Çalışanlarda kas İskelet sistemi yakınımları
DESCRIPTION
Çalışanlarda Kas İskelet Sistemi Yakınımları. Dr. Ayşegül Çakmak. Temel hastalığımız. Birikici Tra v ma Hastalığı ( BTH ) Tekrarlayıcı Stres Yaralanması ( TSY ) Tekrarlayan Hareket Travması ( THT ) - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
Çalışanlarda Kas İskelet Sistemi Yakınımları
Dr. Ayşegül Çakmak
Temel hastalığımız...
• Birikici Travma Hastalığı (BTH)• Tekrarlayıcı Stres Yaralanması (TSY)• Tekrarlayan Hareket Travması (THT)• Tekrarlayıcı hareketler veya vücudun aşırı
çevrilmesi sonucu oluşan veya tetiklenen ağırlıklı olarak boyun ve üst ekstremiteyi tutan kas, tendon veya sinir yaralanmaları
Problem büyük;
• Wells ve ark. 2000’de, otomobil parçası sektöründe çalışanların %80’i geçen yıl en az bir kez atak
• İngiltere’de 2001’de 14.4 milyon iş günü kaybı
• Maliyet 10 milyar pound/yıl
• Aileler için önemli– Her hafta 500 kişi işini kaybediyor
– Sosyal problem, yaşam kalitesi
Rölatif Risk
0 1 2 3 4 5
Düşük sosyal destek
Yüksek beklenti
Kalifiye olmayan iş
Bilgisayar başı geçen zaman:1,5-5 saat
Kötü pozisyon
Kadın/Erkek
Polanyi (1998) American Journal of Industrial Medicine
Kişi neden kronikleşir;
• Sarı, mavi, siyah bayraklar
• Medikal durum
• Kondüsyon azlığı
• Aktiviteler...
Sarı bayraklar
• Ağrı şiddeti/fonksiyonel kısıtlılık
• Genel sağlık durumunun kötülüğü
• Psikolojik stresler
• Depresyon
• Korku sakınımı
• Ağrı davranışı
Mavi bayraklar
• İş tatmini (tatminsizliği)
• İşten uzak kalma süresi
• Mesleği
• İşe dönme isteği
Siyah bayraklar
• İşe ait– Zaman baskısı– Yönetim özellikleri
• İşe dönüşün özendirilmesi
Kronik ağrı: Psikofizyolojik boyut
TravmaKoruyucu kas
spazmı
Kullanmama atrofisi
Eklem sertliği
Eklem immobilitesi
Koruyucu korseleme
Anahtar konular
• Nötral pozisyon (IYI)– Yerçekimi olmayan bir ortamda
vücudumuzun aldığı pozisyon (örn; uzayda)
– BTH’nın seyrek olduğu duruş
• Statik Pozisyon (Kötü)– Kan akımının yavaşlaması ile kas
yorgunluğunun ön planda olduğu duruş
Kıkırdak endplate
• Glikoz ve oksijen gibi noniyonik maddeler temel olarak endplate’den diffüze olur,
• Oksijen eksikliği, anaerobik metabolizmayı, laktat ve pH’yı arttırır.
Ne zaman şüphelenilmeli?
DIKKAT!DIKKAT!
Ellerinizi sık sık sallama ihtiyacı
Kronik bel ağrısı
Ağrıyı azaltmak için elleri, boynu ovuşturmak
Gece uyanarak kolları sallama ihtiyacı
Ele alınan cisimleri düşürme korkusu
Sıkı kavanozları, kapı kollarını açmada zorlanma
İşe bağlı KISH
• Özellikle akut travma ile değil, tekrarlayan kronik travmaların sonucu
Sık görülen yakınımlar:Miyofasial ağrı sendromu (MAS)
- Her yaş ve cinsde görülür.
- Özellikle sedanter yaşayan genç-orta yaşlı kadınlarda semptom verir.
- Kronik ağrı sendromlarının en sık nedenlerindendir.
