broj 12 final:layout 1 - vasaptekar.mk · благотворни својства, ... на...

Va[

БРОЈ 12 НОЕМВРИ - ДЕКЕМВРИ 2016

БЕСП

ЛАТ

ЕН П

РИМ

ЕРОК

ISSN 1857-971X

ww

w.v

asap

teka

r.mk

ДИЈАБЕТЕС

ПРИЛОГ

+ КУПОН

ОД ПОВИСОКА ПЕРСПЕКТИВА СОИЛИНА АРСОВА

ВЛИЈАНИЕТОНА УРЕДИТЕ ВРЗ РАЗВОЈОТ НАДЕЦАТА

НА ДОЛНИТЕ ДИШНИ ПАТИШТА

ХРОНИЧНИ ЗАБОЛУВАЊА

Имате затнат нос?СептаНазал® помага при затнат нос и лекува

Носот е првата одбранбена линија на респираторниот систем. Кога сте настинати, носната слузница се суши, со што нејзината одбранбена способност слабее. Ова значајно го зголемува ризикот за инфекција, затоа што здравиот нос може да помине во затнат за само 2-3 дена, што резултира со отежнато дишење, губење на осетот за мирис и немирен сон.

СептаНазал® го има она што им недостасува на другите производиКога имате затнат или растечен нос или кога вашиот нос заздравува од терапија, ви треба нешто што делува брзо, но не ја оштетува носната слузница. СептаНазал® е спреј за нос со декспантенол кој има двоен ефект.

Спрејот СептаНазал® содржи две активни состојки кои овозможуваат двоен ефект.1. ксилометазолин - ефикасно го олеснува чувството на затнат нос и го намалува отокот на

носната слузница и секретот од носот2. декспантенол - има заштитно дејство и нежно ја лекува носната слузница

Што е декспантенол?Декспантенол е алкохолен дериват на пантотенската киселина (витамин B5). Се користи во лосиони за раце и креми за бебиња поради своите природни навлажнувачки и благотворни својства, кои исто така го помагаат процесот на лекување. Оваа супстанција ја има и во СептаНазал®, каде што го има истиот механизам на дејство: ја обложува, штити и лекува носната слузница, ја навлажнува носната слузница, го намалува воспалението и иритацијата.*

Ефикасна нега за возрасни и децаКога имаме затнат нос, потребно е брзо решение. СептаНазал® е спреј со брз почеток на дејство, по само 5 до 10 минути. Има едноставно дозирање до 3 пати на ден. Достапен е во две форми за возрасни и деца над 2 години.

* AntiennaWollina U, Nissen H-P, Kubicki J. AntientzündlicheWirkungen von Dexpanthenol. AktDermatol 2004; 30: 478-82.

Помага призатнат нос и лекува

со

Д

ЕКСПАН

ТЕНОЛ

3

Va[ ИздаваМакедонијалек ДООЕЛ, Скопје Боца Иванова бр.1Тел:+389 2 261 49 [email protected]

Драги читатели,Ноември и Декември, на расчекор меѓу есента изимата. Период на топли домови и пријатнисемејни мигови. Период кога времето многуповеке го минуваме дома, со нашите блиски сонашите семејства. Се разбира за да не биде се така еднолично тукасме ние со нов број и нови содржини на нашиоти Ваш Аптекар.Повторно од се и за секого по нешто. Токмузаради периодот во кој почесто сме дома,помалку активни, со повеќе храна и времепоминато пред екраните, акцент во нашитерубрики ставивме токму во скриените опасностиод ваквиот начин на поминување на времето.Неактивноста на децата и прекумерната телеснатежина, како сериозен здравствен проблем.Сметаме дека е исклучиво важна ичувствителна тема и затоа е повторно на нашитестраници. Прочитајте и информирајте се за улогата но иштетноста на паметните уреди коганеконтролирано ќе се најдат во рацете навашето дете. Искористете ја храната, нејзината колоритност иупотребете ја како лек. Свртете на страниците на спортската рубрика идознајте од нашата хероина Илина Арсова какосе остварува недопреното.Како дел пак од нашиот концепт законтинуирано подобрување веќе стандардно восредината на списанието ке го најдете прилоготPlus Pharma. Покрај обработка накарактеристични теми и проблематики, заедносо нашите партнери овозможивме промоција наодредени производи. Со купоните дадени воприлогот, попустот можете да го искористите вобило која од Аптеките партнери на Ваш Аптекар. И секако згответе некоја од нашите рецепти зазаеднички семеен ручек, бидете со доброздравје и секогаш мотивирани.

Ваш аптекар

Тираж: 30.000Печати: Европа 92 - Кочани

ДиректорСолунка МомчиловиќГлавен и одговорен уредникПанче ГелевскиУредникИвица КузмановскиРедакцијаСашо Гулевски,Елена Боневска, Александра Игнатовска,Александра КостовскаЛекторСветлана ВасевскаДизајнПредраг Андонов

фото: shutterstock

ваш аптекар ноември - декември 2016

Магазинот Ваш аптекар е бесплатно двомесечно издание кое се дистрибуира до сите аптеки-партнери на Македонијалек на територија на цела Македонија.Текстовите и податоците се со исклучиво информативна содржина. Одговорноста за содржината на објавените реклами и нивната усогласеност со законскитеодредби е исклучиво на правните субјекти чии производи се рекламираат. Уредничкиот тим не носи одговорност за ненамерни и печатарски грешки. Се забранува какво било користење или копирање на текстовите за комерцијални цели, без писмено одобрување од издавачот.

Содржинастр. 4-7

КОГА ШТИТНАТА ЖЛЕЗДА НЕ ФУНКЦИОНИРАКАКО ШТО ТРЕБА?

АЛАРМ!!!Дебелината кај децата – сè поголем здравствен проблем

ИСХРАНАВО БОИТЕ НА

стр.8-9

стр.24-25

4 ваш аптекар ноември - декември 2016

Елементарна функција на штит-ната жлезда е формирање и ла-чење на тироидните хормони –тироксин, тријодтиронин и кал-цитонин. Нивната улога е една однајважните, т.е. ѝ помаагат на се-која клетка, во секое ткиво иорган, да функционира нор-мално. Тироидните хормони мупомагаат на телото да ја користиенергијата, да остане затоплено,како и да им овозможат на мозо-кот, срцето, мускулите и на дру-гите органи да функционираатнормално.

Тироидните хормони имаат идруги важни функции. Му пома-

гаат на црниот дроб да го от-страни од крвта таканаречениотлош холестерол. Исто така,учествуваат и во процесот на ва-рење на храната и во перистал-тиката на цревата.

Хормоните влијаат и на изгле-дот и здравјето на кожата и накосата, со што од голема важносте овој орган да биде целоснофункционален и редовно да секонтролира неговата работа.

Секое нарушување на работатана штитната жлезда може да ре-зултира со појава на многубројниздравствени проблеми.

Од што зависи здравјето наштитната жлезда?

Функцијата на тироидеатаможе да биде нарушена порадиисхрана сиромашна со јод, фи-зичко преоптоварување, стрес,генетски фактори, инфекции, бо-лест или како резултат на неса-кано дејство на некој лекпрепишан за друга болест.

Заболената штитна жлезда,обично, лачи или премногу илипремалку хормони. Претеранатаактивност на оваа жлезда се викахипертирeоидизам, а недоволнатаактивност – хипотирeоидизам.

тема

КОГА ШТИТНАТА ЖЛЕЗДА НЕ ФУНКЦИОНИРАКАКО ШТО ТРЕБА?

Тироидната жлезда, или попозната како штитна жлезда,со својот изглед потсетува на штит или пеперутка и еедна од најголемите ендокрини жлезди во човековототело. Лоцирана е во долниот дел од предната страна навратот, под гркланот од двете страни на дишникот.

)))

Јодот е есенцијален елементвклучен во процесот на синтезана хормони на штитната жлезда.Тироксинот за да премине во ак-тивна форма неопходно е при-суството на овој елемент.

Во намирници богати со јод севбројуваат: хималајска сол, мор-ска риба, морски алги, јајца,млечни производи, ротквици...

Селенот игра важна улога вонормално функционирање наштитната жлезда. Негов не-достаток може да ја намалинејзината функција. Го има вобразилскиот орев, морските

плодови, житарките, лукот,кромидот, семките од сончог-лед, ротквиците, печурките...

Цинкот, железото и бакарот се,исто така, важни за здравјето наштитната жлезда. Заради ова, на-мирниците како риба, мешункастзеленчук, телешки џигер, семкиод тиква, ленено семе и интег-рални житарки треба да бидатдел од вашето мени.

Недостатокот од железо осо-бено може да биде проблема-тично во комбинација сонедостаток на јод.

Храна што ја сака вашаташтитна жлезда

ПРИ ХИПОТИРEОИДИЗАМВажно е да се консумира храна

богата со антиоксиданси, јод,селен. Редовно консумирајтесвеж зеленчук, цреши, боро-винки, тиквици, риба (туна, бака-лар, харинга, лосос), морскиалги, јајца, интегрален ориз,лешник, бразилски и индискиорев, млеко и млечни произ-води.

Што не е дозволено:Одредени производи може да

5ваш аптекар ноември - декември 2016

Во услови кога штитнатажлезда функциониранормално, имаме це-лосна слобода во из-борот на намирнициво нашата исхрана.Меѓутоа, кога седијагностициранинеправилности вонејзината работа, какошто е намалена или зго-лемена функција, неопходное да се почитуваат правилатаза соодветна исхрана.

ХРАНАТА И ЗДРАВЈЕТО НА ШТИТНАТА ЖЛЕЗДА

Симптоми на неправилна работа на штитната жлезда

Mногу често некои од овие симптоми се прикриени или недоволноизразени, па знаат да бидат и занемарени. Изразеност, пак, на некоиод симптомите може да биде сигурен знак за проблеми софункционирањето на штитната жлезда. Затоа, при појава на симптомикако брзо и ненадејно губење на телесната тежина (и до 15 килограмимесечно), срцебиење, потење, треперење на рацете – треба да бидаталарм за контрола и проверка на здравјето на тироидеата.


тема

го намалат дејството на лековитекоишто се препишани за терапијана хипотирeоидизам. Бидетевнимателни при употреба нахрана особено богата со расти-телни влакна, ореви и соја. Би-дете внимателни и со употребана свежи намирници како кељ,прокељ, карфиол и зелка. Тиеможе да влијаат на лачењето нахормоните на штитната жлездаособено кај лица со недостатокна јод во организмот.

ПРИ ХИПЕРТИРЕОИДИЗАМКај пациентите со хипертиреои-

дизам во состојба на забрзан ме-таболизам доаѓа до промена намускулната и коскената маса изатоа се препорачува зголемено

внесување протеини, аминокисе-лини и калциум. Храна што пози-тивно делува кај овие лица се:интегрални житарки, зелка, про-

кељ, карфиол, ротквици, спанаќ,грав, куркума.

Просото и наведениот зелено-листен зеленчук содржат супс-

Јод, селен, железо,

бакар и цинк, во комби-

нација со витамини кои

делуваат како антиок-

сиданси, го чуваат

здравјето на најважната

жлезда со внатрешно

лачење.

Правилната исхрана може да ги спречи заболувањатана штитната жлезда!


Пред употреба внимателно да се прочита упатството! За индикациите, ризикот од употребата и за несаканите дејства на лекот, консултирајте се со Вашиот лекар или со фармацевт.

ПРИ ГРИП И ПРИ НАСТИНКАЈА НАМАЛУВА ТЕЛЕСНАТА ТЕМПЕРАТУРАЈА НАМАЛУВА БОЛКАТАЈА НАМАЛУВА СЕКРЕЦИЈАТА ОД НОСОТ

топла напивка за топла напивка за

НОВвкус

СОВЕТИ� Болеста на тироиднатажлезда може да се развиепостепено и незабележливо,што значи дека некој може даја има со години, без да бидесвесен за тоа.

� Најчестите болести на ти-роидната жлезда, обично, недаваат никакви симптоми.

� Правилната исхрана можеда ги спречи заболувањата наштитната жлезда. Размислидали храната што ја јадеш ечувар на твоето здравје.

� Кај болните од хипертире-оидизам не се препорачуваодмор на море, изложеност нависоки температури и активноспортување. За сметка на тоа,препорачан е одмор на пла-нина, свеж воздух и леснипрошетки.

� Избегнувајте стресни си-туации!

танции што го попречуваат пре-земањето на јодот и на тој начинвлијаат на намалување на про-дукцијата на хормони на штит-ната жлезда.

