BUREAU INTERNATIONAL D'INFORMATION BOUDDHISTE INTERNATIONAL BUDDHIST INFORMATION BUREAU

PHÒNG THÔNG TIN PHẬT GIÁO QUỐC TẾ

Cơ quan Thông tin và Phát ngôn của Viện Hóa Ðạo, Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất B.P. 60063 - 94472 Boissy Saint Léger cedex (France) Tel.: Paris (331) 45 98 30 85

Fax : Paris (331) 45 98 32 61 E-mail : pttpgqt@gmail.com Web : http://www.queme.net

THÔNG CÁO BÁO CHÍ LÀM TẠI PARIS NGÀY 22.12.2012

Trên 5000 người tham dự Pháp hội “Hoa Khai Kiến Phật”

và Tang lễ Đức Phó Tăng Thống Thích Hộ Giác

PARIS, Ngày 22.12.2012 (PTTPGQT) - Đại lão Hòa thượng Thích

Hộ Giác, Phó Tăng Thống Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống

nhất (GHPGVNTN), Tăng Thống Giáo hội Tăng già Nguyên thủy

Việt Nam, đã thanh thản xả báo thân lúc 6 giờ 19 phút, ngày

05.12.2012, tức 22 tháng 10 Nhâm Thìn, tại chùa Pháp Luân, thành

phố Houston, tiểu bang Texas, Hoa Kỳ, 85 năm trụ-thế, Hạ-lạp 65.

Trên 5000 Phật tử đã lần lượt đến chùa Pháp Luân tham dự Pháp

hội “Hoa Khai Kiến Phật” cùng Lễ Viếng Đức Phó Tăng Thống

trong thời gian từ Lễ Nhập Kim quan ngày 12.12 cho đến Lễ Cung

tiễn Kim Quan ngày 16.12.

Trời mưa như trút nước, sấm sét nổi ầm ầm suốt buổi sáng hôm

chủ nhật 16 tháng 12, khi chư Tăng Ni và Phật tử làm lễ Tưởng

nguyện Công hạnh tại Nguyện đường chùa. Thế nhưng, vào lúc

cung tiễn Kim quan hồi 12 giờ 30 trưa, trời bỗng tạnh ráo. Trên hai

nghìn Phật tử cùng chư Tăng Ni nối nhau trên những chiếc xe bus và xe con suốt khoảng

đường dài năm cây số chạy về Nhà quàn Vĩnh Phước với sự tháp tùng của 14 xe moto cảnh sát

Mỹ dọn đường. Đến nơi thì trời trở nắng, trái với sở khí tượng dự báo sẽ mưa tầm tã suốt ngày.

Ai cũng cho là sự nhiệm mầu hiển hiện giữa đời thường.

HOA KHAI KIẾN PHẬT

Sự nhớ tưởng và tiếc thương Đại lão Hòa thượng Thích Hộ Giác đã được trên năm nghìn

lượt Phật tử đến tham dự các Pháp hội “Hoa Khai Kiến Phật” nghe 18 vị Giảng sư Nam và

Bắc tông trong thời gian 5 ngày để tiến sâu vào sự học hỏi giáo pháp Phật đà cùng sự truyền

thừa đạo Phật vào quốc độ Việt Nam, với 4 Pháp thoại : Thấy Phật Bằng Mắt, Thấy Phật

Cố Đại lão Hòa thượng Thích Hộ Giác 1928 - 2012

Chùa Pháp Luân ở Houston, Hoa Kỳ - Hình PTTPGQT Kim quan Đức Phó Tăng Thống tại Nguyện đường – Hình PTTPGQT

2

Bằng Tâm / Thấy Pháp Là Thấy

Phật / Thấy Bằng Kiến Chấp, Thấy

Bằng Kiến Giải / Cái Nhìn của Thị

Giác và Cái Nhìn của Tuệ Giác; 4

Huân tu : Hành Giả và Sự Chết /

Phép Niệm Hơi Thở trong Thiền

Quán / Niệm Phật Bằng Sự Cảm

Nhận Ân Đức Phật / Quán Niệm Vô

Thường; 3 lần Chiêm nghiệm về :

Nhịp Cầu Sanh Tử / Thế Tình Và

Đạo Tình / Sự Mất Còn Trong Kiếp

Phù Sinh; và 4 đề tài Tìm hiểu:

Người Phật tử Việt và con đường hộ

đạo hộ quốc / Phật giáo Việt Nam

100 năm qua / Phật giáo và Tương lai

Nhân loại / Sự Dung Hợp Hai Truyền

Thống Nam, Bắc Tông.

HÀNG TRĂM PHÁI ĐOÀN

PHÚNG ĐIẾU

Xen kẽ giữa các Pháp hội, suốt

trong 5 ngày nói trên đã có hàng trăm

Phái đoàn chư Tăng đến từ Châu Úc,

Châu Âu, Canada và trên toàn quốc

Hoa Kỳ, cùng nhiều Đại diện các Tổ

chức, Đoàn thể, Đảng phái hay Nhân

sĩ trong Cộng đồng mang hàng trăm

vòng hoa đến trước Linh đài phúng

điếu.

QUỐC HỘI HOA KỲ TREO CỜ VINH DANH ĐỨC PHÓ TĂNG THỐNG

Trước khi cung tiễn Kim quan vào trưa ngày chủ nhật 16.12, trên 200 Tăng Ni, và trên

2000 Phật tử tề tựu tại Nguyện đường làm Lễ Tưởng nguyện Công hạnh vào lúc 10 giờ 30

sáng. Đến tham dự có Dân biểu Liên bang Quốc hội Hoa Kỳ, Al Green. Ông cho biết hàng

năm Quốc hội Hoa Kỳ dành 365 lá quốc kỳ để mỗi ngày vinh danh một nhân vật kỳ vĩ do các

Đại biểu Quốc hội đề xuất. Dân biểu Al Green đã đề nghị và được Quốc hội Hoa Kỳ chấp

