c Pht v Pht Php Nguyn tc Anh ng: The Buddha and His Teachings

Ha thng Narada, 1980

Phm Kim Khnh dch Vit, 1998

http://www.tuvienquangduc.net/English/basic/11teach00.htmlhttp://www.quangduc.com/tacgia/phamkimkhanh.htmlhttp://www.quangduc.com/tacgia/phamkimkhanh.html

Li Ta

Quyn "The Buddha and His Teachings" (c Pht v Pht Php) c n hnh ti Si

gn nm 1964 nh s pht tm b th ca lit v Pht t Vit Nam.

o hu Phm Kim Khnh, php danh Sunanda, dy cng phin dch thin khi lun

nh b ny ra ting m vi mc ch p li phn no lng mong c ca nhng ai

mun hiu c Pht v gio l ca Ngi. Cng c ny c hng Pht t Vit Nam ghi

nhn.

Trong hin tnh, nc Vit Nam khng my c yn n. Bao nhiu ngi ang au kh,

v vt cht cng nh tinh thn. Khng kh cng thng ny qu khng thch hp vi vic

lm c tnh cch tinh thn v o c.

Gia hon cnh mt nc Vit Nam ang tri qua giai on cc k au thng do chin

tranh gy nn, dch gi c gng nhen nhm th gi v lng tm thanh tnh thc hin

cng tc t i ny vi lng c mong qung b gio hun ca c Thng S trn t

Vit. l vic lm ng c ngi khen. Do oai lc ca Php th ny, xin ch nguyn

ho bnh sm vn hi trn ton ci Vit Nam.

Tha qu v o hu, qu v c k l hng Pht t trung kin v thun thnh khng

km bt lun dn tc no trong cc dn tc theo Pht Gio. Lng dng cm ca qu v

trc bao nhiu nghch cnh ng c tn tng. Mc du tm o rt nhit thnh, l

hng ngi tr thc, qu v lun lun dng tr phn xt, suy lun trc khi chp nhn iu

g.

Xin qu v ghi nh, cng nh nhiu dn tc Pht gio khc Chu, dn tc Vit Nam

trng thnh trong t m ca Pht Gio, di sn tinh thn v gi ca qu v.

Du theo Bc Tng hay Nam Tng, tt c qu v u l gio nhit thnh, l n con

chung ca c T Ph Gotama. Gio l duy nht ca Ngi cn c trn T Diu , hay

Bn Chn L Thm Diu cn bn, l iu m khng c ngi Pht t no b cng bch

phi m qung tin theo.

Bn phn ca tt c nhng ngi Pht t Vit Nam l hc Pht Php v iu ho tc hnh

Pht s, nhm vo li ch cho quc gia Vit Nam.

Qu tht ngi Pht t Bc Tng t trng tm vo s mng phc v, cn Nam Tng th

ch tm vo vic hnh thin. Tuy nhin, trong khi ra vi pht hnh thin ta cng c th

c Pht v Pht Php 2

tm c hi phc v. V trong khi phc v mt cch v tha, bt cu li, ta cng c th dng

th gi thch ng ngi li tnh tm, mu tm tin b tinh thn. C hai c tnh

chnh yu ny ca Pht Php - phc v v hnh thin - c th dung ho v phi hp d

dng.

Nu c sng thanh bnh v ho ng trong cng tc Pht s, chc chn qu v s t

c nhiu tin b, v phng din vt cht cng nh v phng din tinh thn o c.

Nh th, qu v s gp mt xng ng cng vi nhng quc gia tn tin khc.

Nc Vit Nam tng i b nh, nhng ngi Vit Nam dng cm, cn mn, tinh xo,

tr nng v o hnh. Chia r, qu v s yu dn. on kt, qu v s mnh ln.

"Samagga hotha" - Hy on kt li - l li ku gi thit tha ca c Pht.

c mt v Pht ra i l hy hu!

c mt gio l cao minh l hy hu!

c ti sanh lm ngi l hy hu!

i sng mc du qu, qu tht l bp bnh, v nh. Ci cht, tri li, l iu khng th

cng, v n s n, chc nh th. Vy, qu v hy s dng xng ng khong thi gian

ngn ngi ca kip sng ny, c gng tr thnh ngun hnh phc cho chnh mnh, cho

qu hng mnh v cho ton th nhn loi.

Phc v tr nn hon ton. Hon ton phc v.

Vi t bi,

Narada

Pht n, 1970

c Pht v Pht Php 3

MC LC

Tiu S i c Narada..................................................................................................... 6 Li M u......................................................................................................................... 7 c Pht ......................................................................................................................... 14 Chin u thnh t o Qu ...................................................................................... 26 o Qu Pht .................................................................................................................... 35 Sau khi Thnh o............................................................................................................ 43 Cung thnh c Pht truyn b Gio Php....................................................................... 50 Kinh Nim X (Satipatthana Sutta)................................................................................. 61 Truyn b Gio Php ............................................................................................... 79 c Pht v Thn Quyn (I) ............................................................................................. 88 Vua Tnh Phn Mun Gp c Pht. ............................................................................... 89 c Pht v Thn Quyn (II).......................................................................................... 100 Nhng Ngi Chng i v Nhng i Th Ch.......................................................... 112 Nhng i Th Ch trong hng Vua Cha ..................................................................... 130 Con ng Hong Php ................................................................................................. 139 i sng hng ngy ca c Pht.................................................................................. 154 c Pht nhp i Nit Bn........................................................................................... 158 Phn II........................................................................................................ 179 Pht Php................................................................................................... 179 Vi c im ca Pht Gio............................................................................................ 198 Bn Chn L Thm Diu hay T Diu ..................................................................... 212

Nghip Bo ................................................................................................................. 222 Nghip l g? ................................................................................................................... 233 S bo ng ca Nghip................................................................................................... 242 Tnh cht ca Nghip...................................................................................................... 256 Khi thy ca i sng l g? ......................................................................................... 263 c Pht v vn Thn Linh To Ha......................................................................... 272 Do u tin c Ti Sanh?.................................................................................................. 276 Thp Nh Nhn Duyn .................................................................................................... 284 Nhng hnh thc Sanh v T .......................................................................................... 294 Nhng Cnh Gii............................................................................................................ 296 Hin tng Ti Sanh ....................................................................................................... 304 Ci g i ti sanh? (L V Ng) ...................................................................................... 310 Trch nhim tinh thn ..................................................................................................... 321 Nghip chuyn ln v Nghip chuyn xung ................................................................. 324 Nghip bo v Ti sanh vi ngi phng Ty ............................................................. 329 Nit Bn .......................................................................................................................... 336 c tnh ca Nit Bn .................................................................................................... 343 Con ng Nit Bn (I) .................................................................................................. 352 Con ng Nit Bn (II) ................................................................................................. 357 Chng ngi Tinh thn (Nm Trin ci) ........................................................................ 370

c Pht v Pht Php 4

Con ng Nit Bn (III)............................................................................................... 373 Phm hnh A La Hn...................................................................................................... 382 L tng ca B Tt, hay B Tt o............................................................................ 389 Ba La Mt ....................................................................................................................... 397 T V Lng Tm ........................................................................................................ 426 Tm Php Th Gian (Atthalokadhamma) ....................................................................... 445 Nhng vn ca kip nhn sinh ................................................................................... 459 Ph Lc .......................................................................................................................... 472 Kinh Hng Cng inh (Vasala Sutta) ............................................................................ 472 Kinh Nim X (Satipatthana Sutta) ................................................................................ 478

c Pht v Pht Php 5

Tiu S i c Narada

i c Narada Maha Thera, ngi Tch-Lan, lc thiu thi theo hc trng St

Benedicts College, l mt trng Thin Cha Gio. Vo nm mi tm tui, Ngi xut

gia v nhp chng di s dn dt ca v i Lo Tng Pelene Vajiranyana. Chnh

di chn ca v cao tng li lc ny m i c Narada c o luyn chu o v

thm nhun Gio Php.

K , Ngi vo i Hc ng Tch Lan v v sau c b lm ging s v mn o

c Hc v Trit Hc ti i Hc ny.

i c Narada ni ting v kin thc su rng, nht l v o hnh v t bi.

Ngi l tc gi ca nhiu quyn sch Pht gio c gi tr: Quyn "The Manual of

Abhidhamma" (Khi lun v Vi Diu Php) l bn dch ra Anh vn phn uyn thm nht

ca gio l nh Pht. Quyn "Dhammapada" (Kinh Php C) cng c Ngi phin dch

ra Anh vn v ch gii. Cn quyn "The Buddha and His Teachings" (c Pht v Pht

Php) l mt tc phm xut sc ca tc gi. Ring quyn sau cng ny c th c xem l

sch cn bn cho nhng ai mun tm hiu Pht gio.

i c Narada nhiu ln i vng quanh th gii vi mc ch hong khai Pht Php.

nhiu ni, Ngi ni ln ting ni trung thc ca Gio Php, tc l li dy r rng v

minh bch ca c Pht. Ngi c th c lit vo hng s gi tin phong ca o Pht,

m ng dn li cho nhng s gi khc.

i c Narada cng l ngi sng lp ra nhiu Trung Tm v Hip Hi Pht Gio

ng cng nh Ty Phng.

Ngi l Tng Trng cha Vajirarama Tch Lan (Sri Lanka) v l mt Php s ni

ting khp ni, ch n trong chn bnh dn.

i c Ho thng Piyadassi Maha Thera

c Pht v Pht Php 6

Li M u

trnh by i sng v gio hun ca c Pht cho nhng ai mun hiu Pht gio,

nhiu quyn sch qu gi c n hnh, do nhng hc gi ng, Ty, trong hng Pht

t, cng nh nhng ngi khng theo o Pht.

Trong rng th mnh mng y, quyn "nh Sng ca Chu" (The Light of Asia), do

tc gi Sir Edwin Arnold, c ch trng v a thch nht. Nhiu ngi phng Ty

mun tm hiu chn l hng v o Pht sau khi c tp th tr danh ny.

Ngi Pht t, phng ng cng nh phng Ty, ht lng ca ngi cng c ca

cc nh hc gi vit ra nhng thin sch hu ch ri sng Gio Php.

Bn khi lun mi m ny l mt c gng khim tn khc ca mt hi vin Gio Hi

Tng Gi, cn c trn kinh in Nam Phn (Pali) cc ch gii, v cc tp tc c truyn

nhi bt nht trong nhng quc gia Pht gio, nht l Tch Lan (Sri Lanka).

Phn u quyn sch ny cp n i sng ca c Pht, phn nh l Pht Php, gio

l ca Ngi, danh t ting Phn (Pali) l Dhamma.

-oOo-

Pht Php l mt h thng trit hc v lun l truyn dy con ng duy nht dn n

Gic Ng, v nh vy, khng phi l mt ti hc hi hay nghin cu sung, hay

tha mn tri thc.

Gio Php chc chn phi c hc, nhng hn na, phi c thc hnh, v trn ht,

phi c t mnh chng ng.

Hc sung m khng tht s mnh thc hnh th khng b ch. c Pht dy rng ngi

c php hc m khng c php hnh cng ta h nh tai hoa lng ly mu sc, nhng

khng hng v.

Ngi khng hc Gio Php nh m. Nhng ngi hc m khng hnh th chng khc

no mt th vin.

-oOo-

C vi li ph bnh vi v cho rng Pht Gio l mt tn gio tiu cc v th ng. Li

ch trch v cn c y hn cn xa s tht.

c Pht v Pht Php 7

c Pht l nh truyn gio u tin hot ng tch cc nht lch s nhn loi. Tri qua

bn mi lm nm trng, Ngi i t ni ny sang ni khc hong dng gio l, n

hng i chng cng nh cc bc thin tr. Ch n giy pht cui cng Ngi phc v

nhn loi bng gng lnh trong sch v gio hun cao thng. Hng mn li lc ca

Ngi cng bc ng theo du chn Ngi. Khng mt xu trong ti, cc v y i n

nhng phng tri xa l truyn b Gio Php m khng bao gi cu mong n p.

"Lin tc v kin tr n lc" l di hun ti hu ca c Pht. Khng c s gii thot no,

khng c s thanh lc no c th thc hin c nu khng c c gng c nhn. Nh vy,

Pht gio khng ch trng van vi nguyn cu m thay vo , dy thc hnh thin tp,

l mt phng php t kim sot, t thanh lc v gic ng. Hai c im ni bt nht ca

Pht gio l hnh thin v phc v. Trn thc t, tt c nhng quc gia Pht gio vn

mnh trng thnh trong t m ca Pht gio v di tng bng mt m ca c Pht.

"Khng hnh c", tc khng lm cho mnh tr thnh mt ti kh cho mnh v cho k

khc, l li khuyn nh u tin ca c Pht. Li dy tip theo - " hnh thin" - l hy

tr nn mt phc lnh, cho mnh v cho k khc, v li ku gi cui cng - "thanh lc

tm" - tht v cng quan trng v cc k thit yu.

C th gi mt tn gio nh vy l th ng v tiu cc khng?

Cng nn ghi nhn l trong ba mi by yu t dn n Gic Ng (Bhodhipakkhiya

Dhamma, ba mi by php Tr o, hay ba mi by B Phn), tinh tn (viriya)

c nhc n chn ln.

minh nh r rng mi tng quan gia Ngi v hng tn , c Pht dy:

"Cc con hy t mnh c gng,

Cc ng Nh Lai ch l nhng o s".

c Pht vch ra con ng. Phn chng ta l c noi theo con ng y t thanh lc

hay khng. C gng l rt quan trng trong Pht Gio.

"Chnh ta lm cho ta trong sch;

Chnh ta lm cho ta nhim."

-oOo-

Phi khp mnh vo khun kh k cng, ch v t khu ch c th hot ng trong

phm vi gii lut ca cc ngi. Hng c s th c th phc v o php, quc gia, v th

gian mt cch khc, nhng vn theo tinh thn ca nhng nguyn tc Pht Gio.

c Pht v Pht Php 8

Pht Gio vch ra mt li sng cho bc xut gia v mt li sng khc cho hng c s.

Hiu mt cch, tt c Pht t l nhng chin s can m. H chin u, nhng khng phi

bng sng ng v bom n. H git chc, nhng khng git n ng, n b v tr con v

ti.

