ENERJI. ELEKTRIK. ELEKTRONIK

.OlOMRSYOI'974. Endustriqel Otomasqon Fuan

. Sempozqumu. Seminerler ve Cozum Gosterileri

·.19·23 'ubat,Meliha Avni Sozen Fuar Merkezi

• Cimento Endustrisinde.HIZ Ayarh Suruculer - I

• induksiyon Flrlnl Nedir:

Bile~im YaYlncllik A.$. AdinaMustafa OSTON

B I L E S IIMI YA YINCILlK, FUARCILIK VETANITIM HiZMETLERi A.S"

Ra~it iQYER

Baha BAL., G6kmen SaZENMerkez Yonetim Adresi: Asariye Cad. Qitlenbik Sk.

No: 38 34349

Qlragan/iSTANBUL.

Tel: (212) 227 25 65(Pbx)

Fax: (212) 258 45 24

3e@bilesim.com.tr

Web:

Ankara ~ube: Ay~im KO$AR KARSU

Serhat aZBAY

Mahatma Gandi Cad. 90/8

Gazi Osman Pa~a-Ankara

Tel: (312) 4475321

4475302

Fax: (312) 437 20 96

ankara@bilesim.com.tr

© TOm yaym haJ<.IanBiLE$iM YAYINCILIK A.$:ye ail olup

yazllar iktibas edilemez.

• TOm reklamlann sorumlulugu firmalara, yazllardaki ve

siiyle~i1erdeki giirO~ler sahiplerine aittir. ~S E VA. 0

. -. SEKTOREL YAYINCll..AR DERNEGi Oyesidir. --\.~

~ Akademik Hakem Kurulu:Dog. Dr. Adnan KAYPMAZ (iTO)Prof. Dr. BOlent EKER (TO)Yrd. Dog. Dr. Caner AKONER (MO)YOk. MOh. HOseyin aNALDog. Dr. ismail H. ALTA$ (KTO)YOk. MOh. isa iLisuDog. Dr. Koray TUNQALP (MO)Mahir AYDIN (ONTARIO POWER GENERATION)

" Prof. Dr. Nurdan GOZELBEYOGLU (iTO)Dog. Dr. azcan KALENDERLi (iTO)Yrd. Dog. Dr. Re~it ERQETiNProf. Dr. Semra aZTORK (KO)Prof. Dr. Tamer KUTMAN (CONTROL. TECHNIQUES)

~ Sektorel Dam~ma Kurulu:Alparslan OK (EAE)Arif KONAR (KEY A.$.)A. Tank UZUNKAYA (ENTES)BOlent BiBER (KLAS KABLO) .Cahit ARAL (SIEMENS)Cahit DURMAZ (Vi-KO)Emin SARIKU$ (DiZA YN GRUP)Fikret SOKOLLU (SEW EURODRIVE)

G6khan AKMAN (AM PER ELEKTRiK)Hakkl LU$ (ONAL KARDE$)HOseyin DENiz (NETES)HOseyin Mehmet AGACAN (ELiMSAN)ismail AVCI (KOJEN)Kamuran Suat ALTILAR (ALKA.A.$.)Kaya TOTENGiL. (SIEMENS)Mehmet Ali KEQiCiLER (SCHNEIDER ELECTRiC)Mehmet aZER (TUNQMATiK)MOzekka DAMGACIOGLU (DAMEKS)Mustafa ERDOGAN (FEDERAL ELEKTRiK)Nurhan GAZER (TEMPA PANO)Okay aZDEMiR (HES KABLO)Orhan ERSEN (SCHNEIDER ONURSAL B$K)Olgun PAJiK (KALE PAZARLAMA)Osman $AHiN (SCHNEIDER ELECTRIC)Sedat DUMAN (ELEKTRiK ORETiM A.$.)Selahattin HAKMAN (SIEMENS)Selim YOREKTEN (ENPAY)Seving TONGON (EPAD)Tahsin ARMAGAN"(ARMAGAN MOHENDiSLiK)Temel KARAMEHMETOGLU (SEW EURODRIVE)Y~tkin SANER (EREL GRUP)

In {II r

Bu Saylda

lr1 Haberler~ ...

