brunon hoŁyst brunon hołyst kryminalistyka

CENA 219 ZŁ (W TYM 5% VAT)

ZAMÓWIENIA:INFOLINIA 801 04 45 45, FAX 22 535 80 [email protected]

KRYMINALISTYKABrunon Hołyst

BRUNON HOŁYST – profesor zwyczajny doktor habilitowany, doctor honoris causa; specjalista w dziedzinach kryminalistyki, kryminologii i wiktymologii; profesor Uczelni Łazarskiego oraz Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach; w latach 1974–1990 dyrektor Instytutu Problematyki Przestępczości. Inicjator i założyciel Polskiego Towarzystwa Kryminalistycznego. Prezes Honorowy Polskiego Towarzystwa Higieny Psychicznej (od 1981 r.), Prezes Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego. Czło-nek wielu zagranicznych komitetów naukowych, m.in. Międzynarodowego Towarzystwa Kryminologicznego, Canadian International Academy of Humanities and Social Sciences, Canadian Inter-American Research Institute, International Association for Suicide Prevention. W wielu krajach jako visiting professor prowadził wykłady z zakresu wikty-mologii, kryminologii i suicydologii.Promotor prac doktorskich, recenzent wielu prac doktorskich i habilitacyjnych. Autor ponad 1000 publikacji, w tym około 80 książek i podręczników akademickich, które ukazały się m.in. w Stanach Zjednoczonych, Niemczech, Japonii, Chinach, Rosji i na Ukrainie.

Trzynaste wydanie Kryminalistyki w porównaniu z wydaniem z 2010 r. zostało w znaczący sposób zmienione, zaktualizowane i uzupełnione. W części pierwszej dodano nowe roz-działy na temat standardów badań kryminalistycznych, myślenia kryminalistycznego oraz przyszłości nauk sądowych. Część drugą wzbogacono o nowe zagadnienia dotyczą-ce m.in. oględzin miejsca zdarzenia, analizy autentyczności obrazów, badań narkotyków oraz badań fi zykochemicznych, a także ekspertyzy psychologicznej i międzynarodowej współpracy policji. W części trzeciej dokonano m.in. ewidentnych zmian w zakresie sys-temów bezpieczeństwa. Uwzględniono też literaturę kryminalistyczną o niemal 1000 naj-nowszych publikacji.

13. wydanie

Brunon Hołyst KRYMINALISTYKA

13. wydanie

Kryminalistyka g 78.indd 1-3 04/12/17 13:37

Warszawa 2018

KRYMINALISTYKA13. wydanie

Brunon Hołyst

Zamów książkę w księgarni internetowej

http://www.profinfo.pl/?skad=pdf

© Copyright byBrunon Hołyst, 2018

ISBN 978-83-8107-728-613. wydanie

Dział Praw Autorskich01-208 Warszawa, ul. Przyokopowa 33tel. 22 535 82 19e-mail: [email protected]

www.wolterskluwer.plksięgarnia internetowa www.profinfo.pl

Współpraca naukowa i redakcyjna Dr Norbert Malec

Spis treści w języku angielskimAnna Sorówka-Łach

WydawcaKlaudia Szawłowska-Milczarek

Redaktor prowadzącyGrażyna Polkowska-Nowak

Opracowanie redakcyjneMałgorzata Nowak

Ilustracja na okładcejijomathaidesigners/shutterstock

ŁamanieAndytex

Wydawca

Redaktor prowadzący

Opracowanie redakcyjne

Łamanie

Projekt gra czny okładki i stron tytułowych

© Copyright by Wolters Kluwer SA, 2013

ISBN:

Wydane przez:Wolters Kluwer SA

Dział Praw Autorskich

01-208 Warszawa, ul. Przyokopowa 33tel. 22 535 82 00, fax 22 535 81 35

e-mail: [email protected]

www.wolterskluwer.plksięgarnia internetowa www.profinfo.pl

Ta książka jest wspólnym dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, byś przestrzegał przysługującychim praw. Książkę możesz udostępnić osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie publikuj jejw internecie. Jeśli cytujesz fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło.A jeśli musisz skopiować część, rób to jedynie na użytek osobisty.

SZANUJMY PRAWO I WŁASNOŚĆWięcej na www.legalnakultura.pl

PLK IB ��K

5

SPIS TREŚCI

TABLE OF CONTENTS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Część pierwszaZAGADNIENIA OGÓLNE

Rozdział I. POJĘCIE I ZAKRES KRYMINALISTYKI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31Literatura uzupełniająca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

Rozdział II. STOSUNEK KRYMINALISTYKI DO INNYCH NAUK . . . . . . . . . . . . . . . 50Literatura uzupełniająca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

Rozdział III. WSPÓŁCZESNE STANDARDY KRYMINALISTYKI . . . . . . . . . . . . . . . . 661. Dynamika zmian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 662. Unia Europejska o badaniach kryminalistycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 683. Zalecenia Komisji Amerykańskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 694. Stan techniki kryminalistycznej w Niemczech . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 755. Preferencje rodzajów badań kryminalistycznych w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

Literatura uzupełniająca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

Rozdział IV. PODSTAWY MYŚLENIA KRYMINALISTYCZNEGO . . . . . . . . . . . . . . . . 881. Model myślenia kryminalistycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 882. Budowa wersji śledczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 923. Wnioskowanie przez analogię . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 964. Metoda cybernetyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 985. Ustalenie programu materialnoprawnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 996. Identyfi kacja wersji kryminalistycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101


Rozdział V. STAN KRYMINALISTYKI W POLSCE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1081. Instytut Ekspertyz Sądowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1082. Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Policji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1093. Biuro Badań Kryminalistycznych Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego . . . . . . 109

6

4. Kryminalistyka na wyższych uczelniach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1105. Polskie Towarzystwo Kryminalistyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1106. Biuro Ekspertyz Sądowych Fundacji „Ubi societas, ibi ius” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1127. Białe plamy w kryminalistyce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112


Rozdział VI. PLANOWANIE PRZESTĘPSTWA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116Literatura uzupełniająca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120

Rozdział VII. PRZYGOTOWANIE PRZESTĘPSTWA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121Literatura uzupełniająca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128

Rozdział VIII. UNIKANIE ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1291. Czynności mające na celu zatajenie przestępstwa lub zmianę charakteru

zdarzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1292. Czynności zmierzające do nieujawnienia sprawcy przestępstwa . . . . . . . . . . . . . . 1343. Czynności mające na celu utrudnienie postępowania sądowego . . . . . . . . . . . . . . . 1384. Czynności zmierzające do uniknięcia skutków kary lub zmiany rygoru

wykonania kary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139Literatura uzupełniająca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140

Część drugaPROBLEMATYKA METOD ŚLEDCZYCH

Rozdział IX. CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE EFEKTYWNOŚCI ŚLEDZTWA . . . . . . . . . . 143Literatura uzupełniająca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163

Rozdział X. ZAWIADOMIENIE O PRZESTĘPSTWIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165Literatura uzupełniająca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171

Rozdział XI. POŚCIG, ZASADZKA, POSZUKIWANIE, PRZESZUKANIE . . . . . . . . . 1721. Pościg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1722. Zasadzka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1783. Poszukiwanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1804. Przeszukanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183


Rozdział XII. UJĘCIE I ZATRZYMANIE OSOBY PODEJRZANEJ . . . . . . . . . . . . . . . 193Literatura uzupełniająca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197

Rozdział XIII. OGLĘDZINY ŚLEDCZE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1981. Podstawy prawne oględzin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1982. Oględziny miejsca zdarzenia jako czynność dowodowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2033. Organizacja pracy grupy oględzinowej na miejscu zdarzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . 2054. Czas i zakres dokonania oględzin miejsca zdarzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2085. Ujawnianie i zabezpieczanie śladów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211

7

6. Oględziny zwłok . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2667. Oględziny osób żywych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2958. Oględziny rzeczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2989. Badanie przyczyn pożarów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299