- Ağrı kliniklerine başvuran hastaların yaklaşık %75-85’ine bu tanı konulmaktadır.
Kaslar niçin önemli?
• Öne eğilme ile diske binen yük 5000 newton’dan fazla- Vücut ağırlığının 10 katı
• Kasları olmazsa omurga sadece 5 kg taşıyabiliyor
• Kaslar önemli bir destek
Özellikleri
• Lokal ağrı ve yaygın sertlik, tutukluk, uyuşma, kuvvetsizlik,
• Gergin bant varlığı, • Palpe edildiğinde ortaya çıkan ağrının
klasik bir yayılımı olan tetik nokta,• Otonom komponentlerin bulunması,• Tuzaklanmalar ve psikososyal
disfonksiyonun eşlik etmesi,
İliocostalis thoracis
İliocostalis thoracis
Multifidi
Multifidi
Gluteus medius
Gluteus minimus
MAS/Fibromiyalji
MAS Fibromiyalji
Yaygınlık Bölgesel Tüm vücut
Cinsiyet Her iki cins Kadın
Nokta Tetik nokta Hassas nokta
Nokta tonusu Hipertonik Hipotonik
Masaja cevap Olumlu Olumsuz
İmpingement Sendromu
• Omuzun 90° abduksiyonda ve daha yukarıda çalıştırılması ile ortaya çıkan supraspinatus tendonunun kronik zorlanması– Kolu yukarıya kaldırırken ağrı– Omuz üzerine yatamama
Sıkışma sendromu- evre 1
Sıkışma sendromu-evre 2
Sıkışma sendromu- evre 3
Lateral epikondilit
• El bileği dorsifleksörlerinin yapıştığı lateral epikondilde ortaya çıkan, devamlı zorlanma ile bağlantılı inflamasyon,
• El bileğinin dorsifleksiyonda dirence karşı çalıştığı durumlarda görülür,
• Lateral epikondil palpasyonla hassastır, dirence karşı el bileği dorsifleksiyonu ağrı oluşturur.
Medial epikondilit
• El bileği palmar fleksörlerinin yapıştığı medial epikondilin devamlı zorlanması,
• Aşırı yük taşımak ve el bileğini palmar fleksiyonda tutan hareketler,
• Golfçülerde sık,
Karpal tünel sendromu
• Karpal tünel sendromu– Sinirle aynı
kanaldan geçen tendonlar inflame olduğunda sinire daha az alan kalır.
Karpal tünel sendromu
• N. Medianus’un karpal tünel içinde sıkışması,
• Tünelin tavanını lig. carpi transversum, tabanını el bileği kemikleri oluşturur.
• İçinden parmakların yüzeyel ve derin fleksörleri, n.medianus geçer.
Karpal tünel sendromu- etyoloji
• Genelde idiopatik- postmenapozal kadınlarda,
• Gebelik,
• Tekrarlayan travmalar- bilgisayar kullanımı, ev hanımları, müzisyenler
• Hipotiroidi, RA, kristal artropatileri,
Karpal tünel sendromu- semptomatoloji
• İlk 3.5 parmakta uyuşma, ağrı
• Ağrı gece fazla, uykudan uyandırır- “tingling arazı”
• Opponens pollisis ve abduktor pollisis brevis kaslarında güçsüzlük- tenar atrofi
• Tinnel testi, Phalen testi (+)
Karpal tünel sendromu
Meraljia parestetika
• N. Cutaneus femoralis lateralis’in spina iliaca anterior superior aşağısında lig. inguinale tarafından sıkıştırılması.
• Şişmanlama, gebelik, dar kıyafetler, devamlı ağır taşıma kolaylaştırır.
• Uyluk dış yan yüzü, bazen gluteuslarda duyu kaybı olur.
• Tanı lidokain enjeksiyonu ile konulur.
