Pavarësisht se ende nuk është aprovuarnga Ministria e Mjedisit vlerësimi i ndikimitnë mjedis të TEC me qymyr në Porto Romano,pavarësisht se ekspertët thonë se teoria e“qymyrit të pastër” është përrallë dhe epërkrah vetëm ENEL, pavarësisht se deti kahyrë në tokë 50 metra duke prishur dhe rrugëne Bishtit të Pallës, pavarësisht se Bashkia eDurrësit ka krijuar një grup me pjestarë tëkomunitetit dhe specialistë, duke kërkuar njëngrirje të proceseve për të vlerësuar ndikiminnë popullsinë e rrethit të Durrësit, ENELvazhdon punët e tij. Siç duket, qeveria, pa ubërë vlerësimi mjedisor dhe informimi ipublikut, ja ka dhënë lejen që nga bisedimetme Fratinin dhe Berluskonin. Kontratat që polidh ENEL, po merren vesh, për mungesën einformacionit të brendëshëm, përsëri ngajashtë Shqipërisë. Nuk është hera e parë, jovetëm nga ENEL, por dhe nga qeveria jonë!

Botim i shoqatave mjedisore “Ekolëvizja” Nr. 97, viti i katërt i botimit, 26 SHKURT 2009 Çmimi: 40 LEKË

www.ekolevizja.org

TELEFON I GJELBER 04 2234 851KUSH JANE SHKAKTARET ME TE MEDHEJ TE NDOTJES SE AJRIT NE

TIRANE DHE ÇFARE DUHET BERE NE KETE DREJTIM?

Na informoni dhe kërkoni informacion në telefonin e gjelbër.JU MIREPRESIM

ENEL FIRMOS KONTRATEN ME NDERTUESITPA MIRATIMIN E STUDIMIT MJEDISOR

200 vjetori i lindjes dhe 150 vjetori ipublikimit të “Origjina e specieve”

Asgjë në biologji nuk ka kuptim nëse nukshikohet në dritën e evolucionit. “Origjina especieve “është vepra që ndoshta, në rrjedhëne historisë së shkencës, ka krijuar më tepër debat

Haki KOLA, CFMP expertA mund të mbjellim ullinj ne, “betonuesit e

përjetshëm „ ?Shenim i redaksise: Ministri Gjana ka

deklaruar se ende nuk ka një studim të plotë përnismën e kryeministrit Berisha për të mbjellë 20milion rrënjë ullinj brenda 4 viteve të ardhshme,pasi studimet ekzistuese janë pjesore.MegjithateMinistria e Bujqësisë jep koncesionin e parë përullishtet, 1000 hektarë të Kavajës, për kompaninëAgrotal. Kuvendi e miratoi këtë për 99 vjet ?!.

Bashkia e Tiranës, në bashkëpunim mekompanitë ricikluese do të bashkëpunojnë për tëpërforcuar dhe shtuar riciklimin e mbetejeve prejletre dhe plastike, do të krijojnë një sheshdepozitimi paraseleksionues në afërsi të Tiranës,si dhe do të zbatojnë një projekt pilot në një lagjetë qytetit, për futjen e këtij procesi nëpërmjet edukimit të qytetarëve, ku fillon dhe vështirësiae riciklimit.

Nga Mihallaq Qirjo, RECQendra Rajonale e Mjedisit (REC) Shqipëri,

në bashkëpunim me Institutin e Kurikulës dheTrajnimit (IKT) vijon me dhënien e trajnimevetë avancuara për edukimin mjedisor në të gjithaDrejtoritë Arsimore Rajonale.

Nga Shkëlqim Hajno (AJMMI) Në kilometrin e dytë të rrugës turistike

Sarandë-Vlorë, në afersi të fshatit Gjashtë, prejmë tepër se një dekadë, po funksionojnë dy gurorefaraonike duke ngrënë papushim malin e Sarandës.Të dy subjektet kanë leje për shfrytëzim karriere,por aktualisht jo leje mjedisore.

19.02.2009, - Tirana Albania: http://www.rinascitabalcanica.com – Kompania energjetike ENEL ka firmosur dje një kontratë meKonfindustria të Shqipërisë me të cilën disiplinohen nënkontratat me sipërmarrjet lokale për ndërtimin e kompleksit energjetik nëPorto Romano, në veçanti të ndërtesave, pjesë e projektit. Rikujtojmë se ENEL ka ratifikuar me qeverinë shqiptare një akord për

ndërtimin e një termocentrali me qymyr të pastër, që do të prodhojë 800 MW elektricitet, një bankinë për të shkarkuar qymyrin, njëlinjë interkoneksioni nga centrali me rrjetin italian të shpërndarjes së energjisë prej 500 Kv, si dhe një linjë ajrore 400 Kv që do të

lidhë termocentralin me rrjetin shqiptar të shpërndarjes. Kostua totale e projektit kap shumën 1 miliardë euro.

2009 – VITI I DARVINIT

EDUKIMI MJEDISOR –(R)EVOLUCIONI QE PO NDODH

ULLINJTE – A MUNDTE JENE 20 MILIONE?!

BASHKIA DHE KOMPANITËPËR RICIKLIMIN E MBETJEVE

GURORET FARAONIKETE SARANDES

Prof. as.dr. Ferdinand Bego, Drejtor iMuzeut të Shkencave Natyrore

Në datë 06 shkurt 2009, ujrat detare të gjirit tëVlores, në afërsi të Radhimës, u bënë dëshmitaretë një ngjarje shumë të rrallë. Një individ i njëlloji shumë të rrallë peshku për Mesdheun ukap në një distancë prej 150 m nga bregu nga njëpeshkatar dhe zhytës i Radhimës.

Publikohet Raporti dyvjeçar i WWF. Njerëzimi është në borxh ekologjik ndaj planetit.Një e treta e tij është ujë dhe toka pjellore, pyjet eburimet hidrike njerëzimi po i konsumon, por pa irigjeneruar. Ajo që i merrnim planetit, dhe ishte emjaftueshme deri në 1961, sot është transformuarnë një borxh në rritje . Shumë shpesh, stili ynë ijetesës e rritja jonë ekonomike, konsumojnë, në

NJE LLOJ I RI PESHKU I SHTOHET IKTIOFAUNES

Lexo fq. 3

Lexo fq. 2Lexo fq. 2

Lexo fq. 4

dhe kundërshti. Triumfi i teorisë së evolucionitbëhet më i plotë këtë përvjetor, kur kishaanglikane kërkoi falje në mënyrë zyrtare se nuke pati kuptuar në kohë këtë teori .

LIVING PLANET REPORT 2008

ERA E NDRYSHIMIT:

Lexo fq. 2Lexo fq. 6

mënyrë gjithnjë e më të paqëndrueshme,kapitalin ekologjik të pjesëve të tjera të botës.

Lexo fq. 7

CMYK

2

FUSHA FUSHA FUSHA FUSHA FUSHATE PER MJEDISINTE PER MJEDISINTE PER MJEDISINTE PER MJEDISINTE PER MJEDISIN Në pavionin e qelqtë tek

sheshi “Skënderbej”, ku uekspozua edhe Plani i Ri Rregulluesi Tiranës, kryetari i Bashkisë, z. E.Rama, ka çelur fushatënsensibilizuese për mjedisin.

Fushata e mjedisit do të zgjasë tremuaj dhe Bashkia synon qënëpërmjet një programi informues,të trajtojë tema të rëndësishme përmjedisin, në mënyrë ndërveprueseme qytetarët e grupmoshave tëndryshme, sidomos për fëmijët dhetë rinjtë. Fushata do të shoqërohetedhe me një sensibilizim mediatikdhe në themel të fushatës qëndronvullnetarizmi rinor dhe Rrjeti Rinorqë operon pranë Bashkisë sëTiranës. Tema të tilla si, riciklimi imbetjeve, reduktimi i mbeturinavedhe rëndësia e sipërfaqeve tëgjelbëra do të jenë në fokus tëaktiviteteve që do të zhvillohen.

“Sot në zemër të kryeqytetit,ne krijojmë këtë hapësirë të re,brenda këtij pavioni, i cili do të jetënë dispozicion të një programiinformimi dhe edukimi për mjedisindhe që synon të adresojëproblemet dhe njëkohësisht tëngrejë të gjitha ato çështje qëtrajtohen sot, në kulturën qytetarebashkëkohore, lidhur me detyrimete çdo qytetareje e qytetari, nëraport me mjedisin ku ne jetojmë,por edhe me të gjitha kërcënimetqë vijnë nga çështje të natyrësglobale apo të natyrës lokale” -është shprehur ndër të tjeraKryebashkiaku Rama.

TTTTTAAAAAVVVVVOLINE EOLINE EOLINE EOLINE EOLINE ERRUMBULLAKETRRUMBULLAKETRRUMBULLAKETRRUMBULLAKETRRUMBULLAKET

“Riciklimi i MbetjeveUrbane, Krijimi i PartneritetiPublik Privat, AngazhimiQytetar”

Problemi i diskutuar në takimishte për riciklimin e mbetjeveurbane duke synuar një veprim tëkoordinuar dhe të përbashkët të tëgjithe aktorëve kryesorë që janëpjesë e këtij procesi.Në takimmerrnin pjesë përfaqesues ngaBashkia e Tiranës, drejtues tëshoqatës së ricikluesve,përfaqësues të kompanive tëpastrimit dhe kompanive tëriciklimit, të IFDC, të REC, tëGrupimit “Ekolëvizja”, të qendrësEDEN etj.