Што не е дозволено:Контролата на прекумерното

внесување јод е најважна. Нама-лете го внесувањето сол, а пот-

полно отстранете ги од употребасите индустриски преработкишто се скриен извор на големиколичества сол. Месните прера-ботки, солените грицки, конзер-вираната храна, индустрискитенамази и сосови не се препора-чуваат. Секако, избегнувајте брзахрана, млеко, млечни производии жолчка од јајца.


здравје

Што се вишок килограми?Дебелината во превод значи вишоктелесни маснотии. Можеби неколкукилограми не значат веднаш декавашето дете е дебело, меѓутоа тоаможе да укажува на склоност кон до-давање килограми и потреба за ко-рекција на начинот на исхрана ипотреба од физичка активност. Како проблем, најчесто се појавуваво 5-тата или 6-тата година од живо-тот или за време на пубертетот. Де-цата кои се соочуваат со прекумернателесна тежина на возраст од 10-13години имаат многу големи предис-позиции да бидат и подоцна во воз-расната доба.

Што води до дебелеење?Причините се комплексни и бројни и

вклучуваат, пред сè, генетски, био-лошки, културолошки и социолошкифактори. Внесувањето на повеќе калории вооднос на потрошеното, неминовнодоведува до зголемување на телес-ната маса. Прекумерна телесна те-жина може да настане и какокомбинација на повеќе фактори.

Најчести ризик-фактори за детска дебелина:

� лоши животни навики на се-мејството� семејни проблеми и проблеми сооколината� недоволна физичка активност� недостаток на самодоверба� прекумерно внесување газирани

АЛАРМ!!!))) Прекумерната телесна

тежина е сериозен медицински проблем со епидемиски размери. Бројотна деца со прекумерна телесна тежина вртоглаворасте, а паралелно се зголемуваат и последиците и проблемите произлезени од тоа

Дебелината кај децата – сè поголем здравст

сокови и засладени течности � засладени опасности: слатки, биск-вити, сладолед...� деликатесни закуски: чипс, грицки,разни крекери...� често внесување брза и нездравахрана� прејадување� често прескокнување на појадокот

и внесување грицки како замена заредовни оброци� секојдневно поминување неколкучаса пред телевизор или предкомпјутер � недоволно и неквалитетно спиење

Ризици и компликации

Лошите ефекти од прекумерната те-лесна тежина се многубројни.Најчесто се проследени со ризик одпојава на:� срцеви заболувања � висок крвен притисок� дијабетес� астма и проблеми со дишењето� проблеми со спиењето (апнеа)� социјална дискриминација

Дебелината кај децата често е повр-зана и со појава на емоционалнипроблеми. Овие деца имаат далекупомала самодоверба и се помалкуомилени во своето училиште и восредината. Склони се кон појава надепресија, анксиозност и опсесивнинарушувања.

Што да се преземе?

Како родители, директно стеодговорни за здравјето иза навиките на вашето дете. Вашиот влог и вашето посветеновреме се од примарно значењеза развој на здраво дете.

Започнете со исхраната:

� Променете го начинот на исхрана.Научете ги децата да јадат полека ида уживаат во храната.� Спремајте здрави и избалансираниоброци. И, секако, јадете сите заедно.� Намалете ги порциите. �Дозволете детето само да побара.Не инсистирајте детето да ја „светне“чинијата.� Избегнувајте брза храна. Дури и во

ресторани, настојувајте изборот дабиде правилен.� Избегнувајте фиоките да гиполните со слатки, чипс и согазирани пијалаци.� Купувајте и нудете им на децаташто повеќе овошје и зеленчук.Дозволете при купувањето децатасами да ги избираат овиенамирници.� Потрудете се детето да го земесвојот појадок.� Водете грижа што јаде детето воградинка или во училиште.� Заменете ги индустриските соковисо вода или со природно цеденисокови.� И, секако, не обесхрабрувајте седоколку детето не го прифаќа овојначин на исхрана. Бидете упорни.Некогаш е потребно новитенамирници да се понудат и повеќеод десетина пати пред детето да гиприфати.� Немојте да ја користите хранатакако награда. На овој начин хранатастанува помалку вредна во однос наветената награда.

Запомнете дека малите променисекој ден може да доведат до резултати за цел живот!

Поттикнете ја активноста.

� Дајте му добар пример на детето.Доколку детето е сведок дека виесте активни, и притоа уживате во тоа,и тоа ќе го прифати таквиот образецна однесување.� Стимулирајте го детето да севклучи во спортски активностисоодветни за неговата возраст.� Имајте разбирање за неговитепотреби и капацитети. Доколку неужива во одредена активност,помогнете му да најде соодветна вокоја ќе се чувствува исполнето.� Бидете активни како семејство. Ор-ганизирајте заеднички дневни актив-


твен проблем


ности вклучувајќи заедничко гот-вење, чистење на домот или миењена автомобилот. Организирајте заед-нички излети во парк, на планинаили возете велосипед. Изборот наактивности надвор е голем. ОстанетеАКТИВНИ!� Секако, не претерувајте. Почиту-вајте ги можностите на детето и неинсистирајте на долги и исцрпувачкиактивности.

Намалување на времето поминато во седење.Покрај охрабрувањето на физичкатаактивност, на децата треба да им се

помогне да избегнуваат премногу се-дење. Иако одредено време поми-нато во седење поради читање илиизвршување домашни задачи е воред, би требало на децата да им сеограничи времето потрошено на гле-дање телевизија, играње видеоигриили времето потрошено на интернет,на не повеќе од 2 часа дневно. Истотака, не се препорачува гледање те-левизија на деца на возраст помалиод 2 години. Наместо тоа, треба да гиохрабрите вашите деца да изнајдатзабавни активности кои ќе ги праватсами или заедно со членовите од се-мејството.

Дајте му поддршка на вашето дете.� Градење на детската самодовербае особено важно. Кажате му на ва-шето дете дека е сакано и посебно.� Сакајте го детето и не нагрдувајтего без разлика на килограмите.� Истакнувајте ги позитивните карак-теристики и работете на враќање насамодовербата. Честите разговори завишокот килограми може да бидатконтрапродуктивни.

Прекумерната телесна тежина емедицински проблем кој лесно сепрепознава, но тешко се третира.Доколку не се реагира навремено ворана возраст, многу често станувадоживотен проблем.

здравје

Научете го вашетодете да се храниздраво, да јаде умерено и да ужива во јадењето.

)))


Третите молари растат по осумнаесеттата година од животот и поради тоа се нареку-ваат умници. Ова се последнитезаби во забната низа. Кога во вили-цата има доволно простор, тиеможат непречено да израснат итогаш вообичаено не создаваат никаков проблем. Доколку во вилицата нема доволно простор,овие заби можат засекогаш да останат заглавени во коската и никогаш да не се појават во усната шуплина. Тогаш велиме дека умниците се импактирани. Доколку, пак, само дел од овиезаби израсне, а другиот дел остане заглавен под непцето, станува збор за семиимпактираниумници. Последните се тие коинајчесто создаваат проблеми.

Кои се најчестите проблеми штоги причинуваат умниците?Пациентите кои имаат делумно по-раснати умници, неретко се жалатна болки во задниот дел од вили-цата. Ова најчесто се случува по-ради воспалување на непцето штого прекрива забот. Ова воспалениесе нарекува перикоронитис и се ма-нифестира со болка, оток, црвенилона непцето. Понекогаш воспале-нието може да се прошири и отокотда не е локализиран само на неп-цето околу забот, туку да е виден ина образот на пациентот. Воспале-

нието се случува поради отежната-иот пристап до забот при изведу-вање на секојдневната хигиена.Плакот кој е присутен во изобилиее полн со бактерии, а непцето нанив реагира со воспаление. До-колку воспалението не се третира идоколку се прошири, може да водидо грч на џвакалната мускулатура идо отежнато отворање на устата.Оваа состојба се нарекува тризмус.Покрај тоа, се појавува и отежнатоголтање и симптоми кои налику-ваат на ангина. Во оваа состојба,локалните лимфни јазли се секо-гаш зголемени.

Каква е терапијата на перикоронитисот?Доколку кај умниците често сепојавуваат вакви проблеми, пот-

ребно е да се извадат. Вадењетоникогаш не се прави во акутна сос-тојба, кога има гној и оток. До-колку имате проблем, потребно еведнаш да одите на стоматолог.Акутниот проблем се надминувасо дренирање на отеченото место.Потребно е просторот помеѓу неп-цето и забот убаво да се исчистиод тврдите и меки наслаги, да сеотстрани воспаленото ткиво и дасе стави дрен што ќе овозможи от-окот да се намали. Во состојбикаде се присутни и системскизнаци, како зголемена телеснатемпература или оток на образот,потребно е да се воведе и анти-биотска терапија. Доколку пациен-тот има отежнато отворање наустата, постојат вежби за тоа да сенадмине. За неколку дена, сос-

стоматологија

ПРОБЛЕМИ СО

Ана Кртолица-Георгиев, д-р дент. мед.


тојбата ќе се нормали-зира и тогаш веќе можеда се изврши екстракцијаили вадење на пробле-матичниот заб.

Дали и умниците кои воопшто не се израснатие потребно да се вадат?Одлуката за вадење наовие заби се носи по пре-тходна анализа на пано-рамска рендген слика ипо детален клиничкипреглед. Доколку паци-ентите се во ортодонтскатерапија со изразена те-гоба, препорачливо еовие заби да се извадат.Од рендгенската анализаможе да се оцени и по-

ложбата на умниците ида се предвиди дали тиевоопшто некогаш ќе из-раснат. Доколку полож-бата на умникот е таквада удира во соседниотзаб (седми цата) и постоиризик од ресорпција нанеговиот корен, повторное препорачливо тој да сеизвади. За овие одлуки е соод-ветно да се направи пре-глед и анализа преддваесеттата година одживотот. Тогаш коренитена умниците не се сèуште потполно форми-рани и опера тивниотзафат е поедноставен.

Дали постои превентиваза да се избегнат проблемите соумниците?Бидејќи умниците се по-следните заби во забнатаниза, исклучително сетешко достапни за одржу-вање добра хигиена. Пре-порачливо е да користитемека четка за заби со малактивен дел, односно, сомала глава на четката. Когаги миеме забите, устатаникогаш не ја отворамешироко бидејќи тогаш мус-кулите на образите се оп-тегнуваат и се цврстоприпиени до вилиците сошто ви оневозможуваатубаво да ги измиете боч-ните површини на забите.Со внимателно и редовномиење на забите, акумула-цијата на плак ќе биде подконтрола и на тој начин ќеги заштитите непцата одвоспаление. Корисна е ипромивка на усната шуп-лина со усна вода којасодржи хлорхексидин. Тојуспешно се справува собактериите и го намалуваризикот од перикоронитис.

На здравјето во устата и нанамалувањето на пробле-мите со умниците влијае иимунитетот. За подоброздравје и посилен имунсистем, секако, е потребнабалансирана исхрана,свежо овошје и зеленчук ишто помалку стрес. За даги заштитиме овие заби одкариес, покрај добрата хи-гиена и редовните кон-троли кај стоматолог, требада избегнуваме лепливакариогена храна богата сојаглехидрати и засладенипијалаци. Доколку умни-ците се целосно израснати,пожелно е да се залеат. Натој начин, се намалува нив-ната изразена релјефнаповршина, а со тоа и за-држувањето на храна војамичките на забите. Запоцврста глеѓ препорач-ливи се забни пастикоишто содржат над 1000ппм аминофлориди. За дабидете сигурни за тоакакви препарати за уснахигиена користите, прочи-тајте ги нивните деклара-ции или посоветувајте се совашиот стоматолог.

УМНИЦИТЕ

Појавата на овие бо-лести се зголемува на-секаде во светот,особено кај децата икај старите и изнемош-тени лица.Во последно време, сèповеќе се зголемувабројот на луѓето сохронични болести надишните патиштапредизвикани од алер-гиски реакции. Процен-тот е застрашувачки итежнее кон поната-мошно зголемување,односно, кај еденчовек од тројца сепојавуваат различнивидови заболувања,

предизвикани од алер-гиска реакција или одреакции тесно повр-зани со неа. Главни фактори коипридонесуваат за оваапојава се преработе-ните и рафиниранитепрехранбени произ-води, хемикалиите коисекојдневно се корис-тат во домовите, димотод цигарите, преранотовклучување одреденахрана кај бебињатаитн. Најчестите заболу-вања чиишто предиз-викувачи сеалергиските реакциисе: бронхијална астма,

алергиска настинка иисип на кожата, т.е. ур-тикарија. Астмата е хронично за-болување кое се ка-рактеризира созголемена чувствител-ност на бронхиите контаканаречени алергеникои предизвикуваатнамалување на спро-водливоста на кисло-род низ нив,запушување на диш-ните патишта, што при-донесува до тешкотииво дишењето. Со при-мена на соодветни ле-кови, овие симптомиисчезнуваат.