Meraljia parestetika
Tarsal tünel sendromu
• N.tibialis posterior’un , a. tibialis posterior, m.fleksör hallucis longus, m. digitorum longus ve m. tibialis posterior’un geçtiği kanalda sıkışması,
• Fleksör retinakulum’un travmalarla kalınlaşması, ayakta valgus deformitesi, arka tibial kompartmanda tendon kılıfı inflamasyonu nedenlerdir.
Tarsal tünel sendromu
Tarsal tünel sendromu
• Özellikle gece ortaya çıkan ayak tabanı ağrı ve parestezileri,
• Ayak bileği iç yanına basınç veya zorlu pronasyon semptomları uyarır,
• Lokal submalleolar şişlik olabilir.
Omurga ağrıları
• En sık görülen yaralanma tipi-Üretim sektöründe
• Doğru egzersizler ve doğru kaldırma pozisyonları önemli
Omurga
• Destek amaçlı• Omuriliği korur• Dönme ve eğilme fleksibilitesi sağlar• Kaldırma amaçlı değildir• Yaralanma nadiren tek bir travma ile
olur
Çalışma alanı
• Sandalye• Monitör• Klavye• Mouse (Fare)• Masa
Sandalye
• Uygun sandalye seçiminde,– Yükseklik
– Derinlik
– Açı
– Bel desteği
– Kol desteği
– Tilt
Nötral postür,
• Oturma– Baş omuzlar üzerinde
dengeli– Omuzlar gevşek, önde
değil
Ön kol ve uyluk zemine paralel, üst kol ve alt bacakla 90° açıda
Sandalye
– Ayaklar yerde veya ayak desteğinde rahat yerleşmiş,
– Bel destekli,– Bacakların arkası destekli– Kol destekleri omuzu ve kolları destekler
pozisyonda– Rahat olduğunuz...
Monitör Pozisyonu
• Direkt olarak karşınızda
• Gövdeden kol uzunluğu kadar uzakta
• Monitörün üstü göz hizasında veya hafif aşağıda
Klavye taşıyıcısı
• Kişinin vücut yapısına göre değiştirilebilmesi avantajı
• El bilekleri nötral pozisyonda
El bileği nötral pozisyonu
• El bileği düz...
Klavyeler
• Nötral pozisyonda duruşu kolaylaştıracak şekilde dizayn edilmiş olmalı
Mouse
• Klavye ile aynı seviyede ve gövdeye aynı mesafede olmalı
• Yeni mouse’lar işaret parmağını daha az zorlar
Diğer aksesuarlar
• Bilek desteği– Kullanılmalı,
• İstirahatte,
• Yumuşak, jel kıvamında olmalı
Diğer aksesuarlar
• Döküman taşıyıcı– Monitöre monte
edilebilmeli
Diğer aksesuarlar
• Baş telefonu (Mikrofonlu kulaklık)– Boyun ve baş arasında
telefonu sıkıştırmayı engeller
• Speaker Phone
Diğer aksesuarlar
Ayak destekleri ayak istirahati için kullanılır
Uygun mu?
Daha iyi...
Daha iyi
Uygun mu?
