baÛn tin noÄi boÄ cuÛa lieÂn hieÄp caÙc hoÄi ...vustathaibinh.vn/cuteupload/tintuc/file/ban...

Phöí biïën kiïën thûácBAÛN TIN NOÄI BOÄ CUÛA LIEÂN HIEÄP CAÙC HOÄI KHOA HOÏC VAØ KYÕ THUAÄT VIEÄT NAM

SOÁ 1245/11/2014

Möåt nöng dên saáng chïë chiïëc maáy baâo raác tre

Phöí biïën kiïën thûác

2

BAÃN TIN PHÖÍ BIÏËN KIÏËN THÛÁC

Chõu traách nhiïåm xuêët baãn- TS Phan Tuâng MêåuPhoá Chuã tõch Liïn hiïåp caácHöåi Khoa hoåc & Kyä thuêåtViïåt Nam

Ban Cöë vêën chuyïn mön- TS Phaåm Vùn Tên

Ban biïn têåp- Nguyïîn Minh Quang- Àùång Vuä Caãnh Linh- Töëng Vùn Àónh

Thû kyá biïn têåp- Phaåm Thõ Bñch Höìng- Trêìn Maånh Huâng

Trònh baây- Quyá Linh- Duy Anh

Baãn tin xuêët baãn àõnh kyâ 1söë/thaáng. Moåi thöng tinphaãn höìi vïì nöåi dung xin liïn hïåBan Thöng tin vaâPhöí biïën kiïën thûác: Àõa chó: 53 Nguyïîn Du, Haâ Nöåi Àiïån thoaåi: (04) 3.9432206 Fax: (04) 3.8227593 Email: [email protected]

TRONG SOÁ NAØY

TIN TÛÁC - SÛÅ KIÏÅN

KHOA HOÅC THÛÚÂNG THÛÁC

Cêy cöëi biïët baáo àöång nguy hiïím cho nhau .5NÖNG - LÊM - NGÛ NGHIÏÅP

SÛÁC KHOEÃ

Chûäa àau vai gaáy bùçngxoa boáp bêëm huyïåt .20GOÄ CÛÃA NHAÂ TÛ VÊËN

Vò sao khöng àûúåc laái xekhi uöëng thuöëc caãm? .26

Kinh nghiïåm cho sêìu riïng traái vuå .12+13

Cöng böë cêëp phï duyïåt 4 giöëng ngö biïën àöíi gien .3

Phöí biïën kiïën thûác TIN TÛÁC - SÛÅ KIÏÅN

3

Vûâa qua, Böå Nöng nghiïåp vaâ Phaát triïínNöng thön (NN&PTNN) àaä chñnh thûác cöngböë cêëp phï duyïåt 4 giöëng ngö biïën àöíi gienàuã àiïìu kiïån sûã duång laâm thûåc phêím, thûácùn chùn nuöi. Àêy laâ 4 sûå kiïån biïën àöíi gien(BÀG) àêìu tiïn àûúåc cöng nhêån àuã àiïìu kiïånsûã duång laâm thûåc phêím vaâ thûác ùn chùnnuöi taåi Viïåt Nam.

Caác sûå kiïån àûúåc phï duyïåt lêìn naây bao göìm4 giöëng ngö Bt 11 vaâ MIR162 cuãa Cöng ty TNHHSyngenta Viïåt Nam cuâng MON 89034 vaâ NK603cuãa Cöng ty TNHH Dekalb Viïåt Nam (thuöåc Têåpàoaân Monsanto cuãa Myä). Giêëy xaác nhêån phïduyïåt àûúåc ban haânh sau quaá trònh xem xeát kyälûúäng vaâ àûúåc chêëp thuêån búãi Höåi àöìng An toaânThûåc phêím vaâ Thûác ùn chùn nuöi BÀG laâ khöngcoá bêët kyâ aãnh hûúãng bêët lúåi naâo àöëi vúái con ngûúâivaâ vêåt nuöi. Àêy cuäng laâ bûúác ài phuâ húåp vúái chiïënlûúåc taái cú cêëu ngaânh nöng nghiïåp vaâ giaãm búátgaánh nùång nhêåp khêíu thûác ùn chùn nuöi cuãa ViïåtNam trong giai àoaån hiïån nay.

Baáo caáo cuãa Böå NN&PTNT cho thêëy, trong 6thaáng àêìu nùm 2014, khöëi lûúång nhêåp khêíu àêåutûúng àaåt 856 nghòn têën, giaá trõ 504 triïåu USD,tùng 25,8% vïì lûúång vaâ 22,3% vïì giaá trõ so vúáicuâng kyâ nùm 2013; khöëi lûúång nhêåp khêíu ngö àaåt2,33 triïåu têën, giaá trõ nhêåp khêíu àaåt 599 triïåu USD,tùng gêëp 2,4 lêìn vïì lûúång vaâ 87,1% vïì giaá trõ sovúái cuâng kyâ nùm 2013. Theo dûå baáo cuãa CuåcChùn nuöi, Böå NN&PTNT, vúái àaâ naây, nhiïìu khaãnùng àïën hïët nùm nay, nûúác ta seä nhêåp khêíu àïëntrïn 4,5 triïåu têën ngö (chiïëm 2/3 nhu cêìu), tûác seämêët khoaãng hún 1 tyã USD.

Cêy tröìng BÀG laâ thaânh tûåu khoa hoåc cuãanhên loaåi, àaä àûúåc quöëc tïë chûáng minh mang laåinhûäng taác àöång tñch cûåc àöëi vúái kinh tïë, xaä höåi, möitrûúâng; àùåc biïåt nêng cao lúåi ñch cho ngûúâi nöng

dên vaâ an toaân àöëi vúái sûác khoeã con ngûúâi. Tuynhiïn, vúái nhûäng bûúác ài thêån troång, sau quaá trònhxem xeát kyä lûúäng thò túái nay 4 sûå kiïån ngö BÀGnaây múái chñnh thûác àûúåc cöng nhêån àuã àiïìu kiïånlaâm thûåc phêím vaâ thûác ùn chùn nuöi taåi Viïåt Nam.Àêy laâ möåt bûúác tiïën trong quaá trònh hiïån àaåi hoáanöng nghiïåp Viïåt Nam vaâ giuáp nöng dên súám tiïëpcêån vúái caác tiïën böå nöng nghiïåp haâng àêìu thïë giúái.Tuy nhiïn, àïí coá thïí tiïëp cêån vúái cöng nghïå naây,baâ con coân phaãi chúâ quyïët àõnh phï duyïåt vïì antoaân sinh hoåc cuãa Böå TN&MT.

Caác sûå kiïån sau khi àûúåc cêëp giêëy chûáng nhêånàuã àiïìu kiïån sûã duång laâm thûåc phêím vaâ thûác ùnchùn nuöi cêìn phaãi àûúåc cêëp giêëy chûáng nhêån Antoaân sinh hoåc cuãa Böå TN&MT trûúác khi àûa vaâosaãn xuêët. Böå TN&MT àang xem xeát caác sûå kiïånBÀG àaä nöåp (trong àoá coá 4 giöëng ngö àaä àûúåc phïduyïåt nïu trïn). Hiïån taåi quaá trònh hoaân thiïån höì sútheo yïu cêìu cuãa höåi àöìng àaä cú baãn hoaân têët.Trïn cú súã àoá, Höåi àöìng tû vêën cho Böå trûúãng àïíàûa ra quyïët àõnh phï duyïåt cho viïåc chñnh thûác sûãduång cêy tröìng BÀG taåi Viïåt Nam. VN

Cöng böë cêëp phï duyïåt 4 giöëng ngö biïën àöíi gien

Ngö biïën àöíi gien àûúåc tröìng khaão nghiïåmtaåi Viïåt Nam

Tûâ àêìu heâ, phong traâotêåp aerobic bùæt àêìu tùng.Tuy nhiïn, khöng phaãi aicuäng têåp àûúåc mön naây,têåp àuáng quy caách cuängkhöng phaãi dïî.

9 núi 10 kiïíu!Lï Thu Haâ (25 tuöíi úã

Xuên La, Têy Höì, Haâ Nöåi)vöën coá thên hònh húi troân,cao 1,55m maâ nùång 57kg,heâ naây quyïët têm giaãmcên maâ vêîn khoeã. Àùng kyáhoåc möåt lúáp aerobic úã gêìncú quan (khu vûåc CêìuGiêëy, Haâ Nöåi), sau möåtthaáng, hïët theã thò... ruát. Lyádo: Baâi têåp nùång quaá,khöng theo àûúåc.

Coá mùåt úã caác núi têåpmúái thêëy: 9 núi 10 kiïíu. Coánúi ngûúâi têåp rêët "nghïì", tûâcaách têåp cuäng nhû trangphuåc, coá núi laåi chó nhû...têåp vêån àöång, khua khoùængtay chêy cho khoeã.

Baâ Vuä Thõ Thu Hûúng,Phoá Giaám àöëc Khu Liïnhúåp thïí thao Quöëc gia chobiïët, ngûúâi têåp trûúác hïëtnïn choån phoâng têåp àuãàiïìu kiïån: Röång 100m2 trúãlïn, thoaáng khñ, àêìy àuã aánhsaáng, coá phoâng tùæm noánglaånh vaâ caác duång cuå têåp(buåc, thaãm, taå tay, maáy lùæc

eo, cên, maáy eáp ngûåc...).Nïn traánh têåp úã nhûäng núigêìn khu chúå, khu ö nhiïîmmöi trûúâng.

Cêìn trang phuåc àuángBöå àöì têåp àuáng phaãi

co giaän 4 chiïìu, öm ngûúâi,quêìn loåt khe vaâ coá giêìy.Möåt baâi têåp chuêín seä keáodaâi 55 phuát. Sau 55 phuátphaãi nghó. Hoåc viïn nïntêåp tûâ àêìu giúâ, vò àêìu giúâbao giúâ cuäng coá baâi khúãiàöång chung. Nïëu àïën giûäagiúâ, têåp luön seä dïî bõ cocú, chuöåt ruát khi gùæng sûác.Ngûúâi têåp nïn trao àöíi vúáihuêën luyïån viïn vïì mongmuöën cuãa mònh: Muöëntùng cên, giaãm cên, muöën

búát guâ hay búát cong veåocöåt söëng... Trïn cú súã àoá,huêën luyïån viïn seä coáàiïìu chónh riïng àöëi vúáimöåt söë ngûúâi àïí àaåt hiïåuquaã cao nhêët.

Möåt söë ngûúâi vûâa têåpvûâa uöëng nûúác. Àiïìu naâykhöng töët, búãi trong quaátrònh têåp, möì höi ra nhiïìu,hñt thúã nhiïìu, cöí hoång khövaâ àêy chó laâ hiïån tûúång"khaát giaã". Nïëu uöëng nûúácngay seä tùng thïí tñch daådaây, têåp nhiïìu seä àau daådaây, hún nûäa, maáu àïën caáctöí chûác nuöi cú seä bõ loaäng.Khi kïët thuác baâi têåp, kïí caãkhaát, cuäng chó nïn uöëngnûúác tûâ tûâ.

HOAÂI HÛÚNG

Phöí biïën kiïën thûác KHOA HOÅC THÛÚÂNG THÛÁC

4

Khoa hoåc lyá thuá Aerobic:

Choån phoâng têåp röång 100m2 trúã lïn

Khöng phaãi cûá ra sên laâ têåp


5

Cêy cöëi biïët baáo àöång nguy hiïím cho nhau

GS RichardKarban, chuyïn giacêy buåi taåi Àaåi hoåcCalifornia (Hoa Kyâ)cho rùçng, cêy coãchuyïån troâ bùçngcaách gûãi caác "thöngàiïåp hoáa hoåc" qua

khöng khñ. Khi nhêån àûúåc tñn hiïåu tûâ "haângxoám", coã cêy seä biïët caãnh giaác phoâng thuãtrûúác sûå têën cöng cuãa chêu chêëu, sêubûúám, hay caác loaâi khaác. GS Karban tinrùçng öng àaä "nghe" àûúåc roä nhûäng àöëi thoaåicuãa caác cêy ngaãi àùæng - möåt loaåi cêy buåicûáng, hoa vaâng, moåc úã vuâng phña têy nûúácMyä. Öng àaä duâng keáo cùæt truåi phêìn laá vaâcoång caác buåi hoa, giöëng nhû bõ möåt conchêu chêëu phaá naát, sau àoá àem tröìng lêînvúái nhûäng cêy coân nguyïn veån vaâ theo doäisûå phaát triïín cuãa chuáng. Laá cuãa nhûäng cêytröìng gêìn nhûäng "ngûúâi haâng xoám àaä bõ cùættruåi" àoá cuäng chñnh laâ nhûäng cêy ñt bõ chêuchêëu phaá nhêët. Coá leä nhûäng cêy bõ phaá truåi,bùçng caách naâo àoá àaä thöng baáo cho "haângxoám" àïí coá caách àïì phoâng hún.

AN KHUÏ (Theo DailyMail)

Ùn ñt beáo giaãm nguy cú ung thû gan

Caác nhaâ khoa hoåc thuöåc Àaåi hoåcPennsylvania vaâ Àaåi hoåc Case WesternReserve (Hoa Kyâ) àaä thûåc hiïån nghiïn cûáutrïn hai nhoám chuöåt - möåt nhoám coá nguycú cao dïî mùæc ung thû gan do àaä àûúåcbiïën àöíi gen vaâ möåt nhoám hoaân toaân khoeãmaånh. So vúái nhûäng con chuöåt bònhthûúâng, chïë àöå ùn giaâu chêët beáo àaä taácàöång ngay trïn nhoám chuöåt coá nguy cúung thû cao laâm chuáng phaát triïín bïånh ungthû gan. Trong khi àoá, vúái möåt chïë àöå ùn ñt

beáo àûúåc thûåchiïån ngay tûâ àêìu,nhûäng con chuöåtcuâng nhoám nguycú cao àaä traánhàûúåc sûå phaát triïíncaác khöëi u aác tñnh.Mùåc duâ nhûängcon chuöåt naâygêìy hún nhûng kïët quaã nghiïn cûáu laåi chothêëy, chuáng coá nhûäng laá gan khoeã maånh.Nghiïn cûáu àûúåc thûåc hiïån vúái daång ungthû biïíu mö tïë baâo gan - möåt daång ung thûgan coá tyã lïå tûã vong dêîn àêìu hiïån nay.