Vy ngi Pht t chin u chng ai, v bng kh gii no? Ngi Pht t git ai mt

cch tn nhn?

H chin u chng chnh h, bi v con ngi l k th t hi ca con ngi. Tm l

ch th nguy him nht, m cng l ngi bn tt nht. Khng cht xt thng, ngi

Pht t tn st v tn dit nhng kht vng tham i, sn hn v si m trong tm h bng

v kh Gii, nh v Tu.

Nhng ai thch mt mnh chin u chng li kht vng ca mnh trong cnh tch mch

vng v, hon ton c t do lm theo mnh. Ch t khu sng n dt l nhng gng

lnh ng c knh n. i vi hng ngi bit tri tc, trng thi c n l mt ngun

hnh phc. Nhng v no mun chin u vi nhng vn kh khn ca i c gng

to nn mt th gian hu phc trong y con ngi c th sng nh nhng cng dn l

tng, thanh bnh v ho hp, cng c th nhn lnh trch nhim, dn thn trn con

ng gian trun y.

Con ngi c sanh ra, khng phi phc v Pht Gio. Nhng Pht Gio c

thnh lp phc v con ngi.

-oOo-

Hiu ng theo gio l ca c Pht, tnh trng giu hay ngho khng th l mt tr ngi

cho vic tr thnh Pht t l tng. ng Anathapindika (Cp C c), v th ch trung

kin nht ca c Pht, l mt triu ph gia. Ghatikara, c knh n cn hn mt v

vua, ch l ngi th gm ngho nn.

Pht Gio thch hp vi c hai giai cp, ngho v giu. Pht Gio cng thch hp vi c

hai hng ngi, i chng v tri thc.

Hng ngi km hc hng v Pht Gio do phn tnh cm nhit thnh vi o php v

phn lun l gin d. Ngi tri thc th say m trong gio l thm diu v phng php

trau gii tm tr.

Mt du khch khng quen thuc vi tp tc ca cc dn tc Pht Gio t c nhng cm

ngh lm lc khi bc chn vo cha ln u tin, v cho rng Pht Gio ch l nhng

c Pht v Pht Php 9

nghi thc l bi, l mt tn gio c tnh cch d oan, cha ng nhng hnh thc cng t

sng bi tng g v cy ci.

L mt tn gio khoan hng, Pht Gio khng ph nhn hay bc b nhng hnh thc knh

m b ngoi y, v n cn thit cho i chng. Ta c th nhn thy phn ng thin tn

thnh tm knh cn nh th no lc n cha d l. Do thi tn knh y c tin cng

tng trng.

Ngi Pht t qu ly trc pho tng Pht v t lng knh m ca mnh i vi l

tng m pho tng y biu hin. Ngi Pht t hiu bit suy nim v nhng phm hnh

cao c ca c Pht v khng cu mong mt n hu vt cht hay tinh thn no. Cy b

, ng khc, tng trng s gic ng.

c Pht khng trng ch hng tn mi sng trong nhng nghi l m tri li, khuyn

dy nn thc hnh ng theo Gio Hun ca Ngi. "Ngi thc hnh ng theo gio

hun ca Nh Lai nht l tn sng Nh Lai nht", l li dy ca c Pht.

Mt ngi Pht t hiu bit c th thc hnh Gio Php (Dhamma) m khng cn nhng

hnh thc l bi b ngoi y. Cha chin v tng Pht khng tuyt i cn hnh Bt

Chnh o.

-oOo-

C ng khng nu ni rng Pht Gio ch cp n nhng vic hon ton ngoi th

gian, mc du Pht Gio ch trng c mt chui di nhng kip sng, trong qu kh v

v lai, v mt s cnh gii v tn trong y chng sanh c th sng?

S mng ca c Pht nhm vo s gii thot chng sanh ra khi kh au phin no

bng cch tn dit ngun gc ca n v vch ra con ng cho ai mun, c th chm

dt c sanh ln t. Tuy nhin, i khi c Pht cng truyn dy nhng bi kinh hng

tin b vt cht. C hai tin b - vt cht v tinh thn - u cn thit cho s pht trin ca

mt quc gia. Khng nn tch ri ci ny ra khi ci kia. Cng khng nn hy sinh tin b

tinh thn thnh t nhng mc tin vt cht nh chng ta ang mc kch ti mt vi

quc gia qu thin v i sng vt cht. Nhim v ca cc chnh ph v cc hi t thin

l pht trin sng vt cht v to iu kin thun li cho dn chng. Trong khi y, cc tn

gio, nh Pht Gio chng hn, c phn s chm lo pht huy tinh thn o c, gip cho

mi ngi c th tr thnh mt cng dn l tng.

c Pht v Pht Php 10

Pht Gio i ngc chiu vi phn ng cc tn gio khc khi khai quang con ng

"Trung o" v truyn b gio l ly nhn bn lm trung tm thay v gio iu ly thn

linh lm tr ct. Nh vy, Pht Gio hng ni v nhm gii thot tng c nhn.

Gio Php (Dhamma) phi c t mnh chng ng (sanditthiko).

-oOo-

Theo thng, cu cnh ca phn ng nhn loi l "tuyt dit hon ton" hoc "trng

tn vnh cu". Ngi theo ch ngha vt cht tin rng sau khi cht con ngi hon ton

tr thnh h v, khng cn g na. Mt vi tn gio ch trng rng mc tiu cu cnh

ch c th thnh tu sau kip sng trong s hp nht vnh vin vi mt Thn Linh Vn

Nng, hoc mt sinh lc khng th gii thch, hay ni cch khc, mt hnh thc trng

tn vnh cu.

Pht Gio dy con ng "Trung o". Mc tiu cu cnh ca Pht Gio khng phi l

trng thi tuyt dit bi v khng c ci chi thng cn tuyt dit, cng khng phi s

trng tn vnh cu bi khng c mt linh hn trng cu vnh vin ho. Mc tiu

cu cnh ca Pht Gio c th thnh t ngay trong chnh kip sng ny.

-oOo-

Vic g xy n mt v A La Hn sau khi Ngi vin tch? l mt cu hi t nh v kh

gii p, v Nit Bn l php siu th, ngoi khng gian v thi gian, v ngn ng ca

con ngi khng th din t. Ni mt cch chnh xc, c Nit Bn nhng khng c

ngi chng c Nit Bn. Theo li c Pht dy, ni rng mt v A La Hn cn sng

hay khng cn sng, "ti" hay "bt ti", sau khi Ngi vin tch, u khng ng. T nh

ngn la ang chy bng nhin tt, khng th ni khi tt, ngn la y i v pha no

trong bn phng tm hng. Khi nhin liu ht th la tt. c Pht nu ra th d ngn

la v thm rng cu hi t nh th khng ng. Chng ta c th bi ri v khng hiu

g. nhng iu cng khng l.

Sau y l mt th d khc ca nh khoa hc hin i, Robert Oppenheimer:

"Th d, nu hi ht in t c gi nguyn mt v tr khng? Ta phi ni "khng". Nu

hi, vi thi gian, ht in t c thay i v tr khng? Ta phi ni "khng". Nu hi, ht

in t c yn khng? Ta phi ni "khng". Nu hi, ht in t c di ng khng? Ta

phi ni "khng".

c Pht v Pht Php 11

"c Pht gii p tng t khi c ngi hi Ngi v iu kin ca mt ngi sau khi

cht. Nhng l cu tr li khng quen thuc vi truyn thng khoa hc ca hai th k

XVII v XVIII."

L d nhin nh hc gi uyn thm mun m ch mt ngi c qu A La Hn.

-oOo-

t n trng thi y th c li ch g? Ti sao phi chm dt mi cuc sinh tn trn th

gian? Ti sao khng xc nhn rng i sng trn th gian ny y lc th?

l nhng cu hi in hnh thng c nu ln do ngi, hoc mun tn hng

khoi lc ca i sng, hoc mun phc v nhn loi, m ng trch nhim, v chp

nhn mi au kh.

i vi hng trn, ngi Pht t c th ni: - "Nu thy tho thch, ng c hng th

khoi lc ca i sng, nhng ch nn lm n l cho nhng th vui tm b v huyn o.

Du c tho thch hay khng, ng cng phi gt hi hu qu ca nhng g m ng

gieo".

i vi hng sau, ngi Pht t c th ni: - "ng hy c gng tn dng mi phng tin

kin to hnh phc cho nhn loi v hy tho thch vi tinh thn phc v v tha y".

Pht Gio trnh by mc tiu Nit-Bn cho nhng ai cm thy cn n v khng bao gi

c cng bch ai. "Hy n v xem", c Pht khuyn nh vy.

-oOo-

Cho n khi t c mc tiu cu cnh, ngi Pht t phi sng i thanh cao hu ch.

Pht Gio c nhng nguyn tc lun l tt p, thch hp vi ngi s c trn ng o

php cng nh ngi tin trin kh xa. l:

a. Nm gii (Panca Sila): Khng st sanh, khng trm cp, khng t dm, khng vng

ng v khng dng cht say.

b. Bn Trng Thi Cao Thng (Brahma Vihara, T V Lng Tm): T, Bi, H v

X.

c. Mi Phm Hnh Siu Th (Paramita, Ba La Mt): B th, tr gii, xut gia, tr tu,

tinh tn, nhn ni, chn tht, quyt nh, tm t v tm x.

d. Bt Chnh o: Chnh kin, chnh t duy, chnh ng, chnh nghip, chnh mng,

chnh tinh tn, chnh nim v chnh nh.

c Pht v Pht Php 12

Nhng ai c nguyn vng c Qu A La Hn nhn c hi sm nht c th suy nim v

li c Pht khuyn dy Rahula (La Hu La) nh sau:

"Thn ny khng phi ca ta; ci ny khng phi l ta; y khng phi l linh hn ca

ta." ("N'etam mama, n'eso' hamasmi, na me so atta").

-oOo-

Phi ni ln mt cch t tn rng quyn sch ny khng phi c vit ra cho hng hc

gi, m cho cc sinh vin, nhng ngi mun tm hiu i sng v gio l cn bn m

c Pht ban truyn.

Khi son tho, ti c dng nhng bn dch ca hi "Pali Text Society" v nhiu vn hc

phm khc m tc gi c th l Pht t, c th khng. i khi ti ch ph ha sung quan

im v dng t ng thch ng ca tc gi. Mi khi c th c, ti u c ghi xut x.

Bn tho u tin ca quyn sch ny c xut bn vo nm 1942. n hnh ln ny,

bn chnh c duyt sa v thm bt nhiu.

Ti rt ly lm cm t ng V.F. Gunaratna, mc du ht sc bn rn vi cng vic phc

tp hng ngy trong chc v Chng L To n quc gia Sri Lanka (Tch Lan), dy

cng duyt li cn thn v xut bn ton b bn tho vi mt nim tin vng chc v tm

o nhit thnh. Tuy khng mang li cht li lc vt cht no, i vi ng, y l mt

phn vic m ng thch th lm vi tt c tm thnh v ng l mt Pht t thun thnh, c

thc hnh, v c s hiu bit rng ri v Pht Php.

Nhng nu khng c lng qung i ca ng B Trng nh Dzu, ng B Ong So, C

Tin s B. Pleyer v nhng thin tn giu lng b th ca cha K Vin (Jetavana Vihara),

Si Gn, quyn sch ny cng khng th n hnh c Vit Nam. c mong rng cng

c B Th Chn L ny s em n cc v y hnh phc trng cu!

Ti cng c li cm t cc t chn thnh ca ti Vit Nam, ng Phm Kim Khnh

(Sunanda), cc c L Th Sanh (Jhayini), Cao Th Cc (Citra), Lng T Xun (Karuna)

v Nguyn Th Phn (Shanti), nht l hai c Sanh v Cc, gp sc gip ti hon thnh

tt p quyn sch ny.

Narada

K Vin T (Jetavana)

Si Gn, 14-7-1964/2508

c Pht v Pht Php 13

Phn I

c Pht Namo tassa Bhagavato Arahato Samma-Sambuddhassa

Con xin thnh knh nh l c Th Tn,

Ngi l bc ng Cng, ng Chnh Bin Tri

[01]

T n Sanh n Xut Gia

"Mt Chng Sanh duy nht, mt Con Ngi phi thng, xut hin trong th gian ny, v

li ch cho phn ng, v hnh phc ca phn ng, v lng bi mn, v s tt p, v li

ch v hnh phc ca ch Thin v nhn loi." -- Tng Nht A Hm [1]

n Sanh

Nhm ngy trng trn thng nm [2], nm 623 [3] trc D.L., trong vn Lumbini [4] (Lm T Ni) ti Kapilavatthu (Ca T La V) [5] bn ranh gii n ca x Nepal ngy

nay, c h sanh mt hong t m v sau tr thnh v gio ch v i nht trn th gian.

Cha hong t l c Vua Suddhodana [6] (Tnh Phn) thuc qu tc Sakya (Thch Ca)

[7] v m l Hong Hu Maha Maya (Ma Da). Sau khi h sanh hong t c by ngy

th hong hu thng h. Em b l Maha Pajapati Gotami, cng cng kt duyn vi Vua

Tnh Phn, thay th b dng dc hong t v gi con l Nanda cho mt b v nui

chm sc.

Khi tin lnh hong t cho i c loan truyn trong dn gian, tt c thn dn trong

vng quc u vui mng khng xit k.

Thu y c mt o s tn Asita (A T ), cng c gi l Kaladevala c bit hoan

h. ng l mt ngi thn tn ca nh vua nn xin c vo thm hong t. c Vua

Tnh Phn ly lm hn hoan, cho bng hong t ra nh l o s. Nhng, trc s kinh

ngc ca mi ngi, hong t bng nhin quay v pha o s v t hai chn ln u tc

ca ng.

c Pht v Pht Php 14

ang ngi trn gh, v o s vi v chi dy, chp tay x cho hong t [8]. ng tin tri

rng v sau hong t s tr nn bc v nhn cao qu nht ca nhn loi. c vua cng

lm theo o s, x cho hong t.