Pjesëmarrësit debatuan mbiproblemet dhe mundësite e futjessë industrisë së riciklimit si njëproces në bashkëpunim meqytetarin dhe pushtetin lokal,konkretisht të Bashkisë sëTiranes.Nga takimi u arrit në

PER SHPALLJEN ELIQENIT TE OHRIT

MONUMENT NATYRE ITRASHEGIMISE BOTERORE

Ministri Xhuveli, së bashkume homologun e QeverisëMaqedonase Z. N. Jakupizhvilluan në 6 Shkurt 2009 njëtakim dypalësh në qytetin e Ohrit.Në qëndër të bisedimeve ishteLiqeni i Ohrit dhe ekosistemi ipërbashkët natyror. MinistriXuveli në një deklaratë për mediatkonfirmoi se Shqipëria shumëshpejt do të aplikojë zyrtarishtpranë UNESCO-s që, pjesashqiptare e Liqenit të Ohrit tëmarrë statusin Monument Natyrei Trashëgimisë Botërore. SipasMinistrit, Shqipëria tashmë mesituatën mjedisore të krijuar dhetreguesit e veçantë, i plotëson

Në kilometrin e dytë të rrugësturistike Sarandë-Vlorë, në afersi tëfshatit Gjashtë, prej më tepër se njëdekadë, po funksionojnë dy gurorefaraonike, të cilat si të jenë në njëgarë të ethshme për fitime me njera-tjetrën, punojnë non-stop duke

ngrënë papushim malin eSarandës. Produkt i punës së tyrenuk janë vetëm inertet egëlqerorëve, por edhe dëmtimet emjedisit në një rrugë pejzazhi, siccështë ajo e Bregdetit. Dhe më tepërse kaq, dëmtimet janë prezente përshëndetin e banorëve të fshatravenë afersi të saj.Këta të fundit janëtë detyruar të thithin pluhurin ditëndhe natën, ku shtëllungat e tij janëmë të padukshme nga syri i njeriut.Dëmet gjithesesi janë tëshumëfishta.

Dëmtim me “leje” Sipas burimeve të Agjensisë

« AJMMI », të dy subjektet kanëleje për shfrytëzim karriere, poraktualisht jo leje mjedisore.Kryetari i komunës sae Finiqit, ZisoLluci, ka përsëritur shqetësimin ebanorëve nëpërmjet shkresave qëka nisur në disa drejtime zyrtare,po edhe në qarkun e Vlorës kupërfshihet nëprefektura e Sarandës

përfundimin që Bashkia e Tiranës,në bashkëpunim me kompanitëricikluese do të bashkëpunojnë përtë përforcuar dhe shtuar riciklimine mbetejeve prej letre dheplastike.Kompanitë ricikluesekërkuan nga bashkia që të forcojë

zbatimin e ligjit mbi mbetjet urbanedhe ta përmirësojë atë në disadrejtime që ndihmojnë nëstabilizimin e riciklimit në shkallë mëtë gjerë.Në perfundim u vendos qëBashkia e Tiranës, në bashkëpunimme kompanitë ricikluese dhe me

shoqatat pranë tyre, do të krijojnënjë shesh depozitimi para-seleksionues në afërsi të Tiranës,si dhe do të zbatojnë një projektpilot në një lagje të qytetit, përfutjen e këtij procesi nëpërmjet edukimit të qytetarëve, ku fillondhe vështirësia e riciklimit.

Për më shumë:Drejtoria e Përgjithshme e

Politikave të Zhvillimit dhePlanifikimit, Bashkia e Tiranes

Tel: +355 4 225 3053 Fax:+355 4 222 8430

T T T T TAKIM ME STUDENTETAKIM ME STUDENTETAKIM ME STUDENTETAKIM ME STUDENTETAKIM ME STUDENTETPER REDUKTIMIN EPER REDUKTIMIN EPER REDUKTIMIN EPER REDUKTIMIN EPER REDUKTIMIN E

MBETMBETMBETMBETMBETJEVEJEVEJEVEJEVEJEVE Kryetari i Bashkisë së

Tiranwes, E. Rama, gjatë një takimime studentet e universitetit“Marlin Barleti” ka diskutar mbimjedisin dhe reduktimin e mbetjeveurbane në kryeqytet dhe ruajtjen eburimeve natyrore.

Rama në këtë leksion mbimjedisin tha se kjo fushatë synon,jo vetëm të informojë qytetarët, poredhe t’i bëjë ate mbrojtësit kryesoretë mjedisit.

“Ne synojmë “, u shpreh Rama,“të reduktojmë mbetjet urbane derinë 100 kilogramë për banor. Kjoështë domosdoshmëri në kushtet,kur prodhojmë më shume mbetjedhe kur jemi gjithnjë e më tëkercenuar nga pasojat e mos-reduktimit”. Ai tha se edukimi dhesensibilimi i brezit të ri, mbimbrojtjen e mjedisit ku ne jetojmë,do të bënte që në të ardhmen ne tëkishim një qytet të pastër.

Kesaj nisme te bashkise seTiranes synon reduktimin embetjeve, respektimin e mjedisit.

kushtet për të fituar këtë status tëUNESCO-s.

PAKETE LIGJOREPER PYJET

MMPAU ka prezantuarpërmbledhjen e Paketës Ligjore tëlegjislacionit në fuqi për ruajtjendhe shfrytëzimin e pyjeve nëvend, e cila përmbledh 21 ligje, 30Vendime të Këshillit të Ministravedhe 16 rregullore dhe manuale mbipër pyjet shtetërore, komunalëapo privatë, si dhe për zonat embrojtura dhe parqet kombëtare.Sipas Ministrit Xhuveli këtodokumente ligjorë janë tëharmonizuara me direktivat eBashkimit Europian dhe praktikatmë të mira të vendeve tëpërparuara.

“Pyjet janë pasuri kombëtare

që i përkasin jo vetëm brezave tësotëm, por dhe atyre që do të vijnëpas, nga kjo buron dhedomosdoshmëria për njëpërkujdesje, përdorim dhembrojtje mbi bazën e parimit tëzhvillimit të qëndrueshëm. Këtijobjektivi të madh i shërben dheideimi, hartimi, miratimi dhezbatimi në praktikë i politikave tëreja nga qeveria shqiptare. Këtopolitika gjejnë shprehjen e tyre mëtë drejtpërdrejtë në legjislacionin,që po plotësohet e përmirësohet

mbi bazën e kuadrit ligjor tëBashkimit Europian, ku pointegrohemi”, u shpreh MinistriXhuveli.

GURORET FARAONIKE TE SARANDES - “MODEL”FLAGRANT I DEMTIMIT TE MJEDISIT

Nga Shkëlqim Hajno, Agjensia Joniane e Mjedisit, Medias dhe Informacionit (AJMMI)

dhe ajo e Delvinës. Por sipas tij,«fakti që nuk po merret askush mekëtë problem mjedisor që cënonrëndë shëndetin e banorëve tëfshatit Mavropull (Delvine), poedhe të Shelegarit që varet ngabashkia e Sarandës, tregon seankesat tona kanë rënë në vesh tëshurdhër ». Kryekomunari bënthirrje : « Ejani në komunën tonëdhe do të shihni pranë fshatit, nëafërsi të guroreve, sesi krejt bimësiaështë mbuluar nga pluhuri i bardhëi emetuar ditën dhe natën nga këtogurore. Une nuk jam mjek -,thotëLluci,- por besoj, se po të vizitohenfëmijet e fshatit dhe banorët nëpërgjithësi, do të dalin me problemenga pasojat e pluhurit nëmushkri ».

Rruga turistike dhe kraterete guroreve

Rehabilitimi i plotë e ishumëpritur i rrugës kombëtareSarandë-Himarë-Llogara-Vlorë,parashikohet të përfundojë përsezonin veror turistik 2009. Me sa

duket askush nuk po shqetësohetpër mbylljen e këtyre atkiviteteveose për zhvendosjen e tyre dikugjetkë me më pak dëme në mjedisdhe në shendetin e njerëzve.

Përfundimi i rehabilitimit të rrugëssë Rivierës, njohur ndryshe edhe

si segment i korridorit jonian, do tëduhej të parakuptonte largimin eaktivitetit të gruroreve ndanë saj.Madje, kjo duhej të paralajmërohejzyrtarisht nga dikasteret e linjës përketo subjekte, të cilat vecc tëtjerash do të duhej edhe tërehabilitonin mjedisin e dëmtuar, nërespektim të kuadrit ligjor përmjedisin në Shqipëri.

Situata në mesin e muajitshkurt është ajo që ka vijuar përvite të tëra : Shfrytëzim non-stop ikarrierave të gurit, zmadhim ikratereve qikllopike dhe asnjë

qindarkë nga fitimet e majme prejinerteve, për të mbjellë, qoftë edhenjë pemë të vetme, si fillim irehabilitimit të mjedisit tëshkaterruar pa hezitim.

NGA BASHKIA E TIRANES NGA MMPAU

Dy gurore faraonike punojnë non-stop për vite tëtëra duke ngrënë papushim malin e Sarandës.Sipas burimeve të agjensisë « AJMMI », të dysubjektet kanë leje për shfrytëzim karriere, por

aktualisht jo leje mjedisore.

3

A mund të mbjellim ullinj ne,“betonuesit e përjetshëm „ ?

Ideja për më shumë ullinj, ështënjë shtysë, për të shtuar dicka dhe

si e tillë duhet përgëzuar. Problemishtrohet pse, sa, si, kur, apo sa ështëefektiviteti i kësaj ndërhyerje nëjetën dhe ardhmërinë eshqiptarëve. Askush nuk është isigurtë nëse ishte Skënderbeu,inisiatori i mbjelljes së ullinjve ngaçdo çift, por inisiativa duketprogresiste. Jetojmë në kohëmoderne, shqiptarët po shkollohene evolojnë, do të ishte llogjike që,edhe të tilla nisma me ndikim tërëndësishëm në jetën e kombit, tëkishin analizën dhe përgjigjet eduhura gjatë zbatimit të tyre.