KHUÏ AN (Theo UPI)

Vitamin laâm chêåm quaá trònh suy giaãm thõ lûåc

Chuyïn gia chùm soác mùæt UshaChakravarthy thuöåc Àaåi hoåc Queen (BùæcIreland) cho biïët, viïåc böí sung vitaminupplements coá thïí giuáp laâm chêåm quaátrònh suy giaãm thõ lûåc úã ngûúâi giaâ. Trongnghiïn cûáu keáo daâi 5 nùm, Chakravarthyàaä cho 400 ngûúâi sûã duång CARMA - thuöëcböí sung caroten vaâ töíng húåp chêët chöëngoxy hoáa - coá chûáa haâm lûúång caocarotenoids lutein, zeaxanthin, keäm, vita-min C vaâ E. Nghiïn cûáu phaát hiïån thêëynhûäng ngûúâi sûã duång CARMA coá thïí baãovïå àûúåc sùæc töë àiïím àen, trong khi úã nhoámsûã duång giaã dûúåc, sùæc töë àiïím àen suygiaãm roä rïåt. A.KHUÏ (Theo UPI)


6

Möåt söë nghiïn cûáu gêìn àêy àaä heá löånhûäng thöng tin quan troång goáp phêìngiaãi àaáp möåt trong nhûäng bñ êín lúán nhêëtcuãa khoa hoåc tûâ nhiïìu nùm qua: Taåi saonhiïìu bïånh nhên tûå kyã laåi coá nhûäng taâinùng hiïëm thêëy úã ngûúâi bònh thûúâng?

Taâi nùng vaâ tûå kyãBõ muâ bêím sinh, àoåc, viïët vaâ giao tiïëp

àïìu khoá khùn do chûáng tûå kyã, song Derek

Paravicini laåi súã hûäu möåt taâi nùng êmnhaåc phi thûúâng. Chaâng trai 29 tuöíi naâycoá thïí chúi laåi bêët kyâ baãn nhaåc naâo vúái àöåchñnh xaác tuyïåt àöëi duâ múái chó nghe quamöåt lêìn. Sau khi nghe möåt chuâm húåp êmvúái 10 nöët nhaåc thò lêåp tûác anh coá thïí àõnhvõ roä tûâng nöët möåt, trong khi hêìu hïët caácnhaåc sô chuyïn nghiïåp chó nhúá àûúåc 5nöët. Khaã nùng ghi nhúá vaâ trònh têëu àiïuluyïån haâng nghòn baãn nhaåc theo yïu cêìu

"iPod söëng"

Derek Paravicini, taâi nùng êm nhaåc xuêët chuáng mùæc chûáng tûå kyã

àaä mang laåi cho Paravicini biïåt danh"iPod söëng".

Paravicini laâ möåt àiïín hònh cuãa höåichûáng baác hoåc, tûâ chuyïn mön duâng àïí chónhûäng ngûúâi mùæc caác bïånh chêåm phaáttriïín trñ tuïå (maâ phöí biïën nhêët laâ tûå kyã),nhûng laåi coá taâi nùng àùåc biïåt trong êmnhaåc, Höåi hoa, Toaán hoåc hoùåc möåt söë lônhvûåc khaác.

Nùæm bùæt chi tiïëtÀïí tòm lúâi giaãi cho trûúâng húåp cuãa

Paravicini vaâ nhiïìu ngûúâi khaác nûäa, möåtnhoám nghiïn cûáu khaác cuäng cuãa Viïån Têmthêìn hoåc King's College àaä tiïën haânh trùæcnghiïåm vúái 6.000 treã em, bao göìm caã treã tûåkyã vaâ treã bònh thûúâng. Phên tñch kïët quaã thuàûúåc, caác nhaâ khoa hoåc nhêån ra rùçng, trongsöë caác àöëi tûúång nghiïn cûáu, tyã lïå taâi nùngàùåc biïåt úã nhûäng em "nhêån ra nhûäng chi tiïëtmaâ ngûúâi khaác boã qua" hoùåc "ghi nhúá caácchi tiïët maâ ngûúâi khaác khöng nhúá" cao gêëp2 lêìn nhûäng em khöng coá àùåc àiïím naây.Nhû vêåy, khaã nùng nùæm bùæt vaâ ghi nhúá chitiïët chñnh laâ möåt yïëu töë dêîn àïën sûå hònhthaânh taâi nùng. Trong trûúâng húåp cuãa "iPodsöëng" Paravicini, khi nghe möåt baãn nhaåc,thay vò bõ thu huát vaâo giai àiïåu töíng thïí nhûàa söë chuáng ta, chaâng trai naây laåi têåp trungsûå chuá yá vaâo tûâng nöët nhaåc. Àiïìu naây giaãithñch vò sao Paravicini coá khaã nùng ghi nhúáêm nhaåc tuyïåt vúâi àïën vêåy. Theo lyá giaãi cuãaSimon Baron-Cohen (Àaåi hoåc Cambridge),nguyïn nhên laâ do ngûúâi tûå kyã àùåc biïåtnhaåy caãm vúái thöng tin tri giaác.

Vaâ luyïån têåpMöåt nghiïn cûáu do Àaåi hoåc London

(Anh) thûåc hiïån cho thêëy, möåt söë ngûúâi laáixe taxi haânh nghïì lêu nùm úã thuã àö nûúácAnh coá khaã nùng ghi nhúá kyâ laå vïì 25.000tuyïën phöë vaâ haâng nghòn àõa àiïím trongthaânh phöë. Vuâng Höìi Haãi maä trong naäo

nhûäng ngûúâi naây lúán hún hùèn nhûäng ngûúâilaái xe bus vaâ nhûäng ngûúâi laâm nghïì khaáccuäng úã London. Àùåc biïåt, thêm niïn trongnghïì laái taxi caâng cao thò vuâng Höìi Haãi maäcaâng lúán, nhûng khi nghó hûu möåt thúâi gianthò noá nhoã dêìn ài. Nhû vêåy, chñnh sûå luyïåntêåp thûúâng xuyïn àaä laâm thay àöíi cêëu truáccuãa böå naäo vaâ laâm hònh thaânh caái goåi laâ taâinùng ghi nhúá. Vúái ngûúâi tûå kyã, viïåc lùåp àilùåp laåi möåt söë haânh vi, duâ vö thûác nhûng àaämang laåi hiïåu quaã nhû möåt quaá trònh luyïåntêåp. Möåt nghiïn cûáu khaác goáp phêìn cuãngcöë nhêån àõnh naây: Möåt ngûúâi tûå kyã coá khaãnùng àùåc biïåt trong viïåc tñnh lõch. Nhûngkhi àûúåc yïu cêìu sûã duång möåt hïå thöënglõch khaác vaâ chó àûúåc cho möåt thúâi giannhêët àõnh àïí thûåc têåp thò ngûúâi naây cuängkhöng tñnh àûúåc nhanh vaâ chñnh xaác húnngûúâi bònh thûúâng. HÛÚNG TIÏN

(Theo New Scientist)


7

Trûúác àêy, giúái khoa hoåc tin rùçnghöåi chûáng baác hoåc laâ möåt hiïån tûúång

hiïëm gùåp. Cûá 10 ngûúâi tûå kyã múái coá 1ngûúâi coá khaã nùng àùåc biïåt. Nhûngnghiïn cûáu múái àêy cuãa Viïån Têm

thêìn hoåc thuöåc King's College (Anh)cho thêëy, höåi chûáng naây phöí biïën húnnhiïìu. Noá àûúåc ghi nhêån úã ñt nhêët 30%

bïånh nhên tûå kyã.


8

Möåt cöng viïåc khöng àûúåc phöí biïënnhiïìu nhûng àaä mang laåi thu nhêåpàaáng kïí cho gia àònh nhûäng luác nöngnhaân, àoá laâ nghïì baâo raác tre taåi möåt söëàõa phûúng úã huyïån Phuâ Myä, tónh BònhÀõnh. Öng Tö Vùn Ún (58 tuöíi), thön MyäTrang, xaä Myä Chêu àaä thaânh cöng vúáichiïëc maáy baâo raác tre do chñnh taymònh saáng chïë ra.

Luác àêìu, chiïëc maáy taåo ra bùçng nhûängthiïët bõ chiïëc xe maáy, duâng göî khöng hoaåtàöång àûúåc. 10 nùm sau, vúái hoaâi baäo, ûúácmú kiïëm thïm tiïìn, öng nöí lûåc suy nghôhaâng àïm, veä chi tiïët chiïëc maáy, quaá trònhhoaåt àöång vaâ saáng kiïën. Öng Ún thaânhcöng khi àûa maáy baâo chaåy liïn tuåc, nhûängöëng tre vaâo böå phêån maáng maáy, dêy coroavaâ lûúäi dao chuyïín àöång, raác àûúåc maáybaâo ra thaânh tûâng àöëng. Ngûúâi àiïìu khiïínöëng tre, xoay öëng tre àïí baâo ra raác.

Caách àêy hún chuåc nùm, gia àònh öngÚn àaä gùæn boá vúái nghïì baâo raác. Luác àêìu,nghïì baâo raác bùæt àêìu bùçng viïåc duâng lûúäidao baâo raác, hònh lûúäi liïìm, baãng röång gêëpba lêìn lûúäi liïìm cùæt luáa. Tûåa cêy tre àûátkhuác chûâng nûãa meát, hai tay tyâ maånh lûúäidao vaâo àoaån tre baâo cho ra nhûäng súåi trenhoã li ty. Raác tre àûúåc thûúng buön mua vïìduâng àïí laâm nûúác ghe, nhûäng chöî heáthuãng dûúái ghe thuyïìn seä àûúåc raác trecuâng vúái loaåi nhúát laâm kñn. Trai thanh niïn,ngûúâi sûác khoeã múái baâo àûúåc gioãi lùæm laâ7kg/1 ngaây. Tñnh ra chûâng dûúái trùm ngaân.

“Möåt khoaãng thúâi gian gêìn 10 nùmroâng cho quaá trònh nghiïn cûáu, thêët baåi laâàiïìu khöng thïí traánh khoãi. Nhûng àiïìuquan troång laâ phaãi coá loâng kiïn trò, chõukhoá tòm hiïíu, vêån duång thûåc tïë, quyïëttêm thûåc hiïån àaåt muåc àñch cöng viïåcmònh laâm ra”, öng Ún khöng thêëy thúâi

gian àoá laâ daâi cho thaânh cöng höm nay,öng têm tònh.

Gia àònh quanh nùm gùæn boá àöìngruöång, nhûng àïí àuã lo cho 4 ngûúâi conhoåc haânh, phaãi thuï àêët laâm thïm, traãiqua rêët nhiïìu nghïì khaác nhau. Khönghoåc qua trûúâng lúáp kyä thuêåt naâo, bùçngkinh nghiïåm thûåc tiïîn tûâ viïåc àûáng chênàiïìu khiïín chiïëc maáy gaåo cuãa húåp taácxaä, möåt thúå sûãa xe maáy khöng chuyïn.Àïën höm nay, vêån duång hoaåt àöång cuãalûúäi dao baâo raác cuâng àöång cú hoaåt àöångchiïëc maáy gaåo, öng Ún àaä khùèng àõnhcaái taâi cuãa ngûúâi göëc nöng dên qua chiïëcmaáy baâo tre.

Raác tre baâo ra hùçng ngaây, con caái giúâàaä hoåc haânh lúán khön. Vúå chöìng öng Ún,toác àaä baåc nhûng vêîn ngöìi bïn chiïëcmaáy. Niïìm vui úã tuöíi giaâ àaä thaânh cöngvúái saáng taåo cuãa möåt caái àêìu àa nùng,tùng thu nhêåp hùçâng thaáng cuãa öng gêìnchuåc triïåu àöìng. Hiïån taåi, öng àaä laâm raàûúåc 9 chiïëc maáy baâo raác tre: 2 chiïëc maáyvúå chöìng àang laâm, 7 chiïëc maáy àûúåcbaán cho möåt söë ngûúâi dên úã tónh ThanhHoáa, xaä Myä Chêu, Myä Lúåi, Myä Phong vúáigiaá 10 triïåu àöìng. LÏ KIÏÍU

Öng Ún bïn maáy baâo raác tûå tay mònhsaáng chïë

Möåt nöng dên saáng chïë chiïëc maáy baâo raác tre


9

Thúâi gian gêìn àêy sinh hoaåt cuãangûúâi dên úã Haâ Nöåi bõ àaão löån vaâ aãnhhûúãng khöng nhoã vò nguöìn nûúácnhiïîm asen. Khöng chó úã Haâ Nöåi maânhiïìu núi ngûúâi dên tûå khai thaác nûúácngêìm, giïëng khoan sinh hoaåt cuäng coáhaâm lûúång asen cao. Vêåy phaãi laâm thïënaâo àïí coá nguöìn nûúác saåch, baão vïåsûác khoeã?

Thaåch tñn coá tïn goåi khoa hoåc thûúângduâng laâ asen hoùåc arsenic rêët àöåc haåi. Noáàöåc gêëp 4 lêìn thuãy ngên. Khi uöëng phaãimöåt lûúång asen bùçng nûãa haåt àöî xanh coáthïí chïët ngay. Thúâi gian gêìn àêy, khi haângloaåt ngûúâi trïn thïë giúái vaâ úã Viïåt nam bõmùæc nhûäng cùn bïånh nguy hiïím dêîn àïënung thû thò múái xeát nghiïåm nûúác vaâ chóàõnh ra: asen chñnh laâ möåt thuã phaåm.

Theo cöng böë cuãa Viïån Y hoåc laoàöång vaâ Vïå sinh möi trûúâng, trong söë11.500 mêîu nûúác úã 11 huyïån thò thêëy40% trong àoá bõ nhiïîm asen, coá núi vúáinöìng àöå cao gêëp haâng chuåc lêìn. ViïåtNam àaä àûúåc àaánh dêëu trïn baãn àöì önhiïîm asen cuãa thïë giúái.

