Saki

Hayatın Sınır ÇizgileriSeçme Öyküler

Saki (Hector Hugh Munro): Burma’da doğup Fransa’da ölmekle birlikte İngiliz’in hası. Saki’dir ama elinden içilen de zehirdir. Öyle ki, “İngiliz’den sakın!” uyarısını haklı çıkarabilir. Bu nedenle aşırı doz al-mamaya dikkat etmek gerek: Her gün sadece birkaç öykü!Ek: Çehov’un Saki’yle neredeyse aynı dönemde yazması kronolojiye güven olmayacağını göstermektedir.

Hayatın Sınır Çizgileri (Seçme Öyküler)

Saki

İthaki Yayınları - 1071

Yayın Koordinatörü: Tuğçe Nida SevinYayına Hazırlayan: Selçuk AylarRedaksiyon: Tuğçe Aysu - Alican Saygı OrtancaKapak Tasarımı: Şükrü KarakoçGrafik Uygulama: Özge Boz1. Baskı, Ocak 2016, İstanbulISBN: 978-605-375-518-0

Sertifika No: 11407

Türkçe Çeviri © İnci Katırcı, 2015Türkçe Telif Hakkı © İthaki, 2016

Ya yın cı nın ya zı lı iz ni ol mak sı zın alın tı ya pı la maz.

İthakiTM Penguen Kitap-Kaset Bas. Yay. Paz. Tic. Ltd. Şti.’nin yan kuruluşudur.Bahariye Cad. Dr. İhsan Ünlüer Sok. Ersoy Apt. A Blok No: 16/15 Kadıköy - İstanbul Tel: (0216) 348 36 97 Faks: (0216) 449 98 34 editor@ithaki.com.tr – www.ithaki.com.tr – www.ilknokta.com

Kapak, İç Baskı: Deniz Ofset MatbaacılıkGümüşsuyu Cad. Topkapı Center, Odin İş Merkezi No: 403/2 Topkapı-İstanbulTel: (0212) 613 30 06 - Faks: (0212) 613 51 97 Sertifika No: 29652

Saki

HAYATIN SINIR ÇİZGİLERİ

SEÇME ÖYKÜLER

Çeviren

İnci Katırcı

.

İÇİNDEKİLER

Savaş Bitene Kadar ................................................................. 7

Mowsle Barton’da Huzur .................................................. 15

Leydi Bastable’ın Yüreği Ağzına Geliyor ...................... 25

Latif Bakanlar ........................................................................ 30

Yaban Domuzu .................................................................... 45

Tuval .........................................................................................53

Groby Lington’un Çamuru Yeniden Karılıyor ............. 58

Brogue ..................................................................................... 70

Tanıdık Melodi ..................................................................... 78

Crispina Umberleigh Nasıl Kayboldu? .......................... 84

Hazine Gemisi ...................................................................... 91

Wratislav ................................................................................ 97

Louis ..................................................................................... 102

Örümcek Ağı ...................................................................... 109

Üçüncü Kişiler ................................................................... 117

Kuzen Teresa ...................................................................... 126

Filboid Studge, Fareden Gelen Yardım ....................... 133

Bıldırcın Yemi .................................................................... 138

Mola ...................................................................................... 147

Tepede Çınlayan Ezgi ...................................................... 155

Mark ...................................................................................... 164

Yarkent Tavrı ..................................................................... 171

Aziz Vespaluus’un Hikâyesi .......................................... 179

Talih ...................................................................................... 191

Ayva Ağacı .......................................................................... 198

Mandıranın Yolu ............................................................... 204

Hayatın Sınır Çizgileri ..................................................... 214

Koruma Altındaki Şahinler ............................................ 221

Tarrington Pes Ediyor ...................................................... 228

Boğa ...................................................................................... 232

Besili Öküz ......................................................................... 239

Kaderin Tazıları ................................................................. 247

Morlvera .............................................................................. 258

Clovis ve Ebevyn Sorumlulukları ................................. 265

Kaside ................................................................................... 270

Hyacinth .............................................................................. 277

İsim Günü ........................................................................... 286

Septimus Brope’un Gizli Günahı ................................. 294

Sandık Odası ...................................................................... 306

Takdir Üzerine ................................................................... 314

53

Tuval

Clovis gazeteci arkadaşına, “Şu kadının kullandığı sanat-sal dilden bezdim,” dedi. “Kimi resimler için ‘insanı git-gide sarıyor’ demeye bayılıyor, duyan da sarmaşık filan sanacak.”