здравје

на долните дишни патишта – како да сенамали појавата и како да се подобри

состојбата на болните

Хронични заболувања Хроничните заболувања надолните дишнипатишта се болести на дишните патиштаи на другитеструктури на белите дробовивклучувајќи астмаи респираторниалергии, хронична опструктивна белодробна болест, професионалнизаболувања на белите дробови и др.

)))

ПОСТОЈАТ ТРИ ВИДОВИ АСТМА:

Алергиска астмаВо основата на ова заболувањележи специфична алергиска ре-акција која предизвикува воспа-ление. Алергиската реакција епредизвикана од алергени одоколната средина. Тие може дасе поделат во три категории:� воспалителни агенси: полен,прав, инфекции, работна срединаитн.� надразнувачи: температурнипромени, јаки миризби, стрес,ладен воздух итн.� други: лекови, дим од цигари,загаден воздух, храна итн. Најзагрозена група е онаа попу-лација чија работна средина еекспонирана на некои од горена-ведените фактори. На пример,луѓе кои работат во индустријаза бои, во индустрија за плас-тика, пекари, фармацевти итн.

Неалергиска астма Настанува како резултат на про-воцирачки фактори во телото.Најчесто станува збор за инфек-ции, некои заболувања на орга-

ните за варење, хормонални на-рушувања, психофизички стреситн. Овие фактори предизвику-ваат многу слична реакција наалергиската, а не се поврзани соконкретен алерген.

Комбинирана астма Претставува комбинација од го-ренаведените два вида астма. Симптомите на астма може даварираат од многу лесни, кои несе распознаваат, до тешки сим-птоми кои го отежнуваат нормал-ниот живот на пациентот и годоведуваат во опасност, доколкуне се преземат соодветни мерки.Токму затоа, пациентот треба дасе запознае со болеста, да гипроучи симптомите, редовно даги зема лекарствата и правилнода биде упатен за точна дијаг-ностика. Прегледот треба дабиде извршен од страна на пул-молог/алерголог, каде ќе бидатпроценети сите фактори, како:генетска предиспозиција, брон-хијална хиперактивност предиз-викана од соодветни алергени,алерго-тестови итн.

Астмата е хронично заболувањеи затоа примената на лековитетреба да трае цел живот. Леко-вите кои се користат се наменетиза брзо или за долготрајно делу-вање и делуваат на подобрувањена дишењето со проширување набронхиите, лекови против алер-гија и друга дополнителна тера-пија што ќе ја подобри состојбатана пациентот.

Улогата на фармацевтот пригрижата за болните од астмаЗа правилна и ефективна тера-пија, најважна е едукацијата наболниот. Пациентите треба дазнаат како правилно да ги упот-ребуваат препишаните лекови,во кој период и како да го упот-ребуваат инхалаторот (доколку епрепишан). Токму затоа, фарма-цевтот треба демонстративно даму покаже на пациентот како даго постави инхалаторот, како даго исфрли мртвиот волумен, когада ги пие лековите, кои се неса-каните ефекти итн. Во случај накриза, фармацевтот треба да гоупати болниот кои се симпто-



мите, кој лек треба да го земе вотој момент и колку пати да го ис-користи инхалаторот. Бидејќиоваа криза може да го загрозиживотот на пациентот, дизајни-рани се таканаречени брзоделу-вачки лекови во форма наинхалаторни системи кои веднашго подобруваат дишењето.Фармацевтот мора да го инфор-мира пациентот кои мерки требада ги преземе доколку се пред-озира или доколку ја пропуштидозата. Треба да му укаже на па-циентот за користа од секојднев-ната физичка активност.Најдобар начин за олеснување насимптомите е пливање во сре-дина каде што е влажен возду-хот. Исто така, фармацевтоттреба да го советува пациентоткоја храна треба да ја избегнува.Никој не посветува внимание наознаките на хранливите про-дукти. Фармацевтот треба да муобјасни на пациентот дека, до-колку на пакувањето на одреденпроизвод стои ознака Е со бројдо него (на пример: Е 103, Е 505),тоа означува присуство на ади-тиви, кои можат да бидат потен-цијални алергени, што може дадоведат до влошување на сос-тојбата. Затоа треба да се избег-нуваат. Исто така, треба да сеизбегнува и храна која содржиголемо количество магнезиум(ф’стаци, бадеми), зелка, млекои млечни производи, јагоди итн.Доколку пациентите се правилноинформирани и се придржувааткон соодветните режими на исх-рана и кон физичка активност,значително ќе го подобрат ква-литетот на животот и ќе ги нама-лат честите појави на астматичнинапади.

Кои мерки ги презема општеството и поединецот занамалување на појавата нахронични болести на долнитедишни патишта?Хроничните болести на долнитедишни патишта предизвикуваатпрерана смрт и инвалидитет. Тие,исто така, имаат негативни еко-

номски ефекти врз семејството,заедницата и општеството, во-општо. Што може да направимеоколу тоа?

Спречување на користење тутунИзбегнување на директна и ин-директна изложеност на чадотод цигарите е од примарна важ-ност не само за поздрави белидробови, но, исто така, како пре-вентивна мерка за сите хроничнинезаразни болести: кардиоваску-ларни болести, рак и дијабетес.Целта на политиката за контролана тутунот е да се намали упот-ребата на тутун и изложеноста начадот од цигари.

Здравје на работното местоРаното откривање на болеститена белите дробови поврзано соизложеност на ризик-факторитена работното место е од виталнозначење. Откако е утврденадијагнозата, неопходно е да сеизбегнува изложеноста на фак-тори што може да влијаат нега-тивно врз развојот на болеста.

ИсхранаЗабележана е поврзаност помеѓухроничните болести на дишнитепатишта и начинот на исхрана.Дебелината, исто така, се повр-зува со зголемен ризик од астмаи намалена функција на белитедробови. Затоа е потребно при-држување до соодветен режимна исхрана, како една од мерките

за превенција на хроничните бо-лести на дишните патишта.

Квалитет на воздухот во внатрешната и надворешнатасрединаИма докази за ефектите на хро-нична изложеност на загадува-чите на воздухот на развој иодржување на функцијата на бе-лите дробови и на влошување насимптомите од астма. Контролана изложеноста на овие загаду-вања е можна преку контрола наизворите на емисии од домаш-ните апарати, сообраќајните ииндустриските извори.

Рана возрастИстражувањата покажуваат деказдравствената состојба на дететово првата година од живототвлијае на подоцнежното респи-раторно здравје. Иако точнатаповрзаност уште не е јасна, де-цата кои имаат инфекции на дол-ните дишни патишта во прватагодина од животот или кои имаатмала телесна тежина на една го-дина, имаат лоша (слаба) фун-кција на белите дробови ипоголем ризик од развој на астмаили други болести на дишнитепатишта во подоцнежниот живот.Пушењето на мајките за времена бременоста негативно влијаена функцијата на белите дробовина детето при раѓањето.

Проф. д-р Бистра Ангеловска

здравје

БАТИНЦИАВИЦЕНА 02/2722-264ТИНА ФАРМ 02/2722-428

БЕРОВОБИОМЕДИКА ФАРМ 070/701-913ФАРМАМЕДИКА 033/471-145

БИТОЛАВИС МЕДИКУС 047/222-127ЕМА ФАРМ 047/612-485КОРОНА ФАРМ 047/240-330МЕДИКА КАРТА 047/225-285МЕДИКА КАРТА 2 047/258-852ПРИМА ЛЕК 047/235-102РОСА-ВИТА 047/236-468ФЕНИКС 047/242-575

БОГДАНЦИБИОМЕНТ 034/221-321

БОГОВИЊЕАНАКОНДА 5 044/333-972ЕЛАРДА 044/373-490

БРВЕНИЦАДАНИ-ФАРМ 044/455-488

ВЕЛЕСДУО ФАРМ 043/222-228ЕУРОМЕГА ФАРМ 2 043/222-420ЕУРОМЕГА ФАРМ 3 043/227-551ФИТ ФАРМ УНИОН 043/613-037ЦИТО ФАРМ 043/228-222

ВИНИЦААЛПИ ФАРМ – 11 033/360-234

ВЛАДЕВЦИМАРИЈА ФАРМ 2 034/611-680

ВРАПЧИШТЕШИФА 070/910-133

ГЕВГЕЛИЈАФАРМАЦИЈА ПЛУС 034/550-201НОВАФАРМ ММ 034/213-905ПУНИКА 034/216-998БИОФАРМ 034/211-946БИОФАРМ 2 034/212-110БИОФАРМ 3 034/211-094ПРИМА ФАРМ 034/218-522

ГОСТИВАРБОНИ - ФАРМ 042/215-516ФАРМЕД М 042/214-266ФАРМЕД М 2 042/211-383САРАЧ ФАРМ 071/500-651СТАР ФАРМ 042/222-133

П.Р. ФАРМ 042/211-495РОМЕДИКА ФАРМ 3 042/221-281АНАКОНДА 6 (с. Неготино) 070/219-455

ГРАДСКОЕУРОМЕГА ФАРМ 043/251-520

ДАБИЛЕЕЛИКСИР 4 076/231-493

ДЕБАРАР-ФАРМ 046/833-007ВЕ ФАРМ 046/831-890ВЛЕР-ФАРМ 078/241-065ДО ФАРМ 046/834-938

ДЕЛЧЕВОВАЛЕРИЈАНА 033/413-825ГРАДСКА АПТЕКА 8-ми МАРТ

033/413-408

Д. ХИСАРОЛИМПИЈА 047/276-809

ДОБРОШТЕПАКОМ-ФАРМ 070/629-371

ЖЕРОВЈАНЕАНАКОНДА 070/371-154

ЗРНОВЦИГРАДСКА АПТЕКА 033/270-912

ЖИТОШЕРОСА-ВИТА 048/474-500

ИЊЕВОБИОФАРМ 3 032/630-000

КАВАДАРЦИАЛТЕА 043/410-940ГЛОРИЈА 043/413-08816-ТИ ЈУНИ 043/414-901ДАЛИА-ФАРМ 043/400-070ДИАНА 043/400-330КАМЕЛИЈА 043/413-434КИАНА 043/609-607РЕМЕДИА-М 043/410-085Св. ПАНТЕЛЕЈМОН 043/550-765ФАРМА МЕДИКА 043/550-930ХИГИЈА 043/400-445

КИЧЕВОАЛТЕА ФАРМАЦИЈА 045/228-663Б-1 045/223-834Б-3 045/224-340

БЕЛ ЛЕК 045/225-450ЛИНОВА 045/222-324НИНЕКС 045/511-565ФАРМАЦИЈА ЕРА 1 045/222-025ФАРМАЦИЈА ЕРА 2 045/225-125ФАРМАЦИЈА ЕРА 3 045/223-318ФАРМАЦО 077/913-553

КОЧАНИАЛПИ ФАРМ – 6 033/237-060АЛПИ ФАРМ – 7 033/275-010ГРАДСКА АПТЕКА 033/274-1568-МИ МАРТ 033/271-699ТРГОВСКИ ЦЕНТАР 033/277-481ГРАДСКА АПТЕКА 5 033/271-297ЛЕК-ФАРМ 033/276-650РОСИЦА 033/273-452

КРАНИАЛПИ ФАРМ – 13 02/2603-863

КРАТОВОЗДРАВЈЕ 031/482-832

К. ПАЛАНКАМЕЛИСА 031/374-922МЕЛИСА-ЦЕНТАР 031/372-114

КУМАНОВОАРДИ ФАРМ ЛЕА 031/419-616АХИЛЕА 031/424-648ВАВИЛОН 031/430-460ВИТАЛИКА 031/411-645КАРПОШ 031/445-165МАРК ФАРМ 031/430-760ПРО ВИТАЛИС 031/415-303ШЕНДИ ФАРМ 031/421-181ШИК-ЗДРАВЈЕ 031/414-523

ЛАБУНИШТА ХЕРБА 078/422-797ЛЕСКОЕЦХРИСТИ-1 и ФИЛИП-2 046/257-740ЛОЗОВОМЕДИКА ФАРМ-ЕЛ 2 072/266-679М. КАМЕНИЦАВИВА 033/431-779БИОЛА 033/431-245МАТЕЈЧЕПАНАКС 031/511-899МОГИЛАРОСА-ВИТА 071/235-233НЕГОТИНОБЕЛА ФАРМ 043/553-570

