BANKACILIK SEKTRNDE PAZARLAMA SORUNLARI

BANKACILIK SEKTRNDE

PAZARLAMA SORUNLARI

VE ZM NERLER

1- Bankaclk Sektrnn Genel Deerlendirilmesi ve Banka Sistemimiz

Bankalar, ekonomilerde fon arz edenlerle fon talep edenler arasnda araclk eden kurumlardr. eitli tr ve vadelerdeki fonlar ihtiyalara gre trasformasyona tabi tutarak ekonominin emrine vermektedirler. Bu nedenle ekonomilerin istikrar iinde almas ve gelimesi banka sistemlerinin etkin almasna baldr. Bankaclk sektr, ekonomimizin 1980 sonrasnda gerekletirdii dnmn ncln yapan sektrlerden biridir. Bu dnm iinde, kulland yksek teknolojiyi yetitirdii stn nitelikli insan kayna ile donatan bankaclk sektrmz, sunduu hizmetlerin eitlilii ve kalitesi itibariyle gelimi lkeler dzeyini yakaladn ifade etmek gerekir.

Dnyada yaanan globalizasyon sreci bir lkeden bir dierine srayan ekonomik mali krizlerden en fazla Trkiye gibi gelimekte olan lkeler, zellikle de bu lkelerin mali sektr iinde en byk paya sahip olan bankaclk sektr etkilenmektedir.

Bu durum hi phesiz birok ekonomik nedenin yan sra, bu lkelerin mali piyasalarnn yeterli olmayndan ve bankaclk sektrnn mevcut yapsal sorunlarndan kaynaklanmaktadr.

Trkiyede en byk en nemli mali sektr bankaclk sektr olmasna karn greceli olarak kk kald, sektrn konsolide bilano byklnn GSMHya orannn OECD ortalamalarnn altnda olduu grlmektedir.

lkemizde uzun ylar sren yksek enflasyon ortam ve deiken enflasyon beklentileri; bir taraftan tasarruflarn kk kalmasna, dier taraftan kamunun artan finansman an mali piyasalardan karlamas zel sektrn fon temininde glk ekmesine, yani kamu borlanmasnn zel sektr fon piyasalarndan dlamasna (crowding-out etkisi) neden olmu, bylece genelde mali sektr zel olarak da bankacl sektr yeterince geliememitir.

Ekonomimizin uygulanmakta olan makro politikalar sonucu istikrara ulamas ve iletmelerimizin dnya kalite ve standartlarnda mal-hizmet retebilecek finansman imkanna kavumas, bankaclk sektrndeki dnmn bir an nce gereklemesi ve salkl olmas ile mmkndr. Hedef; daha ahlakl, daha effaf, daha gl ve daha etkin kontrol altnda ana ilevini gren, kredibilitesi yksek bir bankaclk sistemi yaratmak olmaldr.

2- Trk Bankaclk Sektrnn Genel Sorunlar

Trk bankaclk sektr her ne kadar gzel geliimler gsterse de sorunlar yoktur, sektr tamamen sorunsuz ilemektedir, her istediini yapmakta ve sonucunu almaktadr demek ilk aamada yanl ya da eksik olur. ou banka gerekten gelimi lkeler dzeyini yakalam olsa da, bununla beraber bankaclmzn baz yapsal sorunlarnn var olduu da yadsnamaz bir gerektir. Bu sorunlar yle sralayabiliriz:

2.1- Bankaclk Sistemine Verilen nem

1980 sonrasnda, globalleme srecinin bir sonucu olarak para ve sermaye piyasalarmzda nemli gelimeler olmutur. zellikle serbest piyasa ekonomisine geilmesiyle sektrde liberalizasyon ve bamszlatrc dzenlemeler olmutur. Bununla beraber banka sistemimizin mali sistem iindeki tartlmaz arl ve nemi deimemitir. Mali sistemle zdeliini srdren banka sistemi ekonominin arln tek bana tar durumdadr.

2.2- Bankalarn Yeterli Byklk ve Derinlie Kavumamas

Mali sistemimizin, ekonomimizin ihtiyac olan byklk ve derinlie kavutuunu sylemek de ne yazk ki pek mmkn deildir.

Son on yl iindeki gelimeler sistemin bymekte olduunu gstermekte ise de, ulalan sonular yeterli deildir. 1990da yzde 43 civarnda olan banka sistemi toplam aktiflerinin milli gelire oran Eyll 2000 tarihi itibariyle yaklak yzde 90 dr. Sistemin bykln TL cinsinden ltmzde, vadesiz, vadeli mevduat ile reponun (M2) milli gelire oran 1990da yzde 17 iken, 1999da yzde 35 dir. Bu orann 2000 yl sonunda yzde 30 olduu grlmektedir. Sistemin bykl yabanc para cinsinden mevduat da dahil edildiinde 1990 sonunda yzde 22 iken, 1999 sonunda yzde 55e ulamtr. Bu oran 2000 yl sonunda yzde 50 dzeyindedir. Bu durum, tasarruf hacminin yetersizlii yannda tasarruflarn nemli bir blmnn hala mali sisteme gelmemesinin, sisteme giren yabanc fon hacminin yetersiz olmasnn sonucudur.

