časopis maćicy serbskeje 1885

A S O P I S

MAICY SERBSKEJE 1885

Redaktor: M i c h a H r n i k .

Ltnik XXXVIII .

B u d y i n . Z nakadom Maicy Serbskeje.

Statistika hornjouiskich Serbow pruskeho kralestwa. Zestaja dr. Ernst Muka.

Podawam tu pokraowanje swojeje statistiki serbskeho naroda. Po prawom bch sebi wotmysli, hnydom woblienje a wopisanje cyych hornjouiskich Serbow pruskich a sakskich na dobo poda; tola widu, zo so to njehodi, z prnja dokel witkn material za statistiku sakskeho Serbowstwa, runje sym so wo njn hio wjele prcowa, hie w hromadu nimam, a potom te dokel je mi wopisanje pruskich Hornich Serbow pod rukomaj tak pirosto, zo hio samo cyy zeiwk pjelni. Tu wobsahuje tutn druhi dl mojeje statistiki jeno woblienje a wopisanje serbskeho naroda w pruskich Hornich uicach, a to po mnosi dokadne po samsnych nazhonjenjach a pepyto wanjach, ka te po powsach a pinokach serbskich peelow a wtincow. Pede wm dostach na swoje napominanje wot jenoho modeho peela wjele wanych a autoptiskich zapiskow, kotre mach pi swojim wobdanju derje wui. W po wse su, wjele je z cya pi tajkim wobenym a ze welakimi zadwkami zwjazanym dle mno, authentiske a prawdiwe; je-li pak tola hde adyn zmylk, njech je kdy ita a sude peswdeny, zo sym bona fide ac sine studio pisa, a njech mi peelnje poprawjenje a porjedenje psele, zo bych jo mh na kncu swojeho da w dodawku woie. Njewrju wak, zo bude toho wjele, dokel sym wude, hde so mi nto nje wste abo njeprawe zdae, so dwjcy a trjcy ze wej prcu ha na wstos wobhonjowa. Jeno koda, zo su nkoti, na kotrych bch nuzowany so wobroi, mi pak njedospone powse podali

4 Dr. E. Muka:

pak ane. Pez to je drje moje do wstu njestajnos dostao, tola te tak hodi so z njeho pooenje Serbowstwa w pruskich Hornich uicach jasnje dos spzna.

Dli sym swj spis do dweju dlow, mjenujcy a) do wob lienja a b) do wopisanja pruskich hornjouiskich Serbow. Pi prniim njejsym jeno swoje samsne woblienje z lta 1884, ale dla dosponose a leho pirunanja te sobu w druhe dotalne lienja, wjele mach dosta, zrjadowa a zestaja. Pi posldniim pak sym z druhich ianych wopisanjow pruskeje uicy abo jeje dlow pordko to pistaji mh, dokel so we nich z wjeta jara mao na serbsku narodnos a jeje wobstej nose diwa.

Najwanie tajke spisy pdla Knauthoweje Der Sorben wenden Kirchengeschichte, Jakuboweje statistiki Serbske horne uicy a Jenowych Stawiznow (asop. M. S. 184954) su tele: Frencel, Sal. Gottlob: Hoyerswerdische Chronica. Bu dissin, 1744. Kurzer Entwurf einer Oberlausitz-wendischen Kirchenhistorie. Budissin, 1767. Kullmann, J.: Fortgesetzte historisch-statistische Nachrichten von der Stadt (und Standes herrschaft) Hoyerswerda. Hoyerswerda, 1852. Tutn mao znaty spis je jara zajimawy a itanja hdny, pede wm to nadrobne stawizny msta a wsow, cyrkwjow a ulow, a zapis fararjow a wuerjow nastupa. Mischke, Joh. Gottl.: Das Markgrafthum Ober-Lausitz, Knigl. Preuss. Antheils. Grlitz, 1861. Andree, Dr. Rich.: Wendische Wanderstudien. Stutt gart, 1874. Opusculum illustrius quam verius conscriptum.

A. Woblienje pruskich hornjouiskich Serbow. Pruscy hornjouiscy Serbja sydla w toch wokrjesach pru

skeje Hornjeje uicy, mjenujcy we Wojerowskim (pez cyeho wobydlerstwa), w Rzborskim (pez ) a we Zhorjel skim (jenicy w Kiowskej wosade).

Po jich jednotliwych wosadach a wsach chcemy najprjedy swtnu, potom cyrkwinsku a sknnje hospodasku sta tistiku pruskeho hornjouiskeho Serbowstwa zestaje. Posldnjej dwaj wotdlaj suitaj k wjetemu wobswtlenju preho.

Statistika hornjouiskich Serbow pruskeho kralestwa. 5

I. Swtna statistika. Dosponej a najwaniej stej prnjej dw woblieni poda

wacej liby serbskeho, nmskeho a zhromadneho wobydlestwa z ltow 1880 a 1884 po jednotliwych wsach a wosadach, w ko trych Serbja sydla. Za lto 1880 sym na swoju prstwu ma terial wot landratstwow Wojerowskeho, Rzborskeho a Zhorjel skeho wokrjesa dosta, a to libu wobydleri kdeje wsy po lud lienju 1. decembra 1880; libu Serbow pak mach jeno wot Wojerowskeho wokrjesa te z 1. 1880 dosta; be hio brzy po ludlienju z libomaj Serbow ll. 1840 a 1860 z landrat skeho archiva we Wojerowskich nmskich Nowinach wozjewjena bya a po tamnym rle smy ju we uicy 1882, str. 35 wo ieli a tu ntko wospjetowali z porjedenjom nkotrych pisa skich zmylkow. Liby Serbow z Rzborskeho a Zhorjelskeho wokrjesa podate su hakle pozdio w 1. 1882 a 1883 wot land ratstwow zbrane; haj, Rzborske landratstwo je dla mojeje pr stwy samo w 1. 1884 hie z nkotrych wsow, z kotrych aneje liby njemjee, wot gmejnskich pedstejierjow sebi ad hoc dla dosponose swojeho zapiska libu Serbow adao a mi peelnje pipsao. Liba Nmcow hodee so potom z lohka woblii.

Liby z 1. 1884 su witke po mojich pepytowanjach a po powsach swdomitych spowdowarjow wote mnje nanajwsio wobliene a zestajane. Do Nmcow sym wzo witkich lii, ki su z nmskeho rodu, njech bchu sami abo jich stari abo wt cowje do Serbow zaahli, a k tomu hie wch penmenych Serbow, kotrych d runje jara wjele njeje. Dokel pak su wot rodenych Nmcow mnozy, koti dla stajneho wobkhada ze Serbami runje tak derje serbski ka nmski ra, abo z naj mjea serbski derje rozumja, sym pi kdej wsy pistaji, kelko tajkich Nmcow je. Sknnje sym woblii, kelko procen tow cyeho wobydlestwa Serbja w kdej wosade wuinjeju.

Z Wojerowskeho wokrjesa mu hie nkotre dale nadrobne woblienje samych Serbow poda, ke kotrym to je za wujas njenje trbne na swojim mstnje pistaju.

Na tele specialne liby slduja zhromadne stare a no wie woblienja a sknnje pehlady a resultaty sam sneho lienja lta 1884.

1. Liba Serbow a Nmcow po jednotliwych wosadach a wsach.

1 8 8 0 1 8 8 4 Kelko N. me

serbski

Kelko %

Serbow Nmcow z razom Serbow Nmcow z razom

Kelko N. me

serbski Ser bow

I. W o j e r o w s k i w o k r j e s . 1. W o j e r o w s k a m a n s k a w o s a d a :

W o j e r e c y (msto) 600 2116 2716 682 2003 2685 + 500 (pedmstka:)

Pod Hrodom 352 32 384 370 9 379 Hamtske khe . . . . 103 223 326 137 213 350 + 15 Haj .... 97 1 98 93 1 94

z razom 1152 2372 3524 1282 2226 3508 + 515 36 2. W o j e r o w s k a w j e s n a w o s a d a : 1)

Spale .... 370 3 373 374 374 isk-W. a M .... 329 8 337 326 6 332 Rohol .... 88 88 86 3 89 Brk .... 280 280 284 284 Kinajcht . . . . . 129 3 132 138 2 140 2 idino .... 405 2 407 407 1 408 1 Hory . . . . . . 274 9 283 284 1 285 Nowa uka . . . . 249 1 250 250 1 251 1

Latus 2124 26 2150 | 2149 14 2163 4 1) Liby Serbow a Nmcow tejele Bluskeje a Khomanskeje (6) wosady z 1. 1884 su te hio w Serbskich

Nowinach 1884, str. 105 (o. 13) wozjewjene. 6

1880 | 1884 Kelko N. me

serbski

Kelko %


Kelko N. me

serbski Ser bow Transport 2124 26 2150 2149 14 2163 4

Nar 288 4 292 296 296 Brtnja . 292 32 324 321 12 333 8 Michaki . . 99 99 99 99 Nydej-W. a M. . . 244 15 259 255 3 258 3 Lubu 356 23 379 378 8 386 8

z razom 3403 100 3503 3498 37 3535 23 99 3. Wojerowska fi l ialna wosada:

Blu 477 5 482 481 7 488 7 Zabrod . . 277 24 301 301 5 306 5 Bjezdoy 153 8 161 162 3 165 3

z razom 907 37 944 944 15 959 15 98 4. Pa rcowska wosada:

Parcow . 492 36 528 522 13 535 13 973/5 5. Lejnjanska wosada:

Lejno 380 7 387 388 7 395 6 K tomu del.-u. kodow . 142 142 150 150

z razom 522 7 529 538 7 544 6 984/5 6. Kkomanska wosada:

orny Khomc . . . 411 14 425 424 14 438 14 Ptaecy (filiala) . . 430 1 431 432 432

z razom 841 15 856 856 14 870 14 983/8

1 8 8 0 1884 Kelko N. me

serbski

Kelko %


Kelko N. me

serbski Ser bow

7. S p r e j a n s k a w o s a d a : Sprejcy . . . . . . 305 6 3112) 325 4 329 4 Drtwja . . . . . 216 35 2512) 243 20 263 20 Nowa Wjes ..... 220 8 228 222 8 230 8 Daki . . . . . 108 3 111 108 3) 3 111 3

z razom 849 52 901 898 35 933 35 962/9 8. S p r e j a n s k a f i l i a l n a w o s a d a :

Brkhamor (wjes) . . . . 170 5 175 167 6 173 6 961/2 Brkhamor (fabrika) 45 110 155 67 94 161 34 59

z razom 215 115 330 234 100 334 40 70 9. u a n s k a w o s a d a :

uo ...... 213 11 224 217 9 226 9 Bjerwad . . . . 116 28 144 138 7 145 7 Sepecy 116 3 119 122 122 -

z razom 445 42 487 477 16 493 16 963/4 10. W u j e z d a n s k a w o s a d a :

Wujezd-Delni * . . 350 132 482 385 75 460 50 Latus 350 132 482 385 75 460 50

2) Po swdenju landratstwa z 1. 1884 bchu witcy 311 wob. Sprejc a 251 Drswje serbscy. 3) Liby z 1. 1880, dokel z 1. 1884 dosta njemach.

1 8 8 0 1 8 8 4 Kelko N. me

serbski

Kelko %


Kelko N. me

serbski Ser bow

Transport 350 132 482 385 75 460 50 Rudej * . 140 4) 140 152 152 Manjow * 126 4) 10 136 132 7 139 7 Tranje . . . . 156 4) 156 165 165 Tranje . . . .

z razom 772 142 914 834 82 916 57 911/9 11. a z o w s k a wosada :

az* . . 400 66 466 432 35 467 25 Bjedrichecy a Womjatk . 1285) 128 134 134 Drwcy* . . 195 7 202 200 2 202 2 Zyin * . . . . . 239 36 275 268 8 276 8 Lipiny * 227 4 231 231 4 235 4 Radska a Kop.-Kis. * 238 7 245 245 4 249 4 Ti ony . 101 7 108 105 105 By Khomc * a Tyhlk 436 141 577 530 50 580 35 iboj . . . . 56 56 64 64 Nydej * . . 110 1 111 114 1 115 1 Mortkow* . 153 11 164 166 166

2 Mortkow* .

z razom 2283 280 2563 2489 104 2593 79 96

4) uica 1882, 35 ma po Wojerowskich Nowinach liby 150, 160 a 165, to su wo zmylki pisarja abo wonych nowin. Po lienju landratstwa ze samsneho asa ma Manjow 130 Serbow.

5) u. 1882, 35: 132 je i. zmylk Wojer. Now.

1 8 8 0 1884 Kelko N. me

serbski

Kelko %


Kelko N. me

serbski Ser bow

12. Z d a r o w s k a w o s a d a : Zdary . . . . . . 505 18 523 510 9 519 8 Koblicy* 200 3 203 222 222 Bukojna . . . . . . 245 6) 7 252 256 256 Muow 145 7) 25 170 162 162

z razom 1095 53 1148 1150 9 1159 8 991/6 13. K u l o w s k a m a n s k a w o s a d a :

Kulow . . . . . . 1000 1228 2228 + 1250 1250 2500 550 50 14. K u l o w s k a k r a j n a w o s a d a :

Brki . . . . . 69 5 74 74 74 Rachlow . . . . . 116 44 8) 160 147 147 Koina . . . . . 192 1 193 193 3 196 3 Suecy . . . . . . 206 23 229 200 5 205 5 Salow 129 129 129 129 Lubhos * . . . . 91 13 104 92 7 99 7 Dubrjek . 108 14 122 124 124

Latus 911 100 1011 959 15 974 15 6) u. 1882, 35: 285; pez zmylk su tam Serbja Noweje Bukojny 40 dwjcy lieni. 7) u. 1872, 35: 175 je pisny zmylk. 8) Tui 44 su po prawym evang. S e r b j a , pez zmylk za Nmcow lieni. Po lienju landratstwa ze samsneho

asa mjee Rachlow 160 samych Serbow, to je p r a w j e .

1 8 8 0 1 8 8 4 Kelko N. me

serbski

Kelko %


Kelko N. me

serbski Ser bow

Transport 911 100 1011 959 15 974 15 Hzk 162 9) 8 170 230

230

Kulowc 193 9) 4 197 202 1 203 1 Nowa Wjes 87 7 94 84 288 8 92 6 Nmcy 270 35 305 288 19 307 19

z razom 1623 154 1777 1763 43 1806 41 972/3 15. K l u k a n s k e j e w o s a d y p r u s k a

w j e s : 66 Lska * 102 102 11 77 6 88

16. R a k e a n s k e j e w o s a d y p r u s k e w s y :

Hermanecy* . . . . eca* a Kobicy

257 23 280 279 1 280 245 21 266 278 3 281

Wysokej * 148 5 153 153 1 154 Stra* . . . . . . 300 5 305 301 5 306

z razom 950 54 1004 1011 10 1021 99 17. W s l i a n w o s a d y p r u s k a w j e s :

isowa . . . . . 173 61 234 200 44 244 40 82 9) uian 1882, 35 ma 192 a 163: i. zmylkaj. Po landratskim zapisku bchu wi tcy 170 wob. w Hzku

serbscy, to je prawje.