Аптека Телефон Аптека Телефон Аптека Телефон

аптеки


НЕРАШТЕБЛЕ-МЕДИКА 4 044/345-309

НОВАЦИНИДЕАФАРМ 047/511-655ОХРИДАКВА ФАРМ 046/611-599АНГЕЛИКА 046/258-852ВИТЕЗДА 046/254-233ЗДРАВЈЕ И УБАВИНА 046/200-321ЛИСА ФАРМ 046/611-266КАМИ ФАРМ 046/258-002КАМИ ФАРМ ПЛУС 046/260-005МАЈА ФАРМ 046/257-447МЕРИ ФАРМ 046/260-668Св. ВРАЧИ КУЗМАН И ДАМЈАН

046/260-500Св. ПАНТЕЛЕЈМОН 046/263-600ФЛОС 046/268-693

ОРИЗАРИАЛПИ ФАРМ – 14 033/511-711

ПЕХЧЕВОБЕНИ-ФАРМ 033/442-955

ПРИЛЕПАЛЕК ФАРМ 048/421-600ВЕНЕНА 048/421-372ДЕМЕТРА ФАРМ 048/429-786ЕУКАЛИПТУС 075/489-142ИСКРА-НАДЕЖ 048/551-257МЕЛИСА 075/353-438МЕНТА ФАРМ 1 048/422-551МЕНТА ФАРМ 2 048/551-184МИА ФАРМ 075/440-414ОЛИМПИЈА 048/424-120РЕМЕДИЈА 048/423-455РЕМЕДИЈА ФАРМ 048/550-900СТЕВАНАНЏИЈА 048/416-100ХЕРА 048/420-421ХЕРБА 048/420-520ПРОБИШТИПАЛТЕА 1 032/480-490ХИПОКРАТ 032/481-866РАДОВИШАМБРОЗИЈА 032/634-050МЕДЕА 032/635-190МЕДИКУС 032/630-808МЕЛИСА 032/635-364РЕСЕНАЛПИ ФАРМ – 12 047/452-550

РОСОМАНФАРМА МЕДИКА 2 043/522-894ХИГИЈА 2 043/441-575

РОСТУШЕВЕРА 042/222-265

СВЕТИ НИКОЛЕАЛЕКСАНДРА ФАРМ 032/610-440ПЛОШТАД ИЛИНДЕН 032/444-194

СКОПЈЕАЛПИ ФАРМ – 1 02/2638-315АЛПИ ФАРМ – 2 02/2432-462АЛПИ ФАРМ – 3 02/2673-944АЛПИ ФАРМ – 4 02/3179-457АЛПИ ФАРМ – 5 02/3076-097АЛПИ ФАРМ – 8 02/3118-088АЛПИ ФАРМ – 9 02/2780-040АЛПИ ФАРМ – 10 02/2533-050АЉ-НЕ 02/2638-240АРТЕМИЗИЈА 02/2430-690АСПИРИН ФАРМ 1 070/392-765АСПИРИН ФАРМ 2 070/544-527БАЗИЛИКА 02/3171-313БЕРНА ФАРМ 02/2614-502ГОЛД-МУН 02/2612-195ГОЛД-МУН 2 02/2616-338ДЕРМА-ФАРМ 02/2634-071ДОНА ФАРМ 02/3068-919ЕФЕДРА 02/3067-500ЗАНА-ФАРМ 02/3223-126ИВИ-ТА 02/2795-212ЈАГЛИКА 02/2545-545ЈОВАНА-ФАРМ 02/2524-300ЈОВАНА-ФАРМ 2 02/2562-712КАРПЕДИЕМ ФАРМ 02/2727-759ЛИЗА-ФАРМ 02/2057-181МАРИЈА ГАЛЕН ФАРМ 02/3212-760МЕДИКО ПОИНТ-ФАРМ 02/2036-952МОЛИКА 02/2720-014МОЛИКА – 2 02/2620-785НИ-РА 02/2650-522ПЕНИЦИЛИН 02/2534-572РЕМЕДИУМ-ЛЕК 02/3071-105РЕЧИ ФАРМ 02/2640-017САРАХ 02/2617-573САРАХ 1 075/258-308ХЕДЕРА 02/3162-364СЛАТИНОМЕГА ПАКОМ-ФАРМ 070/629-371СТРУГААНГЕЛИКА 046/789-333КАРАМАЧОСКИ 046/732-043МЕДИКА 046/786-790НИТА ФАРМ – 1 046/789-383НИТА ФАРМ – 2 046/787-602НИТА ФАРМ – 3 071/229-534ПЕНТАМЕДИКА 071/390-809ПРИМАВИТА 046/786-139Св. ПЕТКА 046/520-504ФАРМАНОВА 046/783-103ФАРМАЦИЈА ПОЛОЖАНИ

046/782-996СТРУМИЦААЛТЕА 034/612-989

АДОНИС 034/322-522БЕЛАДОНА 034/329-606ЕЛИКСИР 034/323-511ЕЛИКСИР – 2 034/330-483ЕЛИКСИР – 3 034/330-482СНЕЖАНА ФАРМ 034/344-679СНЕЖАНА ФАРМ – 2 034/320-840ЧИФЛИК 034/345-316ЧИФЛИК – 2 078/345-316

ТЕАРЦЕАГ ФАРМАЦИЈА 044/521-399ДЕА-ФАРМ 044/381-720

ТЕТОВОАНАКОНДА 044/338-689АНАКОНДА 2 044/333-972АНАКОНДА 4 044/333-972АОРТА ФАРМ 070/502-755АПОЛОН ФАРМ 070/502-755АСЛИ ФАРМ 044/338-532БЛЕ-МЕДИКА 044/339-820БЛЕ-МЕДИКА 1 044/613-410БЛЕ-МЕДИКА 2 070/565-037БЛЕ-МЕДИКА 3 044/613-508БЛИНИ 044/331-170ВАША АПТЕКА 044/333-220ВИТАЛЕК 044/331-631ВИТАЛЕК 1 044/342-511ЕКАЛЕК 044/521-507ЖАНЕ ФАРМ 044/341-115М&М ФАРМ 044/336-222МЕКА 044/616-614МЕЛ-ФАРМ 044/338-696МЕРИ 044/332-254ОЛИФАРМ 044/343-255ФАРМАКОН 044/338-306

ФОРИНОХУМАНА Е&М 042/321-095

ЧЕГРАНЕМЕД-ФАРМ 042/321-363

ЧЕШИНОВОГРАДСКА АПТЕКА 033/270-912

ШТИПБИОФАРМ 1 032/385-525БИОФАРМ 2 032/389-525ЕСКУЛАП 032/607-652МЕДИКАФАРМ 032/389-044МОРФЕЈ 032/393-656РАДО ЛЕК 032/380-190СОФИЈА 032/388-777

Аптека Телефон Аптека Телефон Аптека Телефон


Претставува заматување на природнаталеќа на окото. Терминот потекнува одлатинскиот збор „cataract“ што значи водопад. Имено, патогенетските механизми се должат на метаболистич-ките промени во протеинскиот состав на леќата и на намалувањето на концентрацијата на вода.

Најчести причини?Причините за ваквите промени се различни итоа: возраста, трауматичните состојби, изложе-носта на сонце, генетските фактори, инфекциии претходни заболувања на окото, долгот-рајната употреба на лекови (кортикостероиди)итн. Врз основа на различните причини, пос-тојат и различни видови катаракта коиштоможе да се поделат во зависност од зрелостана пердето, возраста на пациентот и локализа-цијата на пердето.

Катарактата, или меѓу народотпознато како „перде“, е водечкапричина за губење на видот во светот, но и кај нас.


)))

офталмологија


Знаци на манифестацијаКатарактата се манифестира со постепенозаматување и губење на видот, вид какониз облак-перде, отежнато гледање наве-чер, ореол околу светлосен извор.Дијагнозата на катарактата ја поставувалекар, специјалист-офталмолог.

Kако се лекува?Единствен начин на лекување претставуваоперативен зафат каде се отстранува за-матената природна леќа и се вградуванова вештачка леќа. Иако во светскирамки се работи за најчеста хируршкаелективна интервенција, за жал, денес сèуште има луѓе со изгубен вид од ката-ракта во земјите во развој, само порадинискиот социјален статус, неедуцираности сопствена негрижа.Секако, редовните посети на офталмолог,со цел рано дијагностицирање на катарак-тата и следење на нејзиниот развој, иследењето на советите од својот лекар сенеопходни, со цел подобар и поквалите-тен живот.

Специјалист офталмологд-р Дејан Шекеринов


Нутритивно значењеНесомнено, леблебијата е еден однајдобрите извори на протеини,растителни влакна, железо, кал-циум, калиум, магнезиум, витаминБ6 и витамин Ц. Покрај ова, содржии витамин К, фосфор, цинк, бакар,манган и селен.

ЗДРАВСТВЕНА КОРИСТ

Здрави коски: Калциум, магнезиум,железо, манган – компонентикоишто несомнено придонесуваатза одржување на здрави коски изаби. Особено важно е правилниот

сооднос и присуството на магнезиу-мот како важен елемент за иско-ристување и врзување накалциумот.

Дијабетес: Сама по себе лебле-бијата е производ со низок глике-миски индекс и е погодна задијабетичари. Дополнително, кон-сумирањето намирници со високасодржина на влакна, како што елеблебијата, поволно влијае во ре-гулација на нивото на шеќер вокрвта.

Холестерол: Редовната употреба воисхраната е одлично природно ре-шение за намалување на холесте-ролот во крвта.

Анемија: Одличен извор на железо.Дури и ако се преработува, содржидвојно поголема концентрација нажелезо од месото. Заради ова еидеална како превенција или какодополнување на терапијата прианемични состојби.

Здраво срце и нервен систем: Ком-бинацијата од влакна, калиум, ви-тамин Б6 и магнезиум е одлична за

зачувување и за подобрување нафункционалноста на срцето и нанервниот систем.

Дигестија: Леблебијата е природенлек против запек и поволно влијаена општото здравје на дигестив-ниот систем.

Го прочистува организмот: Има не-обична, но многу значајна улога воорганизмот. Ги исфрла сулфатите(штетни соединенија) кои имаатулога на конзерванс кај индустри-ски преработената храна.

ВО СЕКОЈДНЕВНАТА ИСХРАНАКако намирница, достапна е и можеда се најде во текот на целата го-дина. Може да се консумира само-стојно или во комбинација со разнијадења и со салати.

Идеална е во исхраната на вегета-ријанците каде заради високатасодржина на протеини и есен-цијални аминокиселини е вистин-ска замена за месото. Не содржи глутен, па е погодна и залицата алергични на оваа компо-нента.

здрава храна

По својата природа е мешунка, а по својот состав вистинскадрагоценост. Се наоѓа на самиотврв по богатството со протеини,влакна и клучни витамини и минерали неопходни за здравјетона луѓето. Се смета за една однајраните култивирани растенија, а токму нашата земја е еден одрегионите каде се одгледува оваа намирница. Затоа, не случајно таа традиционално се наоѓала во кујните на нашите баби и дедовци.


ХУМУС Популарно јадење коешто потек-нува од Блискиот Исток. Во суш-тина, тоа е премаз направен одкомбинација на леблебија, таан,лимон, лук и маслиново масло.Најчесто се јаде самостојно запојадок или за меѓуоброк каковкусна ужина.Хумусот во комбинација со зелен-чук како што се: целер, карфиол,брокола и морков, претставува вис-тинска ужина, особено корисна задецата. Неговата популарност не доаѓасамо од извонредниот вкус, туку иод големата хранлива вредност.

- леблебија: пред сè, многу здравамешунка којашто не содржи холес-терол и заситени масти, а е израз-ено богата со протеини ирастителни влакна.- таан: таанот во составот доаѓа вомали количества, но е, исто така,богат со протеини и незаситенимасни киселини. Одличен извор накалциум.- маслиново масло: уште една ком-понента богата со незаситени мастисо благотворен ефект за целиот ор-ганизам.

- лук и лимон: состојки богати совитамини и антиоксиданси што ќепридонесат за намалување на ок-сидативниот стрес и поволно ќевлијаат на имунитетот.

