b¸o c¸o tæng kÕt gi¸m s¸t vµ §¸nh gi¸ th«n, b¶n · tõ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®a...

Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n ChÅ¬ng tr×nh Ph¸t triÓn N«ng th«n MiÒn nói ViÖt Nam – Thuþ §iÓn

HÖ thèng Th«ng tin Qu¶n lý vµ §¸nh gi¸

B¸o c¸o Tæng kÕt Gi¸m s¸t vµ §¸nh gi¸ Th«n, b¶n

- Giai ®o¹n ®Õn gi÷ a n¨m 1998 -

Nhãm Tæng hîp vµ Biªn tËp: Edwin Shanks, Bïi §×nh To¸i, Vâ Thµnh S¬n

Th¸ng 9 n¨m 1998

Néi dung

1. Giíi thiÖu ...............................................................1

1.1 HÖ thèng Th«ng tin Qu¶n lý vµ §¸nh gi¸ cña ChË¬ng tr× nh

1.2 Tr× nh tù ®¸nh gi¸ vµ gi¸m s¸t

1.3 Ph¹m vi lÊy sè liÖ u vµ tr× nh bµy

2. T×nh h×nh Kinh tÕ - X· héi......................................5

2.1 VÝ dô vÒ ph©n tÝ ch thay ®æ i Kinh tÕ - X· héi ë th«n, b¶n

2.2 Tæ ng hîp çc thay ®æ i chÝ nh trong ph©n lo¹i kinh tÕ hé

2.3 Çc chØ tiªu thay ®æ i vÒ Kinh tÕ – X· héi chÝ nh

2.4 Ph©n tÝ ch xu hËíng Kinh tÕ – X· héi

2.5 §¸nh gi¸ ¶nh hËëng cña dù ¸n vµ cña m«i trËêng bªn ngoµi

2.6 Çc vÊn ®Ò cÇn theo dâi gi¸m s¸t liªn quan tíi thay ®æ i Kinh tÕ – X·

héi

3. Ph¸t triÓn Tæ chøc ë C¬ së.....................................20

3.1 M« h× nh tæ chøc ë c¬ së

3.2 Ph¸t triÓ n tæ chøc ë c¬ së qua thêi gian

3.3 Nhãm Së thÝ ch cña n«ng d©n

3.4 §¸nh gi¸ Kü n¨ng cña Nhãm Qu¶n lý Th«n, b¶n vµ X·

3.5 Çc tæ chøc c¬ së bÒ n v÷ ng

4. Sö dông ®Êt vµ S¶n xuÊt.........................................32

4.1 §¸nh gi¸ kü thuËt çc m« h× nh vµ thö nghiÖ m

4.2 Çc xu hËíng trong hÖ thèng vËên hé vµ vËên rõng

4.3 Çc xu hËíng sö dông ®Êt l©m nghiÖ p

4.4 §Ëêng b¨ng xanh trªn ®Êt dèc

4.5 Çc xu hËíng trong ch¨n nu«i

4.6 Ph¸t triÓ n kü thuËt ë vïng cao

4.7. Çc vÊn ®Ò vµ ®Ò xuÊt chÝ nh trong Sö dông ®Êt vµ S¶n xuÊt

5. TÝ n dông vµ TiÕt kiÖm .........................................60

5.1 Thùc tr¹ng tµi chÝ nh n«ng th«n n¨m 1997

5.2 Sù tham gia cña ngËêi d©n vµo tÝ n dông vµ tiÕ t kiÖ m

5.3 VÝ dô vÒ sö dông tÝ n dông vµ tiÕ t kiÖ m cÊp th«n

5.4 H× nh thøc ®Çu tË vèn vay tÝ n dông cÊp hé

5.5 §¸nh gi¸ çc c¬ héi ®Çu tË5.6 §iÓ m m¹nh vµ ®iÓ m yÕ u cña çc Nhãm TÝ n Dông vµTiÕ t KiÖ m

5.7 VÊn ®Ò vµ §Ò xuÊt chÝ nh trong tµi chÝ nh n«ng th«n

Phô lôc 1. Danh môc çc PhË¬ng ph¸p sö dông trong PRA

vßng 2, 3 ë th«n, b¶n

Phô lôc 2. Danh môc çc th«n vÝ dô vµ lÊy sè liÖ u trong b¸o ço

Phô lôc 3. Danh s¸ch thµnh viªn tham gia Héi th¶o tæ ng kÕ t

gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸

Phó Thä

Yªn B¸i

Lµo Cai

Hµ Giang

Tuyªn Quang

B¶n ®å vïng ChÅ¬ng tr×nh

TØ nh Hµ Giang

Qu¶n B¹ VÞ Xuyªn

B¾c Quang Hoµng Su Ph×

TØ nh Lµo Cai

Sa Pa

B¶o Th¾ng B¾c Hµ MÄêng KhÄ¬ng

TØ nh Yªn B¸i

Mï C¨ng Ch¶i Yªn B× nh TrÊn Yªn V¨n ChÊn

TØ nh Phó Thä

Thanh S¬n Yªn LËp §oan Hïng

TØ nh Tuyªn Quang

Hµm Yªn Yªn S¬n Nµ Hang

Vïng t« ®Ëm: çc huyÖn tham gia tõ chÅ¬ng tr×nh Hîp t¸c L©m nghiÖp (FCP, 1991 – 1996) Vïng t« nh¹t – çc huyÖn míi tham gia MRDP (1996 – 2000) Vïng ®Ó tr¾ng – çc huyÖn kh«ng tham gia ChÅ¬ng tr×nh

1

PhÇn 1. Giíi thiÖu ChË¬ng tr× nh Ph¸t triÓ n N«ng th«n MiÒ n nói ViÖ t Nam - Thuþ §iÓ n(MRDP) hiÖ n ®ang ho¹t ®éng ë 259 th«n, b¶n trong 74 x·, thuéc 18 huyÖ n cña n¨m tØ nh miÒ n nói phÝ a B¾c ViÖ t Nam – Phó Thä, Yªn B i,Tuyªn Quang, Lµo Cai vµ Hµ Giang.

Môc tiªu tæ ng thÓ cña chË¬ng tr× nh lµ:

ThiÕ t lËp l¹i vïng cao thµnh vïng xanh

cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt do nh÷ ng n«ng d©n khoÎ m¹nh, cã quyÒ n sö

dông ®Êt ®¶m b¶o tiÕ n hµnh mét çch bÒ n v÷ ng, duy tr× ®Ëîc sù

®a d¹ng vÒ sinh th¸i, kinh tÕ , v¨n ho¸ vµ x· héi cña vïng

MRDP ®Æt träng t©m chñ yÕ u vµo: “T¹o ra mét m«i trÄêng mµ trong ®ã çc hé nghÌo ë çc céng ®ång vïng cao (trong vïng thÝ ®iÓ m cña chÄ¬ng tr× nh) cã thÓ ®Äîc hÄëng lîitõ çc ho¹t ®éng kinh tÕ ®a d¹ng vµ bÒ n v÷ng, nhÄ s¶n xuÊt thiÕ t yÕ u, chÕ biÕ n, dÞch vô, bu«n b¸n vµ t¹o viÖ c lµm trong bèi c¶nh cña nÒ n kinh tÕ thÞ trÄêng ®ang h× nh thµnh.”.

Çc néi dung ho¹t ®éng chÝ nh cña MRDP lµ: ¶ Giao ®Êt, lËp kÕ ho¹ch sö dông ®Êt vµ Qu¶n lý rõng

¶ KhuyÕ n n«ng vµ Nghiªn cøu øng dông

¶ DÞch vô tµi chÝ nh N«ng th«n – TÝ n dông vµ TiÕ t kiÖ m

¶ Th«ng tin thÞ trÄêng vµ ph¸t triÓ n kinh doanh

¶ Ph¸t triÓ n Tæ chøc vµ Nguån nh©n lùc

¶ Ph¸t triÓ n C©n b»ng Giíi

¶ Th«ng tin Trong vµ Ngoµi ChÄ¬ng tr× nh

¶ Nghiªn cøu ChiÕ n lÄîc

B¸o ço nµy tr× nh bµy çc kÕ t qu¶ vµ ®Ò xuÊt chÝ nh rótra tõ qu tr× nh ®¸nh gi vµ gi¸m s¸t th«n, b¶n cña MRDP tÝ nh ®Õ n th¸ng 12 n¨m 1997. B¸o ço nµy tËp trung vµo bèn khÝ a c¹nh chÝ nh;

¶ Sù thay ®æ i cña t× nh h× nh kinh tÕ – x· héi

¶ Ph¸t triÓ n tæ chøc ë c¬ së

¶ Çc thay ®æ i trong s¶n xuÊt vµ sö dông ®Êt

¶ Tµi ChÝ nh N«ng th«n (TÝ n dông vµ TiÕ t kiÖ m)

B¸o ço nµy dùa trªn kÕ t qu¶ ph©n tÝ ch vµ tµi liÖ u ho¸do ngÄêi d©n ë th«n b¶n thùc hiÖ n qua çc lÇn lµm PRA vßng 2, 3, 4 vµ çc ho¹t ®éng lËp kÕ ho¹ch th«n,

b¶n. Çc tµi liÖ u ®ã ®Äîc çn bé tØ nh vµ huyÖ n trongchÄ¬ng tr× nh tËp hîp vµ ph©n tÝ ch s©u h¬n t¹i mét cuéc

Héi th¶o Gi¸m s¸t vµ §¸nh gi¸ ®Æc biÖ t tæ chøc vµo

th¸ng 2 n¨m 1998 t¹i Hµ Giang (Xem thªm Phô lôc 3, vÒ danh s¸ch çc thµnh viªn tham gia Héi th¶o). B¸o

ço nµy còng kÕ t hîp çc kÕ t qu¶ cña Héi th¶o vÒ Ph¸t triÓ n Tæ chøc BÒ n v÷ng ë Th«n, b¶n tæ chøc

vµo th¸ng 8 n¨m 1998 t¹i Yªn B i

Do ®ã, b¸o ço chÝ nh thøc cña chÄ¬ng tr× nh nµy chøa®ùng mét tËp hîp lín çc ý tÄëng vµ kinh nghiÖ m häc hái ®Äîc cña çc çn bé ë tÊt c¶ çc cÊp tham gia vµo

chÄ¬ng tr× nh.

2

1.1 HÖ thèng Th«ng tin Qu¶n lý vµ §¸nh gi¸ cña ChÅ¬ng tr×nh

HÖ thèng Th«ng tin Qu¶n lý vµ §¸nh gi (MILS) cña ChÄ¬ng tr× nh ®ÄîcthiÕ t kÕ vµ x©y dùng ®Ó hç trî dßng th«ng tin vµ ph¶n håi gi÷a çc çc cÊp tæ chøc vµ c nh©n kh¸c nhau tham gia vµo chÄ¬ng tr× nh vµ nèi kÕ t

chÝ nh s¸ch vµ thùc thi. Qu tr× nh nµy khëi ®Çu víi viÖ c lËp kÕ ho¹ch ph ttriÓ n cã sù tham gia ë cÊp th«n, b¶n vµ cÊp hé:

LËp kÕ ho¹ch Hç trî Häc hái ®¸nh gi¸ ChÝ nh s¸ch

Bé

TØnh

HuyÖn

XĜ

Th«n

Hé gia ®×nh

MILS t¹o ra mét khu«n khæ tæ ng thÓ ®Ó phèi kÕ t

hîp th«ng tin vµ kinh nghiÖ m häc hái ®Äîc tõ mét sè çc ho¹t ®éng cô thÓ kh¸c nhau bao gåm:

¶ LËp kÕ ho¹ch vµ ®¸nh gi th«n b¶n sã sù tham

gia

¶ LËp kÕ ho¹ch ho¹t ®éng hµng n¨m cÊp tØ nh vµ

huyÖ n

¶ Ghi chÐp vµ b¸o ço ho¹t ®éng theo kÕ t qu¶ thu®Äîc

¶ B¸o ço vµ gi¸m s¸t tµi chÝ nh

¶ Çc héi th¶o ®¸nh gi chÝ nh s¸ch vµ kü thuËt

¶ LËp m¹ng lÄíi – liªn kÕ t çc th«n, b¶n, huyÖ n,

tØ nh

¶ Tµi liÖ u ho vµ th«ng tin trong vµ ngoµi chÄ¬ngtr× nh

¶ Gi¸m s¸t m«i trÄêng vµ kinh tÕ - x· héi

3

1.2 Tr×nh tù §¸nh gi¸ vµ Gi¸m s¸t

Gi¸m s¸t çc ho¹t ®éng dù ¸n vµ ®¸nh gi çc thay ®æ i trong kinh tÕ - x· héi vµ sö dông ®Êt ë th«n, b¶n lµ mét phÇn cña mét chu kú (vßng) lËp kÕ ho¹ch hµng n¨m. §iÒ u ®ã cã nghÜ a lµ, métphÇn cña PRA çc vßng 1, 2, 3 vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓ n th«n b¶n lµ viÖ c thu thËp vµ ph©n tÝ ch

th«ng tin c¬ b¶n (xem thªm Phô lôc 1 vÒ néi dung c¬ b¶n cña çc phÄ¬ng ph¸p sö dông trong ho¹t ®éng ®¸nh gi th«n, b¶n hµng n¨m). Môc ®Ý ch cña viÖ c nµy lµ lµm t ng tÝ nh hîp lý vµ h÷uÝ ch cña th«ng tin vµ kinh nghiÖ m häc hái ®Äîc ®èi víi ngÄêi d©n ®Þa phÄ¬ng vµ ®ång thêi cho nh÷ng ngÄêi ngoµi chÄ¬ng tr× nh thÊy mét bøc tranh thó vÞ h¬n vÒ nh÷ng g× ®ang diÔ n ra trongvïng chÄ¬ng tr× nh. Tr× nh tù cña çc ho¹t ®éng ®Ó ®i tíi B¸o ço Tæ ng hîp nµy nhÄ sau:

Ho¹t ®éng KÕ t qu¶

TËp hîp vµ ph©n tÝ ch B¸o ço tæ ng hîp Gi¸m s¸t

CÊp ChË¬ng tr× nh vµ §¸nh gi¸ Th«n, b¶n

Çc Héi Th¶o Tæ ng hîp TËp hîp sè liÖ u vµ ph©n tÝ ch

Gi¸m s¸t vµ §¸nh gi¸ ë cÊp tØ nh, huyÖ n

Lµm PRA ë th«n, b¶n Çc sè liÖ u gi¸m s¸t, ®¸nh gi¸

çc vßng 2, 3& 4 (1996-97) vµ lËp kÕ ho¹ch hµng n¨m cÊp th«n

Lµm PRA ë th«n, b¶n Sè liÖ u c¬ së vµ KÕ ho¹ch

vßng 1 (1992-1997) Ph¸t triÓ n Th«n, b¶n

Héi th¶o Ph t triÓ n Tæ chøc bÒ n v÷ng

ë Th«n b¶n t¹i Yªn B i (Th¸ng 8

1998)

Héi th¶o Gi¸m s¸t vµ §¸nh gi ë Hµ Giang (Th¸ng 2, n¨m 1998)

4

1.3 Ph¹m vi lÊy sè liÖu vµ Tr×nh bµy

Trong b¸o ço tæ ng hîp ®Çu tiªn nµy, kh«ng thÓ lÊy hÕ t sè liÖ u vÒtÊt c¶ çc néi dung ho¹t ®éng vµ çc ho¹t ®éng chi tiÕ t. VÝ dô, b¸oço kh«ng ®Äa vµo phÇn ph©n tÝ ch chi tiÕ t ho¹t ®éng ®µo t¹o n«ngd©n, th«ng tin thÞ trÄêng vµ ph¸t triÓ n kinh doanh, hay vÒ giíi, vÒ

t c ®éng tíi m«i trÄêng

Lý do chÝ nh cña viÖ c nµy lµ v× çc phÄ¬ng ph¸p gi¸m s¸t vµ ®¸nhgi cã sù tham gia vÉn cßn míi ®èi víi mäi ngÄêi tham gia chÄ¬ngtr× nh, ®Æc biÖ t lµ xÐt tõ khÝ a c¹nh mét vïng chÄ¬ng tr× nh réng lín

nhÄ cña MRDP. Do ®ã, mét trong nh÷ng môc tiªu chÝ nh cña b¸o ço nµy ®Ó thö nghiÖ m çc phÄ¬ng ph¸p tæ ng hîp vµ ph©n tÝ ch métsè lÄîng lín çc sè liÖ u thu ®Äîc tõ th«n, b¶n cïng víi çn bé tØ nh huyÖ n, vµ th«n.

Tr× nh bµy sè liÖ u

Çc phÄ¬ng ph¸p ph©n tÝ ch vµ tr× nh bµy sè liÖ u c¶ vÒ mÆt ssè

lËîng vµ cchÊt lËîng ®Ò u ®Äîc sö dông ®Ó x©y dùng mét bøc

tranh vÒ kinh nghiÖ m cña chÄ¬ng tr× nh trong çc lÜ nh vùc baogåm:

¶ VÝ dô ®iÓ n h× nh cña çc hé vµ th«n tæ ng hîp tiÕ n ®é vµ thµnh qu¶ trong çc ho¹t ®éng ë çc vïng vµ lÜ nh vùc

kh¸c nhau

¶ Tæ ng hîp vµ ph©n tÝ ch sè liÖ u tõ çc bµi tËp ph©n lo¹i kinhtÕ hé vµ gi¸m s¸t th«n b¶n

¶ S¬ ®å tæ chøc ®Ó thÓ hiÖ n sù tiÕ n ho cña c c tæ chøc c¬ së

qua thêi gian

¶ Ma trËn ph©n lo¹i vµ cho ®iÓ m

¶ B¶ng tæ ng hîp vµ ph©n lo¹i ý kiÕ n cña mäi ngÄêi vÒ tiÕ n

®é, thµnh tùu, vµ h¹n chÕ cña çc ho¹t ®éng kh¸c nhau vµ vÒ çc xu hÄíng ph¸t triÓ n nãi chung.

Ph¹m vi ®Þa lý

PhÇn ph©n tÝ ch còng tËp trung vµo çc th«n b¶n ®· tham gia chÄ¬ng tr× nh tõ trÄíc n¨m 1996 v× nhÄ vËy çc th«n sÏ cã thêigian ®ñ dµi ®Ó ®¸nh gi . §ã lµ çc th«n ë çc huyÖ n nhÄ Yªn B× nh, vµ TrÊn Yªn (ë Yªn B i), Hµm Yªn vµ Yªn S¬n (ë Tuyªn Quang), B¾c Quang vµ VÞ Xuyªn (ë Hµ Giang), §oan

Hïng vµ Yªn LËp (ë Phó Thä) vµ B¶o Th¾ng (ë Lµo Cai). Danh s¸ch çc th«n lÊy sè liÖ u vµ th«ng tin ®Äîc ®Äa vµo Phô lôc 2.

Do ®ã, çc kÕ t qu¶, thµnh tùu ®¹t ®Ëîc vµ xu hËíng ph¸t

triÓ n ®Ò cËp tíi ë ®©y chñ yÕ u ®¹i diÖ n cho çc huyÖ n

“ttrung du” chiÕ m ®a sè mµ ChË¬ng tr× nh Hîp t¸c ViÖ t

Nam – Thuþ §iÓ n ®· ho¹t ®éng l©u nhÊt . Nã kh«ng ®¹i

diÖ n ®Äîc ®Çy ®ñ cho çc vïng cao, xa x«i h¬n.

Çc phÄ¬ng ph¸p ®¸nh gi vµ gi¸m s¸t th«n b¶n nµy cã thÓ sÏ ®Äîc tiÕ p tôc lµm râ vµ sÏ cã mét ®ît ®¸nh gi l¹i mét çch tæ ng qu¸t vµo lóc kÕ t thóc giai ®o¹n ho¹t ®éng nµy cña chÄ¬ngtr× nh.

5

PhÇn 2. T×nh h×nh Kinh tÕ – X· héi

Çc phÅ¬ng ph¸p

Trong PRA çc vßng 1, 2, 3, thùc tr¹ng kinh tÕ -x· héi cña çc hé

c thÓ vµ çc thay ®æ i kinh tÕ -x· héi trong th«n nãi chung ®Äîc x¸c ®Þnh vµ ph©n tÝ ch th«ng qua ba bµi tËp (phÄ¬ng ph¸p) chÝ nh:

ü Ph©n lo¹i kinh tÕ héNgÄêi d©n tù s¾p xÕ p çc hé trong th«n vµo çc cÊp kinh tÕ hé

kh¸c nhau. Ph©n lo¹i kinh tÕ hé trong PRA vßng 1 sÏ lµ sè liÖ u c¬së ®Ó so s¸nh víi çc thay ®æ i ghi nhËn ®Äîc qua thêi gian.

ü LËp çc chØ sè vÒ thùc tr¹ng kinh tÕ-xĜ héi Th«n b¶n tù ®Äa ra çc chØ tiªu hay chØ sè cho mçi lo¹i kinh tÕ

hé. Çc chØ tiªu nµy ®Äîc tiÕ p tôc sö dông vÒ sau nµy ®Ó th¶o luËn vµ ph©n tÝ ch nguyªn nh©n mang l¹i thay ®æ i vÒ kinh tÕ x·héi trong th«n. Kh«ng th«n nµo cã chØ tiªu gièng nhau vµ mét sèth«n cßn thay ®æ i l¹i mét sè chØ tiªu trong PRA vßng 2, 3 ®Ó ph¶n ¸nh thùc tÕ s¸t h¬n.

ü Ph©n tÝ ch kinh tÕ hé Chän hai hé lÊy mÉu trong mçi mét lo¹i kinh tÕ hé ®Ó t× m hiÓ us©u h¬n vÒ ®iÒ u kiÖ n vµ nhu cÇu cô thÓ cña c¶ çc hé nghÌo vµ hégiµu. PhÇn nµy bao gåm çc th«ng tin vÒ : nguån lùc s¶n xuÊt cña

hé (®Êt ®ai, lao ®éng, gia sóc...); s¶n xuÊt lÄ¬ng thùc; tiÒ n thu nhËp; tiÒ n chi tiªu; vµ môc tiªu dµi h¹n cña hé trong tÄ¬ng lai.

§©y lµ phÇn tæ ng hîp vµ ph©n tÝ ch s¬ bé çc thay ®æ i trong kinhtÕ -x· héi trong 55 th«n tham gia chÄ¬ng tr× nh ®Äîc lÊy mÉu. PhÇn ph©n tÝ ch tËp trung vµo çc th«n ®· tham gia chÄ¬ng tr× nh

tõ trÄíc n¨m 1996 vµ do ®ã çc xu hÄíng thay ®æ i vÒ kinh tÕ -x·héi ®Ò cËp tíi ë ®©y chñ yÕ u ®¹i diÖ n cho çc ‘huyÖ n trung du’.

Còng cÇn chó ý thªm r»ng ë giai ®o¹n nµy chÄa cã thÓ xö lý ®Äîcçc sè liÖ u Ph©n tÝ ch Kinh tÕ Hé.

6

2.1. VÝ dô vÒ Ph©n tÝ ch Thay ®æi kinh tÕ-x· héi ë th«n, b¶n

N¨m vÝ dô ®Äa ra dÄíi ®©y cho thÊy h× nh

thøc ph©n tÝ ch çc thay ®æ i vÒ kinh tÕ -x·héi do th«n b¶n thùc hiÖ n. §©y lµ çc th«ntham gia dù ¸n ë çc huyÖ n §oan Hïng, VÞ Xuyªn, Yªn B× nh vµ Yªn S¬n.

Çc vÝ dô nµy cho thÊy, t× nh h× nh kinh tÕ

x· héi cã thÓ thay ®æ i bªn trong mçi lo¹i kinh tÕ hé vµ çc hé c thÓ cã thÓ di chuyÓ n tõ lo¹i kinh tÕ hé nµy sang lo¹i kinh tÕ hé kh¸c

Ngoµi ra, ë mçi th«n ®Ò u cã çc ®iÒ u kiÖ nriªng biÖ t nªn cÇn ph¶i rÊt chó ý mçi khi muèn hiÓ u çc sè liÖ u nãi lªn ®iÒ u g× .

Còng cã thÓ x¸c ®Þnh mét sè chØ tiªu

chÝ nhcho thÊy sù thay ®æ i cña t× nh h× nhqua thêi gian (phÇn ®¸nh dÊu nÒ n). Çc chØ

tiªu ®ã ®Äîc gäi lµ “Çc chØ tiªu thay ®æ ichÝ nh”.

¶ Lµng Cóng – XĜ §¹o §øc – HuyÖn VÞ Xuyªn (HG)

Nhãm

Kinh tÕ

Hé

PRA 1 - 1992

Tæ ng sè hé = 87

1994

Tæ ng sè hé = 87

1996

Tæ ng sè= 86

I20 hé - 22.9% nhµ gç, 3 - 5 buång cã 3 – 5 tr©u Cã xe m¸y ®ñ ¨n cã nguån thu cã kinh nghiÖ p s¶n xuÊt

28 hé - 32.1% Cã nhµ lîp ngãi Cã 3 – 5 tr©u Mét sè cã m¸y s¸t g¹o. Mét sè hé cã TV Cã kinh nghiÖ m s¶n xuÊt Cã tÝ ch luü vèn

32 / 37.2%

II28 hé - 32.2% nhµ gç, 3 –5 buång cã 1 – 3 tr©u thiÕ u ¨n 1- 2 th¸ng cã xe ®¹p vµ ®µi radio cã kÕ ho¹ch s¶n xuÊt

30 hé - 34.4% nhµ cã sµn gç cã 2-4 tr©u ®ñ ¨n cã thÓ mua phÄ¬ng tiÖ n ®i l¹icã kinh nghiÖ m s¶n xuÊt

36 - 41.8%

III24 hé – 27.5% nhµ gç, 3-4 buång cã 1 – 2 tr©u thiÕ u ¨n 3 – 4 th¸ng kh«ng cã kÕ ho¹ch s¶n xuÊt thiÕ u ®Êt canh t c

15 hé - 17.2% cã 2 – 3 tr©u thiÕ u ¨n 1 – 2 th¸ng nhµ gç, 3 – 4 buång cã kÕ ho¹ch s¶n xuÊt/ kinh doanh

18 - 20.9%

IV15 hé - 17.2% nhµ t¹m cã 0 – 1 tr©u thiÕ u ¨n 8 th¸ng kh«ng cã kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kh«ng cã tµi s¶n lín

4 hé - 4.5% nhµ t¹m cã 1 – 2 tr©u thiÕ u ¨n 2 – 3 th¸ng cã kÕ ho¹ch s¶n xuÊt s¶n xuÊt quy m« nhá

0Lµng Cóng n»m s¸t thÞ trÊn VÞ Xuyªn. §iÒ u nµy ®Äîc ph¶n ¸nh

ë çc hé kh sung tóc thuéc lo¹i I

vµ II, ngay tõ n¨m 1992.

7

TiÕp tôc vÝ dô ë th«n b¶nvô ®«ng, chuyÓ n mét vô thµnh hai vô)

¶ §µo t¹o kü thuËt vµ tæ chøc cho n«ng d©n ®i tham quan häc tËp

¶ Hç trî çc m« h× nh tr× nh diÔ n

nghiÖ p dµi h¹n.

¶ Ph©n phèi lÄu th«ng thuËn tiÖ n çc lo¹i h¹t gièng c©y trång míi.

