคอการเสยสละในการคดและทำ

ในสงทคนอนมองขาม เพอการแกไขปญหาและสรางสรรคสงดๆ

ใหเกดขนทงตอตนเองตอครอบครวและตอสงคมไดดวยตวเรา”

๒๓

ไ ด ร บ ค ด เ ล อ ก ใ ห เ ป น

“ปราชญเกษตรผทรงภม

ปญญาและมคณปการตอภาคการเกษตร

ไทย”ในพระราชพธพชมงคลจรดพระนงคล

แรกนาขวญ ปพทธศกราช ๒๕๕๒

ของศาสตราจารยระพ สาครก ยงเหมอน

เปนการยำภาพลกษณของทานใหแนบสนท

อยกบเรองของตนหมากรากไมมากยงขน

คนทวไปเมอเอยนามระพ สาครก

กจะประหวดถงเรองกลวยไม เพราะตลอด

เวลาอนยาวนานทานอทศเวลาใหกบเรอง

ของกลวยไม จนวงการกลวยไมทวโลก

ใหการยอมรบเปนคณปการอนใหญหลวง

ตอวงการสงออกกลวยไมไทย

การเปนนกการศกษา ใชเพยงเพราะ

เคยเปนผบรหารมหาวทยาลยในฐานะ

อธการบดของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

เทานน แตทานยงใชชวตเพอการศกษา

เรยนรอยตลอดเวลาดวยการสำรวจตนเอง

วาอะไรทร อะไรทไมร พรอมรบฟงความ

คดเหนจากผออนอาวโสกวาดวยความ

จรงใจและพรอมจะชนชม

ดวยวย ๘๗ ป ศาสตราจารยระพ

สาครกหนงในสามราษฎรอาวโสยงคงทำ

หนาทใหแงคดใหสตแกสงคมอยเสมอ

“หากในสวนลกทสดของหวใจฉนเอง

ไมมสใดๆ ทงสน ตนจงไมใชเปนคน

มพวกและไมมเพอนซงถกกำหนดไวดวย

กรอบกเลส คงมแตความจรง ซงอยในใจ

อนถอเปนหนงเดยวเทานน

“เพอนฉนจงหาใชคนกลมใดกลม

หนง หากหมายถงเพอนมนษยทกคน

ทมโอกาสเกดมาสโลก ซงชวยสอนใหฉน

มโอกาสหยงรคณคาของตนอยางลกซง...”

ทานเผยวา ทานเรยนรชวตผาน

เรองราวของกลวยไมและตระหนกรคณคา

ของแผนดนไทยผานไปในเรองราวของการ

เกษตรทำใหทานไมของตดอยกบชอเสยง

เกยรตยศไมคบแคบอยกบความเปนฝกฝาย

อนเปนมายาของชวต ทานจงมงตรงส

ความงามของชวตนนคอความจรง

การศาสตราจารยระพ สาครก

ปราชญเกษตรผทรงภมปญญาและมคณปการตอภาคการเกษตรไทย