Zoti u jep Shqipërisë diell pakursim. I ka dhënë një larmi për tapatur zili, mal fushë, shkëmb, tëngrohët, të ftohët, ujë tërrjedhshëm, të ndenjur, det, lumë eçfarë ti dojë zemra njeriut. Ne kemiplot diell, dhe nga një begati nakthehet në një telash, duke na bërëvapë në verë, cka na bën tëharxhojmë energji që të freskohemi,e ftohët në dimër, që na bën përsëritë harxhojmë energji që tëngrohemi. Kjo sepse jemi poshtëdiellit, të pa zotë që ta shijojmë, këtëbegati, ta marrim e ta ruajmë e tapërdorim kur duhet, energjinë e tij.Toka jonë rri në një pjesë tëkonsiderueshme e zbuluar, e kahumbur shtresën e sipërme të saj,

dhe dielli e pjek, e shiu e grumbullondhe ja çon lumit, liqenit e detit. Nësee gjithe toka shqiptare do të ishte eveshur me bimë, ajo që do ndodhteishte akumulim më shume ngaenergjia e diellit e begatia e tokësdhe përdorim i energjisë sëakumuluar atëhere kur, duhet, poashtu edhe eksportim apo tregtim ikësaj energjie. Vazhdimishtankohemi se kemi shumëshkëmbinj, që nuk prodhojnë. Qësa mbahet mend e këndej, neve nukjemi përpjekur të shtojmë tokën,përkundrazi të shtojmë shkëmbin.Kemi grumulluar vazhdimisht gurëe kemi ngritur kështjella, mure, e mëpas jashtëzakonisht shumëbunkerë, rreth 700 mijë, secili prejtyre ndoshta edhe sa një mijë ullinj.Aktulaisht kemi filluar garën e

betonimit të fushës me ndërtime, qënga buzëdeti e deri ne shpatet emaleve. Shkatërrim i pandërprere imalit dhe betonim i fushës. Nuk

dihet nëse dikush po e analizon ketëtendencë. Betoni i zuri vendin pyllittë Golemit, po kështu ullirit epemëve të tjera. Shteti investon

miliona për prita me gurë e beton,mjedisi shëmtohet, investimi dheenergjitë bëhen bunkerë e zhvillimie proseperiteti largohen.

E gjithë bota ndodhet përparanjë sfide, si të sigurojë energjine enevojshme, neve e kemi të tepërt,nuk jemi të zotë ta akumulojme, sienergjinë e diellit, të ujit, apo të erësdhe ta përdorim ashtu siç neve naduhet dhe kur na duhet.

Edhe ulliri është një makinë eshkëlqyer, akumulatore emrekullueshme energjie, në tokë tëmirë e të keqe, në fushë, shpat eshkëmb, një bimë që vazhdon tëpunojë që para kohës sëSkënderbeut, dhe akumulon eakumulon për ne një energji tëveçantë, që për mesdhetarët përbënnjë përparësi.Që të shrytëzojmëkëtë avantazh, e të bëhemi atraktivënë tregun e madh, për ku tentojmëtë futemi, ne shqiptarët, nuk mundtë kemi edhe pas 500 vjetësh

Qeveria bën gati koncesionin e parë për ullinjtë, duke startuarkështu nismën e kryeministrit Berisha për mbjelljen e 20 milionërrënjëve ullinj brenda 4 viteve. Ministri Gjana ka dhënë shpjegimenë komisionin parlamentar për kontratën me Agrotal.

Ministria e Bujqësisë jep koncesionin e parë për ullishtet, dukestartuar kështu nismën e kryeministrit Berisha për mbjelljen e 20milion rrënjë ullinjve në vendin tonë. Në komisionin parlamentartë veprimtarive prodhuese ministri Gjana ka dhënë detaje tëkontratës me kompaninë Agrotal, e cila do të marrë me koncesionpër një periudhë 99-vjeçare një mijë hektarë afër Kavajës.Kontrata, e miratuar dhe ne Kuvend, parashikon që ullishtja nëkëtë zonë të ngrihet brenda 7-vitesh dhe prej saj të prodhohen 10ton ullinj për hektarë.

Ministri Gjana ka deklaruar se ende nuk ka një studim të plotëpër nismën e kryeministrit Berisha për të mbjellë 20 milion rrënjëullinj brenda 4 viteve të ardhshme, pasi studimet ekzistuese janëpjesore. Por sipas tij mbjellja e ullinjve do të jetë këtë vit një ndërprioritetet e Ministrisë së Bujqësisë. (a.r/news24/balkanweb)

Ministri Gjana ka deklaruar se ende nuk ka njëstudim të plotë për nismën e kryeministrit Berisha

për të mbjellë 20 milion rrënjë ullinj brenda 4 vitevetë ardhshme, pasi studimet ekzistuese janë pjesore.

Në datë 06 shkurt 2009, ujratdetare të gjirit të Vlores, në afërsitë Radhimës, u bënë dëshmitaretë një ngjarje shumë të rrallë. Njëindivid i një lloji shumë të rrallë

peshku për Mesdheun u kap nënjë distancë prej 150 m nga bregunga një peshkatar dhe zhytës iRadhimës, z. Njazi Mustafa. Bëhetfjalë për peshkun mbret Lamprisgutatus, i familjes Lampridae tërendit Lampriformes, që përfshinnjë numer të paktë llojesh të

ujrave tropikale dhe të temperuar.Individi është me përmasa 106 cmi gjatë, 18 cm i gjerë dhe 55 cm ilartë. Për vetë rëndësine shumë tëmadhe që ky objekt paraqet përvendin tonë, individi u mor ngaMuzeu i Shkencave të Natyrës, kudhe u ekzaminua dhe pobalsamoset. Nga ekzaminimi i bërëi individit të kapur, rezulton se kylloj peshku batipelagjik mund tëjetë vrarë në thellesi të detit, nëafërsi të Karaburunit ngashpërthimi i ndonjë lëndeexplosive. Dëmtimi i kapakutoperkular të njerës anë, si dhehemoragjia difuze në organet ebrendëshme dhe në sistemin evelëzave, tregojnë se individi nëmomentin e kapjes nga ana epeshkatarit ka qenë dukengordhur.

NJE LLOJ I RI PESHKUI SHTOHET IKTIOFAUNES

SE SHQIPERISEProf. as.dr. Ferdinand Bego

Drejtor i Muzeut të Shkencave Natyrore

ULLINJTE – A MUND TE JENE 20 MILIONE?!Haki KOLA, CFMP expert

mendësine e kohës së Skënderbeut,dmth, përpara martesë thjeshtë tëmbjellim dy rrënje ullinj. Nevepretendojme se jemi shkolluar ekemi evoluar. Që ky slogan tërealizohet, ai duhet shoqëruar menjë kompleks masash përgatitore,që nga vendet ku mund të mbillet,llojet më të përshatëshme,koleksionet e ullinjve të importuarnga vendet që kultivojne, mekarakteristikat e çdo kultivari,përparësite e pikat e dobta,teknologjitë e kultivimit e kështu meradhë.

Kjo nismë e mrekullueshme,kërkon që Shqipëria të manifestojërritjen shkencore që ka arritur nëshekujt e pas Skënderbeut,Universitetet duhet të kishinmemorandumet me Ministritë elinjës, për të filluar hartimin estrategjive indicative, me dhjetëra

eskpertë duhet të shkonin për tëmësuar në vendet me më shumëeksperiencë në Mesdhe teknikat eshtimit, duhet të ishin nisur medhjetëra të rinj për të punuar nëkoleksionet dhe fermat më tëzhvilluara për të importuarteknologji të avancuara tëpërpunimit, prodhimit të llojeve tëndryshme të vajit aq të kërkuar tëullirit, dhe të gjitha këto tëshoqëroheshin me studime, përtokat, klimat e mikroklimat,kultivarët që u përshtaten, kush do

të kene prioritet sipas zonave, ullirii tavolinës apo për lloje të ndryshmetë vajit, nënshartesat vegetative përfutje të shpejte në prodhim, aponënshartesat klasike për jetëgjatësi,kultivim ekstensiv në toka tëvarfëra.

Një grup ekspertësh Gjermanëqë po prezantonin alternative përbionergjinë në një konferencendërkombetare në Tiranë me 21-22

nëntor të këtij viti, u njohën me këtënisëm të Shqipërisë dhe u shprehënskeptikë për tregun për vajin eullirit. Dikusht tjetër shprehetskeptik për kujdesin aktual qëtregohet per këtë kulturë. Në anë tërrugës Elbasan Tiranë ullinjtë dukensi të braktisur, e gomerët që kullosinsë bashku më dhitë e delet, dukensikur janë për fermerët më prioritarëse sa ullinjtë. Këto mbetenskepticizma që kërkojnë tëanalizohen, përpara se të thuhet njëpo apo jo.

Çdo kush është i sigurtë qëShqipëria ka nevojë të mbështesë

me tepër mbjelljen e kulturaveshumë vjeçare, si në fushe, kodër emal. Këto i duhe për të veshur dhekuruar tokën, e cila duke qënë ezbuluar dhe pa bimë, jo vetëm nuke akumulon diellin, por përzhitet ngadielli e gërryhet, duke realizuarhumbje në kufinj alarmantë. QëShipëria të mbjellë më shumë kulturadrusore, i duhet, në rradhë të parë,të ketë politika që mbështesin

fermerët në mbjelljen e tyre, të ketëmaterial mbjellës me cilësi të lartë,si dhe të ketë një treg atraktiv, përshitjen e të tilla produkteve.Shqiptarët në Ballkan po krijojnëgradualisht tregun e tyre. Si ulliri,ashtu edhe të tjera produktestrategjike, si perimet, bimëtmedicinale e shumë të tjera, në njesasi të konsiderueshme na duhenpër nevoja të vendasve, por edhetë shqiptarëve që nuk e kanëprivilegjin e klimës detare, nëKosovë e Maqedoni. Por kjo kërkontë konkurosh me dije, me produkteme cilesi të larte e të kërkuar ngatregu. Ne kemi kushte predominuesepër frutat, por vendet fqinjë janëpërshtatur përpara nesh në kultivarëtqë durojnë transportin, kanë pamjetregëtare dhe megjithëse nuk kanëshijen që neve na pëlqen, duke qënënga vendet tradicionale të vreshtitapo të mollës, ne blejme fruta tëimportuar nga fqinjët. Ato që iImarrim nga Greqia janë rritur memundin dhe djersën e vëllezërve tonëemigrantë.