- Nukleer Santrallr,;in Start Verildi- Istanbul Metrosu Elektromeka-nik l§lerini Cegelec Yapacak- Volt Elektrik ISO 9002 tr,;in" HaZlr- EMO 'Kongre Tarihini Degi§tirdi- AEG'nin Yeni Sahibi Siemens.;.Lamp 83'ten Yeni Bir Dron- Philips'in Demo Merkezi llgi

\=ekiyor- Sarkuysan'm Enerji Sorununa

\=ozum Borusan Makina'dan- Federal Elektrik PADS Power

PCB'yi Ser,;ti'- ~Ildustri & Teknik '97 Katalogui:TumJ~tiyar,;lara Cevap Verecek.~ Kablocular Sorunlannl Tartl§tl:. Karakoy;de Bir "Pano-Market"

2G.

Dii~iiniince

"Bana gore bilim ne inanmak nede inkar etmektir; bilim §upheetmektir. \=unkU, gerr,;ekten alimolan bazl kimselerin ku§kulanyUzunden bilim bUglirikii geli§-mi§lik duzeyine Uhl§nll§tu".lnanr,;ve inkar ile ancak statliko koru-nur; degi§im ve geli§im olamaz."

Endiistride Elektrik

82. indiikSJon FtrllUNedir?

"tndliksiyon fmnlanj induksiyonhadisesinden faydalarularak, me-tal lSltma i§lerini gerr,;ekle§tirenelektrik makineleri olarak nite-iendirilebilir. Meydana gelecekISI miktan tamamlyla tasanmclyabaghdrr ve sadece metal ergitmeve tavlama i§lerinde kullallll-maktadrr."

Transformatorler

P1 Trafo oz Konlma)aniJ~.

Bu makalede, yazar, OZ korumatertipleri olarak adlandmlan,elektrik enerjisi dagltrrll1nda enonemli baglant1 elemalll olangur,; trafolanmn, kendi ir,;anzala-nna kar§l suratli ve emniyetli §e-kilde korunmasml saglayacakmekanik ve elektriksel eleman- .lardan bahsediyor.

Kontrol

72.';;lmento EndUstrlslnde Kullaodan IIJz AyarhSiiriiciiler-I

• Kerem Dogueri - Cem Lale

Cimento sektoriindeki degi§ik tiygularnal~;<4 farkh tipte hlZ ayarh suriirruler kullartllmaktadlf. Bu makal~de Qzellikle bc SCR tipi suriicUler uze-rinde durulmu§t1Jr. Ancak, makalede ap,klinan prensipler diger sUrUc(itipleri is;in de buyfik ols;fide ges;erliditld-!

250 fl [ KAU<JNMI~ MOMENTLERI BAZI •

200 ( DURUMlARDA %250-400'EKADAR OKABlUR.

~ r;' L'Z ISOW ACiR T AHRiK DI~UU

~ '0000 f-~~!iI ' II ! I ; 1 ! L L-..L..-.J

o 10 20 ~1IJN"HItl'l 60 70 80 90 100

100 i MOTORUN SOREKUi TAHRIK KAPASlTEsl

80 ~

60

g!t~wLoL 20

/

//I' //'

/ " NORMAl GAZt / /,/ ~TlARJI // ///~~/'- , ~-L._--l

o 20 ~ 60 80 100MOTORIFAN HIZI (%)

Giincel

a~'Makina. Direktiflerl ve Emniyet TeknilderlLevent 6zdemir

•"Makina direktifleri, makinalannAT'na bagh ulkeler arasmda hiS;-bir ticari engelle kar§ua§maksl-zm dagltlffil ve personel emniye-tinin artmlmasml saglamak ama-Clyla olu§turulmu§tur.»