Asen coá vaâ thoaát ra tûâ àêët àaá nhûngkhöng phaãi núi naâo cuäng coá sùén chêët naây.Quan troång hún laâ: nhiïîm asen trongnguöìn nûúác laåi do con ngûúâi gêy ra tûâthuöëc phun hoa quaã, khi saãn xuêët vaãi voác,vuä khñ, trong thuöëc trûâ sêu, chêët phuå giatrong thûác ùn gia suác vaâ trong caác dûúåcphêím, tûâ caác nguöìn nûúác nhiïîm bêín khaáccuãa caác nhaâ maáy hoáa chêët dêîn vaâo caácmaåch nûúác ngêìm. Viïåt Nam sûã duånglûúång rêët lúán thuöëc baão vïå thûåc vêåt, phênboán chûáa asen laâm phaát taán asen vaâotrong nûúác. Trong chiïën tranh rêët nhiïìuchêët àöåc haåi chûáa asen àaä àûúåc thaã xuöënglaänh thöí vaâ vuâng nûúác cuãa Viïåt Nam.

Theo tiïu chuêín cöng böë nùm 2002cuãa Böå Y tïë, haâm lûúång Asen cho pheáptrong nûúác sinh hoaåt phaãi dûúái0,01mg/lñt. Nhûäng vuâng bõ nhiïîm nghiïmtroång nhêët laâ phña Nam Haâ Nöåi, Haâ Nam,Haâ Têy, Hûng Yïn, Nam Àõnh, NinhBònh, Thaái Bònh vaâ Haãi Dûúng. Phaát hiïånnhiïìu giïëng khoan coá nöìng àöå arsen caonùçm úã àöìng bùçng söng Cûãu Long, nhûÀöìng Thaáp vaâ An Giang, vuâng Têynguyïn nhû Lêm Àöìng… Möåt söë rêët ñtnguöìn nûúác maáy coân coá nöìng àöå asencao gêëp vaâi lêìn mûác cho pheáp.

Giaãi phaáp cho vêën àïì naây khoá vaâcuäng àún giaãn laâ: Loåc nûúác vaâ sûã duångnûúác khöng coá asen. Nhûäng vuâng coágiïëng nûúác khoan, àïí loåc saåch nûúác coáthïí sûã duång nhûäng biïån phaáp thöngthûúâng cuãa Chûúng trònh nûúác saåch vïåsinh möi trûúâng UNICEF duâng bïí loåccaát, soãi, than hoaåt tñnh kïët húåp vúái giaânphun mûa hoùåc möåt vaâi biïån phaáp oxyhoáa. Giaãi phaáp naây giuáp giaãm roä rïåt mûácö nhiïîm sùæt ài keâm asen xuöëng rêët thêëp.Nïëu coá àiïìu kiïån kinh tïë, baâ con coá thïímua caác loaåi maáy loåc asen coá hiïåu quaãmaâ vêîn giûä àûúåc caác khoaáng chêët vaâ vilûúång cêìn thiïët cho cú thïí baây baán trïnthõ trûúâng.

NGOÅC ANH

Àöëi phoá vúái nöîi lo nûúác nhiïîm asen


10

Àoá laâ öng Nguyïîn Vùn Thaão, chuã cúsúã Tên Tên, xaä Suöëi Tre, thõ xaä LongKhaánh, tónh Àöìng Nai. Hai saãn phêímmaáy tuöët tiïu vaâ maáy lêíy bùæp cuãa öngàaä àûúåc cöng nhêån laâ saãn phêím cöngnghiïåp nöng thön tiïu biïíu tónh ÀöìngNai nùm 2013.

Hiïån cú súã Tên Tên coá trïn 10 loaåi saãnphêím maáy duâng trong nöng nghiïåp. Caácsaãn phêím naây chuã yïëu phuåc vuå cho thuhoaåch nöng saãn, nhû: maáy chaâ caâ phï,maáy tuöët tiïu, maáy saâng haåt… vaâ àûúåc öngchuã cú súã töí chûác saãn xuêët theo caách thuãcöng. Cú súã Tên Tên àûúåc nhiïìu nöng dêntñn nhiïåm vïì chêët lûúång maáy moác, nhûng ñtai biïët öng chuã cú súã laâ tay ngang vaâonghïì chïë taåo.

Tûâ nhu cêìu thûåc tïë cêìn caác loaåi maáymoác trong saãn xuêët, chïë biïën nöng saãn,öng Thaão àaä maây moâ thûã nghiïåm àïí chïëtaåo caác loaåi maáy naây. Chiïëc maáy àêìu tiïnöng chïë taåo laâ maáy chaâ caâ phï. Trûúác àoá,nöng dên thûúâng phúi traái caâ phï tûúi chokhö röìi múái xûã lyá taách lúáp voã traái ra khoãihaåt. Maáy naây coá taác duång taách lúáp voã rakhoãi haåt caâ phï tûúi giuáp haåt nhanh khö,giaãm cöng lao àöång.

Nùm 2002, öng Thaão múã cú súã TênTên. Thúâi gian àêìu, cú súã chó chïë taåo vaâiloaåi maáy röìi tûâ yïu cêìu thûåc tïë saãn xuêëtcuãa nöng dên múái dêìn dêìn böí sung nhiïìusaãn phêím khaác. Nöng dên cuäng laâ ngûúâigoáp yá giuáp chuã cú súã biïët nhûäng àiïím töët,nhûäng chöî cêìn caãi taåo, chónh sûãa. Möåt söëloaåi maáy àaä coá trïn thõ trûúâng nhûng docöng suêët lúán hoùåc giaá baán quaá cao nïnnöng dên vêîn tòm àïën cú súã àùåt haâng.

Theo öng Thaão, doâng maáy moác tûå chïënaây thûúâng khöng àuång haâng nïn baán rêët

chaåy. Vúái quy mö phuâ húåp nhu cêìu saãn xuêëtnöng höå, giaá baán laåi vûâa tuái tiïìn nöng dêncuäng laâ lyá do nhiïìu muâa vuå cú súã laâm khöngkõp haâng. Thúâi gian àêìu hoaåt àöång, möîi vuåthu hoaåch, cú súã thûúâng chó tiïu thuå àûúåc vaâichuåc saãn phêím maáy moác caác loaåi. Nhûngsau vaâi nùm hoaåt àöång, lûúång haâng tiïu thuåtùng lïn con söë haâng trùm.

Nhúâ hiïåu quaã kinh tïë cao, coá giai àoaån,thõ trûúâng maáy nöng nghiïåp tûå chïë thu huátàöng caác cú súã cú khñ tham gia. LongKhaánh nöíi tiïëng xa gêìn vïì doâng haâng naây.Khöng chó khaách haâng taåi àõa phûúng maânhiïìu tónh nhû Bònh Dûúng, Bònh Phûúác,Lêm Àöìng… cuäng tòm àïën mua saãn phêím.

Cú súã khöng ñt lêìn àoán khaách têån miïìnBùæc, miïìn Trung. Saãn xuêët cuãa cú súã cuängchuyïín dêìn theo hûúáng chuyïn nghiïåp khithõ trûúâng ngaây caâng múã röång. Trûúác àêy,cú súã chó laâm khi coá nöng dên àùåt haâng thònay, cú súã trûng baây sùén taåi tiïåm, nöng dêncoá thïí àïën choån ngay àûúåc saãn phêím ûngyá, khöng phaãi chúâ àúåi nhû trûúác. Cú súãcuäng chuã àöång saãn xuêët haâng loaåt àïí àoánàêìu thõ trûúâng trûúác caác vuå muâa thu hoaåch.

BÒNH NGUYÏN

Àam mï chïë taåo maáy nöng nghiïåp

Öng Thaão chïë taåo maáy saâng haåt


11

Coá àuáng thïë khöng?

Tûâ haâng ngaân nùm nay,con ngûúâi àaä biïët töí chûácnhûäng buöíi lïî mang àêìymaâu sùæc thêìn bñ - ài bùçngchên trêìn trïn nhûäng conàûúâng lûãa daâi khoaãng 10mhoùåc hún àûúåc àöët lïn tûâthan àaá, vúái nhiïåt àöå lïn túáikhoaãng 6000C. GS vêåt lyáDavid Willey thuöåc Àaåi hoåcPittsburgh, Johnstown(Myä), àaä hûúáng dêîn chosinh viïn caách ài trïn lûãa úãnhiïåt àöå khoaãng 1.1000C,trûúác sûå ngaåc nhiïn, thaánphuåc cuãa nhiïìu ngûúâi.

GS Willey giaãi thñch

ngûúâi ta coá thïí ài trïn lûãamaâ chên khöng hïì bõ boãngvò khi bûúác trïn than chómöåt lûúång nhiïåt rêët nhoãàûúåc truyïìn qua baân chên.Öng lyá giaãi rùçng tñnh dêînnhiïåt cuãa göî thêëp, lúáp trotaân trïn than àang chaáychñnh laâ lúáp caách ly nhiïåtkhoãi than àang rûåc chaáybïn dûúái, do àoá lûúång nhiïåtrêët nhoã truyïìn àûúåc quabaân chên. Quan troång laângûúâi bûúác trïn àoá phaãi giûänhõp bûúác nhanh, àïìu,cûúng quyïët, coá nhû thïë dabaân chên seä khöng bõ

phöìng röåp khi ài trïn thanlûãa. Khi bûúác ài, möåt chênài trïn lûãa, chên kia àûa lïnkhöng khñ nïn lúáp da chïëtdûúái baân chên nguöåi ài rêëtnhanh vaâ baão vïå baân chênkhöng bõ noáng. "Nhûängngûúâi coá sûác khoeã bònhthûúâng àïìu coá thïí ài trïnlûãa. Vêën àïì laâ baån coá àuãcan àaãm àiïìu khiïín àöichên ài trïn lûãa nhû ài trïnàöìng coã ngay tûâ bûúác àiàêìu tiïn hay khöng", GSWilley kïët luêån.

AN KHUÏ (Töíng húåp)

"Coá möåt nguöìn nùng lûúånglúán sùén coá trong caác cún gioátrïn trúâi cao", nhaâ nghiïncûáu Ken Caldeira thuöåcKhoa Sinh thaái Àõa cêìu,Viïån Nghiïn cûáuCarnegie (Hoa Kyâ) chobiïët. "Gioá trïn cao thöíimaånh hún vaâ öín àõnh húnnhiïìu so vúái gioá gêìn bïì mùåtTraái Àêët, tuy nhiïn chuáng ta cêìnlïn túái àöå cao nhiïìu kilomet múái têån duångàûúåc sûác gioá naây. Lyá tûúãng nhêët laâ khichuáng ta àïën àûúåc gêìn caác àónh gioá xoaáy,úã àöå cao khoaãng trïn 9km". Gioá xoaáy laânhûäng luöìng gioá cuöën nhanh, maånh, thöíingoùçn ngheâo trïn àöå cao khoaãng tûâ 6 -15km, nhûäng cún gioá naây thay àöíi theo

muâa, nhûng laåi coá àùåc àiïímdiïîn ra liïn tuåc trong khñ

quyïín. Noái chung, gioá xoaáythûúâng coá tñnh bïìn vûänghún vaâ thöíi nhanh hún gêëp10 lêìn gioá gêìn bïì mùåt,khiïën chuáng coá thïí trúã

thaânh möåt nguöìn nùnglûúång tiïìm êín vö cuâng döìi

daâo. Haâng loaåt caác yá tûúãngkhoa hoåc àaä àûúåc àûa ra nhùçm thu

àûúåc nùng lûúång gioá quyá giaá naây, trongàoá coá viïåc sûã duång dêy dùæt, tuöëc-bin àûúåcthiïët kïë giöëng nhû diïìu gioá. Thiïët kïë hiïånnay coá thïí taåo àûúåc doâng àiïån túái 40megawatt vaâ àûúåc truyïìn xuöëng mùåt àêëtnhúâ möåt dêy dêîn.

LÏ NA (Theo Live Science)

Tri thûác múái Diïìu saãn xuêët àiïån

Taåi sao coá ngûúâi ài àûúåc trïn lûãa?

Phöí biïën kiïën thûác NÖNG - LÊM - NGÛ NGHIÏÅP

12

Khi nghõch vuå giaá caãtraái sêìu riïng laåi rêët cao,do àoá coá thïí laâm cho cêysêìu riïng ra hoa súám húnchñnh vuå (thaáng 12 - 2)bùçng caách boán phên vaâböë trñ thúâi gian chùm soáctóa hoa, tóa traái húåp lyá.

Boán phênNgay sau khi thu hoaåch

vuå trûúác xong, phaãi tiïënhaânh tóa caânh, boán phên,tûúái nûúác cho cêy sêìu riïngàïí giuáp cêy höìi phuåcnhanh. Boán 20 -30kg/cêy/nùm phên gaâ hoaimuåc (do phên gaâ coá taácduång haån chïë sûå phaát triïíncuãa nêëm Phytophthorapalmivora), 2 - 3kgvöi/cêy/nùm, phên vö cúNPK + Mg: 3 - 4kg/cêy/lêìnvaâ 1 - 1,5kg K2SO4 hoùåcKNO3/cêy chia ra caác lêìnboán nhû sau:

Lêìn 1: Sau khi thuhoaåch boán phên gaâ hoai,vöi vaâ phên vö cú coá haâmlûúång àaåm cao theo cöngthûác NPK + Mg = 18:11:5:3hoùåc = 15:15:6:4. Lêìn 2:Trûúác khi ra hoa 30 - ngaâyboán phên vö cú coá haâmlûúång lên cao theo cöngthûác N:P:K = 10:50:17 àïígiuáp quaá trònh ra hoa dïîdaâng. Lêìn 3: Khi traái sêìuriïng to bùçng traái chömchöm boán phên vö cú coá

haâm lûúång kali cao theocöng thûác N:P:K:Mg =12:12:17:2. Lêìn 4: Khoaãng1 thaáng trûúác khi thu hoaåchcêìn boán phên kali daångK2SO4 hoùåc KNO3 vúái liïìulûúång 1 - 1,5kg/cêy àïí tùngchêët lûúång traái.