Statik postürü azaltmak
• Sıkça pozisyon değiştirin
• Uygun büro malzemeleri kullanın
• Düzenli egzersiz yapın– www.ergocise.com– www.ergoweb.com
Tedavi seçenekleri-Primer
• İşe alınma öncesi tarama (screening) ile çalışanın seçimi,
• İşyerinin çalışana uygun tasarlanması,
• Doğru vücut mekaniklerinin kullanımı ile çalışma tekniklerinin öğretilmesi
Tedavi seçenekleri-Sekonder
• Tek disiplin– Fizik tedavi– Aerobik– Aquaterapi– Bireysel danışmanlık
• İnterdisipliner– Work conditioning– Work hardening
Tedavi seçenekleri-Tersiyer
• İnterdisipliner– Fonksiyonel restorasyon– Psikoterapi bazlı rehabilitasyon– Kronik ağrı klinikleri
• Yüksek maliyetli (Başarı???)– Multipl enjeksiyon– Multipl cerrahi– Santral sinir sistemi stimulatörleri
Egzersizler
• Fleksibiliteyi korumak ve gücü arttırmak için günlük düzenli yapılmalı
• Ağrı oluşturmamalı
• Bilinen bir patoloji varsa önce o tedavi edilmeli
Top sıkma
• Lastik top yavaşça sıklıp 10 saniye tutulur, gevşetilir, 8-10 kez tekrarlanır
El bileği germe
• Yumruk yapılır
• Yavaşca fleksiyon ve ekstansiyona getirilir
• 8-10 kez tekrarlanır
Omuz kaydırma
• Pelvik tilt pozisyonu alınır
• Yavaşca omuzlar geriye çekilir
• Yavaşca öne getirilir
• 8-10 kez tekrarlanır
Omuz çevirme
• Pelvik tilt pozisyonu alınır
• Omuzlar yavaşca öne ve arkaya çevrilir, 8- 10 kez tekrarlanır
Omuz silkme
• Pelvik tilt pozisyonu alınır
• Omuzlar yavaşca kulağa kadar kaldırılır
• Yavaşca indirilir
• 8-10 kez tekrarlanır
Kol çevirme
• Pelvik tilt pozisyonu alınır
• Kollar omuzdan 90° abduksiyona getiriir
• Öne ve arkaya 8-10 kez çevrilir
Bilek çevirme
• 8-10 kez el, bilekten yuvarlaklar yaparak çevrilir
• Hareket ters yönde tekrarlanır
Dua etme pozisyonu
• Eller karşı karşıya getirilir
• Birbirine doğru hafifçe ittirilir
• 5’e sayana kadar tutulur
• 5 kez tekrarlanır
Parmak açma, kapama
• Parmaklarınızı yavaşca gerin
• Yumruk yapın
• Hareketi 8-10 kez yapın
El bileği fleksiyon, ekstansiyon
• El nötral pozisyonda yavaşca el bileğinden fleksiyon, ekstansiyon yapın
• Hareketi 8-10 kez tekrarlayın
Egzersizler
• Bel ve hamstring fleksibilitesinde azalma önemli bir yaralanma nedeni
• Belin hareket açıklığı azaldığında travma daha kolay
Hamstring Germe
• Sırt üstü düz olarak yatın
• Bir dizi kıvırın
• Diğer bacağı düz olarak kalçadan kaldırın
• Ayak bileğini fleksiyona getirerek kası gerin
• 10 saniye tutun 5 kere tekrarlayın
Bel germe
• Sırt üstü düz olarak yatın
• Bir dizi kıvırın
• Diğer dizi, altından tutarak karına doğru çekin
• 10 saniye tutup, her iki diz için 5 tekrar yapın
• Her iki bacağı karına çekip hareketi tekrarlayın
Pelvik tilt
• Sırt üstü düz olarak yatın
• Dizleri kıvırarak ayakları yere basın
• Karını içeriye çekip 10 saniye tutun, hareketi 5 kere tekrarlayın
Ayakta pelvik tilt
• Dizler hafif kıvrık, ayaklar hafif ayrık ayakta durun
• Karın kaslarını kasıp kalçayı geriye çekin
• Bu hareketi çalışırken de yapabilirsiniz
Kısmi doğrulma
• Sırt üstü düz olarak yatın• Dizleri kıvırıp ayakları
yere yerleştirin• Skapula alt ucu yerden
kalkacak kadar öne uzanıp sırtınızı kaldırın
• 10 saniye tutun, 5 kere tekrarlayın
