Akll Yaama Sanat

Baltasar Gracin

eviren:

Sabri Kali

Maya Kitap: 41, Kiisel Geliim: 61. Bask, stanbul Nisan 2012Orijinal ad: The Art of Worldly WisdomTm Yayn Haklar Maya Kitapa AittirYayn Ynetmeni: Tahir Malkoeviren: Sabri KaliRedaksiyon: Selen alkSon Okuma: A. Bengi elikMizanpaj: Mehmet BykturnaKapak: zlem AslanMaya KitapMerkez Mah. Kocamansur Sok. No: 6/434381 ili / stanbulTel: 0212 296 97 12e-mail: info@mayayayinlari.comwww.mayayayinlari.com

Sunu

Baltasar Gracin ya da tam adyla Baltasar Gracin y Morales hakknda bildiklerimiz ada dierbaz yazarlara gre nispeten fazla aslnda. Bunu da Graciann Cizvit tarikatna mensup bir keiolmasna ve Cizvitlerin de kardelerinin eserlerini bir dilden birok dile evirmeye ve yaymayaok merakl olmalarna borluyuz. Bu kitapta okuyacanz yz aforizma felsefe alannda deertamalarnn dnda bir de aforizma tr iinde zel bir yere sahip; nk aforizma trnngnmze ulaan ilk yetkin rnekleri arasnda saylabilecek dnceler bunlar. spanyolcadaagudeza (nkte) denen bu ksa ve zl szler sonralar yaygnlasa da ilk yetkin rnekleri arasndaelinizde tuttuunuz bu kitap yer alyor.

Baltasar Gracin 8 ubat 1601 tarihinde Aragon Krall topraklarnda bulunan Calatayud kentininBelmonte blgesinde dnyaya gelir. Adndan da anlayabileceiniz gibi, bir Maribi kenti olanCalatayud (asl ad olan Kalat Ayub Eybn ehri demektir zaten) olduka kuzeyde olmasndandolay Avrupa kltryle Maribi kltr arasnda bir geit niteliindedir o zamanlar, ancak 17.yzyln bana denk gelen Gracinn doumundan sonra kent tamamen spanyol ve Hristiyankimliindedir artk. Soylu bir doktorun olu olarak dnyaya gelen dnr-yazarn nnde dednemin tm soylu erkekleri gibi sadece iki seenek vardr: Ordu ya da kilise. Yazarn kendihakknda sylediklerinden anladmz kadaryla anne ve babas o kkken lm; Gracinocukluunu Toledoda yaayan zanaatkr amcas Antonio Gracinn yannda geirmitir.

1619 ylnda sann hizmetkrlarna katlan Gracinn yaam hakknda kesin olarak bildiimiz tekey, bir Cizvit rahip olduu ve retmenlikle geirdii uzun yllar ardndan Tarragonadaki CizvitKolejinde rektrlk yapt. Bir baka bilgimiz de yazarn hayat boyunca yakn bir dost olarakkald Don Vincencio Juan de Lastanosann eserlerinin basm konusunda kendisine byk desteklersalad; yani o gnlerin deyiiyle hamilik, bugnk deyile sponsorluk yapt. Arkeolojiyemerakl, eski para, heykel vs. biriktiren bu soylu adamn yardmyla rahat bir hayat geiren BaltasarGracin, Madrid, Zaragoza gibi yerlerde altktan sonra Tarragonaya yerleiyor ve 6 Aralk 1658tarihinde oradaki Cizvit Kolejinin rektrl grevini srdrrken hayata gzlerini yumuyor. Yazarldkten uzun yllar sonra doduu Belmonte de Catalayud kasabasnn adnn Belmonte de Gracinolarak deitirilmesi de sanata ve sanatya verilen deerin ho bir ifadesi olarak hatrlanmaktadrgnmzde...