2.3- Bankalarn Mali Bnyelerinin Bozulmas

Yeterli byklk ve derinlie sahip olmamas dolaysyla sistemde zamanla piyasa iin deil, z tketim iin bankacla dnk baz yaplanmalar olumu, bankacln temeli olan likidite, solvabilite ve rantabilite ilkeleri yerine sermayedar gruplarnn z yararlarnn younlamalarna sebep olmutur. Bu durum banka kaynaklarnn irrasyonel kullanma yol at gibi bankalarn mali bnyelerinin bozulmasna yol amtr. Bugn baz bankalarn TMSF bnyesine alnm olmasnn altnda, bu tr oluumlarn yaratt mali bnye bozukluklar yatmaktadr.

Bir bankann mali bnyesinin zayflamas durumunda denetim otoritesinin hareket kabiliyeti arttrlm, mali bnyenin glendirilmesini salayacak ya da bankann faaliyeti ile ilgili olarak alnacak tedbirlere ilikin kararlar daha objektif kriterlere dayandrlm ve karar srecini hzlandran deiiklikler getirilmitir. Ortaklarn ve yneticilerin ahsi sorumluluklar arttrlmtr. Mevzuata aykr davranlar nedeniyle ilk kez idari ceza sistemi getirilmi, adli cezalar ise nemli lde arttrlmtr.

2.4- Sektrde Kamu Banklarnn Arl ve Grev Zararlar

Sektrn yaklak yzde 40n oluturan kamu bankalarnn, son 10 yl iinde gibi byyen grev zararlar, bir yandan kredi hacminin daralmasnda nemli bir arla sahip olurken, dier yandan piyasalarn yaratt likidite basks ile, gerek nominal, gerekse reel faizlerin ykselmesine yol amtr.

Trkiyede Faaliyet Gsteren Bankalar

199519992000

Ticaret bankalar556261

Kamusal sermayeli544

zel sermayeli323128

Fondaki bankalar

811

Yabanc sermayeli181918

Kalknma ve yatrm bankalar131918

Kamusal sermayeli333

zel sermayeli71312

Yabanc sermayeli333

Toplam688179

Bankaclk sistemi 2000 yln 4 milyar dolar zararla kapatmtr. Bu durum byk lde Fondaki bankalarn zararlarndan kaynaklanmtr. Zarar aklayan bankalarn cari dnem zararlar 7 milyar dolar olmutur. Sadece kar eden bankalar dikkate alndnda net kar yzde 30 orannda azalarak 2,9 milyar dolara gerilemitir.

2000 yl sonunda 15 katrilyon TL dolaynda bulunan grev zararlarnn fonlamas iin ekonomiden salanan kaynaklarn kredi olarak tahsis edilmi olmas halinde banka sisteminin kredi hacminin yaklak yzde 50 daha byk olmas mmkn olabilirdi. Ya da kredi hacminin sabit kald varsaymyla faizlerin dk olmas gerekirdi.

2.5- Kronik Yksek Enflasyon ve Ekonomik Durum

Kronik yksek enflasyon ve kamu borlanmas, esasen yeterli byklk ve derinlie sahip olmayan banka sistemimizin temel ilevini yerine getirmesini gletirmitir.

zellikle son 10 ylda yaana kronik yksek enflasyon ve byk kamu aklarnn sebep olduu yksek ve dalgal nominal ve reel faizler, bir yandan sermayenin reel yatrmlar yerine mali yatrmlara ynelmesine, dier yandan mali kurumlarn ileyiini bozarak, reel sektr yerine kamuya fon aktarlmasna sebep olmutur. Bugn repo hacmi de dikkate alndnda DBS stokunun yzde 90 bankalarca finanse edilmektedir. Kamunun borlanma gerei dtke zel kesime daha fazla kaynak aktarmak mmkn olacaktr. Nitekim 2000 hem kredi arz artm, hem de kriz dnemi bir yana braklrsa fonlama maliyetlerinin dmesine paralel olarak kredi faizleri nemli bir d kaydetmitir. Sistemin kredi hacmi 2000 yl Eyll sonu itibariyle 31.8 katrilyon TL. dir. nceki yln ayn dnemine gre kredi hacmindeki art yzde 68dir. Banka kredilerinin aktif iindeki arl bu dnemde 2 puan artarak yzde 33e ykselmitir.

2.6- Bankaclk Sektrnn Heterojenlii

Bankaclk sektrmz ok heterojen bir yapya sahiptir. Bu yap rekabet artlarn bozmakta kaynaklarn irrasyonel kullanmna yol amaktadr.