Sırt ekstansör germe
• Eller göğüste yüzüstü yatın
• Omuzları yukarıya kaldırın
• 10 saniye tutun
• 5 kere tekrarlayın
Çapraz kol-bacak
• Alına yastık yerleştirerek yüzüstü yatın
• Kol ve bacakları çapraz olarak kadırın
• 10’a kadar sayın
• 5 kere tekrarlayın
Endüstriyel Bel Okulu
• İş ortamında;– Ağır yükleri tekrarlamalı kaldırma,– Kaldırma ve dönme,– Sürekli kollar ile yukarı uzanma– Uzun süreli oturarak, ayakta durarak, öne
eğilerek çalışma– Vibrasyona maruz kalma
Endüstriyel Bel Okulu
• 10-12 kişilik gruplara, interaktif;– Vücudu doğru kullanma,– GYA’lerini doğru yapma– Doğru taşıma, kaldırma– Kilo kontrolu,– Sigara ile savaş– Uygun egzersizler
Endüstriyel Bel Okulu
Endüstriyel Bel Okulu
Endüstriyel Bel Okulu
Work Conditioning
• İş ile ilgili, amaca yönlendirilmiş, özellikle kişinin sistemik, nöromusküloskeletal fonksiyonunu (güç, endürans, hareket, fleksibilite ve motor kontrol) restore etmek üzere planlanmış bir tedavi programıdır
Work Conditioning
• Amaç;– Kişinin işe dönebilmesi veya meslekle ilgili
rehabilitasyon programına başlayabilmesi için fiziksel sağlık ve fonksiyonlarını restore etmek
Work hardening-Work Specific Industrial Rehabilitation
• Gerçek veya taklit edilmiş iş aktiviteleri ile birlikte kişinin biyomekaniksel, nöromusküler, kardiyovasküler/metabolik ve psikososyal fonksiyonlarını progressif olarak, derece derece iyileştiren yöntemleri kullanan interdisipliner bir programdır.
Work hardening
• Pratik uygulama, modifikasyon ve iş görevlerinde eğitim,
• İş görevleri performansıyla ilgili güç ve endüransın geliştirilmesi,
• Emniyetli iş performansı ve yeniden yaralanmayı engellemek için eğitim,
• İş analizi ile spesifik iş gereksinimlerinin değerlendirilmesi,
Work hardening
• İşçi ve ailesinin kişinin durumu hakkında bilgilendirilmesi,
• Kendi kendini yönlendirme ve sorumluluk almayı geliştirme,
• İş yerinde üretim,emniyet ve işçi davranışının değerlendirilmesi,
• Başka işlerde kullanılabilecek becerilerin belirlenmesi ve geliştirilmesi .
Fonksiyonel Restorasyon
• Kas iskelet sistemi hastalıklarının rehabilitasyonunda 90’lı yılların yaklaşımı,
• Sadece etkilenen vücut bölgesini değil, kişiyi bir bütün olarak ele alıp fiziksel ve psikososyal fonksiyonları en iyi düzeye çıkararak aktif, güvenli ve üretken bir yaşama ve işe döndürmeyi amaçlar
Fonksiyonel Restorasyon Programının Öğeleri
• Fiziksel kapasitenin değerlendirilmesi,
• Psikososyal ve sosyoekonomik fonksiyonun değerlendirilmesi,
• Fiziksel uyumun iyileştirilmesi,
• Etkilenmiş fonksiyonel ünitenin güçlendirilmesi,
• İşe yeniden alıştırma eğitimi,
Fonksiyonel Restorasyon Programının Öğeleri
• İş istasyonu simülasyonu,
• Sakatlığın yönlendirilmesi ve hastalık davranışının azaltılması,
• İş ve topluma uyumun sağlanması,
• Detoksifikasyon ve psikofarmakolojik tedavi,
• Standartlaştırılmış objektif kriterlerle sonuç izlenmesi
Hedeflerimiz;
• Bilimsel verileri destek alarak ülkemizde branşlar ve meslekler arası dayanışmayı arttırmak,
• Koruma eğitimlerini standardize etmek,
• Kapsamlı işe döndürme programlarını düzenli uygulanabilir ve ulaşılabilir standartlara getirmek