Don Vincencionun bir mektubundan anlald kadaryla, bir kez Kral III. Philipin de sofrasnakonuk olan Gracin, dneminde verdii ateli vaazlarla nlenen ve konutuu zamanlar dinleyicilerikendisinden geiren bir hatipmi. lk kitab El Hroeyi (Kahraman) 1630 ylnda Don Vincencionundesteiyle yaymlatan yazarmz, o zamanlar akll uslu adamlarn, hele de bir Cizvit rahibinin kitapyazmasnn ho karlanmayacan dnerek kitabnda Lorenzo Gracin mahlasn kullanm. Bukitab okumadk diye zlmeye gerek yok; nk kitabn tamam paralar halinde elinizde tuttuunuzkitapta var.

zgn ad Orculo manual y arte de prudencia (ini Bilenin El Kitab ve Saduyu Sanat) olanelinizdeki kitap Joseph Jacobsn 1892 tarihli ngilizce evirisinden evrilmitir. Yazar-evirmenSabri Kali prensip olarak yazm dili ngilizce olmayan kitaplarn evirileriyle hi ilgilenmemesineramen bu kitabn bu kadar zamandr spanyolca bilenler tarafndan fark edilmediini grncedayanamam ve kendi zamannda byk vgler alm olan Joseph Jacobs evirisine el atmak

zorunda kalmtr. Bir gn Orculo Manual spanyolca aslndan da Trkeye evrilirse buna en oksevinenlerin banda bizim geleceimiz aikrdr. Jacobs kitabn evirisinin adn The Art of WorldyWisdom koyduu iin biz de Trkede Akll Yaama Sanat demeyi yeledik...

1640 ylnda El poltico Don Fernando el Catlico (Politikac Katolik Kral Fernando) kitabnyaymlam yazar. 1642 ylnda ise, alt yl sonra Agudeza y arte de ingenio (Nkte ve Yaratc ZekaSanat) adyla tekrar yaymlayaca Arte de ingenio (Yaratc Zeka Sanat) adl kitab karm.Gracinn 1647de kan kitab El Discreto (Olgun Adam) da dierleriyle hemen hemen aynartlarda yaymlanm. Bu kitabnda da yazar serseri gibi yaayan insanlar eletirerek akll, uslu,durmu, oturmu yaamasn bilen adamlarn nelere dikkat etmesi gerektiini anlatmaktadr. AkllYaama Rehberi, Gracinn bayapt olmas nedeniyle aynen El Hroenin olduu gibi ElDiscretonun da hemen hemen tamamn iermektedir.

1651-53 ve 57 yllarnda ise Genliin Baharnda, Olgunluun Gznde ve YallnKnda adl ciltten oluan El Criticn (Eletirmen) adl bir kitap daha yaymlayan Gracin, bueserinde insan ruhunun geliimi zerine dncelerini anlatr. Kitapta Saint Helena adnda bir adayaden Critilo adnda bir spanyol orada Andrenio adnda uygarlktan uzak bir yerliyle karlar.Anlamaya baladklar zaman Critilo, Andrenioya 3-4 yandaki hayatndan bugne dek olanlarnbir muhasebesini yapar. Adadan kurtulup birlikte Fransaya, spanyaya ve sonunda da Romayagiden ikili oralarda kadn ve erkek kimliklerinde kiiletirilmi olan Gerek, Yiitlik, Sahtelik vb.karakterlerle karlarlar. Critilo bu kitapta eitli katakullileriyle an insann rneklerken,Andrenio ise tm samimiyeti ve ak yreklilii ile doay simgelemektedir. Yazar sonu olarak, 17.yzyl spanyol insannn sahip olmas gereken ideal yapy kurar bu anlatsnda. Elbette dikkatiniziekmitir; felsefi yan bir yana, El Criticnun olay rgs kendisinden sonra yaymlanan RobinsonCrusoeyu epey andrmaktadr ve De Foenun, Gracindan haberdar olduunu ve esinlendiini ilerisren edebiyat tarihileri de bulunmaktadr.

Daha nce de deindiimiz Cizvit olma avantaj sayesinde Baltasar Gracinn hemen hemen tmeserleri daha kendi zamannda belli bal tm Avrupa dillerine evrilmi ve geni okur kitlelerineulama frsatn yakalamtr. Akll Yaama Rehberinde yazlan birok eyin gnmzde de aynengeerli olduunu greceinizi tahmin ediyoruz; ama gerek mmin bir Hristiyan olmak isteyenlereyol gsterme amacyla yazlmalar, gerekse de zaman iinde baz deer yarglarnn deimesi sonucukimi szlerin de okurlara garip, hatta sama geleceini gze alarak yaymlyoruz bu kitab...