Ngoaâi ra, coân coá thïí sûãduång phên boán laá coá haâmlûúång kali cao bùæt àêìu tûâtuêìn thûá 5 àïën tuêìn thûá 9sau khi àêåu traái, chia laâm 5lêìn phun, möîi lêìn caáchnhau 1 tuêìn àïí goáp phêìnnêng cao nùng suêët vaâphêím chêët traái. Traánh phunphên boán laá coá haâm lûúångàaåm cao vaâo thúâi gian naâyvò seä kñch thñch cêy ra laá múáicaånh tranh dinh dûúäng vúáitraái àang phaát triïín, laâmgiaãm phêím chêët traái nhûlaâm cúm traái bõ sûúång, bõnhaäo... Khöng duâng caác loaåi

phên coá Clor vaâ coá chûáamuöëi (NaCL) boán cho cêysêìu riïng.

Tûúái nûúácGiai àoaån cêy sêìu riïng

ra hoa cêìn tûúái nûúác caáchngaây àïí giuáp hoa phaáttriïín, haåt phêën khoeã maånh.Nhûng vaâo thúâi àiïím 1 tuêìntrûúác khi hoa núã, cêìn phaãigiaãm lûúång nûúác tûúái, chótûúái bùçng 1/3 lûúång nûúác sovúái thúâi gian tûúái trûúác àoá(nhûng khöng àïí heáo cêy,heáo hoa) vò khi lûúång nûúácquaá nhiïìu haåt phêën seächïët, aãnh hûúãng àïën viïåcthuå phêën vaâ àêåu traái cuãavûúân sêìu riïng. Sau khiàêåu traái, laåi tûúái vúái lûúångnûúác tùng dêìn tûâ tûâ àïënmûác bònh thûúâng trúã laåi àïígiuáp traái phaát triïín töët, chêëtlûúång cao.

Kinh nghiïåm cho sêìu riïng traái vuå

Chùm soác sêìu riïng.


13

Taåo khö haånSau khi boán phên lêìn 2

àûúåc 30 - 40 ngaây, tûúáinûúác, luác cêy àaä ra àûúåc ñtnhêët 2 lêìn àoåt vaâ lêìn àoåt racuöëi cuâng cuäng àaä chuyïínsang giai àoaån thuêìn thuåc,tiïën haânh taåo khö haån nhûsau: Queát doån têët caã vêåt liïåutuã göëc, kïí caã laá ruång, laámuåc, khöng tûúái nûúác, thaáocaån nûúác trong vûúân (aápduång cho vuâng coá àaâomûúng lïn liïëp) àïí giuáp àêëtúã vuâng rïî cêy khö nhanh.Khi àêët bïn dûúái dêy àaä khöraáo, tiïën haânh phuã vaãi nhûåanhùçm àaãm baão khöng chonûúác mûa àïën àûúåc vuâng rïîcêy. Thúâi gian taåo khö haånthöng thûúâng phaãi liïn tuåctûâ 7 - 14 ngaây (tuyâ vaâo àiïìukiïån thúâi tiïët). Ngoaâi ra, vaâogiai àoaån naây coân coá thïí xûãlyá Cultar (Paclobutrazol)phun lïn taán laá vúái nöìng àöåtûâ 750 - 1.500ppm tuyâ theogiöëng (nöìng àöå thêëp chogiöëng sêìu riïng mêîn caãmvaâ ngûúåc laåi). Lûu yá chóphun Cultar 1 lêìn trong nùmvaâ chó aáp duång àöëi vúái cêysêìu riïng khoeã maånh, tûâ 7nùm tuöíi trúã lïn. Àöìng thúâicoân coá thïí sûã duång thïmcaác loaåi phên boán laá coá haâmlûúång lên vaâ kali cao nhûN:P:K = 0:52:34 (MKP) àïígiuáp quaá trònh ra hoa thuêånlúåi hún. Sau khi cêy ra hoadaâi khoaãng 2 - 3cm thò giúãboã vaãi nhûåa ra vaâ tiïën haânhtûúái nûúác nhû hûúáng dêîn úãphêìn trïn.

Tóa hoaSau khi cêy ra hoa, cêìn

tóa búát hoa, chó giûä laåi tûângkhoám hoa xa nhau àïí têåptrung dinh dûúäng cho söëhoa coân laåi phaát triïín khoeã,àêåu traái töët vaâ baão àaãm traáitraái khöng va chaåm nhaugêy khoá khùn trong chùmsoác. Chuá yá choån nhûängchuâm hoa coá cuöëng to trïnnhûäng caânh lúán, maånhkhoeã. Cöng taác tóa hoa àûúåckïët thuác 1 thaáng trûúác khihoa núã.

Tóa traái: Sau khi àêåu traái,tuây thuöåc vaâo giöëng, àöå lúáncuãa taán vaâ sûác khoãe cuãacêy maâ tiïën haânh tóa búáttraái. Àöëi vúái cêy coá àûúângkñnh taán tûâ 7 - 8m, maånhkhoeã cuäng chó giûä laåi 70 -100 traái/cêy. Chuá yá choånnhûäng traái giûäa caânh àïìutheo taán vò nïëu àïí traái úã àêìucaânh thò dïî gêîy caânh, àïítraái saát thên thò traái chêåm

phaát triïín. Cöng viïåc tóa traáicoá thïí chia laâm 3 lêìn:

Lêìn 1: Tóa traái vaâo tuêìnthûá 3 hoùåc thûá 4 sau khihoa núã, tóa caác loaåi traái àêåudêìy àùåc trïn chuâm (möîichuâm khöng nïn àïí nhiïìuhún 2 traái), traái bõ meáo moá,sêu bïånh.

Lêìn 2: Tóa traái vaâo tuêìnthûá 8 sau khi hoa núã, tóanhûäng traái coá dêëu hiïåu phaáttriïín khöng bònh thûúâng.

Lêìn 3: Tóa traái vaâo tuêìnthûá 10 sau khi hoa núã, tiïëptuåc cùæt tóa nhûäng traái coá hònhdaång bêët thûúâng.

Sau àoá tiïëp tuåc thûåchiïån viïåc boán phên, tûúáinûúác theo quy trònh àaähûúáng dêîn. Ngoaâi ra, àïí àaåtàûúåc nùng suêët cao cuängcêìn thûúâng xuyïn theo doäiàïí phoâng trûâ caác loaåi sêubïånh gêy haåi cho sêìu riïng.

NGUYÏÎN VÙN NÙM

Tóa búát hoa àïí têåp trung dinh dûúäng


14

Nhûäng nùm gêìn àêy, nhiïìu ngû dênNhún Lyá söëng “khoeã” trïn quï hûúngmònh nhúâ aáp duång saáng chïë maânh chùånthuáng khai thaác töm huâm giöëng cuãa öngÀinh Xuên Hiïën (sinh nùm 1960) úã thönLyá Hûng, xaä Nhún Lyá, TP Quy Nhún.

Theo öng Hiïën, àïí trang bõ cho viïåc “àisùn” töm huâm giöëng cêìn nhûäng duång cuåàún giaãn nhû sùæm möåt chiïëc thuáng lûúáivaâng maânh, àaâng neo, àöëc neo giùçng haiàêìu lûúái vaâ “caãi tiïën” maânh lûúái vúái töíng chiphñ khoaãng tûâ 12 – 15 triïåu àöìng. Ûu àiïímcuãa viïåc àaánh bùæt töm huâm giöëng bùçngmaânh chùån thuáng ñt töën chi phñ, hiïåu quaãcao hún so vúái àaánh bùæt bùçng ghe, thuyïìn.Nïëu duâng ghe, thuyïìn àaánh bùæt töm huâmgiöëng töën chi phñ xùng dêìu, caác phuå kiïåncao, phaãi ra khúi, baám truå àïën khi àaánh bùætxong múái vaâo búâ vaâ phaãi coá tûâ 8 – 10ngûúâi/thuyïìn, saãn lûúång thu àûúåc phaãi chiaàïìu nïn thu nhêåp àêìu ngûúâi khöng cao.Trong khi àoá, duâng maânh chùån thuáng àïíkhai thaác töm huâm giöëng thò chó cêìn 3 nhêncöng, àaánh bùæt gêìn búâ nïn ñt ruãi ro. Àïmxuöëng àaánh xong maânh àûa thuáng vaâo búânghó, 3 - 4 giúâ saáng àûa thuáng ra maânh keáolûúái lïn thu hoaåch töm, sau àoá tiïëp tuåc àaánhmaânh taåi chöî cuä, àûa thuáng vaâo búâ chúâ thuhoaåch tiïëp.

Muâa àaánh bùæt töm huâm giöëng úã NhúnLyá bùæt àêìu tûâ thaáng 11 êm lõch cuãa nùmtrûúác àïën thaáng 3 nùm sau. Trong àoá, muâanûúác trong chiïëm khoaãng 1 thaáng, muâanûúác àuåc hún 3 thaáng. Theo nhiïìu ngû dênkhai thaác töm huâm giöëng núi àêy cho biïët,muâa nûúác trong thò duâng ghe, thuyïìn àaánhbùæt töm huâm hiïåu quaã hún so vúái duângmaânh chùån thuáng. Nùm 2010, muâa àêìu tiïn

“khai lûúái” vúái caách àaánh bùæt töm huâm giöëngbùçng maânh chùån thuáng, chó 3 àïm vömaánh, nhoám baån cuãa öng Hiïën àaä “buãa”àûúåc 300 con, baán àûúåc 45 triïåu àöìng/3ngûúâi. So vúái àaánh bùæt bùçng ghe thò phaãimêët caã muâa. Àaánh bùæt töm huâm giöëng bùçngmaânh chùån thuáng möåt àïm thu hoaåch bònhquên tûâ 2 - 5 triïåu àöìng. Nùm 2011, giaàònh öng Hiïën thu nhêåp tûâ àaánh bùæt tömhuâm giöëng àûúåc 150 triïåu àöìng. Nhiïìu höåàûúåc öng hûúáng dêîn cuäng thu nhêåp tûâ 30 –60 triïåu àöìng. Caái hay laâ viïåc àaánh bùæt,khai thaác töm huâm giöëng theo caách naâykhöng gêy taác haåi möi trûúâng biïín, höångheâo cuäng coá thïí laâm àûúåc.

Vúái saáng chïë cuãa mònh öng Àinh XuênHiïën àaåt giaãi Nhêët taåi cuöåc thi “Saáng taåonhaâ nöng” tónh Bònh Àõnh nùm 2011. Tuynhiïn, àiïìu àoá vúái öng khöng quan troång,öng mong muöën caách àaánh bùæt naây súámàïën àûúåc vúái nhiïìu ngû dên, giuáp baâ contiïët kiïåm chi phñ, khai thaác töm huâm giöëngàaåt hiïåu quaã.

MINH KHOA

Öng Hiïën (thûá 2 tûâ phaãi sang) àang giúáithiïåu saáng chïë maânh chùån thuáng khai thaáctöm huâm vúái khaách

Maânh chùån thuáng khai thaác töm huâm giöëng àaåt hiïåu quaã cao

Nhùçm àêíy maånh phaát triïín chùn nuöilúån theo hûúáng haâng hoáa vaâ baão toaânnguöìn vöën nhùçm taái àêìu tû cho caác höånöng dên khaác thuöåc àöìng baâo dên töåcthiïíu söë, tûâ àêìu nùm 2014 huyïån QuaãnBaå àaä triïín khai thñ àiïím mö hònh “ Àêìutû coá thu höìi trong chùn nuöi lúån gùæn vúáixêy hêìm Biogas” taåi 3 xaä Quyïët Tiïën,Àöng Haâ vaâ xaä Quaãn Baå.

Àïí triïín khai mö hònh naây, huyïån QuaãnBaå àaä àêìu tû 1,4 tyã àöìng cho 30 höå nöngdên vay vöën. Nhûäng höå tham gia mö hònhphaãi àaáp ûáng caác àiïìu kiïån: Coá söë àaân lúåntûâ 20 con trúã lïn, 1 lúån naái sinh saãn vaâ phaãicoá 1 hêìm Biogas àïí xûã lyá chêët thaãi. Khi thûåchiïån mö hònh, möîi höå àûúåc vay 45 triïåuàöìng khöng laäi vaâ phaãi cam kïët taái àêìu tû,hoaân traã vöën theo thúâi gian sau 12, 18 vaâ 24thaáng (möîi lêìn traã 15 triïåu àöìng).

Sau 5 thaáng triïín khai (tûâ thaáng 1 -5/2014), mö hònh phaát triïín chùn nuöi lúåncoá thu höìi àaä giuáp ngûúâi dên múã röång quymö trong phaát triïín chùn nuöi lúån theohûúáng haâng hoáa vaâ xêy dûång caác hêìmBiogas nhùçm àaãm baão vïå sinh möi trûúângnöng thön vaâ cung cêëp nguöìn khñ àöët chongûúâi dên. Bïn caånh àoá, mö hònh àêìu tûchùn nuöi lúån coá thu höìi àaä taåo ra nguöìn thunhêåp khaá cho caác höå dên tham gia mö hònh.