Optimum

9G. •• iIo,

Orgiit I~iHaberl~medeGe~mder

"Gunumuzde orgutlerdeki ha-berle§me yaplsmda degi§ikliklerolu§maktadlr. Haberle§medeapkhk fikrinin geli§irni izlendi-ginde, orgGtlerde haberle§menininsan ili§kilerindeki hareketler-den kaynaklandlgl du§unulmek-tedir."

Fuar Takvimi

102. UluslararaslFuarlar

~ubatiMart/Nisan '97

liD. Reklam indeksi

III Abone kartt,

ENDUSTRiDE ELEKTRiK

•Indiiksiyon Flrlnl Nedir?indiiksiyon ilkesinden yararlantlarak lSltma i§lemi elektrik enerjisinin,

elektromagnetizma ilkeleri kullantlarak lSlya donii§tiiriilmesindenba§ka bir §ey degildir.

HaJil Murat Unverbgr. Gor., Kmkkale Universitesi

Bilindigi uzere iletken mal-zemenin degi§ken mag-netik alan i~inde bulun-maSl neticesinde malzemeuzerinde potansiyel farkl

olu§Uf, dolaylslyla elektrik aklmlmeydana gelir. Bu olay, induksi-yon olarak isimlendirilmektedir.

der devrenin direncidir. Bu iseQ=860.RYt CQ:kalori, R:diren~,I:aklm, tzaman) kalorilik bir IS1-nm a~lga ~lkmaslOl gerektirecek-tir. Goruluyor ki, sekonder dev-rede a~lga <;:Ikacak ISI; sekonderdevrenin direnci, devreden aka-cak aklm ve sure ile orantlltdlr.

Bu baglOtldan faydalaOilarakolu§turulacak sistemlerde en ko-lay etki edilebilen parametreaklm oldugu i<;:in,diren~ ve za-man klsltlamalan altlOda, aklma;dolaylslyla magnetik devredenakacak aklya, sonu~ta F=N.I (F:magnemotor kuvvet, N: sanm sa-

tnduksiyon ilkesinden yararlaOl-larak lSltma i§lemi ise elektrikenerjisinin, elektromagnetizmailkeleri kullantlarak ISlya donu§-rLirulmesinden ba§ka bir §ey de-gildir.

tnduksiyonlu ISltmanlO esaslanOi1831 ylllOda Faraday ke§fetmi§-tir, temeli ise transfer teorisinedayanlr. Primer devredeki mag-netik alan degi§imi sekonderdevrede induksiyon aklml olu§-turur. Sekonder devrenin kapan-maSl sonucunda klsa devre akl-ml akar. Bu kIsa devre aklmlOlslOlrlayan tek parametre sekon-

3e / ~ubat 199762

ylSI, 1: aklm) bagmtlsmdan otLiruprimer tarafmdaki akima etki et-mek suretiyle, apga C;lkan ISIkontrol edilebilir. Abm kontrolUise basit gerilim ayar sistemleriile ge[(;ekle~tirilmektedir.

indiiksiyon Fl.nnlarmmTarumlanmasl

lnduksiyon fmnlan; induksiyonhadisesinden faydalamlarak, me-tal ISltma i~lerini ge[(;ekle~tirenelektrik makinalan olarak nite-lendirilebilir.