Linh đài Đức Phó Tăng Thống – Hình PTTQGQT

Chư Tăng Ni, Phật tử làm Lễ Cung tiễn – Hình PTTPGQT

Kim quan Đức Phó Tăng Thống tại lễ di quan – Hình PTTPGQT

Xe hoa tới Nhà quàn Vĩnh Phước – Hình PTTPGQT

3

thuận treo cờ vinh danh Đức Phó Tăng Thống Thích Hộ Giác trên nóc nhà Quốc hội tại thủ đô

Hoa Thịnh Đốn suốt một ngày khi Ngài viên tịch. Hôm nay Dân biểu Al Green mang lá cờ ấy

đến tặng Môn đồ pháp quyến trước linh đài cùng bản in Điệp văn Tưởng nguyện của Quốc

hội. Dân biểu nói rằng :

“Tất cả chúng ta cho dù sang hèn, qúy tiện, đến từ giai cấp nào, chủng tộc nào, thì đều có

đồng một điểm giống nhau, đó là tất cả chúng ta đều phải chết. Nhưng không phải cái chết nào

cũng được tưởng nhớ, được vinh danh. Rất ít người trong cộng đồng nhân loại khi ra đi, mà

được người ta tưởng tiếc. Đại lão Hòa thượng Thích Hộ Giác là một trong số người hiếm hoi

đó.

“Tôi đến đây không phải để vinh danh một người đã sống rất lâu trên cõi đời này, 85

năm. Tôi đến đây để nói lên những phẩm chất, những giá trị. Không phải chúng ta sống lâu

bao nhiêu, mà chúng ta đã tận dụng thời gian chúng ta sống như thế nào. Tôi tin rằng Đại lão

Hòa thượng, ngài có một cuộc đời đúng nghĩa của một người đáng để tưởng nhớ. Đó là sự hy

sinh, đánh đổi. Ngài đã hy sinh, đánh đổi, để làm thế nào xây dựng, duy trì những giá trị tốt

đẹp, bảo vệ những gì tốt đẹp, và để làm những lựa chọn đó, Ngài đã phải hy sinh rất nhiều,

đánh đổi rất nhiều.

“Trong tư cách của một người Dân biểu Quốc hội Hoa Kỳ, tôi có một đặc quyền là tôi đã

yêu cầu một lá cờ treo lên trên trụ sở Quốc hội Hoa Kỳ. Nhân danh Quốc hội Hoa Kỳ để vinh

danh Đại lão Hòa thượng Thích Hộ Giác, và lá cờ đó đã được tung bay trên nóc Quốc hội Hoa

Kỳ. Tôi đem lá cờ đó về đây trao lại cho Môn đồ pháp quyến như một nghĩa cử nói lên sự cảm

nhận sâu xa của tôi đối với Đại lão Hòa thượng”.

Phái đoàn cựu Quân nhân VNCH phúng điếu trước Linh đài – Hình PTTPGQT

Phái đoàn GĐPT phúng điếu trước Linh đài – Hình PTTPGQT

Chư Tăng tụng niệm trước Linh đài – Hình PTTPGQT Dân biểu Quốc hội Hoa Kỳ Al Green phát biểu – Hình PTTPGQT

4

NHỮNG NGƯỜI CỦA THỜI

ĐẤU TRANH NĂM 1963

Một số Cư sĩ nay đã an cư lạc nghiệp,

nhưng trước kia là những Sinh viên

hay Huynh trưởng Gia Đình Phật tử

dẫn đạo giới trẻ đấu tranh trong

phong trào Phật giáo đòi hỏi bình

đẳng tôn giáo năm 1963, trong hay

ngoài nước, cũng đến phúng điếu

trước linh đài như Ông bà Chánh án

Nguyễn Trọng Nho, Giáo sư Đặng

Đình Khiết, Nhà báo Nguyên Trung

Ngô Văn Bằng, Cư sĩ Võ Văn Ái,

Giám đốc Phòng Thông tin Phật giáo

Quốc tế, đến từ Paris, v.v…

Cựu Trung tướng Tôn Thất Đính, vị tướng lãnh duy nhất còn sống từ Chính biến 1963,

dù thân bệnh vẫn lấy máy bay từ thành phố Westminster, miền Nam California, ngồi xe lăn

đến trước Linh đài, thắp hương tưởng niệm Giác linh Đức Phó Tăng Thống. Trung tướng Đính

nói :

“Phật tử Quảng Huy Tôn Thất Đính, tướng lãnh duy nhất của cuộc Cách mạng 1963 còn

tại thế, vô cùng xúc động được tin Đại lão Hòa thượng Phó Tăng Thống GHPGVNTN vừa

viên tịch. Ngài Phó Tăng Thống ra đi là một mất mát to lớn đối với Phật tử Việt Nam trên toàn

thế giới. Suốt cuộc đời cống hiến cho đạo pháp và dân tộc của Ngài đã làm gương sáng ngời

cho thế giới noi theo. Xin nhất tâm nguyện cầu

Giác linh Ngài cao đăng Phật quốc”.

ĐIẾU VĂN CUNG TIỄN TRƯỞNG LÃO

THÍCH HỘ GIÁC

Hòa thượng Thích Pháp Nhẫn, Tăng

trưởng Giáo hội Nguyên Thủy, qùy đọc Điếu

Văn Cung tiễn Trưởng lão Thích Hộ Gíác,

thống thiết ngẹn ngào, nhưng bi hùng thiền vị :

Ngưỡng bạch giác linh ngài,

Hỡi ôi!

Vầng nguyệt đã lặn mây !

Hoa đàm vừa rụng suối !

Khoảng lặng tâm hồn chợt mịt mù tăm tối

Một đóa hương hiu hắt rụng đài khô

Có phải chăng cơn gió hư vô ?

Thần tán

Thân tan

Sao mờ

Trăng lạnh

Nước về đông, biệt nguồn cô quạnh!

Lá bỏ cành, lìa cội nhớ thương!

Ôi!

Cựu Trung tướng Tôn Thất Đính tưởng niệm Đức Phó Tăng Thống Hình PTTPGQT

Di quan về Nhà quàn Vĩnh Phước – Hình PTTPGQT

Hòa thượng Thích Pháp Nhẫn đọc Điếu Văn Hình Minh Đăng

5

Đã thức tri, sinh tử thị thường!

Đành kham nhẫn, khứ lai như mộng!