1 8 8 0 1 8 8 4 Kelko N. me

serbski

Kelko %


Kelko N. me

serbski Ser bow 18. u t o w s k e j e d. . w o s a d y h o r n j o -

s e r b s k e w s y : Hznja . . . . . 280 272 552 370 190 560 Lipoj a Tornow . . . . 299 299 200 100 300 75

z razom 280 571 851 570 290 860 75 66 19. S l e p j a n s k e j e w o s a d y w j e s :

Nowe msto . . . . . 227 227 230 230 100 20. K o m o r o w s k e j e w o s a d y h o r n j o -

s e r b s k a w j e s : Nmjek* . . . . . 150 174 324 210 110 320 + 60 65

21 . B u k o w s k a w o s a d a : Bukow * 50 534 584 + 100 460 560 Zeleny Hzd * 353 353 4 351 355 elnje * .

161 161 1 160 161 z razom 50 1048 1098 105 971 1076 10

22. B u k o w s k a f i l i a l a I : ikecy * 80 211 291 + 145 145 290 87 50

23. B u k o w s k a f i l i a l a I I : Njedichow (wjes) * 266 266 + 150 120 270 Njedichow Janowy Do 485 485 7 473 480 Wtnica * . . . . .

1072 1072 1072 1072

z razom 1823 1823 157 1665 | 1822 9

1 8 8 0 1 8 8 4 Kelko N. me

serbski

Kelko %


Kelko N. me

serbski Ser bow

24. R o l a n s k a w o s a d a : Blno . . . . . 246 246 + 15 225 240 orna Woda . 341 341 + 50 291 341 10) Wudwo * . . 453 453 2 448 450 Lipsa * . . . 257 257 1 256 257 10) Hermanecy * 275 275 265 265 Rolany (msto) . . . . 1941 1941 30 1911 1941 1 0)

Zbytne 8 wsy . . . . 3311 3311 3311 3311 1 0 ) z razom 6824 6824 98 6707 6805 1 1/3

I I . R z b o r s k i w o k r j e s . 25. (I.) M u a k o w s k a m a n s k a w o -

sada. Muakow * . . . . 3029 3029 + 403 2597 3000 + 500 Nowe msto + 15 90 105 + 20

z razom 3029 3029 418 2687 3105 + 520 13 1/3 26. (II.) M u a k o w s k a w j e s n a w o s a d a :

Hora * . , . 435 154 599 523 175 698 + 25 Kobjeli . . . . . 316 265 581 + 373 200 573 25?

Latus 751 419 1180 896 375 1271 50 10) Tele zhromadne liby su z 1. 1880, dokel druhich dosta njemach.

1 8 8 0 1 8 8 4 Kelko N. me

serbski

Kelko %


Kelko N. me

serbski Ser bow

Transport 751 419 1180 896 375 1271 50 Brunojcy * . . . . . 285 78 363 357 21 378 20 Wjeska 117 165 382 380 3 383 2 Zago . . . . . . 497 27 524 510 13 523 6 Skarbiojcy * . 190 181 271 209 27 236 27 Spalene a N. Wjeska 100 10 110 100 10 110 5 Hola . . . . . . 154 1 155 149 149 Wuskid * . . . . . 754 2111) 775 739 16 755 8 K i j * 222 282 504 300 302 602 27 Ba Woda * 457 648 1105 731 469 1200 41 Kuty 72 72 73 73 Kruwica 123 135 258 222 36 258 6

z razom 3732 1967 5699 4666 1272 5938 192 80 27. (III.) J a b o s k a w o s a d a :

Jaboc* 723 84 807 755 38 793 95 1/7 Delnjoserbske (3) wsy . + 486 205 691 + 48612) 205 691 70 1/3

z razom + 1209 289 1498 + 1241 243 1484 84 28. (IV.) S l e p j a n s k a w o s a d a :

+ 1241

Slepo 574 40 614 595 20 615 15 Trebin 369 13 382 375 10 385 8

Latus 943 53 996 970 30 1000 23 11) Na ryekuble. 12) Tele liby su z 1. 1880.

1 8 8 0 1 8 8 4 Kelko N. me

serbski

Kelko %


Kelko N. me

serbski Ser bow

Transport 943 53 996 970 30 1000 23 Rowne . . . . . 370 370 380 380

Mukecy 278 2 280 278 4 282 Mioraz ** 472 2 474 471 2 473

Brzowka . . . . . 281 41 322 315 5 320 3 Dwin* . . . . . 275 29 304 292 10 302 5 Nowe msto (Woj. wokr.) 227 227 230 230 Lsk (d.-.) 200 48 248 20013) 48 248

z razom 3046 175 3221 3136 99 3235 31 97 29. (V.) W o c h o a n s k a w o s a d a :

Wochozy 397 397 390 2 392 2 + 99 30. (VI.) W o c h o a n f i l i a l n a w o s a d a :

Tlno* 182 39 221 195 21 216 20 Sprjowje . . . . . 135

135 128 128

z razom 317 39 356 323 21 344 20 94 31. (VII.) R y c h w a d s k a w o s a d a :

Rychwad* . . . . 456 221 677 505 120 625 120 Wunow* . . . . . 94 37 131 116 15 131 15 Pakostnica* . . . . 28 19 47 43 5 48 Publik a Zamosty d. 50 50 60 60

Latus 628 277 905 724 140 864 135 13) Tele liby su z 1. 1880.

1880 1 8 8 4 Kelko N. me

Kelko %

Serbow Nmcow z razom Serbow Nmcow z razom serbski Ser bow

Transport 628 277 905 724 140 864 135 Stary Lubol* a Napad 17 102 119 126 12 138 9 Mochoc . . . . . 42 89 131 133 7 140 1 tyri Duby a Zamosty, d. 40 84 124 120 5 125 1

z razom 727 552 1279 1103 164 1267 146 87 32. (VIII.) K l t n j a n s k a w o s a d a :

Kltno . . . . . . 218 240 458 353 87 440 67 Jamno * . . . . . 221 87 308 262 29 291 13 Kola * . . 162 37 199 171 6 177 4 Wolenica . 140 9 149 135 5 140 5 Cympel * . . . . . 101 3 104 95 2 97 2 Radowk . . . . . 87 16 103 85 17 102 10 Dyrbach * a Domswad . 144 36 180 161 4 165 2 Wylemocy * 58 2 60 53 2 55 2

Kryngelecy a . . . . Wslia Hora pod Jam. . . 158 13 171 102 4 106 4 Kryngelecy a . . . . Wslia Hora pod Jam. . . 57 7 64 6

Wslica Hora pod Mu. . 56 56 60 60 Hamor * 209 118 327 237 100 337 25

z razom 1554 561 2115 1871 263 2134 140 88 33. (IX.) K r j e b j a n s k a w o s a d a :

Krjebja * a Sedlik 358 301 659 465 200 665 115 Latus 358 301 659 465 200 665 115

1 8 8 0 1 8 8 4 Kelko N. me

serbski

Kelko %


Kelko N. me

serbski Ser bow

Transport 358 301 659 465 200 665 115 ernsk . . . . . 204 17 221 207 8 215 4 Nowa Wjes . . . . . 209 11 220 214 9 223 7 1/2 Mikow * 163 48 211 176 40 216 20

z razom 934 377 1311 1062 257 1319 146 81 34. (X.) B o r a n s k a w o s a d a :

Doha Bor 300 77 377 302 61 363 50 Wlina ** a Lipinki . 240 85 325 259 69 328 50 Dubo * a Bartska hora . 236 45 281 262 23 285 20 Turjo . . . , . 165 165 153 3 156 3 1/2 Mikow . . . . . 164 48 212 176 40 216 20

z razom 1105 255 1360 1152 196 1348 143 851/2 35. (XI.) H z n i a n s k a w o s a d a :

Hznica * . . . . . 185 413 598 358 238 596 138 60 Hrow * 132 9 141 140 10 150 931/3

z razom 317 422 739 498 248 746 138 66 5/7 36. (XII.) H b l s a n s k a w o s a d a : 14)

Horni Hblsk * . 178 292 470 312 160 472 80 Bortka . . . . . . 72 30 102 81 23 104 14

Latus 250 322 572 393 183 576 94 14) Po lienju k. far. Brska ma Hb. wos. nimale 900 Serbow.

1 8 8 0 1 8 8 4 Kelko N. me serbski

Kelko %


Kelko N. me serbski Ser bow

Transport 250 322 572 393 183 576 94 Delni Hblsk * . 29 97 126 93 34 127 20 Zubornica . . . . . 84 106 190 149 32 181 22 Brusy Hornje* 15) 115 199 314 201 97 298 90 Jechecy* . . 21 57 78 42 34 76 4

z razom 499 781 1280 878 380 1258 230 70 37. (XIII.) R a d o w s k a w o s a d a :

Radow * . . . 384 124 508 389 121 510 25 Drnow * . . . .. 156 44 200 155 40 195 10 Wukranicy* . . . . 19116) 431 622 530 95 625 25

z razom 731 599 1330 1074 256 1330 60 79 3/4 38. (XIV.) K h o m j a n s k a w o s a d a :

Khom * . . . . . 124 277 401 + 200 201 40117) Kam. Wlinka * . . . 30 158 188 + 100 88 18817)

z razom 154 435 589 + 300 289 589 ? 50 39. (XV.) J z o r s k a w o s a d a :

Jzor * . 38 572 610 42 568 61018) Wuhelc * 27 571 598 32 566 598 Sprjjcy * a Rzak 27 385 412 30 382 412

z razom 92 1528 1620 104 1516 1620 6 3/8 15) W H. Brusach liachu 1884 officialnje 26 serbskich a 34 nmskich swjbow. 16) To su jeno Serbja kraj neje cyrkwje lieni, starolutherscy Serbja zabyi a tak do Nmcow pilieni. 17) Libje z 1. 1880, dokel druheje dosta njemach. 18) Tele zhrom. liby tychle 3 pen. wosad. su po prawom z 1. 1880.

1 8 8 0 1 8 8 4 Kelko N. me serbski

Kelko %


Kelko N. me serbski Ser bow

40. (XVI.) K z l o w s k a w o s a d a : 65518) Kzlo-H.* a D.* 655 655 26 629

Stanojo * . 196 196 3 193 196 z razom 851 851 29 822 851 + 3

41 . (XVII.) D u b a n s k a w o s a d a : Dubc* 16 1101 1117 20 1097 111718) Nowy Lubol* . . . .

91 91 5 86 91

Delnje Brusy . . . .

408 408 10 398 408 Hamor * a Lipa . . . .

217 217 5 212 217

Werda * . . . . 156 156 2 154 156 Ricy * a 3 zbytne wsy 1047 1047 14 1033 1047

z razom 16 3020 3036 56 2980 3036 1 2/3

I I I . Z h o r j e l s k i w o k r j e s . 42. (I.) K i o w s k a w o s a d a :

Kiow 357 150 507 368 150 518 50? (sakska wjes:)

185 373 Maleicy z t. a Wod. . 170 194 364 188 85? z razom 527 344 871 556 335 891 135? 62 3/8

18) Tele zhrom. liby tychle 3 pen. wosad. su po prawom z 1. 1880.

1880 1884 Kelko N. me

serbski

Kelko %


Kelko N. me

serbski Ser bow

43. (II.) Kiowska f i l i a lna wosada: tow z ewjenej 144 135 279 168 106 274 30? a Kiow (wjes) . . . . 357 150 507 368 150 518 50?

Serbskej wsy Zhorj. wokr. z razom 501 285 786 536 256 792 80? 65 1/7 44. (III.) Mrjowska wosada:

Mrjow . . . . . 1 409 410 l 1 9 ) 409 41019) Prochnow . . . . . 4 299 303 4 299 303

z razom 5 708 713 5 708 713 1 Pidawk 1. W le 1884 b w serbskich wsach tutych 3 uiskich wokrjesow te pez 588 druhich So

wjanow, koti z wjeta w fabrikach daju a so nimale witcy ble k Nmcam ha k Serbam dera, byrnje z wul keho dla (nimo Ndichowskich) serbscy rozumili; jeno pordko ri jedyn z nich te serbski, haj, woni samo husto, hdy dlje w tych stronach wostanu, swoju maenu r zabywaju. Tu sym jich prdku witkich do Nmcow sobu lii, zo bych rubriku zalutowa. Rozdla so woni pak na tele wsy: I. Wojer. wokr.: Ndichow a Janowy Do na 500 echow a Polakow w fabrikach; Blu 2 Polakaj. II. Rzb. wokr.: Ba Woda 41 ech. a Pol. w fabr., Kij 26 ech. w. fabr., Jemjelica (d.-u. wjes) 15 ech. w kleeni; Jamno 2 Pol., Bor 1 Sowak. III. Zhor. wokr.: tow I Sowjenc.

2. Dale nadrobne liby Serbow Wojerowskeho wokrjesa a pidawki. Liby Serbow Wojerowskeho wokrjesa z 1. 1840 a 1860 (pod rubr. 1 a 2) bchu, ka hio prdku spomnich,

z libami 1. 1880 we Wojerowskich nmskich nowinach wozjewjene a buchu pehladnje po pibranju a wotebranju Serbow 19) To su liby z ll. 1880 a 1883.

w asu tutych 40 lt a po procentach zrjadowane z nich we uicy wospjet woiane. Wot 3.6. rubriki sym dwoje liby Serbow ze samsneho lta 1883, woboje wot Wojerowskeho landratstwa wukhadace, zestaja: pre (1883 D.) su 3. hapryla 1883 kn. arch. D. pod napismom: Nachweisung der im Kreise Hoyerswerda befindlichen aus dem Buderschen Stiftungs-Fonds zu betheiligenden hilfsbedrftigen Wenden pro 1883 jako wotpis pihotowane; posldnie (1883 L.) pak su iane pod samsnym napismom w Kreis-Blatt des Hoyerswerdaer Kreises. 24. Stck. Hoyerswerda, den 28. August 1884. Z wobeju zapiskow sym liby Serbow a khudych Serbow zwupisa a z posldnieho ianeho k tomu hie pod rubriku 7. pomoc, kotru i khudlasowje wo podpjeru so zamowjacy (welche sich zur Theilnahme am Genusse des Buderschen Fonds gemeldet) z Budarjoweho wustawa dostachu. Wulcy spodiwno jeno je, zo wobaj zapisaj, ze samsneho lta po khadacaj, w libach tak jedyn wot druheho wotkhadujetaj, a to nic jeno w nastupanju Serbow jednotliwych wsow, ale te jich serbskeje khudiny wo podpjeru proaceje. Posldnja (8.) rubrika poskia liby wobydleri (serbskich a nmskich hromade) ze wsow stareho Wojerowskeho knjejstwa (Standesherrschaft) po khrnicy J. Kullmanna (hl. prdku).

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

1840 1860 1883D. Khudi Serbja 1883 L. Khudi Serbja

Pomoc mark 1852 K.