Pra duhet që të mobilizojmëpërvojën dhe dijet tona, tëpërgatitemi për tu përgjigjur pyetjeveqë janë pjesë e çdo projekti zhvillimi,“ku, pse kur, sa “, duke i drejtuar drejttregut e duke përgatiur kapacitetetnjerëzore e për të harxhuar meefektivitet energjite e shqiptarevepër prosperitet.

Shqipëria duhet të manifestojë rritjen shkencore;Universitetet duhet të kenë memorandume me

Ministritë e linjës, për të filluar hartimin e strategjiveindikative; eskpertët duhet të shkojnë për të

mësuar teknikat e shtimit në vendet me më shumëeksperiencë në Mesdhe.

Ulliri është një makinë e shkëlqyer, akumulatore emrekullueshme energjie, në tokë të mirë e të keqe,në fushë, shpat e shkëmb, një bimë që vazhdon të

punojë që para kohës së Skënderbeut, dheakumulon e akumulon për ne një energji të veçantë

4

JETA Charles Robert Darvin lindi në

12 shkurt 809 a Shrewsbury,Angli. Ishte i pesti fëmijë i njëfamiljeje në gjendje të mirë. I jati,Robert, ishte mjek dhe e ushtronteprofesionin deri Uells. Gjyshi nga

i jati, Erasmus Darvin (1731-1802),mjek, shkencëtar, shpikës e letrar,i njohur për disa traktate nëbiologji, u mor me fizikë, kimi,botanikë e gjeologji. Ishte i dhënëmbas shpikjeve e teknologjisë,përktheu nga latinishtja, shkroinjë poemë enciklopedike -“Kopshti Botanik “dhe pasvdekjes ju botua “Tempulli iNatyrës “dhe “Zoonomia”, njëpërmbledhje e ideve të tij përevolucionin . Në bashkëpunim megjyshin nga e jëma të Darvinit,Josiah Wedgwood, ai mbështetiidetë e përparuara të mutacionittë qënieve të gjalla dhe të përftimittë sjelljeve të reja nga to.Mbështeste teorinë e trashë-gimisë e cila, më vonë, u përfshinë punimet e Lamarck. Të dy umorën dhe me politikë dhe ishinkundërshtarë të skllavërisë dhembështesnin revolucionin francese atë amerikan.

Biografët, ndër të cilët i pari

është djali i tij Francis, epërshkruajnë Darvinin si një fëmijënormal, të lëvizshëm por edhe me

200 vjetori i lindjes dhe 150 vjetori ipublikimit të “Origjina e specieve”

150 VJET D 150 VJET D 150 VJET D 150 VJET D 150 VJET D

një pasion për vrojtim tëhollësishëm të qënieve të gjalla e,megjithëse nxënës mesatar, ishtetepër i dhënë në historinë enatyrës e mblidhte ekzemplarëkudo që mundëte.

Në moshën gjashtëmbëdhjetëvjeçare u fut në fakultetin emjekësisë të Edinburgut të cilin evazhdoi për dy vjet (1825-1827). Nëkëtë kohë vazhdonte të mblidhtenëpër plazhe ekzemplarë të jetësdetare dhe mësoi për herë të parëmbi teorinë e evolucionit tëLamarck. Më pas i jati e vendosinë Christ’s College të Cambridgepër t’u bërë prift ose misionar,eksperiencë që, dhe kjo, përfundoishpejt.Në të njëjtin kolegj udiplomua si biolog dhe studoigjithashtu shkencat e tjeranatyrore dhe gjeologjinë .

Në nëntor 1831, pati rastin të

merrte pjesë në atë që u quajt“udhëtimi rreth botës “pa të cilinnuk do të kishte patur mundësinëtë formulonte teorinë e tij . Në 27dhjetor të atij viti, anija “Beagle”që kishte në bord natyralistin e ri,nisi udhëtimin e saj që zgjati katërvjet e nëntë muaj. Gjatë kësaj kohevizitoi brigjet lindore të Amerikëssë Jugut, Zelandën e Re, disa zonatë brigjeve australiane dhe shumëishuj të Paqësorit, midis tyre dheato Galapagos. Këto ishuj pranëekuatorit përbënë eksperiencën mëtë madhe të Darvinit dhe kishinrëndësi vendimtare në zhvillimin eteorisë së tij. Si rezultat i kësajekspedite botoi në 1859, pas njëpune të gjatë që nga 1837, librin“Origjina e llojeve “. Vdiq në 1882në Kent.

TEORIA “Origjina e llojeve “është vepra

që ndoshta, në rrjedhën e historisësë shkencës, ka krijuar më tepër

debat dhe kundërshti, sidomosnga kreacionistët. Nëse vrojtimete mëparëshme të Darvinit e kishin

bindur mbi vazhdimësinë eformave të kafshëve e bimëvenëpër kohë, rëndësinë në to tëmjedisit si element që bashkon oseizolon llojet, në Galapogos këto jubënë të qarta.

Darvini ishte i vetëdijshëm përimplikimet që do të sillnin punimetnë reputacionin dhe karierën e vet,sidomos nga kisha dhe i kreu atopër shumë kohë në fshehtësi derisa mblodhi prova të pakundër-shtueshme në mbështetje tëteorisë së tij. Megjithë problemetshëndetësore ai i përfundoi dhe iparaqiti, sëbashku me punimin enatyralistit A. R. Wallace, qëpunonte në Borneo, para LinneanSociety të Londrës në 1858. Botimii parë, që këtë vit mbush 150 vjet,u bë në 1859.

Ndryshe nga çfarë besohet nëmasë, Darvini nuk e “zbuloi“evolucionin që ishte një koncepti njohur e i përhapur, megjithëse joi pranuar plotësisht nga komunitetishkencor. Por ai parashtroi njëmekanizëm evolutiv bindës dhekoherent. Puna e Darvinitpërmban një listë të gjatë të faktevedhe, e mbështetur nga natyralistët,tregoi se si kanë ndryshuar formate llojeve (shtati, përmasat, ngjyra,

trajta etj..) dhe mënyra e të sjellitnë një mjedis të dhënë.

Teoria e Darvinit qëndron nëatë që, individët e çdo llojeje, përburimet natyrore, janë në lidhje tëngushtë me njeri tjetrin . Në këtëluftë për mbijetesë, mjedisi bën njëperzgjedhje, të quajtur seleksio-nimi natyral, ku eliminohen më tëdobëtit dhe më të aftët mbijetojnëdhe i përcjellin karakteristikat etyre tek pasardhësit. Në mënyrë tëpërmbledhur teoria e evolucionitbazohet në: diversitetin e karakteri-stikave të llojeve ; trashëgiminë ekarakteristikave ; përshtatjen memjedisin ; luftën për mbijetesë ;seleksionimin natyral dhe izolimingjeografik.

Po ashtu, kjo teori, bazohet nëpesë vrojtime e në përfundimet qëdalin, sipas përmbledhjes që kabërë biologu Ernst Mayr:

1. Llojet kanë një pjellori tëmadhe dhe prodhojnë shumëpasardhës që mund të arrijnëmoshën madhore.

2. Popullsitë e këtyre llojeveqëndrojnë pak a shumë në të

njëjtin numur, me ndryshime tëvogla.

3. Burimet e ushqimit janë tëkufizuara, por relativishtkonstante për shumicën e kohës.

Nga këto tre vrojtime është emundur të nxirret përfundimi senë çdo mjedis do të ketë, midisindividëve, luftë për mbijetesë.

4. Me riprodhimin seksual,përgjithësisht, nuk prodhohenindividë identikë. Variacioniështë tepër i madh.

5. Pjesa më e madhe e këtij

variacioni është i trashëgueshëm. Për këto arsye Darvini

thekson se në një botë popullsishtë qëndrueshme, ku çdo individduhet të luftojë për të mbijetuar,ata me karakteristika “më të mira“, kanë mundësitë të mbijetojnë .Me kalimin e gjeneratave, duke itransmetuar këto tek pasardhësit,bëhen karakteristika dominuesetë popullimeve. Ky është

seleksionimi natyral. Por Darviniafirmon gjithashtu se kjo vazhdonpër një kohë të gjatë, prodhonndryshime në popullsitë e llojevedhe, eventualisht, krijon dhe llojetë reja. Ai, që athere, imagjinoi segjithë llojet e gjalla vinin nga njëparardhës antik i përbashkët.Provat moderne të ADN-së e kanëvërtetuar edhe këtë ide.

HISTORIA E MENDIMITEVOLUCIONIST DHE FEJA

Ideja e një evolucioni biologjiktë qënieve të gjalla ështëmbështetur që në erën klasike ngatë ashtuquajturit “atomistë “grekëe romakë, ku dallohet Lukreci meveprën-poemë të tij “Dererumnatura - Mbi natyrën “. Mepërparimin e krishtërimit filloi tëbesohej në historinë biblike të“kreacionizmit - krijimit “,mbështetur në Gjenezën sipasungjijve, duke i konsideruar llojettë pandryshueshme, sepse ishinkrijuar drejtpërsëdrejti nga zoti. Nëshekullin e tetëmbëdhjetë, megjithëqë historia e natyrës u zhvilluashumë, pati dhe teori të tilla si“katastrofizmi” i Cuvier që thoshtese, periodikisht, kafshët e bimët

shfarosen nga katastrofa natyrorepër tu rikrijuar të tjera, të lindura ngaasgjëja, d.m.th. nga zoti. Në tëkundërt me të, teoria euniformitarizmit e J. Hutton (në1785) kishte në bazë hipotezën e njëzhvillimi gradual të tokës, jo ngakatastrofat, por nga një process ingadaltë nëpërmjet eonëve. 1*)

Nga 1796 E. Darvin, gjyshi iCharles, çoi më tej hipotezën e njëparaardhësi të përbashkët, duke

Darvinizmi është teori me bazë solide për të arriturnjohjen e raealitetit me objektivitet, e besueshme

dhe e verifikueshme. Kreacionizmi është vetëmbesim fetar.