Cay xót mắt, ân trùm biển rộng

Đớn đau lòng, đức phủ non cao

Ôi!

Tâm sa-môn rạng chiếu muôn sao

Trí bát-nhã ngời soi vạn lối

Thanh thản đến, mây sương để dấu!

Rỗng rang về, cát bụi xoa tay!

Giáo hóa xuân thu, đất Phật trời Tây

Cơm bánh ngàn nhà,

Biết mấy khó khăn, lúc duyên tàn, pháp mạt

Có thực tại hiện tiền

Chẳng phân chia bỉ, thử

Đạo và đời, trái hoa giác ngộ chia chung

Ví như đám mây trắng thung dung

Vì giác liễu mệnh, thời mà xả thân tứ đại?

Bỏ ngoài tai, đếm đo khôn, dại

Quẳng giữa triền, toan tính cạn, sâu

Ôi!

Hàng hàng giáo phẩm

Trưởng lão, Tăng Ni

Tứ chúng, môn sinh

Tùng trúc cúi đầu

Suối sông rỉ lệ

Tin truyền báo năm châu, bốn bể

Tu viện già-lam hoa trắng kết khăn sô

Bậc long tượng đời nay như sao lạnh đêm nhờ

Dần rơi rụng, thế gian buồn thêm nữa

Hạnh ngoài cõi, mấy người nhen lửa

Thuyền giữa dòng, ai kẻ tiếp duyên

Dông bão hung hăng, thiết thạch không sờn

Mưa gió phủ phàng, Tăng bào chẳng động

Chèo mật độ, trời mây lồng lộng

Gậy bồ-đề, phố chợ thong dong

Thế mà hôm nay,

Địa chấn bàng hoàng

Bửu quyến, môn sinh nghẹn ngào, bối rối

Chẳng lẽ chân dung một đời hương bối

Để từ nay đại chúng bơ vơ?

Hỡi ôi!

Hạnh sa-môn

Đâu bến, đâu bờ?

Hỏi chi chuyện cạnh tranh thua được

Sinh tử cuốn, mù mù ác trược!

Thế thời xao, mịt mịt lương tri!

Đuốc tuệ minh, chông vực bước đi

Đèn từ ái, hố gai dò lối

Đoàn xe dài 5 cây số chạy về Nhà quàn – Hình PTTPGQT

Phái đoàn Canada phúng điếu trước Linh đài – Hình PTTPGQT

6

Nhớ giác linh xưa,

Thế danh Ngô Bửu Đạt

Quán quê Sa Đéc

Di trú Nam Vang

Từ tuổi thơ, duyên gặp đạo vàng

Bởi căn trí, phúc đưa kinh ngọc

Mới 5 tuổi, đến chùa tu học

Giữ nếp nề, phép tắc, giới nghi

Tập ăn nói, học đứng đi

12 tuổi, thọ sa-di giới pháp

Khất thực xóm làng, tháng ngày ôm bát

Và sớm hôm, kinh chữ chăm chuyên

Học một biết hai, tấn hóa đạo thiền

Đường lớn rộng, duyên đời thắp nến

Mềm mỏng nói năng, thầy cảm mến

Hiền hòa lui tới, bạn yêu thương

Lửa trong ghè cháy đỏ dị thường

Do nhiều kiếp huân tu mật độ

Lưỡi gươm bén rèn tâm gian khổ

Khối đá thô mài ngọc cầm tay

Chí cao vời, hồng hạc vút bay

Không hổ thẹn chức năng sĩ tử

Sách và bút miệt mài kinh sử

Bát với y rong ruổi đó đây

Rồi pháp học, bảng vàng, lần lượt bắt thang

mây...

Hôm kia,

Tuổi đủ 20, thầy cho thọ đại giới

Từ đó,

Biển lớn rộng, kình ngư thỏa chí

Trời xa cao, linh điểu bền hơi

Ưu hạng Cao đẳng Phạn, Pāḷi khó nuốt, khó

trôi

Tiếng Miên, Thái bắt đầu vững chãi

Miến với Anh ngày thêm sành sõi

Vài năm sau tất thảy khá thông

Du học Tích Lan bền sức ra công

Thêm ngữ pháp Pāḷi văn, nghiên tầm ba tạng

26 tuổi, tâm thông, trí rạng

Đãy ta-bà tạm đủ tư lương

Được Trưởng lão Narāda ưu ái, mến thương

Theo thông dịch những kỳ thuyết pháp

Dù tiếng Anh, dù Pāḷi, đã chuyển ngôn lưu loát

Giáo hội Tăng-già góp sức dựng xây

Tại trụ sở Kỳ Viên, rồng hổ cuộn mây

Mở trang sử cho Theravāda đất Việt

Phái đoàn Cư sĩ đến từ San Jose – Hình Minh Đăng

Đại diện Phòng Thông tin Phật giáo Quốc tế đến từ Paris, hai Cư sĩ Võ Văn Ái và Ỷ Lan phát biểu về Con Người Đức Phó Tăng Thống trong thời gian cùng ngài đi vận

động khắp năm châu cho tự do tôn giáo và nhân quyền Việt Nam – Hình Minh Đăng

7

Tại Rangoon, Tam Tạng thánh kinh kết tập

Ngài là học giả Tăng

Được thỉnh cử vào ban vấn, đáp Phật ngôn

Là một vinh dự tối cao, khó gặp, khó bàn

Cùng đứng thẳng ngang hàng với Tăng-già thế giới

Phật giáo từ đây, tân kỷ nguyên, tân vận hội!