10. Dokumentacja oględzin miejsca zdarzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319A. Podstawy prawne dokumentowania czynności oględzinowych . . . . . . . . . . . . . 319B. Protokół oględzin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320C. Dokumentacja fotografi czna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324D. Fotografi a cyfrowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328E. Szkic miejsca zdarzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340F. Wykorzystanie skanowania 3D w oględzinach miejsca zdarzenia . . . . . . . . . . . 341

11. Kierunki wykorzystania treści informacyjnej zabezpieczonych śladów . . . . . . . . . 343A. Uwagi wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343B. Kierunki wykorzystania i kryminalistyczne funkcje śladów . . . . . . . . . . . . . . . . 345C. Ogólna charakterystyka funkcji śladów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350


Rozdział XIV. OGÓLNA PROBLEMATYKA BADAŃ KRYMINALISTYCZNYCH . . . 3551. Identyfi kacja kryminalistyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355

A. Cel identyfi kacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356B. Typy identyfi kacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356C. Rodzaje identyfi kacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357D. Obiekt badań identyfi kacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358E. Cechy analizowane w trakcie badań identyfi kacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358F. Metoda badań identyfi kacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359G. Wzorce identyfi kacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 360H. Istota kryminalistycznej identyfi kacji śladów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361

2. Ogólne techniki badań kryminalistycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3633. Genetyczna analiza śladów kryminalistycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3694. Mikroślady . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372


Rozdział XV. ŚLADY LINII PAPILARNYCH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3831. Rodzaje wzorów linii papilarnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3832. Ekspertyza daktyloskopijna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3913. Wiek śladów linii papilarnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403


Rozdział XVI. ŚLADY STÓP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4291. Badania ichnogramu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4292. Sporządzanie trójwymiarowych odlewów odcisków obuwia

za pomocą gipsu dentystycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4373. Metody zabezpieczania śladów obuwia na powierzchniach zakurzonych . . . . . . . 440


Rozdział XVII. ŚLADY RĘKAWICZEK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 447Literatura uzupełniająca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 449

8

Rozdział XVIII. BIOLOGIA KRYMINALISTYCZNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4501. Defi nicja śladu biologicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4512. Polimorfi zm DNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4563. Krew . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4664. Tkanka skórna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4715. Paznokcie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4716. Zęby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4717. Ślady czerwieni wargowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4778. Ślady małżowiny usznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4809. Kości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 484

10. Tkanki miękkie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48411. Ciałko szkliste oka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48412. Włosy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48413. Wydzieliny i wydaliny ciała ludzkiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49414. Badania osmologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503Literatura uzupełniająca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 511

Rozdział XIX. DOKUMENTY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5171. Pojęcie dokumentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5172. Dokumenty zastrzeżone w świetle statystyki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5223. Zakres i rozwój badań dokumentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5254. Papier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5275. Materiały pisarskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5326. Pismo ręczne zwykłe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 535

A. Metody klasyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 546B. Programy komputerowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 556C. Możliwości odróżniania pisma ręcznego naturalnego od celowo zmienionego . . . 558

7. Możliwości i granice kryminalistycznej ekspertyzy lingwistycznej . . . . . . . . . . . . 5618. Metody odtwarzania zniekształconego pisma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5749. Użycie alternatywnego źródła światła do odtworzenia pisma usuniętego

przez szorowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57610. Pismo ręczne kreś lone na wzór druku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57711. Pismo ręczne kreś lone nie tą samą ręką, którą stale się pisze . . . . . . . . . . . . . . . . . 57812. Pismo wykonane pod wpływem alkoholu oraz innych egzogennych intoksykacji . . . 57913. Podpis tradycyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58114. Dynamiczny charakter podpisów czytelnych zmienionych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58515. Podpis elektroniczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58816. Dokumenty stwierdzające tożsamość . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59217. Dowody cyfrowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59318. Wydawanie opinii na podstawie dokumentów nieoryginalnych . . . . . . . . . . . . . . . 59919. Anonimy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60020. Banknoty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60321. Monety . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60522. Wiek dokumentu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60523. Ustalanie kolejności przecinających się linii pochodzących od tonera

laserowego i tuszu pieczęci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 623A. Materiały i metody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 625

9

B. Zautomatyzowane porównania w okreś leniu indywidualności pisma ręcznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 628

24. Zapewnienie wysokiego poziomu ekspertyz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 635Literatura uzupełniająca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 636

Rozdział XX. BROŃ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6451. Pojęcie broni palnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6452. Broń i jej rodzaje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6473. Naboje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6534. Zakres kryminalistycznych badań broni palnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6565. Broń obezwładniająco-paraliżująca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6706. Rykoszety pocisków po uderzeniu w wodę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 674


Rozdział XXI. EKSPERTYZA MECHANOSKOPIJNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6841. Cechy grupowe śladów narzędzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6862. Cechy indywidualne śladów narzędzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6873. Zamki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6884. Plomby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6895. Ślady na podłożu drewnianym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6926. Odłamki szkła . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 695


Rozdział XXII. BADANIA METALOZNAWCZE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 699Literatura uzupełniająca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 702

Rozdział XXIII. IDENTYFIKACJA POJAZDU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7031. Numery identyfi kacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7032. Sposoby wykrywania przeróbek oznaczeń identyfi kacyjnych pojazdu . . . . . . . . . 7063. Magnetyczna metoda uwidoczniania usuniętych znaków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7064. Zastosowanie prądów wirowych w badaniach oznakowań identyfi kacyjnych

pojazdów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7125. Badanie pola numerowego techniką odlewów silnikowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7136. Badanie oznaczeń identyfi kacyjnych pojazdu za pomocą metody chemicznej . . . 714


Rozdział XXIV. NIEKTÓRE RODZAJE KRYMINALISTYCZNYCH BADAŃ CHEMICZNYCH I FIZYCZNYCH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 716

1. Zakres i rodzaje kryminalistycznych badań chemicznych i fi zycznych . . . . . . . . . 7162. Różnorodność metod badawczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7183. Ogólna problematyka badań materiałów wybuchowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7224. Tradycyjna klasyfi kacja materiałów wybuchowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7235. Pobieranie próbek i rozdział składników mieszaniny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7276. Mikroekstrakcja na fazie stałej (SPME) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7287. Ekstrakcja nadkrytyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7308. Ekstrakcja sorpcyjna za pomocą pręta do mieszania (SBSE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7319. Chromatografi a gazowa (GC) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 732

10. Wysokosprawna chromatografi a cieczowa (HPLC) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 734

10

11. Elektroforeza kapilarna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73712. Desorpcja termiczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73813. Spektrometria ruchliwości jonów (IMS) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73914. Technika detekcji IMS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74215. Konwencjonalna IMS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74316. Analiza IMS w fazie gazowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74317. Spektrometria jonów mobilnych przy asymetrycznym polu elektrycznym . . . . . . 74418. Zastosowania IMS w analizie materiałów wybuchowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74519. Spektrometria mas (MS) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74920. Wykrywanie i badanie materiałów wybuchowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75021. Tandemowa spektrometria mas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76122. Spektrometria mas w środowiskowych i biologicznych badaniach materiałów

wybuchowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76323. Metoda IMS sprzężona z MS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76424. Uwagi końcowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 766Literatura uzupełniająca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 767

Rozdział XXV. IDENTYFIKACJA NARKOTYKÓW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7691. Rodzaje narkotyków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7692. Inne środki odurzające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7773. Nowe substancje psychoaktywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7784. Metody badań narkotyków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 784


Rozdział XXVI. FONOSKOPIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8001. Badania fonoskopijne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8002. Identyfi kacja osób . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8033. Badania mowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8074. Badania efektów akustycznych tła nagrania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8085. Odtwarzanie i spisywanie treści rozmowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8086. Identyfi kacja pomieszczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 810


Rozdział XXVII. TERMOSKOPIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8131. Przedmiot zainteresowań i badań termoskopii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8132. Rozróżnianie obiektów na podstawie emisyjności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8153. Rozróżnianie obiektów na podstawie różnic przewodnictwa cieplnego . . . . . . . . 816


Rozdział XXVIII. BIOMETRIA – STAN AKTUALNY I PERSPEKTYWY . . . . . . . . . . . 820Literatura uzupełniająca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 832