“Aklıma Henri Deplis’in hikâyesi geldi,” dedi gazete-ci, “Sana anlatmış mıydım?”

Clovis başını iki yana salladı.“Henri Deplis, Büyük Lüksemburg Dukalığı’nda doğ-

muştu. Yetişkinliğe adım attığında seyahat ederek ticaret yapmaya karar verdi. Ticari faaliyetleri için sık sık Büyük Dukalık sınırlarının dışına çıkıyordu. Yine böyle bir dö-nemde Kuzey İtalya’nın küçük bir kasabasında kalırken ailesinden haber geldi; uzaktan bir akrabası ölmüş, ken-disine de mirasından pay bırakmıştı.

Söz konusu miras, Henri Deplis’in mütevazı standart-larına göre bile yüklü bir meblağ sayılmazdı, fakat yine de adamı görünüşte zararsız kimi savurganlıklara sevk etti. Henri Deplis bilhassa yerel sanatın Sinyor Andreas Pincini’nin dövme iğneleriyle temsil edilen dalına destek olmaya yöneldi. Sinyor Pincini belki de İtalya’nın gelmiş geçmiş en yetenekli dövme ustasıydı fakat bariz bir yok-sulluk içinde yaşıyordu, dolayısıyla altı yüz frank karşılı-ğında müşterisinin sırtına, köprücük kemiğinden beline kadar uzanacak şekilde, İkarus’un Düşüşü eserinin dikkat çekici bir tasvirini işlemeyi memnuniyetle kabul etti. So-nunda tamamlanan çizim Mösyö Deplis için biraz hayal kırıklığı oldu zira kendisi İkarus’u, Otuz Yıl Savaşı sıra-sında Wallenstein’ın fethettiği bir kale sanıyordu, fakat

54

yine de, dövmenin işlenmiş halinden son derece mem-nundu, eseri Pincini’nin başyapıtı olarak görme imtiya-zına sahip olan herkes de dövmeye övgüler düzüyordu.

Bu dövme, ustanın en büyük, aynı zamanda son eseri oldu. Meşhur zanaatkâr, parasını almayı bile beklemeden bu dünyadan göçtü ve en sevdiği sanatı icra etmesi için pek imkân sağlamayacak kerubimlerin tasvirleriyle süs-lenmiş bir mezar taşının altına gömüldü. Bununla birlik-te, ardında dul karısını bırakmıştı, altı yüz frank ücretin de Bayan Pincini’ye ödenmesi gerekiyordu. Seyyar tüc-carımız Henri Deplis’in hayatındaki müthiş kriz işte bu noktada koptu. Kendisine kalan miras, maddiyatına yö-nelik sayısız ihtiyacın baskısı altında giderek eriyip son derece cüzi bir meblağa düşmüştü, alacaklının iyice sıkış-tırdığı bir şarap hesabı ve ödenmemiş çeşitli başka hesap-lar da kapatılınca geriye ustanın dul karısına ödemek için 430 frangı ancak aşan bir miktar kalmıştı. Söz konusu hanım, borcun 170 franklık kısmını silmesi yönündeki teklif sebebiyle, fakat aynı zamanda merhum kocasının başyapıtı kabul edilen eserin değerini düşürme girişimi karşısında, uzun uzadıya açıkladığı gibi, büsbütün değilse bile adamakıllı öfkelenmişti. Deplis bir hafta içinde fiyat teklifini 405 franga düşürmek zorunda kaldı, bu da dul Pincini’nin öfkesini körükleyip hiddete döndürdü. Ka-dın sanat eserini satmaktan vazgeçti ve birkaç gün sonra Deplis’in dehşet içinde öğrendiği üzere, eseri, teklifini minnetle kabul eden Bergamo Belediyesi’ne bağışladı. Deplis elinden geldiğince dikkat çekmemeye özen göste-rerek şehirden ayrıldı, mesleğine devam edebileceğini ve artık ne kendisinin ne de ünlü resmin tanınacağını um-duğu Roma şehrine ulaştığında yüreğine tam anlamıyla su serpilmişti.