Meydana gelebilecek ISI miktantamamlyla tasanmClya baghdlrve sadece metal ergitme ve tavla-ma i~lerinde kullamlmaktadlr.Metal ergitme ve tavlama i~indekullamlan diger yontemlerin pekc;ogunda harici ISIkaynagilla ihti-yat; vardlr. Bu ISIkaynaklan; pet-rol, kbmur, odun, gaz vb. olarakisimlendirilebilir. Elde edilen ISIdl~andan malzemeye tatbik edi-lir, bu srrada ISI ile birlikte kar-bon, fosfor, kukurt, oksijen gibiistenmeyen maddeler de malze-meye verilmektedir. ISltllan mal-zemenin kimyasal yaplsl bozul-dugu gibi istenen fiziksel ozellik-lerin saglanmasl da t;ok gut;le~ir.Aynca tavlanan bazl malzemele-rin her noktasillm aym miktardaIsmmasl murnkun olamaz ve te-sis yaplsl geregi IS111mazamamda onem arz edebilir. Bu prob-lemler induksiyon fmnlannlll ti-pi, t;alt~ma frekansl ve gucununuygun set;ilmesi suretiyle t;ozum-lenebilir. lnduksiyon fmnlannmen ustOn tarafJ, ISIYImalzemeninkendi ustOnde meydana getirme-sidir. Malzemenin hangi bolgesi

ne miktarda Isltdacaksa fmn onagore tasarlanarak 0 nokta istenenzamanda ve miktarda ISlttiabilir.Son derece temiz bir ISI olduguit;in kalite bozulmasl olmadlgl gi-bi, ergitme fmnmdaki ergimi~metalin sirkulasyonundan dolayluygun metal ala~lmlannlll kolay-hkla yapdmasl da murnkundur.Bununla birlikte, otomasyon vefiyat at;lsmdan da t;ok uygun~artlara sahiptir.

lnduksiyon fmnlan kumanda vekontrol irnkanmm maksimum sevi-yede olmasl nedeniyle teknik

indiiksiyon flnnlarl;indiiksiyon

hadisesindenfaydalamlarak, metal

lSltma i§leriniger~ekle§tiren elektrik

makinalan olaraknitelendirilebilir.

problemler, mal olu~ maliyeti veenerji sarfiyatmm du~uk olmaslnedeniyle ekonomik problemlert;lkarmamaktadlf. Anlatdanlannaksine induksiyon bobini ile sleakmalzemenin temasl t;ok gUt; du-rumlar t;lkarmaktadlr. Bir ba~kahusus ise t;ok kisa Ismma zama-nmda t;ok yLiksek guee ihtiyat; du-yulmasldlr.

3e / ~ubat 199763

indiiksiyon FlnnlannmStndlandtnlmasl

lnduksiyon fmnJan kullamm yer-leri ve ~ekillerine gore birkat; t;e-~it slmflandlrmaya tabi tutulabilir.1- Nuveli ve nuvesiz fmnJar2- ~ebeke frekanslt, orta frekans-h, yliksek frekanslt fmnlar,3- Tavlama, ergitme ve bekletmefmnlan,4- Demir it;in veya demir dl~1metaller it;in imal edilen fmnlar,

Nuveli fmnlann t;ah~ma prensibi,bir transformatorunkine benzer,primer akim fmn induktorundenget;en aklmdlr, transformator sa-cmdan yapdml~ dilimli t;ekirdekelektromagnetik alam toplayarakprimer sargl it;inde bulunan me-tal uzerinde bir sekonder abmlolu~turur. Bu metalik ~arj devre-si sekonder sargl gorevi yapar.

Nuveli fmnlann en bUylik ustun-lugu t;ok yliksek verimli olmasl-dlr, genellikle ~ebeke frekanslll-da t;ah~acak ~ekilde yaplhrlar,daha yliksek frekanslar it;in nu-vesiz fmnlar set;ilir.

Hemen her tOr metal bu tip fmn-larda ergitilebilir. Elde edilecekslCakhklar teoride smlrslz oluppratikte refrakterin dayamm om-ru ile smlrhdlr. Kullamldlgl alan-lar t;elik, krom-nikel, klZll pirint;,altm, gumu~, alUminyum ve bun-lann ala~lmlandlr. Son zaman-larda ~ebeke frekansl ile t;ah~an-Ian uretilmekle birlikte, genellik-

Ie induktor sarglsl, frekanSl 500ila 3000 Hz arasmda degi;;enakImla yUklenir. Pratikte ergitmesureleri 10 dakika ile birka<;:saatarasmda degi;;ir.