Bugn sektrde 7772 ubesi ile 80 banka faaliyet gstermektedir. Kalknma ve yatrm bankas olarak alan ve sistem iinde bykl yzde 4 civarnda olan 19 banka dnda kalan 61 mevduat bankasnn 4 kamusal sermayeli, 28i zel sermayeli, 18i yabanc sermayeli bankalardr. Kalan 11 banka 11 mali bnye sorunlar sebebiyle TMSFye intikal etmitir. 4 kamu bankas sistemin aktiflerinin yzde 35ine mevduatnn yzde 38ine ve kredilerinin yzde 26sna sahiptir. Banka sisteminde giderek artan bir younlama yaanmaktadr. Hukuki ve mali yaplar, byklkleri, insan kaynaklar ve teknolojileri itibariyle aralarnda byk farklar bulunan bu bankalarn eit artlarda yarmadklar ortadadr. Rekabetin ve saydamln yeterli olmamas, kaynak maliyetlerini ve kredi faizlerini ykseltirken, rasyonaliteleri itibariyle bankalar aras da pozitif ve negatif rantlar yaratmaktadr. Bu nedenle sistemin istenmeyen haksz rekabetin tohumlarn kendi bnyesinde tadn sylemek yanl olmayacaktr.

2.7- Sistemin zerindeki Ar Vergi ve Mali Ykmllkler

Para politikas aralarnn sistem zerindeki dolayl vergileme etkisi ve mali iler zerindeki vergi ve benzeri ykmllkler ile son yllarda sisteme getirilen eitli vergi ykleri sistemin mali yapsnn glenmesine engel olduu gibi kaynak maliyetleri ile kredi faizlerinin ykselmesine de yol amaktadr.

Uygulamadaki MMK ve disponibilite ykmllkleri banka sisteminin kaynak maliyetleri zerine byk bir yk getirmektedir. Gnmzde para politikas arac olarak kullanlmayan, kullanldklar lkelerde de yzde 1-2 gibi ok dk oranlarda uygulanan bu ykmllkler lkemizde dolayl vergileme arac haline gelmitir. Banka sistemi yksek maliyetlerle toplad kaynaklar, sfr getiri ile TCMBna vermektedir. Bunun sisteme maliyetinin 2000 ylnda en az 1 katrilyon TL olduu tahmin edilmektedir.

Bankaclk ilemleri zerinden alnmakta olan BSMV, KKDF ve kambiyo gider vergileri reel sektrn fon maliyetlerini arttrd gibi bu ykmllklerden kanmalar mali sistemde onarlmaz deformasyonlara yol amaktadr. Bankalar en karl ve en kolay vergilendirilebilen kurumalar olarak grlmektedir. Ancak uluslar aras rekabete ak olan sistemin z kaynak yaratma kapasitelerinin yeterli olmad gz nnde tutulduunda sisteme bu gibi ykmllkler getirilmesinin doru olmad grlmektedir.

3- Bankaclk Sektrnn Pazarlama Sorunlar

Gnmzde bankaclk sektr, pazarlama sorunlarn ekonomik sorunlarla birlikte e zamanl olarak yaamaktadr. Bankalarn kendi hizmetlerini sunmada, kendi rnlerini mterilerine kullandrmakta yaad sorunlarn birounda temelden gelen veya bankann kendi i bnyesinden gelen deil de ya ekonominin kendisinden, mevcut yasal zorluklardan ya da devletin izledii politikalardan kaynaklanmaktadr. unu da belirtmek gerekir ki bankalarn pazarlama sorunlar yerine hizmet sunma zorluklar demek daha doru olacaktr. imdi bu zorluk ve sorunlara bakalm.

3.1- Likit Kullanmlarndaki Olumsuzluk

Bankalarn en byk sorunlarndan biri de elde ettikleri nakitleri tam anlamyla kullanamamalardr. Devletin belirledii, karllklar ve disponibilite oranlarndaki ykseklik nedeniyle bankalarn elde ettikleri nakitler kendilerine yksek maliyete neden olmakta, bu maliyeti karlamak ve azda olsa kar salamak amacyla kredi kullandrma esnasnda uygulanan faizler mecburen yksek olmaktadr. Bu yksek kredi faiz oranlar haliyle hizmet sunmada ve mteri portfyn geniletip elde tutmada ve hatta krediyi vermi olsa bile tekrar tahsilde zorlanmaya neden olmaktadr. Sonuta bankalar likitlerini tam anlamyla olumlu ynlendirememekte ve mteri kaybetmektedir. Ayn zamanda karll da dmektedir.

3.2- Bankaclkta CAMEL Kuralnn yi letilmemesi

Bankaclkta, CAMEL iyi bir bankann sahip olmas gereken unsurlar belirler. CAMEL deve demektir.

C harfi...............(capital adequancy) sermaye yeterlilii,

A harfi...............(asset quality)aktif kalitesi,

M harfi..............(management) Banka ynetimi,

E harfi...............(earnings)

kazanlar, karll,

L harfi...............(liquidity)

likiditeyi temsil eder.

Devenin yryebilmesi, koabilmesi iin arka ayaklarnn gl olmas gerekir. Ayrca n ayaklar, karllk ve likidite, arka ayaklara uyum salayacak lde gl olmaldr. Eer ynetici daha nce drst, bilgili, namuslu deilse ve bankann yeterli sermayesi, kaliteli aktifleri yoksa, karlla devam etmiyorsa , iflas riski kanlmaz dzeye eriir.