Di giáo kế thừa, kinh chữ cận nguồn hơn

Ngài cũng là vị Tổng thư ký đầu tiên

Của Giáo hội Tăng-già Nguyên Thuỷ

Tuổi trẻ, tài cao – trí tâm bén rễ

Mẫn cán thừa hành trăm việc làu thông

Thế là chiếc thuyền nan lội thác, vượt dòng

Cùng chư vị tôn túc

Phá thạch khai sơn ươm trồng tùng bách

Năm 1958, học viện Pháp Quang kiến lập

Ngài chuyên tâm đào tạo Tăng tài

Biến cố 1963, tham gia phản kháng Ngô triều

Liên phái uỷ ban - đấu tranh bất khuất

Giáo hội thống nhất, ngài là một yếu nhân tích

cực

Chẳng Bắc, Nam, phân biệt hệ tông

Con Phật Thích Ca - chỉ một giống dòng

Chỉ cốt bồ-đề vươn chồi, nảy nhánh,

Vầng trán sử kinh, tuệ minh lấp lánh

Ăn nói có tài, lại sẵn bụng kinh văn

Ngài là một tia cực quang bên cạnh những vầng dương

Xua tan những trở ngăn tối ám

Thắp bình minh cho căn nhà Nguyên Thủy Việt Nam

Còn là trợ duyên cho đại Trưởng lão Minh Châu

Vào buổi đầu,

chuyển dịch những Nikāya, Pāḷi tạng.

Ôi!

Ai liễu thông mưa nắng tiết, thời?

Ai giác tri bão dông nghiệp, mệnh?

Người xưa nói,

Tận nhân lực, tri thiên mạng!

Trong cộng nghiệp có vô vàn biệt nghiệp

Phải biến quyền, lựa cảnh, tìm cơ

Duyên trời Tây, trăm việc sẵn chờ

Bỏ lời tiếng thị phi

Bỏ đàm tiếu khen chê

Lên đường, cưu mang sứ mệnh

Năm 1982, đến Hoa Kỳ trú cư

Do tứ chúng yêu cầu, thỉnh nguyện

Ngài đảm nhận vai trò đầu sóng chèo khơi

Bao khó khăn, nghịch cảnh ngút trời

Vẫn tự tại, an nhiên, nụ cười như thị

Trong thăng trầm, được mất

Kim quan tiến vào nơi làm Lễ Trà Tỳ - Hình PTTPGQT

8

Giữa sinh diệt, biến thiên

Chẳng nề hà thời thế đảo điên

Lái thuyền lớn trạm nhiên, vô úy

Giáo hội thuở xưa, vẫn một lòng chung thuỷ

Ngồi ghế cao trụ trượng, hoằng dương

Uy đức của ngài, ma quỷ kính nhường

Những trận bát phong

Hóa thành sen vàng cúng Phật

Thời thế ngẫm, làn trăng dọi nước

Nhân tâm suy, bóng trúc vờn sân

Xao xác bay muôn mảnh bụi trần

Phất phơ rụng vạn màu hoa đốm

Chim không cánh hạo nhiên tung lượn

Cá chẳng vây hào sảng vẫy vùng

Ôi!

Suốt một đời xem nhẹ tai ương

Đạo pháp trọng, tợ đầu lông vũ trụ

Như rồng ẩn giữa loạn cuồng tinh tú

Như đuốc đêm soi tỏ mặt người

Ngót trăm năm tư cách cao vời

Hạnh muôn việc chẳng bàn vô, hữu

Con chữ, câu văn bình dân dễ hiểu

Giảng pháp, dạy thiền như uống nước, ăn cơm

Nụ cười trong tâm dịu nhẹ lan thơm

Mà đạo nghiệp bền sâu thiết thạch

Dẫu cuồng vọng đốt kinh, đốt sách

Tìm tàn tro xá-lợi ở nơi đâu?

Lửa tắt rồi, giá lạnh cả tinh cầu

Buông ngọn bút, muốn xóa ngay hàng chữ

Thiền công án, chỉ một bàn tay cũng vỗ

Bịt miệng nói năng, lời chân đế không hoa

Huyễn mộng còn cả gan trêu cợt sa-bà

Bập bùng cháy thức tri cát bụi

Tâm trung đại đạo, nào thưng đấu?

Thế ngoại cao nhân, há xét lường?

Biết bao người khôn xiết vấn vương

Hoa cỏ núi, rừng ngàn sương ướt

Xót xa lắm, cỗi tùng già bật gốc

Tàn tán che đất Phật biết tìm ai?

Cầu nguyện giác linh, ba-la-mật kết đài

Trăm trượng buông tay, duyên tùy vô ngại

Hàng hàng hậu học sa-môn

bi thương khấp bái!

KHẢI BẠCH CỦA MÔN ĐỒ PHÁP QUYỀN

Hòa thượng Thích Chơn Trí, Trưởng ban Tổ chức Tang lễ, thay mặt Môn đồ Pháp

quyến dâng lời Khải bạch :

Phái đoàn chư Ni phúng điếu trước Linh đài – Hình PTTPGQT

9

“Kính bạch chư Tôn Đức Tăng Ni, “Kính thưa liệt vị quan khách, “Kính thưa quí đồng hương, đồng bào Phật tử,

“Cố Đại Lão Hoà Thượng bình sinh là người

khiêm cung giản dị trong lối sống và đặt nặng

tình người trong sự giao tiếp. Bây giờ Ngài ra

đi môn đồ hiếu quyến mong được tổ chức tang

lễ thể theo với đức tánh của Cố Hoà Thượng.

Quý Ngài đã đến đây từ nhiều giáo hội, nhiều

tổ chức, nhiều châu lục. Môn đồ pháp quyến

kính mong chư tôn đức nhận nơi đây lòng tri

ân và cảm kích vô hạn. Bản thân của cố

Trưởng Lão Hoà Thượng là Tăng thống Phật Giáo Nam Tông và Phó Tăng Thống Giáo Hội

Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất nhưng tình của Ngài chan hoà tất cả; tâm của Ngài quý trọng

tất cả không phân tông phái, giáo hội. Tang lễ Cố Trưởng Lão Hoà Thượng được sự hỗ trợ góp

phần của nhiều chùa, nhiều chư tăng, nhiều tổ chức Phật giáo xa gần. Quí Ngài đã đến đây

tụng kinh cầu nguyện, thuyết giảng trong pháp hội, hầu kim quan, trần thiết lễ tang trong

ngoài. Tất cả nói lên tấm lòng dung hợp vô phân biệt.

“Môn đồ Pháp Quyến sẽ xây tháp thờ di cốt và Kỷ Niệm Đường trong khuôn viên chùa

Pháp Luân. Lễ nhập tháp sẽ được tổ chức vào ngày Chung Thất, Chủ Nhật 20-1-2013. Lễ Tiểu

Tường được tổ chức vào ngày Chủ Nhật 17-11-2013.