2-a: ~ebeke Frekansltindiiksiyon Ftrtnlan

50 veya 60 Hz ;;ebeke &ekan-smda <;:ah;;an ve genellikle ka-pasiteleri 1 ton'dan daha fazlaolabilen fmnlardlr. Bu fmnlann110 ton kapasiteli olanlan tasar-lanabilmektedir. Maden ergit-me de ve buyuk <;:aphmalzeme-lerin tavlanmasmda kulland-maktadlr.

2-b: Orta Frekanslt indiiksi-yon Ftrtnlan

150-10000 Hz'lik <;:ah;;mafrekan-Sl olan bu ocaklar 450-4500 kgtutma kapasitesine sahiptir, kl.i-<;:uk <;:aph malzemelerin tavlan-masmda kullamhr.

2-c: Yiiksek Frekanslt indiiksi-yon Ftrtnlan

10000 Hz'den yUksek frekansasahip gu<;:kaynaklanyla <;:ah;;tm-Ian ve kapasiteleri 5-500 kg ara-smda degi;;en yUksek frekanshocaklar olup laboratuar ama<;:h-dlr. Sanayide ise yUzey sertle;;tir-me i§lerinde kullamhr.

Malzemenin kristal veya fizikselozelliklerini degi;;tirmek amaClY-la, ama<;:veya ara<;:olarak kulla-mhr.

Malzemeyi dokurn yapmak i.ize-re ergitmek i<;:inkullamhr.

Ergimi§ veya tavlanml§ maize me-deki ISI kaybml onlemek amaClY-

3e / ~ubat 199764

la gecikmeyi dogrudan diger bi-rimlerin slra vermesine kadar,malzemenin, ergime veya tavlamaslCakhgmda tutuldugu fmnlardlr.

4. Demir veya Demir Dl~l

Malzeme1er i.;;inimalEdilen indiiksiyon Ftnnlan

Demir malzemelerin ozgUl diren-cine bagh olarak i§leme derinligifazladlr. Bu nedenle tasarlamr-ken <;:apve frekans, dikkat edil-mesi gereken iki onemli para-metredir. Demir dl§l metallerdeise ozgul direncin (p) yUksek 01-mamasl nedeniyle tasanmdakiklsltlamalar nisbeten daha azdlr.

indiiksiyon Ftnnlar1nffi imalTeknolojisi

tnduksiyol1. fmnlannm induksi-yon bobini yani induktor kIsmm-da ustun bir teknoloji gerekme-mektedir. Yapdan tasanmdansoma metal i;;leme ve ozel bir ta-kIm tekniklerle bobinin izolasyo-nundan ibaret olup, guni.imuzTi.irkiye'sinde rahathkla uretile-bilmektedir.

tnduksiyon fmnlannm gu<;:kay-nagl klsmmda ise ;;ebeke fre-kansh gu<;: kaynaklan problem<;:Ikarmamakta fakat yan iletkenteknolojisine dayanan orta veyUksek frekansh gu<;: kaynakla-nnda meydana gelen anzalarozellikle yurt cli;;mdan ithal edi-len fmnlarda i;;letmeyi oldukpzor durumlara sokmaktadlr.

indiiksiyon Frrmlar1nffi Gii.;;Kaynaklan

1- ~ebeke frekansh guc;:kaynak-Iana- Kademeli transfer sistemib- Doygun reaktor sistemic- Katl hal guc;:sistemid- Kapasitor (anahtarlama) siste-mi