¶ Th«ng tin vÒ kü thuËt míi trªn çc phÄ¬ng tiÖ n

th«ng tin ®¹i chóng

¶ Bao cÊp phÝ vËn chuyÓ n h¹t gièng vµ ph©n bãn.

¶ Çc chÄ¬ng tr× nh KhuyÕ n N«ng L©m cña ChÝ nh

phñ

¶ Th«n Suèi §ång – XĜ ViÖt L©m – HuyÖn VÞ Xuyªn(HG)

Nhãm

Kinh tÕ

Hé

PRA 1 - 1993

Tæ ng sè hé = 33

1995

Tæ ng sè hé = 31

1997

Tæ ng sè hé = 34

I10 hé - 30%

Nhµ gç + m i ngãi ®ñ lÄ¬ng thùc

ch¨n nu«i tèt

cã tµi s¶n ®¸ng kÓ

11 hé -35%

nhµ gç + m i ngãi §ñ ¨n + dÄ thõa lÄ¬ng

thùc

cã gia sóc lín

tÝ ch luü vèn

cã møc sèng tèt

18 hé - 53%

II18 hé - 54% nhµ gç + m i ngãi ®ñ lÄ¬ng thùc cã ®ñ gia sóc cã Ý t tµi s¶n

16 hé - 51% nhµ gç, m i ngãi ®ñ + thõa lÄ¬ng thùc

mua ®Äîc tµi s¶n cã gi

trÞ

cã kÕ ho¹ch lµm ¨n

14 hé - 41%

III

(IV)

5 hé - 15% nhµ t¹m thiÕ u lÄ¬ng thùc 3 – 4 th¸ng kh«ng cã kÕ ho¹ch s¶n xuÊt

4 hé - 13%

thiÕ u lao ®éng thiÕ u lÄ¬ng thùc 2-3

th¸ng

c¶i t¹o ®Äîc nhµ nhá

kh«ng cã kÕ ho¹ch s¶n

xuÊt

2 hé - 6%

g ù

Cã kÕ ho¹ch s¶n xuÊt cña hé 10 Cã thu nhËp tõ ch¨n nu«i vµ mua thªm gia sóc 9 Gi¶m thêi kú thiÕ u lÄ¬ng thùc 8 Cã thu nhËp b»ng tiÒ n vµ cã thªm vèn cho s¶n xuÊt 4 Cã kiÕ n thøc kü thuËt 3

Cã tµi s¶n ®¸ng kÓ 2

ChÝ nh ®èi víi mçi Nhãm Kinh tÕ hé. VÝ dô:

¶ An ninh lÄ¬ng thùc cho hé (Nhãm IV to II);

¶ Cã thu nhËp tõ ch¨n nu«i vµ t ng ®Çu gia sóc (III & II);

¶ TÝ ch luü vèn vµ cã thªm tµi s¶n (II & I). Çc chØ tiªu thay ®æ i chÝ nh nµy còng kh thèng nhÊt trªntoµn vïng ChÄ¬ng tr× nh.

-60%

-40%

-20%

0%

20%

40%

1

N. I

N. II

N. III

N. IV

Th«n 1 - X· Hßa Cu«ng (1995-97)

-100%

-50%

0%

50%

100%

1

N. I

N. II

N. III

N. IV

î y g q ¹ é g y g®µo t¹o n«ng d©n vµ qua çc phÄ¬ng tiÖ n th«ng tin ®¹i chóng. §Ó cho tµi liÖ u ph©n tÝ ch mét çch chÝ nh x¸c h¬n, ph¶n nh ®Çy

®ñ h¬n, th× ngoµi viÖ c ph©n lo¹i theo phÄ¬ng ph¸p cã ngÄêi d©n tham gia, cßn cÇn cã sù theo dâi cña çc cÊp th«n, b¶n ®Ó lµm râ

sù biÕ n ®éng, ®Æc biÖ t lµ çc t× nh huèng khã kh¨n, sù chuyÓ n biÕ n vÒ thùc chÊt cña çc çc lo¹i hé ®Æc biÖ t lµ lo¹i IV vµ V. Khi®ã míi cã thÓ ®¸nh gi ®Äîc ¶nh hÄëng cña ho¹t ®éng dù ¸n ë céng ®ång th«n b¶n. V× ®èi víi çc hé kh vµ hé ë vïng thÊp, trung du th× ho¹t ®éng dù n dÔ lµm chuyÓ n biÕ n vÒ kinh tÕ chohä – nhÄng çc hé nghÌo, hé qu nghÌo hoÆc vïng cao th× rÊt

khã do cßn nhiÒ u khã kh¨n (kiÕ n thøc, vËt tÄ, vèn...)

Sè liÖ u ph©n lo¹i kinh tÕ hé chØ ph¶n nh cho tõng céng ®ång v×hé lo¹i I cña vïng cao, xa (vÝ dô Mï C¨ng Ch¶i, MÄêng KhÄ¬ng...) chØ b»ng lo¹i II hoÆc III cña vïng thÊp vµ trung du do

vËy rÊt khã ®¸nh gi chung – tuy nhiªn çc chØ tiªu thay ®æ i chung th× thèng nhÊt cao ë çc vïng.

Çc bµi tËp ph©n lo¹i kinh tÕ hé ®Ò u cã ý kiÕ n cña nam giíi vµ n÷ giíi tõ nhiÒ u hé, nªn cã thÓ kÕ t luËn mét çch c«ng b»ng

r»ng çc chØ tiªu ph©n lo¹i lu«n ph¶n ¸nh hµng lo¹t çc ®Æc ®iÓ m kh¸c nhau ë cÊp c¬ së vÒ kinh tÕ hé vµ phóc lîi.

Tuy nhiªn, cÇn cã thªm sù nhËy bÐn ®Ó hiÓ u çc sè liÖ u tõ gãc®é ¶nh hÄëng cña nã lªn n÷ giíi vµ nam giíi vÒ çc thay ®æ i

trong t× nh h× nh kinh tÕ x· héi cña chÝ nh hä. Çc yÕ u tè ®Æc biÖ tcÇn ®Äîc tiÕ p tôc theo dâi lµ:

¶ TÇm quan trong cña chu kú ®êi sèng cña hé vÒ thùc tr¹ng

kinh tÕ – x· héi vµ kh¶ n¨ng cña hé ®Ó tham gia vµo çc ho¹t®éng t¹o thu nhËp míi (vÝ dô t× nh tr¹ng çc hé gia ®× nh cã con nhá, häc phÝ cao, vµ Ý t lao ®éng lµm n«ng nghiÖ p)

¶ Hoµn c¶nh cña çc hé chØ cã bè hoÆc mÑ vµ ®Æc biÖ t lµ hé cã

n÷ lµm chñ hé.

¶ Møc ®é vµ ph¹m vi mµ lao ®éng n«ng nghiÖ p vµ phi n«ng

nghiÖ p ®ãng mét vai trß ph¸t triÓ n kinh tÕ – x· héi.

mÉu cña 44 th«n thùc hiÖ n PRA vßng 1 vµo n¨m 1992 vµ so víi sè liÖ u n¨m 1996 ¶ 10 th«n b¸o ço sè hé lo¹i II vµ I t ng lªn trªn thùc tÕ .

HiÖ n tÄîng nµy thÄêng ®i liÒ n víi viÖ c sè hé trong th«nt ng c¬ häc víi sè lÄîng lín.

¶ 5 trong sè 44 th«n cho biÕ t kh«ng cßn hé lo¹i IV, møcnghÌo nhÊt, trong th«n. 19 th«n kh¸c b¸o ço r»ng sè hé nghÌo nhÊt gi¶m trªn 50%.

¶ HiÖ n tÄîng chuyÓ n lo¹i lín nhÊt lµ çc hé thuéc lo¹i IIt ng lªn rÊt lín. §©y lµ ®iÓ m quan träng v× ranh giíi gi÷a lo¹i II vµ III lµ ranh giíi mµ çc hé thùc sù bÄíc vµo ‘kinh tÕ hµng ho¸’.

��

Tû lÖ phÇn tr¨m thay ®æi trong sè çc hé thuéc lo¹i III vµ IV trong 44 th«n lÊy mÉu

thuéc ChÅ¬ng tr×nh (trÅíc n¨m 1996)

37% sè th«n cã hé III&IV

gi¶m 30-50%

27% sè th«n cã hé III&IV

gi¶m 10-30%

11% sè th«n cã hé III&IV gi¶m <10%

2% sè th«n cã sè hé

nghÌo t¨ng lªn

23% sè th«n cã hé III&IV gi¶m> 50%

10

2.2 TiÕp tôc vÝ dô th«n, b¶n

¶ Th«n §¨ng Thä – XĜ Phó ThÞnh – HuyÖn Yªn B×nh (YB)

Thay ®ái trong ph©n lo¹i kinh tÕ hé -

Th«n §¨ng Thä

0

10

20

30

40

1994 1995 1996 1997

N¨m

SèHé

Nhãm 1

Nhãm 2

Nhãm 3

Nhãm 4

B¶n ®å x· héi tõ PRA/ 3

20

PhÇn 3. Ph¸t triÓn Tæ chøc ë C¬ së

PhÅ¬ng ph¸p

ë phÇn ph©n tÝ ch ho¹t ®éng ph¸t triÓ n tæ chøc c¬

së ®Äîc thùc hiÖ n qua nhiÒ u bµi tËp kh¸c nhau c¶ trong PRA ë th«n b¶n vµ ë Héi Th¶o Tæ ng kÕ t ®¸nh gi ë Hµ Giang. Çc phÄ¬ng ph¸p nµy bao gåm:

ü S¬ ®å Tæ chøcThÓ hiÖ n thùc tr¹ng còng nhÄ c c thay ®æ i trong tæchøc ë c¬ së qua thêi gian.

ü Nghiªn cøu chuyªn ®ÒVÒ sù thµnh lËp vµ ho¹t ®éng cña çc ®¬n vÞ tæ chøc ë c¬ së nhÄ Nhãm Së thÝ ch cña N«ng d©n.

ü Ph©n tÝ ch vÒ ®iÓm m¹nh vµ ®iÓm yÕuCña çn bé vµ thµnh viªn cña çc tæ chøc ë x·, th«n vµ cÊp nhãm n«ng d©n.

ü Danh môc tæng hîp vµ xÕp lo¹iCña nhu cÇu vµ c¬ héi ®µo t¹o.

Sù n¨ng ®éng cña Ph¸t triÓn Tæ chøc C¬ së

Hç trî cho çc tæ chøc c¬ së – vÒ khuyÕ n n«ng l©m, tÝ n dông vµ tiÕ t kiÖ m,®µo t¹o n«ng d©n vµ çc ho¹t ®éng kh¸c lµ mét trong nhiÒ u lÜ nh vùc mµ MRDP ®ang tËp trung ho¹t ®éng tÝ ch cùc. Nh× n chung, ChÄ¬ng tr× nh ®ang

ho¹t ®éng víi mét m« h× nh gåm:

¶ Nhãm Qu¶n lý vµ Phæ cËp Th«n, b¶n. Nhãm nµy gåm 3 – 5 ngÄêi,

thÄêng cã c¶ TrÄëng th«n vµ §¹i diÖ n Héi Phu n÷ vµ çc thµnh viªn

kh¸c do th«n lùa chän. Hä ho¹t ®éng dÄíi sù qu¶n lý cña UUû ban Nh©n

d©n X· vµ lµm cÇu nèi gi÷a n«ng d©n vµ çc dich vô bªn ngoµi nhÄTr¹m KhuyÕ n N«ng HuyÖ n.

¶ Nhãm Së thÝ ch cña N«ng d©n. Çc nhãm kh«ng chÝ nh thøc nµy do

chÝ nh n«ng d©n lËp ra vµ tù bÇu trÄëng nhãm. Çc nhãm Së thÝ ch, cã thÓ

cïng lµ nhãm tÝ n dông vµ tiÕ t kiÖ m, cïng cã chung së thÝ ch s¶n xuÊt haycïng lµ thµnh viªn cña mét dßng hä vµ hä cïng trao ®æ i th«ng tin, ®µo t¹o vµ ho¹t ®éng hç trî lÉn nhau víi nhiÒ u h× nh thøc phong phó.

Tuy nhiªn, nhÄ vÝ dô cña Tuyªn Quang (PhÇn 3.2) cho thÊy th× ®©y kh«ng

ph¶i lµ mét m« h× nh cøng nh¾c. Çc tæ chøc ë c¬ së ®· cã sù ph t triÓ n n¨ng®éng còng gièng nhÄ çc dÞch vô hç trî cña ChÝ nh phñ trong thêi gian gÇn®©y. RÊt cã thÓ çc tæ chøc nµy sÏ tiÕ p tôc chiÒ u hÄíng ph t triÓ n nhÄ hiÖ nnay ®ång thêi n«ng d©n tiÕ p tôc söa ®æ i cho phï hîp víi yªu cÇu cña kinh tÕthÞ trÄêng.

21

3.1. M« h×nh Tæ chøc ë C¬ së: a) TØnh Lµo Cai

Së NN&PTNT

TØ nh Lµo Cai

Tr¹m KhuyÕ n N«ng

L©m HuyÖ n

Çc Tæ chøc

QuÇn chóng

Uû Ban Nh©n D©n

X·

Nhãm phæ cËp vµ qu¶n lýth«n, b¶n

KhuyÕ n

n«ng viªn

TrËëng

Nhãm

Çn bé

TÝ n dông

Nhãm Së thÝ ch

cña N«ng d©n

Nhãm TÝ n chÊp

cña N«ng d©n

C ¸ c H é n « n g d © n

ë Lµo Cai, Dù ¸n lµm viÖ c th¼ng qua hÖ

thèng khuyÕ n n«ng cña tØ nh vµ çc NHãm Phæ cËp vµ Qu¶n lý Th«n, b¶n ®Äîc nèi kÕ t víi Tr¹m KhuyÕ n N«ng cña HuyÖ n. Kh«ng cã riªng nhãm qu¶n lý cÊp x· nµo ë ®©y.

§iÓm m¹nh vµ ®iÓm yÕu chÝ nh cña Nhãm Phæ cËp vµ Qu¶n lý th«n, b¶n (tæng kÕt tõ 4 huyÖn cña Lµo Cai)

§iÓm m¹nh

¶ Tæ chøc häp th«n

¶ Hç trî çc nhãm së thÝ ch

¶ NhËn vµ ph©n phèi ®Çu vµo s¶n xuÊt

¶ ChuyÓ n giao kü thuËt

¶ NhiÖ t t× nh häc hái vµ lµm viÖ c ch¨m chØ

¶ Cã kinh nghiÖ m canh t c

¶ Cã tr ch nhiÖ m ®èi víi céng ®ång

§iÓm yÕu

¶ ViÕ t b¸o ço vµ hÖ thèng MILS

¶ Cung cÊp th«ng tin thÞ trÄêng cho n«ng d©n

¶ Thóc ®Èy/ liªn kÕ t víi çc tæ chøc kh¸c

¶ Kü n¨ng ®µo t¹o kü thuËt

¶ Theo dâi çc hé c thÓ

22

M« h×nh Tæ chøc ë C¬ së: b) TØnh Phó Thä

Uû Ban Nh©n d©n

X·

Héi N«ng d©n

Héi Phô n÷

§oµn Thanh niªn

Ban qu¶n lý dù ¸n x·

TrËëng ban

(Chñ tÞch)

Çn bé Çn bé

KhuyÕ n n«ng TÝ n dông

Hîp t¸c x·

N«ng nghiÖ p

Nhãm qu¶n lý th«n

TrËëng ban

(TrËëng Th«n)

Çn bé Çn bé

KhuyÕ n n«ng TÝ n dông

Hé

N«ng d©n

Hé

N«ng d©n

Hé

N«ng d©n

C ¸ c n h ã m N « n g d © n

ë Phó Thä, gÇn ®©y dù ¸n ®· ®Äa ra m« h× nh çc Nhãm Qu¶n lý Dù ¸n X· còng nhÄçc Nhãm Qu¶n lý Th«n B¶n (VMG). Çc Nhãm x· nµy liªn kÕ t víi çc tæ chøc kh¸c nhÄ hîp t c x· vµ çc tæ chøc ®oµn thÓ quÇnchóng.

Nh÷ng ®iÓm m¹nh vµ ®iÓm yÕu chÝ nh cña çc Nhãm Qu¶n lý Th«n, b¶n (do

çn bé tØ nh, huyÖ n ®¸nh gi¸)

§iÓm m¹nh

¶ Kü n¨ng PRA vµ lËp kÕ ho¹ch

¶ Tæ chøc çc cuéc häp

¶ Hç trî çc nhãm së thÝ ch

¶ Theo dâi çc hé c thÓ

¶ Qu¶n lý quü tÝ n dông

¶ NhËn hç trî ®Çu vµo cña dù ¸n

§iÓm yÕu

¶ ViÕ t b¸o ço vµ MILS

¶ Cung cÊp th«ng tin thÞ trÄêng cho n«ng d©n

¶ Kü n¨ng ®µo t¹o

¶ Hç trî qu¶n lý kinh tÕ hé

¶ Tù trang tr¶i chi phÝ

¶ Kh¶ n¨ng lËp kÕ ho¹ch ®éc lËp

23

3.2. Ph¸t triÓn tæ chøc ë c¬ së qua thêi gian – Tuyªn Quang ¶ 1991 – khi b¾t ®Çu ChÅ¬ng tr×nh Hîp t¸c L©m NghiÖpVµo lóc nµy, cã mét kho¶ng trèng vÒ mÆt tæ chøc trongmèi liªn hÖ gi÷a n«ng d©n vµ çc dÞcch vô cña chÝ nh phñ ë ®Þa phÄ¬ng do sù tan r· cña hÖ thèng Hîp t c x· cò vµ ho¹t ®éng n«ng nghiÖ p tËp thÓ .

Uû ban Nh©n d©n

TØ nh vµ HuyÖ n

Phßng N«ng L©m

HuyÖ n

Tr¹m KiÓ m l©m

HuyÖ n

C«ng ty Cung

øng DÞch vô VËt

tË HuyÖ n

Uû ban Nh©n d©n

X·

Hîp t c x·

§éi s¶n xuÊt §éi s¶n xuÊt §éi s¶n xuÊt

Tæ chøc QuÇn

chóng x· héi (Phô

n÷ , Thanh niªn,

N«ng d©n)

?

?

C ¸ c H é n « n g d © n

Lóc ®Çu, ChÄ¬ng tr× nh Hîp t c L©m

nghiÖ p ho¹t ®éng th«ng qua çc Tr¹m KiÓ m l©m huyÖ n. Çch tæ chøc nµy cã hailý do. Thø nhÊt kiÓ m l©m cã mét m¹ng lÄíi ®· ®Äîc thiÕ t lËp t¹i cÊp th«n b¶n. Vµ thø hai, chÄ¬ng tr× nh tËp trung vµo çc ho¹t ®éng l©m nghiÖ p tr¹ng tr¹i.

Së N«ng

L©m

24

¶ 1992 – Sau ho¹t ®éng lËp kÕ ho¹ch ë th«n ®Çu tiªn - TQ Sau khi çc ®ît lµm PRA ®Çu tiªn ®Äîc tiÕ n hµnh ë mét vµi th«n ®iÓ m, mét thùc tÕ râ rµng n¶y sinh lµ rÊt cÇn cã sù hç trî h× nh thµnh çc tæ chøc c¬ së cÊp th«n,b¶n ®Ó cã thÓ tiÕ p nhËn dù ¸n vµ qu¶n lý çc ho¹t ®éng ë cÊp c¬ së. BÄíc ®Çu th×

mét m« h× nh vÒ NNhãm Qu¶n lý Th«n vµ X· vµ Nhãm Phæ cËp Th«n ®Äîc ®Äara.

Uû Ban Nh©n d©n

TØ nh vµ HuyÖ n

Phßng N«ng L©m

HuyÖ n

Tr¹m KiÓ m l©m

HuyÖ n

C«ng ty Cung

øng DÞch vô VËt

tË HuyÖ n

Uû ban Nh©n d©n

X·

Tæ chøc QuÇn


n÷ , Thanh niªn,

N«ng d©n)

Nhãm Qu¶n lý cÊp X·

Nhãm Qu¶n lý Th«n, b¶n

Nhãm Phæ cËp Th«n

C ¸ c h é n « n g d © n

Së N«ng

L©m

25

¶ 1993 – tæ chøc míi ë th«n b¶n b¾t ®Çu ho¹t ®éng - TQ Trªn thùc tÕ , v× lóc ®Çu dù ¸n chØ ho¹t ®éng ë 1 hay 2 th«n trong mçi x·, nªn

kh«ng cÇn ph¶i t ch riªng Nhãm Qu¶n lý cÊp X·. Còng kh«ng cÇn ph©n biÖ t gi÷anhãm qu¶n lý vµ nhãm phæ cËp. Do ®ã h¹t nh©n cña h× nh thøc tæ chøc míi ë c¬

së trë thµnh NNhãm Qu¶n lý Th«n, b¶n.

Uû ban Nh©n d©n

TØ nh vµ HuyÖ n

Phßng N«ng l©m

HuyÖ n

Tr¹m KiÓ m l©m

HuyÖ n

C«ng ty cung

øng DÞch vô

VËt tË

Uû ban Nh©n d©n

X·

Tæ chøc quÇn


n÷ , Thanh niªn,

N«ng d©n)

C ¸ c h é n « n g d © n

Nhãm Qu¶n lý Th«n,

b¶n

Nhãm Qu¶n lý vÄên Ä¬m c©y cña th«n

Së N«ng

L©m

26

¶ 1994 – Thµnh lËp tæ chøc KhuyÕn n«ng l©m - TQ §©y lµ n¨m cã nhiÒ u biÕ n ®æ i quan träng. §Çu tiªn, kh i niÖ m NNhãm Së

thÝ ch cña N«ng d©n ®Äîc ®Äa ra nhÄ mét çch tæ chøc çc ho¹t ®éng vµ

thùc hiÖ n ®µo t¹o còng nhÄ trao ®æ i th«ng tin hiÖ u qu¶ h¬n. Kh i niÖ m nµykh«ng ®Äîc giíi thiÖ u mét çch chÝ nh thøc song nã ®· b¾t rÔ rÊt nhanh vµo th«n b¶n ë c¬ së. Do ®ã, bÄíc chuyÓ n tøc thêi lµ ®Äa hÖ thèng nµy “s©u”

xuèng c¬ së. Çc Nhãm Qu¶n lý Th«n, b¶n ((VMG) còng më réng çc mèi

liªn hÖ víi nhiÒ u dÞch vô kh¸c.

Uû ban Nh©n d©n

TØ nh vµ HuyÖ n

Phßng KÕ hoach N«ng L©m HuyÖ n Tr¹m KiÓ m l©m

HuyÖ n

C«ng y Cung

øng DÞch vô VËt

tË HuyÖ n

Uû Ban Nh©n d©n

X·

Tæ chøc QuÇn


n÷ , Thanh niªn,

N«ng d©n)

C ¸ c h é n « n g d © n

Nhãm Qu¶n lý

Th«n, b¶n

Nhãm Qu¶n lý vÄên Ä¬m cña th«n

Tæ chøc KhuyÕn N«ng L©m míi cña Nhµ nÅícSau ®ã, cÊp tØ nh vµ huyÖ n tæ chøc l¹i hÖ thèng b»ngviÖ c thµnh lËp kÕ t hîp tæ chøc KhuyÕ n N«ng vµ KhuyÕ n L©m (KhuyÕ n N«ng L©m)

B¶o vÖ

Thùc vËt

Thó Y KhuyÕ n

N«ng l©m

KhuyÕ n n«ng viªn cÊp X·

Thó y viªn cña th«n

Nhãm Së thÝ ch Nhãm Së thÝ ch Nhãm Së thÝ ch

Së N«ng

L©m

27

¶ 1996 - m¹ng lÅíi khuyÕn n«ng x· vµ “khuyÕn n«ng lan réng” - TQTõ n¨m 1995 trë ®i, Dù ¸n Tuyªn Quang ®· b¾t ®Çu thö nghiÖ m çc phÄ¬ng

ph¸p míi vÒ KKhuyÕ n N«ng Lan réng mµ theo ®ã çc VMG tõ çc th«n lµm

®iÓ m trÄíc ®©y – víi hç trî cña huyÖ n, gióp çc th«n bªn c¹nh tiÕ n hµnh lµmPRA vµ thµnh lËp tæ chøc riªng cña th«n míi. §iÒ u nµy t¹o ra mét m¹ng lÄíitrao ®æ i th«ng tin theo chiÒ u ngang vµ lan to¶ ra kh¾p x· vµ còng t¹o ra m¹ng

lÄíi x·. ®Ó qu¶n lý ®Äîc qu tr× nh nµy, kh i niÖ m NNhãm Qu¶n lý X· ®Äîc

kh¬i l¹i.

Uû ban Nh©n d©n

cÊp TØ nh vµ HuyÖ n

Phßng KÕ ho¹ch N«ng L©m HuyÖ n Tr¹m KiÓ m l©m

HuyÖ n

C«ng ty Cung

øng DÞch vô VËt

tË HuyÖ n

Uû Ban Nh©n d©n

X·

Tæ chøc quÇn chóng

x· héi (Phô n÷ ,

Thanh niªn, N«ng

d©n)

C ¸ c h é n « n g d © n

Nhãm Qu¶n lý Th«n,

b¶n (th«n ®iÓ m) Nhãm Qu¶n lý vÄên Ä¬m cña th«n

B¶o vÖ

Thùc vËt

Thó Y KhuyÕ n

N«ng L©m

KhuyÕ n N«ng viªn cÊp X·

Nhãm Së thÝ ch Nhãm Së thÝ ch Nhãm Së thÝ ch

Víi ChÄ¬ng tr× nh Ph¸t triÓ n N«ng th«n

MiÒ n nói míi, tr ch nhiÖ m chÝ nh cña dù¸n ë cÊp huyÖ n lµ còng chuyÓ n tõ KiÓ mL©m sang hÖ thèng KhuyÕ n n«ng l©m. Çc Nhãm VMG b¾t ®Çu ho¹t ®éng bªn c¹nh çc KhuyÕ n n«ng viªn Côm x·.

Nhãm Qu¶n lý X·

KhuyÕ n N«ng viªnCôm X·

VMG – th«n lan réng

Së

NN&PTNT

28

3.3. Nhãm Së thÝ ch cña n«ng d©n

‘NNhãm së thÝ ch cña N«ng d©n’ lµ mét kh i niÖ m ®éng bao

trïm lªn hµng lo¹t çc nhu cÇu tæ chøc vµ hoµn c¶nh cña n«ng d©n. H× nh thøc tæ chøc nµy kh«ng nh÷ng chØ phï hîp trong

vïng chÄ¬ng tr× nh cña MRDP mµ cßn thÊy ¸p dông trong nhiÒ uchÄ¬ng tr× nh ph¸t triÓ n vµ khuyÕ n n«ng l©m ë vïng miÒ n nói phÝ a B¾c. Trong MRDP, cã rÊt nhiÒ u lo¹i Nhãm Së thÝ ch.

ü Nhãm Së thÝ ch h× nh thµnh do cã cïng së thÝ ch s¶n xuÊt

Mét vÝ dô phæ biÕ n ë ®©y lµ çc nhãm së thÝ ch nu«i c hay kÕ thîp c - lóa. Çc hé trong nhãm còng chia sÎ kinh nghiÖ m vÒ kü thuËt nu«i gièng c míi, ®«i khi cßn ®æ i c«ng lao ®éng (®µo ao) vµ cïng qu¶n lý nguån nÄíc.