Xong ri o si thot tin ci khan, ci ri li khc. Mi ngi u ngc nhin trc

nhng cm xc vui bun ln ln ca ng. V o s gii thch rng ng ci v ly lm

hoan h c bit rng v sau hong t s c Qu Pht, v ng khc v bit rng khng

bao lu na ng s cht v ti sanh vo cnh gii V Sc (Arupa-loka) [9]. Do ng s

khng c phc lnh th gio vi bc tr tu cao minh, Chnh ng Chnh Gic.

L Qung nh (t tn)

Khi hong t c nm ngy, c Vua Tnh Phn t tn l Siddhattha (S t Ta) c

ngha l ngi c toi nguyn. Gotama (C m) l h Ngi [10]. Theo phong tc thi

by gi, vua cho thnh nhiu v o s B La Mn hc rng ti cao vo triu ni d l

t tn cho hong t. Trong cc o s, c tm v c bit li lc. Sau khi quan st c

tng ca hong t, by v a ln hai ngn tay v gii thch rng c hai l. Mt, l

hong t s tr nn v hong v i nht th gian. Hai, l Ngi s c Qu Pht. Nhng

v o s tr tui v thng minh nht trong tm v, tn Kondanna [11] (Kiu Trn Nh),

ch a ln mt ngn qu quyt rng ngy kia hong t s hon ton thot tc v c o

Qu Pht.

L H in

Mt s kin l lng xy ra trong thi th u ca Hong T Siddhattha (S t Ta). S

kin y l mt kinh nghim tinh thn s gip hong t tht nhiu sau ny, khi Ngi quyt

tm tm chn l. S kin y cng l ci cha kho m ng cho Ngi tin n Gic Ng

[12].

Lc by gi, khuyn khch nng dn, Vua Tnh Phn ra lnh t chc mt cuc l gi

l H in. y qu tht l mt c hi cho tt c, giu nh ngho, sang nh hn, n mc

tt p vui chi h h mt ba, trc khi bt tay vo cng vic rung nng ng ng.

Sng ngy, c vua cng qun thn, o mc chnh t, ra tn ni hnh l. Hong T

Siddhattha (S t Ta) cng c cung phi m n t trong mt ci kiu, mn che so

ph, khing ra di bng mt mt ci trm. Hm y c vua ch ta mt bui l.

Thy mi ngi vui v theo di cuc vui, cc cung phi c phn s trng nom hong t

cng ln chy i xem. Tri hn vi cnh nhn nhp tng bng ca bui l, tng bng mt

c Pht v Pht Php 15

m di ci trm v khung cnh m m nh mi mc tnh lng qun nim. Hong t

tui tuy cn nh nhng tm tr thun thc.

Khc vi nhng ngi ch bit tm thch th trong cuc l, hong t ni tro hai chn li

theo li kit gi, trm ngm lng l, chm ch vo hi th-vo, th-ra, gom tm an tr,

nh, v c S Thin [13].

Gia lc mi ngi vui v thng thc, cc cung phi bng sc nh li hong t, vi v

tr v vi phn s. Khi thy hong t ngi trm ngm hnh thin th h ly lm ngc

nhin, n tu li t s cho vua. c Vua Suddhodana (Tnh Phn) hi h n ni, thy

Hong T Siddhattha vn ngi tham thin. c vua n trc mt hong t, x cho con

v ni: "Hi ny con yu qu, y l ln th nh, ph vng nh l con".

Gio Dc

Mc du kinh sch khng chp r, Hong T Siddhattha (S t Ta) chc chn hp th

mt nn gio dc vng chc v Ngi l hong t ca mt quc gia giu mnh. Ngi cng

thuc dng chin s nn chc chn phi lo thng binh php v v ngh cao cng.

Kt Hn

Khi ln mi su, theo phong tc thi by gi, hong t kt duyn cng Cng Cha

Yasodhara (Da Du la) [14], mt ngi em c cu, cng cng tui vi Ngi. Trong

mi ba nm sau ngy hn l, Ngi sng hon ton cuc i vng gi, khng hay bit

chi n ni thng kh ca nhn loi bn ngoi ngng ca cung in.

V cuc i nhung la y, khi cn l hong t, c ln Ngi ni:

"i sng ca ta tht l t nh, v cng tinh vi. Trong hong cung, ch ta , ph hong c

o ao, xy nhng m sen. Khi sen xanh ua nhau khoe mu y th sen vn mnh

ph sc pha bn kia, v trong m bn cnh, sen trng ua nhau tranh p di nh nng

ban mai. Trm hng ca ta dng u l loi thng ho hng t x Kasi a v. Khn

v xim o ca ta cng may ton bng hng la bc nht t Kasi [15] ch n.

Ngy cng nh m, mi khi ta bc chn ra khi cung in l c tng lng che sng

nng.

Ph hong cng kin to ring cho ta ba ta cung in. Mt, cho ta ma lnh, mt,

ma nng v mt, ma ma. Trong sut bn thng ma ta lu ng ti mt bit in c

y tin nghi, gia nhng cung tn phi n. Cho n hng n t ca ph hong cng

c Pht v Pht Php 16

c n sung mc sng ch khng phi nh cc nh khc, gia nh ch c n cm

xu v thc n c. [16]"

Thi gian tri qua, Thi T Siddhattha (S t Ta) cng trng thnh, nh sng chn l

cng ri r s vt cho Ngi.

Bm tnh trm t mc tng v lng t bi v lng v bin ca Ngi khng yn cho

Ngi mt mnh an hng nhng lc th tm b ca i vng gi. Ring mnh c yn

vui hnh phc, nhng Ngi hng ngh n thc cht ca i sng v bit rng nhn loi

ang au kh bn ngoi cung in, nn Ngi lun lun thng xt.

Sng trong nhung la m Ngi nhn nh c rng i l au kh.

Xut Gia

Thi T Siddhattha (S t Ta) suy nim nh sau:

"Chnh ta phi chu cnh sanh, gi, bnh, cht, phin no v nhim. Ti sao vn cn mi

m chy theo tm nhng iu m bn cht cng cn nh vy. V chu sanh, lo, bnh, t,

phin no v nhim, ta nhn thc s bt li ca nhng iu y. Hay ta th tm ci

cha c thnh t, trng thi ti thng v tuyt i chu ton: Nit Bn! [17]"

"Cuc sng ti gia rt t tng cht hp, l ch n nu ca bi trn trc, nhng i ca

bc xut gia l cnh tri mnh mng bt ngt! Ngi quen vi np sng gia nh t

thy kh m chu ng i Sng o Hnh Thing Ling, vi tt c s hon ho v

trong sch ca n. [18]"

Mt ngy v vang kia, thi t ra khi hong cung nhn xem th gian bn ngoi v trc

tip tip xc vi s tht ph phng ca i sng. Trong phm vi nh hp ca cung in,

Ngi ch thy phn ti p, nhng m ng nhn loi th bit b en ti, ng gh s

ca i. Chnh cp mt quan st ca thi t nhn thy mt c gi chn mi gi dn,

mt ngi bnh hon au kh, mt thy ma hi thi v mt o s nghim trang kh knh

[19]. Ba cnh gi, bnh v cht, hng hn xc nhn quan im ca thi t v i sng

au kh ca nhn loi. Hnh nh thong dong t tn ca nh tu s thong cho Ngi h thy

con ng gii thot, con ng an vui hnh phc tht s. bn quang cnh bt ng y

cng thc gic thi t gh tm v sm thot ly th tc.

Nhn nh r rng rng nhng th vui vt cht m phn ng tranh nhau tm kim u

khng th em li li ch, ch c s xut gia, s t b tt c mi danh b li ca trn gian

c Pht v Pht Php 17

ny mi tht l chn gi tr, Thi T Siddhattha nht nh ri b cung in n i ra

i, tm chn l v An Dng Trng Cu.

Gia lc y th c tin a n rng Cng Cha Yasodhara (Da Du La), v Ngi, va

h sanh hong nam.

i vi th gian, l mt tin lnh. Nhng, tri hn vi mi d on, Ngi khng qu

i vui mng v thy l thm tr ngi. Th thng, khi sanh c ngi con uloq,

cha m cm nghe trong lng chm n ln u tin mt tnh thng mn nng su sc,

mt tnh thng mi m m , v cng trong sch. Ni vui mng ca ngi lm cha

u tin tht khng sao t c. Nhng Thi T Siddhattha khng phi l mt ngi cha

thng, Ngi than: "Li thm mt tr ngi, li thm mt dy tri buc". Do , c Vua

Suddhodana (Tnh Phn) t tn chu ni l Rahula (La Hu La) [20].

i vng gi khng cn thch hp vi v Pht tng lai na. i vi mt tm hn trm

t mc tng nh Thi T Siddhattha (S t Ta), cung in nguy nga khng cn l ni

thch ng. C n ngi v tr p v ngi con s sinh d mn cng khng lm sn

ch quyt nh t b th gian. Ngi ra i vi nguyn vng gp mt phn v cng quan

trng v hu ch hn l phn s ca mt ngi chng, ngi cha, hay ch n nhim v

lm cha t cc v vua i na. Cung vngin ngc khng cn sc quyn r. Ngi khng

tm thy thch th trong i sng vng gi. Gi ra i im.

Ngi truyn lnh cho Channa (Xa Nc), ngi nh xe yu chung, thng yn nga

Kanthaka (Kin Trc) v thng n in ca cng cha. Ngi kh h ca nhn v v con

ang yn gic vi mt tm lng t i nhng bnh thn, khng chao ng, khng tru mn.

Tnh thng i vi v, con tht mn nng su sc. Nhng i vi nhn loi trm lun

au kh, lng trc n ca Ngi li cng thm thm v ngn. Ra i, Ngi khng lo s cho

tng lai ca cng cha v hong t, v bit chc chn rng v v con s c y tin

nghi v m bo sng an ton v sung sng. Ra i, khng phi v km tnh thng

v, thng con, m v tnh thng ca Ngi m rng cho mi ngi, bao trm tt c nhn

loi v chng sanh.

Vi mt tm hn thanh thot, Thi T Siddhattha (S t Ta) ra i gia m khuya, li

sau lng tt c n i cung in, ngi cha yu qu, v p, con th, v c mt tng

lai huy hong rc r. Ngi trn ra khi thnh v gic nga thng xng trong m ti.

Cng i vi Ngi ch c Channa (Xa Nc), ngi nh xe trung thnh. Khng tin ca,

c Pht v Pht Php 18

khng ca nh, nay y mai , Ngi bt u ln bc trn ng i tm Chn L v An

Tnh. Th l Ngi t b th gian.

y khng phi l s t b ca mt c gi tri qua hu ht cuc i ca mnh, hay ca

ngi bn cng ngho i khng cn g b li pha sau, nhng l s khc t ca mt

hong t vinh quang gia thi nin thiu, trong cnh m no, sung tc v thnh vng.

Mt s thot ly cha tng c trong lch s.

Lc y thi t Siddhattha (S t Ta) c 29 tui.

n sng hm sau Ngi i xa. Sau khi Ngi vt qua sng Anoma, Ngi dng bc

trn bi ct, t co ru tc v trao xim y li cho Channa (Xa Nc) em v. Ri khoc ln

mnh tm y vng, Hong t Siddhattha (S t Ta) t nguyn sng i tu s v sn sng

chp nhn mi thiu thn vt cht.

T mt hong t giu sang vinh hin tt bc, Ngi tr thnh o s ngho nn, khng tin

ca, khng ca nh, sng nh lng t thin ca b tnh thp phng.

Ngi khng ni no thng trc. Mt cy cao bng mt, hoc mt hang vng v

hoang vu no cng c th che ma nng cho Ngi. Chn khng giy dp, u khng

m nn, Ngi i trong nh nng nng bc v trong sng gi lnh lng. T;t c xim y t

tn ch l nhng mnh vi vn vn rp li, va che thn. Tt c ti sn ch l mt

bnh bt tr bnh kht thc. Vt thc v b y ch va sng.

Ngi tn dng th gi v nng lc trong vic khm ph chn l.

Tm Chn L

Nh ngi thnh thang bt nh, Ngi i tm ci chi tt p, trng thi tuyt i vng

lng. Ngi n v o s rt li lc, Alarama Kalama, v ni :

"Ny hi o Hu, xin o Hu cho ti th gio v sng i o hnh thing ling di

s hng dn ca o Hu."

Alarama Kalama tr li: "Hy li y vi ti, hi ngi ng knh, ng li dy d

y l gip cho ngi thng minh sm thu trit tt c gio l ca v o s bng tr tu

trc gic, v sng n nu trong s thnh t y."

Khng bao lu sau, o S Gotama (C m) hc ht gio l ca thy, nhng khng

chng ng c chn l cao thng hng mong mi.

T tng sau y pht sanh n Ngi :

c Pht v Pht Php 19

"Khi Alarama Kalama tuyn b: 'Ta chng ng gio l y bng tr tu trc gic. Ta

sng n nu trong s thnh t y', th t khng phi ch l mt li pht biu sung ca

ng. Chc chn Alarama Kalama thu trit, nhn chn gio l ny v sng trong

y."

Ri Ngi n gp Kalama v ni :

"Ny o Hu Kalama, gio l m chnh o Hu chng ng bng tr tu trc gic

su rng n mc no?"

Alarama lin gii thch rng l cnh gii V S Hu X Thin (Akincannayatana)

[21], cnh gii c quan nim v h khng, mt tng Thin (Jhana) kh cao.

V tng sau y pht sanh n Ngi :

"Khng phi ch c mt mnh Alarama Kalama mi c hnh tinh tn, nim, nh v tu.

Ta cng c nhng c tnh y. Hay l ta hy c gng chng ng gio l m Kalama ni

rng chnh ng ta chng ng v n nu trong s thnh t y."

V sau khng bao lu, chnh o S Gotama (C m) cng chng ng v thnh t

trng thi y tr tu v trc gic.

Nhng gio l ny khng gip Ngi thu trit chn l ti thng.

V Ngi n gn Alarama v ni :

- Ny o Hu Kalama, c phi y l mc tn cng ca gio l m o Hu ni rng

o Hu chng ng bng tr tu trc gic v sng n nu trong s thnh t y chng?