Rozdział XXIX. SĄDOWO-LEKARSKA SEKCJA ZWŁOK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 833Literatura uzupełniająca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 836

Rozdział XXX. USTALENIE TOŻSAMOŚCI ZWŁOK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 838Literatura uzupełniająca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 853

11

Rozdział XXXI. ANALIZA KRYMINALISTYCZNA GLEBY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8561. Defi nicja pojęcia „gleba” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8562. Badania gleby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8573. Warianty gleby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8614. Zbieranie i przechowywanie dowodów z gleby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8615. Metody badań pyłków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 862


Rozdział XXXII. OCENA DOWODOWA WYNIKÓW BADAŃ MATERIAŁU RZECZOWEGO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 869


Rozdział XXXIII. INFORMATYKA ŚLEDCZA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8761. Pojęcia informacji i cyberprzestrzeni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8762. Internet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8793. Sieci społecznościowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8804. Internet jako miejsce zdarzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8825. Rodzaje przestępczości komputerowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8876. Nowe kierunki badań kryminalistycznych w świetle zagrożeń cybernetycznych . . . 9177. Dowody cyfrowe i przestępczość komputerowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9278. Sieci botnet i przetwarzanie w chmurze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 939

A. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 939B. Przetwarzanie w chmurze i bezpieczne wydobywanie informacji . . . . . . . . . . . 940C. Sieci botnet i problem anonimowości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 942D. Współdzielenie sekretu i kryptografi a progowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 947E. Grupy Diffi e-Hellmana z luką obliczeniowo-decyzyjną i ich zastosowanie

w podpisie grupowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 952F. Kryptosystemy bazujące na tożsamości, relacje jednokierunkowe

i kodowanie programów satelitarnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 954G. Ogólne struktury dostępu i struktury hierarchiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 959H. Nowe wyzwania dla PKI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 966

9. Polityka uprawnień i informacja klasyfi kowana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96910. Podstawy prawne zajęcia i zabezpieczania danych cyfrowych . . . . . . . . . . . . . . . . 97211. Praktyczne i prawne problemy przeszukania on-line . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 985

A. Istota przeszukania on-line . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 985B. Techniczna realizacja przeszukania on-line . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 986C. Przeprowadzanie przeszukania on-line . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 988

12. Krajowy System Informacyjny Policji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 989A. Zagadnienia ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 989B. Charakterystyka KSIP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 993C. Moduły KSIP – nowe możliwości dla Policji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 998D. Perspektywy rozwoju systemu informacyjnego Policji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1008

13. System Informacyjny Schengen. Krajowy System Informatyczny. Polskie Biuro SIRENE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1008A. System Informacyjny Schengen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1008B. Krajowy System Informatyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1015C. Polskie Biuro SIRENE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1020

12

14. Krajowe Centrum Informacji Kryminalnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1021A. Podstawy prawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1021B. Zadania KCIK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1024C. Funkcje KCIK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1024D. Opis systemu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1025E. System bezpieczeństwa KCIK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1030

15. System Informacji Operacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103116. Elektroniczny Rejestr Czynności Dochodzeniowo-Śledczych . . . . . . . . . . . . . . . . . 103417. System Elektronicznej Sprawozdawczości w Policji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1035Literatura uzupełniająca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1036

Rozdział XXXIV. WYBRANE ZAGADNIENIA PROBLEMATYKI ZEZNAŃ I WYJAŚNIEŃ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1039

1. Specyfi ka zagadnień psychologii zeznań w postępowaniu karnym . . . . . . . . . . . . 10392. Ogólna psychopatologia zeznań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10493. Taktyka przesłuchania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1054

A. Przesłuchanie świadka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1054B. Przesłuchanie świadka-dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1057C. Przesłuchanie podejrzanego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1067

4. Przesłuchanie w warunkach konfrontacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10695. Okazanie osób i rzeczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10736. Utrwalenie zeznań i wyjaśnień . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10767. Metody oceny zeznań i wyjaśnień . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1078


Rozdział XXXV. EKSPERTYZA PSYCHOLOGICZNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10981. Metody badań psychologicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10982. Kryteria oceny opinii psychologicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11033. Przedmiot i zakres ekspertyzy psychologicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11094. Ekspertyza psychologiczna co do celowości stosowania środków

leczniczo-zabezpieczających . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11115. Orzecznictwo psychologiczne wobec nieletnich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11116. Biegły psycholog w sprawach cywilnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11137. Ekspertyza psychologiczna w sprawach nieletnich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11148. Konstrukcja ekspertyzy psychologicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1116


Rozdział XXXVI. EKSPERTYZA PSYCHIATRYCZNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11191. Podstawy prawne powoływania biegłych psychiatrów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11192. Badania pomocnicze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11223. Badanie stanu psychicznego oskarżonych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11254. Interpretacja prawna afektu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11315. Uzasadnienie stopnia prawdopodobieństwa opinii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11366. Konstrukcja opinii sądowo-psychiatrycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11377. Ekspertyzy psychiatryczne w sprawach cywilnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1141


13

Rozdział XXXVII. EKSPERYMENT KRYMINALISTYCZNY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1144Literatura uzupełniająca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1149

Rozdział XXXVIII. TYPOWANIE SPRAWCÓW PRZESTĘPSTW . . . . . . . . . . . . . . . . 11501. Zagadnienia ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11502. Empiryczny profi l sprawcy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11533. Perspektywy rozwoju metod profi lowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1155


Rozdział XXXIX. POLSKIE UREGULOWANIA PRAWNE W WALCE Z PRZESTĘPCZOŚCIĄ ZORGANIZOWANĄ . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1162

1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11622. Świadek incognito (anonimowy) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11633. Porozumienia między prokuratorem i oskarżonym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11654. Świadek koronny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11675. Kontrola i utrwalanie rozmów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11766. Zakup kontrolowany. Tajny agent policji i nadzorowanie tajne . . . . . . . . . . . . . . . . 1179


Rozdział XL. MIĘDZYNARODOWA WSPÓŁPRACA POLICJI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11821. Współpraca policji w przeszłości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11822. Cele, zadania i struktura organizacyjna Interpolu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11893. System Interpolu do wykrywania broni i materiałów wybuchowych . . . . . . . . . . . 12054. Współpraca międzynarodowa w ramach Interpolu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12085. Europejska współpraca policji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12186. Nowa strategia bezpieczeństwa wewnętrznego w Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . 1225


Część trzeciaPROBLEMATYKA METOD PROFILAKTYCZNYCH

Rozdział XLI. POJĘCIE I ZAKRES PROFILAKTYKI KRYMINALISTYCZNEJ . . . . . 12331. Rodzaje działalności profi laktycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12332. Psychologiczne podstawy zapobiegania przestępczości i innym rodzajom

patologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12373. Profi laktyczne funkcje badań kryminalistycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12484. Inne środki zapobiegania przestępczości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1251

A. Wykorzystanie środków masowego przekazu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1251B. System samoobrony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1252


Rozdział XLII. PROFILAKTYCZNE FUNKCJE ORGANÓW POLICJI . . . . . . . . . . . . . 12591. Zakres funkcji profi laktycznych policji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12592. Biuro Międzynarodowej Współpracy Policji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12663. Współdziałanie policji ze społeczeństwem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12794. Media społeczne w pracy policji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1289


14

Rozdział XLIII. OCHRONA INFORMACJI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12951. System zarządzania bezpieczeństwem informacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12952. Zapewnienie bezpieczeństwa informacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1299

A. Systemy uwierzytelniania z użyciem karty mikroprocesorowej . . . . . . . . . . . . 1299B. Rozszerzony model bezpieczeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1302C. Tajność i weryfi kowalność informacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1304D. Bezpieczeństwo informacji klasyfi kowanej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1305E. Prawa autorskie a walka z piractwem komputerowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1305F. Silna identyfi kacja w transakcjach elektronicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1306G. Podpisy grupowe a problem anonimowości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1307H. Podpis cyfrowy unieważnialny jako protokół kryptografi czny . . . . . . . . . . . . . 1309