1. W o j e r o w s k a m a n s k a w o s a d a : Wojerecy . . . . . 422 635 500 10 500 11 4,38 2332 Pod Hrodom 44 76 105 3 103 3 0,90 277 Hamtske khe . . . . 188 293 351 13 370 15 3,24 297 Haj . . 66 85 93 3 84 3 0,74 74

z razom 720 1089 1049 29 1057 32 9,26 2980 2. W o j e r o w s k a w j e s n a w o s a d a :

Spale . . . . . . 387 415 374 4 372 7 3,27 429 isk 317 345 311 10 320 8 2,81 358

Latus 704 760 685 14 692 15 6,08 787

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

1840 1860 1883 D. Khudi Serbja 1883 L. Khudi Serbja Pomoc mark 1852K.

Transport 704 760 685 14 692 15 6,08 787 Rohol 87 90 86 3 86 3 0,76 78 Brk 200 238 284 12 265 6 2,33 236 Kinajcht . . . . . 91 115 125 5 129 4 1,13 123 idino . . . . . 293 388 407 13 406 12 3,57 400 Hory 227 254 283 5 281 4 2,47 267 Nowa uka 263 277 249 4 249 5 2,20 271 Nar 268 238 287 7 28520) 6 0,74 288 Brtnja . . . . . 275 281 297 4 300 4 2,63 292 Michaki . . . . . 62 84 99 3 99 4 0,87 84 Nydej 187 225 244 7 244 5 2,14 247 Lubu 283 326 386 7 358 8 3,14 350

z razom 2940 3276 3432 84 3394 76 28,06 3433 3. W o j e r o w s k a f i l i a l a :

Blu 372 443 472 11 473 9 4,16 468 Zabrod 240 266 276 4 201 7 1,76 255 Bjezdoy 160 147 150 5 151 6 1,32 160

z razom 772 856 898 20 825 22 7,24 883 4. P a r c o w . . . . . 362 414 515 9 490 11 4,30 392 5. L e j n o 306 323 370 9 370 7 3,25 350

20) Liba 85 w Kreis-Blatt stojaca je ieski zmylk.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

1840 1860 1883D. Khudi Serbja 1883 L. Khudi Serbja Pomoc mark 1852 K.

6. K h o m a n s k a w o s a d a : orny Khomc . . . . 338 402 404 5 398 3 3,49 ? Ptaecy . . . . . 356 416 436 7 426 7 3,74 407

z razom 694 818 840 12 824 10 7,23 7. S p r e j a n s k a w o s a d a :

Sprejcy 196 277 300 6 317 7 2,78 262 Drtwja . . 123 151 220 6 253 5 2,22 159 Nowa Wjes . . . 148 229 210 6 200 8 1,75 211 Daki . . . . . 72 96 108 11 106 5 0,93 75

z razom 539 753 838 29 876 25 7,68 707 8. S p r e j a n s k a f i l i a l a :

Brkhamor (wjes) . 104 103 146 8 144 6 1,26 Brkhamor (fabr.)

26 72 6 32 7 0,28 z razom 104 129 218 14 176 13 1,54

9. u a n s k a w o s a d a : uo . . . . . . . 144 192 213 4 213 4 1,86 Bjerwad . . . . . 62 103 116 4 116 4 1,02 Sepecy 90 117 116 3 116 4 1,02

z razom 296 412 445 11 445 12 3,90 10. W u j e z d a n s k a w o s a d a :

Wujezd-Delni . . . . 346 307 350 12 350 10 3,07 Latus 346 307 350 12 350 10 3,07

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

1840 1860 1883 D. Khudi Serbja 1883 L. Khudi Serbja Pomoc mark 1852 K.

Transport 346 307 350 12 350 10 3,07 Rudej . . . . . . 116 135 150 5 150 4 1,31 Manjow . . . . . 139 137 160 4 160 3 1,40 Tranje . . . . . . 122 156 165 7 165 6 1,45

z razom 723 735 825 28 825 23 7,23

11. a z o w s k a w o s a d a : az . . . . . . 358 355 400 12 400 11 3,51 Bjedrichecy , 129 153 134 3 128 3 1,13 Drwcy . . . 156 207 189 8 192 8 1,69 Zyin . . . . . . 241 294 215 8 216 7 1,89 Lipiny . . . . . 206 256 230 8 230 6 2,02 Radska . . . . . . 227 282 234 8 242 6 2,13 Ti ony . . . . . 81 92 105 5 105 5 0,92 By Khomc . . . . 413 581 470 16 463 12 4,02 iboj . . . . . . 60 58 54 3 56 3 0,49 53 Nydej 112 4 115 3 1,01 Mortkow . . 135 144 155 2 155 2 1,36

z razom 2006 2422 2298 77 2302 66 20,17 12. Z d a r o w s k a w o s a d a :

Zdary . . 384 495 500 14 450 12 3,95 470 Koblicy . . . . . 134 184 138 9 140 8 1,22

Latus 518 679 638 23 590 20 5,17

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

1840 1860 1883 D. Khudi Serbja 1883 L. Khudi Serbja Pomoc mark 1852 K. Transport 518 679 638 23 590 20 5,17

Bukojna . . 167 219 239 11 24021) 12 2,45 190 S. Muow . . . . . 148 154 151 6 138 6 1,21

z razom 833 1052 1028 40 968 38 8,83 13. Ku low . . . . 810 918 1000 49 1000 53 8,78 2178

14. K u l o w s k a k r a j n a w o s a d a : Brki . . . . . 67 86 74 2 72 2 0,63 71 Rachlow . . . . 136 152 151 7 15122) 6 1,74 150 Koina . . . . . 187 183 188 1 184 1 1,62 Suecy . . . . . . 189 218 212 2 225 2 1,97 Salow . . . . . 125 119 129 3 129 2 1,13 Lubhos . . . . . 83 75 83 6 92 3 0,80 Dubrjek . . . . . 105 110 114 1 116 1 1,03 Hzk . . . . . . 188 177 193 5 19323) 5 2,58 Kulowc . . . . . 216 176 192 3 189 2 1,67 Nowa Wjes 87 4 82 1 0,72 Nmcy . . . . 274 268 275 4 275 4 2,41

z razom 1570 | 1564 | 1698 38 1708 29 16,30 21) Bukojna wobstojaca z Bukojny a Noweje Bukojny ma 240 Serbow hrom.; pez nkajki zmylk su w Kreis

Blatt Serbja Noweje Bukojny (40) dwjcy lieni. 22) W Kreis-Blatt libje 151 a 48 poskiacym su bjez dwla evang. Serbja (48) dwjcy lieni; peto 151 je hio zhromadna liba katholsk. a evang. Serbow. 23) W landr. wozjewjenju Kreis

Blatt je 293 ieski zmylk.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

1840 1860 1883 D. Khudi 1883 L. Serbja Khudi Pomoc 1852K. Serbja mark 15. Lska . . . . . . 83 | 67 66 2

16. Rakeanskeje wosady : Hermanecy . . . . 192 248 256 12 249 13 2,18 eca . . . . . . 220 263 225 11 25824) 11 2,27 Wysokej . . . . . 119 130 137 10 130 10 1,14 Stra . . . . . . 251 260 295 7 300 5 2,63

z razom 782 901 913 40 937 39 8,22 17. isowa 165 156 173 3 173 3 1,52 192 18. utowskeje wosady:

Hznja 246 284 290 4 300 3 2,64 287 Lipoj a Tornow . . . . 163 133 _ _

z razom 409 417 290 300 3 2,64 19. Nowe msto . . . . 145 192 227 14 22 625) 10 3,74 148 20. Nmjek 200 197 150 3 150 3 1,31 21. Bukowska wosada:

Bukow 257 269

Zeleny Hzd . . . . elnje . . . .

z razom 257 269 24) Po druhim zapisku: 259 S. 25) W Kreis-Blatt str. 225 je 426 pez ieski zmylk.

Dr. E. Muka: 27

1. 2. 3. 4.

1840 1860 1883 D./L. 1852

22. ikecy . 196 170 20 3 kh. S. 23. Bukowska filiala I I :

Njedichow 13 Wtrnica .

z razom 13 24. Rolanska wosada:

Rolany (msto) . 119 26 1417 Blno . 68 23 orna Woda . . 129 85 Wudwo 16 Lipsa 19326) Hermanecy . 22726)

z razom 316 570 Pidawk II. Liby Serbow Wojerowskeho wokrjesa z ludli.

1846 po wosadach (pir. Jakub, S. H. u. str. 70): Serbow Serbow

1) Wojerowskej wosade 3302 11) Kulowskej wosade . 2249 2) Bluska wosada . 650 12) Lska 60 3) Parcowska wosada 382 13) Rakeanskeje wosady 4) Lejnjanska 292 pruske wsy . . 889 5) Khomanska ,, 733 14) isowa . . . . 155 6) Sprejanska 914 15) Hznja-Lipoj-Torn. . ? 7) uanska 359 16) Nowe msto . . . . ? 8) Wujezdanska 728 17) Nmjek . . . . 197 9) azowska 2235 18) Bukowska wosada . 765

10) Zdarowska 943 19) Rolanska 140

Pidawk III. Liby wobydleri mstow a nkotrych wsow po ludli-

enju 1858. (Wuzbhnjene z knihow: Mischke, Markgrafthum Ober-Lausitz.) I. Wojerowski wokrjes: msta: Wojerecy 2518 duow

w 291 domach; Kulow 2254 d. w 459 dom., Rolany 1569 d. 26) Tu su pez nkajke njedorozumjenje nic Serbow serbskeje re

hie mcnych liili, ale ka w 1. 1858 we welakich stronach Lubinskeho d.-. wokrjesa, ludi serbskeho pokhoda hio dawno penmenych.

28 Dr. E. Muka:

w 236 dom.; wsy: Blu ca. 450 d., Parcow ca. 400 d., Lejno ca. 350 d., orny Khomc 300 d. w ca. 80 dom., Sprejcy 301 d. w 46 dom., Brkhamor-wjes 118 d. w 21, Brkha mor-fabr. 132 d. w 12, uo ca. 150 w 30, Bjerwad 183 w 23, Delni Wujezd 480 d. w 87, az 600 d. w 90, iboj 58 d. w. 9, Zdary 504 d. w 86, Nowe Msto ca. 200 d., Bukow ca. 500 d.

II. Rzborski wokrjes: Muakow 2469 d. w 250 dom. Zago 250 serbskich d. w ca. 40 dom., Kobje l in 440 d. w 52, Wuskid 591 d. w 86, Kij 437 serbskich d. w 51 dom. Jab oc 797 d. w 120 dom. Slepo 532 d. w 85, Trebin ca. 300, Rowne ca. 300, Mukecy ca. 200, Mioraz ca. 350, Brzowka ca. 250, Dwin ca. 300 d. Wochozy 443 w ca. 70, Tlno ca. 250, Sprjowje pez 100 d. w ca. 20 dom. Rychwad 720 d. w 147 dom. Kltno 400 d. w 78, Hamor 370 d. w 46 dom. Krjebja 665 d. w 91 dom. Bor 434 d. w 89 dom. Hznica 586 d. w 94, Hrow 145 d. w 28 dom. Hblsk ze Zubornicu 740 d. w 140 dom., Brusy ca. 200 d. Radow 477 z wjeta se rbsk ich duow w 85 dom., Wukranicy ca. 200 d. Khom 477 z wjeta serb skich duow w 80 dom. Jzor 548 d. w 97, Wuhelc 545 d. w 103 dom. Kiow z towom hrom. 798 duow a mjez nimi 454 Serbow.

3. Zhromadne woblienja (stare a nowe). Wot tutych zhromadnych woblienjow su te z lt 1843, 1849

a 1861 hio wozjewjene w Richard Boeckh, der Deutschen Volks zahl, str. 104 a R. Andree, Wend. Wanderstudien, str. 185 sl., a to z 1. 1858 w Mischke, Markgrafthum Ober-Lausitz str. 95, 177 a 206, witke druhe su ze pedstojacych, pod 1 a 2 podatych nadrobnych libow dobyte.

a) Zhromadne woblienja ze wch 3 wokrjesow.

W o k r j e s y Ludli. lta 1843 L. 1849 Ludli. lta 1858

W o k r j e s y Serbow Nmcow z razom Serbow Serbow Nmcow z razom

W o j e r o w s k i w. . 15,644 12,074 28,718 17,307 13,300 30,607 R z b o r s k i w. . 14,267 28,624 42,891 14,497 34,815 49,312 Z h o r j e l s k i w. 490 454 Pruska Hornja uica . 30,401 31,635 32,258

W o k r j e s y . Ludli. lta 1861 Ludli. lta 1880 Samsne lienje 1. 1 8 8 4

W o k r j e s y . Serbow Nmcow z razom Serbow Nmcow z razom Serbow Nmcow z razom

W o j e r o w s k i w. 17,210 13,959 31,169 17,357 15,501 32,858 19,377 13,904 33,281 R z b o r s k i w. 14,745 35,258 50,010 13,917 14,627 28,54427) 17,385 11,442 28,82727) Z h o r j e l s k i w. 379 506 541 Pruska Hornja uica 32,334 31,780 37 ,303

b) Zhromadne woblienja Serbow z Wojerowseho wokrjesa. 1840 1846 1860 1883 D. Khudych Serb.

1883 D. 1883 L. Khudych Serb.

1883 L. Budarj. podpjery

Serbow . 15,228 14,993 17,713 17,293 518 17,046 473 133,77 M. 27) To su jeno liby serbskeje strony Rzborskeho wokrjesa. Weho wobydlestwa mjee Rzborski wokrjes

1. dec 1880: 46,696 duow.

30 Dr. E. Muka:

4. Pehlady a resultaty samsneho lienja l. 1884. I. Pehlad po wokrjesach: a) Wojerowski wokrjes ma

1) serbsku (+ 2/3) a 2) penmenu stronu; b) Rzborski wo krjes ma serbsku (+ 1/3), 2) penmenu a 3) nmsku stronu (na posldniu so tu dale njediwa); c) Zhorjelski wokrjes ma jeniku serbsku wosadu (Kiow-tow).