“Năm tác phẩm chưa ấn hành của Hoà Thượng sẽ được tuần tự xuất bản trong vòng 3

năm tới. Khởi đầu là Chú Thích Đại Kinh Tứ Niệm Xứ.

“Thượng toạ Thích Giác Đẳng là người được cố Hoà thượng chỉ định để thừa tiếp những

công việc còn dang dở của Ngài.

« Sinh thời cố Trưởng lão Hoà thượng có ba niềm tin tiêu biểu cho hành hoạt của Ngài :

Hoà thượng luôn tin vào sự dung hợp cả hai truyền thống Nam Bắc Tông là điều tốt đẹp và

cần thiết cho đạo Phật Việt Nam. Ngài cũng tin tưởng là sự tự do dân chủ thật sự trên quê

hương là nền tảng hạnh phúc lớn nhất cho tất cả người dân Việt dù Phật tử hay không phải Phật tử. Sau cùng là niềm tin vào sức mạnh của Tình người. Bất cứ con người nào

cũng cần sự tôn trọng và tình thương. Ai cũng có những giá trị cao quý nếu nhìn từ góc cạnh

khách quan.

« Niềm tin của Ngài là vậy, cuộc đời của Ngài là vậy. Hôm nay Hoà thượng ra đi, trong

giờ phút cung tiễn kim quan Ngài, chúng con toàn thể môn đồ pháp quyến nguyện tuân thủ di

ngôn và sống theo tinh thần xử thế mà tôn sư chúng con thường huấn thị thuở sinh tiền.

« Kính đãnh lễ chư tôn đức và cảm tạ chư liệt vị ».

TÁM QUYẾT ĐỊNH TRONG CUỘC ĐỜI HOẰNG ĐẠO

CỦA ĐỨC PHÓ TĂNG THỐNG

Sau đấy, Thượng tọa Thích Giác Đẳng, người được Đức Phó Tăng Thống chỉ định kế

thừa các Phật sự còn dang dở, cung tuyên hành trạng Đại lão Hòa thượng Thích Hộ Giác. Bài

nói ứng khẩu dài trên 20 phút, chúng tôi xin tóm gọn những nét tổng quan chính yếu. Thượng

tọa phát biểu :

« Khi nhắc tới tiểu sử thông thường người ta ghi lại niên lịch, biến cố trong đời người.

Nhưng hôm nay xin phép nói về một khía cạnh trong cuộc đời Ngài : Đó là một con người đã

sống với sự lựa chọn nhiều khi chẳng dễ dàng chút nào.

« Ngài sinh ngày 14 tháng Giêng Mậu Thìn, tức ngày 5.2.1928 dương lịch, tại Sa Đéc,

Hòa thượng Thích Chơn Trí dâng lời Khải bạch

10

Nam Việt. Rồi theo gia đình lên Kamphuchia sinh sống, với một tuổi thơ không mấy bình

thường. Mẹ mất sớm, năm 5 tuổi Ngài theo thân phụ vào chùa tu, học tiếng Kampuchia, tụng

kinh Phạn ngữ và Pali. Từ tuổi 13, 14 còn là Sa di nhưng Ngài đã có tài thuyết pháp, tụng kinh

hay, thân còn nhỏ nên mỗi lần chư Tăng phải bồng Ngài đưa lên Pháp tòa ngồi giảng. Ai nấy

xem Ngài như viên ngọc qúy, một pháp bảo.

« Nhưng năm 17, 18 tuổi, Ngài tự nghĩ không thể sống mãi hoài với sự hâm mộ. Muốn

phục vụ đời phải tiến xa hơn. Trong khi thân phụ Ngài mà cũng là Sư phụ chỉ mong Ngài trở

thành một Pháp sư, hành đạo với tín đồ.

« Đây là lần lựa chọn ray rức đầu đời, Ngài đành đảnh lễ và ra đi lên Nam Vang ghi tên

vào trường Cao Đẳng Phạn ngữ. Tứ cố vô thân giữa hàng trăm Tăng sinh xa lạ.

« Năm 1954, một biến cố hy hữu khi Miến Điện thỉnh mời chư Tăng trong thế giới vể

thủ đô Rangoon kiết tập kinh điển tại Chùa Hòa bình. Gần ba nghìn năm qua, từ cuộc kiết tập

lần thứ nhất một trăm ngày sau khi Phật Niết Bàn. Nay là lần Kiết tập thứ 6 dưới sự chủ trì của

hai vị Cao tăng Miến Mahasi Sayadaw và Mingun Sayadaw. Tăng hoàng Kampuchia tức Vua

Sải Choonat tuyển chọn 10 Tăng sĩ xuất sắc nhất, trong số này Ngài là một, sang Rangoon

tham gia. Tại đây, Hòa thượng Bửu Chơn là vị Tăng duy nhất đại diện cho Việt Nam. Do Hòa

thượng Bửu Chơn không rành rẽ ngoại ngữ Phạn và Pali, nên đến gặp Ngài mời tháp tùng trợ

tá Phái đoàn Việt Nam.

« Ngài về đảnh lễ Vua Sải nói lên ước nguyện giúp phái đoàn Việt Nam. Ngài Choonat

xưa nay hiền từ, thương qúy người học trò sáng rạng tương lai, nhưng nay bỗng buồn giận khi

nghĩ đến sự chia tay người học trò yếu dấu.

« Thế nhưng với sự khẩn khoản thiết tha giúp Việt Nam. Vua Sải đành khứng nhận. Đây

là lần lựa chọn đau xót thứ hai trong đời Ngài Hộ Giác mà Ngài tự xem như sự cất bước sang

ngang.