Trkiyede birok banka, ne net sermaye yeterlilii bakmndan, ne de net aktiflerinin bykl bakmndan uluslar aras standartlara uygun deillerdir. Trkiyede bu durum uzun sredir devam etmektedir. Tabiri caizse, uluslar aras standartlara gre, Trkiyedeki bankalarn nemli bir ksm ke bandaki bakkal durumundadr. Bu bankalar; imdiye kadar denetim yetersizliinden yararlanarak imdiye kadar gelebilmilerdir. Byle bankalarn varl mteriye hizmet sunma ve onu kendi ubesine ekme bakmndan bankalarn tamamyla dezavantaj veya eksikliidir. Bu durumda olan bankalarn hizmet pazarlamasnda n sralarda olmas beklenemez. Ayrca mteri veya hizmetlere muhatap kiilerin byle bankalara talebini ekmek ok zordur.

3.3- Ksa Vade Sorunu

Bilindii gibi Trkiye ar bir ekonomik krizin yannda siyasi, politik krizler de yaamaktadr. Siyasiler arasnda kan bir tartma Trkiyeyi hemen kriz veya tartma ortamna itebilmekte ve gndemi annda deitirebilmektedir. Bu nedenle kk tasarruf sahibi kiiler tasarruflarn uzun vadeli bir ilem gereince bankaya yatrmaya pek scak bakmamaktadrlar.

Yurtii Tasarruflar ve Tasarruf Dengesi (GSMHye oran, yzde)

1997199819992000

Yurtii tasarruflar21,323,119,818,2

Kamu0,8-1,9-6,4-5,2

zel20,525,026,223,4

Tasarruf dengesi-3,8-0,8-2,8-6,4

Kamu-5,5-8,5-12,6-11,9

zel1,77,79,85,5

D kaynak3,80,82,86,4

Kaynak: Devlet Planlama Tekilat

Yukardaki rakamlardan grld gibi tasarruflarn seyri pek olumlu deildir. Ek vergiler, faiz oranlarndaki d ve tketimdeki arta bal olarak zel kesim tasarruflarnn milli gelire oran yzde 26,2den yzde 23,4e gerilemitir. Toplam tasarruf ann milli gelire oran yzde 2,8den yzde 6,4e ykselmitir. Kamu kesiminde tasarruf a hemen hemen ayn kalrken zel kesim tasarruf fazlasnn milli gelire oran yzde 9,8den yzde 5,5e gerilemitir.

Byle zamanlarda bankalarn skntya dmesi kanlmazdr. Kendilerince hakl olan kiilerin tasarruflarn bankaya ekmek apayr bir sorun ve gerektiinde bankalara art maliyetler getiren olaylar dizisidir. Mteriyi bankaya ekmek amacyla farkl bankaclk rnleri sunulmas, gven verici veya arttrc reklam, kampanya vb. almalarn yaplmas gerekten bankalar zorlamaktadr.

Bu noktada bazen nakit skntsna den bankalarn ksa vadeye evet demesine ramen bile piyasadan para elde edemedii ve ilemlerini tam olarak yerine getiremedii grlmektedir. Byle bir sorunu amak anacak devlet ve sektrn ibirlii sonucunda verilecek mevduat garantileri ile olacaktr. Byle bir tevikin bu soruna bir noktada tam olmasa da zm getirileceine inanlmaktadr.

Toplam mevduatn vade bileimi (Yzde)

1999

Aralk Mart 2000

Haziran EyllAralk

Toplam 100100100100100

Vadesiz ve 7 gn ihbarl1818191919

1 ay 1821242429

3 ay3541373636

6 ay191112149

12 ay+109776

Ortalama (ay)3,53,12,92,92,6

Yukardaki yzde rakamlara bakldnda, TL mevduatn vade yapsnda da dikkati eken bir hareketlilik olduu aktr. lk aylk dnemde alt aylk mevduattan aylk mevduata hzl bir gei yaanm, vadesiz mevduatn ve bir ay vadeli mevduatn toplam iindeki pay ise yaklak olarak ayn kalmtr. kinci aylk dnemde ay vadeli mevduattan daha ok bir ay vadeliye gei olmutur. nc aylk dnemde genel olarak alt aylk vadeye gei olurken, son aylk dnemde vadesiz, yedi gn ihbarl ve 1 ay vadeli mevduata hzl bir gei yaanmtr. TL mevduatn ortalama vadesi 1999 ylnda 3,6 aydan 2000 ylnda 2,2 aya gerilemitir. Yabanc para mevduatn vade dalmnda ise alt ay vadeli mevduattan bir ay vadeli mevduata gei olmutur. Yabanc para mevduatn ortalama vadesi 3,5 aydan 2,6 aya gerilemitir. Bu gelimeler sonrasnda, toplam mevduatn vadesi 3,5 aydan, 2,6 aya gerilemitir. Geen yl sonuna gre, 12 ay vadeli ve byk oranda da alt ay vadeli mevduattan bir ay vadeli mevduata hzl gei olmu, ay vadeli mevduatn pay ise yaklak olarak ayn kalmtr.