2- Orta ve yiiksek frekansh gUC;:kaynakiana- Ark c;:eviricisib- Motor-generator sistemic- Magnetik sistemler

i- Magnetik uc;:leme(tripIer) sisterni

ii- Magnetik c;:iftuc;:leme(tripler-tripIer) sistemi

d- Katl hal sistemlerii- AC/DCI AC seri c;:eviricileriii- AClDCI AC paraiel

c;:eviricileriiii- ACI AC c;:eviriciler

indiiksiyon FtnnlanndaMaksimum VerimElde Edilmesi

Enerji, kWs cinsinden verildigin-de, bu guc;:kaynagmdan fmna ak-tanlan enerji anIammdadlr. Her-hangi bir suredeki ergitme hlZl, 0

surede ocaga yuklenen enerji(kWs) degeri ile belirlenir. FmnmyLiklenmesi, maksimum guce yanimaksimum gerilim ve maksimumaklma C;:lkl1maslanlamma gelir.Bunun ic;:inguc;: faktorunun (Cos<p) bir olmasml sagiayacak yeterlimiktarda kapasitorun de devredebulunmasl gerekir.

induksiyon fmnlan terimieri ara-slnda uwn bobin c;:oksanm anla-

mmdadlr. Bu tip bobin kullammlile yLiksek gerilim, aIc;:akaklm ne-deniyle du§uk guc;: (kW), dolaYI-slyia du§uk ergime hlZl eide edi-lir. Klsa bobin -az sanm- kullam-ml ile daha yLiksek guc;:,dolayisly-Ia yLiksek ergime hlZl elde edilir.

Eger yerinde bir metaIurjik ne-den yoksa lS1kaybmm az oimaslic;:in fmn astan asitik oimahdir.300 kW'hk orta frekansh bir guc;:kaynagl 500 kg'hk bir flflm bes-lediginde, fmn gucunun 1/6'Sl lSliletkenligi ile kayboimakta ikenbu deger bazik astar kullammm-da 1/3'e kadar C;:lkmaktadlf.

indiksiyon flrllliarl§arj pratiginde flflna

ne kadar fazlamalzeme ~arj edilirseo kadar fazla giiciin

otomatik olarak~ekilecegine inanmak

hatahdlr.

lndiksiyon fmnian §arj pratigindefmna ne kadar fazia maIze me§arj edilirse 0 kadar fazia gucunotomatik olarak c;:ekilecegine

3e / Subat 199766

inanmak hatahdlr. Eger fmn iyimagnetik bir yLikle (adi karbonc;:elikieri) ile §arj edilecekse, butip maizeme fmn ic;:inguzel biryiik olacagmdan flfln maksimumc;:ah§ma gerilimine gelmedenmaksimum c;:ah§maaklml c;:ekebi-lir. Bu yiizden flfln yanya kadardoidurularak, devreye ahmr. Ge-rilim yava§ yava§ artmlarak fm-nm ne §ekiide davrandlgl goz-Ienmelidir. Fmn yan dolu iken,voltmetre maksimum degeri, am-permetre olmasl gereken deger-den daha du§uk bir deger goste-riyorsa (uzun bobin durumu) da-ha fazia §arj yaplimah ve §arjaocak doimasa dahi azami guc;:c;:e-kimine kadar devam edilmelidir.Bu i§lem slrasmda fmnm guc;:faktorU degi§eceginden kapasi-torlerle uygun guc;:faktoru teminedilmelidir. Maizeme slcakllg1Curi noktasml gec;:tiginde ~=1olacagmdan c;:ekilen aktif aklmdu§ecektir. Eger fmnda yer varsadaha fazia §arj yapl1abilir.

Bir bobin duzenIeyebiImek ic;:inmevcut bobinin tavnm c;:ok iyibilmek gerekir. Bunun ic;:in§arj-ergime donemi arahgmdac;:ekilen guc;:-zaman grafigi C;:lka-nlarak incelenmelidir. Guc;:beklenenden daha du§uk buIu-nursa bobinden sanm C;:lkanI-mak suretiyIe duzenieme yapl-Iabilir. Ancak guc;: faktorunt.iduzeltmeyi unutmamak gerek-mektedir.

Bir bobinde sargl saylsmm du-zenienmesi §u §ekiide yapilmak-tadlr.