Çc Nhãm Së thÝ ch ®Ëîc thµnh lËp do cïng ho¹t ®éng tÝ n

dông vµ tiÕ t kiÖ m (Nhãm TÝ n ChÊp)

§©y lµ m« h× nh ®Äîc khuyÕ n khÝ ch ë çc vïng thuéc chÄ¬ngtr× nh MRDP (nhÄ Yªn B i)

ü Nhãm Së thÝ ch ®Ëîc h× nh thµnh trªn c¬ së ®iÒ u kiÖ n ®Þa

lý

§©y lµ trÄêng hîp phæ biÕ n ë çc th«n cã nhiÒ u xãm nhá n»mr¶i r c, hÎo l¸nh, hay trong th«n cã tõng nhãm hé sèng çch xa nhau.

ü Nhãm Së thÝ ch ®Ëîc h× nh thµnh trªn c¬ së cña gia ®× nh

më réng

M« h× nh tæ chøc nhãm Së thÝ ch nµy phæ biÕ n trong mét sè nhãm d©n téc thiÓ u sè ë vïng nói (vÝ dô, ë çc b¶n ngÄêi H’M«ng ë HuyÖ n Sa Pa vµ B¾c Hµ cña Lµo Cai.)

Mét sè ho¹t ®éng tiªu biÓu mµ çc Nhãm Së thÝ ch thÅêng tham gia:¶ Trao ®æ i th«ng tin vµ kinh nghiÖ m s¶n xuÊt

¶ §µo t¹o n«ng d©n

¶ Häp th«n ®Ó bµn kÕ ho¹ch, lËp kÕ ho¹ch vµ ®¸nh gi

¶ Çc nhãm TÝ n chÊp cïng chÝ nh thøc ho¹t ®éng tÝ n dông vµ

tiÕ t kiÖ m – chia sÎ rñi ro.

¶ H× nh thøc “miÔ n l·i suÊt” tÝ n dông kh«ng chÝ nh thøc chothµnh viªn cña nhãm

¶ Trao ®æ i c«ng lao ®éng trong nh÷ng c«ng viÖ c nÆng

¶ Qu¶n lý çc nguån lùc c«ng céng (nÄíc, rõng)

¶ TËp trung vµo ®êi sèng x· héi

¶ Tham gia ho¹t ®éng lËp kÕ ho¹ch, gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi cña MRDP

Çc lo¹i ho¹t ®éng mµ Nhãm Së thÝ ch chÅa thùc sù tham gia vµo: ¶ Mua ®Çu vµo (kü thuËt, vËt tÄ...) s¶n xuÊt n«ng nghiÖ p theo

nhãm

¶ ChÕ biÕ n vµ tiÕ p thÞ s¶n phÈm

¶ Liªn kÕ t ®Çu tÄ¶ LËp kÕ ho¹ch s¶n xuÊt theo çc c¬ héi thÞ trÄêng

¶ Thö nghiÖ m kü thuËt, c«ng nghÖ míi theo nhãm

29

3.4. §¸nh gi¸ Kü n¨ng cña Nhãm Qu¶n lý Th«n, b¶n vµ X·

(Thang ®iÓ m 10 = Kü n¨ng vµ N¨ng lùc tèt / 1 = Kü n¨ng vµ n¨ng lùc kÐm)

Nhãm Qu¶n lý

ChØ tiªu

Çc Nhãm Qu¶n

lý Th«n, b¶n ë

Lµo Cai

Çc nhãm Qu¶n

lý Th«n, b¶n ë

Hµ Giang

Çc ban Qu¶n lý

cÊp X· ë

Phó Thä

Çc Nhãm Qu¶n

lý Th«n, b¶n ë

Phó Thä

Çc Nhãm Qu¶n

lý cÊp X· ë

Tuyªn Quang

Çc Nhãm Qu¶n

lý th«n b¶n ë

Tuyªn Quang

Kü n¨ng, PhÄ¬ng ph¸p §¸nh gi vµ LËp kÕ ho¹ch Th«n, b¶n (PRA)

7 6.5 7.5 8.5 5 10

Kü n¨ng lËp kÕ ho¹ch tæ ng hîp (®¨ng ký, yªu cÇu v.v...)

6.75 7.5 6 7 6 8.5

NhËn vµ ph©n chia ®Çu vµo cña dù ¸n 7.5 9 8 8 6 10 Qu¶n lý quü vµ çc vÊn ®Ò tµi chÝ nh kh¸c 6.75 8 8 8 7.5 9 Thóc ®Èy mèi liªn hÖ víi çc tæ chøc vµ dÞch vô

6.25 6.5 7 7 9.5 7.5

Kü n¨ng ®µo t¹o n«ng d©n 5.25 6.5 5 6.5 8 8

Tæ chøc häp vµ h× nh thµnh çc nhãm Së thÝ ch.

7 5 7 8 5.5 10

Theo dâi ho¹t ®éng hç trî hé n«ng d©n 6.5 5 5 7.5 - 8.5 TiÕ p cËn vµ cung cÊp th«ng tin thÞ trÄêng 4.25 5 4.5 6.5 7 9 ViÕ t b¸o ço vµ çc ho¹t ®éng MILS 4.75 5.5 2 2 - 8 Tù cung cÊp tµi chÝ nh 3.5 5 4 5.5 2 4

Çn bé tØ nh vµ huyÖ n ®Äa ra çc phÇn ®¸nh gi ®éc lËp vÒ kü n¨ng cñaNhãm Qu¶n lý th«n, b¶n vµ x· ho¹t ®éng trong vïng dù ¸n. DÄíi ®©y lµ b¶ng tæ ng hîp theo phÄ¬ng ph¸p cho ®iÓ m cña bèn tØ nh.

Xin chó ý: çc sè cho ®iÓ m trong b¶ng

kh«ng thÓ so s¸nh gi÷a çc tØ nh. §©y

chØ lµ ®iÓ m ®Ó so s¸nh çc kü n¨ng

kh¸c nhau trong mçi nhãm.

HiÖ n t¹i, çc Äu tiªn ®µo t¹o ®èi víi çc tæ chøc c¬ së lµ:

¶ Qu¶n lý kinh tÕ hé vµ th«n, b¶n

¶ Th«ng tin thÞ trÄêng vµ t× m thÞ trÄêng cho s¶n phÈm cña

ngÄêi d©n

¶ MILS

¶ N©ng cao kü n¨ng ®µo t¹o

30

3.5. Çc tæ chøc C¬ së BÒn v÷ ng

§©y lµ phÇn tæ ng hîp kÕ t qu¶ cña cuéc Héi th¶o vÒ Çc Tæ chøc BÒ n v÷ng ë th«n b¶n diÔ n ra vµo th¸ng 8 n¨m 1998.

Tham gia Héi th¶o lµ ®¹i diÖ n cña çc Nhãm Qu¶n lý th«n

b¶n, çn bé x· vµ huyÖ n cña 8 huyÖ n trung du næ i tréi trong vïng MRDP.

Môc tiªu chÝ nh cña Héi th¶o lµ nh»m x©y dùng mét tÇm nh× nchiÕ n lÄîc dµi h¹n (viÔ n c¶nh) cho sù ph t triÓ n tæ chøc ë c¬ sët¹i çc vïng nµy vµ th¶o luËn vÒ ho¹t ®éng chuyÓ n giao tr ch

nhiÖ m cho çc tæ chøc c¬ së vµ rót bá dÇn bao cÊp cña dù ¸n.

Cuéc héi th¶o chñ yÕ u dùa trªn viÖ c th¶o luËn mét bé çc c©uhái ®· ®Äîc chuÈn bÞ liªn quan tíi:

¶ HÄíng ph¸t triÓ n tÄ¬ng lai cña çc Nhãm Qu¶n lý Th«n, b¶n

¶ HÄíng ph¸t triÓ n tÄ¬ng lai cña çc Nhãm Së thÝ ch cña

N«ng d©n

¶ Çc phÄ¬ng n (kh¶ n¨ng) tù cung cÊp tµi chÝ nh cña çc tæchøc ë c¬ së

¶ Çc mèi liªn kÕ t vÒ lËp kÕ ho¹ch

¶ Çc ho¹t ®éng chuyÓ n giao tr ch nhiÖ m

PhÇn tæ ng hîp kÕ t qu¶ chÝ nh tõ 8 th«n/ huyÖ n ë ®©y còng lµ mét sè çc chiÕ n lÄîc quan träng cña ho¹t ®éng ph¸t triÓ n tæchøc ë c¬ së trong giai ®o¹n 1998 – 2000.

Kh¸i niÖm vµ §Þnh nghÜa

Tù chñTøc lµ çc hé c thÓ , nhãm hé vµ th«n, b¶n cã kh¶ n¨ng tù tæ chøc vµ qu¶n lý çc ho¹t ®éng ph¸t triÓ n kinh tÕ x· héi cña chÝ nh hä. §©y lµ mét nguyªn t¾c c¬ b¶n cña MRDP – r»ng ngÄêi d©n tù nguyÖ n vµ cã kh¶ n¨ng nhËn tr ch nhiÖ m vÒ chÝ nhcuéc sèng cña hä.

TÝ nh bÒn v÷ng vÒ mÆt tæ chøc Tøc lµ çc tæ chøc ë c¬ së cã kh¶ n¨ng tiÕ p tôc tù ho¹t ®éng mµkh«ng trë nªn phô thuéc vµ çc nguån hç trî bªn ngoµi. Tuy nhiªn, ®iÒ u nµy kh«ng nhÊt thiÕ t cã nghÜ a lµ tån t¹i mét c¬ cÊu

tæ chøc cè ®Þnh vµ lu«n dÉm ch©n t¹i chç. Mét sè tæ chøc bÒ nv÷ng nhÊt lµ çc tæ chøc cã thÓ liªn tôc thay ®æ i vµ biÕ n ®æ i chophï hîp víi hoµn c¶nh vµ c¬ héi míi. Mét tæ chøc bÒ n v÷ng còng lµ mét tæ chøc liªn tôc t¹o ra nh÷ng ®iÒ u cã Ý ch cho chÝ nhthµnh viªn cña tæ chøc ®ã.

ChuyÓn giao tr¸ch nhiÖm vµ Rót bá dÇn (bao cÊp cña dù ¸n)§iÒ u nµy ®Ò cËp tíi lËp kÕ ho¹ch thËn träng vÒ viÖ c gi¶m bít vµ

rót bá çc bao cÊp cña dù ¸n ®èi víi çc th«n cò ®Ó ®¶m b¶o tÝ nh tù chñ vµ bÒ n v÷ng vÒ mÆt tæ chøc t¹i çc th«n nµy. §iÒ unµy còng cã nghÜ a lµ chuyÓ n giao thªm tr ch nhiÖ m cho çc tæchøc ë x· vµ th«n, b¶n vµ t¹o ra çc mèi liªn hÖ m¹nh h¬n víi nhiÒ u tæ chøc vµ dÞch vô trªn diÖ n réng ë cÊp huyÖ n.

31

Mét sè chiÕn lÅîc quan träng ®èi víi Ph¸t triÓn Tæ chøc ë C¬ së

Nhãm Qu¶n lý Th«n, b¶n

¶ TÊt c¶ çc th«n, b¶n vµ huyÖ n ®Ò u muèn më réng tr ch nhiÖ m

vµ ho¹t ®éng cña çc Nhãm Qu¶n lý Th«n, b¶n ®Ó cã thÓ baogåm c¶ viÖ c ®iÒ u phèi vµ phèi hîp çc ho¹t ®éng ë cÊp th«n, b¶n vµ víi çc dÞch vô kh¸c.

¶ HuyÖ n Hµm Yªn (Tuyªn Quang) ®Äa ra mét ®Ò xuÊt ®Æt l¹i

tªn cña çc nhãm nµy thµnh “BBan Ph¸t triÓ n Th«n, b¶n”.

Çc ban nµy sÏ ph¶i b¸o ço ho¹t ®éng cho TrÄëng Th«n vµ Uû Ban Nh©n d©n X· vµ thµnh phÇn ban cã thÓ cã mét sè ngÄêi ®Þa phÄ¬ng phô tr ch çc m¶ng c«ng viÖ c nhÄ:

KhuyÕ n n«ng viªn Çn bé TÝ n dông vµ TiÕ t kiÖ m Çn bé Thó Y Héi Phô n÷ §oµn Thanh niªn

Gi¸o dôc vµ DÞch vô Y tÕ nÕ u phï hîp

¶ CÇn x©y dùng Quy Äíc cña Céng ®ång liªn quan tíi viÖ c

thµnh lËp vµ tr ch nhiÖ m cña çc Ban Ph¸t triÓ n Th«n, b¶n nµy.

¶ Cã thÓ cã thªm çc mèi liªn hÖ gÇn gòi vµ m¹nh h¬n n÷a víi

Uû ban Nh©n d©n X· ®Ó ®¶m b¶o tÝ nh bÒ n v÷ng cña çc Nhãm Qu¶n lý Th«n b¶n hay çc Ban Ph¸t triÓ n.

¶ CÇn tiÕ p tôc ®µo t¹o vÒ qu¶n lý ®Ó ®¶m b¶o tÝ nh bÒ n v÷ng cña

çc tæ chøc nµy ®Æc biÖ t lµ vÒ kü n¨ng qu¶n lý tµi chÝ nh vµ t× mkiÕ m thÞ trÄêng.

Tù cung cÊp tµi chÝ nh

¶ Cã hai phÄ¬ng n chÝ nh ®Ó tù cung cÊp tµi chÝ nh cho çc

Nhãm Qu¶n lý Th«n, b¶n hay Ban Ph¸t triÓ n Th«n, b¶n, bao gåm:

Cung cÊp dÞch vô kü thuËt cho n«ng d©n (khuyÕ n n«ng, thó y, vÄên Ä¬m v.v...)

Mét phÇn cña l·i suÊt TÝ n dông vµ TiÕ t kiÖ m dïng cho chi phÝ qu¶n lý (cho çn bé tÝ n dông)

Nhãm Së thÝ ch cña N«ng d©n

¶ Mét sè th«n, b¶n / HuyÖ n muèn t ng cÄêng çc Nhãm Së

thÝ ch cña N«ng d©n vµ n©ng chóng lªn thµnh çc C©u l¹c bé KhuyÕ n n«ng cña N«ng d©n.

¶ Çc th«n, b¶n/ huyÖ n kh¸c ®· nhËp çc nhãm Së thÝ ch víi

çc Nhãm TÝ n chÊp TÝ n dông vµ TiÕ t kiÖ m

¶ Mét sè th«n/ huyÖ n kh¸c cã ý muèn duy tr× çc vai trß vµho¹t ®éng hiÖ n t¹i cña çc Nhãm Së thÝ ch cña N«ng d©n.

32

PhÇn 4. Nh÷ ng thay ®æi trong Sö dông ®Êt vµ S¶n xuÊt

PhÅ¬ng ph¸p

Çn bé tØ nh vµ huyÖ n ®· tiÕ n hµnh ®¸nh gi kü thuËt vÒ çc m«h× nh tr× nh diÔ n vµ thö nghiÖ m ®Äîc chÄ¬ng tr× nh hç trî t¹i çcth«n trong vïng chÄ¬ng tr× nh. PhÇn ®¸nh gi kü thuËt nµy bao gåm çc phÄ¬ng ph¸p ®¸nh gi chÊt lÄîng vµ sè lÄîng, nhÄ sau:

ü §¸nh gi¸ chÊt lÅîngTrÄíc hÕ t çc thµnh viªn tham gia héi th¶o x¸c ®Þnh çc m« h× nh vµ thö nghiÖ m thµnh c«ng vµ çc m« h× nh, thö nghiÖ m kÐm thµnh c«ng trong vïng dù ¸n. Çc nguyªn nh©n cô thÓ vÒmøc ®é hiÖ u qu¶ vµ tÝ nh phï hîp ®· ®Äîc th¶o luËn vµ ghi l¹i.

ü §¸nh gi¸ sè lÅîngSau ®ã h× nh thµnh nªn mét b¶ng cho ®iÓ m ®èi víi çc kü thuËt

vµ thö nghiÖ m c¨n cø vµo mét bé chØ tiªu ®· x¸c ®Þnh tõ trÄícbao gåm møc ®é ®Çu vµo s¶n xuÊt hç trî tõ bªn ngoµi, tÝ nh phï hîp víi ®iÒ u kiÖ n canh t c ë ®Þa phÄ¬ng, vµ ®èi víi çc hé nghÌo.

DÄíi ®©y lµ kÕ t qu¶ ®¸nh gi kü thuËt cña mét sè huyÖ n vïng

cao vµ vïng trung du ®Äîc ®Äa ra lµm vÝ dô gåm: Sa Pa vµ B¾c Hµ (ë Lµo Cai), Qu¶n B¹ (ë Hµ Giang), Yªn LËp (ë Phó THä), Hµm Yªn vµ Nµ Hang (ë Tuyªn Quang).

Çc phÇn sau ®©y sÏ cho thÊy çc vÝ dô chi tiÕ t h¬n vµ c¶ phÇn ph©n tÝ ch çc xu hÄíng gÇn ®©y trong ba lÜ nh vùc mµMRDP ®· cã t c ®éng râ rµng trong nhiÒ u th«n dù ¸n.

¶ KÕ t hîp hÖ thèng vÄên rõng vµ vÄên hé vµ trång c©y n

qu¶ theo hÄíng hµng ho .

¶ Qu¶n lý vµ B¶o vÖ Rõng

¶ T¨ng cÄêng vµ ®a d¹ng ho ch¨n nu«i

Mét xu hÄíng kh¸c dÔ nhËn thÊy ë nhiÒ u th«n thuéc

chÄ¬ng tr× nh lµ viÖ c t ng n¨ng suÊt c©y trång trªn diÖ n réng(c¶ ng« vµ lóa). §iÒ u nµy trùc tiÕ p dÉn tíi c¶i thiÖ n t× nh tr¹ng an ninh lÄ¬ng thùc nhÄ ®· chØ ra trong sè liÖ u Ph©n lo¹i Kinh tÕ Hé ë PhÇn 2. Tuy nhiªn, ë ®©y vÉn kh«ng t chriªng phÇn s¶n xuÊt lÄ¬ng thùc.

Trªn c¬ së nµy, cã thÓ rót ra mét sè kÕ t luËn s¬ bé liªn quan®Õ n tÝ nh phï hîp vµ hiÖ u qu¶ ho¹t ®éng cña çc kü thuËt kh¸c nhau.

33

4.1. §¸nh gi¸ kü thuËt çc M« h×nh tr×nh diÔn vµ Thö nghiÖm – vÝ dô tõ cÊp huyÖn

(Cho ®iÓ m: 1 = thÊp/kh«ng ®óng... ®Õ n... 10 = cao / ®óng)

ChØ tiªu / Kü ThuËt TRång c©y

lË¬ng thùc vµ

®Ëêng b¨ng

xanh (SALT)

Trång c©y ¨n

qu¶ vµ b¨ng

xanh (SALT)

Bê ®¸ Chèng

xãi mßn

VËên c©y ¨n

qu¶ (®¬n loµi)

HÖ thèng vËên

hé (VAC)

HÖ thèng

vËên rõng

(RVAC)

1. Phï hîp víi hÖ thèng canh t c vµ ®iÒ u kiÖ n ®Þa phÄ¬ng

4 6 7 10 6 9

2. Møc ®é yªu cÇu ®Çu tÄ tõ dù ¸n thÊp

5 2 5 3 5 2

3. Møc ®é ®Çu vµo s¶n xuÊt tõ bªn ngoµi vµ ®Çu tÄ cña n«ng d©n thÊp

7 8 9 9 7 9

4. Cã hiÖ u qu¶ kinh tÕ vµ lîi nhuËn kinh tÕ cao

4 7 7 10 6 8

5. Cã chøc n¨ng b¶o vÖ m«i trÄêng vµ phßng hé

7 6 7 6 4 8

6. Phï hîp cho ¸p dông trªn diÖ n réng

3 4 4 9 3 9

7. Phï hîp víi çc hé nghÌo (lo¹i III & IV)

2 3 2 9 4 3

§iÓ m 4.5 5.1 5.8 8 5 6.8

HuyÖn B¾c Hµ - TØnh Lµo Cai

Loµi c©y trång b¨ng xanhchñ yÕ u, Cèt khÝ

(Tephrosia) kh«ng phï

hîp víi ®iÒ u kiÖ n ®Þa phÄ¬ng

ý kiÕ n cña çn bé HuyÖ n

Gièng mËn Tam Hoa phï hîp víi ®iÒ u kiÖ n ®Þa

phÄ¬ng.

34

VÝ dô tõ cÊp huyÖn – Cho ®iÓm ph©n lo¹i kü thuËt ®èi víi çc thö nghiÖm vµ M« h×nh tr×nh diÔn

(Cho ®iÓ m: 1 = thÊp/kh«ng ®óng... ®Õ n... 10 = cao / ®óng) HuyÖn Qu¶n B¹ - TØnh Hµ Giang

ChØ tiªu / Kü ThuËt ThiÕ t lËp

rõng

phßng hé

B¶o vÖ khu

t¸i sinh tù

nhiªn

KÕ t hîp c©y

lË¬ng thùc vµ

rõng trång

non

HÖ thèng

vËên hé

(VAC)

HÖ thèng

SALT

§Ëêng b¨ng

xanh

Bê ®¸ KÕ t hîp çc

vËên c©y ¨n

qu¶.


8 8 7 7 8 6 8 7


10 5 10 5 6 6 5 6


10 8 6 8 6 6 8 7


10 9 5 5 7 6 8 7


10 10 7 6 8 8 8 5


8 8 6 6 4 6 8 6


10 10 6 4 6 4 6 6

§iÓ m 9.4 8.3 6.7 5.8 6.4 6 7.2 6.2

Bê ® phï hîp h¬n ®Äêng b¨ng xanh ®èi víi ng« trång trªn ®Êt dèc, ë çc vïng ®

v«i, vô ®«ng kh« h¹n.

Tèi Äu ho sö dông ®Êt vµ t ng cÄêng

phßng hé.

L·i kinh tÕ tõ c©y ¨n qu¶ thÊp

ý kiÕ n cña çn bé huyÖ n

35


(Cho ®iÓ m: 1 = thÊp/kh«ng ®óng... ®Õ n... 10 = cao / ®óng)

HuyÖn Sa Pa – TØnh Lµo Cai

ChØ tiªu / Kü thuËt C©y lË¬ng thùc

víi ®Ëêng b¨ng

xanh

C©y lË¬ng

thùc víi bê ®¸

chèng xãi

mßn

C©y ¨n qu¶ víi

®Ëêng b¨ng

xanh

C©y ¨n qu¶ víi

bê ®¸

VËên c©y ¨n

qu¶ hçn hîp

HÖ t hèng vËên

hé (VAC)

HÖ thèng vËên

rõng (RVAC)


1 7 1 7 10 7 10


6 2 6 2 7 6 7


6 8 6 8 9 9 9


6 6 6 7 6 7 7


7 7 7 8 5 5 5


5 6 5 6 8 7 7


5 5 5 5 5 5 5

§iÓ m 5.1 5.8 5.1 6.1 7.1 6.5 7.1

Çc hÖ thèng ®Äêng b¨ng xanh kh«ng phï hîp ®èi víi çc phÄ¬ngthøc canh t c ®Þa phÄ¬ng. Khã t× m ®óngçc lo¹i c©y phï hîp.

RÊt phï hîp víi hÖ thèng canh t c ®Þa phÄ¬ng. DÔ nh©n réng.

ý kiÕ n cña çn béhuyÖ n

36


(Cho ®iÓ m: 1 = thÊp/kh«ng ®óng... ®Õ n... 10 = cao / ®óng) HuyÖn Yªn LËp – TØnh Phó Thä

ChØ tiªu / Kü thuËt C©y ¨n qu¶ víi

®Ëêng b¨ng

xanh (SALT)

HÖ thèng

vËên hé

(VAC)

Çc khu vùc

t¸i sinh tù

nhiªn

TRång rõng

çc loµi c©y

b¶n ®Þa trªn

®Êt tèt

Rõng trång

phßng hé

Vô ng« míi C¶i t¹o gièng

lóa


10 10 9 6 5 10 9


4 3 4 4 5 4 4


6 7 6 6 6 6 6


9 8 9 5 5 10 9


- - - - - - -


10 10 10 7 5 8 8


10 6 9 5 2 9 9

§iÓ m 8.1 7 7.4 5.4 4.7 7.4 7.1

B¶o vÖ rõng vµ t i sinh rõng kh«ng mÊy thµnh c«ng v× chiphÝ ®Çu tÄ cao, khã b¶o vÖ vµ

tû lÖ sèng thÊp.

Çc hÖ thèng VAC vµ SALT cãhiÖ u qu¶ vµ l·i kinh tÕ cao h¬në çc vïng d©n cÄ ®«ng ®óc vµ t¹i çc khu vùc ®Êt dèc hiÖ n

®ang cã canh t c.

Vô ®«ng t ng vô

ý kiÕ n cña çn bé huyÖ n

37


(Cho ®iÓ m: 1 = thÊp/kh«ng ®óng... ®Õ n... 10 = cao / ®óng) HuyÖn Hµm Yªn – TØnh Tuyªn Quang

ChØ tiªu / Kü thuËt ThiÕ t lËp

rõng

phßng hé

C©y ¨n qu¶

víi ®Ëêng

b¨ng xanh

(SALT)

Trång luång VËên c©y ¨n

qu¶ (§¬n

loµi)

VËên c©y ¨n

qu¶ (®a loµi)

HÖ t hèng vËên

hé kÕ t hîp

(VAC)

HÖ thèng

vËên rõng

kÕ t hîp

(RVAC)

Nu«i ong C¶i t¹o

gièng lóa


10 7 8 10 7 10 10 10 10


7 7 7 7 7 6 6 7 6


3 3 3 3 3 4 4 3 4


8 7 8 8 8 9 9 10 10


10 9 8 6 6 9 9 5 5


10 8 7 8 8 10 10 10 10


3 6 4 6 6 6 6 10 10

§iÓ m 7.2 6.7 6.4 6.8 6.4 7.7 7.7 7.8 7.8

38


(Cho ®iÓ m: 1 = thÊp/kh«ng ®óng... ®Õ n... 10 = cao / ®óng) HuyÖn Nµ Hang – TØnh Tuyªn Quang

ChØ tiªu / Kü thuËt Kü thuËt canh

t¸c trªn ®Êt dèc

(SALT)

VËên c©y ¨n

qu¶ (®a loµi)

Gièng vÞt siªu

trøng

Giíi thiÖ u

gièng lîn

Mãng C¸i

VËên rõng kÕ t

hîp (RVAC)

Vô ng« míi C¶i t¹o gièng

lóa/ gièng lóa

míi


6 7 8 8 6 7 7


8 6 7 7 4 5 5


3 4 3 3 6 10 10


6 8 7 8 6 8 8


- - - - - - -


6 8 8 8 7 7 7


6 4 7 7 4 6 6

§iÓ m ph©n lo¹i 5.7 6 6.4 6.5 5.4 6.8 6.8

Kh«ng phï hîp víi vïng dù ¸n v× ®Þa h× nh nói ® v«i dèc vµ diÖ n tÝ ch ®Êt hÑ p quanh nhµ. §ång thêi, h¹n chÕ nguån nÄíccho gia sóc vµo mïa ®«ng.