55

Ne var ki sırtında merhuma ait dehanın yükünü ta-şıyordu. Hamama gittiği bir gün, buhar içinde kalmış koridorda arzıendam ederken, Kuzey İtalyalı hamam sahibinin üstelemesiyle apar topar kıyafetlerini giymek zorunda kalmıştı, bu adam ünlü İkarus’un Düşüşü eseri-nin Bergamo Belediyesi’nin izni olmadan ortalıkta sergi-lenmesine kesinkes karşıydı. Konu daha geniş çevrelere yayılırken halkın ilgisi ve resmi kurumların gösterdiği ihtimam da arttı ve sonunda Deplis, öğleden sonra en sı-cak saatlerde dahi, vücudunu ensesine kadar örten, kapalı yüzme kıyafetleri giymeden denize, hatta nehre bile gi-remez oldu. Daha sonra Bergamo’nun yetkili makamları, tuzlu suyun başyapıta zarar verebileceği hükmüne varıp artık iyice bezmiş seyyar tüccarın denize girmesini ka-yıtsız şartsız yasaklayan kesin bir mahkeme emri çıkardı. Bütün bunlarla birlikte, iş yaptığı firma Deplis için Bor-deaux şehrinde meşgul olabileceği yeni bağlantılar ayar-layınca, tüccarımız samimi bir minnet duydu. Ne var ki, minnettarlığı Fransa-İtalya sınırına ulaşınca birdenbire söndü. Resmi makamlardan gelen kesin emirle ülkeden çıkması yasaklanmıştı, görevliler kendisine haşin bir ta-vırla İtalya’ya ait sanat eserlerinin yurtdışına çıkarılması-nı katiyetle yasaklayan kanunu hatırlatıyorlardı.

Lüksemburg Dukalığı ile İtalya Hükümeti arasında yapılan diplomatik müzakereler birbirini kovaladı ve Av-rupa’daki durum huzursuzluk çıkabileceği ihtimaliyle bir yerden sonra karamsarlığa büründü. Gelgelelim İtal-ya Hükümeti geri adım atmıyordu, hükümet seyyar tüc-car Henri Deplis’in geleceğini, hatta kendisinin varlığını dahi azıcık umursamaya yanaşmıyor fakat hâlihazırda Bergamo Belediyesi mülkiyetindeki İkarus’un Düşüşü eserinin (merhum Andreas Pincini’ye aittir) ülkeden çı-karılamayacağı yönündeki kararında diretiyordu.

56

Meselenin harareti bir süre sonra söndü fakat sıkılgan bir mizaca sahip bahtsız Deplis, birkaç ay içinde kendisini bir kez daha fırtına gibi kopan ateşli bir ihtilafın merke-zinde buldu. Bergamo Belediyesi’nden ünlü başyapıtı in-celeme izni alan Alman kökenli bir uzman, eserin Pincini taklidi olduğunu, muhtemelen son yıllarında ustanın ya-nında çalışan bir çırağın elinden çıktığını beyan etmişti. Deplis’in bu konuda yaptığı şahitlik apaçık geçersizdi zira modelin iğneyle sırtına işlendiği uzun saatler bo-yunca kendisi, dövme yaparken kullanılan uyuşturucu maddelerin etkisi altında kalmıştı. İtalya’da yayınlanan bir sanat dergisinin editörü, Alman uzmanın iddialarını yalanlayıp uzmanın özel hayatında hiçbir modern ahlak prensibine uymadığını ispatlamayı görev edindi. İtalya ve Almanya topyekûn ihtilafın içine çekilmiş, fazla geç-meden Avrupa’nın geri kalanı da çekişmeye dahil olmuş-tu. İspanya Parlamentosu’nda fırtınalı sahneler yaşanmış, Kopenhag Üniversitesi, Alman uzmana (sunduğu kanıt-ları yerinde incelemek üzere bir komisyon gönderdikten sonra) altın madalya takdim etmiş, bu arada Paris’te oku-yan iki Polonyalı öğrenci de konuya ilişkin kendi görüşle-rini beyan etmek amacıyla intihar etmişti.