- ng vy, y chnh l gio l m ti ni rng ti chng ng v n nu trong s

thnh t y. y l mc su rng tn cng ca chn l.

- Nhng, hi o Hu, ti cng chng ng n mc ny v n nu trong s thnh t

y.

V o s khng c lng ganh t, ly lm hoan h thy t li lc ca mnh thnh cng

mau chng, t o S Gotama ln ngang hng vi mnh cng chung hng tt c vinh

d, v ni:

"Hi ny o Hu, ti rt ly lm hoan h. Tht vy, ti tht v cng hoan h c gp

mt ngi ng tu ng knh nh o Hu. Gio l m ti chng ng bng tu gic

v tuyn b thnh t. o Hu cng chng ng bng tu gic v n nu trong s

thnh t y. Gio l m o Hu chng ng bng tu gic v n nu trong s thnh t

y, chnh ti cng chng ng bng tu gic v tuyn b thnh t. Nh vy, gio l

c Pht v Pht Php 20

m ti bit, o Hu cng bit. V gio l m o Hu bit, ti cng bit. Ti nh

th no th o Hu cng nh th y. Vy, hy n y, o Hu, chng ta hy cng

nhau hp sc dn dt nhm o s ny."

o S Gotama (C m) khng tha mn vi mt k lut v gio l ch a n tng

kh cao ca tm nh m khng dn n "trng thi gh tm, bung x (khng luyn i),

chm dt (mi au kh), tnh trng tnh lng, trc gic, gic ng v Nit Bn". Nguyn

vng ca Ngi cng khng phi l dn dt mt nhm o s, du l hp sc vi mt o

s qung i khoan hng cng thnh t mc tin b tinh thn nh Ngi. Trc tin,

t Ngi cha lm cho mnh c ton thin v cm ngh rng nh vy khng khc no

ngi m dn dt ngi m. Cha c toi nguyn, Ngi t gi Alarama Kalama ra i.

Vo nhng ngy thanh bnh an lc thu by gi, trong x khng b hon cnh chnh tr

lm xo trn, hng tr thc x n ch lo nghin cu hc hi v truyn b h thng tn

gio ca mnh. X hi cung ng mi d dng nhng ni vng v n dt cho ngi c

khuynh hng tr v vi i sng o c. Phn ln cc v ny c mt s ng t, v

o S Gotama khng gp nhiu kh khn trong vic tm o s.

Ngi n th gio vi mt v o s tr danh khc tn Uddaka Ramaputta. Khng bao

lu, v t thng minh xut chng Gotama thu trit gio l ca thy v chng c

bt thin V Sc tc l tng cao nht ca thin V Sc Gii: cnh gii Phi Tng Phi

Phi Tng, khng cn tri gic (sanna, tng), m cng khng c khng-tri-gic (N'eva

sanna N'asannayatana) [22],y l tng thin cao nht trong tam gii. Khi c c Thin

ny, tm tr nn v cng tinh vi t nh n ni khng th ni l c tm hay khng. Vo

thi by gi khng c ai c c thin no cao hn na.

V o s cao thng ly lm hoan h c bit s thnh cng rc r ca ngi t

hong phi c sc ca mnh. nhng khng nh v o s trc, o s Uddaka

Ramaputta mi Ngi nhn lnh trn vn trch nhim dy d hng mn :

"Hi ny o Hu, ti ly lm hoan h. Tht vy, ti v cng hoan h c gp mt

ngi bn ng tu ti c ng tn knh nh o Hu. Gio l m Rama hiu bit,

o Hu cng hiu. Gio l m o Hu hiu, Rama cng hiu bit. Rama nh th

no th hm nay o Hu cng nh th y. Ngy nay o Hu nh th no th Rama

nh th y. Vy, hi ny o Hu, hy li y, o Hu s dn dt nhm o s ny".

c Pht v Pht Php 21

Tuy nhin o S Gotama cm thy rng cng cha phi l mc tiu cu cnh. Ngi

hon ton ch ng, lm ch tm mnh, nhng mc tiu cui cng vn cn mi xa.

Ngi ang tm con ng Nit Bn tc l tuyt i siu thot ra khi vng phin no trm

lun v tn dit mi hnh thc i dc. Khng tha mn vi phng php tu tp ca

Ramaputta, Ngi li ra i.

Ngi nhn thy rng khng ai c kh nng dn dt mnh thnh tu mc tiu v tt

c u cha thot ra khi vng v minh. T Ngi khng tm s gip t bn ngoi

na.

Chn l v s vng lng ch tm c bn trong chng ta.

Ch thch:

[1] Anguttara Nikaya, Tng Nht A Hm, phn I, XIII, trang 22

[2] Trng vi thng Vesakha (Pali), hay Vaisakha (Sanskrit). Ting Sinhala l Vesak.

[3] Khng ging nh k nguyn Thin Cha, Pht Lch khi u ngy c Pht Nhp

i Nit Bn (vin tch), vo nm 543 trc Dng Lch, ch khng phi ngy B Tt

n sanh.

[4] Mt thch tr do Vua Asoka (A Dc) dng ln ni y vn cn.

[5] a im ca Kapilavatthu c nhn ra l Bhuila (Bhulya) trong qun Basti cch

Bengal 3 cy s v nm vo hng Ty Bc nh ga xe la Babuan.

[6] Xem bng gia ph.

[7] Gotama (C m) l h, v Sakya (Thch Ca) l tn chng tc ca c Pht. Tc

truyn rng do m mu bt chnh ca b m gh, nhng ngi con ca Vua Okkaka

Mahasammata b lu y. Trong cuc i bt nh y, cc hong t n chn ni

Himalaya (Hy M Lp Sn) v ti y, gp nh hin trit Kapila. Do li khuyn ca v

ny, cc hong t sng lp thnh Kapilavatthu (Ca T La V), c ngha l ni chn ca

Kapila. Khi nghe c cng trnh ca cc con, Vua Okkaka tht ln rng: "Sakya vata

bho rajakumara" - Cc hong t cao qu ny qu tht c kh nng. T dng di v

vng quc m cc hong t sng lp ly tn l Sakya (Thch Ca).

Vng quc ca dng Thch Ca nm vo pha Nam x Nepal v m rng hn x Oudh

ngy nay nhiu. (Xem E.J. Thomas, Life of Buddha, trang 6)

c Pht v Pht Php 22

[8] Xem quyn Buddhims in Translation, tc gi Waren, trang 49, Ch Gii Tc Sanh

Truyn.

Ngi chu ca o s Asita l Nalaka, xut gia theo li khuyn ca o s, v khi hong

t c Qu Pht, Nalaka n nghe Ngi thuyt ging v c Qu A La Hn. (Xem Nalaka

Sutta, Sutta Nipata, trang 131).

[9] Arupa-lokas l nhng cnh gii V Sc m ngi c nhng tng Thin V Sc

(Arupa Jhana) s ti sanh vo.

[10] Sanskrit l Siddharta Gautama.

[11] V sau, khi nghe tin Thi T Siddhattha (S t Ta) thot ly th tc, chnh v o s

Kondanna (Kiu Trn Nh) ny cng ra i, cng vi bn ngi con ca nhng v trong

by v B La Mn khc, theo th gio vi o S Gotama. Xem Chng 6.

[12] Xem Majjhima Nikaya, Trung A Hm, Maha Saccaka Sutta, s 36.

[13] S Thin, tng Thin (Jhana) th nht, l mt trng thi tm pht trin kh cao, nh

an tr vng chc.

[14] Cng Cha Yasodhara cng c gi l Bhaddakaccana, Bimba Rahulamata.

[15] Kasi l mt tnh min Trung n ni ting c nhiu loi hng la tt. Tnh l

ca Kasi l Benares ngy nay.

[16] Anguttara Nikaya (Tng Nht A Hm), phn 1, trang 145. Gradual Sayings, phn 1,

trang 128.

[17] Majjhima Nikaya (Trung A Hm), Phn 1, Ariyapariyesana Sutta, s 26, trang 163.

[18] Majjhima Nikaya (Trung A Hm), Phn 1, Mahasaccaka Sutta, s 36.

[19] "Thy bn cnh tng, ta ln nga ra i..." Buddhavamsa, XXVI, trang 65.

[20] Rahula, c ngha b buc hay b ct (La) bi mt si dy (Rahu).

[21] Tng Thin V Sc (Arupa Jhana) th ba.

[22] Tng Thin V Sc (Arupa Jhana) th t.

c Pht v Pht Php 23

c Pht v Pht Php 24

c Pht v Pht Php 25

Chin u thnh t o Qu "Lm vic xu xa v v ch th d, Nhng lm c nhng iu hu ch v tt p, qu

tht l rt kh." -- Kinh Php C.

---o0o---

Cuc Chin u

Lun lun gp tr ngi, nhng o S Gotama khng bao gi nn ch. Vi tinh thn bt khut, nay y mai trong xm Maghada (Ma Kit ) tm trng thi Thanh Bnh

An Lc v Chn L ti thng. Mt ngy kia, o S n Uruvela, th trn ca x

Senani. Ni y Ngi tm ra mt a im gia m rng ti tt, bn cnh mt dng

sng ngon mc, uyn chuyn un mnh trong lng hai bi ct trng, khng xa c xm

lng thnh vng, hng ngy c th n tr bnh kht thc. Ngi ngh nh sau:

"Cnh vt qu tht hu hnh, cm rng p , dng sng th v vi bi ct trng v thn

xm khng xa. Ta c th d dng n tr bnh. i vi nhng mm non o c quyt

tm c gng hng n mc tiu cao qu, th y qu tht l ni thch hp" [1].

a im thch nghi vi cng phu hnh thin. Khng kh an lnh, cy c sum su, phong

cnh xanh ti. Ngi nht nh lu li y thnh tu nguyn vng.

Khi hay tin Thi T Siddhattha (S t Ta) t b n i cung in ra i sng i tu

s, Kondanna (Kiu Trn Nh) l v o s B La Mn tr tui tin on rng v sau

thi t s c Qu Pht, cng vi bn ngi con ca by v o s khc tn Bhaddiya,

Vappa, Mahanama v Assaji cng i tm Ngi tu hc.

Thu by gi ngi n rt thit tha trung thnh vi cc nghi l, cc hnh thc kh

hnh v cc th thc cng t. Theo s tin tng y, nu khng ghp mnh vo np sng

kht khe kh hnh th khng th gii thot. Trng thnh trong tn ngng ny, o S

Gotama (C m) v nm anh em Kondanna (Kiu Trn Nh) bt u cuc chin u

phi thng ko di su nm trng, t khp mnh vo np sng cc k kham kh cho n

mt ngy kia thn hnh trng kin ca o S Gotama (C m) ch cn l b xng bc

da. Cng p xc kh thn, Ngi cng la xa mc tiu.

c Pht v Pht Php 26

Nhiu bi kinh ghi chp li ca chnh c Pht, m t y s n lc kin tr,

nhng phng php khc nhau m Ngi p dng , v s thnh cng cui cng ca

Ngi, trong cuc tranh u vn phn cam go au kh ny.

Kinh Maha Saccaka Sutta [2] m t hnh tinh tn ca B Tt nh sau:

"Lc y t tng sau y pht sanh n ti:

"Hay l ta cn cht rng li, p li st vo np vng, ri dng tm (thin) nn, ch

ng, v tiu dit nhng t tng (bt thin)!

"Ri ti cn cht rng li, p li st vo np vng, v n lc nn, ch ng, v tiu

dit nhng t tng (bt thin) bng tm (thin). Lc ti chin u nh vy th m hi t

trong nch chy tun ra.

'Nh ngi mnh nm ly u hay hai vai mt ngi yu ri xung, dng sc cng

bch v khc phc, khng cho ngc ln, cng dng th y, ti chin u v khc phc

(nhng t tng bt thin).

"S tinh tn ca ti qu tht kin tr v bt khut. Tm nim ca ti tht l vng chc v

khng h chao ng. Tuy nhin, thn ti mn mi v khng an lc sau khi c gng mt

cch au kh -- th xc phi chu khut phc trc s n lc kin tr. Mc du nhng

cm gic au n pht sanh n thn ti, n khng lm tn hi n tm ti cht no.

"Lc y ti ngh nh sau: Hay ta th trau gii php hnh thin nn th!

"Ri ti kim sot cht ch hi-th-v v hi-th-ra, t ming v mi. Khi ti kim sot

hi-th-v, th-ra, ming v mi, th c lung hi thot ra t l tai, to nn mt th

m thanh to ln khc thng. Hi gi thot ra t hai ng tht ca anh th rn ku nh th

no th lc ti ngng th, lung hi t l tai thot ra to mt m thanh cng to nh th y.

"Du sao, hnh tinh tn ca ti vn kin tr v bt khut. Tm nim ca ti vn vng chc

v khng h chao ng. Tuy nhin, thn ti mn mi v khng an lc sau khi c gng

mt cch au kh -- th xc phi chu khut phc trc s n lc kin tr. Mc du nhng

cm gic au n pht sanh n thn ti, n khng lm tn hi n tm ti cht no.

"Ri t tng sau y pht sanh n ti: Hay l ta th trau gii php nn th!

"Ri ti kim sot hi-th-v, th ra t ming, mi v tai. Lc ngng th bng ming,

mi v tai th hi (b dn p) p mnh trong u ti. Nh c ngi tht mnh khoan vo

s ti mt li khoan tht bn, khi ti ngng th, hi p vo u ti cng lm au n

c Pht v Pht Php 27

nh vy. Mc du nhng cm gic au n nh vy pht sanh thn ti, n khng nh

hng n tm ti cht no.

"Lc y ti t ngh: Hay ta th hnh php thin nn th y mt ln na!

"Ri ti kim sot hi-th-v, th-ra t ming, mi v tai. V lc ti ngng th, u ti

nghe au bng ln. Trng thi au n kinh khng lc by gi ging nh c mt lc s

dng dy thng sit cht u ti li. Tuy nhin, hnh tinh tn ca ti vn mt mc kin

tr. Nhng cm gic au n y khng gy nh hng n tm ti.

"Lc y ti t ngh: Hay ta th hnh thin v php nn th mt ln na!