Vô xu©n t ng vô

ý kiÕ n cña c¸n béhuyÖ n

39

4.2. Çc xu hÅíng trong hÖ thèng vÅên hé (VAC) vµ vÅên rõng (RVAC)

Trong bai tËp §¸nh gi Kü thuËt nµy, gÇn nhÄ tÊt c¶ çc

huyÖ n ®Ò u chÊm ®iÓ m cao cho çc hÖ thèng vÄên hé, vÄênrõng vµ çc m« h× nh tr× nh diÔ n cña vÄên c©y ¨n qu¶.

Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ngÄêi d©n quay l¹i víi së thÝ ch t¹o lËp çc vïng s¶n xuÊt kÕ t hîp. Chóng gi÷ vÞ trÝ trung t©m

trong chiÕ n lÄîc ®a d¹ng ho s¶n xuÊt cña çc hé ®Ó tho¶ m·n çc nhu cÇu c¬ b¶n còng nhÄ s¶n xuÊt ®Ó b¸n ra thÞ trÄêng.

Çc hÖ thèng vÄên hé vµ vÄên rõng còng lµ träng tËm cña

çc ho¹t ®éng t c ®éng kü thuËt cña chÄ¬ng tr× nh tõ n¨m 1991 (®Æc biÖ t lµ trong çc dù ¸n L©m nghiÖ p cÊp Trang tr¹itõ 1991 ®Õ n 1996)

§©y lµ mét lÜ nh vùc chÝ nh mµ chÄ¬ng tr× nh ®· cã t c ®éng

chÝ nh víi nhiÒ u t c dông tÝ ch cùc xÐt vÒ mÆt thay ®æ i trongsö dông ®Êt vµ ph¸t triÓ n kinh tÕ ë vïng n«ng th«n.

Çc lo¹i ho¹t ®éng cña chÅ¬ng tr×nh liªn quan tíi hÖ thèng VAC vµ RVAC

¶ Hç trî n«ng d©n thiÕ t kÕ vµ lËp çc hÖ thèng kÕ t hîp vÄên rõng vµ vÄên hé.

¶ §µo t¹o kü thuËt cho n«ng d©n vÒ thiÕ t lËp, ch¨m sãc vµ b¶o vÖ rõng vµ c©y ¨n qu¶.

¶ Cung cÊp c©y gièng trång rõng vµ c©y ¨n qu¶ tõ çc vÄên Ä¬m trong vµ ngoµi th«n.

¶ Hç trî thiÕ t lËp çc vÄên Ä¬m c©y do n«ng d©n hay th«n b¶n

qu¶n lý vµ ch¨m sãc (vËt tÄ, h¹t gièng, ®µo t¹o).

¶ ThiÕ t lËp vÄên h¹t gièng cña çc loµi c©y n qu¶ chÝ nh ®èi víi

çc vïng kh¸c nhau.

¶ Hç trî çc m« h× nh tr× nh diÔ n ë th«n b¶n vÒ vÄên hé vµ vÄênc©y ¨n qu¶.

¶ Hç trî thiÕ t lËp çc m« h× nh tr× nh diÔ n ch¨n nu«i nhá trong bèi c¶nh vÄên hé.

¶ ChuÈn bÞ çc sæ tay hÄíng dÉn kü thuËt vµ tê rêi vÒ çc khÝ ac¹nh kh¸c nhau cña qu¶n lý vÄên hé.

¶ Cho vay vèn ®Çu tÄ vµo trång c©y ¨n qu¶ vµ ch¨n nu«i.

40

VÝ dô vÒ da d¹ng ho¸ trong hÖ thèng vÅên hé vµ vÅên rõng

VÝ dô sau ®©y, vÒ mét hé ë Lµng Cóng, huyÖ n VÞ

Xuyªn, cho thÊy çc d¹ng ho¹t ®éng kh¸c nhau, bao gåm c¶ trång c©y b¶n ®Þa vµ gièng tõ bªn ngoµi, c©ylÊy thuèc vµ c©y lµm thøc ¨n gia sóc.

Çc lo¹i h×nh ®a d¹ng ho¸

Çc loµi c©y ®a t¸c dông cã gi¸ trÞ cao trªn thÞ

trËêng

+ Tr m (Canarium album) lÊy gç vµ qu¶

+ S©ng (pommetia pinnata) lÊy gç vµ vÞ thuèc

Çc s¶n phÈm “®Æc biÖ t ®éc ®¸o” ®Ó b¸n

+ Sa Nh©n (Ammomum villosum) lÊy qu¶ lµm thuèc

+ Mµng Tang (Lissea cucebo) ®Ó chiÕ t xuÊt lÊy dÇu

Mét hay hai loµi c©y hµng ho¸ chÝ nh

+ QuÕ (Cinnamomum) ®Ó chiÕ t xuÊt lÊy dÇu

Trång c©y ¨n qu¶ ®Ó b¸n vµ ®Ó tho¶ m·n nhu

cÇu

+ Chuèi, m¬, cam, nh·n, chanh

Trång c©y kÕ t hîp phôc vô nhu cÇu hé gia ®× nh

võa ®Ó b¸n ra chî vµ lÊy s¶n phÈm phô

+ Mì (Mangletia glauca) + Keo (Acacia mangium)+ Rµng Rµng (Ormosa balance)+ Çc loµi B¹ch ®µn

+ Bå ®Ò (Styrax tonkinensis)+ Tre nøa

M« h×nh vÅên hé vµ vÅên rõng cña nhµ ¤ng NguyÔn Thanh ThiÕt –Lµng Cóng, HuyÖn VÞ Xuyªn (HG)

Vïng 1: Rõng phßng

hé trªn ®Ø nh ®åi

Styrax tonkinensis

Mangletia glauca

Eucalyptus spp.

Ormosa balance.

Phoebe cuneata

Tæ ng diÖ n tÝ ch – 6,2 ha

Vïng 2: Rõng

phßng hé vµ rõng

s¶n xuÊt Mangletia glauca

Pometia pinnata

Acacia mangium

Lissea cubeba

Canarium album

Chuèi trång däc khe suèi

Vïng 3: vËên

hé

Acacia mangium

Mangletia glauca

Amomum villosum

M¬

Cinnamomum

& Mangletia

Cam, nh·n, chanh

Ao c

Vïng 3: §Êt

n«ng nghiÖ p

Ch¨n nu«i

41

Kinh nghiÖm vÒ trång c©y ¨n qu¶ theo hÅíng hµng ho¸

Loµi ChØ tiªu

Cam vµ Quýt Nh·n vµ V¶i Hång M¬ MËn

B× nh luËn chung vµ

®Þa ®iÓ m

Çc gièng cam, quýt hµng ho tËp trung ë çc vïng truyÒ n thèng cã m«i trÄêng thuËn lîi gåm Hµm Yªn (ë Tuyªn Quang) vµ B¾c Quang vµ VÞ Xuyªn (ë Hµ Giang).

Çc loµi c©y nµy kh«ng trång phæ biÕ n trong vïng chÄ¬ng tr× nh (trõ cã nh·n ë B¶o Th¾ng vµ V¨n ChÊn). Tuy nhiªn, n«ng d©n ®ang rÊt muèn trång thö nghiÖ m v× tiÒ m n¨ng rÊt cã l·i.

N«ng d©n cµng ngµy cµng quan t©m tíi viÖ c trång hång ®Ó b¸n. Tuy nhiªn, kh«ng gièng nhÄ nh·n vµ v¶i, cã rÊt nhiÒ u gièng hång truyÒ n thèng ®· trång trong vïng chÄ¬ngtr× nh

Trong nhiÒ u n¨m chÄ¬ngtr× nh hç trî trång gièng m¬ lai. Gièng nµy cho n¨ng suÊt cao vµ sinh trÄëng tèt trong vïng. Tuy nhiªn, n«ng d©n kh«ng thÝ ch trång gièng m¬ nµy v× khã b¸n.

ChÄ¬ng tr× nh ®· hç trî ph¸t triÓ n c©y mËn Tam Hoa theo hÄíng hµng ho ë huyÖ n B¾c Hµ (Lµo Cai) trong nhiÒ u n¨m.

Nguån gen vµ thùc

liÖ u gièng c©y

Nguån gen ®Þa phÄ¬ng ®a d¹ng vµ nhiÒ u. Tuy nhiªn thiÕ u çc loµi cho qu¶ theo nhiÒ u vô. NgÄêi d©n ®Þa phÄ¬ng rÊt hiÓ u biÕ t vµ cã kü n¨ng nh©n gièng vµ t¹o c©y con.

CÇn thËn träng lùa chän vµ thö nghiÖ m çc gièng míi ®Ó t× m ra gièng c©y phï hîp víi vïng ®Êt míi.

Cã nhiÒ u gièng hång ®Þa phÄ¬ng cã thÓ chän ®Ó nh©n réng gåm Hång S¬n DÄ¬ng (TQ), Hång XÝ n MÇn vµ Qu¶n B¹ (HG), Hång B¶o LÄ¬ng, VÜ nh L¹c (YB).

Gièng m¬ lai sinh trÄëng nhanh vµ cho n¨ng suÊt cao h¬n gièng m¬ ®Þa phÄ¬ng (cßn gäi lµ m¬ l«ng)

Cã s½n nhiÒ u gièng ë ®Þa phÄ¬ng, qu¶ cã chÊt lÄîng cao, nhÄng khã nh©n gièng vµ n¨ng suÊt thÊp. Gièng mËn Tam Hoa phï hîp tèt víi m«i trÄêng vïng cao, cho n¨ng suÊt cao, vá dÇy h¹n chÕ hÄ háng khi vËn chuyÓ n.

Ch¨m sãc vµ qu¶n

lý

TiÕ p trang sau

BÖ nh vµng l ®ang lµ mét vÊn ®Ò nghiªm träng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y vµ ®· ¶nh hÄëng tíi lÄîng qu¶ b¸n ra.

Mét vÊn ®Ò kh¸c lµ çc vÄên c©y hiÖ n nay ®ang giµ cçi ®i. N«ng d©n ®· thö nghiÖ m çc lo¹i ph©n míi ®Î c¶i t¹o vÄên cam quýt (vÝ dô, bãn b»ng

N¨ng suÊt biÕ n ®éng, çch n¨m ®Äîc mét vô cã n¨ng suÊt cao. Chi phÝ b¶o vÖ chèng d¬i ¨n (®èi víi nh·n) cao Ý t s©u bÖ nh h¬n so víi çc loµi c©y ¨n qu¶ kh¸c (cam, quýt vµ hång)

DÔ trång vµ ch¨m sãc. NgÄêi d©n ®Þa phÄ¬ng cã kiÕ n thøc tèt vµ cã kinh nghiÖ m trång hång.

Tuy nhiªn, cã vÊn ®Ò ®èi víi s©u ¨n l hång ë nhiÒ u n¬i. Kinh nghiÖ m cho thÊy hång trång tèt nhÊt lµ xen víi çc loµi c©y kh¸c trong vÄên hé h¬n lµ trång ®¬n loµi.

Gièng m¬ lai phï hîp víi çc ®iÒ u kiÖ n m«i trÄêng trong vïng chÄ¬ng tr× nh (trung du). DÔ trång.

DÄíi ®©y lµ b¶ng tãm t¾t kinh nghiÖ m cña MRDP trong ho¹t ®éng hç trî ph¸t triÓ n mét sè c©y ¨n qu¶ chÝ nh theo hÄíng hµng ho trong vïng cña chÄ¬ng tr× nh.

42

ph©n t»m). NhÄng v× ®é mµu cña ®Êt cña çc vÄên c©y gi¶m nªn mét sè hé n«ng d©n ®ang t× m çch thay cam quýt b»ng çc loµi c©y ¨n qu¶ kh¸c (vÝ dô nhÄ v¶i hoÆc nh·n)

ThÞ trËêng vµ gi¸

trÞ kinh tÕ

Nh× n chung cã thÞ trÄêng tèt. Trång cam, quýt trong vïng chÄ¬ng tr× nh nh»m vµo dÞp TÕ t.

Tuy nhiªn, cÇn ®Çu tÄnhiÒ u. §Çu tÄ cã tÝ nh rñi ro cao v× vô thu ho¹ch ng¾n vµ dÔ bÞ bÖ nh.

N«ng d©n cã thÓ cã l·i h¬n nÕ u c¶i thiÖ n ®Äîc th«ng tin thÞ trÄêng vµ kü thuËt b¶o qu¶n ®Ó kÐo dµi thêi gian b¸n s¶n phÈm. Mét sè n«ng d©n thö nghiÖ m b¶o qu¶n theo çch míi lµ gãi qu¶ vµo tói nhùa vµ ®Ó xuèng hÇm ®Êt.

Cã thÞ trÄêng tèt, nhÄngnguån cung thay ®æ i theo tõng n¨m.

§ång thêi cÇn cã ®Çu tÄcao víi chu kú dµi.

MRDP ®ang ë giai ®o¹n ®Çu thö nghiÖ m trång çc loµi c©y nµy trong vïng chÄ¬ng tr× nh.

Nh× n chung cã nhiÒ u c¬ héi thÞ trÄêng tèt nhÄngçc vïng trång hång truyÒ n thèng l¹i n»m ë çc khu vùc hÎo l¸nh nªn t ng chi phÝ vËn chuyÓ n.

Hång bÞ c¹nh tranh m¹nh bëi nguån hång tõ Trung Quèc sang vµ tõ çc vïng trång hång kh¸c ë trong nÄíc

ThiÕ u thÞ trÄêng ®èi víi gièng m¬ lai. NgÄêi d©n thÝ ch gièng m¬ ®Þa phÄ¬ng h¬n v× cã mïi vÞ th¬m ngon h¬n vµ cã gi trÞ lµm thuèc.

NhiÒ u n«ng d©n ®ang t× m çch thay thÕ gièng m¬ lai b»ng çc c©y ¨n qu¶ kh¸c.

Gi b¸n t¹i vÄên thÊp, nhÄng cã gi trÞ cao ë çc khu ®« thÞ. Lóc ®Çu khã t× m thÞ trÄêng (®Çu nh÷ng n¨m 1990).

Tuy nhiªn, t× nh h× nh thÞ trÄêng gÇn ®©y ®· ®Äîc c¶i thiÖ n do ®Äêng giao th«ng lªn B¾c Hµ ®Äîc n©ng cÊp, vµ cã th«ng tin thÞ trÄêng tèt h¬n. B©y giê cã thÓ mua mËn B¾c Hµ t¹i H¶i Phßng hay Thµnh phè Hå chÝ Minh.

B¶ng nµy thó vÞ ë chç nã chØ ra mét çch râ rµng chiÕ n lÄîc hç trî ph¸t triÓ n c©y ¨n qu¶ theo hÄíng s¶n xuÊt hµng ho kh¸c nhau gi÷a çc loµi/ gièng c©y nªn nhÄ thÕ nµo c¨n cø theo ®é giµu cña nguån gen, çc yÕ u tè thÞ trÄêng, còngnhÄ møc ®é kinh nghiÖ m vµ kiÕ n thøc cña ngÄêi d©n ®Þa phÄ¬ng.

43

4.3. Çc xu hÅíng sö dông ®Êt l©m nghiÖp Çc sè liÖ u dÄíi ®©y ®Äîc lÊy tõ kÕ t qu¶ PRA vßng 2 cña Lµng Cóng, HuyÖ n VÞ Xuyªn, Hµ Giang. Çc sè liÖ u ®· m« t¶ mét xu hÄíng

phæ biÕ n ë çc th«n tham gia chÄ¬ng tr× nh. §ã lµ viÖ c t i thiÕ t lËp diÖ n tÝ ch rõng che phñ còng nhÄ ®a d¹ng ho çc ho¹t ®éng s¶n xuÊttõ vÄên rõng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y sau mét thêi kú khai th¸c rõng tù nhiªn trong nh÷ng n¨m 70 vµ 80.

��

Sö dông §Êt 1976

16%

5%

2%

77%

§Êt N«ng nghiÖp

VÅên hé

Khu d©n cÅ

Rõng tù nhiªn

Sö dông ®Êt 1988

57%

20%

2%

5%

16%

§Êt cáVµ s¾n

Rõng tù nhiªn

Khu d©n cÅ

VÅên hé

§Êt n«ng nghiÑp

Sö dông ®Êt 1998

2%

40%

34%

3%

16%

5%

Khu d©n cÅ

Rõng trång

Rõng t¸i sinhTù nhiªn

VÅên rõng

®Êt N«ng nghiÖp

VÅên hé

Cho tíi gi÷a nh÷ng n¨m 70, phÇn lín diÖ n tÝ ch ®Êt cña th«n (77%) lµ ®Êt rõng

tù nhiªn. Çc s¶n phÈm gç sö dông trong thêi gian ®ã ®Ò u lµ çc loµi b¶n ®Þa gåm nh÷ng loµi gç cøng cã gi trÞ kinh tÕ cao.

Thêi kú nµy ho¹t ®éng khai th¸c rõng lín tíi møc ®Õ n trÄíc n¨m 1998, chØ cßn cã 20 %

diÖ n tÝ ch ®Êt cã rõng che phñ. PhÇn lín diÖ ntÝ ch (57%) ®· ®Äîc chuyÓ n sang sö dông lµm®Êt trång trät c©y lÄ¬ng thùc thiÕ t yÕ u vµ trë thµnh ®Êt cá. Ngoµi ra çc loµi c©y gç quý b¶n ®Þa còng bÞ khai th¸c hÕ t nªn ngÄêi d©n ë ®©ychØ cßn sö dông çc loµi c©y gç cã gi trÞ thÊp.

Trong nh÷ng n¨m 90, diÖ n tÝ ch rõng che phñ®· ®Ä¬c më réng, b»ng çc phÄ¬ng ph¸p trång

thªm rõng míi, còng nhÄ th«ng qua t i sinh tù nhiªn. Hç trî cña chÄ¬ng tr× nh 327 vµ MRDP còng ®· hÄíng vµo çc ho¹t ®éng nµy. DiÖ n tÝ ch vÄên rõng do hé c thÓ qu¶n lý còng t nglªn. HiÖ n t¹i çc nguån gç cã thÓ khai th¸c

®Äîc lµ gç cã gi trÞ thÊp vµ Mì (Mangletia)trång.

Çc loµi gç chÝ nh 1975 1988 1998

¶ NghiÕ n (B. hsienmu) 20% 0 0

¶ §inh (Markhamia stipulata) 7% 0 0

¶ Trai (Garcinia fagraeoides) 7% 0 0

¶ L¸t (Chukrasia tabularis) 6% 0 0

¶ Gç nhãm IV 60% 20% 15%

¶ Gç nhãm VI 0 80% 40%

¶ Mì (Mangletia glauca) 0 0 45%

44

M« h×nh Qu¶n lý ®Êt rõng ë th«n b¶n cña th«n Suèi §ång (Hµ Giang)

Lo¹i rõng S¾p xÕp tæ chøc Quy ®Þnh Qu¶n lý 1. VËên

rõng

Giao ®Êt ¶ Nguån vèn: kh«ng

¶ S¾p xÕ p tæ chøc: sæ xanh

¶ DiÖ n tÝ ch ®Êt: 5 ha gÇn víi çc hé

¶ Sè hé: 13

¶ Lîi Ý ch mong muèn ®Äîc hÄëng: tÊt c¶ çc s¶n phÈm, tõ c¶ khu t i sinh tù nhiªn vµ c©y thuéc rõng trång.

Mçi mét khu vÄên rõng ®Äîc qu¶n lý theo môc ®Ý ch cña mçi hé.

2. §Êt rõng

trång

(Sæ Xanh) ¶ Nguån vèn: tõ MRDP, 250.000 ®ång / hé (gåm c¶ vËt tÄ lµm vÄên Ä¬m vµ tiÒ n h¹t gièng). Mçi hé nhËn 25.000 ®ång.

¶ S¾p xÕ p tæ chøc: sæ xanh, ®Êt ®Äîc chia gi÷a çc hé

¶ DiÖ n tÝ ch ®Êt: 19,8 ha gÇn çc hé.

¶ Sè hé: 31

¶ Lîi Ý ch mong muèn ®Äîc hÄëng: tÊt c¶ çc s¶n phÈm, gåm c¶ 100% mì vµ quÕ trång vµ bÊt kú c©y t i sinh tù nhiªn nµo.

¶ Mçi hé tù ®Äa ra quyÕ t ®Þnh ®Ó l¹i c©y nµo c¨n cø vµo sù hiÓ u biÕ t cña hä vÒ gi trÞ cña c©y ®ã.

¶ C©y cã gi trÞ lµm thuèc thuéc quyÒ n së h÷u cña ngÄêi së h÷u m¶nh ®Êt ®Äîc chia.

¶ Mçi hé së h÷u tÊt c¶ c©y mµ hä ®· trång trªn ®Êt ®Äîc chia.

¶ Mçi hé cã thÓ khai th¸c tre, nøa.

Mì sÏ ®Äîc qu¶n lý b»ng phÄ¬ng thøc nÈy chåi.

3. Rõng t¸i

sinh tù

nhiªn / thø

cÊp

Hîp ®ång

b¶o vÖ víi

nhãm hé vµ

rõng do

céng ®ång

qu¶n lý

¶ Nguån vèn: MRDP cÊp vèn 50.000 ®ång / ha.

¶ S¾p xÕ p tæ chøc: diÖ n tÝ ch ®Êt rõng ®Äîc chia cho n¨m nhãm hé, tÊt c¶ çc hé ®Ò u ®Äîc tham gia vµo nhãm. H× nh thøc chia ®Êt kh«ng chÝ nh thøc

¶ DiÖ n tÝ ch ®Êt: 50 ha – gÇn th«n

¶ Sè hé tham gia: trÄíc lµ 29 hé – sau ®ã chia ra th× cã 31 hé.

¶ Lîi Ý ch mong muèn ®Äîc hÄëng: Mçi hé ®Äîc nhËn mét phÇn tiÒ n b¶o vÖ , kh«ng ®Äîc phÐp khai th¸c.

¶ Nguån vèn: MRDP cÊp vèn: 50.000 ®ång/ ha.

¶ S¾p xÕ p tæ chøc: tho¶ thuËn qu¶n lý gi÷a nhãm qu¶n lý th«n b¶n vµ phßng kü thuËt thuéc Së NN&PTNT [kh«ng cã rµng buéc vÒ ph¸p lý].

¶ DiÖ n tÝ ch ®Êt: 72,5 ha – çch xa th«n.

¶ Sè hé tham gia: 4 hé vµo ban qu¶n lý – (khuyÕ n n«ng viªn th«n b¶n, phã th«n, ®¹i diÖ n §oµn thanh niªn vµ b¶o vÖ th«n)

¶ Lîi Ý ch mong muèn ®Äîc hÄëng: ®èi víi 4 hé – 25.000 ®ång / th¸ng/ ngÄêi cho ho¹t ®éng b¶o vÖ ; 20.000 –

Rõng do nhãm hé vµ th«n qu¶n lý:

¶ NÕ u cÇn gç lµm nhµ - ngÄêi d©n lµm ®¬n göi nhãm qu¶n lý th«n, nhãm nµy sÏ göi ®¬n lªn cho Tr¹m KiÓ m L©m

¶ NÕ u ai ®ã vi ph¹m c¾t c©y non mµ kh«ng xin phÐp, sÏ cã biÖ n ph¸p nh¾c nhë.

¶ NÕ u c©y lín hay 4 – 5 c©y nhá bÞ chÆt kh«ng phÐp, sÏ cã biÖ n ph¸p ph¹t ngÄêi vi ph¹m vµ göi b¸o ço

Th«n Suèi §ång ë huyÖ n VÞ Xuyªn ®· x©y dùng mét m« h× nh tèt vÒ qu¶n lý çc lo¹i rõngphßng hé vµ s¶n xuÊt kh¸c nhau do çc hé c thÓ , nhãm hé vµ céng ®ång th«n b¶n tiÕ n hµnh.

45

cho ho¹t ®éng b¶o vÖ ; 20.000 – 25.000 ®ång/ th¸ng cho nhãm qu¶n lý th«n, cßn l¹i th× cho vµo quü tÝ n dông vµ tiÕ t kiÖ m; kh«ng ®Äîc khai th¸c gç.

lªn cho Tr¹m KiÓ m L©m

¶ Çc hé ®Äîc phÐp chÆt 10 c©y tre, nÕ u muèn chÆt nhiÒ u h¬n ph¶i xin phÐp Nhãm qu¶n lý th«n. NÕ u kh«ng xin phÐp, sÏ bÞ ph¹t 1000 ®ång mét c©y tre.

¶ Çc hé ®Äîc tù do thu nhÆt cñi ®un vµ nÕ u thõa th× ®Äîc phÐp ®em b¸n.

VÊn ®Ò:

VÝ dô nµy cho thÊy çc lo¹i h× nh s¾p xÕ p tæ chøc thùc hiÖ n ®èivíi ®Êt l©m nghiÖ p cã sù kh¸c nhau c¨n cø vµo mét sè çc yÕ u tè nhÄ ®Þa ®iÓ m (gÇn hay xa khu d©n cÄ) vµ môc ®Ý ch chÝ nh (b¶ovÖ hay/vµ s¶n xuÊt)

NgÄêi d©n ë Suèi §ång muèn cã hîp ®ång b¶o vÖ dµi h¹n h¬n, Ý t nhÊt ph¶i 30 n¨m; hîp ®ång b¶o vÖ hiÖ n nay chØ lµ 5 n¨m.

§iÒ u nµy sÏ cho phÐp hä lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý dµi h¹n ®èi víi c©y Mì vµ Ý t nhÊt còng ®ñ cho hai chu kú sinh trÄëng.

Nguån: B¸o ço vÒ Nghiªn cøu Qu¶n lý §Êt L©m nghiÖ p do MRDP tiÕ n hµnh n¨m 1998.

¶nh: ngÄêi d©n trong khu rõng t i sinh tù nhiªn thuéc hé qu¶n lý ë X· DÕ Xu Ph× n, HuyÖ n Mï C¨ng Ch¶i, Yªn B i.

46

Ph©n tÝ ch kinh nghiÖm s¶n xuÊt vµ b¶o vÖ rõng

Khu vùc rõng s¶n xuÊt Khu vùc rõng phßng hé

Çc ho¹t ®éng do MRDP hç trî

¶ Giao ®Êt l©m nghiÖ p

¶ §µo t¹o kü thuËt cho n«ng d©n

¶ VÄên Ä¬m c©y ë th«n

¶ M« h× nh hÖ thèng vÄên rõng

¶ Thö nghiÖ m trång c©y lµm giµu rõng

¶ Hîp ®ång b¶o vÖ rõng

¶ Cung cÊp c©y con

¶ Thö nghiÖ m çc phÄ¬ng ph¸p kh¸c nhau t ng diÖ n tÝ ch rõng.

Xu hÅíng, Kü thuËt vµ Loµi c©y

TiÕp tôc ë trang sau

Víi viÖ c giao ®Êt ë, ®Êt vÄên hé vµ ®Êt rõng s¶n xuÊt ë çc khu vùc trung du, sè lÄîng c©y mµ n«ng d©n trång t ng lªn

mét çch cùc kú nhanh. MÆc dï chÄa cã cuéc ®iÒ u tra ®Þnh

lÄîng nµo vÒ sù thay ®æ i sinh khèi t¹i çc khu ®Êt thuéc çc

hé n«ng d©n, song çc tµi liÖ u PRA cña th«n, b¶n ®· béc lé mét xu hÄíng phæ biÕ n lµ tû lÖ rõng che phñ vµ møc ®é s¶n

xuÊt ®· ®Äîc c¶i thiÖ n.