« Sau đó Ngài sang Tích Lan cầu học với Đạo sư Sumangala là một học giả uyên thâm

mà cũng là một trong những người lãnh đạo phong trào giải phóng dân tộc Tích Lan thoát khỏi

đế chế Anh. Ngài thông thạo thêm tiếng Pali, tiếng Anh, và ngày sắp ra trường thì một biến cố

mới xẩy ra. Quốc trưởng Norodom Sihanouk đến công du và cần một thông dịch viên. Do

Ngài thông thạo tiếng Kampuchia nên Ngài được giới thiệu. Sau nhiều ngày làm việc, Quốc

trưởng Sihanouk hết lòng ưu ái với vị Tăng trẻ thông minh, linh lợi, ăn nói hoạt bát. Quốc

trưởng khẩn khoản mời Ngài cộng tác với chính phủ Kampuchia mới thu hồi độc lập, hiện

đang thiếu một vị Đại sứ tài ba như Ngài. Ông còn tế nhị nói rằng Tôn giả đã được Kampuchia

nuôi dưỡng từ tấm bé, nay là lúc Ngài trả nghĩa với quốc gia cưu mang Ngài. Xa gần lại hứa

hẹn gả công chúa cho Ngài. Chấp nhận tức Ngài phải xả y, hoàn tục.

« Đây là lần thứ ba Ngài đứng trước một sự chọn lựa đầy cám dỗ : Xả y làm đại sứ, con

đường thế tục thênh thang mở rộng, hay về Việt Nam sống lặng lẽ trong ngôi chùa nơi thôn

xóm, chẳng ai biết tới thân phận ẩn tu ? Trước sự thất vọng của Quốc trưởng Sihanouk, Ngài

chọn theo bước chân Thái từ Tất Đạt Đa dấn thân vào cuộc đời đạo sĩ.

« Về Saigon dưới thời Đệ nhất Cộng hòa, thời Phật giáo không được ưu đãi. Nhưng Ngài

lại được ưu đãi. Do khoác áo Nam tông, lại giỏi các thứ tiếng Kampuchia, Thái, Miến, Anh,

Phạn, Pali, gặp lúc Tổng thống Ngô Đình Diệm có chính sách Miên vận, nên Ngài được trọng

dụng đi Lục tỉnh thuyết giảng, thăm viếng tạo tình cảm trong các vùng đông đảo người

Khmers. Ngài đã nhiều lần được Tổng thống Diệm mời vào Dinh Độc lập hội kiến.

« Thế rồi cuộc tranh đấu đòi hỏi bình bẳng tôn giáo, chống kỳ thị của Phật giáo nổ ra

giữa năm 1963. Ngài lại đứng trước một cuộc chọn lựa sinh tử thứ năm : Theo phe thế quyền

hùng mạnh, hay đứng vào hàng ngũ người đồng đạo thế cô ? Lương tri Ngài lại đẩy Ngài về

11

phía đoạn trường của trùng trùng người Phật giáo đấu tranh. Đây là lần lựa chọn thứ năm.

« Năm 1964, Dụ số 10 từ thời thực

dân Pháp bị hủy bỏ. Giáo hội Phật

giáo Việt Nam Thống nhất ra đời.

Nhưng vận nước lại bồng bềnh, thời

thế đảo điên khi Ngài được giao phó

chức vụ Phó Giám đốc Tuyên úy

Phật giáo quân lực Việt Nam Cộng

hòa. Đây là lúc Ngài có những giao

tình sâu nặng với hai Hòa thượng

Thích Tâm Giác, Thích Tâm Châu và

tướng Nguyễn Cao Kỳ.

« Nhưng rồi vào ngày 18.7.1967,

Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu ký

sắc luật công nhận Hiến chương của

Hòa thượng Thích Tâm Châu. Vô

hình trung phủ nhận Hiến chương của Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất quy tụ đại đa

số Tăng Ni, Phật giáo đồ toàn quốc.

« Ngài lại đứng trước ngã ba đường chọn lựa lần thứ sáu : Nhưng từ đáy tâm tư, Ngài đã

biết đâu phải đâu trái, nên Ngài chọn con đường tuân thủ lòng dân và ý nước dưới sự lãnh đạo

của Đức Đệ nhất Tăng Thống Thích Tịnh Khiết. Dù những nghiệt ngã của Phật giáo và cá

nhân Ngài đeo đẳng, tiếp tục. Trong đêm khuya vắng, lòng Ngài dậy lên mối quan hoài, Ngài

nhẩm đọc mấy câu thơ của một thi sĩ :

« Thệ khách một đời dõi bóng nhau

« Lạnh lùng chi thế hỡi bể dâu

« Ta người sứ giả thưa dâu bể

« Chả lẽ hờn nhau đến bạc đầu ? »

«Sau năm 1975, Cộng sản cưỡng chiếm Miền Nam, công việc đầu tiên nhắm tới là giải

tán Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất để dựng lên Giáo hội Phật giáo Nhà Nước làm

công cụ chính trị cho Đảng. Hầu hết hàng giáo phẩm bị nài ép, khuyến dụ, lôi kéo, hăm dọa.

Chỉ riêng hai Hòa thượng Thích Huyền Quang và Thích Quảng Độ cương quyết đi theo con

đường Phật giáo dân tộc dưới sự lãnh đạo của Đức Đệ Tam Tăng Thống Thích Đôn Hậu.

« Ngày Cộng sản tra tấn Hòa thượng Thích Thiện Minh đến chết ở Trại Nguyễn Trãi,

Saigon, rồi để che mắt thế gian, chở thi hài Hòa thượng ra Trại Cải tạo Hàm Tân. Chỉ hai

người được đến đây nhìn lần cuối di thể Hòa thượng Thích Thiện Minh nằm trong chiếc quan

tài nửa kín nủa hở dưới ánh sáng nhờ nhờ hiu hắt, nhưng khách viếng thăm cũng đủ nhận ra bộ

mặt bầm tím vì tra tấn. Đó là Hòa thượng Thích Trí Thủ và Hòa thượng Thích Hộ Giác.