Anh Hoaâng Vùn Dûúng, Chuã tõch UBNDxaä Quyïët Tiïën cho biïët: Toaân xaä Quyïët Tiïëncoá 15 höå thuöåc àöìng baâo dên töåc (Haán, NaChñ, Pu Peáo, Nuâng…) tham gia mö hònhphaát triïín chùn nuöi lúån coá thu höìi gùæn vúáixêy hêìm Biogas. Tûâ khi triïín khai mö hònh

tûâ àêìu nùm 2014, xaä àaä triïín khai túái caácthön baãn àïí choån höå àaáp ûáng caác àiïìu kiïånàaä àïì ra. Bïn caånh àoá, xaä thûúâng xuyïn cûãcaán böå chuyïn mön xuöëng caác thön baãn àïíkiïím tra vaâ höî trúå kyä thuêåt cho ngûúâi dên.Cho túái cuöëi thaáng 5/2014 caác mö hònhchùn nuöi lúån coá thu höìi cuãa xaä àaä mang laåinguöìn thu nhêåp khaá lúán cho caác höå dêntham gia mö hònh, bònh quên tûâ 30 – 35 triïåuàöìng/gia àònh sau khi àaä trûâ caác khoaãn chiphñ. Ngoaâi ra, nhúâ coá phaát triïín chùn nuöilúån theo hûúáng haâng hoáa gùæn vúái xêy hêìmBiogas àaä taåo ra nguöìn khñ àöët cho ngûúâidên trong sinh hoaåt gùæn vúái baão vïå möitrûúâng nöng thön. PHAÅM VÙN PHUÁ


15

Xêy hêìm biogas chùn nuöi lúån úã xaä Quyïët Tiïën

HAÂ GIANG:

Phaát triïín chùn nuöihûúáng haâng hoáa

Àïí àaåt nùng suêët cao, trong giaiàoaån chim cuát àeã trûáng, cêìn cung cêëpcho chim àêìy àuã vaâ cên bùçng caácchêët dinh dûúäng. Ngoaâi protein, nùnglûúång trao àöíi, lisine, methionin… coâncêìn chuá yá àïën canxi, phospho, vò 2nguyïn töë naây coá aãnh hûúãng rêët lúánàïën chêët lûúång voã trûáng vaâ böå xûúngcuãa cú thïí. Nöìng àöå canxi cho chimàeã trûáng phaãi àaåt 2,5 - 3,5%, phosphodïî tiïu laâ 0,5 - 0,6%.

Söë lûúång thûác ùn cung cêëp cho chimmaái àeã hùçng ngaây phuå thuöåc vaâo tyã lïåàeã. Nïëu tyã lïå àeã hùçng ngaây tùng trïn 3%,nïn cho chim ùn lûúång thûác ùn cao nhêëtkhi tyã lïå àeã àaåt 35%. Nïëu tyã lïå àeã tùng tûâ2 - 3%, cho chim ùn lûúång thûác ùn caonhêët vaâo luác tyã lïå àeã àaåt 45%. Nïëu tyã lïåàeã tùng tûâ 1 - 2%, cho chim ùn lûúångthûác ùn cao nhêët khi tyã lïå àeã àaåt 55%.Nïëu tyã lïå àeã tùng dûúái 1%, cho chim ùnlûúång thûác ùn cao nhêët khi tyã lïå àeã àaåt 65- 75%. Cêìn haån chïë bùæt chim cuát, vòchuáng rêët nhuát nhaát vaâ hoaãng loaån,stress nùång khi bõ bùæt.

Khi tyã lïå àeã cuãa àaân chim tùng àïënmöåt àöå cao nhêët àõnh, dûâng úã àoá möåt söëngaây (khoaãng 7 – 10 ngaây) maâ khöngtùng thïm hoùåc giaãm ài nûäa, nhû vêåy tyãlïå àeã cuãa àaân chim àaä àaåt àónh cao. Luácnaây nïëu khöng giaãm lûúång thûác ùn hùçngngaây thò àaân chim seä thûâa nùng lûúång,tñch luäy múä vaâ quaá beáo, tyã lïå àeã seä giaãmnhanh, trûáng beá.

Tuyâ àiïìu kiïån thûåc tïë nhû thúâi tiïët, khñhêåu, khöëi lûúång trûáng, mûác giaãm tyã lïå àeã,sûác khoeã cuãa àaân chim vaâ nhûäng yïëu töëstress… maâ giaãm lûúång thûác ùn haângngaây cuãa möîi chim maái àeã tûâ 0,5 - 1g,

nhûng chó àûúåc giaãm 10% maâ thöi vaâphaãi giaãm tûâ tûâ. Vñ duå, khi chim ùn nhiïìunhêët (luác àeã 98 - 99%) laâ 28g/con/ngaây,thò chó àûúåc giaãm nhiïìu nhêët laâ 10% x28g = 2,8g, tûác laâ seä cho ùn töëi thiïíu laâ28 - 2,8 = 25,2g/con/ngaây.

Cêìn böí sung thïm soãi cho chim àeã,àûúâng kñnh soãi 1 - 2mm. Möîi löìng chimnïn àùåt 1 maáng soãi úã phña ngoaâi chochim ùn tûå do. Trong quaá trònh cho ùn,cêìn lûu yá àiïìu kiïån khñ hêåu àïí àiïìu chónhmûác nùng lûúång cuãa khêíu phêìn chothñch húåp, quan troång nhêët laâ nhiïåt àöåchuöìng nuöi. Khi nhiïåt àöå chuöìng nuöicao hún 200C, nïëu tùng 10C thò giaãmkhoaãng 0,4kcal nùng lûúång cho möåtchim, giaãm 10C phaãi tùng thïm 0,6kcal.Duâng maáng ùn daâi gêìn bùçng chiïìungang löìng chim, möîi maáng ùn duâng cho25- 30 chim. Àöëi vúái chim maái àeã, ngoaâicaác yïëu töë aãnh hûúãng chung, nhu cêìu vïìnûúác phuå thuöåc vaâo tyã lïå àeã trûáng. Khi tyãlïå àeã caâng cao thò lûúång nûúác uöëng cuängcaâng cao, coá thïí àïën 40 - 70gnûúác/con/ngaây. Biïët àûúåc nhu cêìu naâyàïí cung cêëp àuã nûúác saåch cho chim laâmöåt viïåc laâm quan troång.

VÙN CHÛÚNG


16

Nuöi chim cuát maái giai àoaån àeã trûáng


17

Hiïån nay, do laâm luáa lúåi nhuêånthêëp, nhiïìu núi àaä chuyïín àöíi 1 hoùåc2 vuå tröìng luáa sang tröìng maâu caácloaåi nhû bùæp, àêåu naânh, meâ… Dûúáiàêy laâ möåt söë biïån phaáp caãi taåo àêëtsau khi tröìng maâu àïí tröìng luáa thuàöng coá hiïåu quaã.

Bùæp àûúåc thu haái traái, àïí laåi thên, laá vaâgöëc rïî. Do viïåc doån cêy bùæp mêët nhiïìu cönglao àöång nïn möåt söë núi baâ con ngaåi tröìngbùæp lai luên canh luáa. Tuy nhiïn, nïëu biïëttêån duång phuå phêím naây vaâ biïët caách laâmàêët thò vuå luáa sau seä coá hiïåu quaã hún. Vñ duå,thên laá bùæp coá thïí àûúåc chùåt saát göëc duânguã thûác ùn nuöi boâ. Coá thïí uã chua thên cêytûúi röìi duâng thûác ùn uã chua nuöi boâ rêët coáhiïåu quaã, tùng lúåi nhuêån. Hoùåc coá thïí duângthên laá cêy bùæp uã phên boán laåi cho luáa hayhoa maâu khaác. Trûúâng húåp khaác, coá thïíchùåt thên bùæp laâm 2 - 3 àoaån vaâ duâng maáycaây vuâi taåi ruöång seä giuáp caãi taåo àêët vaâ cungcêëp dinh dûúäng cho vuå sau.

Àöëi vúái nhûäng cêy maâu hoå àêåu, cêymeâ… thò viïåc doån taân dû cêy tröìng khöngtöën nhiïìu cöng nhû bùæp vò möåt phêìn thênlaá àaä àûúåc cùæt khi thu hoaåch traái. Sau khiduâng maáy ra haåt, phïë phêím coân laåi coáthïí duâng uã phên hûäu cú. Nhùçm giuápphên huãy nhanh thên cêy bùæp, àêåu,meâ… vûâa thu hoaåch, nïn aáp duång chïëphêím nêëm trichoderma. Nêëm naây coá taácduång phên huãy cellulose, xaác baä thûåcvêåt, göëc raå, phên giaãi húåp chêët lên khoátan thaânh dïî tiïu. Hoâa nûúác tûúái10g/bònh 16 lñt. Nïëu raãi göëc duâng 3 -5kg/ha. Coá thïí tröån vúái bêët kyâ loaåi phênboán loát àïí boán. Hoùåc coá thïí phun, duâng50g/bònh 16 lñt xõt àêîm bïì mùåt ruöång.

Sau khi xûã lyá trichoderma nïn phúiàêët caâng lêu caâng töët, röìi tiïën haânh caâyvuâi göëc, rïî vaâ laâm túi àêët cho viïåc tröìngluáa. Coá thïí caây/xúái möåt lêìn vaâ búm nûúácvaâo truåc nhêån göëc, rïî, thên, laá caác loaåicêy maâu vaâ saåch coã daåi àïí gieo saå luáa.Boán phên cho luáa thu àöng úã Àöìng bùçngsöng Cûãu Long mûác boán trung bònh cho1ha laâ 80+40+30 (N-P2O5-K2O; kgphên nguyïn chêët/ha). Tûúng àûúng174kg urea + 243kg super lên + 50kgKCL. Nïn duâng loaåi phên lên Vùn Àiïín,vò phên naây coá caã canxi àïí vûâa giaãmpheân, mùån cho ruöång luáa, vûâa phên huãyxaác baä thûåc vêåt töët hún. Chia lûúång phênlaâm 3 lêìn boán. Lêìn 1 khoaãng 7 - 10 ngaâysau saå (NSS). Lêìn 2 khoaãng 18 - 22NSS. Lêìn 3 tûâ 30 - 35 NSS.

Àöëi vúái luáa tûâ 95 - 100 ngaây thò boán 3lêìn laâ: 7 - 10 NSS; 22 - 25 NSS vaâ 40NSS. Chuá yá àêët sau tröìng maâu luên canhvaâ àûúåc vuâi thên laá hûäu cú seä giuáp luáaphaát triïín töët. Nïn duâng baãng so maâu laá(nhòn laá boán phên) àïí tiïët kiïåm chi phñphên àaåm. ST

Caãi taåo àêët tröìng maâu àïí laâm luáa thu àöng

Nöng dên xúái àêët kïët húåp truåc vuâi thên,laá rïî cêy maâu àïí tröìng luáa thu àöng


18

Mûúâng AÃng laâ möåt trong nhûänghuyïån ngheâo cuãa tónh Àiïån Biïn. Nhûängnùm gêìn àêy, huyïån àaä coá nhiïìu nöî lûåcchuyïín àöíi cú cêëu cêy tröìng, vêåt nuöi,nêng cao thu nhêåp cho ngûúâi dên trïncuâng diïån tñch àêët, vúái muåc tiïu xoáa àoáigiaãm ngheâo bïìn vûäng. Möåt trong nhûängcêy tröìng múái manh nha nhûng hûáa heånnhiïìu triïín voång, àûúåc huyïån àùåc biïåtquan têm àoá laâ cêy mùæc ca.

Àêy laâ hònh aãnh vûúân mùæc ca röång 1hacuãa gia àònh öng Quaâng Vùn Têy, úã baãnBua, xaä ÙÈng Túã (aãnh). Diïån tñch mùæc canaây àang vaâo muâa boái quaã, vúái tyã lïå àêåukhaá cao, quaã mùæc ca ra àïìu vaâ àeåp. Àûúåcbiïët, nùm 2009, thöng qua nguöìn vöën höîtrúå tûâ Dûå aán Danida – Àan Maåch, gia àònhöng Têy laâ höå duy nhêët úã Mûúâng AÃng àûúåcPhoâng NN&PTNT huyïån triïín khai tröìng thñàiïím cêy mùæc ca têåp trung. Theo àoá, öngàûúåc höî trúå 300 cêy giöëng vaâ kyä thuêåttröìng, chùm soác. Sau 4 nùm, mùæc ca choboái nhûäng quaã àêìu tiïn. Vuå vûâa qua, öngTêy àaä coá nguöìn thu àaáng kïí tûâ viïåc thuhoaåch quaã mùæc ca.

Sau khi coá nhûäng àaánh giaá bûúác àêìukhaá khaã quan vïì mö hònh thñ àiïím taåi giaàònh öng Têy, 2 nùm 2011 – 2012, huyïånMûúâng AÃng tiïëp tuåc sûã duång 200 triïåuàöìng tûâ nguöìn vöën Dûå aán Danida triïín khaitröìng múã röång diïån tñch. Àïën nay, toaânhuyïån coá hún 15ha mùæc ca àang trong quaátrònh phaát triïín. Cêy mùæc ca àaä giao taán vúáichiïìu cao bònh quên tûâ 0,5 – 1,8m. Theoàaánh giaá tûâ phña cú quan chuyïn mön, àêylaâ loaåi cêy tröìng khaá khoá tñnh. Trongkhoaãng 2 nùm àêìu, mùæc ca phaát triïínchêåm, sang nùm thûá 4 cêy múái phaát triïínnhanh vaâ bùæt àêìu quaã boái, coá thïí cho thuhoaåch tûâ nùm thûá 5 trúã ài. Vúái toaân böå diïåntñch hiïån coá cho thêëy, mùæc ca khaá phuâ húåpvúái khñ hêåu, thöí nhûúäng àõa phûúng. Möåt söë

diïån tñch àaä bùæt àêìu cho boái quaã, tuy nhiïnchûa ài vaâo khai thaác, thu hoaåch.