3. Przestępstwa przeciwko ochronie informacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13094. Pozakodeksowa odpowiedzialność karna w zakresie ochrony informacji . . . . . . . 1310

A. Tajemnica przedsiębiorstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1310B. Tajemnica statystyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1311C. Tajemnica bankowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1311D. Tajemnica skarbowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1311E. Tajemnica funduszy inwestycyjnych i emerytalnych oraz papierów

wartościowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1312F. Tajemnica podpisu elektronicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1312G. Tajemnica telekomunikacyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1313H. Tajemnica ubezpieczeniowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1313I. Tajemnica wynalazcza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1313J. Tajemnica giełdy towarowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1313K. Tajemnica dziennikarska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1314L. Ochrona danych osobowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1314Ł. Ochrona dostępu do informacji publicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1315M. Tajemnica lekarska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1315


Rozdział XLIV. BEZPIECZEŃSTWO W CYBERPRZESTRZENI . . . . . . . . . . . . . . . . . 13201. Stanowisko Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13202. Program bezpieczeństwa cyberprzestrzeni państwa na lata 2017–2022 . . . . . . . . 1324


Rozdział XLV. SYSTEMY BEZPIECZEŃSTWA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13301. Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13302. Monitoring wizyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1332

A. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1332B. Podstawowe informacje o systemach monitoringu wizyjnego . . . . . . . . . . . . . . 1335C. Zasady konfi guracji systemów monitoringu wizyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1336D. Systemy monitoringu wizyjnego CCTV IP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1342E. Aspekty projektowania i eksploatacji systemów monitoringu wizyjnego . . . . . 1354

3. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1355Literatura uzupełniająca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1356

Rozdział XLVI. ZAPOBIEGANIE NIEKTÓRYM RODZAJOM PRZESTĘPSTW . . . . . 13571. Zapobieganie terroryzmowi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1357

15

A. Zapobieganie terroryzmowi w makroskali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1357B. Zapobieganie terroryzmowi w mikroskali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1368C. Stereotypy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1381D. Zapobieganie porwaniom samolotów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1385E. Rola profi laktyczna przepisów prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1387

2. Zapobieganie zabójstwom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13893. Zapobieganie przestępstwom umyślnego uszkodzenia ciała . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13904. Walka z przestępczością seksualną . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13935. Zapobieganie rozbojom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13946. Zapobieganie korupcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14017. Biometryczna kontrola dostępu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14088. Zabezpieczanie dokumentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14139. Zabezpieczanie przed fałszerstwami pieniędzy i czeków podróżnych . . . . . . . . . . 1424

A. Informacje o fałszerstwach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1424B. Poziomy bezpieczeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1426C. Metody zabezpieczenia banknotów w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1431D. Systemy znakowania farbami banknotów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1452

10. Rynek fi nansowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145811. Zapobieganie kradzieżom i włamaniom do mieszkań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146212. Zapobieganie przestępstwom oraz wykroczeniom drogowym . . . . . . . . . . . . . . . . 146613. Zwalczanie kradzieży samochodów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147714. Zapobieganie kradzieżom w sklepach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148515. Ochrona prawa włas ności intelektualnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149316. Zapobieganie kradzieżom dzieł sztuki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149617. Zapobieganie pożarom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149718. Zapobieganie przestępstwom teleinformatycznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150019. Ograniczanie piractwa w dziedzinie kultury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1504Literatura uzupełniająca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1505

WYKAZ OKIENEK PROBLEMOWYCHKryminalistyka na wyższych uczelniach Europy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36Kształcenie kryminalistyczne sędziów, prokuratorów i ofi cerów dochodzeniowych

oraz obrońców w sprawach karnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53Obserwacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144Funkcjonariusz śledczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148Dochodzenia „wiktymologiczne” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153Pouczenie o uprawnieniach i obowiązkach pokrzywdzonego w postępowaniu

karnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157Pouczenie o uprawnieniach i obowiązkach świadka w postępowaniu karnym . . . . . . 159Pouczenie o uprawnieniach i obowiązkach podejrzanego w postępowaniu karnym . . . 161Krajowy doradca w sprawach poszukiwań i przeszukiwań policji angielskiej . . . . . . . 182Zabezpieczanie śladów daktyloskopijnych za pomocą odtwarzalnych nośników

testowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235Nowoczesne techniki nadzorunad dowodem rzeczowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254Badania zwęglonych zwłok za pomocą wielowarstwowej tomografi i komputerowej

i rezonansu magnetycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270Rekonstrukcja miękkich części twarzy w identyfi kacji nieznanych zwłok . . . . . . . . . . 278

Okrzemki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290Odciski palców na broni palnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393Zjawisko luminescencji opóźnionej w procesie detekcji śladów daktyloskopijnych . . 399Współczesne ekspertyzy daktyloskopijne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 402Termalne ujawnianie odcisków palców na porowatych powierzchniach . . . . . . . . . . . 414Możliwości wykrywania sprawców poprzez komputerowe porównanie

obrazów chodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 431Identyfi kacja osób za pomocą chodu i fotogrametrii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433Krajowa Baza Danych DNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 456Najnowsze metody identyfi kacji osób na podstawie DNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459Chemiczne wzmacnianie wzorów plam krwi i uzyskiwanie DNA po pożarach . . . . . . 469Próbki włosów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 485Wykrywanie materiałów wybuchowych we włosach za pomocą spektrometrii

ruchliwości jonowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 489Sfałszowane pismo ręczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 543Badanie dokumentów i odcisków stempli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 548Użycie broni palnej i zestaw (kit) do zbierania próbek materiałów wybuchowych . . . 727Nowe substancje psychoaktywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 772Zawartość THC i innych kannabinoidów w sadzonkach konopi indyjskich . . . . . . . . . 778Szybkie oddzielenie kokainy od domieszek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 787Internetowi złodzieje wykradli dane milionów Amerykanów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 898Ofi ary skimmingu i phishingu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 902Taktyka przesłuchania dziecka – przyjazne pokoje obowiązkowe . . . . . . . . . . . . . . . . 1059Planowanie a przesłuchanie podejrzanych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1066Hipnoza jako metoda wspierająca pamięć w zeznaniach świadków . . . . . . . . . . . . . . . 1078Ochrona świadka na przykładzie Szwajcarii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1170Polska w Interpolu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1186Europol w architekturze bezpieczeństwa Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1220Aparatura do badań substancji psychoaktywnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1267Międzynarodowa wymiana danych daktyloskopijnych (PRÜM) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1274Systemy rozpoznania fałszerstw pieniędzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1428

17

TABLE OF CONTENTS

Part oneGENERAL ISSUES

Chapter I. THE CONCEPT AND SCOPE OF FORENSIC SCIENCE . . . . . . . . . . . . . . . 31Supplementary literature . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

Chapter II. RELATION OF FORENSICS TO OTHER BRANCHES OF SCIENCE . . . 50Supplementary literature . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

Chapter III. CONTEMPORARY FORENSIC STANDARDS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 661. Dynamics of changes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 662. European Union on forensic research . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 683. Recommendations of the United States Committee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 694. Forensic methods in Germany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 755. Preferences for types of forensic research in Poland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

Supplementary literature . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

Chapter IV. FOUNDATIONS OF FORENSIC SCIENCE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 881. Model of forensic analysis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 882. Development of investigative scenarios . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 923. Deduction by analogy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 964. Cybernetic method . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 985. Defi ning of a factual and legal scheme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 996. Identifi cation of forensic version . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101


Chapter V. FORENSIC SCIENCE IN POLAND . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1081. Institute of Forensic Research . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1082. Central Forensic Laboratory of the Police . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1093. Forensic Bureau of Internal Security Agency . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1094. Forensics in third-level education . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1105. Polish Forensic Association. Expert research bureau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110

18

6. Bureau of Forensic Research of the “Ubi societas, ibi ius” Foundation . . . . . . . . . . 1127. Unresearched areas in forensics . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112


Chapter VI. PLANNING A CRIME . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116Supplementary literature . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120