§ã lµ çc hÖ thèng l©m nghiÖ p cÊp trang tr¹i ®Äîc thiÕ t kÕ ®Ó phôc vô t¹o s¶n phÈm ng¾n h¹n vµ dµi h¹n cho hé sö dông vµ

®em b¸n.

§èi víi gçNhiÒ u n«ng d©n trång kÕ t hîp çc c©y lÊy gç sinh trÄëng

nhanh cã thÓ sö dông ®a d¹ng nhÄ Xoan (Melia azadirach)vµ tre, víi nh÷ng c©y lÊy gç sinh trÄëng chËm cho gç cøng

nhÄ Mì (Mangletia glauca) vµ Tr m (Canarium album),®ång thêi cßn lÊy mét sè s¶n phÈm tõ cä v.v...

ChÄ¬ng tr× nh ®· hç trî mét sè thö nghiÖ m trång çc loµi c©y lín nhanh phï hîp víi trang tr¹i l©m nghiÖ p nhÄ c©y H«ng

(Powlonia spp.), vµ c©y b¶n ®Þa nhÄ Rµng Rµng (Ormosa

ë nhiÒ u n¬i, chÄ¬ng tr× nh ®ang hç trî ngÄêi d©n b¶o vÖ vµ thiÕ t

lËp l¹i çc khu rõng trªn ®Êt dèc nghÌo kiÖ t. ChÄ¬ng tr× nh ®· ¸p

dông mét phÄ¬ng ph¸p vÒ c¬ b¶n tÄ¬ng tù víi ChÄ¬ng tr× nh 327

cña ChÝ nh phñ bao gåm hîp ®ång b¶o vÖ ng¾n h¹n (3-5 n¨m) vµ tr¶ tiÒ n c«ng cho hé, ®ång thêi cung cÊp c©y gièng vµ ®µo t¹o kü

thuËt. Còng gièng nhÄ çc khu vùc rõng s¶n xuÊt, ho¹t ®éng nµy

®· t i thiÕ t lËp ®Äîc ®é che phñ cña rõng vµ çc s¶n phÈm cña

rõng thø cÊp ®Äîc çc hé tham gia sö dông.

Mét sè çc kü thuËt qu¶n lý kh¸c nhau ®· ®Äîc ®Äa ra ®èi víi

çc khu rõng phßng hé nµy, bao gåm:

Rõng trång Theo nhÄ kÕ t qu¶ §¸nh gi Kü thuËt cña çn bé cÊp huyÖ n cho

thÊy, hiÖ u qu¶ cña çc khu rõng trång ®Ó phßng hé kh ®a d¹ng. Chi phÝ thiÕ t lËp vµ ch¨m sãc cao theo nhÄ b¸o ço ®· lµm gi¶m

tÝ nh hiÖ u qu¶ ë mét sè vïng (®Æc biÖ t lµ ë çc ®iÓ m ®Êt qu

nghÌo kiÖ t vµ çc khu vùc trung du cã mËt ®é d©n cÄ cao). ë çc

khu vùc kh¸c, nh÷ng khu rõng trång phßng hé cho thÊy thµnh

c«ng h¬n. §Æc biÖ t lµ khi çc loµi b¶n ®Þa cã gi trÞ cao nhÄ Sa

Méc (Cunninghamia spp.) ë çc vïng ®Êt cao cña Lµo Cai vµ Hµ

Giang. Ho¹t ®éng ch¨m sãc rõng trång non ®· ®Äîc t ng cÄêng

DÄíi ®©y lµ b¶ng tæ ng kÕ t kinh nghiÖ m cña MRDP trong çc ho¹t ®éng hç trî n«ng d©n s¶n xuÊt vµ b¶o vÖ rõng trªn çc lo¹i ®Êt rõng kh¸c nhau..

47

spp.). HiÖ n c¶ hai loµi c©y nµy ®ang ®Äîc trång phæ biÕ n ë

Phó Thä

Nguyªn liÖ u lµm bét giÊyVµo nh÷ng n¨m 80 vµ 90, çc gièng B¹ch ®µn ®Äîc trång

phæ biÕ n trong toµn vïng chÄ¬ng tr× nh. Çc gièng c©y nµy tá ra sinh trÄëng tèt trªn mét sè khu ®Êt tho i ho ë Phó Thä.

Tuy nhiªn, ë çc vïng ®Êt tèt h¬n (vÝ dô, Yªn B i), c¹nh

tranh cña çc c©y b¶n ®Þa qua t i sinh tù nhiªn ®· ®Èy chi phÝ

b¶o vÖ lªn cao vµ lµm gi¶m n¨ng suÊt cña B¹ch ®µn. T¹i nh÷ng vïng ®ã, ngÄêi d©n ®· thay B¹ch ®µn b»ng çc loµi

b¶n ®Þa nhÄ Bå ®Ò (Styrax tonkinensis) vµ Mì (Mangletiaglauca).

Çc loµi c©y nµy cã thÓ sö dông ®a môc ®Ý ch nhÄ ®Ó lµm cñi

(th× lÊy Bå ®Ò - Styrax) vµ lÊy gç (tõ Mì - Mangletia). NgÄêi

d©n do ®ã rÊt thÝ ch trång çc c©y nµy.

Keo Tai TÄîng (Acacia mangium) ®· ®Äîc chÄ¬ng tr× nh giíi

thiÖ u réng r·i ®Æc biªt lµ ë çc khu vùc trung du cña TØ nh

Tuyªn Quang vµ Hµ Giang. Keo Tai TÄîng cho thÊy ®Æc biÖ t thÝ ch hîp tèt víi ®iÒ u kiÖ n ®Þa phÄ¬ng.

§Æc s¶n NhiÒ u hé n«ng d©n ®ang ®Çu tÄ vµo s¶n xuÊt mét hay nhiÒ u ®Æc s¶n ®Ó b¸n. Th«ng thÄêng thÞ trÄêng ®Þa phÄ¬ng cho çc

s¶n phÈm nµy rÊt ®Æc biÖ t vµ ®éc ®¸o. Çc s¶n phÈm thÄêng

lµ m¨ng, çc loµi chøa tinh dÇu, vµ song, m©y.

Trªn diÖ n réng, nhiÒ u tØ nh trong chÄ¬ng tr× nh rÊt n¨ng ®éng

víi çc kÕ ho¹ch ph¸t triÓ n s¶n xuÊt c©y hµng ho gåm QuÕ

(Cinnamomum).

ë mét sè n¬i b»ng çch xen canh víi c©y lÄ¬ng thùc.

T¸i sinh tù nhiªn T i sinh tù nhiªn tá ra lµ mét phÄ¬ng ph¸p rÊt tèt vµ kh«ng tèn

kÐm. ë çc khu vùc trung du vµ nói cao, çc ®Æc ®iÓ m ®Äîc ÄathÝ ch cña t i sinh tù nhiªn lµ:

¶ MËt ®é cao cña c©y t i sinh tù nhiªn, so víi çc khu rõng trång, lµ mét yÕ u tè quan träng ®Ó ng¨n xãi mßn ®Êt bÒ mÆt

vµ æ n ®Þnh ®Êt.

¶ T i sinh tù nhiªn t¹o ra diÖ n tÝ ch rõng che phñ míi kh«ng g©y x¸o ®éng g× cho hiÖ n tr¹ng ®Êt ®ai. NgÄîc l¹i, trång c©y cã t c ®éng tíi ®Êt bÒ mÆt trong n¨m thø nhÊt, ngoµi ra cßn

cÇn lµm cá vµ tØ a thÄa vµo n¨m thø hai vµ n¨m thø tÄ kÓ tõ

ngµy trång.

¶ HiÖ u qu¶ trªn chi phÝ cña t i sinh tù nhiªn so víi thiÕ t lËp rõng trång míi lµ rÊt cao. Rñi ro cho n«ng d©n còng thÊp

h¬n so víi ®Çu tÄ trång çc loµi c©y mµ cã tû lÖ sèng thÊp

hay khã b¸n ®Äîc s¶n phÈm sau nµy.

¶ §a d¹ng sinh häc cao so víi c©y trång. Tuy nhiªn, t i sinh

tù nhiªn còng chØ phæ biÕ n vµ næ i tréi ë mét vµi loµi song nh÷ng loµi nµy lµ loµi b¶n ®Þa nªn thÝ ch nghi rÊt tèt ®èi víi

®iÒ u kiÖ n ®Þa phÄ¬ng.

¶ Çc s¶n phÈm thu ®Äîc tõ rõng t i sinh tõ nhiªn còng ®a d¹ng h¬n bao gåm: tØ a cµnh lÊy cñi ®un, s¶n phÈm gç vµ phi gç nhÄ c©y dÄîc liÖ u, m©y, vµ nÊm.

48

4.4. Kinh nghiÖm víi ®Åêng b¨ng xanh trªn ®Êt dèc4.4 Hedgerow Systems on Sloping Land Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, MRDP ®· ®Çu tÄ nhiÒ u vµo ho¹t ®éng thö

nghiÖ m çc hÖ thèng ®Äêng b»ng xanh trªn ®Êt dèc, (chñ yÕ u víi c©y Cèt

khÝ - Tephrosia) kÕ t hîp víi c©y lÄ¬ng thùc vµ / hoÆc c©y ¨n qu¶ (SALT).

Tuy nhiªn, kÕ t qu¶ ®¸nh gi kü thuËt cña çn bé huyÖ n cho thÊy sù kh¸c biÖ t râ rµng trong kÕ t qu¶ cho ®iÓ m ®èi víi çc hÖ thèng b¨ng xanh rÊt phæ

biÕ n ë çc huyÖ n “trung du” vµ “nói cao”, nhÄ sau:

phæ biÕn ë çc huyÖn trung du

Hµm Yªn 7.5

Yªn S¬n 6.8 / 7.7

Thanh S¬n 7

§oan Hïng 7.2

B¾c Quang 7.4

VÞ Xuyªn 7

phæ biÕn ë çc huyÖn vïng cao

Nµ Hang 5.7

Sa Pa 5.1 / 5.8

B¾c Hµ 4.5 / 5.1

MËêng KhË¬ng 5

Qu¶n B¹ 6.4 / 6

Mï C¨ng Ch¶i 4.7

DÄíi ®©y lµ mét sè nguyªn nh©n cô thÓ mµ kÕ t qu¶ ®¸nh gi ®Äa ra ®Ó lý gi¶i hiÖ u qu¶ kÐm cña hÖthèng ®Äêng b¨ng xanh ë vïng cao: 1. §Äêng b¨ng xanh kh«ng phï hîp víi kü thuËt vµ ®iÒ u kiÖ n qu¶ng canh ®Æc biÖ t lµ ë vïng

ngÄêi H’M«ng vµ Dzao (vÝ dô Sa Pa vµ Mï C¨ng Ch¶i); 2. Khã b¶o vÖ ®Äêng b¨ng xanh vµo vô/ thêi kú bá ho (®Æc biÖ t lµ hay bÞ gia sóc ph¸); 3. HÖ thèng b¨ng xanh cÇn nhiÒ u lao ®éng ®Ó duy tr× ;

4. Çc loµi c©y b¨ng xanh nhÄ Cèt khÝ (Tephrosia) kh«ng thÝ ch hîp víi vïng cao cã khÝ hËu l¹nh

(vÝ dô nhÄ Mï C¨ng Ch¶i) 5. Çc biÖ n ph¸p kh¸c ®Ó b¶o vÖ ®Êt (nhÄ xÕ p bê ®¸) cã vÎ phï hîp víi ®iÒ u kiÖ n ®Þa phÄ¬ng cã

khÝ hËu kh« (vÝ dô nhÄ ë B¾c Hµ, Qu¶n B¹)

HÖ thèng ®Äêng b¨ng xanh/ c©y ¨n qu¶ thµnh c«ng h¬n ë mét sè khu vùc thuéc Phó Thä (HuyÖ nYªn LËp vµ §oan Hïng) vµ ë Tuyªn Quang n¬i cã d©n sè ®«ng h¬n vµ cã çc ho¹t ®éng canh t c trªn ®Êt dèc bÒ n v÷ng h¬n.

49

4.5. Çc xu hÅíng trong ch¨n nu«i – HuyÖn Yªn B×nh (YB) Mét trong nh÷ng thay ®æ i dÔ nhËn thÊy trong sö dông ®Êt ë nhiÒ u th«n tham gia dù nlµ sù t ng cÄêng vµ ®a d¹ng ho çc ho¹t ®éng s¶n xuÊt ch¨n nu«i. §iÒ u nµy ®· nhanh

chãng lµm t ng sè lÄîng gia sóc, gia cÇm ë nhiÒ u th«n. Çc sè liÖ u dÄíi ®©y ®Äîc lÊy tõ tµi liÖ u PRA th«n b¶n çc vßng 3 vµ 4 cña mét sè th«n lÊy mÉu ë huyÖ n Yªn B× nh,vµ cho thÊy çc thay ®æ i trong sè lÄîng gia sóc, gia cÇm vµ nu«i c .

Th«n §¨ng Thä (Yªn B×nh)

0

100

200

300

400

1994 1995 1996 1997

N¨m (PRA 1-4)

Sègiasóc

Tr©u

Bß

Lîn

Th«n Loan HÅ¬ng (Yªn B×nh)

0

100

200

300

400

1996 1997

N¨m (PRA 3 & 4)

Sègiasóc

TR©u

Bß

Lîn

Th«n Khe Nhµn

0

50

100

150

200

1994 1995 1996

N¨m

Sègiasóc

Tr©u

Bß

Lîn

Thay ®æi trong nu«i ç cña th«n (1000 Kg)

Th«n 1994 1995 1996 1997

T©n Thµnh - 8 10 14

Loan HË¬ng 5.8 6.25 8.5 -

Khe Nhµn 2.5 3.1 4 -

§¨ng Thä 1.2 1.5 2 2.2

Thanh B× nh - - 1 1.2

ë nh÷ng th«n nµy cña Yªn B× nh, (n»m gÇn chî huyÖ n vµ tØ nh),xu hÄíng phæ biÕ n lµ tËp trung vµo nu«i lîn vµ c . Sè lÄîng tr©u vµ bß trong nhÄng n¨m gÇn ®©y kh æ n ®Þnh, thËm chÝ cßn gi¶m®«i chót ë mét sè th«n

50

Thay ®æi trong ch¨n nu«i – HuyÖn Yªn S¬n (TQ)

Çc h× nh thøc t ng cÄêng ch¨n nu«i kh«ng vïng nµo gièng vïng nµo c¨n cø vµo çc c¬ héi thÞ trÄêng vµ c¬ së nguån lùc cho ch¨n nu«i (thøc ¨n, ®Êt, nÄíc v.v...). Çc sè liÖ u tr× nh bµy ë ®©y (thêi kú ®Çu) lÊy tõ çc th«n dù ¸n ë HuyÖ n Yªn S¬n,cho thÊy ®«i chót kh¸c biÖ t víi m« h× nh ë HuyÖ n Yªn B× nh.

Lµng Lµ

0

50

100

150

200

1992 1995

N¨m

Sègiasóc

Tr©uBßLîn

Lµng Ngßi

0

50

100

150

200

250

300

350

1992 1995

N¨m

Sègiasóc

Tr©u

Bß

Lîn

Th«n §¸ Bµn

0

50

100

150

200

250

300

350

1992 1995

N¨m

Sègiasóc

Tr©u

Bß

Lîn

T¹i çc th«n thuéc huyÖ n Yªn S¬n, xÐt trong thêi gian ®¸nh gi trªn, sè lÄîng tr©u, bß vµ ®Æc biÖ t lµ lîn t ng rÊt nhanh. §iÒ u nµy h× nh nhÄ xÈy ra phæ biÕ n ë çc khu vùc søc Ðp vÒ®Êt ch¨n th¶ thÊp.

51

§¸nh gi¸ t¸c ®éng cña ch¨n nu«i – KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ cña Tuyªn Quang

S¬ ®å ®¸nh gi hç trî ®Çu vµo vµ t c

®éng nµy do mét nhãm thµnh viªn Nhãm Qu¶n lý Th«n, b¶n (VMG) tõ nhiÒ u th«n dù ¸n ë Tuyªn Quang tiÕ nhµnh. S¬ ®å nµy cho thÊy çc lîi thÕ trong ®Çu tÄ vµo ch¨n nu«i còng nhÄçc t c ®éng tiªu cùc tiÒ m tµng cña viÖ c t ng sè ®Çu gia sóc.

Ho¹t ®éngch¨n nu«i

§Çu vµo cña hé gia

®× nh:

TÝ n dông / lao ®éng/ chuång tr¹i / nguån

thøc ¨n

§Çu vµo tõ nhãm

VMG:

Tæ chøc tÝ n dông /

hÄíng dÉn kü thuËt /

theo dâi

Hç trî ®Çu vµo cña Dù

¸n:

Vèn tÝ n dông / ®µo t¹o

thó y / tËp huÊn kü thuËt

Sö dông hÕ t lao ®éng cña hé gia ®× nh

Sö dông hÕ t nguån thøc n

gia sóc s½n cã

T¨ng sè lÄîng gia sóc,

gia cÇm trong th«n

T¨ng thu nhËp cña

hé

Tho¶ m·n nhu cÇu ë ®Þa phÄ¬ng ®èi víi çc s¶n

phÈm tõ ch¨n nu«i

T¨ng lÄîng ph©n

hÄu c¬

T¨ng s¶n lÄîng

c©y trång

T¨ng thu nhËp cho hé vµ n©ng

cao ®iÒ u kiÖ n sèng

ThiÕ u hôt çc nguån

thøc ¨n gia sóc

Cho ¨n nhèt

N¶y sinh vÊn ®Ò dinh dÄìng

Gi c¶ thÞ trÄêng

kh«ng æ n ®Þnh

NhiÒ u gièng míi

(®a d¹ng ho¸)

Quay vßng vèn

nhanh

TÝ n dông ng¾n h¹n

52

Xu hÅíng vµ t¸c ®éng cña ch¨n nu«i tiÓu gia sóc (lîn vµ gia cÇm)

Çc xu hËíng vµ chØ tiªu chÝ nh T¸c ®éng tíi sö dông ®Êt vµ

m«i trËêng T¸c ®éng tíi Kinh tÕ vµ X· héi Çc vÊn ®Ò quan träng cÇn tiÕ p

tôc theo dâi

Çc sè liÖ u tõ cÊp th«n b¶n cho thÊy sè lîn vµ gia cÇm t ng rÊt nhanh ë

tÊt c¶ çc th«n tham gia dù ¸n trong

nh÷ng n¨m gÇn ®©y.

TiÓ u gia sóc t ng lªn thÓ hiÖ n râ

nhÊt ë çc hé thuéc nhãm III vµ IV.

ChÄ¬ng t× nh MRDP ®· cã t c ®éng lín trong lÜ nh vùc nµy. PhÇn lín çc

vèn vay ®Äîc sö dông vµo ch¨n nu«i

tiÓ u gia sóc (®Æc biÖ t lµ ®èi víi çc

kho¶n vay lÇn ®Çu)

Çc dù n tØ nh còng bao cÊp cho çc

m« h× nh tr× nh diÔ n cÊp hé gia ®× nh

vÒ c¶i t¹o con gièng vµ tËp huÊn kü thuËt.

NhiÒ u th«n b¶n cho biÕ t vÒ nh÷ng thay ®æ i quan träng cña nguån thøc

¨n cho lîn trong nh÷ng n¨m gÇn

®©y, lµ ngÄêi d©n ®· trång mét sè

lo¹i c©y thøc ¨n gia sóc dµnh riªng cho môc ®Ý ch nµy (xem vÝ dô ë

trang sau).

ë mét sè vïng, ®· cã sù thay ®æ i tõ

nu«i lîn th¶ r«ng sang nu«i lîn nhèt. Mét sè hé nhËn vèn vay cña

dù ¸n ®Ó x©y chuång tr¹i míi nu«i

lîn.

NhiÒ u tµi liÖ u PRA th«n, b¶n ®Ò cËp cô thÓ tíi ho¹t ®éng ®Çu tÄ vµo tiÓ u

gia sóc ®· mang l¹i lîi Ý ch ®Æc biÖ t

cho çc hé nghÌo (lîi Ý ch kinh tÕ vµ

dinh dÄìng cho hé) vµ còng lµ mét nguån thu nhËp cho phô n÷.

ThÞ trÄêng ®èi víi çc s¶n phÈm tõ

tiÓ u gia sóc lµ rÊt thuËn lîi, song gi c¶ lu«n biÕ n déng lµ mét trong

nh÷ng rñi ro chÝ nh ®Äîc biÕ t t¹i mét

sè n¬i.

Tuy nhiªn, lîn lµ mét phÇn kÕ t hîp

trong hÖ thèng canh t c mµ cã c¶

çc nguån thu nhËp kinh tÕ trùc tiÕ p

vµ gi¸n tiÕ p.

H¬n n÷a, t ng ®µn gia sóc cña hé

cßn cã gi trÞ x· héi ®i kÌm rÊt lín,

mµ ë nhiÒ u céng ®ång n«ng th«n

®iÒ u nµy ®Äîc coi träng h¬n lµ vÊn ®Ò cã thÓ b¸n ®Äîc sè gia sóc nµy

hay kh«ng.Sù t ng trÄëng qu

nhanh cña ho¹t ®éng ch¨n nu«i hiÖ n

nay cÇn ®Äîc xem xÐt trªn thùc tÕ lµ chØ kho¶ng mÄêi n¨m vÒ trÄíc çc

s¶n ph¶m tõ thÞt lµ v« cïng hiÕ m

hoi.

¶ T¨ng cÄêng tiÕ p cËn tíi dÞch vô thó y, kiÕ n thøc vÒ thuèc thó y vµ v¾c-xin, lµ nh÷ng yªu cÇu

thiÕ t yÕ u ®Ó hç trî lµm t ng ho¹t

®éng ch¨n nu«i tiÓ u gia sóc.

53

.

VÝ dô vÒ nh÷ ng thay ®æi chÝ nh trong nguån thøc ¨n cho lîn thêi gian qua

Çc vÝ dô ®Äa ra ë ®©y ®Äîc trÝ ch tõ tµi liÖ u PRA vßng 1cña mét sè th«n tham gia dù ¸n ë Tuyªn Quang, cho thÊy thay ®æ i trong tû lÖ çc nguån thøc ¨n kh¸c nhau cña lîntrong vßng 10 n¨m qua.

§©y lµ mét m« h× nh phæ biÕ n vÒ ®a d¹ng ho nguån thøc ¨n. Mét vµi n¨m trÄíc, nguån thøc ¨n chÝ nh cho lîn ë ®©y lµ th©n chuèi rõng. Cïng víi rõng bÞ khai th¸c, t ng s¶n lÄîng lÄ¬ng thùc, vµ cã nhiÒ u gièng lîn míi cÇn thøc ¨n cã chÊt lÄîng cao ®· khuyÕ n khÝ ch çc hé ®a d¹ng ho çc nguån thøc ¨n

míi. §Ó lµm ®Ä¬c ®iÒ u nµy, ngÄêi d©n ë nhiÒ u n¬i ®· dµnh ®Êt ®Ó trång c©ythøc ¨n cho lîn nhÄ khoai lang, s¾n vµ ng«.

Th«n Vùc V¹i (x· Phó L©m)

0%

20%

40%

60%

80%

100%

1986 1996

L¸ khoailangS¾n

Bçng rÅîung«Bçng rÅîu g¹o

Th©n chuèi rõng

Th«n Khu«n Than (x· Ch©n S¬n)

0%

20%

40%

60%

80%

100%

1985 1995

L¸ khoai lang

S¾n

Bçng rÅîu g¹o

Th©n chuèi rõng

No råi, ®i ngñ th«i! Mét con lîn n i Mãng C i ë ThÄîng L©m

54

Xu hÅíng vµ t¸c ®éng tíi nu«i ç


m«i trËêng T¸c ®éng tíi kinh tÕ vµ x· héi Çc vÊn ®Ò quan träng cÇn tiÕ p

tôc theo dâi

ë nhiÒ u th«n dù ¸n, ®Æc biÖ t lµ çc

khu vùc gÇn chî tØ nh vµ huyÖ n, sè hé nu«i c vµ møc ®é chung ®Çu tÄvµo nu«i c t ng lªn rÊt nhanh trong

nh÷ng n¨m gÇn ®©y.

Mét sè th«n tham gia dù ¸n (vÝ dô

nhÄ ë Yªn B× nh vµ VÞ Xuyªn) cho

thÊy s¶n lÄîng c t ng hµng tr m

phÇn tr m trong vßng 2 ®Õ n 3 n¨m.

Cïng víi viÖ c t ng søc mua ë çc

céng ®ång sèng gÇn vµ trong thÞ

trÊn, thÞ x·, thÞ trÄêng c thÞt vÉn æ n ®Þnh ë møc gi cao.

MRDP hç trî ho¹t ®éng nu«i c chñ

yÕ u th«ng qua h× nh thøc cho vay vèn ®Ó ®µo ao (chi phÝ thuª nh©n

c«ng) vµ mua c gièng. Do ®ã t c

®éng cña chÄ¬ng tr× nh trong lÜ nh

vùc nµy phÇn lín lµ gi¸n tiÕ p.

Còng víi sù mÊt ®i cña çc gièng c vèn sinh sèng ë çc dßng s«ng,

suèi, n«ng d©n ngµy cµng tËp trung

nhiÒ u h¬n vµo nu«i c thÞt trong ao.

T¨ng cÄêng ho¹t ®éng nu«i c víi

s¶n lÄîng lín cã thÓ cã t c ®éng

quan träng tíi m«i trÄêng ®Þa

phÄ¬ng. - ®Æc biÖ t lµ qu¶n lý nÄíc. §ã lµ v× ho¹t ®éng nµy liªn quan tíi

çc thay ®æ i trong t× nh h× nh cung

cÊp nÄíc vµ çc hÖ thèng qu¶n lý

nÄíc ®Ó nu«i c còng nhÄ c«ng t c thuû lîi vµ thËm chÝ nguån nÄíc

sinh ho¹t cho hé.

Mét sè n«ng d©n ®· biÕ n ruéng lóa nÄíc thµnh ao th¶ c do cã l·i h¬n.

ë mét sè n¬i kh¸c, ngÄêi d©n ¸p

dông kü thuËt míi xen canh hay

lu©n canh trång lóa nÄíc vµ nu«i c

ruéng ( vÝ dô th«n §Ìo Hoa, Tuyªn Quang)

Cßn tån t¹i mét sè vÊn ®Ò vÒ thó y

liªn quan tíi ho¹t ®éng nu«i c t ng lªn v× khi sè lÄîng ®µn c ®«ng lªn

th× dÞch bÖ nh rÊt dÔ xÈy ra vµ l©y lan

nhanh qua hÖ thèng nÄíc.

NhiÒ u th«n b¶ncho biÕ t nu«i c ®·

tËn dông tèt mét sè nguån thøc ¨n

tõ n«ng nghiÖ p nhÄ l s¾n.

L·i kinh tÕ cho çc hé cã ®ñ nguån lùc cÇn thiÕ t (nhÄ vèn, ®Êt ®ai, lao

®éng vµ nÄíc) cã thÓ lµ rÊt cao.