"Ri ti ngng th bng ming, mi v tai. Khi ti kim sot hi th nh th y th mt

lung hi mnh thc xuyn qua bng ti. Tn t, thin ngh hay mi tp s, dng dao

bn rch mt ng trn bng, lm au n th no th lung gi mnh thc xuyn qua

bng lm ti au n dng y. Tuy nhin ti vn mt mc kin tr tinh tn. Nhng cm

gic au n y khng nh hng n tm ti.

"Ln na ti t ngh: Hay ta th hnh thin thm v php nn th!

"Ri ti kim sot hi-th-ra, th-vo t ming, mi v tai. V khi nn th nh vy ti

cm gic nh c mt ngn la to khng khip bng ln v bao trm ly ti. Nh c

ngi mnh nm cht mt ngi yu v t ln ng la than ang chy cho n lc

hon ton thiu ri, la thiu t thn ti lc ngng th cng nng dng th y. Tuy

nhin, ti vn kin tr tinh tn. Nhng cm gic au n khng gy tn hi n tm ti.

"Lc y c nhng v Tri thy ti vy th ni vi nhau: o S Gotama (C m)

cht! Vi v khc ghi nhn: o S Gotama cha cht hn, nhng ang cht dn! Trong

lc y cng c v ni: o S Gotama cha cht hn cng khng phi ang cht dn.

Ngi l mt v A La Hn. y l li sng ca mt v A La Hn."

Thay i phng php: Tuyt Thc

"Ri ti ngh: Hay ta th hnh php tuyt thc!

"Lc y c nhng v Tri gn ti v ni: "Bch Ngi, xin Ngi ch nn hnh php tuyt

thc. Nu Ngi tuyt i khng dng vt thc na th chng ti s rt trn thn Ngi

nhng cht b ca cnh Tri cho n thm vo l chn lng v nui sng Ngi."

c Pht v Pht Php 28

"V ti ngh: Nu ta hnh php tuyt thc m cc v Tri li rt cht b ca cnh Tri

nui sng thn ny th qu l mt iu gian di, nn ti t chi rng: "iu y khng cn

thit".

"Lc y ti suy ngh nh sau: Hay ta th dng cht t vt thc, mi ln ch mt cht thi,

mt t nc u xanh hay rau c, hay u , hay u trng.

"Khi m ti ch dng tht t vt thc nh th, th c hay t lng, th thn ti tr nn

cc k gy yu. V thiu vt thc, nhng b phn ln v nh trong thn ti m gy khng

khc no nhng cng c ng hay nhng cy ng tam tho. Bn ta ca ti ch cn bng

ci mng ca con lc . Xng sng ti cng nh mt xu chui dng ng ln v cong

vo. Xng sn ti ta nh mt ci sn nh b sp . Trong mt ti khng khc no

hnh nh ca nhng ngi sao m ta c th thy di mt ci ging su. Tri mp ng

ct ra lc cn ti ri em phi, gi v nng lm da mp teo li, nhn nh v ho tn

th no th da u ti lc y, v thiu cht dinh dng, cng nhn nh v ho tn nh th

y. Khi mun r da bng th ti ng nhm xng sng. V khi mun r xng sng th

ti li ng nhm da bng. V thiu vt thc, da bng ti p st vo xng sng v, lc

mun ng dy i tiu tin, th ti lung cung t ng xung. Ti p nh trn chn, tay

lm cho thn mnh sng li. Than i, lc p nh th, lng trn mnh ti l t ri

xung t v cht gc. Thy ti nh vy, c ngi ni: 'o S Gotama en'. Vi

ngi ni: 'o S Gotama (C m) khng en m xanh dng'. Cng c ngi ni:

'o S Gotama khng en m cng khng xanh dng m nu sm'. Mu da sng sa v

trong tro ca ti tn t n nh th y v thiu vt thc.

"Ri t tng sau y pht sinh n ti: Du cc o s hay cc nh tu kh hnh trong

qu kh chu nhng cm gic nhc nhi, au n, d di hay xt xa nh th no, th

cng n mc ny l cng, khng th hn na. Du cc o s hay cc nh tu kh hnh

trong tng lai s chu nhng cm gic nhc nhi, au n, d di hay xt xa th no, th

cng n mc ny l cng, khng th hn. Tuy nhin, tri qua bao nhiu khc kh,

kh khn v au n m ta khng t c iu chi tt p, xng ng vi s gic n

cao thng v tr tu vt hn nhng trng thi cao thng ca loi ngi. Hay l cn

con ng no khc dn n Gic Ng chng?"

c Pht v Pht Php 29

Ma Vng c Tm Cm D

p xc kh hnh di hnh thc, o S Gotama vn khng thu hoch c kt qu

cu cnh, m ch kit sc. Mc du, nh lc thiu thi sng trong cnh y m no

sung tc nn c sc lc di do v thn hnh trng kin, nhng Ngi vn thy khng cn

chu ng c na. Vc mnh p xa kia nay tr nn gy cm suy nhc, mu

da vng ti tr thnh xanh lt. Mu cn, gn rt, tht teo, mt tht v m dn. Ngi

ch cn l mt b xng c s sng. Nhng ci cht gn k.

Gia tnh trng nguy ngp y, trong khi ch vng chc ca Ngi mc cao nht

(Padhana), trong khi Ngi vn ngi bn b sng Neranjara (Ni-lin-thin) n lc kin tr

v suy nim thnh t cho c trng thi chu ton tuyt i th Namuci [3] n gn

v ni nhng li sau y [4]:

"Hi ny o S, ngi gy cm, thn hnh tiu ty, gi cht n.

"Mt ngn phn (trong thn hnh ngi) cht mn, ch cn li mt phn sng. Hy

sng, hi o S! Sng l hn. C sng mi to c phc.

"Hy sng c thn v hng cng t Thn La, ngi s to c nhiu phc. p mnh

sng i kh hnh nh th ny lm g? Con ng kin tr n lc qu tht kham kh,

kh khn, v khng phi d thnh tu."

Ma Vng ng trc mt c Th Tn, ni nhng li nh vy. tr li, B Tt dy:

"Ny con ngi xu xa qu quyt, thn quyn ca ti li v li bing! Ngi n y v

li ch ring ca ngi.

"i vi ngi, phc bu no c gi tr g, du bao nhiu phc cng v ch. Nhng

bn phn ca ngi l phi ni nh vy.

"Vi nim tin vng chc (saddha), t kim sot tm cht ch (tapo) [5], tinh tn (viriya)

v tr tu (panna), ta tu hnh nh vy. Ta quyt tm nh vy, sao ngi cn ct vn ta

v i sng?

"Gi thi mi, mt ngy kia cng c th lm cn dng sui, th mu huyt ca ngi tu

p xc kh hnh (nhn n, nhn ung) lm g khi b kh dn?

"Mu cn th mt kh, tht cng hao mn. Tht cng hao mn th tm cng thanh tnh.

Tm cng an tnh, cng an tr, cng sng sut, th tm nh cng vng chc.

"Lc y c th ta au n v cng. Th xc cng au n, tm hn cng xa la tham i.

Chng y ta bit r th no l trng thi trong sch ca mt chng sanh!

c Pht v Pht Php 30

"Tham dc (Kama) l o binh s mt ca ngi. o binh th nh l Bt Mn vi i

sng thnh thin (Arati). Ba l i v Kht (Khuppipasa) [6]. Bn l i Dc (Tanha).

Nm l Hn Trm D Di (Thina-Middha, u oi, li bing v hn m). Su l S Hi

(Bhiru). By l Hoi Nghi (Vicikiccha) [7]. Tm l Ph Bng v C Chp (Makkha-

Thambha). Chn l Li Lc (Labha), Khen Tng (Siloka), Vinh D (Sakkara) v Thinh

Danh Bt Chnh (Yasa), v o binh s mi l S nh Cao Qu Mc Gi Tr Ca

Mnh v Khinh R K Khc (Attukkamsanaparavambhana).

"Namuci, l qun i ca ngi. l khch lun lun lu tr bn trong hng ngi

xu xa qu qui. Ngi hn nht n yu th khng thng ni, nhng ai ch ng c

nhng o binh y l tm ra hnh phc.

"Ta ct trn ngn c ca ta chm c Munja [8]. i sng trn th gian ny r l khn

kh. Th ta cht trn chin trng cn hn sng m tht bi! [9]

"Kim sot cht ch dng t tng, v vi chnh nim kin c vng chc, ta s i bt

nh t ni ny n ni khc, rn luyn mt s ng mn .

"Chuyn cn tinh tn, quyt nh, v thc hnh gio hun ca ta -- khng quan tm n

ngi - nhng v y s n tn ni m khng cn au kh."

Vi nhng li cng quyt y, o S Gotama c thng Ma Vng Tm c, v nht nh

thnh t cho k c mc tiu, o Qu Pht.

Con ng "Trung o"

Sau su nm t bn thn kinh nghim, o S Gotama nhn thc chc chn rng li tu

kh hnh khng th em li li ch, mc du cc trit gia v cc tu s thi by gi qu

quyt rng l np sng ti cn thit t n cu cnh. Thy rng kh hnh ch lm

gim suy tr thc v mt mi tinh thn, Ngi lin dt khot t b li tu y, cng nh

trc kia t b li sng li dng, ch lm chm tr tin b khoa hc, v chn con

ng "Trung o" m sau s tr thnh mt trong nhng c im ca Gio L Ngi.

Hi tng li khi cn th u, vo mt bui l H in kia, trong lc vua cha v mi

ngi ang chm ch c hnh cc cuc vui, th Ngi ngi th no di tng bng mt

m ca mt cy trm, tham thin, nhp nh v c S Thin.

mi tht l con ng dn n Gic Ng.

c Pht v Pht Php 31

Ngi nhn nh rng v tm thn mn mi khng th hon ton sng sut, mt sc khe

thch nghi rt cn thit thnh t tin b tinh thn, nn quyt nh khng nhn i na

m dng nhng vt thc th s.

Nm v tu s thn tn by gi lu nay theo hu cn vi bao nhiu hy vng, nay thy Ngi

t ngt thay i phng php tu tp nh vy th ly lm thi ch, b i Isipatana (Vn

Lc Gi) v ni rng:

"o S C m tr li a thch xa hoa, ngng c gng, v quay v i sng li

dng."

Trong lc quyt nh quan trng nh vy, s h tr bn ngoi tht v cng khn thit.

Chnh ngay lc y, nhng ngi bn ng tu li b ra i. Nhng Ngi khng ng lng.

Mt mnh, trong cnh c n, gia chn rng su, cc bc v nhn thng chng ng

nhng chn l cao su thm diu v gii quyt c nhng vn phc tp, kh khn.

Bnh Minh Ca Chn L

Sau khi mt vi vt thc th s, o S Gotama (C m) phc hi sc khe v d

dng nhp S Thin (Jhana), tng thin m Ngi thnh tu trong bui thiu thi [10].

Ri t dn dn Ngi nhp Nh Thin ri Tam v T Thin. Khi nhp thin, tm Ngi

an tr hon ton vng chc vo mt im, lng du trong sng nh mt gng lau chi

bng lng, v mi s vt u c th phn chiu mt cch v cng trung thc. Ri t

tng tr nn lng du, tinh khit, trong sch, khng cn nhim, d un nn, gic tnh,

vng chc v khng th lay chuyn, Ngi hng tm v tu gic c lin quan n trng

thi "Hi Nh Nhng Kip Qu Kh" (Pubbe-nivasanussati Nana, Tc Mng Minh, tu

hi nh tin kip).

Ngi nh li nhiu kip sng qa kh nh th ny: u tin mt kip, hai kip, ri ba

kip, ri bn, nm, mi, hai mi, n nm mi, ri mt trm, mt ngn, mt trm

ngn, ri s phn tn ca nhiu chu k th gian, ri s pht trin ca nhiu chu k th

gian, ri c hai, s phn tn v s pht trin ca nhiu chu k th gian. y Ngi tn g,

sanh trng trong gia nh no, giai cp no, king c iu g, vui thch v au kh th

no, v cht cch no. T cnh y ra i, Ngi ti sanh vo cnh no, c tn g, sanh

trng trong gia nh no, giai cp no, king c iu g, vui thch v au kh th no v

cht cch no. Ri t ra i, ti sanh vo cnh ny.

c Pht v Pht Php 32

Nh th y Ngi hi nh cch thc ti sanh v nhiu chi tit v nhng kip sng qu kh.

y, hn vy, l Tu Gic u Tin m Ngi chng ng vo lc canh mt, m Thnh

o.

ph tan lp v minh c lin quan n qa kh, Ngi hng tm thanh tnh v tu "Tri

Gic hin tng Dit v Sanh ca Chng Sanh" (Cutupapata Nana, Thin Nhn Minh).

Vi tu nhn tinh khit v siu phm, Ngi nhn thy chng sanh cht t kip ny ti

sanh vo mt kip sng khc.

Ngi chng kin cnh tng k sang ngi hn, k p ngi xu, k hnh phc ngi

au kh, tt c u tri qua hin tng dit v sanh, ty hnh vi to tc ca mi ngi.

Ngi bit rng ngi ny, do hnh ng, li ni v t tng bt thin, nguyn ra bc

Thin Tr Cao Thng, tin tng khng chn chnh v c np sng ca ngi t kin,

sau khi th xc phn tn v la i, ti sanh vo nhng trng thi bt hnh.

Ngi bit rng nhng ngi kia, do hnh ng, li ni v t tng tt p, bit tn trng

bc Thin Tr Cao Thng, c c tin chn chnh v c np sng ca ngi c chnh

kin, sau khi thn hoi mng chung, ti sanh vo nhng cnh Tri an vui hnh phc.

Nh vy, vi Thin Nhn Minh, Ngi mc kch tnh trng phn tn v cu hp tr li ca

chng sanh.

y, hn vy, l Tu Gic Th Nh m Ngi chng ng trong canh gia, m Thnh o.

ph tan lp v minh c lin quan n tng lai, Ngi hng tm thanh tnh v "Tu

Hiu Bit s Chm Dt cc php Trm Lun" (Asavakkhaya Nana, Lu Tn Minh) [11].

ng vi thc ti, Ngi nhn thc: "y l Phin No", "y l s Chm Dt Phin

No". "y l Con ng dn chm dt Phin No".