Chapter VII. PREPARING A CRIME . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121Supplementary literature . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128

Chapter VIII. AVOIDANCE OF PENAL LIABILITY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1291. Activity intent on compounding a crime or changing the nature of an incident . . 1292. Activity intent on concealing the perpetrator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1343. Activity intent on hampering court procedure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1384. Activity intent on avoiding the consequences of the penalty or changing the

rigour of its execution . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139Supplementary literature . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140

Part twoINVESTIGATION METHODS

Chapter IX. FACTORS CONDUCIVE TO INVESTIGATION EFFECTIVENESS . . . . . 143Supplementary literature . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163

Chapter X. NOTIFICATION ABOUT CRIME . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165Supplementary literature . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171

Chapter XI. PURSUIT, TRAP, INVESTIGATION, SEARCH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1721. Pursuit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1722. Trap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1784. Investigation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1803. Search . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183


Chapter XII. CAPTURE AND DETENTION OF A SUSPECT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193Supplementary literature . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197

Chapter XIII. INVESTIGATIVE EXAMINATION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1981. Legal grounds for investigative examination . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1982. Investigation of the crime scene as part of evidence-gathering activity . . . . . . . . . 2033. Organization of the work of the inspection group at the crime scene . . . . . . . . . . . 2054. Time and range of the investigation activities at the crime scene . . . . . . . . . . . . . . 2085. Disclosure and securing of traces . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2116. Post mortem examination . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2667. Examination of the living . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2958. Examination of objects . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2989. Investigation of causes of fi res . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299

19

10. Documentation of investigation at the crime scene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319A. Legal grounds for documenting the investigation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319B. Investigation protocol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320C. Photographic documentation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324D. Digital photography . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328E. Sketch of the crime scene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340F. 3D scanning used in the crime scene investigation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341

11. Trends in using information content of the protected traces . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343A. Introductory remarks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343B. Trends in using traces and their forensic functions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 345C. General characteristics of the functions of traces . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350


Chapter XIV. GENERAL PROBLEMS CONCERNING FORENSIC INVESTIGATION . . 3551. Forensic identifi cation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355

A. Purpose of identifi cation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356B. Types of identifi cation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356C. Varieties of identifi cation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357D. Object of identifi cation investigation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358E. Features analysed in the course of identifi cation investigation . . . . . . . . . . . . . . 358F. Method of identifi cation investigation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359G. Identifi cation models . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 360H. Essence of forensic identifi cation of traces . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361

2. General forensic investigation techniques . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3633. Genetic analysis of forensic traces . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3694. Microtraces . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372


Chapter XV. FINGERPRINTS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3831. Types of fi ngerprint patterns . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3832. Dactyloscopic examination . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3913. Age of fi ngerprints . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403


Chapter XVI. FOOTPRINTS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4291. Ichnogram examination . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4292. Preparing 3D footprint casts using dental plaster . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4373. Methods of securing footprints on dusted surfaces . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 440


Chapter XXVII. TRACES OF GLOVES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 447Supplementary literature . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 449

Chapter XVIII. FORENSIC BIOLOGY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4501. Defi nition of a biological trace . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4512. DNA polymorphism . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4563. Blood . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 466

20

4. Skin tissue . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4715. Nails . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4716. Teeth . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4717. Traces of the lip vermilion border . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4778. Traces of the auricle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4809. Bones . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 484

10. Soft tissues . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48411. Vitreous body of the eyeball . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48412. Hair . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48413. Bodily secreta and excrements . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49414. Olfactory examination . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 503Supplementary literature . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 511

Chapter XIX. DOCUMENTS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5171. Concept of a document . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5172. Classifi ed documents in the light of the statistics . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5223. Scope and development of document examination . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5254. Paper . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5275. Writing material . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5326. Ordinary handwriting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 535

A. Traditional methods . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 546B. Computer software . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 556C. Possibilities of diff erentiating between natural and intentionally altered

handwriting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5587. Possibilities and limits of linguistic expert opinions in forensics . . . . . . . . . . . . . . . 5618. Methods of recreating deformed writing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5749. Use of an alternative source of light to recreate the writing removed by scrubbing 576

10. Handwriting imitating print . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57711. Writing with the hand usually not used . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57812. Handwriting under the impact of alcohol or other exogenous forms of

intoxication . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57913. Traditional signature . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58114. Dynamic characteristics of readable signatures that have been altered . . . . . . . . . 58515. Electronic signature . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58816. Identity documents . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59217. Digital IDs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59318. Opinions formulated based on forged documents . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59919. Anonymous writings . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60020. Banknotes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60321. Coins . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60522. Age of the document . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60523. Defi ning of the sequence of overlapping lines coming from the laser printer

toner or stamp ink . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 623A. Materials and methods . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 625B. Automation of comparative analysis when defi ning individual handwriting . . 628

24. Ensuring a high quality of expert examination . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 635Supplementary literature . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 636

21

Chapter XX. WEAPONS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6451. Defi nition of fi rearm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6452. Weapons and their types . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6473. Bullets . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6534. Scope of forensic examination of fi rearms . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6565. Non-lethal weapons . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6706. Rebound of bullets after hitting water . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 674


Chapter XXI. MECHANOSCOPIC EXAMINATION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6841. Group features of traces of instruments and tools . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6862. Individual features of traces of instruments . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6873. Locks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6884. Fillings . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6895. Traces on wooden surface . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6926. Glass splinters . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 695


Chapter XXII. METALLURGICAL EXAMINATION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 699Supplementary literature . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 702

Chapter XXIII. AUTOMOBILE IDENTIFICATION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7031. Identifi cation numbers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7032. Means of detecting counterfeit identifi cation markings . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7063. Examination of removed identifi cation markings by means of magnetic particle

inspection . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7064. Application of rotary currents in the examination of identifi cation markings . . . . 7125. Examination of identifi cation number areas using engine casting technique . . . . 7136. Examination of identifi cation markings using a chemical method . . . . . . . . . . . . . 714


Chapter XXIV. SELECTED TYPES OF FORENSIC CHEMICAL AND PHYSICAL EXAMINATION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 716

1. Scope and types of forensic chemical and physical examination . . . . . . . . . . . . . . . 7162. Diversity of examination methods . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7183. General issues concerning examination of explosives . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7224. Traditional classifi cation of explosives . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7235. Collection of samples and separation of mixture components . . . . . . . . . . . . . . . . . 7276. Solid-phase microextraction (SPME) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7287. Supercritical extraction . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7308. Stir bar sorptive extraction (SBSE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7319. Gas chromatography (GC) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 732

10. High-performance liquid chromatography (HPLC) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73411. Capillary electrophoresis (CE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73712. Thermal desorption . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73813. Ion-mobility spectrometry (IMS) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73914. IMS detection technique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 742

22

15. Conventional IMS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74316. IMS analysis in the gas phase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74317. Ion-mobility spectrometry in asymmetric electric-fi eld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74418. Application of IMS in the analysis of explosives . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74519. Mass spectrometry (MS) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74920. Investigation and examination of explosives . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75021. Tandem mass spectrometry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76122. Mass spectrometry in the environmental and biological examination of

explosives . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76323. IMS method combined with MS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76424. Concluding comments . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 766Supplementary literature . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 767

Chapter XXV. IDENTIFICATION OF DRUGS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7691. Types of drugs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7692. Other narcotic substances . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7773. New psychoactive substances . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7784. Methods of drug examination . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 784


Chapter XXVI. PHONOSCOPY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8001. Phonoscopy analysis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8002. Identifi cation of persons . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8033. Speech analysis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8074. Examination of the acoustic eff ects of recorded background noise . . . . . . . . . . . . . 8085. Recreating and recording the contents of a conversation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8086. Identifi cation of the premises . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 810


Chapter XXVII. THERMOSCOPY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8131. Thermoscopy as a fi eld of science and research . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8132. Distinction of objects based on thermal emissivity . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8153. Distinction of objects based on diff erences in heat conductivity . . . . . . . . . . . . . . . 816


Chapter XXVIII. BIOMETRICS – STATE OF ART AND PROSPECTS . . . . . . . . . . . . . 820Supplementary literature . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 832