3.4- Kaynak Maliyetlerinin Ykseklii

Bankalarn uzun vadeli fon temininde yaad zorluk hem bankann kendi maliyetlerini, hem de reel kesim asndan, zellikle uzun vadeli fon arzndaki kstlln yan sra finansman maliyetlerinin ykseklii ayr bir sorun tekil etmektedir. Ekonomik istikrarszlk ve belirsizliin yaratt yksek risk priminin bankalarn fonlama maliyetini artrmas, kamusal yklerin de fon aktarma maliyetlerini artrmas fon kullanclar iin nemli yk oluturmaktadr. Bu durum zel sektr fon talebini azaltmakta ve bankaclk ilemlerine engel karmaktadr.

Bu sorunun almasnda da ekonomik dengelerin ve kamu maliyesinin salkl bir yapya kavuturulmas temel faktr olarak grlmektedir. Zira younlaan rekabet ortam bankalar daha verimli ve daralan kr marjlarnda almaya zorlamakta, dolaysyla fon aktarma maliyetlerini drmede yapaca katknn ok snrl olduu dnlmektedir.

Reel kesimdeki iletmelerin nemli bir blmn KOB'ler oluturmaktadr. Ayrca, iinde bulunduumuz bilgi anda yaratclk, teknoloji ve proje gelitirme byk nem kazanmtr. Bu itibarla sz konusu giriimlerin ihtiyac olan finansman imknlarnn salanmas ve desteklenmesi zerinde nemle durulmas gereken bir husus olarak grlmektedir.

3.5- Ekonominin Durumuna Bal Gven Sorunu

u anda Trkiyede yllardr sregelen kronik enflasyonu amak iin bir dezenflasyon program uygulanmaktadr. Trk bankaclk sektrnn de, dezenflasyon programyla gndeme gelen ve ekonomik-sosyal davran kalplarnn deimesini ngren bir srete kimi skntlar yaamas artc saylmamaldr. zellikle bu davran kalplarndan etkilenen tr gven bunalm olarak bilinen yndr.

lkemizde son dnemde yaanan banka baarszlklarnn ardnda, mevduata uygulanan devlet gvencesinin baz bankalarca istismar ile risk ynetim prensipleriyle badamayan speklatif pozisyonlar yatmaktadr. Ancak, Trk bankaclk sektr genel olarak dezenflasyon srecinin getirdii glkleri aabilecek ve bu sre sonunda ortaya kacak frsatlar deerlendirmek iin gerekli yeniden yaplanma abalarn sonulandrabilecek yetenek ve gtedir. Bu srete gerileyen kr marjlarna paralel olarak maliyetlerin kontrol amacyla birok mekanizmann hayata geirilecei dnlmektedir. Ancak bu noktada piyasadaki tasarruf sahibine gven vermek ve birikiminin gvende olduu hissettirmek kolay deildir. Bu sorunu amak iin bankalarn yapacaklar tek ilem piyasada gven attrc reklam ve almalara yer vermeleri ve insanlar bankaya ekebilecek eitli alternatifler sunmalardr.

3.6- Vadesiz Mevduata Verilen Dk Faiz Oran

Bankaclk sisteminde bilindii gibi iki tr mevduat vardr: Vadeli ve vadesiz mevduat. Genelde her banka vadeli mevduat iin kendi yapsna uygun olarak eitli vade uzunluklarna gre belli bir faiz oran tespit etmektedir. Aylk, aylk, alt aylk ve yllk vadelere uygulanan eitli dzeylerdeki faiz oranlar her zaman vadesiz mevduat faiz oranlarndan yksek olmaktadr.

Genelde reel sektr, bankaclk sisteminde parasn tutarken veya ilemlerini yaparken gnlk bazda yapmakta, herhangi bir vadeli ileme gerek duymamakta veya yapmamaktadr. nk reel sektr srekli likit dzeyde kaynaklara ihtiya duyduundan bunu istememektedir. Bu durumda banka nezdinde bulunan para vadesiz ilem grmekte ve bunlara % 2-5 aras ok czi bir faiz oran uygulanmaktadr. stne stlk bu oran genelde yllk bazda olmaktadr. Byle bir durumda reel sektr firmalarnn paralarn bankada tutmak yerine kasalarnda tutmak istemeleri kanlmazdr. Bu orann dkl bankann mteri elde etmede zorlanmasna ve faaliyetlerini yapamamasna neden olmaktadr. Artk bu sorunun almasnda orann ykseltilmesi veya gerekten bu durumu aacak bir ilemin gerekletirilmesi gerekmektedir.

3.7- Bankaclkta Tam Anlamyla Bir Sigorta Sisteminin Olmamas

u anda bankaclk sisteminde en byk problem insanlara gven vermek ve onlar bankaya ekmektir. nk insanlarn tasarruflarna verilen 50 milyarlk sigorta rakam (devlet gvencesi) insanlar iin yeterli grlmemektedir.