« Năm 1981, nhà cầm quyền Hà Nội chuẩn bị Đại hội thống nhất Phật giáo dưới chiếc

thòng lọng của Đảng. Ngài được mời gọi vào Ban Vận động Thống nhất Phật giáo. Vé máy

bay đã sẵn, vài người phụ tá Ngài đã được chỉ định. Chỉ cần Ngài gật đầu tuân lệnh như bao vị

khác, thì con đường áo mũ, lọng che sẽ đưa Ngài về nơi thênh thang quyền qúy. Nhưng lương

tâm thời đại lại thúc giục Ngài tỉnh thức. Khó có thể nói không với Cộng sản. Gương Hòa

thượng Thiện Minh còn tươi rói. Nhưng ở lại hợp tác với Cộng sản là tự mình thảm sát

tâm linh mình, lương thức mình, lại phụ lòng với hàng triệu Phật giáo đồ đang bị bánh xe chế

độ đay nghiến. Phải ra đi thôi. Ra đi để giữ danh khí và tiết khái với Giáo hội. Ngài gọi Hòa

thượng Bửu Phương căn dặn đôi lời rồi nhờ đưa Ngài ra bến xe. Từ đó âm thầm rời Saigon

như một hành giả vượt biên sang Kampuchia, đến trại tị nạn Thái Lan.

Thượng tọa Thích Giác Đẳng nói về tiểu sử và hành trạng Đức Phó Tăng Thống – Hình PTTPGQT

12

« Đây là lần thứ bảy Ngài phải chọn lựa cho chính bản thân mình và Đạo.

« Đến Hoa Kỳ tạm dung từ năm 1982 đến 1992, Ngài không ngừng tham gia với chư

Tăng để giữ gìn nền đạo nơi quê người. Kết hợp chư Tăng Nam tông, kết hợp chư Tăng Bắc

tông trong Tổng hội Phật giáo Việt Nam. Sang năm 1991 nhận được Tâm thư của Đức Đệ

Tam Tăng Thống Thích Đôn Hậu kêu gọi thống nhất Phật giáo để làm chỗ dựa cho Phật giáo

trong nước. Ngài lại cùng với chư Tăng kết hợp thành Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống

nhất Hải ngoại tại Hoa Kỳ, rồi được Đại lão Hòa thượng Thích Huyền Quang ký Quyết định

năm 1992 công cử Giáo hội Hoa Kỳ thành lập Văn Phòng II Viện Hóa Đạo.

« Năm 2006, Hòa thượng Thích Minh Tâm tại Pháp ra một thư mời để thành lập tổ chức

« Tăng Ni Hải ngoại ». Hòa thượng Hộ Giác Ngài hiểu là việc đó không nằm trong ý chí của

Hội đồng Lưỡng Viện (Viện Tăng Thống và Viện Hóa Đạo) trong nước. Nhất là Hội đồng

Lưỡng Viện không được thông báo điều này, mà bản thân của Hòa thượng Minh Tâm còn là

một thành viên của Văn phòng II Viện Hóa Đạo. Ngài đã cử chúng tôi sang Paris ba lần để

thuyết phục, cốt làm sao sự việc ấy đừng diễn ra. Nhưng việc bất thành.

« Từ Đại hội Tăng Ni Hải ngoại của Hòa thượng Thích Minh Tâm tổ chức hai ngày 6 và

7.1.2007 tại thành phố Toronto ở Canada, cho đến Đại hội Về Nguồn ngày 21.9.2007, chúng

tôi nhớ hai cú điện thọai cuối cùng, một Ngài gọi Hòa thượng Thắng Hoan, một Ngài gọi Hòa

thượng Trí Chơn để nói về điều này hầu ngăn cản sự phân ly không mấy tốt đẹp vào lúc nhà

cầm quyền Cộng sản còn đàn áp khốc liệt Giáo hội trong nước. Nhưng việc cũng không thành.

« Và cuối cùng Ngài làm một quyết định lớn, đó là tuân thủ sự chỉ định của Đức Đệ tứ

Tăng Thống Thích Huyền Quang và Đại lão Hòa thượng Thích Quảng Độ trong việc duy trì

Văn phòng II Viện Hóa Đạo theo tinh thần Giáo chỉ số 9 ban hành ngày 8.9.2007.

Cuộc lựa chọn thứ tám và cuối cùng trong đời Ngài.

« Thưa qúy vị, việc nói trên không dễ dàng chút nào hết. Đứng trên mặt tình cảm mà nói,

thì chư Tăng trong tổ chức « Tăng Ni Hải ngoại » thật sự dành cho Ngài sự thương mến rất

nhiều. Có thể là nhiều hơn các vị trong Văn phòng II do Giáo chỉ số 9 thành lập. Nhưng Ngài

đã nói với chúng tôi rằng : Bằng giá nào cũng phải tiếp tục con đường mà Nhị vị Hòa

thượng Huyền Quang và Quảng Độ đã đi, đó là con đường dân tộc và đạo pháp đúng chính nhất. Và đó là lý do tại sao Ngài đã lựa chọn tuân hành các quyết định của Giáo chỉ số 9. Đây

là lần lựa chọn cam go thứ tám trong cuộc đời lưu xứ nơi xa cách quê hương và Thầy Tổ.

“Thay vì đọc tiểu sử của Ngài, chúng con xin được nhắc lại từ những quyết định không

dễ dàng trong cuộc đời của cố Đại lão Hòa thượng Thích Hộ Giác, từ lúc niên thiếu cho đến

khi đi du học, cho đến lúc trở về Việt Nam rồi sang Hoa Kỳ.

Lễ Tịch điện – Yết Phật yết Tổ trong đêm 15.12 – Hình PTTPGQT

Lễ Tịch điện – Yết Phật yết Tổ tại Chánh điện chùa Pháp Luân trong đêm 15.12 – Hình PTTPGQT

13

« Từ đó chúng ta chiêm nghiệm rằng ở trong kiếp phù sinh này, ngay cả đời sống của

một vị Tăng sĩ, một người dấn thân, nhưng khi quyết định phải lựa chọn thật không dễ dàng.

Nhưng Hòa thượng đã quyết định, Ngài đã làm sự lựa chọn, và bản thân những lần lựa chọn đó

là những dấu ấn nói lên cuộc đời và công hạnh của Ngài”.