Состојки- 300 г слануток- 1 поголем лимон- 3 лажици таан- 4 лажици маслиново масло- 2-3 чешниња лук (доколку не стељубители може да се изостави)- сол по вкус

Подготовка- Сланутокот од вечерта се мие и сепрелива со вода во сооднос 1:3. Сеостава преку ноќ да набабри (или

најмалку 8 часа). - Исцедете ја водата и повторно до-дадете вода во истиот сооднос 1:3 иставете да се вари на тивок оганоколу час, час и половина. Повре-мено промешувајте и собирајте јапената што ќе се формира. - Кога ќе биде сварен, се трга одоган, се процедува (зачувајте ја во-дата) и се остава да се излади. - Во погоден сад се блендира, седодаваат останатите состојки и сепродолжува со блендирање сè додобивање хомогена смеса. Дода-вајте од водата сè додека не ја до-биете саканата густина. Премазот соберете го во стакленсад и чувајте го во фрижидер до 7дена.

Сè почести се препораките декатреба да се храниме разновидно издраво. Но, што всушност значиРАЗНОВИДНО? Во буквален преводзначи внесување на производи

кои, освен по различното потеклои квалитет, ќе бидат и со различнибои. Секоја боја содржана во при-родните намирници си носи своиспецифични, здравствени бене-фити за организмот.Несомнено е дека храната е лек,секојдневно достапен во разниформи, состав и боја. Затоа, при-марно е да ја консумираме рацио-нално и балансирано во ситенејзини природни облици. Тоа мо-жеме да го направиме со едно-ставно, секојдневно консумирањена што е можно повеќе сезонска,свежа храна со прекрасни, разно-видни бои, како замена за индус-триски преработена и вештачкиобоена храна.

Зошто се важни боите на храната?Секоја боја на свежата храна потек-нува од одредена група супстан-ции наречени пигменти. Овиепигменти немаат само улога да јабојат храната или нејзини делови,туку тие се и главен извор на хран-ливи материи што учествуваат вопревенција и лекување на раз-лични состојби и заболувања, какои извор на антиоксиданси што гојакнат имунолошкиот систем и госпречуваат процесот на стареење.Некои од овие пигменти ги штитаткрвните садови, го намалуваат ни-вото на холестерол и се значајниво спречување на кардиоваску-ларни заболувања. Други, пак,


ИСХРАНА ВО БОИТЕ НА


))) Црвената, портокаловата и жолтата храна носатмногу енергија и делуваат стимулативно!Зелената, сината ивиолетовата имаатсмирувачки ефект!

имаат благотворно дејство на остеопорозата, ше-ќерната болест, болестите на очите, гастроинтести-налните и малигните заболувања.

Секојдневно „шаренило“ на мени!Природната боја на храната веднаш ни кажувакакви хранливи материи и антиоксиданси таахрана содржи. Постојат 6 главни групи обоенахрана, коишто задолжително треба да ги вклучитево неделното мени, секогаш кога ќе имате можностза тоа. Зошто и кои се тие?

БЕЛАБелата боја е синоним за чис-тота. Во бела корисна храна гинабројуваме: кромидот, лукот,карфиолот, празот, печурките.Тие го снабдуваат организмотсо флавоноиди, бета-глукан,фолати, витамини К и Ц. „Бе-

лите намирници“ го зголемуваатимунитетот и се значајни за намалување на

ризикот од разни карциноми (дебело црево, про-стата и дојки). Освен тоа, ги балансираат хормо-ните. Антиоксидансите во нив се борат состареењето и со оксидативните процеси на ста-реење во телото. Белата боја кај храната носи при-добивки за кардиоваскуларниот систем и гонамалува холестеролот.

ЖОЛТАЖолтата боја е боја нарадост и интелиген-ција, таа ги храни мо-зокот и нервниотсистем, стимулирајќиги менталните актив-ности и меморијата. Оджолтата храна значајноместо имаат бананата,дињата, лимонот, ду-њата, пченката и путерот. Во ваквата храна, гене-рално, се содржат огромни количества манган,магнезиум, калиум, каротеноиди, бифлавоноиди ивитамини А, Ц и Б. Жолтите намирници го подобру-ваат варењето, ги намалуваат мускулните грчеви,го подобруваат видот, ги прават кожата и коскитепоздрави. Корисни се за имунолошкиот систем,срцето и за забите.


MicroSilverсо микрочестички на сребро

6м+

Инстантнаапликација 1-2 пати на ден Долготрајнанега


ЦРВЕНАЦрвената боја даваенергија, виталност,брзина. Црвенатахрана изобилува соизбор и штета е да несе најде на се-којдневното мени,особено во летниотпериод. Тука спа-ѓаат: домат, пи-перка, јагода,јаболка, вишна, цреша,цвекло, калинка, лубе-ница, грејпфрут, месо имногу други. Овие на-мирници најмногу содр-жат ликопен којшто еисклучителен детоксика-тор, бифлавоноиди, вита-мин А, витамин Ц иманган. Здравственитепридобивки се гледаат вонамалување на ризикотод развој на малигнитетна простатата и дојката,контролирање на крвниотпритисок и на нивото нахолестерол, подобру-вање на имунитетот иодржување виталенкрвоток. Кориснисе уште и противразни воспаленијана ткивата.

ЗЕЛЕНАЗелената боја сенаоѓа во срединана спектарот набои и претставуварамнотежа и хар-

мо-нија. Зеленатахрана е, исто така, достараспространета, особенокако зеленолистен зе-ленчук којшто е исклучи-телен извор на целулозаи којшто го алкализирачовековото тело. Тукаспаѓаат: спанаќ, блитва,брокула, грашок, зеленисалати, боранија, тик-вичка, авокадо, киви. Тиего снабдуваат организмотсо здрави материи каколутеин, хлорофил, кал-циум, железо, фолна ки-селина, калиум, витаминА и Б. Зелената храна е

особено корисна за ре-продуктивното здравје.Воедно, делува пози-тивно на нормализирањена крвниот притисок, ки-село-базната рамнотежаво крвотокот и го подоб-рува видот. Имунолош-киот систем имадополнителна потреба одзелена храна со цел не-гово одржување и пот-тикнување.

ПОРТОКАЛОВАЛуѓето кои консумираатпортокалова храна имаатдобар апетит и добро ва-рење. Храна со оваа бојае морковот, кајсијата,слаткиот компир, тиквата,праската, портокалот,мандарината, мангото,жолчката. Оваа боја по-текнува, главно, од бета-криптоксантин,бета-каротен и зеаксан-тин (каротеноиди). Каро-теноидите, заедно соприсутните флавоноиди,делуваат како моќни ан-тиоксиданси коишто шти-тат од бројни штетнифактори. Во оваа хранасе содржат уште и омега-3 масни киселини, лико-пен, калиум и витаминиБ и Ц. Портокаловатахрана го подобрува иму-нитетот, ги штити кожатаи слузницата, ја нама-лува киселоста на орга-низмот, го намалувахолестеролот, го норма-лизира крвниот притисоки придонесува за позд-рави зглобови.

ВИОЛЕТОВАВиолетовата боја лади исмирува, а храната сооваа боја е препорачливаза добар сон. Боровинка,слива, грозје, црвеназелка, модар патлиџан,капина и некои риби спа-ѓаат во групата намир-ници со виолетова боја.Заедничко за овие про-дукти е дека се многу бо-гати со антиоксиданси,лутеин, антоцијани, ела-гинска киселина и вита-мин Ц. Виолетовата хранае корисна за кожата и емоќна за превенција итретман на малигнитети.Го намалува воспале-нието, го подобрува ва-рењето, го намалувахолестеролот, го зајак-нува имунитетот и при-донесува за поздравкардиоваскуларен сис-тем.

ЈАДЕТЕ ЗДРАВО И РАЗНОВИДНО – ЈАДЕТЕ ВОБОИТЕ НА ВИНОЖИТОТО!Секојдневно уживајте вобоите на храната прекуомилените и сезонски на-мирници, а особено„обојте го утрото“ со ви-ножитен појадок илисмути. Започнете годенот со многу енергија издравје.


„Најновите истражувањапокажуваат дека про-

цесот на стареење,предизвикан од

дејството на слободнитерадикали, успешно се

прекинува благодарениена биофлавоноидните

пигменти од црвените на-мирници“.

Колоритот од бои е особено важен за стимулација на децата и за будење на интересот за здрава и разновидна храна.Палетата од разни бои во храната, што ќему ја понудите на вашето дете, несомненоќе побуди интерес и „зголемен“ апетит.

)))


Млада и амбициозна, секогаш со нас-мевка и со ведар дух. Човек со го-лема визија и промотор на новивредности. Тоа е таа храбра Маке-донка која го запиша своето име воисторијата на успешните. Зад себе гоостави врвот на светот, а патот нанови подвизи е пред неа.

Ваш аптекар: По вокација – уметник,по природа – авантурист и вљубеникво природата и височините. Која еИлина Арсова?Илина: Не е лесно да зборувам засебе повеќе од она што го иманајавено во прашањето. Да, пред сè,ликовен уметник, авантурист, завис-ник од адреналинските спортови, ак-тивист за животна средина и запромовирање на активен живот... Тоасе повеќе улоги што понекогаш меплашат бидејќи секое едно поле сибара целосна посветеност. Се обиду-вам да направам спој помеѓу моитепрофесии и пасии и да функциони-рам паралелно развивајќи и надгра-дувајќи се во сите насоки, штодонекаде и успевам. За духовнахрана и за себенадминување успевамда реализирам по две до три експе-диции годишно. За време на секоја планинска експе-диција, многу пишувам и ликовнотворам. За да ги изложам тие слики ипотенцијално да ги продавам, требада организирам изложба, за што тре-баат и високи организаторски способ-ности. На овој начин, со големозадоволство ги споделувам искуст-вата со пошироката јавност. Потоа,следи егзистенцијалниот дел кадепреку туристички услуги, повторно со

огромен ентузијазам, најчесто настранските посетители им ги покажу-вам убавините на нашата прекраснаМакедонија, особено оние затск-риени, малку потешко достижни пла-нински убавини кои сè уште сеостанати чисти и незагадени, за раз-лика од урбаниот пејзаж каде, зажал, сè уште доминира нашата нискаеколошка свест, од што понекогашискрено се срамам, особено кога сумсо туристи.

Ваш аптекар: Што значи да се биде наврвот на светот, дополнето со епите-тот ПРВА МАКЕДОНКА?Илина: Луѓето се натпреваруваат сододавање епитети и суперлативи дабидат нешто „НАЈ“ во животот, но дасе биде ПРВ и засега единствен занекои работи, е веќе историска на-ционална вредност. Во таа смисла,почестена сум да го носам епитетот,но, искрено, најсреќна ќе бидам когадостигнувањата ќе бидат на ниво безполово, локално – регионално или на-ционално ограничување. На пример,во некои од западните земји повеќеме ценат заради новите предизвициво ски-алпинизам, каде сум една одретките луѓе на планетава што качуванекои од најпредизвикувачкитеврвови на светот со скии и се спуштаод нив во телемарк стил. По овојповод, странски спортски организа-ции постојано ме канат да ги споде-лувам своите искуства преку јавнипрезентации, а за возврат ми нудатодредено спонзорство и постојаниобуки.За жал, свесна сум дека во Р. Македо-нија планинските спортови сè уште не

се изградени на тоа ниво на препоз-навање и валоризација, па затоа и на-вистина е тешко овде да се опстанекако спортист или како уметник. Сепак, врвовите се, пред сè, интимнаприказна што ја правам како личенпредизвик, со цел преку тоа и да при-донесам во подигнување на спор-тското ниво во земјава. Искрено, серадувам кога гледам дека и другипланинари го следат мојот пат, а осо-бено кога се девојки.Најголемата награда ја добивам одблиските, пријателите и од луѓето коиме поддржуваат и кои моите достиг-нувања ги доживуваат како сопственмотив за надградба во животот.

Ваш аптекар: Од каде доаѓа љубовтакон планината и кон недопреното?Илина: Кај мене љубовта кон приро-дата и кон планините несомненодоаѓа од влогот што го направилемоите родители кои од најмала воз-раст нè носеле заедно со сестра ми наВодно, на Шапка, на Скопска ЦрнаГора... Кога ни било ладно, нè учелекако да се однесуваме, но и когабило топло – како да се заштитиме одсонцето на планина. Нè учеа да би-деме во симбиоза со природата. Когаплачевме од ладното, нè оставаа...Истото она што сега гледам дека гоправат сите родители во западнитепланински земји. Многу сум среќнашто пораснав во едно такво здраво ихармонично семејство со широки пог-леди кон светот, што несомненовлијаеше врз мојот понатамошен раз-вој и изградба како личност. Оттука, природата по мене е визуе-лен пример на совршенство, особено

спорт

ОД ПОВИСОКА ПЕРСПЕКТИВА СО

ИЛИНА АРСОВА


ако е недопрена од човеко-вата интервенција којаштонајчесто знае само да ја на-грди. Човекот е создаденза соживот со природата,но модерното општество сèповеќе нè оддалечува однеа. Планините и природатанè учат на едноставен испокоен живот со вистинскинаместо со измисленивредности. Нè учат за меѓу-себната почит со тоа каде икако егзистираме, без при-тоа никому да пречиме сонашето присуство.