2000 ylnn Kasm aynda, mali sektrde ok ciddi bir alkant yaanmtr. nce para piyasalarnda hissedilen skntlar daha sonra sermaye piyasasn da etkilemitir. Mali piyasalar Kasm aynn 20sinden itibaren, likidite skkl nedeniyle, ok skntl bir ortama girmitir. Yaanan skntnn birden ok boyutu olduu dnlmektedir. Bankaclk sisteminde gemiten gelen birikmi sorunlar, bankalarn Fona alnmasyla birlikte daha ak grlmeye balanmtr. Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurumunun faaliyete balamasndaki gecikmeler, programn bankalarn davranlar zerine etkisi, bankalarn kurumsal ve bireysel kredilere ynelmeleri, kamu katlarna olan kurumsal talebin deprem vergisinden sonra sadece bankalardan gelmesi, beyanname nedeniyle de gerek kiilerden kamu katlarna talep olmamas, Austos ayndan itibaren programn zellikle zelletirme hedeflerinde ortaya kan sapmalar, cari ilemler andaki byme, yabanc ve yerleiklerin yl sonu itibariyle bilanolarndaki yabanc para risklerini azaltma eilimi, para politikas tercihlerine bal olarak likidite ynetiminde Merkez Bankasnn rolnn snrlandrlmas nedeniyle kriz srasnda Merkez Bankasnn davran krizin ortaya kmasnda ve derinlemesinde etkili olmutur.

Bunun sonucunda insanlarn ou bankalara hcum ederek tasarruflar ekmek istemilerdir. Byle bir ortamda tam bir devlet garantisinin salanamam olmas insanlar byle bir yola itmitir. Sonuta yine olan bankaclk kesimine olmu, mterilerini, mterilerinin gvenlerini ve onlardan gelen tasarruflar kaybetmilerdir. Bu bankaclk kesimine bir pazarlama sorunu olarak yansmtr. Bankalar bir noktada kendi Pazar paylarnda bir azalmayla karlamlardr.

3.8- Bankaclk Sektrnde Azalan effaflk

Bankaclk sistemi, mevduat sahiplerinin bankalara duyduklar gven ile ayakta durur. effaf olmayan ve mali yapsnda sorunlar bulunan bankaclk sektrnde, mevduat sahiplerinin haklarnn korunmas sorumluluu dzenleyici ve denetleyici otoritedir. Etkin denetim ile sektre eki dzen verildikten ve effaflk salandktan sonra mevduat sahiplerinin doru banka seme sorumluluu doar.

effaflama, bankaclk sektrnde temel art olmaldr. Trk bankaclk sektrnn doru analiz edilebilmesi ve kredibiletesinin ykselmesi iin deil, bata mevduat sahipleri olmak zere sisteme kaynak yaratan tm yurtii ve yurtd birimler iin gereklidir. Reformist bir yeniden yaplama srecinin balatlarak mali yaplar zayflam bankalar iin zmlerin retilmesi ve bylece Trk bankaclna mali g ve kredibilite kazandrlmas, sadece mali sektrn deil tm ekonominin en nemli en acil ihtiyacdr. Bu ihtiyacn bir an nce giderilmesi ve gerekenlerin en iyi noktada yaplmas mevduat sahiplerinin bankacla olan bak asn farkl klacaktr.

effafln kaybetmi bir bankann talep toplams ve bankaclk pazarnda rnlerini arz edip iletmesi gerekten zordur.

3.9- Genel Ekonomik Bozukluk ve Talep Yetersizlii

Trkiyede 2000 ylnn bandan itibaren uygulanmaya balayan enflasyonu ortadan kaldrc program paketi ve izlenen politikalar sonucunda zaman zaman mali piyasada krizler ba gstermitir. zellikle mali kesimde bankaclk sistemini etkileyen krizler nedeniyle program uygulamasnn makro ekonomik byklkler zerindeki genel etkisinin daha iyi grlmeye baland bu dnemde ekonomik faaliyetin hedeflenenden daha hzl byd, talep genilemesi nedeniyle enflasyon zerindeki basknn artt, cari ilemler dengesinin ise rekor dzeyde aa doru gittii tespit edilmitir.

Faiz oranlar (bileik, aylk ortalama), Kurlar ve Enflasyon (12 aylk)

1999 2000

AralkMartHaziranEyllAralk

Yzde

Faiz oran (yllk, bileik)

O/n103*485060626

Kamu katlar104*40443450

Kurlar

TL/(dolar+0,77 euro)6351433420

TL/dolar7260474524

Enflasyon (Tefe)6366574433

* Yllk ortalama

Programda yer alan yapsal reformlarn geciktii ve zelletirme gelirlerinde hedefin olduka gerisinde kalnd bu dnemde i talepteki bymenin snrlandrlmas tartlm, ancak gerekli tedbirler alnmamtr. Bu arada, d borlanma imkanlar artan Hazinenin i bor itfasnn yaz aylarnda greli olarak dk dzeylerde olmas nedeniyle piyasalardaki bask gereki olarak tespit edilememitir. Bu arada, uluslararas piyasalarda dolarn Euro karsnda deer kazanmas nedeniyle TLnin dolar karsndaki deer kaybnn yksek kalmas portfy tercihi nedeniyle dviz talebinin srmesine neden olmutur.

Bunun sonucunda da beklene kanlmaz olay, insanlarn tasarruflarn bankalardan ekmesine ve banka ilemleri ve rnlerine talep etmemesine neden olmutur. zellikle dvize artan talep bu etkinin balca nedenidir. Sonuta bankalar kendi pazarlama alanlarnda talep yetersizlii ile kar karya kalmlardr.