Bütün bunlar olurken bir türlü iki yakası bir araya ge-lemeyen bedbaht etten tuvalimizin İtalya anarşistlerinin saflarına sürüklenmesine şaşmamak lazımdı. Sakıncalı ve istenmeyen bir yabancı olduğu gerekçesiyle en az dört kez ülke sınırına kadar götürülmüş fakat her seferinde İkarus’un Düşüşü eserinin (Andreas Pincini’ye ait ol-duğu düşünülmektedir, yirminci yüzyıl başı) ta kendisi olduğu gerekçesiyle sınırdan geri getirilmişti. Sonra bir gün, anarşistlerin Cenova’da düzenlediği bir kongre sıra-sında, mesai arkadaşlarından biri tartışmanın hararetiyle

57

Deplis’in sırtında aşındırıcı sıvıyla dolu bir ilaç şişesi kır-dı. Deplis’in üstündeki kırmızı gömlek sıvının etkisini hafifletse de, İkarus tanınmayacak ölçüde tahrip olmuştu. Saldırgan aynı saflarda yer aldığı anarşistlerden birine sal-dırması sebebiyle acımasızca kınandı ve ulusal bir sanat hazinesine zarar verdiği gerekçesiyle yedi yıl hapis ceza-sına çarptırıldı. Henri Deplis ise hastaneden çıkar çıkmaz istenmeyen bir yabancı olarak sınır dışı edildi.

Paris’in sessiz sokaklarından birinde, bilhassa Gü-zel Sanatlar Bakanlığı’nın bulunduğu semtte arada bir yüzünden keder ve endişe okunan bir adama rastlaya-bilirsin. Eğer adamla sohbet edersen sana hafif bir Lük-semburg aksanıyla cevap verecektir. Milo Venüsü’nün kayıp kollarından biri olduğu yanılsamasında ve Fran-sız Hükümeti’nin ikna olup da kendisini satın almasını umuyor. Fikrimce, geri kalan her konuda son derece aklı başında birisi.”

.

Bu gölgeler içinde yitmiş yörede, insanların

birbirlerine ateş başlarında anlattıkları binbir ürkütücü hikâye,

Uykulu Kuytu’nun Başsız Süvarisi diye bilinen hayalet etrafında döner.

.

“Yaşı ilerlemiş bir adam sayılırım. Son otuz yıldır uğraştığım işlerin

doğası gereği, ilginç ve her nasılsa kendine has görünen, bildiğim

kadarıyla lafı pek edilmemiş bir insan grubunu yakından tanıma imkânım

oldu. Hukuk yazıcıları ya da kâtiplerden söz ediyorum. Hem iş hayatında

hem de özel hayatımda pek çoğuyla tanıştım, istesem neşeli beyefendileri

gülümsetecek, içli olanları ağlatacak sayısız hikâye anlatabilirim. Fakat

tanıdığım ya da duyduğum en tuhaf kâtip olan Bartleby’nin hayatından

birkaç kesit anlatmak uğruna, diğer bütün kâtiplerin hikâyelerinden

vazgeçiyorum.”

.

Kaptan artık belediye meclisi üyesiydi. İkisi de geceye baktılar,

Londra’nın gecesiyle aynıydı, yalnızca bu çok daha şeffaftı. Kasabadaki

kilise çanları saat on biri çalıyordu. Denizdeki rüzgâr dinmişti. Bütün

yatak odası pencereleri karanlıktı, oysa o saatte Londra’da, Parliament

Hill’de Guy Fawkes’ı yakıyorlardı.

.