II. Do penmeneje resp. nmcowateje strony su eju wot horjekach mjenowanych wosadow: a) Wojerowskeho wokrjesa: 1) Wojerowska manska wosada; 2) Kulowska m anska w.; 3) Bukowska maena w. (o. 21); 4) Bukowska fili alna w. II. (o. 23); 5) Rolanska w. ze swojej stronu (o. 24). b) Rzborskeho wokrjesa: 1) Muakowska manska w.; 2) Jzorska w.; 3) Kzlowska w.; 4) Dubanska wosada.

a) Serbska strona: III. Rjad serbskich cyrkwinskich wosadow po procen

tach serbskich wobydleri. 10099 % Serbow maju: 1) Wojerowska wjesna wosada,

2) Zdarowska, 3) Rakeanskeje w. pruske wsy, 4) Nowe Msto Slepjanskeje, 5) Wochoanska wosada;

9998 % S. m.: 6) Wojerowska filiala Blu, 7) Lejnjan ska w., 8) Khomansko-Ptaeanska w.;

9897 % S. m.: .9) Parcowska w., 10) Kulowska wjesna w., 11) Slepjanska wosada;

9796 % S. m.: 12) Sprejanska w., 13) uanska w., 14) azowska wosada;

94 % S. m.: 15) Wochoanska filiala Tlno; 9291% S. m.: 16) Wujezdanska w.; 88 % S. m.: 17) Lska (wjes), 18) Kltnjanska w.; 87 % S. m.: 19) Rychwadska w.; 8685 % S. m.: 20) Boranska w.; 84 % S. m.: 21) Jaboska w.; 82 % S. m.: 22) isowa (wjes); 81% S. m.: 23) Krjebjanska w.; 80 % S. m.: 24) Muakowska wjesna w.; 8079 % S. m.: 25) Radowska w.;


70 % S. m.: 26) Sprejanska filiala Brkhamor, 27) Hbl sanska wosada;

6765 % S. m.: 28) utowskeje w. hornjoserbske wsy, 29) Hznianska w., 30) Nmjek (wjes), 31) Kiow-towska w.;

50 % S. m.: 32) Bukowska fil. ikecy, 33) Khomjanska w. b) Nmska resp. nmcowata s t rona.

IV. Rjad nmskich cyrkwinskich wosadow po procen-tach serbskich wobydleri.

50 % Serbow ma: 1) Kulowska manska wosada; 3736 % S. m.: 2) Wojerowska manska w.; 1413 % S. m.: 3) Muakowska manska w.; 106 % S. m.: 4) Bukowska w., 5) Bukowska filiala N

dichow, 6) Jzorska w.; 41 % S. m.: 7) Kzlowska w., 8) Dubanska wosada, 9)

Rolanska strona (cya). V. Rjad serbskich wosadow po libje wobydleri serb-

skeje re njemcnych. a) Witcy wobydlerjo ma serbski we wosadach: 1) Blu,

2) Parcow, 3) Khomc-Ptaecy, 4) Sprejcy, 5) uo, 6) Wochozy. b) Nmcow, koti serbski njerozumja, maju: po 1:

Lejnjanska, Zdarowska, Tlnjanska wosada 2 Kulowska krajna wosada 4 isowa 5 Lska 10 Rake. w. pruske wsy 14 Wojerowska krajna w. 18 Rychwadska w. 25 Wujez danska a azowska w. 50 Nmjek 53 Boranska w. 58 ikecy 60 Brkhamorska fil. w. (dla fabrikow) 68 Sle pjanska w. 110 Hznianska w. 111 Krjebjanska w. 125 Kltnjanska w. 150 Hblsanska w. 176 Kiow- towska w. 196 Radowska w. 215 utowskeje w. hornjo serbske wsy 289 Khomjanska w. 343 Jaboska w. 1147 Muakowska wjesna wosada (dla wjele fabrikow).

Summa ludi, ki serbski njema: 3257. VI. Rjad nmskich wosadow po libje Nmcow serb-

skeje re mcnych. Nmcow, koti ma resp. rozumja serbski, ma: 1) Ku lowska manska wosada pez 550, 2) Muakowska manska w. na 520, 3) Wojerowska m. w. pez 515. Summa: 1585.

32 Dr. E. Muka:

VII. Wosady ze serbskich a nmskich resp. ponm skich wsow wobstojace.

Serbow Nmcow z razom Serbow

a) Serbska s trona: 1. Muakowska wjesna wosada:

a) serbske rataske wsy . . 2739 126 2865 95 0/0 b) nanmene fabrikske wsy

(4) + 1927 1146 3073 62 2/3 0/0 2. Kltnjanska wosada: a) serbske wsy 1634 163 1797 90 0/0 b) fabrikska wjes Hamor 237 100 337 70 2/3 0/0

3. Krjebjanska wosada: a) serbske wsy 421 17 438 96 0/0

b) Krjebja-Mikow . . . . 641 240 881 72 3/4 0/0 b) Nmska s t rona:

4. Wojerowska manska wo-sada:

a) Hamtske Khe a Haj 463 10 473 9798 0/0 b) Wojerecy a Podhrd . 819 1216 3035 27 0/0

5. Bukowska wosada (mater et filia II) :

a) ponmenej wsy Bukow a Ndichow 250 580 830 30 1/8 0/0

b) nmske wsy 12 2056 2068 + 1/2 0/0

VIII. Sknne resultaty. 1. Liby wobydles twa 1884.

W o k r j e s y Wch wobydl. Serbow Nmcow

Nmcow28) me

serbski

Nmcow njeme

serbski

W o j e r o w s k i w. 33,281 19,377 13,904 1,683 12,221 R z b o r s k i w. . 28,827 17,385 11,442 1,768 9,674 Z h o r j e l s k i w. . 1,505 541 964 80 884

Summa: 63,613 37,303 26,310 3,531 22,779

28) Do tutych Nmcow su stajnje te penmeni Serbja lieni, ki, ru nje rozumili, z wjeta serbski njera.


2. Liby wobydles twa serbskeje s t rony .

W o k r j e s y Wch wobydl. Serbow Nmcow Nmcow

me serbski

Nmcow njeme serbski

W o j e r o w s k i w. 17,570 16,485 1,085 618 46729) E z b o r s k i w. . 20,215 16,778 3,437 1,248 2,18929) Z h o r j e l s k i w. . 792 536 256 80 176

Summa: 38,577 33,799 4,778 1,946 2,832

3. Licby wobydlestwa nmskeje strony.

W o k r j e s y Wch wpbydl. Serbow Nmcow Nmcow

me serbski

Nmcow njeme serbski

W o j e r o w s k i w. K z b o r s k i w. . Z h o r j e l s k i w. .

15,711 8,612

713

2,892 607

5

12,819 8,005

708

1,065 520

11,754 7,485

708 Summa: 25,036 3,504 21,532 1,585 19,947

4. Kelko je lud i . ki ma serbski , kelko, ki njema?

a) Serbska strona b) Nmska strona c) Wob stronje W o k r j e s y serbski serbski

me njeme serbski me

serbski n j e me

serbski me

serbski njeme

W o j e r o w s k i w. E z b o r s k i w. . Z h o r j e l s k i w. .

17,103 18,026

616

467 2,189

176

3,957 1,127

5

11,754 7,485

708

21,060 19,153

621

12,221 9,674

884 Summa: 35,745 2,832 5,069 19,947 40,834 22,779

5. Sknenje: W pruskich Hornich uicach b 1884 a) rodenych Serbow, ki domach a wonkach serbski ra: 37,303; b) wobydleri (serbskeho a nmskeho rodu), ki ma serbski: 40,834; c) wobydleri w serbskich stronach pr. H, ., ki serbski njeina: 2832.

29) To su nimale witcy pak nmscy zastojnicy a wobsederjo rye kubow pak nmscy a cuzy daerjo w fabrikach.

5

34 Dr. E. Muka:

II. Cyrkwinska s t a t i s t i ka . Serbski Missionski Poso pinoa kde lto krtku cyrk

winsku statistiku koda, zo nimale jeno ze sakskich wosadow , kotra pak ma tn jeniki brach, zo spowdnych ludi a paeske di do serbskich a nmskich njedli, to by snad so pichodnje porjedi hodio. Tu sym ja, wobmjezujo so na tutej dw za Ser bowstwo najwaniej rubricy, tu liby z 1. 1883/84 po narodnosi d lene tak dosponje, ka b to po dostatych powsach mno, zestaja a w pispomnjenjach hie nkotre stare liby dla pirunanja pi staji. W so, zo tute liby njedopokazuja, kelko ma wosada pomrnje Nmcow, kelko Serbow, ale jeno, kelko wobydleri so k nmskemu a kelko k serbskemu Boemu blidu deri, to husto a zwjeta wot cyrkwinskeho zarjadowanja a wot samoho duchowneho, po tym ha ma wjacy abo mjenje lubose k Serbam a Serbowstwu, wotwisuje; runje to same pai te wo libach paeskich di, jeno zo tam te hie zamonos ule a narodne zmyslenje wuerjow mcnje sobu skutkuje. Jeno z azowskeje, Rychwadskeje a Wochoan skeje njemu z cya anych libow poda, dokel njedostach a w Kulowskej katholskej wosade so wosebite lienja spowdnych ludi a paeskich di njestawaju.

Drobnie rozprawy wo jednotliwych wosadach a mjena jich duchownych podam dale delkach we wopisanju samym.

W o s a d a Spowdni 1. 1883/84 Paeske d. 1884

W o s a d a serbscy nmscy serbske nmske

I. 1. Wojerowska w. . 4870 1129 67 68 2. Bluska w. 1241 31 7 3. Parcowska w. 476 160 12 4. Lejnjanska w. . ca. 550 ca. 150 10 3 5. Khomanska w. . 952 24 9 6. Sprejanska w. 972 131 16 14 7. uanska w. 436 38 7 8. Wujezdanska w. 1238 222 14 5 9. Zdarowska w. 2120 5 21 1

II. 10. Muakowska w. 31 06 23 193 11. Jaboska w. 371 740 _ 50 12. Slepjanska w. . 4094 402 42 15 13. Kltnjanska w. 1700 400 37 14 14. Krjebjanska w. 1350 450 16 13 15. Boranska w. 962 236 13 9


W o s a d a Spowdni 1. 1883/84 Paeske d. 1884

W o s a d a serbscy nmscy serbske nmske

16. Hoznianska w. . 473 295 12 8 17. Hblsanska w. 698 540 27 18. Radowska w. 352 427 ? 19. Khomjanska w. 80 433 ?

III. 20. Kiowska w. 498 581 21

IV. Starolutherska.

21. Wukranianska w. . 1200 100 13 5 22. Kltnjanska filiala 800 5

Pispomn. W 1. 1850 mjachu spowdnych: nr. 4: ca. 600 serb skich, nr. 8: 1000 serbsk. a 116 nm., nr. 10: 4292 s. n., nr. 13: 2000 s. a 500 n., nr. 15: 1200 s. a 269 n., nr. 20: 880 s. a 656 n.; w. 1. 1880 nr. 18: 367 s. a 658 n. a nr. 19: 99 s. a 412 n.; a w 1. 1882 nr. 16: 509 s. a 312 n. Paeskich di mjachu 1. 1850: nr. 3: 7 s., nr. 4: 8 s., nr. 7: 8 s., nr. 8: 13 s. a 10 n., nr. 9: 19 s., nr. 10: 30 s. a 135 n., nr. 12: 79 s. a 11 n., nr. 20: 11 s. a 6 n.

III. Hospodaska statistika. Mho so nkomu zda, zo je hospodaska statistika za wopisanje

pooenja serbskeje narodnose mjenje wana; po mojim zdau pak me wona hakle tak prawje sobu wujasni, ehodla je tu a tam telko Nmcow a ehodla w tej jenej stronje a wosade Serbja mjenje swoju narodnos lubuja dyli w druhej. Liby tu podate su we wulkim a cyym woprawdite; zo pak nic wude, to pokhada z ekoty cy eho pedmjeta; tola poskieju wone dos wsty a jasny wobraz ho spodaskeho postawa serbskich wsow a wosadow.

Rubr ik i : 1) L e n i k , n. Hfner, Ganzbauer, s. te bur abo wulki bur; 2) po lenik, po lek, Halbhfner, wokoo Wojerec: poojca, wok. Muakowa: pobur ; 3) zahrodnik Grogrtner, te Neuhusler (n. p. w Parcowje), wok. Mu. te brtlika (Viertel hfner) a druhde druhdy twrtka; 4) khnik, Grohusler, wok. Mu. buda Bdner, ki ma khu z polom; 5) khka , Kleinhusler, wok. Mu. te Leerhusler, ki ma khku bjez pola; tola we welakich stronach anoho wulkeho rozdla mjez khnikami a khkarjemi njeinja; 6) podrunik, Miether, wok. Woj. peby wanik, wok. Mu. pebywalnik, w Blunju pebytka. Wot rjemjeslnikow rka klama wok. Mu. krama a wojna wok. Woj. koodij (d. s. kooej).

5*

Z n a m j e k a zady mjenow maju znamjenje, so je we wsy: = cyrkej a ula; = ula; = fabrika abo podobny nm. wustaw; = fabriki; * = ryekubo ze samostatnym nm. wobsederjom; = ryek. z najenkom; = frbark abo njesamostatne ryek.; = ryek. ze serbsk. wobs.; ! = frbark serbsk. wobsederja; pismik n. zady libow nmski, pismik s. = serbski.

Serbske burske kuba a zahrodnistwa maju hie swoje zastarske wosebite mjena z wuwzaom nko trych namjeznych stronow, ka n. p. w Radowje a Kiowje.

Rubricy k o r m a a r o z l a c h t o w a n e k u b a , kotrej staj ble narodnohospodaskeje wanoty, sym z lubose k naemu Serbskemu Hospodarjej nastaji, kotremu budetaj wse witanej. Wonej swd itaj zjawnje, kak su nimale we wch wsach a wjeskach lachtarjo pobyli a burske lenistwa, polenistwa a zahrodnistwa wukutleli, a kak su so pisporjeli te mstna s w t n e h o p o k r a o w a n j a a d u c h o w n e j e nuzy , ki na mniku a njerozum wboheho burika twarja, dobywajo sebi wjeteje wanoty ha pokraowaske ule a wosyroene cyrkwje. Cyle tak zl drje po zdau hie w Serbach njeje, ka to hrabja Hatzfeld na kejorstwowym sejmje w januariju 1885 swdee wo jenej uiskej wjescy: , , In einem kleinen Drfchen der Lau itz kommt auf je 55. Einwohner eine Schnaps chnke. Hdy po tajkim te w Nmcach ani wsk lpje njeje, ale skerje hie hrje, to tola nihdy adyn trot njeje za Serbow.

W o s a d a a W j e s lenik. polenik. zahrod nik. khnik. khka. podru

nik. kor ma.

kla ma. rjemjesl. ota kubow rozlacht.

I. 1. W o j e r o w s k a w o s a d a :

Spale . 23 10 9 14 1 1 5 s. 8 isk M. a W. . 11 8 4 37 (2 n.) 2 2 s. 5 Rohol .

4 11 1 l n. s. 2 zahr.

Brk 9 18 3 15 1 2 s. Kinajcht . . . 29 1 s. idino 12 12 3 16 17 l n. 1 s. 6 1e.

Wosada a wjes lenik. polenik. zahrod nik. khnik. khka. podru nik. kor ma.

kla ma. rjemjesl. ota kubow rozlacht.