“Nëse do të jepja një çmim për një ide të vetmemë të mirën që dikush ka patur deri më sot, do t’ja

jepja Darvinit”. Filozofi Daniel Dennett, “Ideja e rrezikshme e

Darvin “, 1995

5

Një shekull e gjysëm nga shpallja e saj, “ideja errezikshme” e Darvinit po tregohet më vitale se kurrë.“Asgjë në biologji nuk ka kuptim nëse nuk shikohetnë dritën e evolucionit”.

Th. Dobzhansky, biolog

DDDDDARARARARARVINIZEMVINIZEMVINIZEMVINIZEMVINIZEM

afirmuar që organizmat përftojnë“pjesë të reja” në përgjigje ndaj“ngacmimeve” të mjedisit dhe këtondryshime transmetohen tekpasardhësit ; në 1802 ai sugjeroiseleksionimin natyral. Në 1809,Jean-Baptiste Lamarck zhvilloi njëteori të njgjashme: “trashëgimtariae karakteristkave të fituara “. Nëkëtë periudhë influencoi edhevepra e T. Maltus „ Punim mbiparimet e popullsisë „ që shtimine saj e lidhte me tepricën eburimeve të disponueshme.

Teori të ndryshme upropozuan për të mbështetur

kreacionizmin biologjik si„aktualizmi” i Charles Lyell qështonte se çdo lloje ka një “qendërkrijimi “e ishte krijuar për njëhabitat të caktuar ; CharlesBabbage që thoshte se zoti kishtekrijuar një program hyjnor përprodhimin e llojeve ; RichardOwen dhe Johannes Müller qëkishin mendimin se materia e gjallëka një „ energji oraganizative „(Lebenskraft) etj..Përgjithësisht,kreacionistët mbështeteshin nëato fenomene, të cilat nuk ishinspjeguar akoma shkencërisht dhepërkrahnin konceptin eevangjelistit Xhovani, sipas të cilit

ndërhyrja e zotit ishte evazhdueshme përjetë.

Pas publikimit të veprës, teoriae evolucionit u diskutua dhedebatua gjerësisht. Në 1874,teologu Ch. Hodge akuzoi Darvininse mohonte egzistencën e zotit. Nëdebatin midis kishës anglikane dheDarvinit, Thomas H. Huxley,biolog e filozof dhe një ngambështetësit më të mëdhej tëkohës për evolucionin, duke i bërënjë shërbim të madh teorisë dhevetë atij, u përgjigj me thënien efamëshme: „ Preferoj të jempasardhës i një majmuni, sesa i

një njeriu të kulturës që kaprostituar njohuritë dheelokuencën në shërbim tëparagjykimit dhe falsitetit „.

Leksionet e Huxley, ndiqeshinme vëmëndje, si nga natyralistët

ashtu dhe nga fetarët. Libri patikundërvënie të ashpra që me daljennë dritë sepse, në radhë të parë,

shprehtë të kundërtën e teorive“shkencore “, athere të përhapura tëndërhyrjes hyjnore në natyrë.Megjithëse e mbështetur nga shumëshkencëtarë, teoria e evolucionit patidhe të tjerë që hezituan ta pranonin.Një mbështetje të madhe do të kishteqënë punimi dhe zbulimet nëgjenetikë të G.Mendel por, që, derinë vitet e para të shekullit të XX-të,ngeli e pashfrytëzuar.

Nga 1860 deri në vitet 1930, teoriae evolucionit nuk u pranua tërësishtnga shkencëtarët. Dolën, mbi bazëne saj, teori të tjera si neodarvinizmi,neolamarkizmi, ortogjeneza dheteoria e mutacioneve. E rëndësishme

ishte që, në vitet 1930, puna e shumëbiologëve, sataticienëve epaleontologëve çoi në formulimin etë ashtuquajturës Sintezë modernetë evolucionit që bashkoi konceptine seleksionimit natyral te Darvinit megjenetikën e Mendel.

Duhet mbajtur parasysh se,teoria evolucioniste, u përdor edhepër qëllime raciste e genocidi, qoftëpër të vërtetuar epërsinë e racës sëbardhë mbi të tjerat, apo në krijimindhe seleksionimin e racës së pastër,siç ishte shëmbulli famëkeq ieksperimenteve naziste.

Teoria e Darvinit sot pranohetnga të gjithë biologët. Megjithatë,në SHBA, një pjesë e popullsisë, përshkak të paragjykimeve, ështëkundër saj. Por debati vazhdon përatë që teoria e evolucionit tëstudjohet apo jo nga shkollat e larta.Një nga arsyet që nxjerrin mëradikalët, (pranojnë, sipas Biblës, sejeta në tokë ka lindur vetëm 6000 vjet

më parë), është dhe rendi memijëvjeçarë i vërtetimit të moshës sëfoslileve, p.sh. me karbonin 14.

Me një rënie të përkohëshme në

vitet 1950, me zbulimet e ANDdhe të proceseve fiziko-kimikenë nivel molekular, teoria, pasviteve 70-të mori përsërirëndësinë e duhur në shkencat,duke vënë në dukje problemet epërshtatjes së njeriut ndajndryshimeve të mëdha e tëshpejta . Kështu, p.sh. rritja emadhe në një kohë të shkurtër epërdorimit të sheqerit provokoi,veç të tjerave, edhe një shumëfishim të obezitetit dhe miopisënë popullsinë e botës, sidomosnë vendet me mirëqënie më tëlartë.

Triumfi i teorisë së

evolucionit bëhet më i plotë këtëvit në 200 vjetorin e lindjes së tijdhe 150 vjetorin e botimit të“Origjinës së llojeve “, kur kishaanglikane kërkoi falje në mënyrëzyrtare se nuk e pati kuptuar nëkohë këtë teori. Ndërsa Vatikani,më i tërhequr, do të organizojënë 3 deri 7 mars një ballafaqimme shkencëtarë e teologë për tëgjetur një rrugë që do të tregojëedhe “shkencërisht “ndërhyrjenhyjnore. Gjë e vështirë që,besojmë, do të përfundojë me

Sot nuk mund të kuptohet shkenca pa këtë teoritë Darvinit që, kur ishte djalë i ri, sipas kujtimevetë të birit, e filloi me dy deduksione: Kush ka sqep

- ka pupla dhe kush ka gjymtyrë - ka vertebra.

pranimin me “doreza “tëevolucionit. Kjo me kishënkatolike ka ndodhur dhe më parë,si në rastin e Xhordano Brunosapo Galileut, të cilit në 15 shkurt tëkëtij viti i celebroi një meshë, përtë larë “mëkatin “e dënimit të tijnga ajo, për herezi në 16 qershor1633 .

Sot nuk mund të kuptohetshkenca pa këtë teori të Darvinitqë, kur ishte djalë i ri, sipaskujtimeve të të birit, e filloi me dydeduksione: Kush ka sqep - kapupla dhe kush ka gjymtyrë - kavertebra.

Agim DALIPI

1*) Eon, njësi kronologjike qëpërdoret në gjeologji dhe ështëshkalla më e herëshme e kohëvegjeologjike. Kufiri midis një eonidhe pasardhësit të tij kore-spondon me një ndryshimthelbësor në historinë e qënievetë gjalla. Eonët janë katër: Azoiku- para 3800 milionë vjet më parë ;Kriptozoiku – midis 2500 e 3800milion vjet më parë ; Proterozoiku- midis 545 e 2500 milion vjet mëparë ; Fanerozoiku -filluar 545milionë vjet më parë .

6

Ndër vitet e tranzicionit, në emërtë problemeve të shumta, i kemidhënë të drejtë faktit që për së pari

të mendojmë për gjërat më parësoretë jetës. Kjo është e vërtetë sidomosnë Shqipëri ku ende mendohet “përvezën sot, sesa pulën nesër!”. Nukdo t’i referohem zhvillimit ekonomik

të vendit, për të cilin ky proverb ipopullit do të shkonte më mirë. Letë shohim një tjetër drejtim. Një ndërdimensionet më të rëndësishme tëçdo familjeje është edukimi ifëmijëve. Cili është i zoti tëargumentojë së matematika apoleximi, edukimi fizik apo muzika janëmë të rëndësishme se sa edukimi

MENDIME NGAEKSPERTET

Z. Agron DELIU, specialistmjedisi: Një hektar sipërfaqe e gjelbërthith, ose pastron 3 ton dioksid karboni,6 ton grimca të respirueshme, që kanëabsorbuar edhe të gjithë komponentëtkancerogjenë organikë. Unë kam bërënjë llogari shumë të thjeshtë, të cilën jakam çuar edhe Bashkisë: duke marrëkoncentrimin e grimcave tërespirueshme, së fundmi të NO2 dhetë benzenit (që po kapërcejnë normat),dhe nëse Tirana është 40 mijë m² (4000mijë hektarë), për të ulur nivelin egrimcave të respirueshme nga 120mikrogram për metër kub, në 40 që ështënorma e Europës, duhen 7000mijëhektarë gjelbërim.