Theo mét khÝ a c¹nh nµo ®ã, nu«i c t ng cÄêng tÝ nh céng ®ång. §a sè

çc nhãm Së thÝ ch N«ng d©n ho¹t

®éng tÝ ch cùc nhÊt lµ çc nhãm ®Äîc

tæ chøc trªn së thÝ ch cïng nu«i c .

Tuy nhiªn, cã thÓ cã mét sè ®iÒ u bÊt

lîi cho çc hé kh¸c trong c«ng

®ång n¬i mµ ho¹t ®éng nu«i c t ng qu nhanh. Mét sè th«n b¶n dù ¸n

®· béc lé cho thÊy viÖ c chuyÓ n ®æ i

dßng nÄíc ®Ó lÊy nÄíc vµo ao c ®·

t¹o ra nh÷ng thay ®æ i (thËm chÝ thiÕ u hôt) nguån nÄíc cung cÊp cho

thuû lîi ë cuèi nguån. VÊn ®Ò nµy

cã thÓ rÊt nghiªm träng ®èi víi çc

hé nghÌo phô thuéc chÝ nh vµo s¶n

xuÊt lÄ¬ng thùc thiÕ t yÕ u.

Kh¶ n¨ng cña th«n ®Ó gi¶i quyÕ t çc

thay ®æ i nµy phô thuéc vµo søc

m¹nh cña tËp thÓ nh÷ng ngÄêi cïng sö dông nguån nÄíc trong céng

®ång víi çc quy Äíc hîp lý. Mét sè

th«n lµm ®Äîc ®iÒ u nµy. ë çc th«n

kh¸c th× çc nhãm cïng sö dông chung mét nguån nÄíc tá ra yÕ u ®i

sau thêi kú hîp t c x·.

¶ Cã nhiÒ u c¬ héi tèt thóc ®Èy ho¹t ®éng nu«i c trong vïng chÄ¬ng tr× nh, víi çc nguån lîi

®em l¹i cho kinh tÕ hé còng nhÄt× nh tr¹ng dinh dÄìng cho hé.

¶ Tuy nhiªn, nu«i c t ng lªn

còng lµm n¶y sinh mét sè vÊn ®Ò tiÒ m tµng quan träng mang

tÝ nh x· héi vµ qu¶n lý nguån tµi

s¶n chung liªn quan tíi ngu«n

nÄíc vµ sö dông nguån nÄíc.

¶ Còng nªn ®Äîc x©y dùng çc tµi liÖ u ®µo t¹o vÒ qu¶n lý hÖ thèng

nÄíc vµ kiÓ m so¸t sè lÄîng ®µn

c trªn c¬ së ®¶m b¶o søc khoÎ cho c . §©y hiÖ n lµ mét trong

nh÷ng khÝ a c¹nh yÕ u nhÊt cña

dÞch vô thó ý / khuyÕ n n«ng ë

cÊp tØ nh.

55

Xu hÅíng vµ t¸c ®éng lªn ch¨n nu«i ®¹i gia sóc (tr©u vµ bß)


m«i trËêng T¸c ®éng tíi kinh tÕ vµ x· héi Çc vÊn ®Ò quan träng cÇn tiÕ p

tôc theo dâi

VÒ ®¹i gia sóc th× cã nhiÒ u xu hÄíng kh¸c nhau trong çc th«n dù

¸n. ë mét sè th«n, sè lÄîng gia sóc

t ng æ n ®Þnh kÓ tõ khi b¾t ®Çu dù n,

trong khi ë mét sè th«n kh¸c sè

lÄîng ®¹i gia sóc kh æ n ®Þnh thËm chi gi¶m ®i ®«i chót trong nh÷ng

n¨m gÇn ®©y. YÕ u tè quyÕ t ®Þnh

chÝ nh ë ®©y h× nh nhÄ lµ ®Êt ®ai vµ

nguån thøc ¨n cã s½n hay kh«ng.

Sè lÄîng ®¹i gia sóc t ng chñ yÕ u ë

çc hé thuéc nhãm II vµ III nhÄ mét

phÇn cña kÕ ho¹ch t ng cÄêng s¶n xuÊt lÄ¬ng thùc (th«ng qua cã thªm

søc kÐo vµ t ng lÄîng ph©n h÷u c¬)

còng nhÄ ®Ó b¸n.

T¸c ®éng cña MRDP trong lÜ nh vùc

nµy chñ yÕ u th«ng qua cho vay vèn

mua thªm gia sóc míi. ChÄ¬ng tr× nh

còng tiÕ n hµnh mét sè thö nghiÖ m vÒ çc gièng / loµi thøc ¨n gia sóc

míi. C«ng t c ®µo t¹o çn bé thó y

cÊp x· vµ th«n còng ®Äîc thùc hiÖ n

ë dù ¸n Tuyªn Quang vµ Yªn B i.

Dù ¸n Yªn B i ®· rÊt n¨ng ®éng

thóc ®Èy nh©n gièng bß lai Sind X

trong vïng dù ¸n vµ ho¹t ®éng nµy tá ra kh thµnh c«ng.

Giao ®Êt n«ng ngiÖ p vµ l©m nghiÖ p ë çc vïng trung du ®· cã t c ®éng

quan träng lªn biÖ n ph¸p qu¶n lý

®µn gia sóc trong nh÷ng n¨m gÇn

®©y. §ã lµ bëi v× ë nhiÒ u th«n, diÖ n tÝ ch ®Êt ch¨n th¶ tù do ®· gi¶m ®i

hay ®Äîc chuyÓ n thµnh rõng b¶o vÖ .

CÇn cã thªm nghiªn cøu s©u h¬n ®Ó ®¸nh gi t c ®éng cã thÓ cã cña ho¹t

®éng nµy lªn çc hé kh«ng cã ®Êt

l©m nghiÖ p.

ë mét sè n¬i, (nh÷ng vïng cã mËt

®é d©n sè ®«ng) cã mét xu hÄíng

tøc thêi lµ ngÄêi d©n chuyÓ n ngay

sang ch¨n th¶ cã kiÓ m so¸t hay nu«i

nhèt.

Vèn vay cña dù ¸n còng ®Äîc mét

sè hé sö dông ®Ó x©y chuång tr¹i

cho gia sóc.

MÆc dï rñi ro cao, nhÄng nh× n chung, lîi Ý ch kinh tÕ cña çc hé khi

®Çu tÄ vµo ®¹i gia sóc lµ kh lín, ®èi

víi c¶ viÖ c t ng s¶n lÄîng lÄ¬ng

thùc vµ /hoÆc ®em b¸n lÊy tiÒ n.

Çc tµi liÖ u PRA thÄêng ®Ò cËp tíi

viÖ c t ng ch¨n nu«i ®· “tËn dông tèt

søc lao ®éng cña hé.” Ch¨n th¶ cã kiÓ m so¸t hay nu«i nhèt (c¾t cá ®em

vÒ cho gia sóc ¨n) cã thÓ lµm t ng

hoÆc thay ®æ i yªu cÇu vÒ lao ®éng.

CÇn cã thÓ nghiªn cøu s©u h¬n ®Ó

t× m hiÓ u xem ®iÒ u nµy cã lµm t ng

thªm g¸nh nÆng lao ®éng cho phô

n÷ hay cã lµm cho trÎ em cã lý do ®Ó kh«ng ®Õ n trÄêng häc hay kh«ng.

¶ Ch¨n nu«i ®¹i gia sóc lµ mét lÜ nh vùc mµ çc vïng cao cã thÓ cã lîi thÕ kinh tÕ tÄ¬ng ®èi h¬n

h¼n so víi çcvïng trung du vµ

vïng thÊp. Mét sè huyÖ n vïng

cao cã truyÒ n thèng ch¨n nu«i ®¹i gia sóc ®Ó b¸n. VÝ dô, nu«i

nghÐ ë huyÖ n Nµ Hang, nu«i bß

thÞt ë çc huyÖ n vïng kh« h¹n

phÝ B¾c cña Hµ Giang (HuyÖ n

Qu¶n B¹). MRDP nªn tiÕ n hµnh mét nghiªn cøu chi tiÕ t h¬n ®Ó

®¸nh gi ®Çy ®ñ tiÒ m n¨ng c¶i

t¹o vµ t ng ch¨n nu«i ®¹i gia

sóc ë çc vïng cao xa x«i.

¶ §¸nh gi t c ®éng cña ho¹t ®éng LËp kÕ ho¹ch sö dông ®Êt

vµ Giao ®Êt cÊp x· nªn xem xÐt

t c ®éng cña ho¹t ®éng nµy tíi ®Êt ch¨n th¶ vµ çc nguån thøc

¨n gia sóc cña çc hé nghÌo mµ

kh«ng cã lao ®éng ®Ó nhËn ®Êt

l©m nghiÖ p.

56

4.6 Tæng hîp – Ph¸t triÓn kü thuËt ë vïng cao PhÇn ®¸nh gi kü thuËt nµy do çn bé huyÖ n thùc hiÖ n ®· cho thÊy mét sè phÄ¬ng ¸n ph¸t triÓ n kü thuËt thµnh c«ng vµ kÐm thµnh c«ng trong vïng chÄ¬ng tr× nh.

§Êt dèc Rõng phßng hé + rõng s¶n xuÊt

Trång c©y sö dông nËíc trêi

Khu ch¨n th¶ VËên hé (VAC)

VËên rõng ((RVAC)

§Êt N«ng nghiÖp

Nh÷ ng kü thuËt thµnh c«ng

+ ThiÕ t lËp rõng phßng hé b»ng trång rõng hay t i sinh tù nhiªn (ë nhiÒ u huyÖ n vïng cao)

+ Xen canh c©y lÄ¬ng thùc víi rõng trång non ( vÝ dô HuyÖ n Qu¶n B¹)

+ T¨ng cÄêng qu¶n lý rõng tre, nøa (vÝ dô khu rõngtrång luång ë Lµo Cai)

+ XÕ p bê ® ®Ó ng¨n xãi mßn ®Êt canh t c ë çc huyÖ n miÒ n nói kh« h¹n (vÝ dô HuyÖ n Qu¶n B¹ vµB¾c Hµ)

+ §Äa vµo çc gièng lóa phï hîp víi vïng cao cã n¨ng suÊt cao (vÝ dô Yªn B i)

+ Cã tiÒ m n¨ng lan réng vµ ®Äîc quan t©m ë nhiÒ u vïng nh»m t ng cÄêng vµ ®a d¹ng ho s¶n xuÊt tõ vÄên hé vµ vÄên rõng, phôc vô nhu cÇu tèi thiÓ u vµ ®em b¸n.

+ Cã tiÒ m n¨ng vµ ®Äîc quan t©m tèt ë nhiÒ u vïng ®Ó t ng cÄêng vµ c¶i tiÕ n ch¨n nu«i t¹o thªm thu nhËp chokinh tÕ hé. Phô n÷ thÄêng ®¶m nhiÖ m ch¨n nu«i tiÓ u gia sóc vµ gia cÇm

+ Cã tiÒ m n¨ng vµ ®Äîc quan t©m ë mét sè vïng ®èi víi t ng nu«i c c¶ cho hé sö dông vµ ®em b¸n

+ Cã tiÒ m n¨ng ë mét sè vïng ®èi víi trång c©y ¨n qu¶ theo hÄíng hµng ho vµ chuyªn biÖ t ho . CÇn cã ®¸nh gi thÞ trÄêng.

+ Trång c©y thøc ¨n gia sóc ë nh÷ng n¬i thiÕ u.

+ N©ng cÊp çc hÖ thèng thuû lîi nhá tÄíi tiªu néi®ång ®Ó n©ng cao hiÖ u qu¶ sö dông nÄíc vµ ®Ó hçtrî chuyÓ n ®Êt lóa mét vô thµnh ®Êt hai vô.

+ KÕ t hîp trång ng« t ng vô trªn ®Êt lóa nhÄ ng« vô ®«ng (vÝ dô nhÄ ë Phó Thä) vµ ng« vô xu©n trªn ruéng bËc thang (vÝ dô nhÄ ë Hµ Giang)

+ §Äa çc gièng lóa cã n¨ng suÊt cao vµo nhiÒ u vïng vµ c¶ kü thuËt Phßng trõ DÞch h¹i Tæ ng hîp (IPM)

Khu vùc s¶n xuÊt kÕt hîp

57

Çc kh¶ n¨ng ph¸t triÓn kü thuËt ë vïng cao

§Êt dèc Rõng phßng hé + rõng s¶n xuÊt

Trång c©y sö dông nËíc trêi

Khu ch¨n th¶ VËên hé (VAC)

VËên rõng ((RVAC)

§Êt N«ng nghiÖp

Çc kü thuËt kÐm thµnh c«ng

+ Kü thuËt sö dông ®Äêng b¨ng xanh kÕ t hîp víi lÄ¬ng thùc hay c©y ¨n qu¶ (SALT) kh«ng thµnh c«ng hay kh«ng phï hîp víi nhiÒ u vïng cao vµ hÖ thèng canh t c vïng cao

+ ThiÕ t lËp çc khu rõng trång cho çc khu rõng phßng hé ®Çu nguån kh«ng mÊy thµnh c«ng ë mét sè n¬i v× chi phÝ ®Çu tÄ cao (®· ®Ò cËp ë VÞ Xuyªn)hay do mét lo¹t çc vÊn ®Ò b¶o vÖ bëi søc Ðp lín lªnçc nguån ®Êt ®ai vµ chi phÝ ®Çu tÄ lín (vÝ dô nhÄ ëPhó Thä)

+ Trång c©y n qu¶ vµ chuyªn biÖ t ho mét sè c©y hµngho vµ s¶n phÈm ch¨n nu«i Ý t thµnh c«ng ë mét sè n¬i mµ thiÕ u chî, hoÆc / vµ yªu cÇu ®Çu vµo s¶n xuÊt tù bªnngoµi qu cao (vÝ dô nu«i ba ba vµ méc nhÜ ë mét sè ®iÓ m cña Lµo Cai) vµ trång cµ phª (ë mét sè n¬i cña HµGiang).

+ ViÖ c ®Äa thªm c©y lÄ¬ng thùc bæ xung vµo chukú s¶n xuÊt n¨m kh«ng thµnh c«ng ë mét sè n¬i mµ ®iÒ u kiÖ n mïa vô vµ khÝ hËu kh«ng phï hîp (vÝ dô nhÄ gièng khoai t©y KT3 ë Yªn B i)

+ Çc gièng ng« cho n¨ng suÊt cao ®«i khi kh«ngphï hîp víi hÖ thèng canh t c, kh¶ n¨ng / kü thuËt b¶o qu¶n vµ kh«ng hîp khÈu vÞ cña ngÄêi d©n ë mét sè vïng cao.

Khu s¶n xuÊt kÕt hîp

58

4.7. Çc vÊn ®Ò vµ §Ò xuÊt trong Sö dông ®Êt vµ S¶n xuÊt

ChiÕn lÅîc ph¸t triÓn ch¨n nu«i ®èi víivïng cao

Mét trong nh÷ng ph¸t hiÖ n chÝ nh trong ho¹t déng ®¸nh gi nµy lµ cã lÏ

t c ®éng lín nhÊt cña chÄ¬ng tr× nh MRDP ë cÊp th«n b¶n (c¶ vÒ kinh tÕ

vµ m«i trÄêng) lµ ë lÜ nh vùc ch¨n nu«i. B»ng chøng thùc tÕ lµ:

¶ Trªn 74% vèn vay cña dù ¸n ®Äîc ngÄêi d©n sö dông vµo ch¨n nu«i. H× nh thøc sö dông vèn vay vßng hai cho thÊy sù ®a d¹ng ho¸

ngµy cµng t ng trong ch¨n nu«i qua thêi gian (Xin xem thªm phÇn

5).

¶ Sè lÄîng gia sóc, gia cÇm t ng ë hÇu kh¾p çc th«n tham gia dù ¸n

trong nh÷ng n¨m qua. ë mét sè th«n, tèc ®é t ng vÒ sè lÄîng ®µn

lîn, gia cÇm vµ c ®¹t trªn 100%.

¶ Çc chØ tiªu vµ sè liÖ u ph©n lo¹i kinh tÕ hé ®· chØ râ r»ng ngÄêi d©ncoi ch¨n nu«i lµ “ch× a kho¸” quan träng nhÊt ®Ó më cöa nÒ n kinh tÕ

hµng ho cÊp hé. §iÒ u nµy ®óng ®èi víi mäi nhãm kinh tÕ hé.

¶ Ch¨n nu«i lµ ho¹t ®éng ®em l¹i lîi Ý ch cho c¶ nam giíi vµ n÷ giíi ë n«ng th«n. T¨ng ®µn gia sóc cña hé còng ®ång thêi t ng ®Äîc gi

trÞ x· héi cao ®i kÌm.

Cã nhiÒ u lîi Ý ch g¾n víi çc thay ®æ i trong ch¨n nu«i, bao gåm n©ng

cao thu nhËp cho hé, c¶i thiÖ n t× nh tr¹ng dinh dÄìng cho hé, vµ t ng

tæ ng lÄîng ph©n h÷u c¬ gãp phÇn n©ng cao n¨ng suÊt c©y trång.

§Ò xuÊt Cho ®Õ n nay, hç trî cña MRDP vµo lÜ nh vùc ch¨n nu«i chñ yÕ u lµ cung cÊp

vèn vay, tËp huÊn kü thuËt, hç trî çc m« h× nh gièng míi, còng nhÄ ®µo

t¹o çn bé thó y vµ x©y dùng mét sè thö nghiÖ m trång çc gièng c©y thøc

¨n gia sóc ë çc tØ nh.

Tuy nhiªn, çc thay ®æ i nhanh chãng trong ch¨n nu«i còng lµm n¶y sinh

mét sè vÊn ®Ò vÒ qu¶n lý nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn cÇn ph¶i tiÕ p tôc

theo dâi nhÄ:

TiÓ u gia sóc (lîn vµ gia cÇm)

1. §µo t¹o s©u h¬n cho çn bé thó y vµ n©ng cao nhËn thøc cña ngÄêi d©n

vÒ çc vÊn ®Ò thó y.

2. Giíi thiÖ u çc kü n¨ng ph©n tÝ ch thÞ trÄêng ®¬n gi¶n cho çn bé

khuyÕ n n«ng vµ Nhãm Qu¶n lý Th«n, b¶n ®Ó hä n©ng cao n¨ng lùc gióp ®ì n«ng d©n tèt h¬n vÒ çc chiÕ n lÄîc ®Çu tÄ thÝ ch hîp.

§¹i gia sóc (tr©u vµ bß)

1. TiÕ n hµnh mét nghiªn cøu vÒ tiÒ m n¨ng t ng ch¨n nu«i ®¹i gia sóc theo hÄíng hµng ho ë çc huyÖ n vïng cao

2. X©y dùng thö nghiÖ m vÒ çc loµi / gièng c©y thøc ¨n gia sóc cho ch¨n

nu«i ®¹i gia sóc ®Æc biÖ t lµ ë çc huyÖ n vïng cao.

Nu«i ç

1. TiÕ n hµnh mét cuéc kh¶o s¸t chi tiÕ t vÒ t c ®éng cña viÖ c t ng cÄêng

nu«i c ®èi víi çc hÖ thèng qu¶n lý nÄíc ë ®Þa phÄ¬ng.

2. T¨ng cÄêng ®µo t¹o cho çn bé thó y vµ n©ng cao nhËn thøc cña ngÄêi d©n vÒ çc vÊn ®Ò vÒ bÖ nh c .

3. Hç trî çc nhãm sö dông chung nguån nÄíc ®Ó biÕ n ®æ i çc quy Äíc

sao cho phï hîp víi t× nh h× nh nu«i c t ng lªn.

59

¸p dông mét phÅ¬ng ph¸p réng h¬n ®Ó kÕt hîp ph¸t triÓn rõng vµ vïng ®Çu nguån ë vïng cao

Çc biÖ n ph¸p kü thuËt ®Ó t i thiÕ t lËp vïng cao trë thµnh vïng xanh

vµ cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt do MRDP tiÕ n hµnh bao gåm çc ho¹t ®éng chÝ nh sau:

¶ T i thiÕ t lËp rõng phßng hé th«ng qua trång rõng vµ / hoÆc t i sinh tù nhiªn.

Ho¹t ®éng nµy ¸p dông mét phÄ¬ng ph¸p vÒ c¬ b¶n tÄ¬ng tù nhÄChÄ¬ng tr× nh 327 bao gåm ký çc hîp ®ång b¶o vÖ ng¾n h¹n víi

hé n«ng d©n, hç trî vµ ®µo t¹o s¶n xuÊt c©y gièng vµ trång rõng

míi. ë nhiÒ u th«n, ho¹t ®éng nµy ®· t i t¹o l¹i rõng trªn ®Êt

trèng rÊt cã ý nghÜ a trong nh÷ng n¨m qua vµ ®· lµm t ng lÄîng s¶n phÈm phi gç cho hé gia ®× nh sö dông.

¶ T¨ng s¶n lÄîng rõng s¶n xuÊt ®· giao cho hé gia ®× nh vµ s¶n lÄîng vÄên rõng.

ChÄ¬ng tr× nh ®· hç trî ho¹t ®éng s¶n xuÊt c©y con, tËp huÊn kü

thuËt, vµ x©y dùng m« h× nh vÄên rõng còng nhÄ hÖ thèng l©m

nghiÖ p cÊp trang tr¹i. Çc hÖ thèng nµy ®· rÊt thµnh c«ng ë çc

vïng trung du vµ vïng cao. Ho¹t ®éng nµy còng ®· gióp ®a d¹ng ho s¶n phÈm cho c¶ môc ®Ý ch sö dông ë hé vµ ®em b¸n.

¶ ThiÕ t lËp çc m« h× nh tr× nh diÔ n vÒ kü thuËt canh t c ®Êt dèc kÕ thîp ®Äêng b¨ng xanh víi trång c©y lÄîng thùc vµ / hoÆc c©y ¨n

qu¶.

Çc kü thuËt nµy ®· thµnh c«ng ë vïng trung du cã mËt ®é d©n cÄ®«ng h¬n vµ ®Êt dèc ®Äîc canh t c liªn tôc, bÒ n v÷ng. Tuy nhiªn,

ë vïng cao, chóng Ý t thµnh c«ng h¬n v× nhiÒ u lý do kü thuËt vµ

v¨n ho .

§Ò xuÊt

§Æc biÖ t ®èi víi vïng cao, MRDP nªn b¾t ®Çu x©y dùng mét çch tiÕ p

cËn réng h¬n ®Ó ph t triÓ n rõng vµ khu vùc ®Çu nguån mét çch bÒ n v÷ng

ë cÊp th«n vµ x·. Ho¹t ®éng nµy cã thÓ cã çc thµnh phÇn sau:

1. Giao ®Êt hay lËp hîp ®ång b¶o vÖ rõng dµi h¹n h¬n cho çc hé,

nhãm hé hay céng ®ång kÕ t hîp víi viÖ c t ng lîi Ý ch vµ l·i cho hé ë

çc khu vùc nµy (xin xem thªm b¸o ço gÇn ®©y vÒ Qu¶n lý ®Êt l©m nghiÖ p do MRDP thùc hiÖ n).

2. KÕ t hîp chÆt chÏ h¬n gi÷a qu¶n lý rõng vµ qu¶n lý nÄíc ®Ó b¶o vÖ

çc nguån nÄíc, nguån suèi vµ bê s«ng ë vïng cao.

3. TËp trung nhiÒ u h¬n vµo qu¶n lý ®Êt dèc lµm n«ng nghiÖ p ë çc khu

‘sÄên ®åi’ hay ë cÊp ‘céng ®ång’ ( vÝ dô, kÕ t hîp tèt gi÷a ®Êt rõng,

®Êt lµm n«ng nghiÖ p vµ çc vµnh ®ai b¶o vÖ ), thay v× ¸p dông duy nhÊt çc kü thuËt ®¬n lÎ t ch biÖ t nhÄ ®Äêng b¨ng xanh hay ruéng ç

thÓ .

4. Thö nghiÖ m nhiÒ u kü thuËt liªn quan ®Õ n th¶m thùc vËt vµ tÝ nh chÊtvËt lý cña ®Êt còng nhÄ kü thu¹t duy tr× nguån nÄíc. Thö nghiÖ m c¶i

t¹o ®Êt bá ho th«ng qua çc kü thuËt rÎ tiÒ n , Ý t c«ng lao ®éng (vÝ

dô, gieo v·i c©y hä ®Ëu) thay v× duy tr× çc hÖ thèng b¨ng xanh cè

®Þnh.

5. TiÕ n hµnh Nghiªn cøu øng dông vµ thÝ ®iÓ m vÒ kü thuËt l©m sinh c¶i

tiÕ n ®èi víi t i sinh tù nhiªn vµ lµm giµu rõng ®Ó t ng s¶n lÄîng çc

s¶n phÈm gç vµ phi gç.

60

PhÇn 5 TÝ n dông vµ TiÕt kiÖm

Çc PhË¬ng ph¸p

PhÇn ph©n tÝ ch çc ho¹t ®éng tÝ n dông vµ tiÕ t kiÖ m cña ChÄ¬ng tr× nh®Äîc tr× nh bµy ë ®©y bao gåm:

ü Tæ ng hîp sè liÖ u Tõ hÖ thèng gi¸m s t tÝ n dông vµ tiÕ t kiÖ m thùc tÕ vÒ t× nh tr¹ng cñahÖ thèng TD &TK cña MRDP bao gåm c¶ th«ng tin vÒ viÖ c sö dôngvèn vay vµ sù tham gia.

ü Ph©n tÝ ch tæ chøc VÒ nh÷ng ®iÓ m m¹nh, ®iÓ m yÕ u cña çc nhãm qu¶n lý tÝ n dông vµtiÕ t kiÖ m ë çc cÊp.

ü Çc vÝ dô vÒ TD&TK ë hé vµ th«n b¶n. VÒ çc h× nh thøc ®Çu tÄ b»ng vèn vay cña hé gia ®× nh vµ çch sö dông vèn nãi chung.

ü Ph©n tÝ ch tãm lËîc vÒ çc c¬ héi ®Çu tË§èi víi çc c¬ héi ch¨n nu«i, trång trät, chÕ biÕ n vµ dÞch vô.

HÖ thèng TÝ n dông vµ TiÕ t kiÖ m cña MRDP

Çc nhãm tÝ n dông vµ tiÕ t kiÖ m ë cÊp th«n b¶n lµ c¬ së cña çc ho¹t®éng hç trî cña ChÄ¬ng tr× nh MRDP ®èi víi dÞch vô tµi chÝ nh n«ng th«n. Trong n¨m tØ nh dù n, ChÄ¬ng tr× nh hç trî kho¶ng 204 nhãm tÝ ndông vµ tiÕ t kiÖ m ë th«n, b¶n víi tæ ng sè thµnh viªn tham gia lµ h¬n10.000 ngÄêi.

ChiÕ n lÄîc cña néi dung ho¹t ®éng DÞch vô Tµi chÝ nh N«ng th«n lµ hçtrî çc Nhãm TD&TK ph¸t triÓ n theo khu«n khæ cña mét ‘con ®Äêngph¸t triÓ n nhãm’, víi môc tiªu tæ ng thÓ lµ lµm cho çc nhãm nµy bÒ nv÷ng c¶ vÒ khÝ a c¹nh ph¸p lý lÉn tµi chÝ nh.