Hory . 8 19 1 4 14 1 1 1 s. 5 Nowa uka . 1 14 3 24 1 4 s. 3 Nar 12 7 10 21 1 s. 1 Lubu 16 12 1 49 (3n.) 1 1 s. 4 Brtnja 18 9 (2n.) 22 6 (2n.) 2 (l n.) s. 4 Michaki 5 5 7 3 s. 2 zahr. Nydej W. a M. . 2 8 10 32 (ln.) 1 l n. s. 1

2. Bluska wosada: 1) 18 (ln.) 15

2 1 2 3 (l n.) n. Blu . 18 (ln.) 15

50(1n.) 2 1 2 3 (l n.) n. 3 Bjezdoy . 7 4 3 18 (l n.) 1 s. 1

3. Parcow 30 10 9 8 |30 2 (ln.) 1 s. 4 4. Lejno . 24 (l n.) 2 4 (ln.) 25 2 (1n.) 1n. 2 1 s. 5. Khomanska w.:

orny Khomc 1 42 4 38 2 1 4 (3n.) s. 5 Ptaecy 16 7 10 49 1 1 s. 6

6. Sprejanska w.: Sprejcy 15 (1n.) 7 30 2 3 s. 7 pol. Drtwja 19 (1n.) 2 13 14 (4n.) 1 n. s. 8 Nowa Wjes 3 12 4 20 5 (2n.) l n. s. 7 Brkhamor

27 7(2n.) l n.2) fabr. d? 1s.,1n. 1) Wsy tuteju wosadow wuznamjenjeju so wot druhich ze swojimi rjanymi a wulkimi massivnymi twarjenjemi a

wobydlerjo su po zdau zamoiii ha druhde, dokel tam anych ryekubow njeje. 2) Sua po prawom do fabriki Brkhamorskeje.

W o s a d a a w j e s lenik. polenki. zahrod nik. khnik. khka. podru nik. kor ma. kla ma. rjemjesl. ota kubow rozlacht. 7. u a n s k a w o s a d a :

uo ! . 1 4 8 29 3) 1 2 s. Bjerwad 4(1 n.) 2 14 (1 n.) 1 1 s. 2 Sepecy ! . 1 4 3 17 1

s. 1 8. W u j e z d a n s k a w.:

Delni Wujezd * . 1 n. 6 8 65 (10 n.) 24 (9 n.) 3(2 n.) 5(4n.) ? n. Rudej 1 1 2 24 1 s. 8 Manjow 1 2 24 1 s. T r a n j e 4 5 22 1 2 s. Lska * 1 n. 1 1 14 (2 n.) 1 n.

9. a z o w s k a w o s a d a : az * . 17 6 49 10 (3n.) 4(2n.) 2(1n.) 13 (1n.) s. 3 Bjedrichecy .

11 11

9

1

s.

s.

Drwcy .

11 11 26 1

s.

s. 1 Zyin . 4 11 26 5 (2n.) 2 1 s. 1 Lipiny 2 1 6 36 1 2 l n. s. 5 Radska *

4 4 2

12 23

1 1

s.

s.

1 zahr. Ti ony .

4 4 2 10

1 1

s.

s.

By Khomc * 1 5 4 61 (3 n.) 2 2 2 s. 5 iboj . 4 1 4 s. Nydej 1 6 11 s. Mortkow 1 9 4 10 1 1 s. 2

3) Tui dla khudoby witcy na ryekubo da khoda.

W o s a d a a wjes lenik. polenik. zahrod nik. khnik. khka. podru nik. kor ma. kla ma. rjemjesl. ota kubow rozlacht. 10. Z d a r o w s k a w.:

Zdary 10

7

18 8

38 21 (7 n.)

2 2 1

4

14

s.

s.

4 Koblicy * .

10

7

18 8 29

21 (7 n.) 2

2 1

4

14

s.

s. 2 zahr. Bukojna 9 5 37 3 2 s. Muow 10 8 10 2 1 2 s. 7

11. K u l o w s k a wos . : Brki . 6 13 1 s. 3 le. Rachlow . 7 2 4 21 1 s. 4 Koina 2 20 2 2 1 1 1 s. 1 Sulecy 12 11 6 6 5 n.4) 1 2 s. 3 Salow . 9 4 4 10 1 1 s. 2 Lubhos * . 8 4 8 s. 3 Dubrjek 3 9 3 1 s. H z k 9 5 1 22 1 s. 1 N m c y 5 ) 4 19 7 13 2( ln . ) s. 4 isowa . 10 6 ( l n.) 16 (2 n.) 4(2n.) 1 3(ln . ) s. 3

II . 12. M u a k o w s k a w. 6 ) :

9 (ln.)

15 (ln.) 15 (2 n.) l n. 5 s. Hora * . 9 (ln.)

15 (ln.) 65 15 (2 n.) l n. 5 s. 4) To su daerjo na ryekuble. 5) Wjesna leownos bu pi separaciji do 20 lenow rozdlena, po asu

pak so pez herbstwa do wjacy dlow rozdrjebi. 6) Wjeti dl wsow tuteje wosady ma khudobny napohlad. Jelenje, diwje swinje a druha zwrina, ki so w holi haji, hospodarjam na polach wjele kody naini a njema so jeje wobr pi wch zaraenjach.

Wosada a wjes lenik. polenik. zahrod nik. khnik. khka. podru nik. kor ma. kla ma. rjemjesl. ota kubow rozlacht. Kobjelin . 5( ln . ) 3 1 25 (1 n.) 44 (1/2n.) l n. ? 5 n. Brunojcy 4 7 2 42 3 l n. 5 s. Wjeska . 4 8 40 l n. s. Zagor 1 8 6 ( l n.) 56 (1 n.) 2 (ln.) 2 s. 2 Skarbiojcy 8 23 l n. 1 1 s. Spalene 3 8 1 1 s. Hola 8 12 1 s. Wuskid 7 13 104 ( l n.) 17 (2 n.) 2( ln.) 9 s. 7 Kij 7 ) 2 (ln.) 4 16 ? 2n. ? n. Ba Woda * . 3 6 3 83 ? 6n. 3 12n. s. Kuty . . 3 8 1 s. Kruwica 3 6 8 25 1 1 s. 5

13. J a b o s k a w o s a d a : Jaboc 8) 20 10 16 35 90 16 3 1 12 s. 3 Dwink * 10 7 4 ? 1 s. 1 Kromoa Jemjelica * . 1

8 12

6 10

5 10

? ?

1 1

s. s.

1 ?

14. S l e p j a n s k a w o s . : 9 25 20 2

2 s.

16 Slepo . 9 25 20 30 2

2 s.

Trebin 8 10 12 20 1 s. Rowne . 2 19 18 12 1 s. Mukecy . . . . 4 12 12 15 1 s.

7) Na tutym frbarku je 157 daeri. 8) Rjana wjes z massivnymi cyhlowymi twarjenjemi.

W o s a d a a wjes lenik. polenik. zahrodn. khnik. khka. podru nik. kor ma.

kla ma. rjemjesl. ota

kubow rozlacht.

Mioraz . 4 9 16 17 1 s. Brzowka . 3 12 13 21 1 s. Dwin . 12 8 12 1 s. Nowe Msto . 18 8 8 1 s. Lisk * . 10 24 1 n.

15. W o c h o a n s k a w.: Wochozy 9) . 13

6 16

3 1

12 36 2

1 1

1 1 1

s.

s.

Tlno 13

6 16

3 1 24 2

1 1

1 1 1

s.

s. 3 Sprjowje . 7 7 1 11 1 s. 2

16. R y c h w a d s k a w.: Rychwad * . 2 5 137 4 n. 5 4 10 (3 n.) s. 5 zahr. Wunow * 1 0 ) 2 27 (4 n.) 1 s. Pakostnica 3 5 1 1 s. St.-Lubol a Napad 3 16 4 ( ln . ) 12 d. s. Mochoc 2 18 1 1 s. t.-Duby a Zamosty 5 2 16 1 l n . s. Publik 1 7 7 ? s.

17. K l t n j a n s k a wos . : Kltno 1 5 2 61 8 2 5 8 s. 5 Jamno * . .

3 6 33 6 1 5 s. 1 9) B zamita wjes, nimale bjez doha na leownosach, je pak so 1884 z wulkeho dla wotpalia a tak do

khudich wobstejnosow pia. 10) Tu je so na ryekuble 1884 kolonija za proerjow a dundakow zaoia, koti so kde 4 njedele wotmnjeju. Z Wunowa a te z druhich wsow witcy khudi ludo do hole na do khoda.

W o s a d a a wjes lenik. polenik. zahrodn. khnik. khka. podru nik. kor ma. kla ma. rjemjesl. ota kubow

rozlacht.

Kola . . . 1 6 7 15 1 3n. s. 4 Wolenica . 5 8 10 (1 n.) 5 1 s. 2 Radowk 3(2n.) 4 14 (1n.) s. 2 Dyrbach 2 2 30 (1n.) 1 s. 3 Kryngel. a Wylemocy 1 2 5 29 s. Wslia Hora . 2 2 16 1 n. 2 s. 1 Hamor . 1 60 (5n.) 15n. 2 1 13(9n.) n. 2

18. K r j e b j a n s k a wos . : Krjebja * 2 11 (1n.) 73 (20n.) 5 2 4 8 ( 1 s.) n. 4 ernsk . 8 3 29 1 10 d. s. 1 Nowa Wjes . 3 7 25 (1 n.) 1 n. 1 2 s. 2 Mikow

2 8 (2n.) 69 (6n.) 6(3n.) 3 3 n. 3 11) 19. B o r a n s k a wos . :

Bor 1 10 59 25 3 3 ? s. 7 pol. Wlina* a Lipinki 18 30 17 3 1 n. 2 Dubo a Bartska hora 3(2n.) 5 40 (3n.) 9(2n.) 1n. 2 s. Turjo 8 28 1 s.

20. H z n i a n s k a wos . : Hznica * 19 34 16(8n.) 3 1 52 d. n. 4 Hrow 9 12 1 1 n.

11) Zbytki su do nmskich rukow pee.

W o s a d a a w je s lenik. polenik. zahrodn. khnik. khka. podru nik. kor ma. kla ma. rjemjesl. ota kubow

rozlacht.

21 . H b l s a n s k a w.1 2) H.Hblsk *a Bortka 2 4 18 (9 n.) 71 (23n.) 10 3 (2n.) 1 n. 3 D. Hblsk * a Zubornica 2 n. 1 8 32 (5 n.) 8 2 (1 n.) s. 2 Hornje Brusy* 1 1 52 (22n.) 2 n. 1 n. Jechecy

5 9 4 1 n. 22. R a d o w s k a w.:1 3)

Radow . . 1 11 50 ? 2 4 n. n. ? Drnow 14) 8 2 21 1 n. n. s. ?

B. Wopisanje pruskich hornjouiskich Serbow. (Z lta 1884.)

Najwya duchowna wynos pruskich hornjouiskich Serbow je kralowske konsistorstwo za lezsku provincu w Wrtsawju, kotreho ntii wjednik je generalsuperintendent dr. Erdmann, naj wya ulska wynos kralowske knjeerstwo w Lhnicy, w kotrym ma ulske nalenose pod sobu znaty njepeel Serbowstwa, ulski radiel Bock. Serbski kraj je do 3 superintendenturow dleny, do Wojerowskeje, Rzborskeje I. a Rzborskeje II., kotre maju kda tu samu wobsanos, ka w 1. 1848 (pir. Jakub, Serbske Horne uicy). Tehdy a hie na wjele lt pozdio bchu, ka je to nuzne a zdobne w Serbach, bjez kody za kraj witcy 3 superintendeni a drje te witcy ulscy

12) W cyej wosade je mao burskeho a wjele daweho luda, ki do brunicowych podkopkow, do cyhelniow a na knjee dwory da khodi. 13) Wot 1. 1840 je w tutej wosade wjele kubow rozlachtowanych a z dla do nm skich rukow peo, z dla k ryekubej pikupio. 14) Drnow je rjana a po zdau bohata wjes.

44 Dr. E. Muka:

dohladowarjo serbscy, densnii de pak je ke kode za Ser bow jenicy superintendent a wokrjesny ulski dohladowa Wo jerowskeje strony, primarius Kuring we Wojerecach drje serbski, druzy pak su rodeni Nmcy, ki serbski ani njerozumja, a to za Rzbork I. superintendent a wokrjesny ulski inspektor fara Holscher w Hrcy (Horka), za Rzbork II. superintendent

fara Wendt w Cybalinje (Cibelle) a wokrjesny ulski dohlado wa fara Williger w Kzlom (Cosel).

Jenika katholska wosada mjez pruskimi Serbami je Ku lowska; ta stoji pod duchownej wynosu wjechbiskopa dr. Herzoga we Wrtsawju a jeje katholske ule pod wyim do hladom katholskeho wokrjesneho ulskeho inspektora fararja Wil linicha w Marklissa p. Lubanja.

Starolutherska wosada we Wukranicach z filialu w Kltnom sua pod staroluthersku superintendenturu w Rzborku nad Wdru, jeje ula pak pod wokr. ul. insp. w Hrcy.

Kollaturstwa farow a ulow su nimale wude hie te same, ka w 1. 1848 (pir. Jakub, S. H. uicy); je-li so hde pemnjenje stao, spomnimy to wosebie we wopisanju.

Hde maju we wosadach serbskich duchownych, tam pr duje so serbski, hdy te so w nkotrych serbska narodnos jako popjelawa wobhladuje. Ze serbskich ulow pak b po 1. 1873 serbska wuba ha do najnowieho asa z wjeta cyle wustorkana a wuhnata welake nadrobne powse a skrby wo tym podam dale delkach w mnohich b z cya njemna, dokel bchu tam prostonmscy wuerjo postajeni; jeno w nkotrych bchu sebi serbscy stari pez prstwy atd. serbsku wubu z najmjea w naboinje wunuzowali, w nkotrych druhich so swdomii wuerjo sami dohladachu, zo jeno nmski wuo Serbam kiwdu a samym sebi eu inja, w mnohich pak hie densa pi spodobnym wanju gwatneho penmowanja stoja, a njeje wide, hdy so wrenje k lpemu stanje. Wot asow ulskeho radiela Stol zenburga ha do 1. 1873 mjachu di w serbskich ulach dobre serbske itanki (mjeu a wjetu), rjane serbske bibliske stawizny a druhe nuzne serbske knihi nic k jich duchownej ko de; densa maju tam, je-li z cya, jenicy serbsku bibliju, serbske spwaske a serbski katechismus katholske jeno serbski


katechismus z nich di, hde so to z cya stawa, te serbski ita wuknu.

Zapis duchownych kdeje wosady, z kotreje mach jn dosta, sym jeno wot l. 1750 poda, dokel su witcy, ki bchu do toho asa, hio nadrobno zapisani w knizy: Kurzer Entwurf einer ob.-wend. Kirchenhistorie. Mjenow wuerjow sym pida, kelko mach nazhoni.

Dokel so te we wjesnej t owa nos i a ludowej drase wulki dl narodneho iwjenja wopokazuje, sym wo nimaj stajnje wosebie a wobrno ra.

Sknnje sym pi kdej wosade swjbne mjena Serbow a mjena wjesnych mstnosow a leownosow po mnosi do sponje znapisa, myslo sebi, zo buda wone hio same na sebi nkomukuli zajimawe, pede wm swjbne; z nich hodi so pzna, kajke welake pomjenowanja swjbow su mjez Serbami wuiwane, z mnohich, kak aostnje su ponmene abo skepsane, ze welakich, kak rozrjeny tn a druhi serbski splah je; na prnim mstnje pak maju sui jako material za dale re spytne pepytowanja.