Makinat janë kontribuesi kryesori ndotjes së qytetit, qoftë edhe përshkak të grimcave në suspension, qëjanë edhe më të rrezikshmet përorganizmin e njeriut dhe qëndrojnë nëajër. Duke qënë se kanë peshë specifiketë vogël, ato nuk bien në tokë e ngjitenedhe shumë lart. Shifra e saktë, psh për21 Dhjetorin është 18 gram në vit. Kjoështë pesë herë më e madhe se norma ejonë e lejuar dhe shumë më tepër senorma e Bashkimit Europian. Njëpërmirësim i emetimeve të makinave,që ka përbërës kancerogjenë, nëpërmjetkufizimit, por dhe ndalimit tëpërkohshëm të qarkullimit të makinave.Mendoj, duke zbatuar atë që ështëparim në mjedis “ndotja ndalohet nëburim “, të bëjmë edhe sensibilizim tëqytetarëve, por të dëgjohen më tepëredhe specialistët për të gjetur alternativat

Ka filluar të përdoret përherë emë tepër prodhimi i energjisë elektrikei kombinuar me prodhimin e energjisëtermike për ngrohje. Kjo me kapjen e“mbetjeve të nxehtësisë “nga gjenerimii rrymës elektrike dhe riciklimi i ketyrembetjeve në ngrohje, si për industrinë,ashtu dhe për banesat.

Ky proces, i quajturbashkëgjenerim, ka arritur në 8 % tëkapaciteteve botërore të prodhimit tëenergjisë elektrike, ose rreth 350 mijëMWat. Bashkëgjenerimi (CPH -combined power and heat) shfrytëzonnxehtësinë e prodhuar nga sistemetkonvencionale (centralet, termo-

centralet etj), që çlirohet në atmosferë,por edhe atë që del nga procesetindustriale, ku përdoret energjielektrike nga ku çlirohet “mbetjetermike”. Kjo nxehtësi që çlirohet nëmjedis, që ka kërkuar një sasikarburanti për tu prodhuar, duke eripërdorur, shpie, jo vetëm në kursimtë karburanteve, si rrjedhim tëshpenzimeve, por edhe në uljenindirekt të ndotjes së atmosferë ngadjegja e tyre.

Përparësitë janë shumë tëdukshme. Një central me qymyr,mesatarisht kthen në energji tëpërdorshme 33 % të lëndës djegëse.Më të efektshmit prej tyre kanë njëkoeficient deri 60-64 %. Ndryshe ngakjo, sistemet CPH arrijnë në një shkallënga 75 deri në 90 %, por dhe me humbjetë vogla në transmetimin dheshpërndarjen e energjisë.

Duke qënë se energjia termikehumbet një pjesë të konsiderueshmegjatë transportit, CPH po planëzonqë burimet e saj të jenë sa më afërkonsumatorëve. Kjo, në SHBA eKanada është realizuar me sukses për

disa universitete dhe spitale . Më efektive është kur, ky sistem,

përdoret në rajone të ftohta, qëkërkojnë dhe sasi të mëdha energjiepër ngrohje. Sektorët më efikas për tashfrytëzuar këtë sistem janë ata tëenergjisë intensive ku hyjnë prodhimete letrës, kimikateve, shkrirja epërpunimi i metaleve, rafineritë,proceset e përpunimit të ushqimeveetj.., të cilat, së bashku, kërkojnë rreth80 % të energjisë botërore.

për mjedisin? Edukimi i sotëmfëmijëve bëhet për të krijuar një breztë aftë të drejtojë dhe çojë përpara

shoqërinë e nesërme, të paktën atëshoqëri që do t’i takojë 15-25 vitevetë ardhshme. E meqë kjo është epashmangshme, na bëhet edhe mëe vështirë vendimmarrja se cilat

lëndë apo kurrikula janë më tërëndësishme sot për fëmijën 10vjeçar!

Edukimi mjedisor shpesh shihetsi zgjidhje e problemeve të sëtashmes. Për shembull, edukimi më imirë i fëmijëve do të ndihmojëshoqërinë të ndërgjegjësohet mëshumë mbi mbajtjen pastër të

ERA E NDRYSHIMIT: EDUKIMI MJEDISOR – (R)EVOLUCIONI QE PO NDODHNga Mihallaq Qirjo, REC

mjediseve të përbashkëta apokrijimit të sjelljeve më tëpërgjegjshme konsumatore.Ndonëse kjo është e vërtetë, mëshumë punë edukuese dhedetyruese duhet bërë me ne tërriturit.

Le tu kthehemi sërish më tëvegjëlve dhe thelbit të edukimitmjedisor. Edukimi i tyre përmbanjo vetëm përgjegjësinë e formëzimittë tyre pro mjedisor, por edhendryshimit që brezi ynë duhet tëkryejë sot si mësues e formatorë tëtyre. Mjedisi i dëmtuar përrethnesh dhe burimet e shterrshme tëplanetit po konturojnë një botëgjithnjë e më konkuruese dhe tëegër, me çmime në rritje dhe mëshumë njerëz që zhyten nëvarfërinë dhe ditë-netët plotpërpjekje për një jetë qoftë edhemodeste. Pak apo aspak mendojmësot që prodhimi dhe konsumi të naplotësoje nevojat tona dhe jo tëna ushqejë egon personale për tëgjetur lumturinë tek shpenzimi itepruar dhe harxhimi material.

Mësuesit tanë të arsimit bazërenditen ndër mbi 15,000 mësuesite shumë vendeve të Evropës, tëcilëve më së fundi u është shtuaredhe Maqedonia, të cilët japin“Paketën e Gjelbërt”. Atapërcjellim njohuritë, aftësitë dhemesazhet edukuese për mjedisin,që po zë më shumë vend në

diskutimin dhe veprimin epërditshëm. Qendra Rajonale eMjedisit (REC) Shqipëri, nëbashkëpunim me Institutin eKurikulës dhe Trajnimit (IKT)

vijon me dhënien e trajnimeve tëavancuara për edukimin mjedisornë të gjitha Drejtoritë ArsimoreRajonale. Gjatë muajve nëntor-dhjetor 2008 janë organizuar

trajnime me mësuesit e shkollave9 vjeçare të Lezhës, Kavajës dheTiranës. Deri në fund të këtij vitishkollor, REC do të zhvillojë rreth

më të mira. Prof. Sazan GURI: Çdo qytetar i

Tiranes thith zyrtarisht 73 kg pluhur nëvit, çdo ditë, secili banor tiranas thith10,000 litra ajër, për të cilën ai kujton seështë i pastër. Përballemi me politikambi ajrin që vrasin çdo vit në Tiranërreth 300 veta;

Aktualisht, sipërfaqja e gjelber,brenda qytetit është 0.5 m² për banor.Për të dhëna si radioaktiviteti e të tjera,Shqipëria në hartat e Europës është boshpa të dhëna, të cilat na i kërkojnë edhespecialistët e huaj.

Z. Lavdosh FERRUNI, specialistmjedisi: Në fakt, interesat tona siambientalistë janë e duhet të jenë tëpërbashkëta dhe duhet marrë parasyshshtimi i qytetit me 400 mijë banorë tëtjerë. Rritje të tilla si kjo që ndodhi evazhdon në Tiranë, bota i ka kaluar nëdhjetra e qindra vjet, ndërsa ne në njëperiudhë shumë të shkurtër dhe pa njësistem nëntokësor të transportit. Kjo,sëbashku me rritjen e mirëqënies eshtimin e makinave do ta çojë Tiranënnë kolaps. Për këto duhet edhe ndërhyrjae qeverisë qëndrore, por që aktualishtduket se nuk do të ketë.

Me fluksin që pritet dhe nuk do tëmerren masa të ndalet, si në qendër, pordhe në komunat përreth, ato zona që nëplan janë të gjelbra, do të kthehen nëndërtime. Prandaj, edhe Bashkia, edhendërtuesit, duhet ta shikojnë me vizionkombëtar. Për 175 hektarë gjelbërim qëparashikohet të shtohet në plan dhe meata 400 mijë banorë të rinj, gjelbërimi dotë shtohet vetëm me 4 m² për banor,parametër edhe ky i papranueshëm.

PERGJIGJE NGAP U B L I K U

U anketuan 44 persona.Nga këta: - 22 me arsim të lartë. - 8 me arsim të mesëm . - 14 me arsim të ulët.1. 68 % (30 vetë) e të anketuarve

mendon se ndotja më e madhe vjennga automjetet, ku:

- 8 venë si shkak qarkullimin eshumë mjeteve .

- 16 vetë mendojnë se shkakukryesor është qarkullimi i mjeteve tëimportuara me amortizim të lartë dheme shkarkime të mëdha të gazrave.

- 6 vetë e gjejnë jashtëstandardeve naftën e përdorur nëShqipëri, si prodhimin vendas dheatë të importit.

2. 25 % (11 vetë) ngrenëproblemin e ndërtimeve dhe tëlëvizjes së automjeteve të mëdhabrenda qytetit që ndotin ajrin nëvazhdimësi, megjithë se ka njëkufizim të tyre vetëm për periudhën enatës..

3. 88 % e personave tëkomunikuar (41) mendojnë se, ligjipër tregtimin e karburanteve qësjellin ndotje të madhe të ajrit (naftaD2 etj..), duhet të ishte vendosur mëparë për të dhënë një impakt pozitivnë mjedis.

4. Krijimi i mundësisë tekARMO, për tregtimin e naftës D2edhe një vit, është quajtur ipapranueshëm nga 18 të intervistuar(41 %).

TTTTTELEFONI I GJELELEFONI I GJELELEFONI I GJELELEFONI I GJELELEFONI I GJELBERBERBERBERBER

Qendra Rajonale e Mjedisit (REC) Shqipëri, nëbashkëpunim me Institutin e Kurikulës dhe

Trajnimit (IKT) vijon me dhënien e trajnimeve tëavancuara për edukimin mjedisor në të gjitha

Drejtoritë Arsimore Rajonale.

Vazhdimësia e trajnimit të mësuesve, jo vetëm përinformacionin mjedisor, por dhe metodologjitë eedukimit mjedisor ka një rëndësi parësore në

garantimin e qëndrueshmërisë së edukimit mjedisortë nxënësve në shkollë.