Kh i niÖ m con ®Äêng ph¸t triÓ n nhãm võa tËp trung vµo hç trî çc lo¹i h× nh nhãm TD&TK kh¸c nhau trong chÄ¬ng tr× nh võa cung cÊp mét tiªu chuÈn so s¸nh ®Ó x¸c ®Þnh chÊt lÄîng vµ sù tiÕ n triÓ n cña çcnhãm. Trªn con ®Äêng ph¸t triÓ n, çc nhãm TD&TK lín lªn qua ba cÊp ‘ph¸t triÓ n kh¶ n¨ng’ trÄíc khi chuyÓ n ®æ i chÝ nh thøc thµnh mét

tæ chøc bÒ n v÷ng. §Ó chuyÓ n lªn cÊp cao h¬n trªn con ®Äêng ph¸t triÓ n, çc nhãm TD&TK ph¶i ®¹t ®Äîc mét sè tiªu chuÈn nhÊt ®Þnh vÒ hiÖ u qu¶ ho¹t ®éng vÒ tµi chÝ nh vµ qu¶n lý.

Khi ®· ®¹t ®Äîc tíi çc cÊp cao h¬n, çc nhãm sÏ ®Äîc ‘thÄëng’ b»ng

sù trao thªm quyÒ n lùc qu¶n lý. Çc nhãm ë th«n, b¶n sÏ qu¶n lý sè lÄîng tiÕ t kiÖ m vµ vèn cho vay lín h¬n, ®ång thêi cung cÊp çc dÞch vô tµi chÝ nh ®a d¹ng h¬n ®Ó tiÕ p tôc n©ng cao møc sèng cña çc thµnhviªn trong nhãm còng nhÄ chÊt lÄîng cuéc sèng trong céng ®ång.

61

5.1 Thùc tr¹ng Tµi chÝ nh n«ng th«n n¨m 1997

PhÇn nµy cung cÊp mét c i nh× n tæ ng qu¸t vÒ thùc tr¹ng cñaçc ho¹t ®éng tµi chÝ nh n«ng th«n cña MRDP víi çc sè liÖ utæ ng hîp tõ çc b¸o ço MILS hµng quý trong n¨m 1997.

LÅîng kh¸ch hµng trong n¨m 1996 vµ 1997

-

1,000

2,000

3,000

4,000

5,000

HG TQ LC YB PT

sè n

gÅ

êi

1996

1997

LÅîng vèn vay n¨m 96 vµ 97

-

500,000

1,000,000

1,500,000

2,000,000

2,500,000

3,000,000

3,500,000

HG TQ LC YB PT

'00

0 V

ND 1996

1997

Kh¸ch hµng¶ Kh¸ch hµng ®· t ng 37% so víi n¨m 1996

®¹t h¬n 10.200 ngÄêi

¶ T¨ng nhiÒ u nhÊt (trªn 50%) lµ ë Tuyªn Quang, Lµo Cai vµ Phó Thä

¶ LÄîng kh¸ch hµng mµ Dù ¸n Tuyªn Quang

phôc vô nhiÒ u h¬n çc tØ nh kh¸c Ý t nhÊt lµ gÊp hai lÇn.

Vèn vay¶ DÄ nî cho vay t ng 56% tÝ nh ®Õ n cuèi

n¨m, ®¹t 9,99 triÖ u ®ång.

¶ Sè lÄîng t ng lín nhÊt ®Äîc ghi nhËn ë Phó Thä (80%) vµ Hµ Giang (70%)

Giê ®©y MRDP ®· cã mét chË¬ng

tr× nh TÝ n dông vµ TiÕ t kiÖ m bÒ n

v÷ ng c¶ vÒ mÆt sè lËîng ngËêi tham

gia vµ mÆt sè lËîng kho¶n vèn vay.

62

Vèn vay dïng ®Ó lµm g× ?

C¸c sè liÖ u nµy thÓ hiÖ n mét bøc tranhvÒ sö dông vèn vay trong n¨m 1997 ë dù¸n Tuyªn Quang, Lµo Cai vµ Phó Thä.

Sö dông vèn vay

0%

20%

40%

60%

80%

100%

ch¨n nu«i trång trät chÕ biÕn kh¸c

TQ

LC

PT

PhÇn lín vèn vay ®Äîc tËp trung cho ph¸t triÓ n ch¨n nu«i (74%) vµ n«ng nghiÖ p (23%). ChØ cã 3% trong tæ ng sè vèn vay

dµnh cho chÕ biÕ n vµ c¸c ho¹t ®éng phi n«ngnghiÖ p kh¸c.

63

TiÕt kiÖm vµ chÊt lÅîng çc kho¶n vèn vay

TiÕt kiÖm

-

100,000

200,000

300,000

HG TQ LC YB PT

Tû lÖ % tiÕt kiÖm trªn tæng vèn vay

0%

5%

10%

15%

HG TQ LC YB PT

TØnh

%

Tû lÖ % nî qu h¹n trªn tæng vèn vay

0%

2%

4%

6%

8%

HG TQ LC YB PT

TØnh

%

TiÕt kiÖm

¶ TÝ nh ®Õ n cuèi n¨m 1997, tæ ng sè tiÒ n tiÕ t kiÖ m lµ507 triÖ u ®ång ViÖ t Nam chØ tÄ¬ng ®Ä¬ng víi 5%

tæ ng dÄ nî.

¶ Tæ ng sè tiÒ n tiÕ t kiÖ m cã sù kh¸c nhau gi÷a çctØ nh tõ 45 triÖ u VND ë Hµ Giang cho tíi 222 triÖ u

VND ë Yªn B i.

¶ Tû lÖ tiÕ t kiÖ m cao nhÊt lµ ë Yªn B i (14%) trongkhi tû lÖ thÊp nhÊt lµ ë Tuyªn Quang (2%).

Nî qu¸ h¹n

¶ Nî qu¸ h¹n víi tæ ng sè lµ 280 triÖ u ®ång

ViÖ t Nam tÄ¬ng ®Ä¬ng víi 2% cña tæ ng sèvèn vay.

¶ Tû lÖ nî qu h¹n cao nhÊt lµ ë Yªn B i

(7%) trong khi ë Phó Thä vµ Tuyªn Quang kh«ng thÊy cã b¸o ço vÒ kho¶n nîqu h¹n nµo

‘000 VND

64

5.2 Sù tham gia cña ngÅêi d©n vµo TÝ n dông vµ TiÕt kiÖm

��

��

��

��

��

��

Phó Thä - 61 th«n

0

500

1000

1500

2000

1 2 3 4

Nhãm ph©n lo¹i kinh tÕ hé

Sè

hé ��

Tæng sè hé�� Sè ngÅêi vay

C¸c biÓ u ®å nµy cho thÊy tû lÖ ngÄêi vay trªn mçi nhãm kinh tÕ hé kh¸c nhau ë bèn trong n¨m tØ nh (sö dông sè liÖ u n¨m 1997). Chóng thÓ hiÖ n mét sù ph©n bè tæ ng qu¸t vµ tham gia kh c©n b»ng trong c¸c ho¹t ®éng tÝ n dông vµ tiÕ t kiÖ m.

��

��

��

��

��

��

Hµ Giang - 23 th«n

0

500

1000

1500

1 2 3 4

Nhãm Ph©n lo¹i Kinh tÕ hé

Sè

hé

�� Tæng sè hé��

s« ngÅêi vay

��

��

��

��

��

��

Lµo Cai - 32 th«n

0

200

400

600

800

1 2 3 4

Nhãm ph©n lo¹i Kinh tÕ Hé

Sè

hé

��Tæng sè hé��

sè ngÅêi vay

��

��

��

��

Tuyªn Quang - 49 th«n

0

500

1000

1500

1 2 3 4

Nhãm ph©n lo¹i Kinh tÕ hé

Sè

hé Tæng sè hé

��Sè ngÅêi vay

65

Ai lµ ngÅêi ®i vay? – Sù tham gia cña ngÅêi d©n vµo TÝ n dông vµ TiÕt kiÖm

Tû lÖ ngÅêi vay tõ hai nhãm kinh tÕ hé nghÌo nhÊt trªn tæng sè ngÅêi vay

0%

20%

40%

60%

80%

100%

HG TQ LC YB PT

tØnh

% t

rªn

tæ

ng

sè

Tû lÖ ngÅêi vay lµ ngÅêi d©n téc thiÓu sè trªn tæng sèngÅêi vay

0%

20%

40%

60%

80%

100%

HG TQ LC YB PT

tØnh

% t

rªn

tæ

ng

sè

Nhãm Ph©n lo¹i Kinh tÕ hé ¶ Sè ngÄêi vay tõ hai nhãm ph©n lo¹i kinh tÕ hé thÊp

nhÊt (Nhãm III vµ IV) chiÕ m 53% tæ ng sè ngÄ¬× vay

vèn.

¶ Tû lÖ nµy cao nhÊt ë Lµo Cai (85%) vµ thÊp nhÊt ë HµGiang (33%)

¶ §iÒ u nµy cho thÊy hoÆc lµ hÖ thèng ph©n lo¹i kinh tÕ

hé gi÷a çc tØ nh kh¸c nhau hoÆc lµ môc tiªu hÄíng tíi ngÄêi nghÌo chÄa ®¹t ®Äîc.

¶ Women borrowers made up 25% of borrowers

overall.

¶ Around 30% of borrowers were women in Ha

Giang and Phu Tho. The lowest proportion was

in Yen Bai (17%).

¶ It is not clear that gender of the borrower

accurately reflects gender distribution of

benefits from the loan.

Nhãm d©n téc¶ Tû lÖ ngÄêi d©n téc thiÓ u sè vay vèn chiÕ m 40%

tæ ng sè ngÄêi vay.

¶ Tuy nhiªn, çc tæ ng sè ë ®©y kh«ng cho thÊy sù ®a

d¹ng rÊt cã ý nghÜ a gi÷a çc tØ nh. NgÄêi vay lµ ngÄêid©n téc thiÓ u sè chiÕ m 77% trong tæ ng sè ngÄêi vayë Lµo Cai, nhÄng chØ chiÕ m 18% ë Yªn B i.

Tû lÖ phô n÷ vay vèn trªn tæng sè ngÅêi vay

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

HG TQ LC YB PT

tØnh

% t

rªn

tæ

ng

sè

Giíi¶ Phô n÷ chiÕ m 25% tæ ng sè ngÄêi vay

¶ Phô n÷ vay vèn chiÕ m kho¶ng 30% ë Hµ Giangvµ Phó Thä. Tû lÖ thÊp nhÊt lµ ë Yªn B i.

¶ HiÖ n chÄa râ tû lÖ ngÄêi vay gi÷a nam giíi vµ

n÷ giíi cã ph¶n ¸nh chÝ nh x¸c sù ph©n bæ theo giíi lîi Ý ch thu ®Äîc tõ çc kho¶n cho vay kh«ng.

66

5.3 VÝ dô vÒ viÖc sö dông TD&TK vµ sù tham gia ë th«n §¨ng Thä (Yªn B¸i)

Th«n §¨ng Thä n»m ë huyÖ n Yªn B× nh vµ tham gia vao ChÄ¬ng tr× nh tõ n¨m 1994. Th«n cã 70 hé.

Thu nhËp kinh tÕ chÝ nh cña th«n lµ tõ th©m canh lµm vÄên, l©m nghiÖ p vµ trång lóa. Çc sè liÖ u dÄíi®©y ®Äîc lÊy tõ sè liÖ u cña PRA vßng 4 ®Äîc lµm ë th«n vµo th¸ng 8 n¨m 1997.

Sè hé tham gia vµo çc ho¹t ®éngTÝn dông vµ tiÕt kiÖm

0

10

20

30

Tæng sèhh'

Vèn vay TiÕt kiÖmTæng sè hé vµ sù tham gia vµo

TÝn dông vµ tiÕt kiÖm

C I

C II

CIII

C IV

Sèhé

§Çu tÅ b»ng vèn vay- 39 hé /31.2 triÖu VND

L©m nghiÖp36%

Lîn26%

Tr©u26%

VÅên hé6%

Kh¸c6%

§Çu tÅ cña vèn vay tõ nguån tiÕt kiÖm(51 hé / 21,8 triÖu VND

Lîn

48%

Gia cÇm

22%

Ç

30%

Sù tham gia Sö dông vèn vay

VÝ dô nµy cho thÊy çc ho¹t ®éng TD&TK kh¸c nhau tõ n¬i nµy ®Õ n n¬i kh¸c nhÄ thÕ nµo. Th«n

§¨ng Thä tiªu biÓ u ë nhiÒ u khÝ a c¹nh: 1. Tû lÖ vèn vay ban ®Çu ®Çu tÄ vµo l©m nghiÖ p

cao;2. Sè lÄîng lín çc hé tham gia tiÕ t kiÖ m vµ sè

lÄîng tæ ng thÓ cña tiÒ n tiÕ t kiÖ m.

3. Sù kh¸c biÖ t rÊt cã ý nghÜ a trong h× nh thøc ®ÇutÄ gi÷a nguån vèn vay tõ chÄ¬ng tr× nh vµ nguån vèn vay tõ tiÒ n tiÕ t kiÖ m cña çc thµnhviªn.

Nh÷ng sù kh¸c biÖ t ë c¬ së nµy lu«n cÇn ®Äîc c©n nh¾c trong qu¶n lý vµ ®¸nh gi çc ho¹t ®éng TD&TK.

67

5.4 VÝ dô vÒ h×nh thøc ®Çu tÅ ë vßng 1 vµ vßng 2 t¹i hé gia ®×nh

N¨m thø nhÊt:

N¨m thø hai:

Mét sè vÝ dô ®Äîc ®Äa ra ë ®©y ®Ó m« t¶ çc h× nh thøc ®Çu tÄcña nguån vèn vay t¹i çc hé ë vßng 1 vµ vßng 2. VÝ dô bao

gåm 3 th«n ë Tuyªn Quang. PhÄ¬ng ph¸p nµy gäi lµ ‘lËp s¬ ®å’çc h× nh thøc ®Çu tÄ do çc Nhãm Qu¶n lý Th«n, b¶n s¸ng t¹o ra.

Th«n: §¸ Bµn (X· Mü B»ng)

Hé: NguyÔ n V¨n TrËêng

Nhãm ph©n lo¹i kinh tÕ hé:NghÌo

Vèn vay - 500,000®

3 con lîn con ®Ó

vç bÐo 300,000 ®

Dª con gièng

200,000 ®

B¸n sau 1 n¨m

®Äîc 200 kg

1,900,000 ®

Sau 1 n¨m cã

thªm 4 con dª con

Hoµn tr¶ vèn vµ

l·i

560,000 ®

B¸n hai con dª

gièng

450,000 ®

Gi÷ l¹i hai con

dª

L·i trong n¨m thø nhÊt: 1,790,000 ®

Lîn: 1,340,000 ®

Dª: 450,000 ®

Mua mét con bß c i

1,600,000 ®

Th«n: G¹o ChÏ/22 (X· §øc Ninh)

Hé: L©m V¨n LuyÖ n

Nhãm ph©n lo¹i kinh tÕ hé:NghÌo

Vèn vay - 500,000®

Mua mét con lîn

n i trÄëng thµnh

200,000 ®

X©y ao c

300,000 ®

B¸n lîn con

900,000 ®

Chi phÝ sinh ho¹t gia ®× nh

400,000 ®

Mua thãc 100,000 ®

Trång trät

200,000 ®

Mua c gièng

200,000 ®

Thu nhËp

2,710,000 ®

Tr¶ l¹i vèn

vay500,000 ®

N¨m thø hai:Vèn vay - 2,500,000 ®

Vèn - 2,210,000 ®

C©y ¨n qu¶

200,000 ®

Bß ®Î

2,000,000 ®

C gièng

200,000 ®

Lîn n i con

310,000 ®

N¨m thø nhÊt:

68

VÝ dô vÒ h×nh thøc ®Çu tÅ sö dông nguån vèn vay cña hé gia ®×nh (tiÕp tôc)

BiÓ u ®å dÄíi ®©y thÓ hiªn mét s¬ ®å ‘lÞch tµi chÝ nh’ dùa trªn çc kho¶n thu chi t¹o ra dßng tiÒ n chÝ nh cho méthé ë th«n Nµ T«ng, x· ThÄîng L©m, HuyÖ n Nµ Hang, tØ nh Tuyªn Quang. Çc kho¶n ë trªn ®Äêng th¼ng thÓ hiÖ n dßng tiÒ n ch¶y vµo (thu), cßn çc kho¶n ë dÄíi ®Äêng th¼ng thÓ hiÖ n dßng tiÒ n ch¶y ra (chi). Çc kho¶n®Äîc ®¸nh dÊu ‘**’ (vÝ dô nhÄ lóa) ®Äîc n«ng d©n ®Äa vµo do gi trÞ cña nã mÆc dï çc s¶n phÈm nµy trªn thùc tÕ kh«ng ®Äîc ®em ra b¸n. Do ®ã gi trÞ cña nã thùc sù kh«ng ®Äîc ®¸nh gi b»ng tiÒ n mÆt.

BiÓ u ®å trªn cho thÊy râ rµng r»ng nhiÒ u s¶n phÈm (nguån thu) ®a d¹ng ®·t¹o ra thu nhËp tæ ng thÓ cña kinh tÕ hé vµ h× nh thøc thu chi ‘kh«ng æ n ®Þnh’ cña hé gia ®× nh

Dßng vµo

Vèn vay2.000.000 ®

Mua 5 con lîncon (35kg)

1.750.000 ®

TiÒn y tÕ vµ cho con ®i häc600.000 ®

Mua m¸y s¸tthãc

5.000.000 ®

Chi tiªu trong c¶ n¨m:®Thøc ¨n gia sóc:

250.000250 kg ng«; 400.000

Chi phÝ thó y: 25.000

Tr¶ l¹i vènvay:

2.000.000 ®vµ l·i suÊt:240.000 ®

Thu ho¹chlóa** (700 kg)

1.050.000 ®

B¸n ç240.000 ®

Thu ho¹ch lóa**(1400 kg)

2.100.000 ®

B¸n lîn(350 kg)

3,5 triÖu ®

Dßng ra

11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

1996 1997

69

VÝ dô vÒ h×nh thøc ®Çu tÅ sö dông nguån vèn vay cña hé gia ®×nh (tiÕp tôc)

N¨m sau ®ã, hé nhËn ®Äîc thªm 2 triÖ u ®ång vèn vay cña chÄ¬ng tr× nh. Hé nµy ®· sö dông kÕ t hîpc¶ vèn vay vµ vèn tù cã ®Ó mua bèn con lîn con, mét con tr©u vµ mét sè c .

Gi trÞ cña ba con lîn cßn l¹i tÝ nh ®Õ n cuèi th¸ng 10n¨m 1998 lµ 740.000 ®ång chÄa®ñ tiÒ n tr¶ l¹i (vèn vay vµ l·i suÊt) ®Õ n h¹n lµ cuèi n¨m. NhÄng hé nµy kh«ng lo g× .Gi trÞ cña ®µnlîn sÏ t ng dÇn. NÕ u ®Õ n cuèi n¨m mµ tiÒ n b¸n lîn chÄa ®ñ tr¶, th× hä

sÏ lÊy tiÒ n c«ng s¸t g¹o bï vµo cho ®ñ, chø sÏ kh«ng b¸n con tr©u (mua b»ng tiÒ n vèn vay). NhÄ vËy trong trÄêng hîp nµy, ngÄêi ta gép thu nhËp tõ nhiÒ u nguån kh¸cnhau l¹i ®Ó gi¶i quyÕ t c«ng viÖ c khi cÇn vÝ dô nhÄ trÄêng hîp tr¶ nî nµy.

Dßng vµo

Vèn vay2.000.000 ®


910.000 ®

B¸n lîn (50kg)500.000 ®

B¸n c¸400.000 ®


910.000 ®

S¶n phÈm dË nî

Gi¸ trÞ cña 3 conlîn chÅa b¸n1.500.000 ®

12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

1997 1998

Mua bèn con lîncon (80kg)800.000 ®

Dßng ra

Mua tr©u1,2 triÖu ®

Mua c¸200.000 ®

Mua 2 con lîncon (25kg)500.000 ®

Tr¶ l¹i vèn vay2.000.000 ®

vµ l·i suÊt240.000 ®

70

N¨m thø nhÊt:

N¨m thø hai:

5.5 §¸nh gi¸ çc c¬ héi ®Çu tÅ

Th«n: §¸ Bµn (X· Mü B»ng)

Hé: TrË¬ng V¨n HiÕ n

Nhãm ph©n lo¹i kinh tÕ hé:Kh¸

Çc çn bé tØ nh vµ huyÖ n ®· ®¸nh gi kÕ t hîp c¶ mÆt chÊt lÄîng vµ sè lÄîng cña nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cña çc c¬ héi ®Çu tÄ kh¸c nhau ®èi víi n«ng d©n vµ ph©n lo¹i sù phï hîp cña chóng theo tõng nhãm ph©n lo¹i kinh tÕ hé. B¶ng dÄíi ®©y tæ ng hîp ®Çy ®ñ phÇn ®¸nh gi nµy tõ n¨m tØ nh.

Vèn vay - 500,000®

Mua hai con lîn vç bÐo nhá

200,000 ®

Söa l¹i ao c : 100,000 ® Mua c gièng: 200,000 ®

B¸n sau mét n¨m1,425,000 ®

B¸n 150kg c sau mét

n¨m víi gi 7000 ®/kg

1,050,000 ®

Doanh thu trong n¨m

thø nhÊt

2 475 000 ®

Tr¶ l¹i vèn vay vµ l·i suÊt

560,000 ®Mua mét con tr©u ®ùc míi lín

1,915,000 ®

B¸n sau mét n¨m

3,200,000 ®

Mua tr©u mÑ vµ nghÐ

con3,000,000 ®

Mua c gièng

200,000 ®

Mét sè gi¶ thuyÕt vÒ h×nh thøc ®Çu tÅ b»ng vèn vay ë hé gia ®×nh

¶ §Çu tÄ ban ®Çu cña ®a sè çc kho¶n vèn vay cña MRDP (74%) lµ vµo ch¨n nu«i. Tuy nhiªn, biÓ u ®åë ®©y l¹i cho thÊy con sè ®Äa ra ë trªn lµ chÄachÝ nh x¸c khi nh× n vµo viÖ c sö dông vèn vay thùctÕ vµ t i ®Çu tÄ vèn qua thêi gian.

¶ ChiÕ n lÄîc ®Çu tÄ trung h¹n cña nhiÒ u hé râ rµng

lµ cã xu hÄíng ®a d¹ng ho ®Çu tÄ vµ thu nhËp.

¶ NhiÒ u hé ®ang thùc hiÖ n ®ång thêi çc h× nh thøc

t¹o thu nhËp kh¸c nhau g¾n víi vèn vay vµ çc nguån vèn kh¸c.

¶ Ch¨n nu«i quay vßng theo chu kú nhá vµ ng¾n (nhÄvç bÐo lîn) thÄêng dïng ®Ó t¹o vèn cho çc kho¶n ®Çu tÄ quan träng h¬n.

¶ §èi víi çc hé nghÌo, dån vèn vµo çc kho¶n ®Çu

tÄ quan träng (vÝ dô nu«i c , tr©u, bß) thÄêng ph¶i mÊt hai n¨m miÖ t mµi t¹o vèn tõ çc kho¶n vèn vayng¾n h¹n.

71

C¬ héi ®Çu tÅ b»ng vèn vay

Cho ®iÓm 1 = thÊp / kh«ng ®óng

10 = cao / rÊt ®óng

ThuËn lîi Khã kh¨n Sù phï hîp ®èi víi tõng nhãm Kinh tÕ

hé 1 = thÊp / 3 = cao

¶ Ch¨n nu«iTr©u vµ gia

sóc kh¸c DÔ b¸n = 8.2

DÔ nu«i = 7 Cã l·i = 5.8

Lîi Ý ch kh¸c = 8

S½n cã thÞ trÄêng Thøc ¨n gia sóc dÔ kiÕ m ë mäi n¬i §¶m b¶o nguån søc kÐo vµ ph©n chuång TËn dông lao ®éng trong hé DÔ nu«i

Vèn ®Çu tÄ cao Chu kú nu«i dµi Rñi ro lín DÞch vô thó y thÄêng kh«ng cã ®ñ

NghÌo = 1.5

Kh = 2.25Giµu = 2.5

Lîn vµ Dª DÔ b¸n = 9.1

DÔ nu«i = 7.5

Cã l·i = 5.6 Lîi Ý ch kh¸c = 7.5

S½n cã thÞ trÄêng Cã kinh nghiÖ m nu«i tèt §Çu tÄ ng¾n h¹n/ Ý t vèn Phï hîp víi ®iÒ u kiÖ n gia ®× nh TËn dông lao ®éng trong hé

Rñi ro v× dÔ bÞ bÖ nh ThiÕ u gièng tèt ThÞ trÄêng bÊp bªnh, kh«ng æ n ®Þnh

NghÌo = 2.6

Kh = 3

Giµu = 2.6

Gµ vµ VÞt DÔ b¸n = 8.6

DÔ nu«i = 8.3

Cã l·i = 7.4 Lîi Ý ch kh¸c = 7

S½n cã thÞ trÄêng DÔ nu«i / kh«ng tèn chç §Çu tÄ Ý t vèn / ng¾n h¹n Phï hîp víi ®iÒ u kiÖ n gia ®× nh / ®Æc biÖ t lµ hé nghÌo

Rñi ro v× dÔ bÞ bÖ nh DÞch vô thó y thÄêng kh«ng cã ®ñ NghÌo = 3

Kh¸= 3 Giµu = 2.6

C¸ DÔ b¸n = 8.6

DÔ nu«i = 7.2

Cã l·i = 6.8

Lîi Ý ch kh¸c = 7.5

ThÞ trÄêng æ n ®Þnh vµ ngµy cµng më réng DÔ b¸n N¨ng suÊt vµ doanh thu cao so víi ®Çu tÄ

Nguån gièng kh«ng tèt CÇn ®Çu tÄ lín RÊt dÔ bÞ bÖ nh CÇn diÖ n tÝ ch ®Êt ®Ó ®µo ao

NghÌo = 1.8

Kh = 2.6

Giµu = 2.8

¶ Trång trät

72

L©m nghiÖ p DÔ b¸n = 7

DÔ trång = 6.6


DÔ trång vµ sinh trÄëng §Çu tÄ dµi ngµy/ n¨ng suÊt thÊp CÇn cã lao ®éng, ®Êt ®ai vµ quyÒ n hÄëng dông ®Êt bÒ n v÷ng ThÞ trÄêng dao ®éng Th«ng tin thÞ trÄêng vµ liªn hÖ thÞ trÄêng kÐm

NghÌo = 1.7

Kh¸= 2.7Giµu = 3

C©y ¨n qu¶ DÔ b¸n = 7

DÔ trång = 6.3 Cã l·i = 6.75


N¨ng suÊt vµ l·i cao Sö dông nguån ®Êt cã hiÖ u qu¶

ThÞ trÄêng dao ®éng vµ gi kh«ng æ n ®Þnh §Çu tÄ lín vµ dµi h¹n DÔ bÞ s©u, bÖ nh CÇn kü thuËt cao Phô thuéc vµo ®iÒ u kiÖ n m«i trÄêng Mét sè gièng hiÖ n cã cã n¨ng suÊt thÊp

NghÌo = 1.2 Kh¸= 2.2

Giµu = 3

Lóa DÔ b¸n = 8

DÔ trång = 8.2

Cã l·i = 5.25


NgÄêi d©n cã kinh nghiÖ m Vßng quay chu kú ng¾n §Çu tÄ vèn thÊp An ninh lÄ¬ng thùc

NghÌo = 2.75

Kh = 3

Giµu = 2.75

¶ ChÕ biÕ nChÌ DÔ b¸n = 6.8

DÔ trång = 6.7

Cã l·i = 5.3


DÔ trång vµ b¸n s¶n phÈm TËn dông lao ®éng t¹o thu nhËp

Gi b¸n rÎ Kü thuËt chÕ biÕ n thÊp Kh«ng cã ®ñ phÄ¬ng tiÖ n cÊt tr÷

NghÌo = 2

Kh = 2.5

Giµu = 3

X¸t g¹o ThÞ trÄêng tèt = 6.7

DÔ lµm = 6.9

Cã l·i = 7 Lîi Ý ch kh¸c = 6

Kü thuËt dÔ vµ thu nhËp b»ng tiÒ n nhanh TËn dông lao ®éng ®Ó t¹o thu nhËp

§Çu tÄ línNghÌo = 1

Kh = 2Giµu = 3

¶ DÞ ch vô vµ sö dông ®Æc biÖ t kh¸cB¸n lÎ ThÞ trÄêng tèt = 6.2

DÔ lµm = 6.5

Cã l·i = 7


§Çu tÄ ng¾n h¹n/ doanh thu cao CÇn Ý t lao ®éng

CÇn cã ®Çu tÄ lín CÇn cã kiÕ n thøc thÞ trÄêng NghÌo = 1

Kh = 1.5

Giµu = 3

Söa ch÷ a

m¸y mãc

ThÞ trÄêng tèt = 8.2

DÔ lµm = 7


NghÌo = 1

Kh = 1Giµu = 3

Tiªu dïng Yªu cÇu cao = Kh«ng

cã th«ng tin (NA)

Gi trÞ cao= NA

ThÞ trÄêng tèt = NA Cã l·i = NA

Bï ®¾p nhanh chãng c¸c thêi kú thiÕ u ®ãi ThÄêng tiªu hao dÇn c¬ së thu nhËp cña hé

NghÌo = 3

Kh = 2

Giµu = 1

Ph©n tÝ ch kÕt qu¶ bµi tËp ®¸nh gi¸ c¬ héi ®Çu tÅ (Xem kÕt qu¶ trang trÅíc)

73

5.6 §¸nh gi¸ ®iÓm m¹nh vµ ®iÓm yÕu cña çc Nhãm Qu¶n lý TÝ n dông vµ TiÕt kiÖm

¶ LÜ nh vùc - Ch¨n nu«i vµ trång trät ®Ò u ®Äîc ®¸nh gi lµ nh÷ng ngµnh phï hîp víi mong muèn cña ngÄêi d©n so víi çc lÜ nh vùc kh¸c xÐt vÒ c¬ héi ®Çu tÄ, vµ ch¨n nu«i th× nhØ nh h¬n trång trät. Çc lÜ nh vùc kh¸c nhÄ chÕ biÕ n, bu«n

b¸n, lµm hµng thñ c«ng vµ dÞch vô ®Äîc xÕ p ë møc kh thÊp.

