buka është ushqim kryesor i cili kryesisht përbëhet nga mielli,...´buka është një ndër...
TRANSCRIPT
Buka është ushqim kryesor i cili kryesisht përbëhet nga mielli, uji dhe përbërës të tjerë. Mielli, si përbërës kryesor përgatitet në mulli ku gruri, elbi etj. bluhen dhe përfitohet mielli.Zakonisht i shtohen edhe ekstrakte të tjera të ndryshme si susami, fara të kungullit etj…Buka është një nga gjërat e pakta në botë që ka mbetur si pjesë e rëndësishme e jetës sonë gjatë historisë.
Fjala “bukë” rrjedh nga fjala “brumë” ose “copëza”.Fjala “bukë” mund të gjindet në gjuhë të tjera si “brot” në gjermanisht, “brood” në holandisht, “bread” anglisht, “bröd” suedisht etj…
Buka është një ndër ushqimet më të vjetra që njihen. Para 30,000 viteve, buka bëhej në mënyrë primitive; mblidheshin rrënjët e bimëve si fieri dhe i piqnin në zjarr mbi shkëmbinjë të rrafshët.10,000 vjet para e.s. buka filloi të bëhej nga gruri.
Buka, si një ushqim me rëndësi të madhe historike dhe bashkëkohore, në shumë kultura si në Perëndim dhe në Lindjen e Mesme, ka njërëndësi përtej ushqimit të thjeshtë.Lutja e Zotit, për shembull, përmban një rresht “Na e jep sot bukën tonë të përditshme", këtu, "bukë" ka kuptimin e nevojave të përgjithshme të njeriut. Buka konsiderohet si e shenjtë në shumëvende të botës.
Kemi shumë lloje të bukës në botë. Ato dallojnë për nga përbërësit e tyre, ngjyra, shijaetj…Si shembuj mund të marrim:
- Buka e bardhë- Buka e zezë- Bukë misri- Bukë elbi- Bukë thekre etj…
BULLGARIAFRANCA
GJERMANIA VIENA
Bukët e shpejta zakonisht i quajmë bukët tëcilat janë me përbërje më të madhe kimike se zakonisht. Si shembuj mund të mirren pallaqinkat, muffins-at etj…
Buka ka shumë përbërës, por përbërësi kryësor është mielli. Pas miellit vijnë edhe uji, vaji, kripa, vezë, qumështi dhe shtesa tëtjera ndihmëse si susami, farat…Mielli mund të bëhet prej grurit, elbit, misrit etj… Gruri, si p.sh., mblidhet dhe dërgohet në mulli ku edhe bluhet dhe krijohet mielli.
Gruri është drithëri i tretë më i shitur në botë, pas misrit dhe orizit dhe është gjithashtu ushqimi i dytë kryesor në botë pas orizit. Ai ka më së shumti proteina se çdo drith tjetër dhe është më i përdorshmi për miell.Gruri më së pari është gjetur në Turqi dhe është më së shumti i kultivuar në Amerikë.
Misri është drithëri i dytë më i shitur në botë dhe gjithashtu është drithëri më i kultivuar në Amerikë.Edhe pse disa lloje të misrit rriten deri në 7 metra, misri zakonisht rritet rreth 2.5 metra. Një lloj tjetër i misrit, i njohur si misri i ëmbël, është shumë më i shkurtër se aq.Misri është ushqim kryesor në shumë regjione të botës.Shumë ushqime të tjera mund të përfitohen nga misri. Si shembuj mund të mirren kokoshkat, corn flakes-at etj…3 shtetet që prodhojnë më së shumti misër në botë janëSHBA-të, Kina dhe Brazili.
Elbi është një ndër drithërat i cili përdoret për përgatitjen e miellit, por edhe për shumë gjëra të tjera si për ushqim për shtazë, birrë, bozë etj…Fjala “elbi” rrjedh nga fjala latine “farina” që do të thotë“miell”.Elbi ndahet në dy lloje: elbi dyshtresorë dhe ai gjashtështresorë:
- Elbi dyshtresorë ka më shumë proteina dhe një sasi mëtë madhe të sheqerit. Për shkak të kësaj, elbi dyshtresorë zakonisht përdoret si ushqim për shtazët.