Chapter XXIX. COURT-MEDICAL AUTOPSY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 833Supplementary literature . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 836

Chapter XXX. IDENTIFICATION OF THE CORPSE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 838Supplementary literature . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 853

Chapter XXXI. FORENSIC ANALYSIS OF THE SOIL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8561. Defi nition of the concept of “soil” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8562. Examination of the soil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 857

23

3. Types of the soil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8614. Collection and storage of traces found in the soil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8615. Methods of pollen examination . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 862


Chapter XXXII. ASSESSMENT OF THE RESULTS OF FACTUAL EVIDENCE EXAMINATION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 869


Chapter XXXIII. COMPUTER FORENSICS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8761. Defi nitions of information and cyberspace . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8762. Internet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8793. Social networks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8804. Internet as an incident scene . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8825. Types of crimes in computer crime . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8876. New trends in forensic examination in the light of cyber threats . . . . . . . . . . . . . . 9177. Digital evidence and computer crime . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9278. Botnet networks and cloud computing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 939

A. General comments . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 939B. Cloud computing and safe data retrieval . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 940C. Botnet networks and the issue of anonymity . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 942D. Co-sharing of secret and threshold cryptography . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 947E. Decisional Diffi e-Hellman assumption involving cyclic groups and its

application in group signature . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 952F. Identity-based cryptosystems, unidirectional relations and coding of satellite

programmes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 954G. General access structures and hierarchical structures . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 959H. New challenges for Public Key Infrastructure (PKI) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 966

9. Authorisation policies and classifi ed information . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96910. Legal grounds for taking possession of and securing digital data . . . . . . . . . . . . . . 97211. Practical and legal issues involved with on-line search . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 985

A. The essence of on-line search . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 985B. Technical execution of on-line search . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 986C. Conducting of on-line search . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 988

12. National Police Information System (KSIP) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 989A. General issues . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 989B. Characteristics of KSIP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 993C. KSIP modules – new possibilities for the Police service . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 998D. Development prospects for the Police information system . . . . . . . . . . . . . . . . . 1008

13. Schengen Information System. National Information System. Polish SIRENE Bureau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1008A. Rules of the System operation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1008B. National Information System . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1015C. Polish SIRENE Bureau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1020

14. National Crime Information Centre (KCIK) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1021A. Legal grounds . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1021B. KCIK tasks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1024

24

C. KCIK functions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1024D. Description of the system . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1025E. KCIK security system . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1030

15. Operational Information System . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103116. Electronic Register of Investigation and Criminal Activities . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103417. Police Electronic Reporting System . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1035Supplementary literature . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1036

Chapter XXXIV. SELECTED ISSUES CONCERNING STATEMENTS AND EXPLANATIONS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1039

1. Specifi city of the psychology of providing statements in penal procedure . . . . . . . 10392. General psychopathology of statements . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10493. Interrogation tactics . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1054

A. Witness interrogation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1054B. Interrogation of a child witness . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1057C. Interrogation of suspects . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1067

4. Interrogation in the conditions of a confrontation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10695. Display of persons and objects . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10736. Recording of statements and explanations . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10767. Methods of assessing statements and explanations . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1078


Chapter XXXV. PSYCHOLOGICAL EXPERT REPORT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10981. Psychological examination methods . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10982. Psychological opinion assessment criteria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11033. Subject matter and scope of the psychological expert report . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11094. Psychological expert opinion on the advisability of treatment and preventive

measures . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11115. Psychological decisions with respect to juveniles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11116. Expert psychologist’s role in civil cases . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11137. Expert psychological opinion in cases involving juveniles . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11148. Structure of the psychological expert report . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1116


Chapter XXXVI. PSYCHIATRIC EXPERT REPORT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11191. Legal grounds for appointing expert psychiatrists . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11192. Auxiliary examination . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11223. Examination of defendants’ mental state . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11254. Legal interpretation of an aff ect . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11315. Justifi cation of the expert opinion plausibility . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11366. Structure of psychiatric expert opinions for criminal courts . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11377. Psychiatric expert reports in civil cases . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1141


Chapter XXXVII. Forensic EXPERIMENT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1144Supplementary literature . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1149

25

Chapter XXXVIII. SELECTION OF PERPETRATORS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11501. General issues . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11502. Empirical profi le of a perpetrator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11533. Prospects for the development of profi ling methods . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1155


Chapter XXXIX. POLISH LEGAL REGULATIONS IN COMBAT AGAINST ORGANIZED CRIME . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1162

1. General comments . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11622. The incognito (anonymous) witness . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11633. Agreements between the prosecutor and the defendant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11654. Key witness . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11675. Control and recording of conversations . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11766. Controlled purchase. The secret police agent and secret surveillance . . . . . . . . . . 1179


Chapter XL. INTERNATIONAL POLICE COOPERATION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11821. Police cooperation in the past . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11822. Purposes, tasks and organisation structure of Interpol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11893. Interpol system of weapon and explosive detection . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12054. International cooperation within Interpol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12085. European police cooperation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12186. New internal security strategy in the European Union . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1225


Part threePROPHYLACTIC METHODS

Chapter XLI. CONCEPT AND SCOPE OF CRIMINALISTIC PROPHYLAXIS . . . . . . 12331. Types of prophylactic activities . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12332. Psychological basis of crime prevention and counteracting other pathology . . . . . 12373. Prophylactic functions of forensic examination . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12484. Other means of counteracting crime . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1251

A. Use of mass media . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1251B. Self-defence system . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1252


Chapter XLII. PROPHYLACTIC ROLES OF POLICE AGENCIES . . . . . . . . . . . . . . . . . 12591. Range of the prophylactic roles of the police . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12592. International Police Cooperation Bureau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12663. Cooperation of the police and the society . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12794. Social media in the police activity . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1289


Chapter XLIII. INFORMATION PROTECTION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12951. System of information protection management . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1295

26

2. Ensuring information protection . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1299A. Authentication system with the use of a smart card . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1299B. Extended protection model . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1302C. Confi dentiality and verifi ability of information . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1304D. Protection of classifi ed information . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1305E. Copyright and fi ght against computer piracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1305F. Strong security protection in electronic transactions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1306G. Group signatures and the problem of anonymity . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1307H. Invalidatable digital signature as a cryptographic protocol . . . . . . . . . . . . . . . . 1309

3. Crimes against information protection . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13094. Extra-Penal Code liability with regard to information protection . . . . . . . . . . . . . . 1310

A. Business secret . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1310B. Statistical confi dentiality . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1311C. Banking secret . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1311D. Confi dentiality in tax matters . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1311E. Confi dentiality in matters related to investment and pension funds, as well

as securities . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1312F. Confi dentiality related to electronic signature . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1312G. Confi dentiality of telecommunications . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1313H. Insurance secret . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1313I. Inventor’s secret . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1313J. Stock exchange secret . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1313K. Journalist secrecy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1314L. Personal data protection . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1314M. Protection of access to public information . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1315N. Physician’s professional secret . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1315


Chapter XLIV. CYBERSECURITY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13201. European Union stand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13202. State cybersecurity programme for the years 2017–2022 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1324


Chapter XLV. SECURITY SYSTEMS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13301. Introduction . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13302. Video surveillance systems . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1332

A. Introduction . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1332B. Basic information on video surveillance systems . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1335C. Confi guration of video surveillance systems . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1336D. CCTV IP video surveillance systems . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1342E. Design and use of video surveillance systems . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1354

3. Conclusions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1355Supplementary literature . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1356

Chapter XLVI. PREVENTION OF CERTAIN TYPES OF CRIME . . . . . . . . . . . . . . . . . 13571. Combating terrorism . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1357

A. Combating terrorism on a macroscale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1357

27

B. Combating terrorism on a microscale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1368C. Stereotypes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1381D. Prevention of aircraft hijacking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1385E. Preventive role of legal regulations . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1387

2. Homicide prevention . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13893. Preventing crimes of intentional bodily injury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13904. Combating sexual crimes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13935. Preventing assault and robbery . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13946. Preventing corruption . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14017. Biometric access control . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14088. Securing documents . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14139. Prevention of forgery of money and travellers cheques . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1424