20 trajnime të këtij niveli.Vazhdimësia e trajnimit tëmësuesve, jo vetëm përinformacionin mjedisor, por dhemetodologjitë e edukimit mjedisor

ka një rëndësi parësore nëgarantimin e qëndrueshmërisë sëedukimit mjedisor të nxënësve nëshkollë. Gjatë dy viteve të funditstatusi i zbatimit të kësaj pakete në

shkolla të ndryshme ka variuar ngalëndë me zgjedhje, në lëndë kros-kurrikulare apo veprimtari ekstra-kurrikulare.

Jo vetëm për kuriozitet

“MBETJET “E ENERGJISEELEKTRIKE DHE NGROHJA

KUSH JANE SHKAKTARET ME TE MEDHEJ TE NDOTJES SE AJRIT NE TIRANE DHE ÇFAREDUHET BERE NE KETE DREJTIM?

Nga të dhënat rezulton se në vendin tonë qarkullojnë çdo ditë rreth 300 mijë automjete, 80% e të cilavepërdorin lëndë djegese diezel (pa harruar faktin se numri më i madh i tyre janë mjaft të amortizuara).Cilësia e lëndëve djegëse të përdorura deri tani, me përmbajtje të lartë squfuri, ka sjellë shqetësimet qëdihen e njihen tek qytetarët duke u bërë burim sëmundjesh dhe kërcënuar jetën e tyre. Vetëm gjatë vitit tëkaluar janë importuar 289.253 ton lëndë djegëse diezel dhe 54.734 ton benzinë .

7

Njerëzimi është në borxh ekologjikndaj planetit. Një e treta e tij është ujëdhe toka pjellore, pyjet, burimethidrike njerëzimi po i konsumon ; porpa i rigjeneruar. Ajo që i merrnimplanetit, dhe ishte e mjaftueshme derinë 1961, sot është transformuar nënjë borxh në rritje .

Në 45 vitet e fundit kërkesat enjerëzimit ndaj Tokës janë dyfishuarsi rezultat i rritjes demografike por dhei shtimit të konsumit individual. Kyështë rezultati i monitorimit dhepërmbajtjes së publikimit të fundit tëLiving Planet Report të WWF, ZS

Londër dhe Global Footprint Netëork. Aty bëhet analiza e gjendjes sëplanetit, situatës së mjedisit global etë biodiversitetit përherë në rënie dhezonave, gjithnjë e më të shumta e mëtë mëdha të asaj që quhet sot “stresihidrik”, stinor apo i përhershëm.

James Leape, drejtori i WWFInternational shprehet se “Bota pojeton makthin e një reçesioniekonomik sepse ka mbivlerësuarburimet financiare në dispozicion, pornjë krizë më e rëndë na ka ardhur tedera, ose më mirë – erozioni i kredititekologjik, shkaktuar nga nënvlerësimii rëndësisë së burimeve mjedisore si

bazë e mirëqënies të çdo shoqërie.Në qoftë se presioni ynë ndajTokës, do të vazhdojmë me ritmet etanishme, rreth vitit 2035 do të keminevojë për një planet tjetër për tëmbajtur nivelin e sotëm të stilit tëjetës.”

Raporti tregon se mbi tre tëkatërtat e popullsisë njerëzore jetonnë vende që janë “debitorë “nëterma ekologjike, ku konsumetkombëtare kanë tejkaluar, nëmënyrë të bollshme, kapacitetinbiologjik kombëtar të tyre. “Shumëshpesh, stili ynë i jetesës e rritjajonë ekonomike, konsumojnë, nëmënyrë gjithnjë e më tëpaqëndrueshme, kapitalin ekologjiktë pjesëve të tjera të botës”. Kështushprehet Gianfranco Bologna,drejtor i WWF Italia .Ai vazhdon“Në 1961 pothuaj gjthë vendet ebotës kishin një kapacitet më se tëmjaftueshëm për të plotësuatkërkesat e tyre, në 2005 situata ka

ndryshuar ka ndryshuar në mënyrëradikale dhe shumë vendeplotësojnë kërkesat vetëm dukeimportuar burime nga vende të tjeradhe duke përdorur atmosferëntokësore, si një vend për tëshkarkuar dyoksidin e karbonit dhegazra të tjera serrë.

Raporti 2008, për herë të parëpublikon dhe Gjurmen Hidrike, nënivel global e kombëtar, që i shtohetGjurmës Ekologjike (analiza ekërkesës për burime natyrale qërrjedhin nga veprimtaria njerëzore)dhe Treguesit të Planetit të Gjallë(matës i shëndetit të sistemeve

natyralë). Në Treguesin e Planetitpasqyrohet se, që nga viti 1970është verifikuar rënia komplesive e

biodiversitetit në rreth 30 %, dukeanalizuar 5000 popullsi të 1686kafshëve vertebrore (sisorë, zogj,

reptilë, amfibë e peshq). Në zonattropikale ky reduktim shkon deri në50 %. Shkaqet kryesore janë

NE MBROJTJE TEPEISAZHIT

Eshtë e vjetër ideja për tëmbuluar ndërtimet me xham dhematerial reflektues, përgjithësishtpasqyra. Po ashtu edhe ndërtimi ishtëpive në pemë (treehouses). Porfirma suedeze e arkitekturës Tham& Videgard Hansson, në përshtatjene ndërtimit me mjedisin ka gjetur njëmënyrë origjinale për të shmangurimpaktin viziv ose, thënë ndryshëpër të mos prishur peisazhin.Ndërtimet e tyre në pemë, meveshjen me pasqyra, duke u përzierme pamjen e qiellit dhe natyrëspërreth e duke u bërë gati të shkrirame mjedisin, kanë gjetur përhapjekohët e fundit në vendet nordike.

100 MUAJ PER TENDERHYRE PER NGROHJEN

GLOBALE Në fillim të shkurtit, një grup

studjuesish të ngrohjes globale tëNEF (Fondacioni i Ekonomive tëreja) ka deklaruar se brenda 100muajsh do të hymë në një periushëpa kthim të ndryshimeve klimatike.Ndryshimet e pritëshme do të jenë

EEA, Agjensia Europiane eMjedisit) njofton serinë epublikimeve mjedisore më tërëndësishme të vitit, duke përfshirëartikujt:

1- Diplomacia: Diplomaciaglobale dhe kërkimi për njëpasardhës të Protokollit të Kyotos.

2- Uji: Adaptimi me ndryshimetklimatike dhe uji.

3- Kërmijtë vrasës dhe alienëtë tjerë (artikull i botuar): Kërmillivrasës është bërë kërcënim përbiodiversitetin e brishtë të Europës,sidomos për zvogëlimin e imunitetittë bimëve në kopshtari.

4- Çdo frymëmarrje: Cilësia eajrit në Europë.

5- Nëse ndodh boom ibioenergjisë: Prodhimi në shkallëtë lartë i bioenergjisë do të sjellërisqe të konsiderueshme përmjedisin. Si do të zhvillohetbiodebati ?

6- Peshku jashtë ujit:Menaxhimi detar në ndryshimetklimatike.

7- Reforma në PolitikënKomunitare të Bujqësisë.

8- Jo në oborrin tim:Menaxhimi ndërkombëtar i

LIVING PLANET REPORT 2008shpyllëzimet, tjetërsimi i terrenit,ndërtimi i digave, ndryshimi i rrjedhëssë ujrave dhe 35 % nga ndryshimet

klimatike. Në raport ngrihet dhe analizohet

problemi rritjes materiale nëpërmjet

shfrytëzimit të skajshëm të burimevenatyrore e theksohet se krizaekologjike globale është edhe më e

rëndë se ajo ekonomike aktuale. Emetimet e CO2 nga burime

energjie fosile dhe konsumimi itokës, janë veprimtaritë njerëzore qërëndojnë së tepërmi GjurmënEkologjike dhe ndryshimet klimatike.Nga analiza e saj, kryer nga GlobalFootprint Network (GFN), del sebiokapaciteti global, ose më mirëhapësira e nevojshme për tëprodhuar lëndët e para të konsumittonë dhe të “kapë “emetimet tona tëgazrave serrë, është 2.1 hektarë përbanor të tokës. Analiza tregon se,me sistemet e sotme duhet të jenë2.7 hektarë, pra me një defiçit prej0.6 ha për person. M. Wackernagel,drejtor ekzekutiv i GFN shprehet se:“Duke vazhduar të ushqejmedefiçitin ekologjik rëndojmë dheekonominë. Limitet dhe kolapsi isistemeve natyrore mund të çojnënë rënien e vlerës së investimevedhe ngritjen në qiell të kostos sëushqimeve dhe energjisë”.

Shtetet e Bashkuara dhe Kinakanë Gjurmën Ekologjike kombëtaremë të madhe, secila me 21 % të

konsumit të biokapacitetit global,por në treguesit për person, SHBAkanë rekordin absolut të harxhimit .

Duke marrë parasysh raportin esipërfaqes në dispozicion (2.1 ha) mesipërfaqen që nevojitet (të paktën2.6 ha), në raport theksohet, jo paironi, se së shpejti do të na nevojitetnjë “planet” tjetër.

Publikohet Raporti dyvjeçar i WWF.

Jo vetëm për kuriozitet

SONDE PER KERKIM PLANETESH TE

PERAFERT ME TOKEN NASA, agjensia hapësinore amerikane, do të lëshojë, në 5 mars, nga

baza e kepit Kanaveral, Florida, sondën vrojtuese Kepler. Misioni i saj dotë jetë vrojtimi i rreth 100 mijë yjeve të sektorit tonë të Rrugës sëQumështit, të njgjashëm me diellin tonë. Ajo, për tre vjet e gjysëm, do tëkërkojë në orbitat e këtzre yjeve, planetë për gjetjen e planetëve telurikë,në formë dhe kushte të afërta me Tokën dhe në orbita “të banueshme”.