Bir bobin taraflOdan <;:ekilen gu<;:(4);

P: Gu<;: (kW)f: FrekansT: Sabit bir bobin uzunlugundasanm saYlsl olarak ifadeedilebilir. Eger V ve fdegi§mezse,

1P ""~ veya

PI T22

-=--P T 2

2 I

Orneklendirecek olursak; 45 sar-gill bir bobinden 300 kW <;:ekil-mi§ ve 450 kW <;:ekilmesi gereki-yorsa;

300 Tz'-=-- den450 45'

T 2=36,7 sanm olarak bulunur.

Burada 0.3 sanm kaldlrmakimkanslz oldugu i<;:in 36 veya37 sanm uzerinden karar veri-lir.

Fmnm geometrisinin izin verme-si durumunda ve guvenlik a<;:l-smdan da bir sakmca yoksa astarkalmlIgl degi§tirilerek fmn glicudegi§tirilebilir. Uzun bobinlerdeastar kalmligl azaltllIrken kisabobinlerde ise astar kalmlIgl artl-nlmak suretiyle yeniden duzen-leme yapilabilir. Ancak herhangibir degi§iklikte fmnm gli<;: fakto-ru yeniden duzeltilmelidir.

Kupol ve Ark Ocaklan ileindiiksiyon Ftrmlarmmi~letme ve EkonomikFaktorler ApsmdanKa~tl~tmlmasl

Dokumhanelerde kullaOilan ku-pol fmnlannm avantajlan ve de-zavantajlan a§aglda maddelendi-rilmi§tir.

1- istenilen kalitede kok komliruekonomik olarak elde edilebilir.

Elektromagnetikkaf1~tIrma biitiin ~arjll1

~ok klSa zamandave ~ok iyi

sekildc kanSmllll~ ~saglamak tarllf.

Ala~lInlaf bll etkiyle ~okkolay ve az hir

kaylplager~ekl e~tiril ebilmektedir.

2- Kupol ocagmdan ilk almandokme demir hi<;: kullaOllma-maktadlr.

3- Uretilen demirde kimyevi bile-§im bakuTI1ndan geni§ <;:apta sap-malar olmaktadlr.

4- Elde edilen dokme demir SI-

caklIgl kok miktanyla degi§tirile-

3e / ~ubat 199767

bilmesi, metal bile§imindeki kli-kurt oramm 01ul11sUZ yonde etki-lemektedir.

Bunun yamslra induksiyon fmn-lanmn se<;:imine etki eden faktor-leri ise a§agldaki §ekilde ozetle-yebiliriz.

1- Ergitme hlZl ve §arj bile§il11ikolaylikla kontrol edilip, her er-gitimde uyul111uluk saglanabil-mektedir.

2- Elektrol11agnetik kan§tlrmabutun §arjm <;:ok klsa zamandave <;ok iyi §ekilde kan§mml sag-lamaktadlr. Ala§lmlar bu etkiyle<;ok kolay ve az bir kaylpla ger-<;ekle§tiril e bilmektedir.

3- Ucuz §arj malzemeleri avantaj-la kullanilabilmektedir.

4- Alev ve yakltlarla dogrudantemas olmadlgmdan metal kayblasgariye inmektedir.

5- Ergitme hlZl <;ok yliksek olabi-lir, bu sayede ba§ka kan§lmlarve oksitlenmeyle kaYlp asgariyeinmektedir.

6- Aym fmnda <;ok degi§ik ala-§lmh bile§imler ergitilebilmekte-dir.

7- Kontrol <;ok kolay oldugun-dan manuel veya otomatik ola-rak yapilmaktadlr.

8- Ergimi§ metali bozabilecek her-hangi bir gaz <;lkl§1olmamaktadlr.

9- Elektrik te<;:hizatlannm baklml<;ok kolayclir.

10- SlCakhk konrolu ~ok hassasolup, yilksek slcakhklar kolaycaelde edilebilir.