3.10- Mteri Memnuniyetinin Salanmas

u anda byk deiimlerin yaand Trk bankaclk sektrnde bankacla uzun vadeli bakanlar yani perakende, kurumsal ve bireysel bankaclk alanlarnda belirli bir piyasa payna sahip olan ve bu konuda gemite gerekli alt yap ve teknoloji yatrmlarn tamamlam bankalarn daha istikrarl gelime kaydetmesini bekliyoruz. Yeni ortamda mteri memnuniyeti byk nem kazanacaktr. Den enflasyon dneminde doru mteri grubuna, mterilerin ihtiyacn iyi anlayp doru rnleri doru fiyatla pazarlamak ve bu rnleri mteriye hzl bir ekilde btn datm kanallar araclyla iletmek gerekmektedir. Bankalarn yaratc rnlerle ve datm kanallaryla mteriye yaknln arttrmas gl rekabet ortamnda farkllama salayacaktr.

Den enflasyon ortamnda bankalarn mteri tabanlarna bankaclk d finansal rnler sunarak komisyon gelirlerini arttrmalar da mmkn olacaktr. nmzdeki dnemlerde derinlemesi beklenen mali piyasalar ortamnda yatrm fonlar, zel emeklilik fonlar ve sigortaclk byk nem kazanacaktr. Bankalar bu rnlerini kendi datm kanallar yoluyla mterilerine sunarak, bankaclk rnleri ile apraz sat imkanlar da yaratabilirler. Bankalarmz asndan internet bankacl ar merkezi, mobil bankaclk (WAP) gibi teknoloji arlkl datm kanallarnn nemi ve gereklilii yadsnamaz. Ancak, bireysel bankaclk rnlerinin geni kullanc kitlesine datmnda ube ve acente gibi fiziki datm kanallarnn da yaygnlamas, sektrn piyasa penetrasyonu asndan bir gereklilik olarak ortaya kmaktadr.

4- Alnmas Gereken nlemler ve zm nerileri

4.1.- Bankalar Yasasndaki Dzenlemeler

Bankalar Yasasnda yaplan son deiiklerle bankalarla ilgili tm faaliyetleri siyasi iradeden tmyle bamsz bir ekilde yrtlmesi ngrlm ve bankalarla ilgili olarak kurulutan tasfiyeye kadar olan srete alnmas gereken kararlarn tm Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurulunun yetkisine braklmtr. Bankalar Yasasnda son yaplan deiikliklerle dolayl kredi snrnn yzde 25e indirilmesi, itiraklerin kredi tanm iinde yer almas, konsolide denetim ilkelerinin daha kapsaml olarak dzenlenmesi ile bankaclk mevzuat AB ile uyumlu hale getirilmitir. Bankaclk yasasnda yaplan yeni dzenlemeler ile kronik sorunlar bulunan bankaclk sisteminin sorunlarnn zmnde ve uluslararas rekabete almasnda ok nemli admlar atlmtr. Bundan sonraki her durumda sektr ile ilgi her trl yasa geciktirilmeden eksiksiz olarak karlmaldr. Byle bir ortam insanlarn bankalara olan gvenini arttracak ve kanuni boluklar dolduracaktr.

4.2- Maliyetlerin Kontrol Altna Alnma ZorunluluuReel faiz marjlarnn yzde 12lerden yzde 6-7lere geriledii bir dnemde bankalarn karllklarn koruyabilmek iin faiz d gelir yaratmann yan sra operasyonel giderlerini de kontrol altna almalar gerekmektedir. nk bankalar asndan, piyasa faiz oranlar kontrol edemedikleri bir deikendir. Oysa maliyetler tamamyla kontrol edilebilir bir deikendir. Bankalar byle bir ortamda baz operasyonlarn birlikte yaparak da maliyet azalmas salayabilirler. u ana kadar baz grup bankalarnda grlen bu uygulama bankalarn verimlilik artrm asndan byk bir fayda salayacaktr. Maliyet kontrolnn nem kazand bu dnemde alternatif datm kanallarna gerekli yatrm yapm bankalar verimlilik asndan byk avantajlar salayacaktr.

4.3- Mteri Memnuniyetinin Salanmas

u anda byk deiimlerin yaand Trk bankaclk sektrnde bankacla uzun vadeli bakanlar yani perakende, kurumsal ve bireysel bankaclk alanlarnda belirli bir piyasa payna sahip olan ve bu konuda gemite gerekli alt yap ve teknoloji yatrmlarn tamamlam bankalarn daha istikrarl gelime kaydetmesini bekliyoruz. Yeni ortamda mteri memnuniyeti byk nem kazanacaktr.

Bankalarn mteri memnuniyetini salamalar ve onlarn isteklerine gre her ilemi gerekletirmeleri veya onlara birden fazla alternatif rn sunmalar pazarlama konusunda problemlerini ortadan fazlasyla kaldracaktr.