Wojerowski wokrjes. I. (1. 2.)1) Wojerowska wosada.

Do Wojerowskeje wosady sueju: a) msto W o j e r e c y (Hoyerswerda), b) pedmstka: 1. Hamtske Khe (Amts-An bau), 2. Podhrd (Burglehn), 3. Haj (Haag), a c) 13 wsow: 1. Spale (Spohla), 2. W u l k i a May isk ze zwrinjencom (Gross- und Klein-Zeissig mit Thiergarten), 3. Rohol (Riegel), 4. Brk (Burg), 5. Kinajcht (Khnicht), 6. idino (Seide winkel), 7. Hory (Bergen), 8. Nowa uka z baantowej za hrodu (Neuwiese mit Fasanengarten), 9. Nar z Winicu (Nardt mit Weinberg), 10. Brtnja (Brthen), 11. Michaki (Michal ken), 12. Wulka a Maa Nydej z Winicu (Gross- und Klein Neida mit Weinberg), 13. Lubu z Nowym Lubuom (Lau busch mit Neu-Laubusch).

1) Tute liby w spinkach pokazuja na rjad, w kotrym su pod I. d. wosady zapisane.

46 Dr. E. Muka:

Wojerecy su serbsko-nmske mstako z 2685 wobydl. w 324 domach, z nich je 740 rod. Serbow a 1945 rod. Nmcow; po nadrobnej powsi manosty ma wot Serbow serbscy 682, nic pak 58, to su pak penmeni pak mae di, 636 Serbow domach z wjeta jeno serbski powda; cyle serbskich hospodar stwow je 61, cyle nmskich 86, manych 177, z wjacy ha po ojcu Serbow 27. Wojerowscy Serbja su z wjeta rlnicy a hosencarjo, Nmcy pak zastojnicy, rjemjeslnicy atd. W nkotrych serbskich daeskich swjbach starej, runje ldma nkak nm ski mhoj, z dimi drje dla nmskeje ule wutrajnje nmcuje taj a tak di ani prawje serbski ani prawje nmski njenawuknu.

Pedmstka tworja samsne gmejny: pod Hrodom stoji ze Serbowstwom, ka w mse samom, Haj a Hamtske Khe pak su nimale cyle serbske.

Witke wsy Wojerowskeje wosady su cyle serbske a knjei we nich powitkownje dobry serbski duch; wobydlerjo su sebi tam swojeje narodnose wdomi a waa sebi ju wysoko, maju dobre serbske wanja, haja hospodliwos a peelniwos. Wsy su z wjeta wulke, rjenje massivnje twarjene a zamite, to nimo dobrych polow slduje z toho, zo tam anych ryekubow nimaju. i nkoti Nmcy, ki w nkotrych wsach su, ma te runje tak derje a ra husto serbski, n. p. w Kinajchtu a na Horach kralowskej hajnikaj a w Nowej ucy jenika nmska proeka, ki tam na gmejnskej khi bydlo so wot hnady gmejny iwi; w jenikej manej swjbje wosady w Brtni ri so wo boje, nmski a serbski. Mnozy Serbja, pede wm stari a di, njerozumja nmski. Horjanska oina dee: Jow je hie wo serbske a dyrbi te serbske wosta! Tam dyrbi wue z ludimi nolens-volens serbski re. Mode serbske holia Wojerowskeje strony su rjane a zrstne ka jdle, ze smjkatym, kjatym wobliom a khoda w pynych ewjenopisanych suk nikach.

Cyrkej: Wojerowsku cyrkej wobsedachu ha do 1. 1835 sami Serbja, Nmcy z msta mjachu pod jeje wu na wjeornej stronje cyrkwiku pitwarjenu z wutwakomaj k podnju a po nocy. Tale nmska kapaka bu 1835 dla padawose wot wy nose zamknjena a pozdio wotnoena. Serbska wosada nmska


hospodliwje pija a wot toho asa matej wob swoje Boe suby w serbskej, serbskej wosade suacej cyrkwi. Nimo toho stoji hie na Wojerowskim pohrjebniu maa pohrjebna cyrkwika. Prduje so Serbam serbski a Nmcam nmski, Serbja khoda k serbskej spowdi. Kem je stajnje najprjedy w 8 hod. nmski a potom w 10 hod. serbski. Duchowni su tam hewak peco 3 bywali, primarius, archidiakonus a diakonus, ki je z do bom fara w Blunju; witcy to dyrbja Serbja abo serbskeje re mcni by. Wot Michaa 1884 pak zastaruje cyu wulku a wob rnu wosadu jeniki duchowny, mjenujcy archidiakonus Do brucky; primarius je wumr a diakonus staroby dla ze suby stupi. K tomu je hie archidiakonus Dobrucky hio dlji as vicarius perpetuus wosyroeneje ornokhomanskeje wosady.

Wojerowscy duchowni, kelko mach zhoni, bchu w 1767: a) pastores primarii: 1. Knc (Contius) 1707; 2. Jan Bjedrich Bjenada (Benade) 17981829; 3. Pomhajbh August Bohl (Bohul?) 183042, 21. febr. 1843; 4. Kesan Kubica ze Spalow 1843, superintendent 1846 1865; 4. superint., rye Wylem Karas z ojowa 18661883 ( 25. nov.); 6. superint. a primar. design. Kuring.

b) archidiakoni: 1. Jan Gottlieb Bormann 1784; 2. Jan Bjedrich Bjenada 178498; 3. Samuel Knc (Contius) 1799; 4. Pomhajbh August Bohl 17991807; 5. Matej Nowak 18071848 ( 13. decbr.); 6. Ernst Friedrich Alexander Pjech z Kltnoho 1848; 7. Kordina, 8. Krhn, 9. Wieder z Horow, 10. Jan Dobrucky z Moovca we Wuherskej wot 1883.

Do parochije pr imar ia ta sueju: z cyeje wosady duchowni a wuerjo ze swjbami, kralowscy zastojnicy ze swjbami, jeli wobsederjo khow njejsu, dale pedmstka Hamtske Khe, Podhrd a Ha j ; do parochi je a rchid iakonats twa: msto Wojerecy a wjes Rohol; a do parochije d iakona t s twa : wi tke wsy (12) wjesneje wosady nimo Roholnja.

Paeska wuba je we wosadomaj primariusa a archidiakona jeno nmska, we wosade diakona pak serbska.

c) diakoni: 1. M. Ptr o t a , 2. J. B. Bjenada 1785, 3. M. Matej Bjedrich o ta 17851834, 4. Kesan Kubica 1843, 5. Karl Friedrich Kopf z Kakojc 18441884, 6. vacat wot 1. okt. 1884.

ule: a) We Wojerowskej (manskej) uli, do ko treje su te pedmstka a wjes Nydej zaulowane, wui so ntko jeno nmski, runje do njeje nimo 600 nmskich a serbsko-nmskich di te na 120 prostoserbskich khodi. Wo koo 1. 1860 pak mjachu tam serbske di te hie serbsku

48 Dr. E. Muka:

wubu, ki hakle drje je cyle pestaa po znatych wukazach Bockowych wok. 1. 1875. Nimo rektora je tam 7 wuerjow, mjez nimi 2 Serbaj: kantor a 1. wue inski (Tschinsky), rod. Delnjouian, a 2. wue Heruka. Ha do 1. 1834 wobstojee we Wojerecach za serbske di wosebita serbska ula, tak mjenowana Winkelschule, kotru pi kncu wsty serbski sp

wa Matej Rudnik wodee; ta pak bu zbhnjena. Zo pak je samo w mstaku Wojerecach prostonmska wuba serbskim d om ze kodu, za to podam tejle dwaj pikadaj. Nydanski ota prajee: to nae di w uli nmski nawuknu, to ducy domoj so serbski zabawjejo zaso zabudu a potom njema nio! Serbske holo z Wojerec be jeno nmsku ulsku wubu dostawao, tola njeb telko nawuko, zo by na nmske paerje khodi mho; pi konfirmaciji dosta wot kmtrow serbske spwaske, pistaji so do Spalow a khodee, dokel nmske prdowanje njedorozumjee, stajnje na serbske keme, tola ze swojich serbskich spwaskich sobu spwa njemee, dokel njeb serbski ita nawuka. To pak njeje jednotliwy pad, ale tajkich ludi, ki nmski njerozumja abo dos njerozumja a serbski ita nawukli njejsu, dokel je so jim wubu w serb skim itanju zapowa abo njepodawaa, me po Serbach, pede wm w namjeznych wosadach po cyych stach nade. Woni su pi Boej subje morwe sobustawy, pak hdy na serbski kem khoda a sobu spwa njema, pak hdy na nmski khodo, to so te husto stawa, drje sobu spwaju, ale ani swoje ani duchowneho sowa njedorozumja. Ze samym abo wjetim prawom, dokel tola aanski ita a pisa a samo powda nawuknu, mha so naim gymnasiastam Boa suba we aanskej ri poskie, abo realnym ulerjam w franczskej a to by k tomu hie ble nobel byo!

b) Wjesne ule maju: 1. Spale, 2. Nar, 3. Brk, 4. i dino, 5. Hory, 6. Brtnja, 7. Lubu, 8. isk. We wch su ntko serbscy abo serbskeje re mcni wuerjo. Jeno do iska bchu prostonmskeho wuerja tykli; tola stari so duchow neho kodowanja swojich di pez to so sknuje dohladawi sebi w zapoatk lta 1884 z dowolnosu Wojerowskeho ma nosty, swojeho patrona, wot ulskeje wynose serbskeho wuerja


a rozwuowanje swojich serbskich di w serbskej naboinje a serbskim itanju muie adachu a 3. augusta samsneho lta te woprawde zaso serbskeho wuerja dostachu, ki bu z wulkeju radosu a swjatonosu witany. Mjenje zboa mjachu iskow ske serbske maerje, kotre so w 1. 1820 peiwo nowemu ulskemu porjadej w swojej starosiwosi wo duchowne zboe swojich di spjeichu. Psa so jim mjenujcy wot knjeestwa rjadny wue, a pi tom drje bu na dobo z naboinu te wuba w maenej ri wobtihana; we tej nowej methode pak wi dachu rozhorjene maerje wukorjenje kesanstwa a wr enje k phanstwu, a sam wosebny ulski radiel z Frank furta, ki bu peiwo nim na pomoc zawoany, njemee je zmrowa. Tehdy a te hie pozdio b we Wojerowskej wo sade drje wjacy ulow ha densa, ale z wjeta ani wuwueni wuerjo ex professo, koti hakle wot 1.1830 bywa poinaju; di buchu rozwuowane w naboinje, itanju, pisanju a lienju wot wobdarjenych wjesnych rjemjeslnikow abo husacych a krawjacych pastyrjow a to z wjeta jeno w zymskim asu, hdy so na po lach njedae, nawuknuchu pak pola nich te z wjeta derje, to za iwjenje a zbnos trjebachu.

Serbja Wojerowskeje wosady swru na to kedbuja, zo bychu wuerjo z najmjea tak daloko, ka to stare a nowie mini sterske wukazy a knjeeske zakonje pikazuja abo dowoleju, serbsku maenu r pi rozwuowanju serbskich di naoowali, a to drje te witcy mjenje a ble po kazanju swdomja inja; za to pak wopokazuja jim dakni stari welake poesowanja a dobroty; w jenej wsy n. p. wuerjej lubje rad darmo jeho rolu daju a w njach na polu pomhaju.

Z cya pak ma so ze serbskej wubu we serbskich wjes nych ulach Wojerowskeho wokrjesa po kompetentnej powsi wot 13. 2. 85 ntko powitkownje takle: W cyym Wojerowskim wokrjesu je sydom ulow, w kotrych so naboina a to z njej zwisuje, serbskim dom na wch skhodenkach serbski wudluje; z Wojerowskeje wosady suatej k tutym zboownym uli w Spaloch a na Horach. Dale je we wch tych ulach wokrjesa, hde sebi to stari direktnje adachu, jena serbska hodina za tyde dowolena za itanje ze serbskeje biblije a

6

50 Dr. E. Muka:

wuknjenje serbskeho katechisma, serbskich krluow a bibliskich hrnkow. A to z najmjea je we wch ulach Wojerowskeje wosady. Hewak tam, hde duchowny swru na to kedbuje a ada, wuerjo w naboinje te wjacy serbski wua, ha je wot knjeestwa pikazane. Nimo toho dyrbi so wzo w naj niej rjadowni Wojerowskich 8 wjesnych ulow a w man skej by drje te nuzno byo pi rozwuowanju makich d atkow, dokel dla rozumjenja z cya hinak njede, maena r husto naoowa. Ale we wyich rjadownjach by to runje tak nuzno byo; di bychu pi tom wse wjacy za rozum a wu trobu nawuke, a duchowny njeby potom na paerjach z nimi tajku nuzu m, hdy su w uli ldma nkak serbski ita nawuke.

Wjesne ule Wojer. wosady pak su: 1. we Wulkim i sku; zaul. May isk a Muow (Zdarowskeje wos.); ulskich di: 78 serbskich, 2 nmskej; wue: Handrij Matu z aza, wot 3. aug. 1884. 2. w idinom; zaul. Mae idino a Kinajcht; ul. d. 102 samych serbsk.; wue: Matej Blaij , wot 1880. 3. w Spaloch; ul. d. 55 sam. serbsk.; wue: Gustav Adolf Kullmann, wot 1860; w tutej wueskej swjbje ri so te serbski. 4. w Lubuu; zaul. Nowy Lubu; ul. d. 59 sam. serbsk.; wue: Gottfried Maeller, wot 1862. 5. w Brtni; zaul. Michaki; ul. d. 80 serbsk., 7 nmsk.; wue: Jurij Grt, wot 1877. 6. na Horach; zaul. Nowa uka; ul. d. 73 sam. serbsk.; wu.: Jurij Wieder ze iboje, wot 1844. 7. w Brku ze iboju (azowskeje wos.) a Ro holnjom; ul. d. 68 serbsk., 7 nmsk.; wu.: Karl ota, wot 1868. 8. w Naru; ul. d. 41 samych serbskich; wue: Karl Symank z Radski, wot 1879. Te nkotre nmske di w runje tak derje serbscy ra.