Ваш Аптекар: Според Вас,што е тоа што го движи чо-векот, што му дава сила имотивација за остварувањена „неостварливото“?Илина: Како важен двига-тел би го издвоила пори-вот, оној што сите го имамеи го обликуваме на својначин. Голем удел има сре-дината, поддршката однајблиските итн. Некаде јапрочитав оваа поговорка:„Не сме свесни колку да-леку можеме, сè додека неслушнеме од оние кои ве-руваат во нас“.Тука е и себемотивацијата,посебна дисциплинскагранка којашто ги помес-тува нашите физички иментални граници. Она штодо вчера било „неоствар-ливо“, утре станува дел однашата биографија, со штограниците се поместуваатповисоко кон друга „неост-варлива“ цел.

Ваш аптекар: Покрај напор-ните и континуирани тре-нинзи, дали и колкухраната е фактор за врвнирезултати?

Илина: Според мене, требада постои комуникација по-меѓу телото и умот. Умот сибара една храна, а телотодруга. Секојпат во рамно-тежа и во договор со нив,се доведуваме во здрава испремна психофизичка сос-тојба. Јас не практикувампретерување со никаковрежим, ниту, пак, се огра-ничувам од нешто што те-лото или умот го бара.Добар континуиран тренингво комбинација со здрава иизбалансирана исхрана е сèшто ни треба за да го из-држиме предизвикот.

Ваш аптекар: Како, споредВас, да изградиме здрава испортски активна младина?Илина: Здравиот живот,спортските навики и љу-бовта кон природатанајчесто потекнуваат оддома. Повторно ќе се за-благодарам на моите роди-тели и на најблиските за сèона што ме научиле во жи-вотот. За целата поддршкашто ја добивам од нив и запатот на кој ме насочилеуште од малечка. Се раду-вам кога гледам семејствасо дечиња како ги воспиту-ваат на сличен начин и биим го препорачала тоа насите родители. Тоа е најго-лемото богатство што можеда го добиеме од дома ине се споредува со никаковматеријален подарок закојшто децата сметаат декаим следува. Исто така, мислам дека намладите ентузијасти им не-достасуваат идеали. Осо-бено недостасуваатпозитивни домашни при-мери на кои може да се ог-


ледаат. Некој кој им влевасамодоверба дека со до-волно посветеност може дастигнат до целта. Треба даго искорениме стереотип-ниот став на завидливосткон туѓите успеси и, напро-тив, да се радуваме на нивкако да се наши. Така сесоздава конкуренцијатакојашто според сите дефи-ниции резултира со зголе-мен квалитет.

Ваш аптекар: Дали постојатграници за Илина Арсова ишто е следно?Илина: Планови и проектиима многу. Еден од проек-тите што би сакала да гокомплетирам е светскиотвисокогорски предизвик – 7највисоки врвови на сите 7континенти. Досега имамреализирано 5, а за оства-рување на целта ми остану-ваат уште два континента:Јужен пол и Австралија соОкеанија. Инаку, овој про-ект досега го имаат реали-зирано околу 250 луѓе восветот од кои 65 се жени.Активно работам и посаку-вам да го доживеам денот

кога ќе изградиме систем иопштество во коешто лу-ѓето како мене ќе почувст-вуваат закрила и поддршказа успесите што ги постиг-нале со толку љубов и пос-ветеност, без притоа даима какви било политички,полови или други филтри.Презирам секаков вид про-фитерство, особено воспорт, наука, уметност и восите проекти што можетрајно да ѝ наштетат на жи-вотната средина.

Ваш аптекар: Несомнено,Илина е инспирација и мо-тивација за многу генера-ции сега, а со сигурност ќебиде и во иднина. Кои се

Вашите препораки и советиза младите луѓе, децата, зародителите?Илина: Свесни сме за про-блемите што нè опкружу-ваат, но, сепак, верувамдека е возможно меѓу ситетемни сили да ги препозна-еме и убавите моментишто ни се доволни да нèисполнат со ведрина, ра-дост и со љубов. Така, пого-лем процент на луѓе,задоволни и исполнети одживотот, ќе бидат пози-тивни примери со моќ напоткревање на свеста и мо-ралот кај другите. Во оваопштество на суети и напревртени вредности,многу е важно да ја вра-

тиме етичката норма намеѓусебна почит, како меѓулуѓето, така и кон приро-дата, која верувам некогашпостоела бидејќи јас вотаква средина сум одгле-дана и воспитана благода-рение на моите родители. Затоа, топло им препорачу-вам на сите читатели штоповеќе време да помину-ваат во природа, да се ра-дуваат на секој зрак сонце,на секоја сенка под облакотшто надвиснал и уште по-веќе ги нагласил боите наколоритните планинскицвеќиња. Притоа, да се за-вртат околу себе, да прове-рат дали средината е чистаи случајно да не забора-виле некој отпадок наземјата, па дури и ако не еод нив, да го соберат онашто ќе го најдат посеано, зана сите следни поминувачида им биде убаво и дауживаат во нашата чиста ипреубава планинска земја.

IlinaArsova Visual artist/ Womeninsportadvocate

TAKT Ngo www.ilinaarsova.blogspot.com


Само по себе нее нужно злоОва и не е толку лоша сос-тојба. Користењето на овиеуреди, секако, има и своипридобивки. Постојат едука-тивни емисии и апликациишто го збогатуваат знаењето

на децата и поттикнуваатразвој на моторни и комуни-кациски вештини. Но самодоколку со овие уреди се ра-кува правилно! Континуира-ната употреба и предолготовреме поминато пред екра-ните води кон загрозувањена правилниот развој на ког-нитивните способности надецата.

Долгорочни последициКога многу малите дечињаво своите раце ќе добијат па-метен телефон или таблет,отворени се можностите занарушување на мозочнитеспособности кои се во фазана развој. Способностите дасе фокусираат, концентри-раат, да го задржат внима-нието или да комуницираатсо околината се први на удар. Покрај ова, континуиранотоседење во затворен простори лишувањето од физичкиактивности ќе има послед-

ици и врз физичкото здравје.Опасноста од проблеми соскелето-моторниот систем сенеизбежни, а сè почесто не-контролираната употреба наовие уреди и седењето сефактор за прекумерна те-лесна тежина и за пробле-мите поврзани со исхраната.

Меѓу другото, децата се изложени и на опасности од:- нарушувања на спиењето,односно недостаток од сон- појава на агресивност- изложеност на зрачење ипроблеми со видот- зависност- забавен развој

Во периодот до третата го-дина од животот, мозокот кајдецата се развива многубрзо и е особено чувствите-лен на дразби од околината.Ова е таканаречен критиченпериод во кој промените штосе случуваат токму тогашсоздаваат трајна основа запонатамошен развој на мо-зочните функции. За прави-лен развој на децата,потребни им се специфичнистимуланси. За жал, тие неможат да се пронајдат во мо-билните телефони или таб-лети. Времето поминатопред екраните е пропуштенашанса за комуникација со ре-алното окружување кое им енајпотребно во тој период.Оваа состојба не е привре-мена. Доколку стимуланситеизостанат во овој критиченпериод, последиците ќе ос-тават траен ефект.Читањето детска приказна одстрана на родителот има со-

ВЛИЈАНИЕТОНА УРЕДИТЕ ВРЗ РАЗВОЈОТ

НА ДЕЦАТА

детска психологија

Живееме во времекога уредите соекрани се неиз-бежна реалност идел од растот иразвојот на децата.Речиси секое детеод модернатадоба расте и поминува значи-телно времегледајќи во екраниод телевизор,компјутер, таблетили телефон

)))

Брзањето детето што порано да научи да ракува со модерните уреди прави многу поголема штета отколку корист! !


сема поинаков ефект од гле-дањето на приказната прекуекран. Додека ја слушаатприказната исчитана од ус-тата на родителот, децата гипроцесираат зборовите и восвојата глава креираат сликаза приказната. На овој начин,детските мозочиња се многуповеќе поттикнати на работаотколку кога преку екранприказната им се сервира наготово. На овој начин, уре-дите ја креираат сликатаместо нив и така слабеат ког-нитивните способности.

Нарушување на комуникациските вештиниВремето поминато водружба со компјутерот илисо телефонот наместо воигра и разговор со своитеврсници е фактор кој значи-телно може да влијае на со-цијалните способности на

детето. Тие ќе бидат значи-телно ослабени, со големаверојатност така да остане иво текот на целиот живот.

Живот не е „клик“ Сигурно сте забележале си-туација во која родителитеслатко се радуваат и се вос-хитени од умешното раку-вање на телефонот од странана нивното мало бебе или,пак, на ситуации кога се оби-дува да клика по постери ислики мислејќи дека се ра-боти за екран? Тоа можеби иизгледа слатко на прв пог-лед, но објективно покажувана еден посериозен проблем,односно, на понатамошноочекување од страна на де-тето секоја негова активностда има моментален ефект ибрз одговор.Ова можеби и може да се

очекува во светот на екра-ните, но не и во реалниотсвет. Кога секое движење надетето со прстот му носинова слика, изобилство одбои и движења, детскиотмозок се привикнува на мо-менталните чувства на задо-волство кои ги добива сосамо едно придвижување напрстот. На овој начин, во ид-нина ќе прибегнува кон сèпочесто користење на овиеуреди кои пружаат многу брзодговор, отколку да севпушта во комуникација иинтеракција со реалниот свет.

Сепак, уредите се потребнии не е неопходно да гиотстранимеИ покрај наведените опас-

ности кои со себе ги носипретераната изложеност надецата на разни модерни ипаметни уреди, тие, секако,имаат и своја добра страна.Дури е и препорачливо, от-како детето ќе наполни двегодини, да им дозволитепристап до паметните уреди,но, се разбира, во контроли-рани услови и време. Поло-вина час или час дневноможе да помогне во развојна координацијата на движе-њата и да помогне во изост-рување на јазичнитевештини. Секако, времетопред екраните, покрај тоашто ќе биде контролирано,не смее да биде замена заигра и запознавање на вис-тинскиот свет.

СОВЕТЗа секој половина час гледање во екран,поттикнете го детето на еден час ком-пензациска активност (трчање, скокање,играње топка...), а доколку поминатотовреме пред ТВ е еден час, тогаш морада има два часа компензациска игра. !

32

традиционални јадења


Супата од коски ејадење старо онолкуколку што е стара исамата вештина заготвење јадења. Вомодерното живеење,можеби го има загу-бено своето место,но секогаш треба даостане актуелна за-ради непроценли-вите здравствени придобивки.

Супата е преполна со хранливи ма-терии поаѓајќи од содржина намногу минерали, како калциум,фосфор, магнезиум и калиум, восостојба во која вашето тело многулесно ги искористува.Содржи соединенија хондроитин иглукозамин коишто имаатвлијание во ублажување на воспа-лителните процеси како што се ар-тритис и болки во зглобовите.Присутен е и мелатонинот штопридонесува за здрава кожа, коскии нокти.

Состојки- 500 г пресечени шупливи го-ведски коски на кои може да има имала содржина месо- 2 лажици јаболков оцет- 1 кромид или праз- 2 чешниња лук- 2 моркова- 1 целер- 1 пашканат- сол, магдонос и бибер во зрно

ПодготовкаПрво, измијте ги коските и заедносо 1 цел кромид (може и со лушпа)и со зрната бибер прелијте ги соладна вода и со 2 лажици лимоновсок. Варете ги на тивок оган, анајдобро во експрес лонец 1 и полчас. Сварената супа процедете ја ипотоа соберете ја маснотијата одповршината. Вака процедена иобезмастена, се враќа на оган и седодава зеленчукот, претходноситно исечкан или изрендан. Пожелба, може да се додаде и малкуфиде.Супата може да се подготви и оддруг вид месо, а особено е вкуснаако при варењето, покрај коските,додадете и малку пилешко (одгради, крилца, врат).Доколку имате сварено поголемоколичество, откако ќе ја проце-дите, може да ја поделите, и едендел да замрзнете. По потреба јаодмрзнувате и ја подготвувате сододавање на зеленчуците и на за-чините.