Tuy nhiïn, qua nhiïìu phên tñch àaánhgiaá cho thêëy, mùæc ca cuäng laâ loaåi cêy mangnhiïìu ruãi do. Nïëu phaát triïín öì aåt, khöng coákïë hoaåch, quy hoaåch seä àïí laåi nhiïìu hêåuquaã xêëu cho kinh tïë àõa phûúng, maâ chõuaãnh hûúãng trûåc tiïëp laâ ngûúâi nöng dên.Nùm 2014, Mûúâng AÃng chñnh thûác maånhdaån sûã duång nguöìn vöën 30a àïí àêìu tûtröìng mùæc ca nhûng àêìu ra cuãa saãn phêímhiïån nay coân chûa cuå thïí. Qua raâ soaát,àaánh giaá cuå thïí, hiïån nay huyïån àaä coá quyhoaåch vuâng tröìng mùæc ca úã caác xaä: ÙÈngTúã, ÙÈng Cang, ÙÈng Nûa, Ngöëi Caáy. Toaânböå caác xaä naây àïìu laâ àõa phûúng hiïån àangphaát triïín maånh cêy caâ phï; trong àoá,nhiïìu khu vûåc chûa coá cêy che boáng.Huyïån vêån àöång ngûúâi dên caác xaä tröìngxen mùæc ca vaâo toaân böå diïån tñch naây,ngoaâi muåc àñch che boáng cho cêy caâ phïthay vò möåt söë cêy tröìng khöng coá hiïåu quaãkinh tïë nhû: keo, trêíu... thò sau khoaãng tûâ 4– 5 nùm, ngûúâi dên coá thïí thu hoaåch quaãmùæc ca àïí baán ra thõ trûúâng vúái giaá thaânhcao. CHÛÚNG VÙN

Cêy mùæc ca trïn àêët Mûúâng AÃng

Vûúân mùæc ca röång 1ha cuãa gia àònh öngQuaâng Vùn Têy

Phöí biïën kiïën thûác SÛÁC KHOEÃ

19

Cuâng ruát kinh nghiïåmBeá gaái tïn laâ N.P.T.H. (9 tuöíi, úã

Vônh Long) àûúåc gia àònh àûavaâo Bïånh viïån Nhi àöìng CêìnThú cêëp cûáu trong tònh traångmïåt moãi, lûâ àûâ. Sau khi nhêåpviïån, caác baác sô phaát hiïånvïët thûúng rùæn cùæn vuâng goátchên phaãi chaãy maáu, sûngnïì, àau nhûác, lan lïn cùèngchên vaâ àuâi phaãi. Tiïën haânh xeátnghiïåm chûác nùng àöng maáu chothêëy, chaáu H. bõ röëi loaån àöng maáunùång. Qua thùm khaám, caác baác sô xaác àõnhàûúåc vïët thûúng vuâng goát chên phaãi cuãabïånh nhi H. chñnh laâ do rùæn luåc cùæn. Quaàiïìu trõ, kïët quaã tri giaác chaáu H. àaä khaáhún, bïånh nhi tónh taáo, tònh traång röëi loaånàöng maáu caãi thiïån, vïët thûúng rùæn cùænngûng chaãy maáu. Hiïån chaáu H. àaä tûå ùnuöëng àûúåc vaâ coá thïí xuêët viïån trong vaâingaây túái.

Lúâi baân: Caác bêåc phuå huynhlûu yá khöng cho treã leo treâo

cêy vò dïî bõ tai naån do teáhoùåc bõ rùæn luåc nuáp trongcaác têìng laá têën cöng. Khiài trïn coã rêåm hoùåc vûúâncêy coá nhiïìu laá khö nïnmang giaây öëng cao vaâ

mùåc quêìn daâi phuã rangoaâi giaây. Àùåc biïåt, khi bõ

rùæn àöåc cùæn hoùåc nghi ngúâ rùænàöåc cùæn, cêìn thûåc hiïån caác biïån

phaáp sú cûáu àuáng caách nhû: Cho naånnhên nùçm yïn, àùåt bïånh nhên sao cho núibõ cùæn thêëp hún so vúái tim àïí haån chïë hêëpthu noåc àöåc; rûãa saåch vïët thûúng bùçng xaâphoâng vaâ nûúác; phuã lïn vïët cùæn bùçng gaåcmaát àïí giaãm àau, sûng. Sau àoá nhanhchoáng àûa naån nhên túái cú súã y tïë àïí àûúåccêëp cûáu kõp thúâi.

BS NGUYÏÎN VUÄ

Lûâ àûâ vò bõ rùæn luåc cùæn

Anh Loâ A P. (37 tuöíi úã Laâo Cai) uöëng nhiïìu rûúåu nïn khi thêëy bõ àau tûác buång,da vaâng anh nghe ngûúâi thên phên tñch anh tûúãng nguyïn nhên do rûúåu nïn àaä uöëngrûúåu ñt hún. Nhûng caâng ngaây da anh caâng vaâng hún, ngûúâi mïåt moãi nhiïìu, hay bõcaác vïët bêìm tñm trïn da. Gia àònh súå anh mùæc bïånh laå àaä àûa anh àïën khaám úã bïånhviïån huyïån. Sau khi thùm khaám, anh àûúåc chuyïín lïn bïånh viïån tuyïën trung ûúnglaâm caác xeát nghiïåm. Taåi àêy, caác baác sô hoãi bïånh àûúåc biïët anh thûúâng ùn goãi caánïn àaä kïët luêån anh bõ saán laá gan vaâ höåi chûáng huãy hoaåi tïë baâo gan gêy nïn bïånhdïî chaãy maáu vaâ da niïm maåc vaâng. Anh phaãi nùçm viïån hún möåt thaáng àïí uöëng thuöëcsau àoá coân phaãi mua thïm thuöëc vïì nhaâ uöëng bïånh múái khoãi.

Lúâi baân: Goãi caá laâ möåt moán ùn ngon nhûng cêìn phaãi àûúåc chïë biïën cêín thêån, húåpvïå sinh. Tuy nhiïn, do têåp quaán sûã duång phên chuöìng tûúái rau, sûã duång cuâng möåtnguöìn nûúác ao - suöëi núi coá caá cho viïåc tùæm giùåt, ùn uöëng khiïën cho chñnh nguöìn nûúác,rau quaã vaâ sinh vêåt sinh söëng mang mêìm bïånh giun saán. Khi con ngûúâi sûã duång thòmêìm bïånh naây theo vaâo ngûúâi vaâ gêy bïånh. Àïí àaãm baão sûác khoeã cêìn tuên thuã tuyïåtàöëi viïåc ùn chñn uöëng söi. Khi thêëy coá biïíu hiïån bêët thûúâng vïì sûác khoeã thò phaãi ài khaámngay traánh àïí bïånh nùång khoá àiïìu trõ. BS NGUYÏÎN VUÄ

Ùn goãi caá phaá laá gan


20

Àau vai gaáy laâ möåt bïånh hay gùåptrong lêm saâng, gêy àau nhûác khoá chõu,aãnh hûúãng àïën sûác khoeã vaâ cöng taác cuãangûúâi bïånh. Bïånh xaãy ra tûác thúâi sau khinguã dêåy hoùåc quay cuái cöí àöåt ngöåt, khigùåp laånh, sau khi gaánh vaác nùång hoùåc tûthïë göëi cao àêìu möåt bïn (àau vai gaáy cêëptñnh). Cuäng coá thïí àau vai gaáy do thoaáihoáa àöët söëng cöí hoùåc do bïånh nghïìnghiïåp (àau vai gaáy maån tñnh).

Chêm cûáu vaâ xoa boáp laâ phûúng phaápàiïìu trõ cuãa y hoåc cöí truyïìn dên töåc khöngcêìn duâng thuöëc, dïî hoåc dïî laâm, coá thïíthûåc hiïån ngay taåi caác tuyïën y tïë cú súã, moåicaán böå y tïë hoùåc nhûäng ai say mï àïìu coáthïí hoåc vaâ laâm àûúåc. Sau àêy laâ nhûängthao taác cú baãn.

- Bïånh nhên ngöìi trïn ghïë, thaã loãng cú,thêìy thuöëc àûáng vaâ laâm lêìn lûúåt caác àöångtaác sau: Xoa, day, lùn, boáp tûâ vuâng baã vaiqua huyïåt kiïn tónh àïën àaåi truây vaâ lïnhuyïåt phong trò. Tûâ huyïåt àöëc du lïn huyïåtphong trò, möîi àöång taác laâm tûâ 3 - 5 lêìn.

- Bêëm vaâ day caác huyïåt phong trò, àaåitruây, phong mön, kiïn tónh, àöëc du (vûâabêëm vûâa vêån àöång cöí quay sang phaãi vaâsang traái). Riïng huyïåt baá lao khi bêëm thòkhöng vêån àöång cöí.

- Khi xoa boáp nïëu kïët húåp xoa thïmdêìu gioá hoùåc cao sao vaâng thò kïët quaã àiïìutrõ seä töët hún.

- Kiïím tra cú úã vuâng huyïåt àöëc du nïëuthêëy co cûáng thò ta bêëm, bêåt cú, day nheå thòbïånh nhên seä àúä àau vaâ vêån àöång cöí gaáydïî daâng ngay.

- Khi vêån àöång cöí bïånh nhên: Thêìythuöëc nùæm möåt baân tay kï ngang cöí bïånhnhên laâm àiïím tûåa, coân tay kia cuãa thêìythuöëc àiïìu khiïín cöí bïånh nhên nghiïngsang phaãi, sang traái, cuái cöí vaâ ngûãa cöí.

Lûu yá:- Àöëi vúái nhûäng bïånh nhên tûâ 45 tuöíi trúã

lïn do mêåt àöå khoaáng chêët cuãa xûúnggiaãm dêìn nïn cêìn cho ào kiïím tra mêåt àöåkhoaáng chêët xûúng trûúác khi laâm xoa boáp.

- Vúái nhûäng trûúâng húåp bïånh nhên bõàau vai gaáy maån tñnh thò cêìn cho chuåp filmX-quang phöíi àïí loaåi trûâ caác bïånh lyá úã phöíivaâ bïånh lyá úã trung thêët.

BS DÛÚNG TUÊËN

Chûäa àau vai gaáy bùçng xoa boáp bêëm huyïåt

VÕ TRÑ HUYÏÅT:- Phong trò: tûâ giûäa xûúng chêím cöí 1 ào

ngang ra 2 thöën, huyïåt úã chöî truäng phñangoaâi cú thang, phña trong cú ûác àoân chuäm.

- Àaåi trûä: Tûâ giûäa khe D1 - D2 ào ngangra 1,5 thöën.

- Phong mön: Tûâ giûäa khe D2 - D3 àongang ra 1,5 thöën.

- Àöëc du: Tûâ D6 - D7 ào ngang ra 1,5thöën.

- Kiïn tónh: úã trïn vai nùçm giûäa àûúângnöëi tûâ àaåi truây túái moãm vai.

- Baá lao: tûâ àaåi truây ào ngang ra 1 thöën,röìi ào thùèng lïn 2 thöën laâ huyïåt.

PGS.TS Trêìn Àùæc Phu, Cuåc trûúãngCuåc Y tïë Dûå phoâng, Böå Y tïë cho biïët:Taåi Viïåt Nam, bïånh tay chên miïånggùåp raãi raác quanh nùm úã hêìu hïët caácàõa phûúng trong caã nûúác. Söë ca mùæctrung bònh haâng nùm khoaãng 100.000- 150.000 vaâ 30 - 40 ca tûã vong. Àùåcbiïåt, bïånh thûúâng tùng tûâ thaáng 3 - 5vaâ tûâ thaáng 9 - 12; do àoá, bïånh taychên miïång coá nguy cú tiïëp tuåc giatùng trong thúâi gian túái.

Tûâ àêìu nùm 2014 àïënnay, caã nûúác ghi nhêån17.410 ca mùæc bïånh taychên miïång taåi 62 àõaphûúng, giaãm 20% so vúáicuâng kyâ nùm 2013. Tuynhiïn, möåt söë tónh, thaânhphöë laåi coá söë mùæc cao vaâtùng hún so vúái cuâng kyâ 2013nhû TPHCM (2.633 ca, tùng 28,9%),Baâ Rõa - Vuäng Taâu (1.101 ca, tùng34,4%), Caâ Mau (938 ca, tùng 15,5%),Kon Tum (112 ca, tùng 69,7%), Àùk Lùk(316 ca, tùng 3,9%).

Taåi caác bïånh viïån trïn àõa baân HaâNöåi nhû khoa Nhi, Bïånh viïån BïånhNhiïåt àúái T.Û vaâ Bïånh viïån Nhi T.Ûcuäng àaä tiïëp nhêån, khaám chûäa bïånhmöåt söë treã mùæc tay chên miïång. Möîituêìn, taåi khoa Nhi, Bïånh viïån Baåch Maicuäng tiïëp nhêån 10 treã mùæc tay chênmiïång àïën khaám...

Àïí phoâng chuã àöång phoâng chöëngbïånh tay chên miïång, Böå Y tïë khuyïëncaáo ngûúâi dên cêìn rûãa tay thûúâng xuyïnbùçng xaâ phoâng dûúái voâi nûúác chaãynhiïìu lêìn (caã ngûúâi lúán vaâ treã em), nhêëtlaâ trûúác khi chïë biïën thûác ùn, trûúác khi

ùn/cho treã ùn, trûúác khi bïë ùém treã hoùåcsau khi ài vïå sinh, sau khi thay taä vaâ laâmvïå sinh cho treã.

Thûác ùn cho treã cêìn àaãm baão àuãchêët dinh dûúäng; ùn chñn, uöëng chñn; vêåtduång ùn uöëng phaãi àaãm baão àûúåc rûãasaåch seä trûúác khi sûã duång (töët nhêët laângêm traáng nûúác söi); sûã duång nûúácsaåch trong sinh hoaåt hùçng ngaây; khöngcho treã ùn böëc, muát tay, ngêåm muát àöìchúi; khöng cho treã duâng chung khùn

ùn, khùn tay, vêåt duång ùn uöëng nhûcöëc, baát, àôa, thòa, àöì chúi chûa

àûúåc khûã truâng…Höå gia àònh, nhaâ treã mêîu

giaáo, caác höå tröng treã taåinhaâ cêìn thûúâng xuyïn lausaåch caác bïì mùåt, vêåt duång

tiïëp xuác hùçng ngaây nhû àöìchúi, duång cuå hoåc têåp, tay nùæm

cûãa, tay võn cêìu thang, mùåtbaân/ghïë, saân nhaâ bùçng xaâ phoâng hoùåccaác chêët têíy rûãa thöng thûúâng. Sûã duångnhaâ tiïu húåp vïå sinh, phên, chêët thaãicuãa treã phaãi àûúåc thu gom, xûã lyá vaâ àöívaâo nhaâ tiïu húåp vïå sinh.