A. Information about forgery . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1424B. Levels of security . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1426C. Methods of security of Polish banknotes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1431D. Methods of security ink dying of banknotes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1452

10. Financial market . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145811. Prevention of theft and burglaries . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146212. Prevention of road crime and off ences . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146613. Combating car theft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147714. Prevention of shop lifting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148515. Protection of intellectual property . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149316. Preventing theft of works of art . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149617. Fire prevention . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149718. Prevention of cybercrime . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150019. Prevention of piracy in the sphere of culture . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1504Supplementary literature . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1505

LIST OF PROBLEMSForensics at third-level education facilities in Europe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36Forensic education designed for judges, prosecutors and investigating offi cers, as

well as for defence counsels in criminal cases . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53Observation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144Investigating offi cer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148Victimological investigation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153Instruction on rights and obligations of a victim in criminal proceedings . . . . . . . . . . 157Instruction on rights and obligations of a witness in criminal proceedings . . . . . . . . . 159Instruction on rights and obligations of a suspect witness in criminal proceedings . . 161British police search and investigation adviser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182Securing of dactyloscopic traces by means of reproducible carriers of test traces . . . . 235Modern techniques of supervision over factual evidence . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254Examining a charred corpse by means of multilayer computer tomography and

magnetic resonance imaging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270Reconstruction of soft facial parts in the identifi cation of an unknown corpse . . . . . . 278Diatoms . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290Fingerprints on fi rearms . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393Application of luminescence to dactyloscopic trace detection . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399

Contemporary dactyloscopic expert examination . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 402Thermal imaging of fi ngerprints on porous surfaces; new aspects and

improvements . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414Possibilities of detecting perpetrators by means of computer-based matching of gait

images . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 431Identifi cation of persons based on gait and photogrammetry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 433National DNA Database . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 456Most recent DNA-based identifi cation methods . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459Chemical enhancement of bloodstain patterns and DNA acquisition after fi res . . . . . 469Hair samples . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 485Detection of explosive materials in hair by means of ion mobility spectrometry . . . . . 489Forged handwriting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 543Examination of documents and stamp impressions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 548Use of fi rearms and an explosive sample collection kit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 727New psychoactive substances . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 772THC and other cannabinoids content in Cannabis indica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 778Quick separation of cocaine from dopants . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 787Internet thieves stole data of millions of Americans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 898Victims of skimming and phishing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 902Methods of interrogation of a child witness – mandatory child-friendly interview

rooms . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1059Planning and interrogation of suspects . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1066Hypnosis as a memory supporting method in witness testimonies . . . . . . . . . . . . . . . . 1078Witness protection on the example of Switzerland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1170Poland in Interpol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1186Europol in the European Union security structure . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1220Devices for examining psychoactive substances . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1267International exchange of dactyloscopic data (PRÜM) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1274Systems for detecting money forgeries . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1428

Część pierwsza

ZAGADNIENIA OGÓLNE

31

Rozdział I

POJĘCIE I ZAKRES KRYMINALISTYKI

Współczesne warunki walki z przestępczością wymagają stałego poszerzania znajomości metod działania sprawców, doskonalenia metod ścigania karnego oraz wyprzedzania akcji przestępnej przez bezpośrednie zapobieganie czynom naru-szającym porządek prawny. Łącznie więc metody przestępne, śledcze i profi lak-tyczne tworzą zamknięty system kryminalistyki. To uszeregowanie nie wydaje się przypadkowe. Dopiero bowiem znajomość metod przestępnych, która jest m.in. nieodzownym czynnikiem efektywności ścigania karnego, pozwala na rozwinięcie racjonalnego programu profi laktyki.

Na poziomie naukowym uważamy kryminalistykę przede wszystkim za meta-naukę wszystkich nauk sądowych, na poziomie dydaktycznym – za wstęp do nauk sądowych1.

Niewątpliwie osiągnięcia wielu nauk znajdują zastosowanie w walce z prze-stępczością, ale kryminalistyka jest właśnie tą dziedziną wiedzy, która nie recy-puje w sposób mechaniczny metod badawczych wypracowanych przez inne nauki, lecz twórczo adaptuje je do swoich celów. Dla przykładu można wymienić badania niewidocznych śladów w promieniach ultrafi oletu lub podczerwieni, spektrografi ę czy rentgenografi ę. Ponadto kryminalistyka opracowuje włas ne metody (np. dak-tyloskopię, psychologiczne zasady zbierania i oceny osobowego materiału dowo-dowego) lub inicjuje podjęcie badań, których celem jest wykorzystanie wyników różnych nauk do zwiększenia efektywności ścigania karnego2.

Niesłuszna jest zatem, obliczona chyba na tani efekt publicystyczny, uwaga Ch.E. O’Hary i J.W. Osterburga, że: „kryminalistyka jest pasożytniczą dziedziną wiedzy” (parasitical branch of knowledge)3.

Warto poświęcić nieco uwagi tym autorom, którzy sprowadzają zakres krymina-listyki do zastosowania nauk fi zycznych i chemicznych w dziedzinie walki z prze-stępczością (np. J. Grant, P.L. Kirk, R.T. Turner). Autorzy anglojęzyczni wyrażają również pogląd, że termin „kryminalistyka” obejmuje badanie śladów przestępstw

1 J. Widacki (red.), Kryminalistyka, Warszawa 2016, s. 7.2 Ważnym źródłem informacji jest Polska Bibliografi a Kryminalistyczna. Wydawcą Bibliografi i jest

Polskie Towarzystwo Kryminalistyczne.3 Ch.E. O’Hara, J.W. Osterburg, An Introduction to Criminalistics. The Application of the Physical

Sciences to the Detection of Crime, New York 1972, s. XI.

32

w laboratorium. Podobne podejście reprezentuje R. Saferstein4. W takim sformu-łowaniu – choć w moim przekonaniu błędnym – tkwi swoiste uznanie samodziel-ności tej nauki, ponieważ nawet same procesy „zastosowania” zakładają specyfi kę przedmiotu, jego znajomość oraz wybór metod badawczych. Można przypuszczać, że o pominięciu całej bogatej problematyki przedmiotu kryminalistyki, a w szcze-gólności dominujących w niej zagadnień taktyki, zadecydował rodzaj specjalizacji naukowej tych autorów.

Każda nauka rozumiana jako suma sprawdzonych eksperymentalnie informacji, które pozwalają na sformułowanie przedmiotu badań i wykrycie praw rządzących zjawiskami, bierze swój początek w indukcji, lecz na niej nie może się kończyć. Bez-przedmiotowe bowiem byłoby tworzenie praw, z których nie płynęłyby dedukcyjne wnioski dla ogółu zjawisk lub pewnej ich grupy.

Nie ulega wątpliwości, że zakres kryminalistyki sprowadza się do zagadnień związanych ze ściganiem karnym i zapobieganiem przestępstwu. W związku z tymi zadaniami kryminalistyka stosuje – podobnie jak inne nauki – metody za-równo indukcji, jak i dedukcji. Poznanie na przykład metod działania przestępnego następuje w drodze badań empirycznych, natomiast wiele założeń taktyki śledczej jest już wynikiem stwierdzonych prawidłowości, a więc procesu rozumowania de-dukcyjnego.

Kryminalistyka korzysta pomocniczo z osiągnięć innych nauk, co obserwuje się w różnych dziedzinach. Metody statystyczne np. znajdują zastosowanie w eko-nomii, socjologii, psychologii, a nawet medycynie. Ten fakt jednak bynajmniej nie osłabia samodzielności wymienionych nauk.

Ogólny postęp w dziedzinie nauk technicznych i przyrodniczych wywiera duży wpływ na kształtowanie się nowych możliwości badawczych w zakresie krymina-listyki. Elektroniczne maszyny cyfrowe otwierają szerokie perspektywy dla efek-tywniejszego działania służby informacyjno-rozpoznawczej. Maszyna cyfrowa jest dziełem elektronika, ale zastosowanie jej do celów służby śledczej wymaga zapro-gramowania odpowiednich informacji przez kryminalistyków.