Nga viti 1995 janë zbuluar nga astronomët, rreth 300 eksoplanetë (planetë jashtë sistemit diellor ), por shumica e tyre janë gjigantë të gaztë

ku, egzistenca e jetë, duket e pamundur. Një planet telurik, pranë yllitGliese 581, është zbuluar nga astronomët në prill 2007. Ai ndodhet 22. 5vite dritë larg tokës, me një diametër 5 herë atë të Tokës dhe me njëtemperaturë që varion nga 0 deri në 40ºC.

“Ne kërkojmë planetë”, u shpreh William Borucki, studjues i NASA,“ku temperatura lejon prezencën e ujit të lëngshëm në sipërfaqe. Ështëzona ku ne, mendojmë, se mund të zhvillohet jeta. “Ndërsa Jon Morse, drejtori astrofizikës së NASA, mendon se zbulimet që priten jashtë zonave tënjohura të sektorit tonë të Rrugës së Qumështit, “ mund të ndryshojnëvizionin që njerëzimi ka për veten e vet”.

mbetjeve. Për politikat e Agjensisë,

Bursík, Ministri çek i Mjedisitshprehet se: “2009 ofronmundësinë për të angazhuarkomunitetin dhe për të filluar njëndryshim mjedisor të mirëfilltë. Nena nevojitet të lëvizim me kujdespor edhe me shpejtësi “.

J. Mcglade,Drejtoresha Ekzekutivee EEA, shton: “Ne naduhet të zvogëlojmëndryshimet klimatike meurgjencë dhe po ashtu tëkomunikojmë me efekt me njëaudiencë sa më të madhe. Më parëse të motivojmë popullin për tëvepruar, duhet t’i japim

mundësinë për tu angazhuaratyre, dhe qeverive të tyre “.

Studimet e mësipërme, që dotë kryhen në 2009, nuk është sedo të ezaurojnë problemet etrajtuara. Ato do të shëbejnë mëtepër për t’i dhënë përparësidebatit politikës së sotmemjedisore në Europë ndaj

zgjidhjeve për ndryshimetklimatike, natyrës e biodiversitetit,përdorimit të burimeve natyrore eshëndoshjes së mjedisit në rajon..

TETE NGJARJET MJEDISORE TE EUROPES NE 2009 NGA BOTAtë tilla, që pas kësaj periudhe, do tëfillojnë të jenë të pandreqëshme, sirezultat i proceseve fizike të gazeveserrë.

Studjuesit japin shembullshkrirjen e masive të akullit në polet

e Tokës, por dhe në vende të tjera.Kjo sjell, me reduktimin e sipërfaqessë bankizave, uljen e reflektimit tëmxehtësisë që vjen nga Dielli. Poashtu, vrojtimet e bëra në detrat ejugut dhe Atlantikun verior kanëtreguar se shkalla e absorbimit tëCO2 është ulur ndjeshëm.

Për më tepër vizitoni neweconomics.orgonehundredmonths.org.

Nga analizat del se hapësira e nevojshme për tëprodhuar lëndët e para të konsumit tonë dhe të “kapë

“emetimet tona të gazrave serrë, sot është 2.1hektarë për banor të Tokës. Por që sot na duhen 2.7hektarë, pra kemi një defiçit prej 0.6 ha për person.

Shumë shpesh, stili ynë i jetesës e rritja jonëekonomike, konsumojnë, në mënyrë gjithnjë e më të

paqëndrueshme, kapitalin ekologjik të pjesëve të tjeratë botës.

8

Adresa e redaksisë: Ish- klinika qeveritare, shkalla 3, kati IV, TiranëTel.: 04 234 851, Cel.: 068 21 82081 e-mail: ekolevizja@yahoo. com

TIRAZHI: 600 KOPJE

EDITORI – Xhemal MATOKRYEREDAKTOR – Agim DALIPI

S T

A F

I

GRUPIMI “EKOLËVIZJA” Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror,

Shkodër - Fatbardh Sokoli Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror,

Tirane - Pranvera Bekteshi Shoqata Kombëtare progresi pyjor – Tirane, Liljana Shehu Albaforest, Tirane, Mehmet Meta Qendra Eden, Tirane - Merita Mansaku Klubi Ekologjik, Krujë - Muharrem Goci Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror, Berat

- Genta Decolli Lilium Albanicum, Librazhd- Ferit Hysa Masmedia dhe Mjedisi - Xhemal Mato Qendra për Komunikimin Elektronik, Tiranë – Ladi Balla Qendra Kombëtare e Lëvizjes Ambjentaliste, Tiranë - Haziz

Marku Klubi Ekologjik, Elbasan - Ahmet Mehmeti Instituti i Studimeve të Ambjentit, Tiranë - Agron Deliu

Laguna e Kaltër, Orikum - Skënder Mejdiaj Klubi Ekologjik, Librazhd - Naim Disani Forumi për integrimin social, ekonomik e kulturor,

Gjirokastër – Luan Pogaçi Shoqata Pylli i Blertë - Buçimas, Pogradec - Ruzhdi

Hymetllari Milieukontakt International, Tiranë – Valbona MAZREKU Shoqata e Përmakulturës, Tiranë - Edlira Mulla Klubi Ekologjik, Tiranë - Fatos Xhemalaj G&G Group, Tiranë - Sazan Guri AULEDA, Vlorë Shoqata Mjedisi Ekologjik dhe Turistik Lura, Lurë -

Ismail Hysa Federata e gjuetarëve sportivë të Shqipërisë, Tiranë –

Themi Perri Qendra e konsulencës veterinare dhe sigurisë ushqimore,

Tirane – Gani Moka

CMYK

KY NUMUR I GAZETES “EKOLEVIZJA “SPONSORIZOHET NGA RECQENDRA RAJONALE E MJEDISIT SHQIPERI DHE NGA PROGRAMI“FORCIMI I SHOQERISE CIVILE SHQIPTARE PER NJE MJEDIS METE MIRE “MBESHTETUR NGA MINISTRIA E JASHTEME EHOLLANDES.

Klubi Ekologjik, Maliq – Myzafer Gjiriti Shoqata “Natyra për njeriun”, Durrës – Fali Ndreka Instituti Kombëtar për Studime dhe Kërkime të Mjeksisë

dhe Mjedisit “Fillonid Durrachieni” – Flamur Tartari Shoqata “Adriatiku”, Vlorë – Petrit Dërvishi Shoqata “Miqtë e Thethit”, Shkodër– Dedë Nika Shoqata "PASS”, Majlinda Lleshi Shoqata “Nënujsat” Ened Mato Shoqata “Vazhdon” Gazmend Koduzi Shoqata "EKOLOGJISTI "- Durres, president Bashkim

Shyle. EKOMJEDISI, Durres, Presidente Magda CARA Shoqata e Mbrojtjes së Peizazheve Natyrore në Shqipëri,

Skënder Sala Agjensia Joniane e Mjedisit, Medias dhe Informacionit,

Shkëlqim Hajno

Në 30 janar janar, grupimi “EKOLEVIZJA“promovoi projektin “Shipëria ime e pastërdhe e bukur “, mundësuar nga UNICEF,mbështetur nga Ambasada Hollandeze.Merrnin pjesë nxënës dhe mësues tëshkollave të përfshira në projekt nga Tirana,Shkodra, Korcca, Durrësi e Lezha, zv/ministri i Mjedisit, z. Taulant Bino, znj. ArdiStoios-Braken nga Ambasada Hollandeze,përfaqësuesit e UNICEF në Shqipëri z.Robert Carr dhe znj. Mirlinda Bushati, znjPranvera Kamani nga Ministria e Arsimit,përfaqësues të biznesit të riciklimit etj...

Ndotja plastike nga qeset/shishet është

GRUPIMI “EKOLEVIZJA” PROMOVONPROJEKTIN: SHQIPERIA IME E PASTER

DHE E BUKURsot ndotja më e madhe dhe më e vështirapër t’u zgidhur në Shqiperi (jane tëpadegradueshme, qëndrojne për dekadanë mjedis, janë te rrezikshme per shendetinkur digjen, shkaterrojne imazhin turistik dhendotja prej tyre eshte ne rritje. Për këtëprojekti parashikon përfshirjen e nxënësvepër grumbullimin dhe riciklimin eplastikave. Grupimi Ekolëvizja” edhe nëvitin 2007 ka zhvilluar një fushatëkombëtare me titull “Ndotja mban pengzhvillimin”,ku u përfshinë shoqatat e rrjetittë grupimit në gjithë qytetet e Shqipërisë.

Projekti ka për qëllim:

• Të gjithë fëmijët në shkollat e përzgjedhura dhe më tej, së bashku me familjet,prindërit, mësuesit dhe komunitetin e tyre informohen dhe edukohen plotësisht përrrezikun e madh që shkaktojnë mbetjet, shishet dhe materialet plastike në mjedis. Ataduhet gjithashtu të kuptojnë procesin përmes të cilit grumbullimi dhe riciklimi imaterialeve plastike do të kontribuojë për një mjedis më të mirë.

• Të gjithë fëmijët dhe komuniteti e tyre kuptojnë sistemin përmes të cilit fëmijët dhepjesëtarët e tjerë të komunitetit do të sjellin çdo të hënë në shkollë mbetjet plastike, tëcilat do të grumbullohen dhe përcillen në fabrikat e riciklimit sipas një periudhe që dotë përcaktohet në çdo shkollë.

• Të gjithë fëmijët dhe komuniteti i tyre do të ndjejnë një lidhje emocionale midissjelljes së ndryshuar për mbetjet plastike dhe dëshirës së tyre për ta parë Shqipërinë tëpastër e të bukur.

• Të gjitha familjet duhet të ndiejnë një presion social për t’i përfshirë fëmijët e tyre nëaktivitete e pastrimit të mbetjeve plastike për në komunitet dhe t’i çojnë për riciklim.

• Të gjitha familjet duhet të ndjejnë edhe një ndjenjë krenarie që fëmijët e tyre marrinpjesë dhe kontribuojnë në aktivitete shkollore që përmirësojnë jetën dhe mirëqenienduke e mbajtur mjedisin ku ata jetojnë të pastër dhe të bukur.