CẢM NIỆM, TƯỞNG NIỆM VÀ CẢM TẠ

Tiếp theo phần phát biểu của Thượng tọa Thích Giác

Đẳng, Hòa thượng Thích Chánh Lạc, Chủ tịch Văn phòng II

Viện Hóa Đạo, đọc lời cảm niệm. Và Hòa thượng Thích Viên

Lý, Chủ tịch Hội đồng Điều hành GHPGVNTN Hải ngoại tại

Hoa Kỳ tuyên đọc “Thư Tưởng niệm của Hội đồng Lưỡng

Viện” trong nước do Hòa thượng Thích Thiện Hạnh, Chánh

Thư ký Viện Tăng Thống ký gửi :

« Vì niên cao lạp trưởng, đã thanh thản xả báo thân lúc 06

giờ 19 phút, ngày 05.12.2012 (22.10.Nhâm Thìn) tại chùa

Pháp Luân, Houston – Texas – Hoa Kỳ, 85 năm trụ thế, Hạ lạp

65.

« Sự ra đi của Đại Lão Hòa thượng trong lúc nầy là một

mất mát vô cùng to lớn cho Giáo Hội, để lại vô vàn thương

tiếc, trống vắng trong lòng Tăng tín đồ Phật Giáo Việt Nam

trong và ngoài nước.

« Thành kính vọng bái Giác linh Đức Phó Tăng Thống.

« Chân thành phân ưu cùng môn đồ pháp quyến.

« Nguyện cầu Giác linh Đức Phó Tăng Thống cao đăng Phật quốc.

« Chúng ta, những người còn lại, hãy cố gắng noi theo công hạnh của Đức Cố Phó Tăng

Thống để báo đáp công ân tiền nhân và giải trừ quốc nạn, pháp nạn.

« Nam Mô Tiếp Dẫn Đạo Sư A Di Đà Phật ».

Kết thúc Lễ Tưởng nguyện Công hạnh, Hòa thượng Thích Trí Minh, Phó Chủ tịch Văn

phòng II Viện Hóa Đạo thay mặt GHPGVNTN Hải ngoại đọc lời cảm tạ chư Tăng Ni, các vị

quan khách và đồng bào Phật tử trên khắp năm châu không quản ngại đường xa về tham dự lễ

tang.

ĐỨC ĐỆ NGŨ TĂNG THỐNG

THÍCH QUẢNG ĐỘ TIẾC THƯƠNG TIỄN BIỆT

Qua băng thu của Phòng Thông tin Phật

giáo Quốc tế, Đức Đệ Ngũ Tăng Thống Thích

Quảng Độ góp lời nguyện cầu và tiễn đưa Đức

Phó Tăng Thống đến nơi an nghỉ cuối cùng, và

xưng niệm danh hiệu Đức Phật A Di Đà để

tiếp dẫn Giác Linh ngài vào lúc cung tiễn Kim

quan rời chùa Pháp Luân đến Nhà quàn :

« Nam Mô Bổ Sư Thích Ca Mâu Ni Phật

« Kính bạch Chư Tôn Hòa thượng,

Thượng tọa, Đại Đức Tăng Ni cùng qúy Cư sĩ

Phật tử,

« Thưa qúy Liệt vị,

« Sự ra đi vĩnh viễn của Đức Phó Tăng

Hòa thượng Thích Viên Lý

Hòa thượng Thích Trí Minh đọc lời cảm tạ Hình PTTPGQT

14

Thống GHPGVNTN là sự mất mát

lớn lao đối với Giáo hội, khó có thể

bù đắp được. Tuy nhiên, Đức Phật đã

dạy, tất cả các pháp đều vô thường.

Chúng ta là hàng Phật tử xuất gia

cũng như tại gia phải nhận chân điều

đó để tiếp tục tiến tu và hoàn thành

các Phật sự mà Đức Phó Tăng Thống

đã theo đuổi suốt cuộc đời. Đó mới là

thương tưởng kính nhớ Ngài.

« Tôi rất tiếc vì xa cách nghìn trùng,

không thể hiện diện nơi đây để cùng

qúy liệt vị góp lời nguyện cầu và tiễn

đưa Đức Phó Tăng Thống đến nơi an

nghỉ cuối cùng. Vậy xin qúy vị, qua

làn sóng điện, cùng tôi xưng niệm

danh hiệu Đức Phật A Di Đà để tiếp

dẫn Giác Linh Đức Phó Tăng Thống

về thế giới An Vui :

« Nam Mô Tây phương Cực Lạc Thế

giới Đại từ Đại bi Tiếp dẫn Đạo sư A

Di Đà Phật / Nam Mô Tây phương

Cực Lạc Thế giới Đại từ Đại bi Tiếp

dẫn Đạo sư A Di Đà Phật / Nam Mô

Tây phương Cực Lạc Thế giới Đại từ

Đại bi Tiếp dẫn Đạo sư A Di Đà

Phật ».

Chư Tăng và Phật tử đồng trầm hùng

tụng theo.

Sau nghi lễ tại Nhà quàn Vĩnh Phước,

Lễ Trà tỳ cử hành lúc 1 giờ 30 trưa.

Đạo ca Phật giáo Việt Nam đã được

Kim Bằng và ban hợp ca Hương Lan

cất lên ba lần khi Kim quan đưa vào

lò thiêu, rồi chấm dứt với bài Biết Ơn

Thầy qua dọng hát của Ca sĩ Nhật Lê,

một Huynh trưởng Gia Đình Phật tử.

XÁ LỢI ĐỨC PHÓ TĂNG

THỐNG

Hai hôm sau, sáng ngày 18.12, khi

chư Tăng đến nhận di cốt, thấy rất

nhiều Xá Lợi đủ màu, nào hỗ hoàng,

ngọc bích, nào xanh lơ, tím ngát, hay

đỏ ong, có Xá lợi hiện lên như chữ Phạn thật nhiệm mầu, hiếm thấy.

Di quan vào :Lễ Trả Tỳ - Hình Minh Đăng

Gia Đình Phật tử rước phướng – Hình PTTPGQT

Lễ Di quan – Hình PTTPGQT

15

Trên đường vào Lễ Trà Tỳ Hình Minh Đăng

Lễ Trà Tỳ lúc 13 giờ 30 ngày 16.12.2012 tại Nhà quàn

Vĩnh Phước Hình PTTPGQT

Xá Lợi của Đại lão Hòa thượng Thích Hộ Giác đủ màu sắc – Hình Minh Đăng

Những nét như chữ Phạn trên xương trán của Ngài –

Hình Minh Đăng