Treã em phaãi àûúåc thûúâng xuyïn theodoäi sûác khoeã àïí kõp thúâi phaát hiïån, töíchûác caách ly, àiïìu trõ caác trûúâng húåpmùæc bïånh, traánh lêy bïånh cho caác treãkhaác. Caác nhaâ treã, mêîu giaáo, nhoám treãtêåp trung vaâ höå gia àònh coá treã dûúái 6tuöíi cêìn chuã àöång theo doäi sûác khoeãcuãa treã àïí kõp thúâi phaát hiïån vaâ àûangay àïën caác cú súã y tïë àïí àûúåc àiïìu trõkõp thúâi. Treã bõ bïånh phaãi àûúåc caách ly ñtnhêët laâ 10 ngaây kïí tûâ khi khúãi bïånh,khöng cho treã coá biïíu hiïån bïånh àïën lúápvaâ chúi vúái caác treã khaác.

PHÛÚNG LIÏN


21

Gia tùng bïånh tay chên miïång


22

Chaâm meâo coân goåi laâ chaâm laá to, ngoaâicöng duång nhuöåm vaãi, chaâm meâo coânàûúåc biïët àïën nhû möåt cêy thuöëc quyá.

Laâ loaåi cêy moåc hoang úã caác thungluäng êím ûúát, caác nuái àaá vaâ àûúåc tröìng úãcaác tónh vuâng cao úã miïìn Bùæc nhû Laâo Cai,Lai Chêu, Sún La, Haâ Giang, Cao Bùçng,Laång Sún... Böå phêån duâng laâm thuöëc laâ laá(laá àûúåc chïë biïën khö goåi laâ thanh àaåi),thên vaâ rïî goåi laâ baãn lam cùn, laá thu haái luácgiai àoaån baánh teã (khöng non quaá hoùåc giaâquaá), àem vïì phúi khö.

Àöng y cho rùçng, laá vaâ rïî chaâm meâoàïìu võ àùæng, tñnh haân, quy vaâo 2 kinh can,võ. Coá taác duång thanh nhiïåt, giaãi àöåc, lûúnghuyïët duâng chûäa caác chûáng bïånh cêëp tñnhnhû söët cao, nhûác àêìu, miïång khaát, phaátban, chaãy maáu cam, lyå, muån nhoåt àöåc,mêín ngûáa, viïm hoång, nhiïîm khuêín huyïët,viïm amidan, viïm àûúâng hö hêëp.

Chûäa caãm maåo phong nhiïåt: Rïîchaâm meâo 15g, àaåi thanh diïåp 10g, caátcaánh 10g, baåc haâ 9g, sinh cam thaão 3g.Sùæc lêëy 200ml uöëng möåt lêìn ngaây möåtthang, uöëng 2 - 3 thang.

Chûäa caãm nhiïîm àöåc taâ, söët cao, súålaånh, àêìu mònh àau nhûác, khaát nûúác,keám ùn, rïu lûúäi vaâng nhúåt: Rïî chaâm meâo30g, hoaâng cêìm 15g, huyïìn sêm 10g, caátcaánh 10g, liïn kiïìu 10g, saâi höì 10g, ngûubaâng 10g, thùng ma 3g, maä böåt 5g, camthaão 5g, trêìn bò 5g, cûúng taâm 5g, baåc haâ5g. Sùæc uöëng ngaây möåt thang, chia 3 lêìn.

Chûäa viïm amidan, sûng haåch úã cöí:Laá chaâm meâo khö 15g, böì cöng anh 15g;huyïìn sêm 12g. Sùæc uöëng ngaây 1 thang,chia 3 lêìn.

Chûäa viïm hoång, ban súãi, loeátmiïång, mêín ngûáa: Rïî chaâm meâo 12g,

hoaâng baá 8g, kim ngên hoa 10g, àaåi hoaâng9g, cam thaão 5g. Sùæc uöëng ngaây 1 thang,chia 3 lêìn.

Chûäa bïånh súãi kïët húåp vúái viïm phöíi:Rïî chaâm meâo 9g, kim ngên hoa 9g, thiïnhoa phêën 3g, haånh nhên 3g, huyïìn sêm 6g,maåch mön àöng 3g, tang diïåp 3g, tiïìn höì3g, cam thaão 1,5g. Sùæc uöëng ngaây möåtthang, chia 2 - 3 lêìn, uöëng 3 - 4 thang liïìn.

Cêìm maáu vïët thûúng: Lêëy thên rïîgûâng gioá giaä naát cuâng laá chaâm meâo, àùæpvaâo vïët thûúng bùng giûä.

Chûäa viïm naäo, söët cao, khaát nûúác:Laá chaâm meâo khö 15g (tûúi 30g) kim ngênhoa 30g, thaåch cao söëng 20g. Sùæc uöëngngaây möåt thang, chia 2 - 3 lêìn.

Chûäa quai bõ: Duâng rïî chaâm meâo 18g,xñch tiïíu àêåu 15g, thanh bò 6g, kim ngênhoa 6g, cam thaão 3g. Sùæc uöëng ngaây möåtthang chia 2 lêìn, duâng 2 - 4 thang. Hoùåc rïîchaâm meâo 18g, kim ngên hoa 9g, haå khöthaão 9g, cam thaão 3g. Sùæc uöëng ngaây möåtthang chia 3 lêìn, uöëng 3 - 4 thang.

Chûäa viïm kïët maåc cêëp tñnh, àaumùæt àoã, kïët maåc sung huyïët, mñ mùætsûng to, chaãy nûúác mùæt: Rïî chaâm meâo20g, böì cöng anh 18g, hoaâng liïn 10g, tûâhoa àõa àônh 15g, liïn kiïìu 15g, hoaâng cêìm12g, àaåi hoaâng 10g. Sùæc uöëng ngaây möåtthang chia 2 - 3 lêìn. LINH ÀAN

Võ thuöëc quyá tûâ cêy chaâm meâo


23

Caâ phaáo muöëi laâ moán ùn àûúåc ûathñch trong nhûäng ngaây heâ. Tuy nhiïn,nïëu ùn nhiïìu caâ, àùåc biïåt laâ caâ söëng, caâmuöëi xöíi coá thïí bõ nhûác moãi, buöìn nön,tiïu chaãy do ngöå àöåc solanin.

Trong cuöåc söëng hùçng ngaây, caâ phaáothûúâng àûúåc duâng àïí nêëu, muöëi, luöåc…trong bûäa ùn cuãa nhiïìu gia àònh. Thöngthûúâng, caâ phaáo coá hoa trùæng, tuy nhiïnhiïån nay ngaânh cöng nghïå sinh hoåc rêëtphaát triïín nïn coá rêët nhiïìu loaåi caâ khaácnhau nhû caâ hoa vaâng, hoa trùæng, hoa tñm.

Trong thên, laá, hoa vaâ quaã caâ phaáo coáchûáa möåt ñt chêët àöåc. Loaâi caâ naâo coá võàùæng nhiïìu tûác laâ chêët àöåc caâng cao. Chêëtàöåc trong caâ thûúâng àûúåc biïët túái laâ caácalkaloids. Ngoaâi ra, caâ phaáo coân coá möåtlûúång solanin àöåc. Quaã caâ chûa chñn coálûúång solanin cao hún nhiïìu so vúái quaãchñn. Chêët solanin trong caâ àûúåc xaác àõnhgiöëng nhû chêët àöåc trong mêìm xanhhoùåc phêìn xanh úã cuã khoai têy.

Solanin rêët àöåc, thêåmchñ vúái haâm lûúång rêëtnhoã. Ngöå àöåc solaninchuã yïëu gêy röëi loaåntiïu hoáa vaâ thêìnkinh. Triïåu chûángbao göìm buöìnnön, tiïu chaãy,àau ruát úã daå daây,khö raát cöí hoång,àau àêìu vaâ choángmùåt, aão giaác, mêëtcaãm giaác, tònh traångtï liïåt, söët, bïånh vaângda, giaän àöìng tûã vaâ giaãmthên nhiïåt.

ÚÃ haâm lûúång lúán, ngöå àöåc solanin coáthïí gêy tûã vong. Coá nghiïn cûáu cho rùçng,liïìu lûúång tûâ 2 - 5mg/kg thïí troång coá thïígêy triïåu chûáng ngöå àöåc vaâ liïìu lûúång tûâ 3- 6mg/kg thïí troång coá thïí nguy hiïím àïëntñnh maång. Triïåu chûáng thûúâng xuêët hiïåntrong voâng 8 - 12 giúâ sau khi tiïu thuå thûácùn, nhûng cuäng coá thïí diïîn ra trong voâng30 phuát khi ùn thûác ùn coá haâm lûúångsolanin cao.

Trong caâ phaáo tûúi, haâm lûúång solanincao gêëp 5 - 10 lêìn so vúái mûác an toaân. Vòthïë, ùn nhiïìu caâ phaáo tûúi dïî bõ ngöå àöåc.Khi nêëu chñn hoùåc muöëi chua, chêët àöåctrong quaã caâ seä giaãm ài. Chñnh vò vêåy,khöng nïn ùn caâ söëng, caâ muöëi xöíi.

Kinh nghiïåm dên gian cho thêëy, khi cúthïí vûâa múái khoãi bïånh, hoùåc àang bõ bïånh(caãm, tiïu chaãy…) ùn caâ, bïånh seä nùånghún. Chñnh vò vêåy, ngûúâi vûâa múái öëm dêåy,phuå nûä mang thai vaâ phuå nûä sau sinh cêìn

lûu yá khi ùn caâ phaáo. Phuå nûä sau khisinh nïëu ùn nhiïìu caâ phaáo

muöëi seä gêy bêët lúåi choviïåc taåo sûäa. Caã meå lêîn

con coá thïí bõ ho, khñhuyïët khöng thöng,coá thïí gêy nhûácmoãi. Thêån troångkhi phöëi húåp vúáicaác thûác ùn haân,nïn ùn keâm caácgia võ coá tñnh ön

nhû: toãi, úát, saã…Ngûúâi bõ bïånh tùng

nhaän aáp khöng duâng.KIÏÌU ANH

Khöng nïn ùn caâ muöëi xöíi

Solanin rêët àöåc coá trong caâ phaáo

24

Phöí biïën kiïën thûác GOÄ CÛÃA NHAÂ TÛ VÊËN

Hoãi: Nhiïìu ngûúâi thùæc mùæc, taåi sao treãuöëng nhiïìu sûäa vêîn khöng cao lïn àûúåc?Vêåy xin hoãi cêìn phaãi duâng thûåc phêím naâoàaãm baão cho treã tùng trûúãng töët vïì thïí lûåcvaâ chiïìu cao.

TRÊÌN HOAÂNG MY (Têy Höì, Haâ Nöåi)Theo ThS Lï Thõ Haãi, Giaám àöëc Trung

têm khaám tû vêën dinh dûúäng, Viïån Dinhdûúäng Quöëc gia traã lúâi: Àïí coá sûå tùngtrûúãng chiïìu cao töët, haâng ngaây treã cêìnnhêån àûúåc àêìy àuã nùng lûúång vaâ caác vichêët dinh dûúäng, àùåc biïåt laâ vitamin A, D,lysin, canxi, sùæt, keäm, iöët... Vitamin D coávai troâ quan troång trong chuyïín hoaá canxivaâ photpho, hai khoaáng chêët quan troång àïíphaát triïín hïå xûúng. Thiïëu vitamin D ruöåtseä khöng hêëp thuå àûúåc canxi vaâ photphodêîn àïën coâi xûúng, aãnh hûúãng àïën chiïìucao. Vitamin D coá rêët ñt trong thûác ùn,nguöìn vitamin D chuã yïëu laâ da tûå töíng húåpàûúåc khi tiïëp xuác vúái aánh nùæng mùåttrúâi. Vò thïë, duâ treã coá uöëngnhiïìu sûäa, ùn àuã chêëtnhûng khöng àûúåc tiïëpxuác vúái aánh nùæng mùåttrúâi cuäng khoá maâcao àûúåc. Canxi coánhiïìu trong sûäa vaâcaác chïë phêím tûâsûäa (pho maát, sûäachua, vaángsûäa...), caác loaåitöm, cua, caá, àêåuàöî, rau quaã...

Vitamin A cuänggiuáp cho sûå tùng trûúãngcuãa xûúng, giuáp tùngcûúâng miïîn dõch giuáp treã tùng

trûúãng töët. Vitamin A coá nhiïìu trong caácloaåi quaã maâu àoã vaâ cam nhû caâ röët, gêëc,caâ chua... caác loaåi rau coá laá maâu xanhthêîm nhû rau caãi, xaâ laách... Ngoaâi ra keämcuäng goáp phêìn quan troång àïí phaát triïínchiïìu cao. Treã em thiïëu keäm thûúâng biïëngùn, coâi coåc vaâ chêåm lúán. Iöët laâ thaânh phêìncuãa nöåi tiïët töë tuyïën giaáp cuäng coá vai troâthuác àêíy sûå tùng trûúãng cuãa cú thïí, khithiïëu iöët, treã seä bõ thiïíu nùng tuyïën giaáp vaâcoá thïí bõ luân do suy giaáp traång.

Trong caác loaåi thûåc phêím, sûäa laâ loaåitûúng àöëi àêìy àuã caác dûúäng chêët cêìn thiïëtgiuáp treã tùng trûúãng vaâ phaát triïín chiïìucao. Sûäa laâ nguöìn cung cêëp canxi quantroång, àùåc biïåt trong sûäa meå tyã lïå canxi -photpho cên àöëi nïn dïî hêëp thu hún trongsûäa boâ. Treã cêìn àûúåc buá sûäa meå hoùåc ùnsûäa böåt cöng thûác theo thaáng tuöíi, khi caisûäa vêîn phaãi àûúåc uöëng àuã 500 - 600ml

sûäa/ngaây. Tuy nhiïn, khöng coá loaåithûåc phêím naâo duâ laâ loaåi töët

nhêët coá thïí thay thïë chïëàöå ùn cên àöëi, àêìy àuã.

Do àoá, duâ coá uöëngàuã sûäa, cuäng vêînphaãi baão àaãm ùnuöëng àêìy àuã, nguãàuã vaâ àûúåc chùmsoác töët.