Cng mt th y, ng vi thc ti Ngi nhn nh: "y l Nhim". " y l s Chm

Dt Nhim". "y l con ng dn n Chm Dt Nhim".

Nhn thc nh th, tm Ngi gii thot ra khi dc lu ( nhim ca dc vng), hu lu

( nhim ca s luyn i i sng) v v minh lu ( nhim ca v minh).

c gii thot, Ngi bit rng: "Ta c gii thot" [12] v Ngi nhn thc: "Ti

sanh chm dt, i sng Phm Hnh c vin mn, lm xong nhng vic cn

phi lm, khng cn tr li trng thi ny na." [13]

y l Tu Gic Th Ba m Ngi chng ng trong canh ba, m Thnh o.

Mn v minh c gii ta v tr tu pht sanh. m ti tan v nh sng n.

c Pht v Pht Php 33

Ch thch:

[1] Majjhima Nikaya, Trung A -Hm, Ariya-Pariyesana Sutta, s 26, Tp I, trang 166.

[2] Majjhima Nikaya - Trung A-Hm, s 36, Tp I, trang 242.

[3] Namuci l mt tn khc ca Ma Vng (Mara). Theo kinh sch, c nm loi Ma

Vng l: 1. Tri Ma Vng (Devaputta), Kht vng (Kilesa), 3. Hnh (Abhisamkhara),

4. Un (Khandha), v 5. T Thn (Maccu).

[4] Sutta Nipata, Padhana Suta, trang 74.

[5] Tapo - trong bn tho ca Pali Text Society, danh t ny vit l "Tato"

[6] i v Kht, do s t nguyn ngho kh.

[7] Hoi nghi y hm l s bt nh v mc tiu. Xem Chng 37

[8] Thi by gi, trc khi ra trn ngi chin s ct trn ngn gio ca mnh chm c

Munja, t rng khng bao gi li bc trc qun ch.

[9] Sangame me matam seyyo - Yan ce jive parajito.

[10] Jhana, xem ch thch v L H in Chng 1

[11] Asavas, php trm lun, l nhng hoc lu, hay bn nh trong tm. Nhn v phng

din cnh gii, l nhng nhim ng ngm trong tm, tri chy theo lung nghip cho

n cc cnh gii cao nht. Nhn v phng din lung tm, l nhng nhim ng ngm,

tri chy theo lung nghip n trng thi Gotrabhu (chuyn tnh). C bn php trm

lun l: Dc (Kama), Hu (Bhava), T Kin (Ditthi) v V Minh (Avijja). on kinh ny

ch cp n ba php hoc lu m thi. y, Bhava hay Hu c ngha l mun ti

sanh vo nhng cnh gii Sc v V Sc (Rupa v Arupa Bhava).

[12] Vimutto'smi

[13] Khina jati, vusitam brahmacariyam, katam karaniyam, naparam itthattaya.

c Pht v Pht Php 34

o Qu Pht "Cc ng Nh Lai ch l nhng v thy"-- Kinh Php C

c im Ca c Pht

Sau cuc chin u k diu phi thng ko di su nm ng ng, khng c s h tr t bn ngoi v khng c s hng dn ca mt nng lc siu phm no, n c mt

mnh v ch nng nh ni n lc ca chnh mnh, o S Gotama (C m), lc y ba

mi lm tui, tn dit mi nhim, chm dt mi tin trnh tham i v chng ng thc

tng ca vn php, tr thnh mt v Pht (Buddha), ng Chnh Bin Tri, bc Ton

Gic. K t ngy y, Ngi l c Pht C m (Buddha Gotama) [1], mt trong chui

di nhng v Pht xut hin trong qu kh v s xut hin trong tng lai.

Khng phi khi sanh ra Ngi l Pht, m Ngi tr thnh Pht do s n lc ca mnh.

Phn ng Buddha (Pht) xut nguyn t cn "Budh", l hiu bit hay thc tnh. Gi l

Buddha (Pht) v Ngi hiu bit y Bn Chn L Thm Diu Cao Qu (T Diu ),

v t gic m v minh Ngi thc tnh. Chng nhng hon ton thu trit, m Ngi cn

c kh nng truyn b gio l nn cng gi l Samma Sambuddha (Chnh Bin Tri,

m l Tam-Miu Tam-B-) phn bit vi ch Pht Pacceka (c Gic, c nhn,

n c) ch thu trit gio l m khng th ri sng cho k khc, t gic nhng khng

th gic tha.

Trc khi thnh t o Qu Pht, Ngi c gi l B Tt (Bodhisatta) [2], c ngha l

ngi c nguyn vng tr thnh Pht.

Ngi mun c Qu Pht phi tri qua thi k B Tt, mt thi k tch cc trau gii v

pht trin nhng phm hnh: b th, tr gii, t khc (xut gia), tr tu, tinh tn, nhn

ni, chn tht, quyt nh, tm t v tm x.

Trong mt thi k ch c mt ng Chnh Bin Tri. Cng nh c nhng loi cy, trn i

ch tr ra mt bng, mt h thng th gian (lokadhatu) ch c mt ng Chnh Bin Tri.

c Pht l chng sanh duy nht, l nhn vt hy hu, ch tht lu mi c th xut hin

trn th gian, v lng bi mn, v s tt p, v li ch v hnh phc ca ch Thin v nhn

loi. Tn vinh Ngi l "Acchariya manussa" v Ngi l mt con ngi k diu l thng.

Tn vinh Ngi l "Amatassa data" v Ngi ban b tnh trng Bt Dit. Tn vinh Ngi

c Pht v Pht Php 35

l "Varado" v Ngi l ngi ban b tnh thng tinh khit nht, tr tu thm su nht

v chn l cao siu nht. Cng tn vinh Ngi l "Dhammassami" v Ngi l Php Vng,

Cha ca Gio Php (Dhamma).

Nh c Pht dy, Ngi l:

"ng Nh Lai (Tathagata), bc ng Cng (Araham), ng Chnh Bin Tri (Samma

Sambuddha), ngi sanh ra con ng v sanh, sng to con ng cha c

sng to, cng b con ng cha c cng b, ngi hiu bit con ng,

ngi mc kch con ng, ngi nhn thc con ng" [3].

Khng c v thy no dy c Pht phng php tu hc chng o Qu Chnh ng

Chnh Gic, "Na me acariyo atthi" [4], "mt o s, ta khng c", l chnh li ca c

Pht. Ngi c hc vi nhng v thy hiu bit th gian php [5] nhng n tng siu

th th khng. Chnh Ngi t lc thnh t tr tu trc gic.

Nu c Pht nh mt v thy hay mt h thng tn ngng no nh n Gio

chng hn -- tn gio m Ngi trng thnh trong y -- pht trin tr tu siu phm,

th t Ngi khng th t gi l "o s v song" (aham sattha anuttaro) [6]. Trong bi

Php u tin, Ngi tuyn b rng nh sng ri r cho Ngi trong nhng vic cha

tng c nghe.

Trong nhng ngy u tin sau khi xut gia tm o, Ngi c tm n s hng dn ca

nhng v thy li lc nht thi by gi, nhng trong gio hun ca cc v thy ny khng

tm thy c iu mong mi. Tnh th bt buc Ngi phi t mnh suy nim v quay tr

vo bn trong tm Chn L. V Ngi tm ra Chn L bn trong Ngi. Ngi theo di

n tn mc thm su nht ca dng t tng, v chng ng Chn L cng tt, cha bao

gi tng c nghe v cha tng c bit. Tu gic pht sanh t bn trong v ri sng

nhng s vt m trc kia Ngi cha tng nghe thy.

V Ngi thu trit tt c nhng g cn c bit v nm c ci cha kha m ca

vo mi kin thc, nn tn Ngi l Sabbannu, bc Ton Gic. l tr tu siu phm m

Ngi dy cng trau gii, tri qua v lng tin kip.

Pht L Ai?

Ngy n c ngi theo o B La Mn tn Dona, nhn khi thy du chn ca c Pht in

di ct c nhng c im l thng, n gn Ngi v hi:

c Pht v Pht Php 36

- Phi chng Ngi l mt v Tri (Deva)?

- Khng, qu tht ti khng phi l mt v Tri.

- Vy phi chng Ngi l mt nhc cng trong cnh Tri (Gandhabba)?

- Khng, ti khng phi l mt nhc cng trong cnh Tri.

- Vy Ngi l qu Yakka chng?

- Khng, qu tht ti cng khng phi l qu Yakka.

- Nh th chc Ngi l ngi?

- Khng, qu tht ti cng khng phi l ngi.

- Vy, xin cho bit Ngi l ai?

c Pht tr li rng Ngi tn dit nhng php trm lun (hoc lu), vn to iu kin

ti sanh vo nhng cnh Tri, Gandhabba, Yakka hay cnh ngi, v thm:

"Nh hoa sen, p v d mn,

Khng nhim bn d nc c,

Gia m bi trn, ta khng vng cht bn nh.

Nh vy, Ta l Pht." [7]

c Pht khng h t xng l hin thn (avatara) ca thn Vishnu, mt Thn Linh n

Gio m kinh Bhagavadgita ca ngi mt cch huyn diu, sanh ra bo v s chn

chnh, tiu dit ti li v thit lp v cng c o l (Dharma).

Theo li dy ca c Pht th c hng h sa s ch Thin (Deva, cng gi l nhng v

Tri) -- cng l hng chng sanh, cn phi chu sanh t lun hi -- nhng khng c mt

Thn Linh Ti Thng, vi quyn lc siu th, kim sot vn mng con ngi, xut hin

trn th gian tng lc, dng hnh thc ngi lm phng tin. [8]

c Pht cng khng bao gi t gi l "ng Cu Th" c quyn nng cu vt k khc

bng chnh s cu ri ca mnh. Ngi thit tha ku gi nhng ai hoan h bc theo du

chn Ngi khng nn li ni ngi khc m phi t mnh gii thot ly mnh, bi v c

hai trong sch v bn nh, cng u ty thuc ni chnh mnh. Ta khng th trc tip lm

cho ai trong sch hay nhim. [9]

minh nh r rng mi tng quan ca Ngi i vi hng mn v nhn mnh

tm quan trng ca s kin t mnh nhn lnh trn vn trch nhim v t mnh n lc

kin tr, c Pht minh bch dy rng:

"Cc con phi t mnh n lc. Cc ng Nh Lai ch l o s." [10]

c Pht v Pht Php 37

c Pht ch vch cho ta con ng v phng php m ta c th nng theo t

gii thot ra khi mi kh au ca vng sanh t v thnh tu mc tiu cu cnh. i trn

con ng v theo ng phng php cng khng, l phn ca ngi t chn thnh

mun thot khi nhng bt hnh ca i sng.

" li ni k khc gii thot cho mnh l tiu cc. Nhng m ang lnh ly trch

nhim, ch ty thuc ni mnh t gii thot, qu tht l tch cc."

Ty thuc ni ngi khc l em tt c c gng ca chng ta ra quy hng.

"Hy t xem con l hi o ca con. Hy t xem con l nng ta ca con. Khng nn

tm nng ta ni ai khc!" [11]

Cc li l c rt nhiu ngha kia m c Pht dy trong nhng ngy sau cng ca

Ngi qu tht mnh m, ni bt v cm kch. iu ny chng t rng c gng c nhn l

yu t ti cn thnh tu mc tiu. Tm s cu ri ni nhng nhn vt ho tm c

quyn nng cu th v kht khao ham mun hnh phc o huyn xuyn qua nhng li

van vi nguyn cu v hiu qu v nghi thc cng t v ngha l, qu tht l thin bc v

v ch.

c Pht l mt ngi nh chng ta. Ngi sanh ra l mt ngi, sng nh mt ngi, v

t gi ci i nh mt ngi. Mc du l ngi, Ngi tr thnh mt ngi phi thng,

mt bc siu nhn, do nhng c tnh c bit duy nht ca Ngi. c Pht n cn nhc

nh nhiu ln nh vy v khng c im no trong i sng hoc trong li dy ca Ngi

chng ta lm hiu rng Ngi l mt nhn vt v sanh bt dit. C li ph bnh rng

lch s nhn loi, khng h c v gio ch no "phi thn linh hn c Pht, tuy nhin,

cng khng c v no c c tnh thn linh hn c Pht" [12]

Trong thi Ngi cn ti th, c Pht chc chn c hng tn ht lng tn knh,

nhng khng bao gi Ngi t xng l Thn Linh.

Tnh Cch V i Ca c Pht

Sanh ra l mt ngi, sng nh mt ngi, c Pht thnh t trng thi ti thng ca

s ton thin, o Qu Pht, do sc kin tr n lc c nhn. Nhng Ngi khng dnh gi

s liu ng siu phm cho ring mnh m cng b trc th gian rng tm c kh nng v

oai lc bt khut. Khng khi no t ho rng ch c Ngi l ngi duy nht c Qu Pht,

c Pht v Pht Php 38

v o Qu Pht khng phi l n hu c bit dnh ring cho mt c nhn tt phc no

c chn trc.

Thay v t trn con ngi mt thn linh vn nng v hnh v cho con ngi mt a v

khp np rt r, c Pht chng minh rng con ngi c th thnh t tr tu cao siu v

o Qu ti thng do s c gng ca chnh mnh. V nh vy, c Pht nng cao phm

gi con ngi. Ngi dy rng mun thot ra khi vng trm lun phin no, chnh ta phi

t mnh gia cng c gng ch khng phi phc tng, ty thuc ni mt thn linh, hay mt

nhn vt no lm trung gian gia ta v v thn linh y.

Trong th gian ng chp, ly mnh lm trung tm ca v tr v chy theo quyn th, c

Pht dy chng ta l tng cao qu ca s phc v bt cu li. Ngi chng i t oan

phn chia giai cp trong x hi -- ch lm tr ngi mc tin ho ca loi ngi -- v

lun lun bnh vc cng l, khuyn dy bnh ng gia ngi v ngi. Ngi tuyn b

rng cnh ca a vo s thnh cng v thnh vng phi rng m cho tt c mi ngi,

ai cng nh ai, du cao thp, sang hn, o c hay ti li, nu ngi y c cng ci

thin np sng, hng v con ng trong sch. Ngi nng hon cnh ca ngi ph

n, lc by gi b x hi khinh thng, khng nhng bng cch nng phm gi ca ngi

n b ln ng tm quan trng, m cn sng lp gio hi u tin trong lch s cho hng

ph n. Cng ln u tin trong lch s nhn loi, Ngi ng ln c gng nh ch

mua bn ngi lm n l. Ngi bi b phong tc em nhng con vt xu s ra git

cng t thn linh v ni rng tm T, bao trm lun c loi th.