- Elbi gjashtështresorë ka më pak proteina dhe përdoret për birrat amerikane, ndërsa për ato angleze apo gjermane zakonisht përdoret elbi dyshtresorë.
Mulliri është vendi ku bluhen gruri, elbi, misri apo drithëra tëtjera dhe përfitohet mielli.Së pari duhet ditur se jo e gjithëkokrra e grurit përdoret për tëbërë miellin. Pjesa e jashtme mënjanohet, ndërsa vetëm zemra e kokrrës së grurit bluhet dhe përdoret për të bërë miellin.Ato kokrra futen nëpër blurës tëndryshëm dhe përpunohen mirëpara se të paketohen dhe tëshiten.
Buka mund të servohet në çdo temperaturë. Pas pjekjes, ajo mund edhe të theket. Zakonisht hahet me duar, por në disa raste përdoren edhe pirunët dhe thikat.Mund të hahet si ushqim i vetëm, por zakonisht hahet kombinuar me diçka tjetër. Buka mund të zhytet në lëngje si yndyrë mishi, vaj ulliri etj…mund të bëhet edhe sanduiç apo edhe tëservohet me perime të ndryshme.
Siç e dimë, buka ka filluar të përdoret 10,000 vite para e.s.. Atëherë buka piqej në gurë. Gurët nxeheshin mbi zjarrë, pastaj brumi vendosej mbi gurë dhe brumi piqej. Edhe procedura e përfitimit tëbrumit është interesante. Së pari duhet të përzihen të gjithë përbërësit. Pastaj, pasi që brumi të jetë i përzier mirë, ai duhet edhe të shtypet që të fitohet forma e duhur. Më vonë, pasi që brumi të ketëndenjur pak, brumi piqet në furrë. Pas pjekjes ai mund të përdoret në shumë mënyra.
Proporcioni i përbërësve në bukë është raporti i përbërësve të bukës. Përqindja është raporti i përbërësve të shprehur në krahasim me masën e miellit të përdorur (që është, masa njësi). Për shembull, nëse një recetë buke përmban 10 paund miell dhe 5 paund ujë, përqindjet përkatëse do të jenë 100% (për miellin) dhe 50% (për ujin). Pra, mielli mirret si masë krahasuese. Gjithashtu duhet ditur se përqindja e përgjithshme e përbërësve gjithmonë do të tejkaloj 100%-shin.P.sh. Në qoftë se një recetë përmban përbërësit e mëposhtëm, atëherë rrjedh edhe formula për të gjetur këto përqindje në kg.
- 100% miell- 35% ujë- 35% qumësht- 4% maja- 1.8% kripë.
Nëse X=Pesha e miellit, atëherë rrjedh formula:0.35 * X = Pesha e ujit =3.5kg0.35 * X = Pesha e qumshtit =3.5kg0.04 * X = Pesha e majave =0.4kg0.018 * X = Pesha e kripës =0.18kg
Provizion quajmë përfitimin e fabrikës nga gruri i bujkut.Nga 100kg grurë prodhohen 52% miell, 18% provizion dhe 30% krunde (ushqim kafshësh). Rreth 10% të këtij gruri ushqehet me ujë(lagështi) dhe bëhet i papërdorshëm…Prej 48kg grurë përfitohen 25kg miell.Prej 1kg miell përfitohen 330g brumë (3 bukë).
Secili Amerikan konsumon së paku 53 paund bukë në vit.Mendohet se buka është i vetmi ushqim i cili hahet nga të gjitha fetë, kulturat dhe racat.Një bestytni thotë se nëse vendos një copëbukë në djepin e foshnjës, do të mbaj larg sëmundjet.Në Rusi, buka dhe kripa janë simbole tëmirëseardhjes.
Zana DalladakuMorea IbrahimajAgnesa UkaUrata TërnavaLirika TafaRigon Bajrami