MINH ANH(ghi)

Ùn gò phaát triïín chiïìu cao?

Sûäa àûúåccoi laâ saãn phêím

àêìu baãng àïítùng chiïìu cao

cho treã

25


Hoãi: Hai phiïn baãn xe Toyota Fortunerhoaân toaân múái vúái phiïn baãn maáy xùng (V)vaâ maáy dêìu (G) khaác nhau úã àiïím naâo?Thêëy möåt söë khaách haâng noái xe maáy dêìurêët öìn. Vêåy àêu laâ nguyïn nhên gêy ra tònhtraång àoá?

NGUYÏÎN HOAÂNG (Myä Àònh, Haâ Nöåi)

Cöng ty Ö tö Toyota Viïåt Nam traã lúâi:Àiïím khaác biïåt lúán nhêët cuãa xe Fortuner Vvaâ G laâ loaåi nhiïn liïåu duâng cho àöång cú.Àöëi vúái àöång cú dêìu thò nhiïn liïåu sûã duånglaâ dêìu diesel rêët dïî kñch nöí. Vò vêåy, àöångcú dêìu khöng coá hïå thöëng àaánh lûãa nhûàöång cú xùng. Thay vaâo àoá, trong quaá trònhneán, nhiïn liïåu (diesel) àûúåc neán vúái aápsuêët cao phun vaâo khöng khñ coá aáp suêët vaânhiïåt àöå cao nhùçm laâm cho nhiïn liïåu tûåböëc chaáy. Kïët quaã gêy nïn chaáy vaâ nöí bïn

trong àöång cú sinh ra cöng suêët vaâ mömen xoùæn, àöìng thúâi gêy nïn tiïëng goäàöång cú. Chñnh nhúâ cú chïë tûå chaáy nöí naâykhiïën àöång cú diesel coá hiïåu quaã tiïu thuånhiïn liïåu cao hún àöång cú xùng, vò vêåy tiïëtkiïåm nhiïn liïåu hún àöång cú xùng.

Vïì tiïëng öìn úã phiïn baãn maáy dêìu, laâ docú chïë tûå chaáy nöí nhiïn liïåu diesel nïntrong quaá trònh hoaåt àöång seä sinh ra tiïëngöìn (tiïëng goä àöång cú). Tuy nhiïn, àïí khùæcphuåc nhûúåc àiïím naây cuãa àöång cú, ToyotaViïåt Nam àaä aáp duång cöng nghïå Commonrail (phun nhiïn liïåu trûåc tiïëp) hiïån àaåi trïnàöång cú D-4D vaâ hïå thöëng caách êm hoaânhaão trïn xe Fortuner G. Vò vêåy, tiïëng öìnàöång cú àaä àûúåc giaãm ài rêët nhiïìu vaâ haânhkhaách seä caãm thêëy thoaãi maái, dïî chõu khilaái xe...

MAÅNH HUÂNG (ghi)

Khaác biïåt giûäa àöång cúxe Fortuner V vaâ G

26


Hoãi: Nhiïìu ngûúâithûúâng bùn khoùn laâ taåi saokhi uöëng caác loaåi thuöëccaãm thûúâng rêët hay buöìnnguã. Àïì nghõ Baãn tin Phöíbiïën kiïën thûác tû vêën giuápvïì thöng tin naây.

HOAÂNG THANH HAÃI(TPHCM)

ThS Lï Quöëc Thõnhtraã lúâi: Àoá laâ do trong thaânhphêìn cuãa caác loaåi thuöëccaãm, ngoaâi hoaåt chêët giaãmàau, haå söët thûúâng àûúåcphöëi húåp thïm hoaåt chêëtchöëng dõ ûáng coá tïn laâ clor-pheniramin gêy buöìn nguã.Àiïìu naây cêìn phaãi àûúåcgiaãi thñch vaâ caãnh baáotrûúác àïí khi uöëng caác loaåithuöëc caãm, bïånh nhêntuyïåt àöëi khöng àûúåc vêånhaânh maáy moác, laâm viïåctrïn cao, laái xe... àïí traánhxaãy ra tai naån.

Trïn thõ trûúâng hiïån coáviïn clorpheniramin vúáinhiïìu loaåi haâm lûúång àïí sûãduång cho caác àöëi tûúångkhaác nhau. Taác duång anthêìn khaác nhau tûâ nguã gaânheå àïën nguã sêu, khömiïång, choáng mùåt vaâ gêykñch thñch xaãy ra khi àiïìu trõbùçng clorpheniramin. Bïånhnhên khi sûã duång caác loaåi

thuöëc naây cêìn thêån troång.Vúái loaåi clopheniraminmaleat 4mg àiïìu trõ bïånh dõûáng coá thïí laâm cho bïånhnhên bõ ài ngoaâi khi sûã

duång thuöëc. Trong trûúânghúåp àoá nïn dûâng thuöëc, àikhaám laåi àïí àûúåc kï loaåithuöëc khaáng histamin khaác.

PV (ghi)

Vò sao khöng àûúåc laái xekhi uöëng thuöëc caãm?

Hoaåt chêët chöëng dõ ûáng clorpheniramin gêy buöìn nguã coátrong thuöëc caãm

27


Hoãi: Töi nghe noái àaä coá phêìn mïìmchat trïn àiïån thoaåi di àöång. Vêåy Baãn tinPhöí biïën kiïën thûác tû vêën giuáp caách ûángduång phêìn mïìm naây.

PHAÅM HOAÂNG MINH (Bùæc Giang)Traã lúâi: ViTalk àang laâ möåt ûáng duång

àûúåc nhiïìu ngûúâi lûåa choån àïí chat trïn diàöång. Phêìn mïìm naây chaåy trïn caác loaåiàiïån thoaåi di àöång höî trúå Java MIDP 2.0 coákïët nöëi GPRS hoùåc Wi-Fi. Ngûúâi sûã duångcoá thïí online bêët cûá núi àêu bùçng caã taâikhoaãn ViTalk vaâ Yahoo Messenger. Theoàoá, danh saách baån beâ cuãa ViTalk vaâ

Yahoo! Mesenger seä àûúåc lûu laåi àïí giaãmchi phñ taãi thöng tin trong lêìn àùng nhêåptiïëp theo.

Àïí sûã duång phêìn mïìm naây, baån chócêìn soaån tin nhùæn coá nöåi dung VITALK gûãiàïën 8213 (giaá 2.000à/tin nhùæn) hoùåc truycêåp website: www.vitalk.vn àïí downloadmiïîn phñ.

Sau khi àaä hoaân têët quaá trònh trïn, baånchó viïåc caâi àùåt nhû bònh thûúâng. Luác naây,baån àaä coá thïí chat Yahoo Messenger úãtrïn àiïån thoaåi cuãa mònh. TK (ghi)

Chat trïn àiïån thoaåi di àöång

28


Hoãi: Cöng ty töi hiïånàang sûã duång ghïë daångxoay, boåc nó. Àûúåc biïët,ghïë sûã duång lêu ngaây cêìnphaãi giùåt, nhûng àaä ba nùmnay chuáng töi chûa giùåt. Xinhoãi, caách giùåt ghïë thïë naâoàïí coá thïí saåch maâ nhanhkhö, khöng aãnh hûúãng àïëncaác cöng viïåc khaác cuãa vùnphoâng?

NGUYÏÎN TÛÚÂNG AN (Cöng ty in vaâ quaãng

caáo Sao Mai)Anh Nguyïîn Minh

Duäng, kyä thuêåt viïn Cöngty Cöí phêìn dõch vuå HAH traãlúâi: Àïí vïå sinh ghïë, caáchtruyïìn thöëng vêîn laâ phunnûúác vaâ giùåt bùçng xaâphoâng. Tuy nhiïn, caáchnaây coá nhiïìu haån chïë laâmêët thúâi gian cuãa nhênviïn, ghïë lêu khö, aãnhhûúãng àïën cöng viïåc vaâ coáthïí laâm êím ûúát vùn phoâng.Àöëi vúái caác cöng ty lúán thòrêët khoá khùn àïí thûåc hiïåncaách naây. Hiïån nay, caáccöng ty vùn phoâng coá thïísûã duång dõch vuå giùåt êímàang àûúåc aáp duång àïí giùåtghïë vùn phoâng daång nó vaâàïåm, muát. Chó cêìn têånduång khoaãng 30 phuát trûúáckhi vaâo laâm, giúâ nghó trûa

hoùåc cuöëi buöíi chiïìu laâ caácghïë vùn phoâng àaä àûúåclaâm saåch vaâ khö nhû múái.

Khi giùåt, ngûúâi giùåt seäxõt hoaá chêët Pro 341 àûúåcnhêåp khêíu tûâ Malaysia lïnghïë taåo nïn àöå êím vaâ lúápboåt nhû xaâ phoâng. Sau àoáduâng baân chaãi àaánh maånhgiuáp lúáp buåi bêín rúi ra khoãighïë. Cuöëi cuâng sûã duångmaáy huát cöng nghiïåp cöngsuêët lúán àïí huát hoaá chêët,buåi bêín vaâ nûúác. Luác naây,

ghïë seä saåch taåp bêín, muâihöi khoá chõu, àöìng thúâi àöåêím do nûúác chó coân 5 -10%, sau 30 phuát seä khöhoaân toaân.

Cuäng theo anh NguyïînMinh Duäng, hoaá chêët sûãduång àïí giùåt ghïë àaãm baãokhöng haåi vaãi, muát vaâ dangûúâi nïn ngûúâi sûã duångcoá thïí yïn têm. Giaá dõch vuåàïí laâm saåch möîi chiïëc ghïëlaâ 12.000à.

VÊN ÀAÂI (ghi)

Chó cêìn 30 phuát laâ ghïë àaä àûúåc laâm saåch

Vïå sinh ghïë vùn phoâng bùçng quy trònh giùåt êím

29

Phöí biïën kiïën thûác GIA ÀÒNH - XAÄ HÖÅI

Hoãi: Con trai töi àaä coábùçng laái xe maáy, töi muöënsang tïn cho chaáu chiïëc xemaâ töi àang sûã duång. Vêåyxin hoãi thuã tuåc àùng kyásang tïn xe göìm nhûäng loaåigiêëy túâ gò?

CHÊU VÙN ÀÛÁC (Yïn Baái)

Phoâng CSGT Àûúângböå - Àûúâng sùæt, Cöng anTP Haâ Nöåi traã lúâi: Trûúác

hïët, baån phaãi coá giêëy khaiàùng kyá xe, chuã xe phaãi tûåkhai theo àuáng mêîu quyàõnh; Giêëy àùng kyá xe;Chûáng tûâ mua baán, chotùång xe (theo mêîu söë 2);Chûáng tûâ lïå phñ trûúác baåtheo quy àõnh: Khi àùng kyásang tïn thò giûä nguyïnbiïín söë cuä (trûâ biïín loaåi 3söë thò cho àöíi sang biïínloaåi 4 söë cuâng loaåi biïín) vaâ

cêëp laåi giêëy àùng kyá xetheo tïn cuãa chuã xe múái;Trûúâng húåp sang tïn mötö,xe maáy khaác huyïån thò chuãxe phaãi àïën Cöng an cêëphuyïån àaä àùng kyá xe àoá(khöng phaãi àûa xe àïënkiïím tra) laâm thuã tuåc ruát höìsú göëc cuãa xe chuyïín vïìCöng an cêëp huyïån núi chuãxe múái àùng kyá.

ANH HÖÌNG (ghi)

Giaãi àaáp thùæc mùæc vïì vêën àïì xaä höåi

Thuã tuåc àùng kyá sang tïn xe maáy

AÃnh minh hoåa

Phöí biïën kiïën thûác GIA ÀÒNH - XAÄ HÖÅI

30

Hoãi: Töi mang quöëc tõch Höìng Köngnhûng söëng vaâ laâm viïåc taåi Viïåt Nam. Hiïånnay, do nhu cêìu cöng viïåc, töi mua möåtchiïëc xe ö tö vaâ muöën laâm thuã tuåc àùng kyáxe taåi Viïåt Nam. Xin hoãi, khi àïën laâm thuãtuåc àùng kyá xe töi phaãi xuêët trònh caác giêëytúâ kiïím tra gò?

LÊM DO SÊM (Cêìu Giêëy, Haâ Nöåi)Phoâng CSGT Àûúâng böå - Àûúâng sùæt,

Cöng an TP Haâ Nöåi traã lúâi: Trûúâng húåpbaån laâ ngûúâi nûúác ngoaâi laâm viïåc vaâ sinhsöëng úã Viïåt Nam, khi àïën laâm thuã tuåc àùngkyá xe, baån cêìn xuêët trònh höå chiïëu (coân giaátrõ), giêëy pheáp lao àöång theo quy àõnh

hoùåc giêëy giúái thiïåu cuãa cú quan Viïåt Namquaãn lyá ngûúâi nûúác ngoaâi hoùåc Theãthûúâng truá, Theã taåm truá tûâ 1 nùm trúã lïntheo quy àõnh taåi Phaáp lïånh cuãa UÃy banthûúâng vuå Quöëc höåi söë 24/1999/PL -UBTVQH 10 ngaây 28/4/2000 vïì nhêåpcaãnh, xuêët caãnh vaâ cû truá cuãa ngûúâi nûúácngoaâi taåi Viïåt Nam. Nïëu baån àang laâmviïåc trong caác cú quan àaåi diïån ngoaåigiao, cú quan laänh sûå, töí chûác quöëc tïë;xuêët trònh chûáng minh thû ngoaåi giao hoùåcchûáng minh thû cöng vuå vaâ giêëy giúái thiïåucuãa Vuå Lïî tên hoùåc Súã Ngoaåi vuå.

ANH HÖÌNG (ghi)

Giaãi àaáp thùæc mùæc vïì vêën àïì xaä höåi

Ngûúâi nûúác ngoaâi mua xe úãViïåt Nam àùng kyá thïë naâo?

AÃnh minh hoåa

baÛn tin noÄi boÄ cuÛa lieÂn hieÄp caÙc hoÄi ...vustathaibinh.vn/cuteupload/tintuc/file/ban...

Documents