11- ~ok kalifiye eleman gerektir-memektedir.

12- Curuf ahml sorun yarat-mamaktadlr.

13- Kupoldan alman metale goredaha iye fiziksel ozellikler, dahaduzgun elektrik dag111mlve dahaiyi i§lenebilirlik elde edilmek-tedir.

14- ~ekirdeksiz induksiyon fmn-lanyla tala§ gibi ku~uk klrpmtlmalzemeler briket yapl1ma ih-tiyaCl duyulmadan degerlen-dirilebilir.

15- Bile§imde herhangi birdegi§im olmadan SlVlmetal uzunsure istenilen slcakhkta tutula-bilir.

16- Metalin kukurt kapma teh-likesi yoktur.

Dokumhanelerde ekonomika~ldan ergitim ~ok kan§lk faktor-ler tarafmdan etkilenmektedir.Bundan dolayl ekonomik a~ldanark ve induksiyon fmnlan kar-§l1a§tlrmasml genellemek gu~ 01-maktadlr.

Potada bir ton dokme demirtemini l~m yapl1an kar§l1a§tlr-mada; yatmm masraflan, har-canan gu~, refrakter malzeme,elektrot, i§~ilik, baklm ve digermasraflarla sabit masraflardan

dolaYl ~e§itli vardiyalarda ~ah§-mayla ergitimde, toplam olarak~ekirdeksiz induksiyon fmnlann-daki masraflann ark ocaklannanazaran daha az oldugu gorill-mu§tUr.

Her dokumhanenin sahip 01-dugu ozel dururnlar ve isteklergoz onunde bulundurularak, enuygun ergitme unitesi se~il-melidir.

Yiiksek kaliteli iiretiIn~llnaClyia tercih edilen

indiiksiYon flnnI~u·lher ge~en giin daha

fazla talepgonnektedir. Anc~lkf1.l'lneide etmektencok, ftrull yerimli~caltsttrmak oneIll~ >

ta~unaktadlr.

Yuksek kaliteli uretim amaClY-la tercih edilen induksiyon fl-nnlan her ge~en gun daha faz-la talep gormektedir. Ancak fl-nn elde etmekten ~ok, fmmverimli ~ah§tlrmak onem ta§l-maktadlr. Bu nedenle eldekiinduksiyon flflnmm ph§maprensibi ve karakteristikleri iyi

3e / ~ubat 199768

bilinmeli, yukleme bu etkenlergozonunde bulundurularakyapl1mahdlr. Bu sayede hemdaha kaliteli, hem de dahaekonomik uriln elde edilebilir.Bununla birlikte fmn omrununartmasl urunun birim miktann-daki amortismanm du§mesineneden olacaktlr.

Yapllan ~ah§mada induksiyonfmnlannm tammlanmasl, slmf-landmlmasl ve kullammlslrasmda verimligi artlracakhususlarla, induksiyon fmnlanile ergitmede kullamlan digerocaklann kar§l1a§tlrmaSl yapl1-ml§tlr.

[1] 1. Muzaffer Dnver, "HatFrekansh 1nduksiyon Fmnlannm1mal Teknolojisi, 1. Milli Tek-noloji Kongresi, 1984, Ankara

[2] H. Murat Dnver "1nduksiyonFmnlan ve Al~ak Frekansh 1n-duksiyon Fmnlannm Tasanml",Bitirme Odevi, Karadeniz TeknikDniversitesi, Elk-Elektr. Muh. Bl.,1991, Trabzon

[3] H. Murat Dnver, "Al~akFrekansh 1nduksiyon Fmnlan",Bilkon'91 Konferansl Temmuz1991, Bilkent Dniversitesi, An-kara

[4] Nuri bZdemirel, "Dokum-hanelerde Enduksiyon OcaglPratigi", Turkiye Demir ve ~elik1§letmeleri Dokum Fabrikalan,Temmc.z 1981, Karabiik. De