Wjesna towanos: We wch wsach Wojerowskeje wo sady (z wuwzaom Kinajchta a Michakow) su w zymje pazy, a spwa so we nich jeno serbski; we wch (nimo Kinajchta) ahaju mode holcy w pose po wsy wokoo spwajo serbske duchowne krlue ze spwaskich a ludowe pokrluki, a to w Michakach dla mao spwakow jeno w martrowym tydenju sobotu wjeor a njedelu rano, w Spaloch, isku a Nydeji wot 1. pstneje njedele ha do Jana sobotu a njedelu a swjate dny


na wjeor, w Zidinom 3 njedele do jutrow ha do Michaa kdu njedelu, w Lubuu 4 njedele do jutrow ha do Michaa, w Nowej ucy wot 4 njed. do jutrow ha do wch swjatych (1. nov.) t. j . ha do kermue sobotu a njedelu na wjeor, w Horach a Brtni runje tak ha do Lutherusa (10. nov.). Holcy Horjanskeje pazy pak te pi welakich druhich estnych skad nosach serbske duchowne krlue a krluki spwaju, pi kiz nach, estnych kwasach a pohrjebach. Wot muskich towa stwow maju so mjenowa: 1. Serbske burske towastwo, to je prnje tajke towastwo w Serbach; zaoene knc 1. 1884; sobustawow 74; jedna so we nim jeno serbski; wustawki su serbske. Zarjadnistwo: kantor em. Mrzak, pedsyda; sudniski sekretar Wiaz-Lehmann, mstopedsyda; pismikistaje Lapsyk Lapstich, pismawjede; pekupc Jurij Valtyn, pokadnik. 2. Wokrjesne poaske towastwo; we nim maju Serbja pe wahu, zarjadnistwo pak je nmske; tola je we nim serbska r erpjena. 3. Wojeske towastwo w Nydeji; sobustawy su witke serbske; zabawa je serbska; kommando nmski.

Drasta: nska drasta je hie serbska a muska te z wjeta.

Wanja: Naoki a wanja su tu narodnoserbske, ka w druhich dobrych serbskich wosadach delanskeje strony. Wose bite wanje maju w Spaloch a isku: Tam wot Jakuba ha do Michaa kdu sobotu w 4 hod. swjatok inja, a dyrbi tehdy kdy dae z pola domoj by. Tute popodnja mjenuja so swjate popodnja a swjea so, ka so praji, k wopomnjeu zatraneho mora, ki ped nimale 150 ltami wn skt zmori.

Swjbne mjena: a) serbske msta Wojerec z 1. 1851 (wu pis. z Kullmanna: Stadt Hoyerswerda atd.): Bali, Bela, Bric, Bul, Buban, Bubnik 2, Cawk, Cuzyka, Domak, Drola, Druka, Du braw 2, Gregorik, Hadank 2, Hajnica, Hanko, Handrik, Handrik, Han(u), Ha(r)tnik, Hawelka, Herc, Herenc, Juri, Jurk 3, Ka, Ka minski, Kliman, Kowal, Kobalc (Kowalc), Kowalik, Kranik, Kuba, Kulka 2, uka 2, Lsnik 3, Lib 2, Lari, Mali, Matica 2, Matijak, Marka, Matenc, Michlik, Muik, Nmc 4, ikus, Nowak 3, Nowotnik, Ptik 2, Pilop, Pisnok, Pjater, Popel 10, Radc, Rak, Ra, Rainka, Rolla, Sedlak, Smole 2, Stojan, iblik, imank 3, ika, nippa 5, orat, uwary, wawa, Tar, Tawu 3, Tidrik 2, Welik, Wrik 2, Wiaz, Zala. b) rod. Serbow na wsach Spaloch, Roholnju, Horach,

6*

52 Dr. E. Muka:

N. ucy, Nare, Michakach a Nydeji: Auerbach (t. j . Horbak abo Hrbank), Bala, Baltynk, Bartuk(a), Bur-Bawer, Blik, Bjetr Bether (= Ptr?), Brnik, Bog, Bohot, Bra, Buda, Bukowc Buchholz; Cujko, ech, orno; Delank, Doch, Domak, Doma 2, Donat 3, Drohla ( = Drogula) 3, Drssel, Dubraw 2, Duman 5, Frido 2; Gano 2, Glaka, Goa, Grao, Groba; Hanko, Hajk 2, Hanu 2, Hansk, Haensel 3, Helia, Hendruch, Hendruk, Hendrik, Hernka, Herenc 3, Hadki (Wottky, Wattky) 3, Hoda 3, Hosma 2, Hoffmann-Dwrnik; Janak 2, Jank 3, Jacsaw, Jochim; Karas, Kaspa, Kibu 3, Korma 2, Korch 2, Korje 2, Kochwa, Kobera, Koodij, Kosak, Kokrik, Kowa 7, Kowak 2, Kowal, Kobalc 4, Khler-Wuhle 3, Kullmann ( = Wuhle), Knot (Knote), Knobloch, Kral 4, Krawc 3, Krawik, Kroa 2, Kian, Kiank, Krupa (Krupper), Kubica 3, Kulka 2, Kub, Kummer-Komor, Kurstan, Krstein ( = Kesan), Khjka; awri, awru; Lib, Li, Lejnik 2, Lehmann-Wiaz; Mar 2, Mark 2, Marko, Mats 4, Mat 4, Matko, Matica 2, Matijak 4, Matuka, Ma tijk, Mta, Mita 2, Mitk(a), Mtan, Mr, Mikan, Mina, Muntl, Mucha 3, Mller-Mynk; Nahy, Natu, Nazdala 3, Nmc 4, Niks, Nowak 6, Nowak, Nuza 4, Nyt; Pana, Pawlik 6, Pet 2, Pt-mann, Petik 4, Petrik 2, Pek ( = Petik), Pilop 2, Pohl 2; Rak, Reka (Petik), Rla 2, Rokus, Rosak, Ros-man, Rychta 7; Skop (Skab), Saw(u) (Schwawsch) 3, Smole 10, Sochor 3, Sommer, Sporka, Sroka, Stojan, Stoperka, Sulk 2, Symank, ibak, iwak 3, imank 2, imjenc, ein, midt-Kowa, neider-Krawc, nypa, kowrjek, ota 7, uster-ewc 2, uca ( = Myca), wips; Tejka, Turka, Tyllich 2, Tytman; Unger 2; Vallin; Wiaz 3, Wieder, Winica, Wogawa, Wo sek, Wrobel, Wuak, Wuko; Zahrodnik 2.

Mstnostne mjena: 1. w Spaloch: Hajny, Wumjeki, Za honc, uhi, Dale, Na toch, Na pjeoch, Trjebuske, azy, Brki, Zbtki, Kuty, Wuho, Jeecy (mstnos pi puu do Wojerec, hde je ha do 30-ltneje wjny wjes staa). 2. Pola iska wodowy myn na Homole (n. Hummelmhle). 3. w Roholnju: Dohe Zahony, orny Do, Podhola, Mita. 4. w Brku: Zakalecy, Srnise, Zasrnie, Kuty, Kutk, Delene uki, Brjohi, Brzniske, Za uhi, Zahunie, Zahrodnie, Kamri, Bjezuhi, Worjene uhi, Roke any, uki, Jzorca. 5. w idinom: Herbske, Dohe, tuki, Hlinki, Wlinske, Zahonki, Ti wosrjedki, Wumjeki, Nowanske ( = Nowouanske). 6. na Horach: Zau, Wumjeki, Budychenc, Zahoncy, Hoki, erdi, Zabrzniki, uhi, Tonida, Panske, Pod dubcy, uki, Zauki, Pedewsno, Pjeki, Wrchowc. 7. w No wej ucy: Pedewsno, azy, Mry, Proinia, Zauki, Dubrawki, Wjela, roke, Stara Wjes, Zahuna, Pjeki, Bjezrki, Pasowki, pola Rzaka, pi Delnim Zauku. 8. w Nari : Truk, Rokoina, Marijny studek, Blii studek (pir. Kullmann, Hoyersw.) 9.

Statistika hornjouiskich Serbow pruskeho kralestwa. 53 w Michakach: Brody, Wuho, Lada, Wjek, Swjeatko. 10. w Nydej i : Wumjek, ie, Kudoki, Dubiny, Deleca.

II. (3.) Bluska filialna wosada. Wsy: Blu abo Blunjo (Bluno), Bjezdoy (Klein-Part

witz) a Zabrod (Sabrodt). Wosada je hie cyle serbska, a pola Serbow, ki su z wjeta

derje narodnje zmysleni, knjei bjez wuwzaa serbska r; wjeta poojca ludi njeme so derje nmski zre. Te i nkoti Nmcy witcy serbski derje ma; w manymaj swjbomaj (wtr nikaskej a khkaskej) w Bjezdoach powda so jeno serbski, w Blunju pak, hde je 1 nmski mu-hospoda a jena nmska ona-hospoza, woboje: starej mjez sobu z wjeta nmski, di mjez sobu serbski, z nmskimi starimi nmski, ze serbskimi serbski. Diwny, haj zrudno-komiski zai injee, jako pola Bluskeho oty maa holka rjenje serbski zdrasena ka klanka dokel bude tola raz, ka starej prajetaj, serbska burska hospoza do jstwy piba a swoju nmscy zdrasenu ma proee: Mama, gebt mir ein skibka! Z druhimi dimi r ee holka serbski. Tu je te plska swjba, ki me plscy, nmscy a serbscy. W Zabrode su 5 rod. Nmcy, to je bjez dwla swjba wuerja, ki pak so po druhim lienju (p. S. Now. 1884, str. 105) z ponym prawom do Serbow lii, tak zo tam po prawom adyn Nmc njeje.

Cyrkej: Blu je filiala wot Wojerec a Wojerowski kapan z dobom fara w Blunju. Kdu druhu njedelu deri kapan

fara nmsko-serbsku Bou subu, prdujo bjez pestawki naj prjedy nmski a potom serbski, tak zo su Serbja nuzowani, to same prdowanje we wobmaj romaj sye; to je po Delnich uicach wulcy lubowany porjad! Po serbskim prdowanju je peco serbska spowd, do Boeje suby pak nmska, jeli z cya ani nmscy spowdni su, to je nanajwye 4 kr za lto. Hdy fara njeprduje, tehdy ma so pod nawjedowanjom kantora jeno serbska Boa suba z itanjom serbskeho prdowanja. Paeska wuba serbskich di je serbska.

ule: 1. w Blunju sobu za Bjezdoy; ul. d. 89, w serbske; wue Gustav Ewald Ptko (Pthko), wot 1882 a 2.

54 Dr. E. Muka:

w Zabrode; ul. d. 50, w serbske; wu. Gottlob Unger, wot 1867. W tymaj ulomaj so wo jeno nmski wui, w Za brode pak sm so po powsi k. wuerja z najmjea naboinska wuba trochu z pomocu serbskeje re podawa. Jedyn bur z Bjezdo prajee: Hu nas jo wo serbske, jano w tej uli w Blunju su chopili nmski wui, to so nam njezda prawje. Ha do 1. 1842 be te w Bjezdoach pdlanska ula, a wueski scepta wotpoowae wot starodawnych asow w rukach Futkec swjby (Futka), doni posldni khka a cepta Futka 78 1. stary bjez potomnikow wumr.

Serbska towanos: Mode holcy maju we wch toch wsach serbske pazy a serbske krlue na wsy spwaju njedelu wjeor wot 4 njedel do jutrow ha do Bjezdoskeje kermue (na Michaa).

Serbske swjbne mjena z Blunja a Bjezdo: Baltink (skeps. Batting, Valting) 2, Balendowicz (Polak), Bartu, Brancel, Cerba, ujko, Doma (nanmene: Thumann) 2, Domak 2, Glawk (nanm. Klaucke), Haja, Hanko, Hanska, Hatula, Hipko, Jakobik, Janowic, Jrdan, Janowic, Kerstan, Kobjela, Kolba, Kulka, Knik, Krona 2, Kurjo 2, Lewa, Lindow, Lysina, Lutobor, Mar, Mank, Metan, Michala 2, Mynk (penm. Mller), Nowak, Nuza, Pana, Peter 2, Ptko, Petan 2, Potko, Rowna, Sebika, Skowrjenk (skeps. Skoring), Smo

le 3, Suka, Swat, ibak, imank 2, len, orat, eko, Tinko, Tye, Wanik, Wiaz, Wsek 3, Wuhle (penm. Khler, Keller) 2, Wu sak, Wusk 4, andel.

Mstnostne mjena: a) z Bjezdo: Bobrjenc, Kupy, Kupo wac, Nowe Role, Pjeki, Poni (uki), Stare Nowiny, Zadubrawki. b) z Blunja: Dubicy, Dlske, Gasy, Kamjeske, uki, Mroka, Nu lojske, Pedewske, Pz(u)biny, Rpia, Stara Wjas, Studeske, Se lia (Zel.?), Zagocy, Zamosty.

III. Parcowska wosada. Parcow (Gross-Partwitz) be ha do smjere zasubneho

fararja Hadanka ( 1880) do ista serbska wjes a wosada; wot toho asa pak tam w cyrkwi a uli nmcuja a penmuja, tak zo je tam ntko hio 1015 nmcowarjow, woprawditych Nm cow pak jeno 4: 2 nmskaj muej-hospodarjej a 2 n. onje-ho spozy. W 1. 1840 bchu tam 3 rod. Nmcy, wot kotrych so jedyn pre hotowae. Hdy je pi nkajkej zabawje Nmc pdla,


tehdy Parcowscy Serbja nmski amaju, ka patuje te to de. W pazy a na wsy spwaju mode holia serbski.

Cyrkej: Ha do smjere far. Hadanka b kdu njedelu serbski kem a kdu druhu njedelu so na serbskej Boej subje te nmski sobu prdowae. Potom bu nmski duchowny z dru heho wokrjesa a druheje superintendentury, fara ze arnowa w Delnjej uicy, za stajneho zastupnika (vicarius perpetuus) postajeny, ki pez 3 lta jeno nmske Boe suby deree; na to je so kandidat Pt , rod. delnjouiski Serb, do Parcowa za vikara psa, hdy b sowo da, zo chce te serbski prdo wa; za as swojeho jenoltneho vikariatstwa je wn pjea dwjcy abo trjcy serbski prdowa; 7. septembra 1884 bu wn za fararja zapokazany a prduje ntko kdu 4. njedelu serbski, hewak peco nmski; k tomu je te pi maych swjatych dnjach serbski prdowa slubi. Tola w serbskej wosade kajka tola bjeze weho dwla Parcowska hie je, ma so kdu njedelu serbski kem dere; to drje tola nicht pr njezechce! Serbskich spowdow ma by wot lto 6: 3 w nalu a 3 w nazymje, nmskich 2: jena w nazymje a 1 w nalu. Turnus serbskich spowdow pak ma so tak, zo na 1. spowd stari ludo, na 2. hospodarjo a hospozy a na 3. njeenjena modina de. Hdy je serbski kem, tehdy adyn nmski njeje: te to je dopokaz, zo w Parcowje po prawym ani Nmcy njejsu; a zda so nam, zo tole nowe cyrkwinske zarjadowanje snano k wolenju duchow neho zastojnistwa, ale zawse nic k spomenju duchowneho iwjenja Serbow sui. Paeska wuba a konfirmacija serbskich di je nmska. Tu twarja rjanu nowu faru-hrd.