¶ Çc h× nh thøc ®Çu tË cô thÓ - §Çu tÄ cô thÓ tËp trung

nhiÒ u nhÊt vµo ch¨n nu«i gia cÇm, vÞt, sau ®ã lµ lîn, c råi míi ®Õ n lóa.

¶ Çc nhãm Ph©n lo¹i Kinh tÕ hé - Nh× n chung, hÇu nhÄ tÊt

c¶ çc kho¶n ®Çu tÄ ®Ò u ®Äîc coi lµ phï hîp h¬n ®èi víi hé giÇu h¬n lµ ®èi víi çc hé nghÌo vµ kh . §iÒ u nµy ®Æc biÖ t®óng ®èi víi lÜ nh vùc chÕ biÕ n vµ dÞch vô v× ®iÓ m cao nhÊtcho tÝ nh phï hîp ®èi víi tÊt c¶ çc lo¹i h× nh ®Çu tÄ ®Ò u chÊm cho çc hé giµu. §¸nh gi ch¨n nu«i vµ trång trät

®Äîc dµn kh ®Ò u trªn mäi nhãm kinh tÕ hé mÆc dï phÇn lín çc c¬ héi ®Çu tÄ (5/8) vÉn ®Äîc xem lµ phï hîp víi çc hé giµu h¬n. Cã mét sè ngo¹i lÖ lµ nu«i lîn/ dª vµ trång lóa ®Äîc xem lµ phï hîp h¬n ®èi víi çc hé kh vµ ch¨n nu«i gia cÇm th× ®Äîc xem lµ phï hîp nhÊt ®èi víi

çc hé nghÌo.

¶ Vèn vay tiªu dïng - Mét ®iÒ u ®¸ng chó ý lµ dïng vèn vay cho çc môc ®Ý ch tiªu dïng ë çc hé nghÌo ®Äîc coi lµ phï

hîp h¬n ®èi víi hé nghÌo. V× çc quy ®Þnh tÝ n dông vµ tiÕ tkiÖ m cña MRDP hiÖ n nay kh«ng cho phÐp sö dông vèn vay cho tiªu dïng, nªn cÇn tiÕ p tôc xem xÐt vÊn ®Ò nµy ®ÓbiÕ t çc dÞch vô tµi chÝ nh nµy cã ®Þnh hÄíng ‘hç trî ngÄêi nghÌo’ h¬n hay kh«ng.

¶ Cã l·i/ Quen lµm - Mét ph¸t hiÖ n rÊt ng¹c nhiªn lµ çc kho¶n ®Çu tÄ vµo ch¨n nu«i vµ trång trät ®Äîc ®¸nh gi vµ xÕ p ë vÞ trÝcao th× l¹i nhËn sè ®iÓ m kh thÊp khi ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò cã l·i.V× thÕ çc kho¶n ®Çu tÄ nµy cã ®Äîc gi trÞ cña chóng tõ çc lý

do phi tµi chÝ nh kh¸c. NgÄîc l¹i, çc kho¶n ®Çu tÄ ®Äîc ®¸nh gi kh thÊp vÝ dô nhÄ chÕ biÕ n, bu«n b¸n vµ lµm hµng thñ c«ng l¹i ®Äîc xem lµ çc kho¶n cã thÓ thu l·i cao. Do ®ã, h¼n lµ ph¶i cã nh÷ng rµo ch¾n cô thÓ nµo ®ã khiÕ n ngÄêi d©n kh«ngtËn dông ®Äîc çc c¬ héi ®Çu tÄ ®Äîc xem lµ cã l·i cao nµy.

M¸y tuèt lóa ë x· ThÄîng L©m,

HuyÖ n Nµ Hang (¶nh: AJ)

74

CÊp §iÓ m m¹nh §iÓ m yÕ u

TiÓ u nhãm ë cÊp

th«n b¶n (nhãm

tÝ n chÊp hay nhãm

së thÝ ch)

- Çc thµnh viªn gióp nhau trong s¶n xuÊt, trong viÖ c tr¶ vèn vay vµ l·i suÊt;

- Çc bé qu¶n lý nhãm cã kinh nghiÖ m qu¶n lý tÝ n dông vµ

tiÕ t kiÖ m;

- Çn bé qu¶n lý sinh sèng gÇn çc thµnh viªn cña nhãm nªn biÕ t râ t× nh h× nh vµ kh¶ n¨ng cña çc thµnh viªn;

- ë gÇn nhau gióp t ng cÄêng sù kiÓ m so¸t vµ søc Ðp x· héi,

t¹o ®iÒ u kiÖ n trao ®æ i th«ng tin vµ kinh nghiÖ m gi÷a çc

thµnh viªn, cñng cè sù ®oµn kÕ t cña nhãm

- Kh«ng cã tÄ çch ph¸p nh©n ®Ó tiÕ n hµnh giao dÞch/ kinh

doanh;

- Kü n¨ng qu¶n lý thÊp dÉn ®Õ n hiÖ u qu¶ ho¹t ®éng vµ qu¶n

lý gi¸m s¸t chÄa cao;

- ThiÕ u kü n¨ng lÄu tr÷ hÖ thèng sæ s¸ch kÕ to¸n;

- Huy ®éng tiÕ t kiÖ m cßn yÕ u;

- KiÕ n thøc vµ th«ng tin thÞ trÄêng cßn yÕ u.

Nhãm TÝ n dông vµ

TiÕ t kiÖ m ë Th«n,

b¶n

- Çn bé qu¶n lý hiÓ u râ vÒ t× nh h× nh cña çc thµnh viªn;

- Çn bé qu¶n lý ®Äîc dù ¸n ®µo t¹o, tham gia vµ héi th¶o vÒ

TÝ n dông vµ TiÕ t kiÖ m;

- KÕ t hîp triÖ t ®Ó sö dông tÝ n dông víi chuyÓ n giao c«ng

nghÖ ;

- Huy ®éng tiÕ t kiÖ m ®Ó t i cho vay (cho vay quay vßng), ®¸p

øng nhu cÇu vay vèn cña çc thµnh viªn;

- NÕ u trÄëng nhãm ®ång thêi lµ trÄëng th«n, th× vai trß ph¸p

lý cña nhãm sÏ ®Äîc b¶o ®¶m.

- §¸nh gi vèn vay nhanh h¬n.

- Kh«ng cã tÄ çch ph¸p nh©n ®Ó tiÕ n hµnh giao dÞch/ kinh

doanh;

- ThiÕ u kü n¨ng qu¶n lý nhãm ®Ó ®iÒ u hµnh çc ho¹t ®éng

tÝ n dông vµ tiÕ t kiÖ m

- Kü n¨ng lÄu tr÷ hÖ thèng sæ s¸ch kÕ to¸n cña nhãm;

- ChuyÓ n giao kü thuËt cßn yÕ u;

- ThiÕ u th«ng tin vµ kiÕ n thøc thÞ trÄêng.

X·

- Cã quyÒ n vµ tÄ çch ph¸p nh©n;

- BiÕ t râ çc nguån vèn vay tÝ n dông trong x·;

- DÔ xö lý çc trÄêng hîp kh«ng tr¶ ®Äîc nî;

- KÕ t hîp chøc n¨ng qu¶n lý nhµ nÄíc víi chØ ®¹o çc ho¹t

®éng tÝ n dông vµ tiÕ t kiÖ m sÏ t ng chÊt lÄîng vµ hiÖ u qu¶

cña ho¹t ®éng nµy;

- Cã thÓ gi¸m s t vµ theo dâi viÖ c sö dông vèn ®Ó ®¶m b¶o sö

- Kh«ng biÕ t râ vÒ çc thµnh viªn trong nhãm;

- NÕ u muèn biÕ t th× ph¶i gÆp trÄëng nhãm ®Ó cã th«ng tin;

- Kü n¨ng vÒ hÖ thèng sæ s¸ch kÕ to¸n yÕ u;

- Kh«ng thÄêng xuyªn gi¸m s¸t viÖ c sö dông vèn vay;

- Kh«ng tÝ ch cùc l¾m trong çc ho¹t ®éng chuyÓ n giao kü

thuËt;

- ThiÕ u kiÕ n thøc vµ th«ng tin thÞ trÄêng.

Çc çn bé tØ nh vµ huyÖ n ®· th¶o luËn vµ cïng lËp mét b¶ng liÖ t kª çc ®iÓ myÕ u vµ ®iÓ m m¹nh cña çc nhãm tÝ n dông vµ tiÕ t kiÖ m trong tõng khu vùc cñahä. B¶ng tæ ng hîp ®Äîc tr× nh bµy ë ®©y kÕ t hîp ý tÄëng cña tÊt c¶ çc tØ nh.

75

dông cã hiÖ u qu¶.

- Tham gia tÝ ch cùc vµo çc ho¹t ®éng cña chÄ¬ng tr× nh.

HuyÖ n

- Cã çn bé ®Äîc giao nhiÖ m vô chuyªn vÒ qu¶n lý tÝ n dông;

- Phèi hîp çc ho¹t ®éng tÝ n dông vµ chuyÓ n giao kü thuËt;

- Cã quan hÖ / liªn hÖ tèt víi çc tæ chøc cã liªn quan ®Ó sö dông çc nguån vèn vµ kü thuËt tèt h¬n;

- Qu tr× nh phª duyÖ t vèn vay nhanh;

- Ho¹t ®éng theo dâi, gi¸m s¸t cã hiÖ u qu¶ vÒ viÖ c sö dông

vèn vay, tr¶ l¹i vèn vay vµ thu l·i suÊt.

- Kh«ng gÇn víi ngÄêi d©n;

- Ho¹t ®éng b¸o ço MILS cßn yÕ u;

- ThiÕ u kiÕ n thøc vÒ qu¶n lý tÝ n dông vµ tiÕ t kiÖ m;

- Kü n¨ng vÒ hÖ thèng sæ s¸ch kÕ to¸n cßn yÕ u;

- Gi¸m s¸t viÖ c sö dông vèn vay chÄa thÄêng xuyªn..

TØ nh

- §· tæ chøc ®µo t¹o cho çc nhãm Qu¶n lý th«n, b¶n trÄíc

khi ph©n bæ tÝ n dông;

- Cã vÞ trÝ tèt ®Ó phèi hîp víi çc tæ chøc cã liªn quan ®Ó ho¹t ®éng tèt h¬n;

- Qu¶n lý tèt hÖ thèng sæ s¸ch kÕ to¸n;

- Cã quy ®Þnh vÒ tÝ n dông vµ tiÕ t kiÖ m.

- Kh«ng gÇn víi ngÄêi d©n;

- CÇn tiÕ p tôc ®µo t¹o vÒ qu¶n lý nhãm, çc ho¹t ®éng tÝ n

dông tiÕ t kiÖ m;

- ChÄa b¾t ®Çu çc ho¹t ®éng huy ®éng vèn t¹i ®Þa phÄ¬ng,

phô thuéc vµo nguån vèn cña chÄ¬ng tr× nh.

- §¸nh gi vµ gi¸m s¸t viÖ c sö dông vèn vay chÄa thÄêng

xuyªn.

5.7 Mét sè §Ò xuÊt vµ VÊn ®Ò chÝ nh trong Tµi chÝ nh n«ng th«n

Mét ®iÓ m m¹nh râ rµng cña chÄ¬ng tr× nh, th«ng qua sùtËp trung cña chÄ¬ng tr× nh vµo çc nhãm TD&TK ë cÊp

th«n, b¶n lµ kh¶ n¨ng sö dông kiÕ n thøc ®Þa phÄ¬ng. §©ylµ mét lîi thÕ râ rµng so víi hÖ thèng ng©n hµng chØ ho¹t®éng tõ çc chi nh¸nh cÊp huyÖ n trë lªn.

Mét nhu cÇu râ rµng ®èi víi çc dÞch vô tµi chÝ nh n«ngth«n, ®Äîc ph¶n ¸nh trong ý kiÕ n tõ tÊt c¶ çc cÊp

(th«n,b¶n cho ®Õ n tØ nh) lµ cÇn tiÕ p tôc ph t triÓ n n¨nglùc.

Cã nhu cÇu lín ®èi víi çc dÞch vô tµi chÝ nh – nhÄngmäi ngÄêi ®Ò u nhËn thÊy lµ qu¶n lý tµi chÝ nh vµ çc bé

phËn cña nã nhÄ kÕ to¸n vµ sæ s¸ch kh«ng ®¬n gi¶n chót nµo vµ cÇn cã ®µo t¹o chuyªn ngµnh.

76

Ph©n tÝ ch çc c¬ héi ®Çu tÄ ®· cho thÊy mét sè vÊn ®Ò thó vÞ cÇn

tiÕ p tôc nghiªn cøu:

¶ Hé gia ®× nh chuyÓ n ®æ i tõ s¶n xuÊt tù cung tù cÊp sang h× nhthøc tham gia nhiÒ u h¬n vµo nÒ n kinh tÕ hµng ho¸.

Lµm thÕ nµo ®Ó hç trî çc hé gia ®× nh tËn dông lîi thÕ cña çcc¬ héi míi n¶y sinh tõ mét nÒ n kinh tÕ thÞ trÄêng ®ang næ i lªn?Mèi quan hÖ gi÷a çc ho¹t ®éng s¶n xuÊt hÄíng tíi tù cung tù cÊp vµ çc ho¹t ®éng hÄíng tíi t¹o ra thu nhËp b»ng tiÒ n lµ g× ?

Sù chuyÓ n ®æ i nµy cã ¶nh hÄëng tíi vÊn ®Ò giíi nhÄ thÕ nµo? Anh ninh kinh tÕ hé gia ®× nh t ng lªn hay gi¶m ®i khi tham gias©u h¬n vµo nÒ n kinh tÕ hµng ho¸? Cã vai trß nµo dµnh cho çckho¶n vay tiªu dïng ®èi víi ngÄêi nghÌo kh«ng?

¶ B¶n chÊt cña kinh tÕ hé gia ®× nh cã nguån thu nhËp ®a d¹ngvµ mèi tË¬ng t¸c gi÷a çc nguån thu b¾t nguån tõ vèn vay víi çc nguån thu b¾t nguån tõ vèn tù cã trong chÝ nh hé gia ®× nh.

Vèn vay cã t c ®éng g× ®Õ n hé gia ®× nh? Ho¹t ®éng cho vay vèn cña chÄ¬ng tr× nh cã t c ®éng g× ®Õ n vÊn ®Ò giíi?

¶ TiÕ p tôc ®iÒ u tra vÒ çc kho¶n ®Çu tË cho chÕ biÕ n n«ng s¶nvµ phi n«ng nghiÖ p kh¸c trong mét khu«n khæ kh¸i niÖ m réng h¬n vÒ ph¸t triÓ n n«ng th«n.

T¹i sao çc hé kh«ng ®Çu tÄ vµo çc ho¹t ®éng ®Äîc coi lµ ‘cã l·i cao’? T¹i sao çc kho¶n vèn vay cña chÄ¬ng tr× nh l¹i ®Äîc sö dông chñ yÕ u vµo çc ho¹t ®éng ch¨n nu«i quen thuéc nhÄng Ý t cã kh¶ n¨ng cã l·i cao?

¶ Çc ho¹t ®éng tÝ n dông vµ tiÕt kiÖm nµo phï hîp nhÊt ®èi víi phô n÷ ë n«ng th«n

Cßn cã thªm çc c¬ héi nµo kh¸c ®Ó cung cÊp vèn vay nhá h¬n vµ linh ho¹t h¬n ®Ó khuyÕ n khÝ ch çc ho¹t ®éng t¹o thunhËp ®a d¹ng cho phô n÷ ë n«ng th«n kh«ng? MRDP hiÖ n ®ang tiÕ n hµnh mét cuéc nghiªn cøu s©u h¬n vÒ sù tham giacña phô n÷ vµo ho¹t ®éng tÝ n dông vµ tiÕ t kiÖ m.

¶ T×m kiÕm thÞ trÅêng/ TiÕp thÞ.

Cã çc c¬ héi ®Çu tÄ míi nµo cÇn ®Äîc hç trî kh«ng? Cã

thªm kiÕ n thøc vÒ tiªu chuÈn chÊt lÄîng s¶n phÈm cã thÓ n©ng cao thu nhËp cho çc n«ng hé kh«ng?

Sö dông khung dÖ t v¶ië Tuyªn Quang. Thóc ®Èy çc nguån t¹o thu nhËp ®a d¹ng cho phô n÷ cã thÓ lµm gi¶m sù phô thuéc cña hé vµo thu nhËp tõ s¶n xuÊt c¬

b¶n. (¶nh: AJ)

77

Phô lôc 1. Danh môc çc PhÅ¬ng ph¸p sö dông trong çc PRA vßng 2, 3 ë th«n b¶n

1. §¸nh gi¸ sù ph¸t triÓ n tæ chøc ë c¬ së

¶ Çc s¬ ®å tæ chøc

¶ Th¶o luËn nhãm së thÝ ch

¶ N«ng d©n xÕ p lo¹i chÊt lÄîng hç trî

1. §¸nh gi¸ thay ®æ i vÒ kinh tÕ x· héi

¶ Çc chØ tiªu vµ ph©n lo¹i kinh tÕ hé vßng 2, 3.

¶ LËp b¶n ®å x· héi

¶ Ph©n tÝ ch kinh tÕ hé

2. §¸nh gi¸ çc ho¹t ®éng qu¶n lý ®Êt ®ai

¶ L¸t c¾t sö dông ®Êt

¶ S¬ ®å ®¸nh gi ¶nh hÄëng

¶ Çc b¶n ®å sö dông ®Êt cña th«n

¶ Dßng thêi gian vµ s¬ ®å biÓ u diÔ n xu hÄíng sö dông ®Êt

3. §¸nh gi¸ çc ho¹t ®éng ®µo t¹o n«ng d©n

¶ Tæ ng hîp sè liÖ u

¶ Th¶o luËn trong Nhãm Së thÝ ch vÒ chÊt lÄîng ®µo t¹o

5. §¸nh gi¸ vÒ çc ho¹t ®éng s¶n xuÊt lË¬ng thùc


¶ §iÒ u tra hiÖ n trÄêng

¶ Tµi liÖ u ho b»ng ¶nh

¶ S¬ ®å xu hÄíng s¶n xuÊt

¶ Pháng vÊn hé

6. §¸nh gÝ a vÒ çc ho¹t ®éng tÝ n dông vµ tiÕ t kiÖ m


¶ Th¶o luËn nhãm së thÝ ch

¶ BiÓ u ®å ph©n tÝ ch ®Çu tÄ b»ng vèn vay

7. §¸nh gi¸ çc ho¹t ®éng ch¨n nu«i

¶ §Õ m sè ®Çu gia sóc

¶ Sæ ghi chÐp cña thó y viªn

¶ BiÓ u ®å xu hÄíng ph¸t triÓ n ch¨n nu«i

¶ Th¶o luËn trong çc Nhãm Së thÝ ch

8. §¸nh gi¸ vÒ çc c«ng t¸c thuû lîi nhá


¶ Th¶o luËn trong çc Nhãm Së thÝ ch

¶ LËp b¶n ®å.

78

Phô lôc 2. Môc lôc çc th«n ®Åîc ®Åa vµo b¸o ço nhÅ çc vÝ dô vµ cung cÊp sè liÖu Ph©n lo¹i kinh tÕ hé

Hµ Giang

HuyÖ n VÞ Xuyªn

Suèi §ång

Lµng Cóng

T©n Thµnh

Tæ 23

Th«n Trang §éc LËp

B¾c Quang

Hïng TiÕ n

Hïng Th¾ng

T©n T¹o Cao Danh

VÜ nh B¶n

Yªn B¸i

HuyÖ n Yªn B× nh

HÄ¬ng Giang

Hµn

Th«n 4 §¨ng Thä

N¨ng

Khe Nhµn

T©n Quang Loan HÄ¬ng

ThÞ x· Yªn B¸i

CÇu §Õ n

CÄêng B¾c

HuyÖ n TrÊn Yªn

Th«n 1 T©n §ång

Th«n 1 Hßa Cu«ng

Th«n 4 Hßa Cu«ng Th«n 3 Hßa Cu«ng

Hang D¬i

4+5 C« Phóc

Tuyªn Quang

HuyÖ n Yªn S¬n

Ngßi

§ Bµn

Lµng Lµ §Ìo Hoa

C©y Quýt

Khu«n Than

Ngßi Xanh §Çu Nói

Vùc V¹i II

Xãm §â

HuyÖ n Hµm Yªn

C©y Sui G¹o ChÏ

Thuèc H¹

Xãm LiÖ u

HuyÖ n Nµ Hang

Nµ Lung Nµ T«ng

Lµo Cai

HuyÖ n B¾c Hµ

Lö Chå

Tµ Ch¶i

HuyÖ n MËêng KhË¬ng

Sµ Ch¶i

HuyÖ n Sa Pa

M«ng S¬n Chu L× n

Phó Thä

HuyÖ n Yªn LËp

T©n TiÕ n Nøa

HuyÖ n §oan Hïng

Tiªn Ch©u

Lµng Thao

HuyÖ n Thanh S¬n

Th«n 9 (§Þch Qu¶) Th«n 1 (Thôc LuyÖ n)

79

Phô lôc 2. Danh s¸ch c¸c thµnh viªn tham gia Héi th¶o Tæng kÕt §¸nh gi¸ vµ Gi¸m s¸t Th«n b¶n

Yªn B¸i

Lª ThÞ HiÖ p (Së NN&PTNT) NguyÔ n Phóc CÄêng (Së NN&PTNT)TrÇn BÝ ch H»ng (Së NN&PTNT) Lª ViÖ t Hïng (Mï C¨ng Ch¶i) NguyÔ n Ngäc Minh (V¨n ChÊn)

TrÇn ThÞ Liªn (TrÊn Yªn) Hoµng ThÞ Hßa (Yªn B× nh) NguyÔ n V¨n Minh (ThÞ x· Yªn B i)

Lµo Cai

Ng« §øc (Së NN&PTNT) Ninh Anh Vò (Së NN&PTNT) Ph¹m ThÞ §øc (Sa Pa)

TrÇn ThÞ H»ng NguyÔ n V¨n Thµnh (M. KhÄ¬ng)NguyÔ n ViÖ t Hïng (B¶o Th¾ng) NguyÔ n TiÕ n Hång (B¾c Hµ)

Tuyªn Quang

Ph¹m Vò QuyÕ t (Së NN&PTNT) Lª Cï ThËt (Së NN&PTNT) NguyÔ n ThÞ Vinh (Hµm Yªn) Ph¹m ThÞ LÖ (Yªn S¬n) Vò ThÞ PhÄîng (Së NN&PTNT)

Hµ Giang

Bïi H÷u TÝ ch (Së NN&PTNT)

Bµn ThÞ Vi (Së NN&PTNT) TrÇn Quang Th i (Së NN&PTNT) NguyÔ n Xu©n TiÕ n (Së NN&PTNT)TriÖ u ViÕ t Thanh (Së NN&PTNT) §ç TÊn S¬n (Hoµng Su Ph× )

DÄ¬ng §øc ViÔ n (Qu¶n B¹) Hoµng ThÞ Chung (B¾c Quang) NguyÔ n V¨n B»ng (VÞ Xuyªn)

Phó Thä

NguyÔ n ThÞ Hanh (Së NN&PTNT) H¸n V¨n Kho¸t (Së NN&PTNT) Ph¹m §øc Thµnh (Së NN&PTNT)

§ç Ngäc §oµn (§oan Hïng) Lª V¨n PhÊn (Yªn LËp) §inh C«ng To¹i (Thanh S¬n)

VP Ban ChË¬ng tr× nh /

Nhãm Cè VÊn

Bïi §× nh To i Ph¹m V¨n B× nh Vâ Thµnh S¬n

Marit Werner Edwin Shanks Hoµng Thóy B»ng Yadav Khattiwada NguyÔ n Tö Siªm NguyÔ n Quang Kh¶i

C¸c tæ chøc kh¸c

NguyÔ n ViÖ t Dòng (L¸ng

giÒ ng ThÕ giíi) NguyÔ n Thanh V©n (Trung t©m §µo t¹o Phï Ninh)

¶nh: AAlan Johnson,

Edwin Shanks

b¸o c¸o tæng kÕt gi¸m s¸t vµ §¸nh gi¸ th«n, b¶n · tõ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®a...

Documents