Говедска супа од коски

Супата е идеален оброк што го закрепнува организмот.Особено се препорачува задеца, постари лица, болни и за реконвалесценти.

Состојки1 кг компири (или по пот-реба)500 г свежи шампињони2 средни главици кромид2 чешниња лук1 лажичка сенфпо вкус: сол, бибер,мешан зачин, мајчинадушичка, чили2 јајца100 мл млеко

Подготовка:Печурките исечкајте ги напарчиња и ставете гималку да се запржат вотава на оган. Потоа, изва-дете ги настрана. Во ис-тата тава додадете госитно сечканиот кромидда се пржи. Кога ќеомекне, додадете го иизгмеченото лукче.Потоа, додадете ги и пе-чурките, сенфот и зачи-ните, и промешајте за

убаво да се соедини.Компирите излупете ги иисечете ги на тенки кру-гови. Тавата премачкајтеја со масло, наредетееден ред компири иодозгора ставете малкуод зачините, а потоа на-редете уште еден редкомпири. Ставете поло-вина од филот, покријтесо ред компири и другатаполовина од филот.Одозгора наредете гиубаво компирите да немапразни места. Додадетемалку вода во тавата иставете да се пече во за-греана рерна.Јајцата разматете ги за-едно со млекото и малкусол и пред крај прелијтеја мусаката. Вратете да седопече уште кратко, паизвадете и оставетемалку да се олади предда послужите.

МУСАКА СО ПЕЧУРКИ

Со стој ки:-250 г ти ква-1 ком пир-1 гла ви ца кро мид-1 мор ков-1 це лер-1 па шка нат-2 чеш ни ња лук-Мал ку сол, црн пи пер,мас ли но во мас ло, боси-лекПодготовкаTи ква та, ком пи рот и мор-ко вот, из ми е ни и из лу пе -ни, се се чат на по го ле ми

пар чи ња. Кро ми дот, лу -кот, це ле рот и па шка на-тот се ста ва ат це ли воло нец со во да. Се ва ратза ед но 30-40 ми ну ти. Сецедат, а водата се зачу-вува. По тоа, си те со стој кисе дро бат во блен дер,до де ка не добиете едно-лична каша. На крај, седо да ва во да та со што јаприспособувате густи-ната. За вкус се до да вамал ку мас ли но во мас ло,сол, црн пи пер, босилек.


ЧОРБА ОД ТИКВА

Состојки1 марула, исечкана напарчиња1 јаболко, исечкано нарезанкимала црвена зелка,исечкана на малидолгнавести лентиполовина шолја оревичаден кашкавал,

количински додадете поваш вкус

ПреливИзмешајте малкујаболков оцет сомаслиново масло, сол ибибер, и едноставнопрелијте ја салатата.

Состојки4 јајца300 г јаболкa (крупнорендани)220 г шеќер (кафеав)250 г брашно200 г путер50 г ореви50 г бадеми илилешници50 г суво грозје1 лажичка цимет1/4 лажичка содабикарбона1 лажичка прашок запечиво

ПодготовкаЈајцата убаво изматетеги. Путерот стопен иоладен додадете го восадот со јајцата ипродолжете соматење. Додадете гишеќерот, брашното,содата, печивото ициметот. Потоадодадети ги јаткаститеплодови и на крајставете ги ренданитејаболка и сувотогрозје. Смесата ставетеја на хартија за печењеи печете на 180степени 45-60 минути.

Колач со јаболкa и суво овошје

Зимска салата со јаболка и со чаден кашкавал

34

RAKETPA RAKETPA RAKETPA RAKETPA RAKETPA

,GOLAN ,GOLAN ,GOLAN ,GOLAN ,GOLANAKOSAN AKOSAN AKOSAN AKOSAN AKOSAN-OBARAZ -OBARAZ -OBARAZ -OBARAZ -OBARAZ-OPDOAT -OPDOAT -OPDOAT -OPDOAT -OPDOAT

KOSIV KOSIV KOSIV KOSIV KOSIVNAGRO NAGRO NAGRO NAGRO NAGRO

NEDE NEDE NEDE NEDE NEDEIKSIMEH IKSIMEH IKSIMEH IKSIMEH IKSIMEHTNEMELE TNEMELE TNEMELE TNEMELE TNEMELE

OVOREZE OVOREZE OVOREZE OVOREZE OVOREZEAKIRFA AKIRFA AKIRFA AKIRFA AKIRFA

NELA NELA NELA NELA NELAIRUN IRUN IRUN IRUN IRUN RAKETPA RAKETPA RAKETPA RAKETPA RAKETPA -IVTSVU^ -IVTSVU^ -IVTSVU^ -IVTSVU^ -IVTSVU^

TSONLET TSONLET TSONLET TSONLET TSONLET-TNER" -TNER" -TNER" -TNER" -TNER"

"NEG "NEG "NEG "NEG "NEG RATIL RATIL RATIL RATIL RATIL OVKIVI OVKIVI OVKIVI OVKIVI OVKIVIADIROK ADIROK ADIROK ADIROK ADIROK

-DNALOH -DNALOH -DNALOH -DNALOH -DNALOHIKS IKS IKS IKS IKS

,RAKILS ,RAKILS ,RAKILS ,RAKILS ,RAKILSNAJ NAJ NAJ NAJ NAJ

NANANANANAHAV HAV HAV HAV HAV

DIV DIV DIV DIV DIVON[OVO ON[OVO ON[OVO ON[OVO ON[OVOOSOVRD OSOVRD OSOVRD OSOVRD OSOVRDITLO@ ITLO@ ITLO@ ITLO@ ITLO@IVODOLP IVODOLP IVODOLP IVODOLP IVODOLP

___________ ___________ ___________ ___________ ___________ __________ __________ __________ __________ __________ ___________ ___________ ___________ ___________ ___________ __________ __________ __________ __________ __________

.SURSKE .SURSKE .SURSKE .SURSKE .SURSKE,AKRETKA ,AKRETKA ,AKRETKA ,AKRETKA ,AKRETKA

VOBUQ VOBUQ VOBUQ VOBUQ VOBUQ------------- ------------- ------------- ------------- -------------.NETSKE .NETSKE .NETSKE .NETSKE .NETSKEESATSAN ESATSAN ESATSAN ESATSAN ESATSAN

-UÛZI -UÛZI -UÛZI -UÛZI -UÛZIANÂV ANÂV ANÂV ANÂV ANÂV-NARI -NARI -NARI -NARI -NARITOIKS TOIKS TOIKS TOIKS TOIKSIKIZAJ IKIZAJ IKIZAJ IKIZAJ IKIZAJARUTLUK ARUTLUK ARUTLUK ARUTLUK ARUTLUK

AVIDDIV AVIDDIV AVIDDIV AVIDDIV AVIDDIVAKÂM AKÂM AKÂM AKÂM AKÂM------------ ------------ ------------ ------------ ------------DIVNEDE DIVNEDE DIVNEDE DIVNEDE DIVNEDEAKRUÊP AKRUÊP AKRUÊP AKRUÊP AKRUÊP

AKSPRS AKSPRS AKSPRS AKSPRS AKSPRS,AKRETKA ,AKRETKA ,AKRETKA ,AKRETKA ,AKRETKA

AVE AVE AVE AVE AVE

.BDUF.RF .BDUF.RF .BDUF.RF .BDUF.RF .BDUF.RF,RENERT ,RENERT ,RENERT ,RENERT ,RENERT

LOP LOP LOP LOP LOP------------ ------------ ------------ ------------ ------------,RETKA.MA ,RETKA.MA ,RETKA.MA ,RETKA.MA ,RETKA.MA

TREBOR TREBOR TREBOR TREBOR TREBOR

ATI ATI ATI ATI ATINAJ NAJ NAJ NAJ NAJENER ENER ENER ENER ENERSSSSSILS ILS ILS ILS ILS

-DAPIRP -DAPIRP -DAPIRP -DAPIRP -DAPIRPANKIN ANKIN ANKIN ANKIN ANKIN-VONIX -VONIX -VONIX -VONIX -VONIX-BIBOKS -BIBOKS -BIBOKS -BIBOKS -BIBOKS

OKSIL OKSIL OKSIL OKSIL OKSILEMELP EMELP EMELP EMELP EMELP

SUIDAR SUIDAR SUIDAR SUIDAR SUIDAR--------------- --------------- --------------- --------------- ---------------

UJSKE UJSKE UJSKE UJSKE UJSKE-ABDUF -ABDUF -ABDUF -ABDUF -ABDUF

IREL IREL IREL IREL IRELRENERT RENERT RENERT RENERT RENERT

AKTELBAT AKTELBAT AKTELBAT AKTELBAT AKTELBAT-------------- -------------- -------------- -------------- ---------------ODRVT -ODRVT -ODRVT -ODRVT -ODRVTTSOVALG TSOVALG TSOVALG TSOVALG TSOVALG

TNILK TNILK TNILK TNILK TNILKDUVTSI DUVTSI DUVTSI DUVTSI DUVTSI

AREV AREV AREV AREV AREV------------- ------------- ------------- ------------- -------------ATANZOP ATANZOP ATANZOP ATANZOP ATANZOP.SUCNARF .SUCNARF .SUCNARF .SUCNARF .SUCNARF-ORTKELE -ORTKELE -ORTKELE -ORTKELE -ORTKELE.NAPMOK .NAPMOK .NAPMOK .NAPMOK .NAPMOK

-ABDUF -ABDUF -ABDUF -ABDUF -ABDUFDOREL DOREL DOREL DOREL DORELTOGERB TOGERB TOGERB TOGERB TOGERB.NOLSAN .NOLSAN .NOLSAN .NOLSAN .NOLSAN,AKSOK ,AKSOK ,AKSOK ,AKSOK ,AKSOK

AJAJ AJAJ AJAJ AJAJ AJAJ

AKSUR AKSUR AKSUR AKSUR AKSUR,AKRETKA ,AKRETKA ,AKRETKA ,AKRETKA ,AKRETKA

AREV AREV AREV AREV AREV--------------- --------------- --------------- --------------- ---------------.TSNIDE .TSNIDE .TSNIDE .TSNIDE .TSNIDEKOREMIRP KOREMIRP KOREMIRP KOREMIRP KOREMIRP

-ANZAN -ANZAN -ANZAN -ANZAN -ANZAN,EWAVU^ ,EWAVU^ ,EWAVU^ ,EWAVU^ ,EWAVU^-UVATSOP -UVATSOP -UVATSOP -UVATSOP -UVATSOP

EWAV EWAV EWAV EWAV EWAV).NM( ).NM( ).NM( ).NM( ).NM(

RATIL RATIL RATIL RATIL RATIL------------- ------------- ------------- ------------- --------------OMAS -OMAS -OMAS -OMAS -OMASAKSALG AKSALG AKSALG AKSALG AKSALG

NEMULOV NEMULOV NEMULOV NEMULOV NEMULOV

NEVOKRC NEVOKRC NEVOKRC NEVOKRC NEVOKRCNOKAZ NOKAZ NOKAZ NOKAZ NOKAZ---------------- ---------------- ---------------- ---------------- ----------------ABIRDIV ABIRDIV ABIRDIV ABIRDIV ABIRDIV

-ESTERP -ESTERP -ESTERP -ESTERP -ESTERPTOLETAD TOLETAD TOLETAD TOLETAD TOLETADSELAROM SELAROM SELAROM SELAROM SELAROM-------------- -------------- -------------- -------------- ---------------ER.PARA" -ER.PARA" -ER.PARA" -ER.PARA" -ER.PARA"AKILBUP AKILBUP AKILBUP AKILBUP AKILBUP"TEPIGE "TEPIGE "TEPIGE "TEPIGE "TEPIGE

-OTVA" -OTVA" -OTVA" -OTVA" -OTVA"OTOM OTOM OTOM OTOM OTOM"ZUJOS "ZUJOS "ZUJOS "ZUJOS "ZUJOS

SKE[AN SKE[AN SKE[AN SKE[AN SKE[AN-LOG.DUF -LOG.DUF -LOG.DUF -LOG.DUF -LOG.DUF

,NAM ,NAM ,NAM ,NAM ,NAMAJOGALB AJOGALB AJOGALB AJOGALB AJOGALB--------------- --------------- --------------- --------------- ---------------OVDARG OVDARG OVDARG OVDARG OVDARGOKISKEM OKISKEM OKISKEM OKISKEM OKISKEM