4.4- Bireysel Bankaclk Alannda Byme Potansiyeli

Finansal rnlerdeki dk penetrasyon oranlar beklenen dk enflasyon ortamnda bankalar iin mkemmel byme potansiyeli yaratacaktr. Kredilere, yatrm fonlarna, sigorta ve sermaye piyasas araclk servislerine olan talep artacaktr. Hayat standardnn ykselmesi ile birlikte bireysel bankaclk rnlerine talep artacaktr. Nominal ve reel faiz oranlarnda yaanan byk d paralelinde bireysel kredilerde 2000 ylnn ilk 6 aynda byk bir talep patlamas yaanmtr. 1999 sonunda 1.8 milyar dolar olan bireysel krediler Haziran 2000de 5 milyar dolara ulamtr. Talepteki bu artn nmzdeki gnlerde de devam etmesi beklenmesine ramen yaanan kriz engel olmutur. Trkiyede yok denecek kadar dk seviyededir. Konut kredilerine olan talebin artmas ile birlikte 600 milyon dolar olan toplam konut kredi pazarnn nmzdeki birka yl iinde 5 milyar dolar seviyesine ulamasn bekliyoruz.

Sonuta bu talep art ve ilemlerin fazlal bymeyi salayacaktr. Zaten aktif yaps kk olan bankalar iyi hizmet ve pazarlama iin bymek zorundadrlar.

4.5- Bankaclk D Finansal rnler Sunarak Faiz D Gelirleri Arttrma

Daha nce de belirttiimiz gibi faiz marjlarnn hzla geriledii ortamda faiz d gelirlerin bankalar iin nemi artacaktr. Den enflasyon ortamnda bankalarn mteri tabanlarna bankaclk d finansal rnler sunarak komisyon gelirlerini arttrmalar da mmkn olacaktr. nmzdeki dnemlerde derinlemesi beklenen mali piyasalar ortamnda yatrm fonlar, zel emeklilik fonlar ve sigortaclk byk nem kazanacaktr. Bankalar bu rnlerini kendi datm kanallar yoluyla mterilerine sunarak, bankaclk rnleri ile apraz sat imkanlar da yaratabilirler.

Bankalarmz asndan internet bankacl ar merkezi, mobil bankaclk (WAP) gibi teknoloji arlkl datm kanallarnn nemi ve gereklilii yadsnamaz. Ancak, bireysel bankaclk rnlerinin geni kullanc kitlesine datmnda ube ve acenta gibi fiziki datm kanallarnn da yaygnlamas, sektrn piyasa penetrasyonu asndan bir gereklilik olarak ortaya kmaktadr. Bu noktada 4700 ube ve 10.000in stnde irtibat acentasna sahip PTTnin nderliinde post-bank oluumunu elzem grmekteyiz. Gelimi lkelerdeki rneklerine benzer ekilde, lkemizde de isteyen bankann bireysel bankaclk rnlerini en fazla sayda mterisine ulatraca post-bank datm kanaln kullanmasnn, sektrn eksikliklerinden birini telafi edecektir.

4.6- Mevduatta Vadelerin Uzatmnn Yaplmas

Yukarda sorunlar blmnde vade problemi aklanmtr. Bankalarmzn plasman politikalarn etkileyen ve kaynaklarnn en byk blmn oluturan mevduatta 1-3 aya skan vadelerin uzatlmas iin yeni bankaclk argmanlar gelitirilmesine ynelik yasal dzenlemeler yaplmal, bankalar kendi i bnyelerinde bu konu ile ilgili almalar yapmaldr.

4.7- Dier nlem ve neriler

Yukarda saylan nlemler-neriler dnda aadakiler yaplabilir:

Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurulu, Trkiyede faaliyete bulunan bankalar daha yakn gzetim ve denetim almal, sektrdeki gelimeler konusunda banka st dzey ynetimleriyle sk sk genel grmeler yapmaldr. Bu gven iin lazmdr.

Kamu bankalarnn zelletirilmeleri veya zel sektr bankalaryla haksz rekabete sebebiyet vermeyecek ekilde yeniden dzenlemeleri yaplmaldr. Bu sektre yeni argmanlar ve Pazar derinlii kazandrmak asndan gereklidir.

Merkez Bankasnca belirlenen karlk oranlar daha makul bir dzeye indirilmelidir.

Bankalarn risklilik derecesine gre, deien miktarlarda prim demek suretiyle oluturduklar gerek bir sigorta sistemi kurulmaldr.

Mterilere gn getike bankaclk rnleri fazla eitte sunulmal ve herkesin bu rnlerden gerekten tam anlamyla yararlanabilmesi iin almalar yaplmaldr.

zetlemek gerekirse; bu kriz gibi gei srecinde; bankaclk yapma tarzmz, i yap stilimizi geleneksel bankaclk anlayndan arndrp, yeni bankaclk tanmna uygun erevede deitirmek zorundayz yani, pazar pay yerine mteriden alnan pay, aktif sat yerine interaktif sat nem kazanmaldr. Bu da bankacln bu yeni dneminde pasif ynetimi yerine aktif ynetiminin dolaysyla risk ynetiminin daha ncelik kazand bir dnemin baladnn habercisi olmaktadr. Bu yeni dnemin baarl bankalar; etkin maliyet ynetimi yapan, yeni piyasa koullarna uygun rn ve hizmetleri tasarlayan, verimlilik ve hizmet kalitesini arttran ve en nemlisi bankaclk anlaynn odak noktasna mteri kavramn oturtan bankalar olacaktr.

11