Fararjo wot 1750: 1. Jurij Bohakhwal Schmieder z Ka mjeca 1753 ca. 1760, 2. Cubitius wokoo 1776, 3. Schulze 1795, 4. M. Kesan Bjedrich Stempel 1795 4. jan. 1829, 5. Kesan Hanschke (Hansk) z Bukowa p. Grodka 28. oktobra 1829 11. okt. 1838, 6. vakanca 183843, 7. Handrij Hadank z Lejna 1843 17. febr. 1880, 8. vakanca 188083, 9. Gotthold Pt ze Zakrjowa p. Grodka wot 1883.

ula: Hie pedposldni wue Bambor wuee serbski; ntko so z cya nio wjacy serbski njewui, runje je wue rod. Serb z D.-. a runje ludo z tajkim zanjechanjom mae neje re spokojom njejsu. Jeno hdy sebi pola maych di

56 Dr. E. Muka:

z cya hinak radi njew, potom nolens volens serbske sowko na pomoc wozmje. Di wzo pi tajkich wobstejnosach wjele njenawuknu, ka me so kdu peswdi, ki ma wotewrjenu howu a woi.

Wuerjo: 1. Jakub Bieber 1703, 2. Hans Bieber 1741, 3. Jan Jakub Bieber 1823, 4. Jurij Bambor 1823, 30. jan. 1875, 5. Kesan Lehmann 1875.

IV. (5.) Lejnjanska wosada. Lejno (Geierswalde) ma nimo Serbow 7 rodenych Nmcow,

koti te witcy serbscy powdaju z wuwzaom farskeho vikara; w jenej swjbje, hde je ona nmska, so z wjeta nmcuje.

Cyrkej a ula: Zafarowana a zaulowana je blizka delnjo uiska wjes kodow; kemi do Lejna khoda dla wjeteje bliz kose mnozy Lubuenjo, tola wrowanja, kenja atd. wob stara Wojerowski kapan pola nich domach. Hie za posld njeho duchowneho J. Fr. Boidara Pjecha, rod. 1807 w Khomje, 18381882, ntko emer., b kdu njedelu serbski kem, nmske prdowanje pak kdu druhu njedelu a kdy prni de rnych asow po serbskim; vikarius perpetuus b serbski, ntko je tam wot 1. 1884 nmski farski zastupnik Paul Schulze, ki jeno nmski prduje; tola ma so hie kdu 4. njedelu serbska Boa suba, kotru najskeo kantor deri. Jako b w kor mje r, zo farski zastupnik serbski wuknje, rjekny jedyn nm cowa: Wuknje abo njewuknje, wostanje tu tola. Tola sebi Lejnjenjo horco peja, zo by, jeli dyrbi a chce pola nich wosta, serbski prdowa nawuknu. Serbske paeske di je wn Michaa 1884 (prni kr) jeno nmski rozwuowa a nmski konfirmowa. W uli so jeno nmski wui, ka w Parcowje. Porjadny serbski kem a serbska ulska wuba pak je tu runje tak nuzna, ka w druhich serbskich wosadach! Fara a ula staj cyle nowej rjanej wulkej hrodaj.

Mjena fararjow a wuerjow: hl. Kullmann, St. Hoyers werda str. 69 sl. Tam namakatej so te rjanej powstcy z ludu wo Hrodiu srjed Lejna a Parcowa (str. 83) a wo bitwje starych Serbow a Nmcow pola Lejna a Ptaec (str. 95).


V. (6.) K h o m a n s k a wosada. Wsy: 1. Farska w. orny Khomc z Nowym Khomcom

(3 khe) a Rzakom (Schwarz-Collm m. Neu-Collm u. Schneide mhle) a 2. filialna w. Ptaecy (te Takecy, Ttzschwitz). Ha wot far. Stangi wok. 1860 zaoena kolonija Boecy (Bieloschtz) hie wobstoji, njemach zhoni; je-li pak, to sua sobu do Ptaec.

orny K h o m c ma nimo 424 Serbow 14 Nmcow, koti nimale witcy te serbski powdaju; dw swjbje, hde je pak mu pak ona z nmskeho rodu, domach z wjeta nmcujetej; wot Serbow 30 nio nmski njerozumja a 200 nic wjele. Pi zabawach w kormje, hdy su Nmcy pdla, so pak serbski pak nmski powda. Serbja jara derje a ise serbscy ra, su narod nostnje dos zdani a sebje wdomi, chceda Serbja wosta a adaju sebi serbskeho fararja. Khomanscy burja su sprawni a peelni, samostatni a zamii, maju swoje rybowe haty a kho da sami na hotwu, ka knjecy.

W cyle serbskich P taecach serbska r jenicy knjei a wjesny ota dee: Serbsku r sebi my njedamy wza! Khom enjo pak so khwalachu, zo maju Ptaeenjo swj serbski duch wot nich poeny.

Cyrke j : Keme dera so w Khomcu a Ptaecach, ka w Blunju: Boa suba poina so ze serbskim krluom litur gija poserbska a ponmska nmski howny krlu nmske prdowanje 1 abo 2 serbskej tucy serbske prdowanje knc. Kdu 2. njedelu ma fara w Ptaecach kem dere; tehdy so w Khomcu jeno serbski prduje. Te njedele, hdy fara pide, ita w Ptaecach kantor serbske prdowanje. Serbska spowd je kdy msac, nmska kde twr lta raz. Paeska wuba serbskich di je w Kh. a Pt. serbska, jeno dyrbja di pdla serbskich te nmske naboinske wuknjenja (religisen Memorierstoff) z howy wuknu.

Fararja wot 1750: 1. Jan Khrystof Vetter 174160, 2. Han drij Meli 176091, 3. Jan Gottfried Weser 17911826, 1829, 4. Jan Kesan Hank 182629 jako jeho substitut, 5. Kesan Bjedrich Stempel 182937, 6. Karl Emil Stange z Hale 1837 1. okt. 1879, 1881, 7. Handrij Mto z Wysokeje okt.dec. 1882 farski zastupnik, 8. vakanca wot 1882.

58 Dr. E. Muka:

ula: 1. w .-Khomcu: 71 samych serbskich di; 2. w P taecach : 67 sam. serbskich d. ulska wuba je we wobmaj nmska; tola orno-Khomanski wue, hdy sebi hinak radi njew, w niej rjadowni serbsku maenu r na pomoc bjerje, runje ma z tym, ka prajee, dwoje do; k tomu da wn, dokel su stari adali, we wyej rjadowni za tyde raz ze serbskeje biblije ita; Ptaeanski pak pjea ani to njeini. Na tajke zanjechanje maeneje re skoree jedyn Ptaean z jara wtrymi, ale wrnymi sowami, kotre tu njechamy wo spjetowa. Zo pak je serbska wuba w Ptaeanskej uli a to we wch rjadownjach bjeze weho dwla nuzna, dopokae hio tutn jeniki podawk z paeskeje wuby 1. 1882: Duchowny: Wovon handelt das 3. Haupt tck? Pa. do: Vom Gbett s Herrn. Duch.: Praj mi, kak to serbski rka. Pa. do: Postelo (t. j . posleo) tego knza! Z tajkimi podami so serbske di na nmske tworja a dressuja peiwo Boej a star ich woli sebi a ulskej inspekciji k woli!

Wuerjo: a) w Khomcu: 1. Gottfried Horl ica 185054, 2. Drohla 185669, 3. Emil Drohla, syn 187078, 4. Ke san Nowak, wot 1879. b) w Ptaecach: 1. Futka, krawc a

wue 40 lt, 2. Hans Jnchel, krawc a wue 18018, 3. Au gust Drohla z Lejna 180852, 4. Eduard Rychta, wot 1852.

Wjesna towanos : Serbske pazy matej wob wsy. Khomanske pyne a wjesoe, rjane a pkne holia z cunimi hosami ma wjele rjanych serbskich psnikow a pokrlukow (Han.). Na wsy spwaju wone wot pstnic ha do Michaa kdu njedelu, druhdy te sobotu, w ich im tydenju kdy de na wjeor serbske krlue a pokrluki. W Khomcu je: 1. wojeske towastwo z 35 sobust., mjezy 2 nm., kom mando nmski, zabawa zwjeta serbska; 2. spwaske towa stwo, kotre nimale jeno n m s k i spw plahuje.

Swbne mjena: Baca 2, Benu, Benuk, Bjedrich, Bukowc (pen. Buchholz), Bu 4, Buk, Ceko, i, iik, Doma, Duman 3, Dubraw, Frencel, Gota, Hajnk 2, Han, Hejla (n. Hhler), Hejna, Hencko, Holask 4, Horak (pen. Berger), Jurjanc, Kalc, Kobalc, Ko wa, Kosak, Kubica, Kurjo, Markus 4, Mrink, Michlik, Mjeak (n. Medschak), Nmc, Nowak 6, Pawlik 2, Petrik 2, Petik 2, Pet, Pink, Pop 3, Rychta, Sebik abo ebik, Sohla 2, Sochor, Smole 7,

Statistika hornjouiskich Serbow pruskeho kralestwa. 59 Sykora, iman 2, imko, oratk, otka, Wjelk (pen. Wolf), Wlka, Wuhe (pen. Unger).

Mstnostne mjena w Khomcu: Wumjek, erde, Pod wosna, Klin, Howy, Podkruwica, Na Bliom, Podtruha, Podkhn ski hat, Podhora, Potoki, Bjezpue, Poduk, Brzynki, Zablia hora, Podwlina.

VI. (7. 8.) Spre janska wosada. Sprejcy (Spreewitz), Drtwja (Zerre), Nowa Wjes (Neu

dorf Knigl.), Daki z Hamorom (Neustdter Hammer mit Dschko). Wosada je istoserbska. i nkoti rodeni Nmcy rozumja te derje serbski. Nmski pak je w Spr. jenicy wob

sede walkanje a w Drtwi pedewm wobsede wulkeho myna. Serbja maju dobre serbske wanja a mjez nimi knjei hie serbski narodny duch; w Drtwi prajee jedyn kuble: My sebi nae Serbowstwo waimy a chcemy sebi je zdere, runje je nam pytaju rubi. Ja bch dobry pruski wojak a sym w bitwach krue so bdi, runje wjele nmski njerozumjach; run je i serbscy wojacy, ki tak prawje nmski njemachu, bchu w subje najlpi a w bitwje najkhroblii.

Do filialneje cyrkwje sueju wjes Brkhamor (Burghammer Dorf) a ( fabr ika Brkhamor (Burkhammer Eisenwerk); wjes je serbska, fabrika nmska; i 6 Nmcy we wsy ra sobu serbski a Serbja w fabricy z wjeta sobu nmski; hdy pak pidu do wsy, ra te serbski; nkoti Serbja z fabriki su swoju na rodnos mjenje ble spuili, tak te jenika mana swjba w Drtwi.

Cyrke j : Serbski kem je kdu njedelu a kdy swjaty de, kdu druhu njedelu ma so po serbskim te nmski kem, mjez wobmaj ini so pestawka. Serbska spowd deri so kdy msac raz, nmska dwjcy za lto; tehdy je nmski kem prjedy serbskeho. Serbskich kemerjow je stajnje nhde 300, nmskich 1520. W Brkhamorskej cyrkwicy so ped vakancu te kdu njedelu prdowae a to wokoo 1. 1860 jeno nmski a pozdio drje ldma hinak.

Fararjo wot 1750: 1. M. Abraham Traugott F rence l z orn. Khomca rod. 1704, substitut far. Lachmunda w Sprejcach 1741 1745, fara w Spr. 1745, 26. febr. 1790; 2. Jeho substitut M. Jan Bohumr Weser z Gross-Thiemiga ha do 1791; 3. Gottlob Benjamin

60 Dr. E. Muka:

Bt tne r z utow 23. jul. 1791; 4. vakanca; 5. Jan Bergan z Wulkich Zdarow, 1819 katechet w Hznicy p. Nizkeje, 1824 fara w Sprejcach, 24. jun. 1827 na suchoinu; 6. Karl Friedrich Kopf, rod. 28. meje 1808 w Kakojcach p. Kalawy, 1828 fara w Sprejcach, 1844 subdiakon we Wojerecach, 1884 emeritus we Wojerecach; 7. Gottlob Moric Piltz, rod. w Zhorjelcu 1806, nawukny jako kan didat nkak serbski, 1842 pomocny prda we Wojerecach, 1844

fara w Spr., 28. jul. 1850 tam; 8. Jan Mjewa z Barta p. Bu dyina (rod. 21. dec. 1802), 1833 katechet w Hznicy p. Nizkeje, 1844 prni samostatny prda tam, 1851 fara w Sprejcach, 1859 wotsadeny; 9. Dr. theol. Jan Novotn, rod. 10. dec. 1815 w Skui w echach, najprjedy ewski, potom khudy student, 25. jul. 1841 w Kralowej Hradcu za mnika wuswjeeny, 18421845 k. kr. dwrski prda we Winje, 29. nov. 1845 za dra. theol. powyeny, 12. meje 1851 wustupi z kath. cyrkwje, 11. okt. 18511860 fara w Hznicy, 1860 far. w Spr., 31. jan. 1873; 10. Edwin Finger 1. okt. 1873 1. aug. 1870; 11. vakanca; 12. Jan Emanuel Do brucky, farski zastupnik 21. okt. 1882 1. jul. 1883; 13. vakanca.

ula: Cyrkwinsku ulu w Sprejcach wopytuja di ze Sprejc, Drtwje, Noweje Wsy a Dakow; pdlanska ula je w Brkha morje. W Sprejcach rozwueju so mae di nmski a serbski, wulke di wuknu serbski howne stawy kesanskeje wry, nto serbskich krluow a bibliskich hrnkow a ita z biblije za tyde 1 hod. W Brkhamorje so nio serbski nje wui. Tohodla te Brkhamorske serbske paeske di nmsku paesku wubu dostawaju, a jeno Sprejanske serbsku; tola te te so w asu pedposldnjeje vakancy jeno nmski rozwuowachu a bywachu hromade z nmskimi na nmskich kemach nmscy konfirmirowane; tehdy bchu te serbske biblije w uli zakazane ! Wuerjej Rych t a w Spr. a Re w Brkh. staj rod. Serbaj.

Sprejanscy wuerjo: 1. Wojna; 2. Jan Herold; 3. Jan Pomhajbh Herold , syn; 4. Cynka; 5. Karl Bohulub Schreiber z Minakaa, 18161852; 6. Jan Bohuwr Rychta rod. w Bo holnju 1818, pomocny wue we Wojerecach 1840, wue w Spa loch 1841, wue w Sprejcach 18521883, emeritus; 7. Jan Ernst Boidar Rychta , syn, rod. 1852, wue w Chusej p. Drjowka 187576, w Tukomje p. Kalawy 187681, w Nowym Mse p. Sprejc 188184, w Sprejcach wot 1. hapr. 1883.

Wjesna towanos : Wojeskej towastwje staj w Drtwi a Sprejcach; posldnje ma pez 25 samych serbskich sobustawow; kommando nmski, zabawa serbska. Serbske pazy su wude.

Statistika hornjouiskich Serbow pruskeho kralestwa. 61 Na wsy spwaju

časopis maćicy serbskeje 1885

Documents