Khng bao gi c Pht cng bch tn phi lm n l cho gio l ca mnh hay cho

chnh mnh. Nhng ai bc theo du chn Ngi u c t do t tng. Ngi khuyn

dy hng mn khng nn nhm mt chp nhn nhng li ca Ngi ch v knh n, tn

trng, nhng phi xem xt, nghin cu, suy nim cn thn cng nh ngi tr tu mun

th vng, phi "t, ct v ch vo ".

c Pht nng nhng b m bc phc nh Patacara v Kisagotami bng nhng li

khuyn ln an i. Ngi t tay chm sc nhng ngi bnh hon c n nh Putigatta

Tissa Thera. Ngi gip ngi ngho i v b b ri, khng noi nng ta nh

Rajjumala v Sopaka v gii cu nhng v ny khi phi cht oan th thm. c Pht

nng cao i sng o c ca hng ngi ti li st nhn nh Angulimala v hng gi

giang h h hng nh Ambapali. Ngi khuyn khch k yu, on kt ngi chia r, em

c Pht v Pht Php 39

nh sng n cho ngi v minh tm ti, dt dn k m mui lm ng, nng ngi

thp km v tng cao phm gi ngi cao qu. Ngi ngho, ngi giu, ngi lng

thin v ngi ti li, tt c u qu mn Ngi nh nhau. Nhng bc vua cha tn bo

c ti v nhng v minh qun chnh trc, nhng hong t vinh quang hin hch v

nhng ngi sng cuc i ti tm, khng ai bit n, nhng nh triu ph giu lng

qung i, nhng v keo kit bn xn, nhng hc gi khim tn v nhng ngi kiu

cng t c, hng gi giang h, hng ngi lm ngh bn thu, hng st nhn, hng ngi

thng b khinh b, tt c u c hng nhng li khuyn dy y tr tu v t bi ca c

Pht. Gng lnh cao qu ca Ngi l ngun gi cm, l nim khch l cho tt c. Ngi l

v o s giu lng bi mn v rng lng khoan hng hn tt c.

ch st , tr tu cao siu, lng bi mn v bin, c v tha phc v, s thot ly cha

tng c, i sng gng mu, nhng phng php ton thin m Ngi p dng

truyn b gio l, v s thnh cng ti hu ca Ngi -- tt c nhng yu t y khin

mt phn nm nhn loi tn th Ngi l v gio ch siu vit nht t c ch kim.

t lng knh thm su ca mnh i vi c Pht, Sri Radhakrishnan vit:

"Ni c Pht Gotama (C m) ta nhn thy mt tinh hoa ton thin ca ngi phng

ng. nh hng ca Ngi trong t tng v i sng nhn loi l mt k cng hy hu,

cho n nay khng thua km nh hng ca bt c v gio ch no trong lch s. Mi

ngi u sng knh, tn Ngi l ngi dng nn mt h thng tn gio v cng cao

thm huyn diu. Ngi thuc v lch s t tng th gii. Ngi l kt tinh ca ngi thin

tr bi v, ng v phng din tr thc, chc chn Ngi l mt trong nhng bc v nhn

cao thng nht ca lch s". [13]

Trong quyn "Three Greatest Men in History", nh hc gi H. G. Wells ghi nhn nh sau:

"Ni c Pht ta thy r rng l mt con ngi gin d c tm o nhit thnh, mt mnh

t lc pht huy nh sng ti p, mt nhn vt sng, mt con ngi nh mi ngi ch

khng phi mt nhn vt thn thoi n hin trong nhiu truyn thuyt hoang ng. Ngi

cng ban b cho nhn loi li ku gi c tnh cch ph thng. Bao nhiu quan nim ca

th h tn thi u tng hp vi gio l y. c Pht dy rng tt c nhng gian lao su

kh v bt hnh trong i u do lng ch k sanh ra. Trc khi c th tr nn vng lng,

con ngi cn phi ngng sng cho gic quan mnh. Ri t , vt ln trn tt c mi

ngi, Ngi sng cuc i siu nhin. Nm trm nm trc Cha Christ (Ki T), xuyn

c Pht v Pht Php 40

qua nhiu ngn ng khc nhau, Pht Gio ku gi con ngi nn t qun mnh. ng

v mt vi phng din, gia ta (l ngi u) v nhng nhu cu ca chng ta v Pht

Gio, c nhiu quan im gn nhau. i vi tm quan trng ca con ngi trong s phc

v, Ngi t ra sng sut hn, v i vi vn trng tn bt hoi ca kip nhn sinh,

Ngi t lng tng trong bin thuyt mp m hn Cha Ki T."

Thi s Tagore tn Ngi l bc V Nhn Cao Qu nht trn th gian.

Mt trit gia ngi an Mch, ng Fausboll, tn dng c Pht vi nhng li l nh

sau:

"Cng hiu bit Ngi, ti cng qu mn Ngi".

Mt tn t tn ca c Pht s ni:

"Cng hiu bit Ngi, ti cng qu mn Ngi. Cng qu mn Ngi, ti cng hiu bit

Ngi".

Ch thch:

[1] Hng tn gi Ngi l c Pht (Buddha), c Th Tn (Bhagava), c Thin Th

(Sugata) v.v... Nhng ngi o khc gi Ngi l Tn Gi C m (Bho Gotama), Sa

Mn C m (Samana Gotama) v.v... Khi cp n mnh, c Pht dng danh t "Nh

Lai" (Tathagata) c ngha l "ngi n nh vy", "ngi ra i nh vy".

[2] Sanskrit: Bodhisatva. Xem Chng 40 v 41.

[3] Samyutta Nikaya, Tp A-Hm phn 3, trang 66; Kindred Sayings, phn 3, tr.58

[4] Majjhima Nikaya, Trung A-Hm, Ariyapariyesana Sutta, s 26

[5] Nh Kondanna, Alara Kalama, Uddaka Ramaputta v.v...

[6] Majjhima Nikaya, Trung A-Hm, Kinh Ariyapariyesana Sutta, s 26

[7] Gradual Sayings, phn 2, tr. 44-45. Anguttara Nikaya, Tng Nht A-Hm, phn 2, tr.

37.

[8] Tuy nhin, c nhng v o s n Gio, khuyn d ngi Pht t theo tn gio

mnh, sai lm gi c Pht l hin thn ca mt Thn Linh n Gio, iu m c

Pht bc b t lc cn ti tin.

[9] Php C, 165: Trong sch hay nhim u ty ni ta. Khong ai lm cho ngi khc

trong sch c.

[10] Php C, 276

c Pht v Pht Php 41

[11] Digha Nikaya - Trng A-Hm, Mahaparinibbana Sutta - Kinh i Bt Nit Bn.

[12] Dwight Goddard - Buddhist Bible, trang 20.

[13] Gautama The Buddha, trang 1.

c Pht v Pht Php 42

Sau khi Thnh o "Trn th gian, khng luyn i l hnh phc" -- Udana

---o0o---

Trong bui sng, ngay trc ngy Thnh o, lc B Tt ngi di gc cy c th Ajapala gn ci B , th c mt b giu lng qung i tn Sujata thnh lnh dng n

Ngi mt vt thc bng go vi sa m b cng kh t tay t m lm ly. Sau khi th

xong ba n c nhiu cht dinh dng y, c Pht nhn i lun sut by tun nht.

Ngi tri qua thi gian bn mi chn ngy yn lng suy nim, quanh qun di gc

cy B .

Tun L u Tin

Sut thi gian by ngy u tin sau khi Thnh o c Pht ngi khng lay ng di

tng cy B [1] chng nghim Hnh Phc Gii Thot (Vimutti Sukha). Trong m

cui tun, Ngi xut thin v suy nim v Thp Nh Nhn Duyn (Paticca Samuppada)

[2] theo chiu xui nh sau: "Khi c ci ny (nguyn nhn), th ci ny (hu qu) c. Vi

s pht sanh ca ci ny (nhn), ci ny (qu) pht sanh".

- Ty thuc ni V Minh (avijja), Hnh (samkhara), thin v bt thin, pht sanh

- Ty thuc ni Hnh, Thc (vinnana) pht sanh.

- Ty thuc ni Thc, Danh-Sc (nama-rupa) pht sanh.

- Ty thuc ni Danh-Sc, Lc Cn (salayatana) pht sanh.

- Ty thuc ni Lc Cn, Xc (phassa) pht sanh.

- Ty thuc ni Xc, Th (vedana) pht sanh.

- Ty thuc ni Th, i (tanha) pht sanh.

- Ty thuc ni i, Th (upadana) pht sanh.

- Ty thuc ni Th, Hu (bhava) pht sanh.

- Ty thuc ni Hu c Sanh (jati).

- Ty thuc ni Sanh, pht sanh Bnh (jara), T (marana), Su No (soka), Ta Thn

(parideva), au Kh (dukkha), Bun Phin (domanassa) v Tht Vng (upayasa).

Ton th khi au kh pht sanh nh th y.

c Pht v Pht Php 43

Lc by gi thu hiu ngha ca iu ny, c Th Tn c ln bi k hoan h nh

sau:

"Qu tht vy, khi cc Chn L pht hin hin nhin n bc thnh nhn (Brahmana) [3]

kin tr c gng v suy nim thm su, bao nhiu hoi nghi u tan bin v v ny

thu trit chn l cng vi cc nguyn nhn".

Khong canh gia trong m, c Pht suy nim v Thp Nh Nhn Duyn theo chiu

ngc nh sau: "Khi nguyn nhn ny khng cn th hu qu ny cng khng cn. Vi

s chm dt ca nhn ny, qu ny cng chm dt".

- Vi s chm dt ca V Minh, Hnh chm dt.

- Vi s chm dt ca Hnh, Thc chm dt.

- Vi s chm dt ca Thc, Danh-Sc chm dt.

- Vi s chm dt ca Danh-Sc, Lc Cn chm dt.

- Vi s chm dt ca Lc Cn, Xc chm dt.

- Vi s chm dt ca Xc, Th chm dt.

- Vi s chm dt ca Th, i chm dt.

- Vi s chm dt ca i, Th chm dt.

- Vi s chm dt ca Th, Hu chm dt.

- Vi s chm dt ca Hu, Sanh chm dt.

- Vi s chm dt ca Sanh, Bnh, T, Su No, Ta Thn, au Kh, Bun Phin v Tht

Vng chm dt.

Nh th y, ton th khi au kh chm dt.

Lc by gi thu hiu ngha ca iu ny, c Th Tn c ln bi k hoan h nh

sau:

"Qu tht vy, khi cc Chn L pht hin hin nhin n bc thnh nhn (Brahmana)

kin tr c gng v suy nim thm su, bao nhiu hoi nghi u tan bin v v ny thu

trit s tn dit cc nguyn nhn".

n canh ba, c Th Tn suy nim v php "Ty Thuc Pht Sanh" theo chiu xui v

chiu ngc nh sau: "Khi nhn ny c, th qu ny c. Vi s pht sanh ca nhn ny,

qu ny pht sanh. khi nhn ny khng c th qu ny khng c. Vi s chm dt ny,

qu ny chm dt."

- Ty thuc ni V Minh, Hnh pht sanh v.v...

c Pht v Pht Php 44

Nh th y, ton th khi au kh pht sanh.

- Vi s chm dt ca V Minh, Hnh chm dt v.v...

Nh th y, ton th khi au kh chm dt.

Lc by gi thu hiu ngha ca iu ny, c Th Tn c ln bi k hoan h nh

sau:

"Qu tht vy, khi cc Chn L pht hin hin nhin n bc thnh nhn (Brahmana)

kin tr c gng v suy nim thm su, th Ngi vng vng ph tan vy cnh ca ca Ma

Vng cng nh nh sng thi dng ph tan m ti v ri sng bu tri".

Tun Th Nh

Tun l th nh tri qua mt cch bnh thn, nhng trong s yn lng y c Pht ban

truyn cho th gian mt bi hc lun l quan trng. t lng tri n su xa i vi cy

B v tri v gic che ma nng cho Ngi sut thi gian chin u thanh t

o Qu, Ngi ng cch mt khong xa chm ch nhn cy B trn mt tun

khng nhy mt. [4]

Noi theo gng lnh cao qu v k nim s thnh cng v vang, hng tn ca c

Pht n ngy nay vn cn tn knh, chng nhng chnh cy y m n cc cy con, chu

ca cy y. [5]

Tun Th Ba

V c Pht khng ri ni tr ng m vn cn quanh qun ci B nn ch Thin

lc by gi cn nghi ng, khng bit Ngi c Qu Pht cha. c Pht c c t

tng y, dng oai lc thn thng to mt "ng kinh hnh qu bu" (ratana

camkamana) v i ln i xung thin hnh sut trn tun.

Tun Th T

Trong tun l th t, c Pht ng trong "bo cung" (ratanaghara, ci phng bng ngc,

trong ngha "ci phng qu bu") suy nim v nhng im phc tp ca Vi Diu

Php (Abhidhamma, gio l cao siu) [6]. Kinh sch ghi nhn rng khi Ngi suy tng v

l Nhn Qu Tng Quan (Patthana), b khi lun th by ca Tng Vi Diu Php, tm

c Pht v Pht Php 45

v thn Ngi tr nn hon ton tinh khit v do pht ta ra mt vng ho quang su

mu [7].