Kryminalistyka jako nauka jest stosunkowo młoda (powstała w XIX w.), ale dla-tego może i powinna recypować najnowocześniejsze metody nauk technicznych i przyrodniczych. Z tego też względu na kryminalistykach ciąży obowiązek szyb-kiej adaptacji osiągnięć tych nauk dla celów rozwoju reprezentowanej przez nich dyscypliny.

W literaturze fachowej często wymienia się jako równorzędne okreś lenia „tak-tyka” i „technika” z przymiotnikami „śledcza” oraz „przestępna”. Wymaga zatem na wstępie podkreś lenia fakt, iż taktyka – chociaż w poważnym stopniu uwarun-kowana jest możliwościami technicznymi – spełnia rolę nadrzędną w stosunku do nauki. Właśnie taktyka – wbrew mylącej terminologii – rozumiana jako ogólny plan i raczej strategia działania decyduje o wyborze konkretnych środków technicznych, które mają się przyczynić do realizacji założonego celu fi nalnego. Ostatecznym celem taktyki śledczej jest wykrycie sprawcy, m.in. dzięki zastosowaniu odpowied-nich metod technicznych, i przedstawienie sądowi ujawnionych i zabezpieczonych środków dowodowych. Taktyka opracowuje podstawowe założenia i zasady krymi-nalistyki, które są realizowane m.in. dzięki odpowiednim środkom technicznym.

4 R. Saferstein, Criminalistics. An Introduction to Forensic Science, Boston i in. 2015, s. 23.

33

W świetle powyższego wywodu zrozumiały jest fakt nadrzędnego usytuowania taktyki śledczej wobec techniki śledczej, chociaż nadrzędności tej nie należy ro-zumieć jako bezwyjątkowej. W niektórych przypadkach właśnie technika śledcza – z wszelkimi możliwościami oraz ograniczeniami – może determinować do pew-nego stopnia wybór okreś lonej taktyki. Mówiąc zatem o bezsprzecznie nadrzędnej funkcji taktyki śledczej wobec techniki, należałoby jednocześnie podkreś lać inte-rakcyjny dwukierunkowy charakter powiązań istniejący między obydwoma obsza-rami problemowymi.

Odrębną kwestię, dość szeroko poruszaną w literaturze przedmiotu, stanowi zagadnienie wyboru taktyki śledztwa. O ile można przyjąć, iż wybór odpowied-niej techniki śledczej uwarunkowany jest w dużym stopniu zdecydowaniem się na okreś loną taktykę, o tyle kryteria doboru samej taktyki śledczej nie są wystarczająco jasno sprecyzowane. To bardzo istotne zagadnienie – zarówno z punktu widzenia teorii, jak i praktyki kryminalistycznej – jest niewątpliwie problemem o charak-terze metodologicznym i na tej właśnie płaszczyźnie powinno być rozpatrywane.

Wydaje się, że istnieją dwa możliwe sposoby podejścia do kwestii wyjaśnienia kryteriów wyboru okreś lonej taktyki śledczej. Po pierwsze, można przyjąć, iż re-guły dotyczące wyboru czy też selekcji optymalnej taktyki śledczej zawierają się w obrębie wiedzy o samej taktyce śledczej. W takim przypadku wiedza o regułach wyboru stanowiłaby swojego rodzaju „metanaukę” o taktyce śledczej, obejmującą wiedzę o prawidłowościach, zasadach i metodach doboru właś ciwej taktyki przy uwzględnieniu wszystkich dostępnych cech sytuacyjnych analizowanego – w toku postępowania dowodowego – zdarzenia.

Drugim możliwym wyjściem jest usytuowanie wiedzy dotyczącej zjawisk zwią-zanych z wyborem okreś lonej taktyki śledczej poza wiedzą o samych taktykach. W takiej sytuacji mielibyśmy do czynienia z powstaniem odrębnego działu proble-mowego w obrębie kwestii procedury śledczej, który można by okreś lić mianem metodyki śledztwa5. Zajmowałby on w stosunku do taktyki śledztwa pozycję nad-rzędną w tym sensie, iż wiedza w nim zawarta decydowałaby o wyborze konkretnej taktyki śledztwa i o wszelkich konsekwencjach związanych z takim wyborem.

Metodyka śledztwa obejmowałaby zatem bardzo szeroki zakres wiedzy ogólnej oraz system uniwersalnych reguł i operacji myślowych odnoszących się do czynności podejmowania decyzji. Takie ujęcie obszaru problemowego metodyki śledztwa jest bliskie współczesnym poglądom na przedmiot i zadania kryminalistyki. Przed-miotem badania kryminalistyki są natomiast wzajemne związki i oddziaływania obiektów materialnych oraz wzajemne oddziaływania i stosunki ludzi.

W literaturze amerykańskiej uważa się, że kryminalistyka to zastosowanie wielu dyscyplin naukowych w jednym – wspólnie zorganizowanym, podporząd-kowanym regułom dowodzenia – ciągu czynności, ukierunkowanym na ustalenie niewinności lub winy oskarżonego6.

Metodyka śledztwa obejmowałaby więc ogólną i specjalistyczną wiedzę, na pod-stawie której byłyby podejmowane odpowiednie decyzje polegające na wyborze optymalnej taktyki śledczej. Wybór ten dotyczyłby różnych rodzajów taktyk oraz czynności składowych, a mianowicie:

5 T. Hanausek, Kryminalistyka. Zarys wykładu, Kraków 1997, s. 14, 15.6 K.P. O’Brien, R.C. Sullivan, Criminalistics. Theory and Practice, Boston 1976.

CENA 219 ZŁ (W TYM 5% VAT)

ZAMÓWIENIA:INFOLINIA 801 04 45 45, FAX 22 535 80 [email protected]

KRYMINALISTYKABrunon Hołyst

BRUNON HOŁYST – profesor zwyczajny doktor habilitowany, doctor honoris causa; specjalista w dziedzinach kryminalistyki, kryminologii i wiktymologii; profesor Uczelni Łazarskiego oraz Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach; w latach 1974–1990 dyrektor Instytutu Problematyki Przestępczości. Inicjator i założyciel Polskiego Towarzystwa Kryminalistycznego. Prezes Honorowy Polskiego Towarzystwa Higieny Psychicznej (od 1981 r.), Prezes Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego. Czło-nek wielu zagranicznych komitetów naukowych, m.in. Międzynarodowego Towarzystwa Kryminologicznego, Canadian International Academy of Humanities and Social Sciences, Canadian Inter-American Research Institute, International Association for Suicide Prevention. W wielu krajach jako visiting professor prowadził wykłady z zakresu wikty-mologii, kryminologii i suicydologii.Promotor prac doktorskich, recenzent wielu prac doktorskich i habilitacyjnych. Autor ponad 1000 publikacji, w tym około 80 książek i podręczników akademickich, które ukazały się m.in. w Stanach Zjednoczonych, Niemczech, Japonii, Chinach, Rosji i na Ukrainie.

Trzynaste wydanie Kryminalistyki w porównaniu z wydaniem z 2010 r. zostało w znaczący sposób zmienione, zaktualizowane i uzupełnione. W części pierwszej dodano nowe roz-działy na temat standardów badań kryminalistycznych, myślenia kryminalistycznego oraz przyszłości nauk sądowych. Część drugą wzbogacono o nowe zagadnienia dotyczą-ce m.in. oględzin miejsca zdarzenia, analizy autentyczności obrazów, badań narkotyków oraz badań fi zykochemicznych, a także ekspertyzy psychologicznej i międzynarodowej współpracy policji. W części trzeciej dokonano m.in. ewidentnych zmian w zakresie sys-temów bezpieczeństwa. Uwzględniono też literaturę kryminalistyczną o niemal 1000 naj-nowszych publikacji.

13. wydanie

Brunon Hołyst KRYMINALISTYKA

13. wydanie

Kryminalistyka g 78.indd 1-3 04/12/17 13:37

brunon hoŁyst brunon hołyst kryminalistyka

Documents