ANRAELKUNDOLED ANRAELKUNDOLED ANRAELKUNDOLED ANRAELKUNDOLED ANRAELKUNDOLEDALARTNEC ALARTNEC ALARTNEC ALARTNEC ALARTNEC

------------------------------- ------------------------------- ------------------------------- ------------------------------- -------------------------------TSONELRFAZ TSONELRFAZ TSONELRFAZ TSONELRFAZ TSONELRFAZ

SIRK SIRK SIRK SIRK SIRKTREVE TREVE TREVE TREVE TREVE------------ ------------ ------------ ------------ ------------TORETKA TORETKA TORETKA TORETKA TORETKA

SVIR SVIR SVIR SVIR SVIR

-ARGDIV -ARGDIV -ARGDIV -ARGDIV -ARGDIV-RANID -RANID -RANID -RANID -RANID

OKS OKS OKS OKS OKS-ETSAR -ETSAR -ETSAR -ETSAR -ETSAR

EIN EIN EIN EIN EIN___________ ___________ ___________ ___________ ___________ ___________ ___________ ___________ ___________ ___________ __________ __________ __________ __________ __________ ___________ ___________ ___________ ___________ ___________ ___________ ___________ ___________ ___________ ___________

-ANRUF -ANRUF -ANRUF -ANRUF -ANRUFAJIX AJIX AJIX AJIX AJIX------------- ------------- ------------- ------------- -------------ANLOS ANLOS ANLOS ANLOS ANLOSANLASKO ANLASKO ANLASKO ANLASKO ANLASKO.LESIK .LESIK .LESIK .LESIK .LESIK

ANAEM ANAEM ANAEM ANAEM ANAEM

NELAROK NELAROK NELAROK NELAROK NELAROKVORTSO VORTSO VORTSO VORTSO VORTSO-------------- -------------- -------------- -------------- --------------

ANRC ANRC ANRC ANRC ANRCAKSMU[ AKSMU[ AKSMU[ AKSMU[ AKSMU[ADERK ADERK ADERK ADERK ADERK

OVDARG OVDARG OVDARG OVDARG OVDARGUREP UREP UREP UREP UREP

--------------- --------------- --------------- --------------- ----------------EOVDIV -EOVDIV -EOVDIV -EOVDIV -EOVDIV-ROFAN -ROFAN -ROFAN -ROFAN -ROFAN).NM(.CAM ).NM(.CAM ).NM(.CAM ).NM(.CAM ).NM(.CAM

-ILSUM -ILSUM -ILSUM -ILSUM -ILSUMOKSNAM OKSNAM OKSNAM OKSNAM OKSNAMOK[AM OK[AM OK[AM OK[AM OK[AM

EMI EMI EMI EMI EMI

-VIRKOP -VIRKOP -VIRKOP -VIRKOP -VIRKOPANAK ANAK ANAK ANAK ANAKATAVALG ATAVALG ATAVALG ATAVALG ATAVALG---------------- ---------------- ---------------- ---------------- ----------------

NAVI NAVI NAVI NAVI NAVIKADARAK KADARAK KADARAK KADARAK KADARAK

NORTUEN NORTUEN NORTUEN NORTUEN NORTUEN-------------- -------------- -------------- -------------- --------------.RAGUB .RAGUB .RAGUB .RAGUB .RAGUB-ABDUF -ABDUF -ABDUF -ABDUF -ABDUF

,REL ,REL ,REL ,REL ,RELRODOT RODOT RODOT RODOT RODOT

-DELSOP -DELSOP -DELSOP -DELSOP -DELSOPATAN ATAN ATAN ATAN ATAN-OMAS -OMAS -OMAS -OMAS -OMASAKSALG AKSALG AKSALG AKSALG AKSALG

-NABUK -NABUK -NABUK -NABUK -NABUKIKS IKS IKS IKS IKS

RAÎZUM RAÎZUM RAÎZUM RAÎZUM RAÎZUM-------------- -------------- -------------- -------------- --------------

E[AN E[AN E[AN E[AN E[AN-ASIPS -ASIPS -ASIPS -ASIPS -ASIPSAZEIN AZEIN AZEIN AZEIN AZEINAKUAN AKUAN AKUAN AKUAN AKUAN

ANLAER ANLAER ANLAER ANLAER ANLAER-ANMIG -ANMIG -ANMIG -ANMIG -ANMIG

AJIZ AJIZ AJIZ AJIZ AJIZ

.LIZARB .LIZARB .LIZARB .LIZARB .LIZARB,.LABDUF ,.LABDUF ,.LABDUF ,.LABDUF ,.LABDUF

DIVAD DIVAD DIVAD DIVAD DIVAD---------------- ---------------- ---------------- ---------------- ----------------.BIRRIV .BIRRIV .BIRRIV .BIRRIV .BIRRIV

A@ERM A@ERM A@ERM A@ERM A@ERM

IDE IDE IDE IDE IDEIFRAM IFRAM IFRAM IFRAM IFRAM

NIVLEK NIVLEK NIVLEK NIVLEK NIVLEK----------------- ----------------- ----------------- ----------------- -----------------OSABROB OSABROB OSABROB OSABROB OSABROB.SIMAZ .SIMAZ .SIMAZ .SIMAZ .SIMAZ-VITORP -VITORP -VITORP -VITORP -VITORP

KIN KIN KIN KIN KIN

.SILGNA .SILGNA .SILGNA .SILGNA .SILGNA,FOZOLIF ,FOZOLIF ,FOZOLIF ,FOZOLIF ,FOZOLIF

NOX NOX NOX NOX NOX-------------- -------------- -------------- -------------- ---------------KA.GNA -KA.GNA -KA.GNA -KA.GNA -KA.GNAUJH,RET UJH,RET UJH,RET UJH,RET UJH,RET

OIRAM OIRAM OIRAM OIRAM OIRAMILE ILE ILE ILE ILE

--------------- --------------- --------------- --------------- ---------------OK[E^ OK[E^ OK[E^ OK[E^ OK[EÔK[AM OK[AM OK[AM OK[AM OK[AM

EMI EMI EMI EMI EMI

IKSPRS IKSPRS IKSPRS IKSPRS IKSPRSRETKA RETKA RETKA RETKA RETKA

@A@A@A@A@AALALALALAL

OKSNE@ OKSNE@ OKSNE@ OKSNE@ OKSNE@,EMI ,EMI ,EMI ,EMI ,EMIAJILITO AJILITO AJILITO AJILITO AJILITO

ALAM ALAM ALAM ALAM ALAMAVATKO AVATKO AVATKO AVATKO AVATKO--------------- --------------- --------------- --------------- ----------------CIFILE -CIFILE -CIFILE -CIFILE -CIFILE

DLAREX DLAREX DLAREX DLAREX DLAREX

EÛKDIV EÛKDIV EÛKDIV EÛKDIV EÛKDIV

TSALBO TSALBO TSALBO TSALBO TSALBOOVOVOVOVOV

AJIRTSVA AJIRTSVA AJIRTSVA AJIRTSVA AJIRTSVA--------------- --------------- --------------- --------------- ---------------NIVLEK NIVLEK NIVLEK NIVLEK NIVLEK

-RETKA -RETKA -RETKA -RETKA -RETKA

RAKETPA

,GOLANAKOSAN-OBARAZ-OPDOAT

KOSIVNAGRO

NEDEIKSIMEHTNEMELE

OVOREZEAKIRFA

NELAIRUN RAKETPA -IVTSVU^

TSONLET-TNER"

"NEG RATIL OVKIVIADIROK

-DNALOHIKS

,RAKILSNAJ

ATINARETHAV

DIVON[OVOOSOVRDITLO@IVODOLP

___________ __________ ___________ __________

.SURSKE,AKRETKA

VOBUQ-------------.NETSKEESATSAN

-UÛZIANÂV-NARITOIKSIKIZAJARUTLUK

AVIDDIVAKÂM------------DIVNEDEAKRUÊP

AKSPRS,AKRETKA

AVE

.BDUF.RF,RENERT

LOP------------

,RETKA.MATREBOR

-ILATIIKSNAJ

-NASENERNES

RAKILS

-DAPIRPANKIN-VONIX-BIBOKS

OKSILEMELP

SUIDAR---------------

UJSKE-ABDUF

IRELRENERT

AKTELBAT---------------ODRVTTSOVALG

TNILKDUVTSI

AREV-------------ATANZOP.SUCNARF-ORTKELE.NAPMOK

-ABDUFDORELTOGERB.NOLSAN,AKSOK

AJAJ

AKSUR,AKRETKA

AREV---------------.TSNIDEKOREMIRP

-ANZAN,EWAVU^-UVATSOP

EWAV).NM(

RATIL--------------OMASAKSALG

NEMULOVNEVOKRC

NOKAZ----------------ABIRDIV

-ESTERPTOLETADSELAROM---------------ER.PARA"

AKILBUP"TEPIGE

-OTVA"OTOM"ZUJOS

SKE[AN-LOG.DUF

,NAMAJOGALB---------------OVDARGOKISKEM

ANRAELKUNDOLEDALARTNEC

-------------------------------TSONELRFAZ

SIRKTREVE------------TORETKA

SVIR

-ARGDIV-RANID

OKS-ETSAR

EIN___________ ___________ __________ ___________ ___________

-ANRUFAJIX

-------------ANLOSANLASKO.LESIK

ANAEM

NELAROKVORTSO--------------

ANRCAKSMU[

ADERK

OVDARGUREP

----------------EOVDIV-ROFAN).NM(.CAM

-ILSUMOKSNAMOK[AM

EMI

-VIRKOPANAKATAVALG----------------

NAVIKADARAK

NORTUEN--------------.RAGUB-ABDUF

,RELRODOT

-DELSOPATAN-OMASAKSALG

-NABUKIKS

RAÎZUM--------------

E[AN-ASIPS

AZEINAKUAN

ANLAER-ANMIG

AJIZ

.LIZARB,.LABDUF

DIVAD----------------.BIRRIV

A@ERM

IDEIFRAM

NIVLEK-----------------OSABROB.SIMAZ-VITORP

KIN

.SILGNA,FOZOLIF

NOX---------------KA.GNAUJH,RET

OIRAMILE

---------------OK[EÔK[AM

EMI

IKSPRSRETKA

,RED@AAJMAL

OKSNE@,EMIAJILITO

ALAMAVATKO----------------CIFILE

DLAREX

EÛKDIV

TSALBOOV

AJIRTSVA---------------NIVLEK

KSOIK-RETKA

ATAKRENDRAG

ДУЊАСе карактеризира со изразена имоќна златножолта боја, одозгорапрекриена со влакненца. Одамна епозната меѓу луѓето на овие прос-тори, опишана во многу песни и при-казни, симбол на љубовта, здравјето,плодноста... Најдобро е да се консу-мира свежа, а подеднакво вкусни издрави се и сокот, компотот и чајотподготвени од дуња. Нутритивнатаслика на плодот од дуња покажуваизобилство растителни влакна, рас-тителни масла, витамини од Б гру-пата, витамин Ц, железо, калиум,калциум, магнезиум, бакар, пектинии танини. Вклучувањето на дуњата воисхраната е проследено со низаздравствени бенефити. Особено ко-рисна може да биде при состојби на:анемија, болести на нос и грло, ин-фекции, намален имунитет, дигес-тивни проблеми, во форма на облогиза заздравување на рани, изгоре-ници, акни и сл.

ЗЕЛКАВо форма на подварок, сарма, свежаили закиселена, секогаш вкусна иприсутна на нашата трпеза. Покрајделикатесните јадења, зелката едобро позната и по многуте здравст-вени ефекти. Зелката е одличенизвор на витаминот Ц, како био-лошко активни компоненти и важнимакро и микроелементи (калиум,калциум, магнезиум, натриум, фос-фор, железо, јод, кобалт, манган,бакар, молибден, флуор, цинк). Поз-нато е дека зелката ја стимулира ра-ботата на бубрезите и штитнатажлезда и е одличен детоксикатор.Диеталните влакна присутни во зел-ката ја подобруваат работата на орга-ните за варење, помагаат при запек иподуеност на стомакот. Сокот од лис-тот на зелката е познат во народнатамедицина и често се применува затретирање на гнојни рани и чирови.


крстозбор

®

®

02-16-MF-03

-NO/03-16

/02-18

^lenka na grupacijata Teva

®®

®

^lenka na grrupacijata evaT

broj 12 final:layout 1 - vasaptekar.mk · благотворни својства, ... на...

Documents