Tun Th Nm

Trong tun th nm, c Pht ngi di ci Ajapala tr danh, chng nghim Hnh Phc

Gii Thot (vimutti sukha). Vo cui tun, khi Ngi xut ra khi trng thi siu th y c

mt v B-la-mn ng mn (huhumka jakita) n gn cho hi theo l nghi ri ni: "Ny

Tn Gi Gotama (C m), ng v phng din no ta tr thnh mt thnh nhn

(Brahmana) v nhng iu kin no lm cho ta tr thnh thnh nhn?"

tr li, c Pht c ln bi k:

"Ngi kia xa lnh mi iu xu xa ti li, khng cn ng mn (huhumka), thanh

lc mi nhim, thu thc lc cn, thng sut cc php hc v chn chnh sng i

phm hnh thing ling, ngi y c coi l thnh nhn (Brahmana). i vi ngi y

khng cn c s bng bt, du ni no trn th gian." [8]

Theo bn Ch gii Tc Sanh Truyn, cng trong tun l ny, ba ngi con gi ca Ma

Vng - Tanha, Arati v Raga [9] - c gng ly nhan sc quyn r c Pht, nhng tht

bi.

Tun Th Su

T cy Ajapala c Pht sang qua cy Mucalinda v ng ti y mt tun l chng

nghim Hnh Phc Gii Thot. Bng nhin c mt trn ma to ko n. Tri sm ti

di lp my en nght v gi lnh thi sut nhiu ngy.

Vo lc y Mucalinda, mng x vng, t chun ra, un mnh qun xung quanh c

Pht by vng v ly ci m to che trn u Ngi. Nh vy m ma to gi ln khng

ng n thn c Pht. n cui ngy th by, thy tri quang my tnh tr li,

Mucalinda tho mnh tr ra v b hnh rn, hin thnh mt thanh nin, chp tay ng

trc mt c Pht. c Pht c bi k nh sau:

"i vi hng ngi tri tc, i vi ngi nghe v thy chn l th sng n dt l

hnh phc. Trn th gian, ngi c tm lnh, c thin ch, ngi bit t kim ch, thu

thc lc cn i vi tt c chng sanh l hnh phc. Khng luyn ngi i, vt ln khi

c Pht v Pht Php 46

dc vng l hnh phc. Ph tan c thnh kin 'ng chp' qu tht l hnh phc ti

thng."

Tun Th By

Vo tun th by, c Pht bc sang ci cy Rajayatana v chng nghim Qu

Phc Gii Thot.

Mt Trong Nhng Pht Ngn u Tin

"Xuyn qua nhiu kip sng trong vng lun hi, Nh Lai thnh thang i, i mi.

Nh Lai mi i tm m khng gp, Nh Lai i tm ngi th ct ci nh ny.

Lp i lp li i sng qu tht l phin mun.

Ny hi ngi th lm nh,

Nh Lai i tm c ngi.

T y ngi khng cn ct nh cho Nh Lai na.

Tt c sn nh u gy,

Cy n dong ca ngi dng ln cng b ph tan.

Nh Lai chng nghim Qu V Sanh Bt Dit v Nh Lai tn dit mi i Dc".

[10]

Va lc bnh minh, vo ngy Ngi chng c Qu V Thng, c Pht c ln bi k

hoan h ny, m t s chin thng tinh thn v cng v vang rc r.

c Pht nhn nhn cuc i thnh thang bt nh trong nhiu kip sng qu kh y kh

au phin ly.

y cng l s kin hin nhin, chng minh nim tin ni thuyt ti sanh.

Ngi phi i bt nh v do phi chu kh au, bi v cha tm ra ngi xy dng

ci nh, tc c th vt cht ny.

Trong kip sng cui cng, gia khung cnh c n tch mch ca rng thing, lc i su

vo cng trnh hnh thin m Ngi dy cng trau di t xa xi trong qu kh, tri qua

cuc hnh trnh bt nh, Ngi khm ph ra anh th ct nh hng mong mi mun bit.

Anh th ny khng u ngoi, m n tng su kn bn trong Ngi. l i dc, s t

to, mt thnh phn tinh thn lun lun ng ngm bn trong tt c mi ngi. i dc

xut pht bng cch no th khng th bit.

c Pht v Pht Php 47

Ci g ta to ra t ta c th tiu dit. V kin trc s tm ra anh th ct nh, tc tn

dit i dc, khi c Qu A La Hn, m ngha c bao hm trong nhng danh t "chm

dt i dc".

Ci sn ca cn nh t to y l nhng nhim (kilesas) nh tham (lobha), sn (dosa),

si (moha), ng mn (mana), t kin (ditthi), hoi nghi (vicikiccha), d di (thina), phng

dt (uddhacca), khng h thn ti li, nhng hnh ng bt thin (ahirika), khng gh s

hu qu ca hnh ng bt thin (anottappa).

Cy n dong chu ng ci sn nh l v minh, cn nguyn xut pht mi dc vng.

Ph v c cy n dong v minh bng tr tu l lm sp c cn nh.

Sn v n dong l vt liu m anh th dng xy ct ci nh khng ng cho ta ham

mun. Nu ht vt liu, tc nhin anh th khng cn ct nh c na.

Khi nh b ph v tan tnh th ci tm m trong cu chuyn khng c cp n,

t n trng thi v vi, V Sanh Bt Dit, Nit Bn.

Tt c nhng g cn ti th u phi b b li pha sau v ch cn c trng thi siu th,

Nit Bn.

Ch thch:

[1] B l ci cy tr danh thuc loi Pipal, ti Buddha Gaya (B o Trng), min

Bc x n , che ma nng cho c Pht trong khi Ngi chin u thnh t

o Qu.

[2] Xem Chng 25.

[3] Brahmin l mt danh t c ngha "ngi c hc kinh Ph ", hm ngi tu s B

La Mn. i khi c Pht dng danh t ny vi ngha "ngi xa lnh mi iu xu xa

ti li", mt thnh nhn. Trong sch ny, danh t "Brahmana" c dng ch mt

thnh nhn, v danh t "Brahmin" c ngha l mt ngi thuc giai cp B La Mn.

[4] V sau, chnh ni c Pht ng trn mt tun l nhn cy B , vua Asoka (A

Dc) c dng ln mt bo thp k nim gi l Animisalocana Cetiya, n nay vn cn.

[5] Mt nhnh, chit t phi tay mt ca cy B nguyn thy ny c Ni s

Sanghamitta Theri em t n sang Tch Lan (Sri Lanka) v Vua Devanampiyatissa

trng ti Anuradhapura, c x Tch Lan. Cy ny vn cn sum su ti tt.

[6] V l y, ni ny c gi l Ratanaghara, bo cung.

c Pht v Pht Php 48

[7] Su mu l: xanh dng (nila), vng (pita), (lohita), trng (odata), cam (manjettha)

v th su l nm mu pha ln (pabhassara).

[8] Udana, trang 1.

[9] ba ngi ny khng th l ba dc vng v vic ny xy ra sau khi c Pht c

Qu, ngha l tn dit mi dc vng.

[10] Bi k hoan h tr danh ny ch thy trong Dhammapada (Kinh Php C), cu 153-

154.

c Pht v Pht Php 49

Cung thnh c Pht truyn b Gio Php "Ngi thm nhun Gio Php sng hnh phc vi tm an lc. Ngi tr tu lun lun

hoan h tha thch trong Gio Php m cc bc thnh nhn khm ph". -- Kinh Php

C

---o0o---

Gio Php L Thy

Sau ngy Thnh o, lc cn ng ti gc cy Ajapala, trn b sng Neranjara (Ni Lin Thin), c Pht ngi hnh thin, v ngh sau y pht sanh n Ngi:

"Qu tht l au kh v khng c ai l bi v t lng tn knh. Hay l ta hy tm n

mt v sa mn hay b la mn no sng bi!"

Ri Ngi suy nim:

"Ta phi tm n sng gn mt v sa mn hay b la mn tn knh v l bi, hu nng

cao gii c (silakkhanda) n mc ton thin chng? Nhng trn th gian ny khng

thy ai, du trong hng ch Thin, Ma Vng hay Phm Thin, hay gia nhng chng

sanh nh sa mn, b la mn, Tri v ngi, c gii c cao thng hn ta thn cn,

tn knh v sng bi.

"Ta phi tm n sng gn mt v sa mn hay b la mn no tn knh v l bi, hu

nng cao trng thi nh tm (samadhikkhanda) n ch ton thin chng? Nhng trn

th gian ny khng thy ai, du trong hng ch Thin, Ma Vng hay Phm Thin, hay

gia nhng chng sanh nh sa mn, b la mn, Tri v ngi, c gii c cao thng

hn ta thn cn, tn knh v sng bi.

"Ta phi tm n sng gn mt v sa mn hay b la mn no tn knh v l bi, hu

nng cao tr tu (pannakkahanda) n mc ton thin chng? Nhng trn th gian ny

khng thy ai, du trong hng ch Thin, Ma Vng hay Phm Thin, hay gia nhng

chng sanh nh sa mn, b la mn, Tri v ngi, c tr tu cao thng hn ta thn

cn, tn knh v sng bi.

"Ta phi tm n sng gn mt v sa mn hay b la mn no tn knh v l bi, hu

em s gii thot (vimuttikkhanda) n mc ton thin chng? Nhng trn th gian ny

khng thy ai, du trong hng ch Thin, Ma Vng hay Phm Thin, hay gia nhng

c Pht v Pht Php 50

chng sanh nh sa mn, b la mn, Tri v ngi, c s gii thot cao thng hn ta

thn cn, tn knh v sng bi."

Ri t tng sau y pht sanh n Ngi:

"Hay l Ta hy tn knh v sng bi chnh Gio Php m ta chng ng?"

Lc y V Phm Thin Sahampati hiu c Pht nn t cnh gii Phm Thin, d

dng nh mt ngi kho mnh dui cnh tay thng ra, hay co tay vo, xut hin trc

mt c Pht. V, p y ngoi ln vai mt, trng vai tri [1] qu xung chp tay nh

l c Pht v bch:

"Qu tht vy, Bch c Th Tn, qu nh vy, Bch c Nh Lai, Bch Ngi, nhng

bc ng Cng, nhng bc Chnh ng Chnh Gic trong qu kh u tn knh v sng

bi chnh Gio Php ny.

"Nhng bc ng Cng, nhng bc Chnh ng Chnh Gic trong tng lai s tn knh

v sng bi chnh Gio Php ny.

"Bch c Th Tn, cu xin Ngi l bc ng Cng, bc Chnh ng Chnh Gic trong

thi hin i, cng tn knh v sng bi Gio Php y!"

Phm Thin Sahampati bch vi c Pht nh vy v thm rng:

"Nhng bc Chnh Bin Tri trong qu kh, v lai v hin ti, nhng v gip cho nhiu

v c thot kh - tt c nhng v y , s, v ang tn knh Gio Php cao Thng.

l c tnh ca ch Pht.

"Vy, ai mun tm trng thi an lnh cho mnh v mong ch s trng thnh ca mnh,

chc chn phi tn knh Gio Php Cao Qu v ghi nh nm lng bc thng ip ca ch

Pht".

Phm Thin Sahampati bch nh vy v cung knh nh l c Pht, i vng quanh Ngi

t tri sang mt v bin mt. V ch Tng cng c nhng c tnh v i cao thng, nn

cng xng ng th lnh s tn knh ca c Pht [2].

Cung Thnh Truyn B Gio Php

Ngi i t gc cy Rajayatana n gc cy Ajapala. Lc ngi trm t, nhng t tng sau

y pht sanh:

"Gio Php m Nh Lai chng ng qu tht thm su huyn diu, kh nhn thc, kh

lnh hi, vng lng, cao siu, khng nm trong phm vi lun l, t nh, ch cn bc thin

c Pht v Pht Php 51

tr mi thu hiu. Chng sanh cn luyn i trong nhc dc ng trn. L nhn qu tng

quan "Ty Thuc Pht Sanh", l mt mc rt kh lnh hi, v Nit Bn -- trng thi

chm dt mi hin tng pht sanh c iu kin, t b mi kht vng, tiu dit mi tham

i, khng luyn i v chm dt -- cng l mt vn khng phi d lnh hi. Nu Nh

Lai truyn dy Gio Php y, k khc t khng th hiu c. Tht l ph cng v ch,

tht l ph cng v ch."

Ri nhng cu k diu sau y, cha tng c nghe trc kia, pht sanh n c Pht:

"Nh Lai kh khn lm mi chng ng c "Gio Php". Khng cn phi ph bin

"Gio Php" ngay lc ny. Ngi cn mang nng tham i v sn hn khng d g thu

trit. Ngi tham i chm m trong m ti, khng thy c Gio Php, v lng tham i

bao ph nh m my m en nght, v Gio Php i ngc dng vi tham i. Gio Php

su kn, thm diu, kh nhn thc v rt t nh".

Ngh nh vy, c Pht cha quyt nh truyn b Gio Php. Lc y v Phm Thin

Sahampati s Ngi khng truyn b Gio Php v v khng c nghe Php th gian phi

dit vong, nn n cung thnh c Pht nh sau:

"Bch ha c Th Tn, cu xin c Th Tn truyn dy Gio Php! Cu xin ng

Trn Lnh truyn b Gio Php! C nhng chng sanh b t nhiu ct bi vng trong

mt, nu khng nghe c Gio Php s phi trm lun sa a. Nhng cng c ngi s

chng ng chn l".

Sau v Phm Thin lu c Pht:

"Thu xa ti Magadha (Ma Kit ) c pht nguyn mt Gio Php khng tinh thun,

do ngi trn tc suy tm ra. Cu xin c Th Tn hoan h rng m ca V Sanh Bt

Dit.

"Xin c Th Tn cho php mi ngi c nghe Gio Php m bc V Nhim, ng

Tuyt i Thanh Tnh chng ng. Cng nh ngi ng trn ngn ni cao nhn

xung, thy r rng tng ngi vng quanh pha di, bc Ton Gic, bc Thin Tr,

ng trn nh ti cao ca lu i Php Bo huy hong! Knh xin ng Ton Tri hy nhn

xung chng sanh ang chm m trong bin kh v trin min ln tri trong vng sanh

t lun hi!

c Pht v Pht Php 52

"Xin cung thnh Ngi l bc Anh Hng, l ngi Chin Thng, l ng V Thin iu

Ng Trng Phu, Ngi Tho G mi tri buc. Xin Ngi hoan h ng ln v chu

du khp th gian! Xin c Th Tn truyn b Gio Php! S c ngi lnh hi c!"