MAYA KTAP

evirmenin notu: Baz paragraflarda konuyla ok ilgisi yokmu gibi grnen cmlelerlekarlaabilirsiniz. Bunlar yazarn bazen de konu dndaki fikirlerini dile getirmesindenkaynaklanmaktadr. Bu gibi durumlarda biz (zgn metne sadk kalmak adna) yazarn anlattklarndaherhangi bir deiiklik yapmadk. S.K.

Kitabn orijinal ilk basksnn n sayfas.

I Her ey Kendi Doruunda Olsun,

zellikle de insann dnyada kendine yn izme sanatnda. Bugnlerde tek bir bilge yaratmak iingerekenler, gemite Yedi Bilge [1] yaratmak iin gerekenlerden daha fazla. Zamanmzda tek birinsanla uramak iin bile gemite koca bir halkla uramak iin gerekenlerden fazlas lazm.

II Karakter ve Idrak:

Kapasitemizin iki kutbudur; biri eksikse mutluluumuz yarm kalr. drak yetmez, karakter degerekir. te yandan kendine uygun bir mevki, i, muhit ve arkada evresi edinememek ancak aptalntalihsizliidir.

III Bir Sre Merakta Brakn.

Yeniliin yaratt hayranlk, baarlarnzn deerini artrr. Kartlarnz ak oynamak hem yararszhem de yavandr. Kendinizi hemen ifa etmezseniz beklenti uyandrrsnz, zellikle de mevkinizinnemi ounluun ilgisini ekiyorsa. Her eye biraz gizem katn; gizem sayg uyandrr. Aklamayaparken ok net olmayn, sradan konumalarda en gizli dncelerinizi sergilemeyin. htiyatlsuskunluk dnyevi bilgelikler arasnda en kutsaldr. Aa vurulan bir karar asla beeni toplamaz,sadece eletiriye yer brakr. Hele de baarszlkla sonulanrsa, talihsizlik ikiye katlanr. nsanlarnsizi merakla takip etmesini salarsanz, ilahi yoldan gidiyorsunuz demektir.

IV Bilgi ve Cesaret

ycelik unsurlardr. lmsz olduklar iin lmszlk bahederler. Herkes bildikleriylesnrldr, bilgeler ise her eyi yapabilir. Bilgisiz insan ksz bir dnyadr. Bilgelik ve g, gzlerve ellerdir. Cesaretsiz bilgi meyve vermez, ksrdr.

V Bamllk Hissi Oluturun.

Tapndn gzelletiren deil, gzelletirmeye ihtiyac olmayana tapnan kii tanrsall yaratr.Bilge adam kendisine teekkr edilmesinden ziyade ihtiya duyulmasn tercih eder. Bakalarnumudun eiinde tutmak diplomata, size minnet duyacaklarna gvenmek acemicedir; umudun iyi,minnetinse kt bir hafzas vardr. Bamllk yaratan, nezaket grenden daha kazanldr.Susuzluunu gideren, kuyuya arkasn dner; sklan portakal altn servis tabandan p kutusunader. Bamllk ortadan kalknca, saygnn yan sra kibar tavrlar da kaybolur. Tecrbenin temelderslerinden biri u olmaldr: Umudu canl tutun ama bekleneni vermeyin; tahtta oturan haminiz bilesize ihtiya duymaya devam etmelidir. Ama hata yapma endiesiyle sessizlii de arya karmayn,kendi karnz iin bakasnn batmasna izin vermeyin.

VI Zirvedeki Insan.

Mkemmel domayz; stnlklerimizin, becerilerimizin tamamn elde edip varlmznbtnlne eriene kadar, kiiliimiz ve mesleimiz asndan her gn daha da geliiriz. Bu durumzevklerimizin safl, zihnimizin berrakl, muhakememizin olgunluu ve irademizin salamlndananlalr. Bazlar bu btnle hi eriemez, bir ey hep eksik kalr; bazlarysa daha ge olgunlar.

Varlnda btnl yakalam, konumas bilgece ve eylemleri saduyulu olan kii, llinsanlarn yakn evresinde kabul grr, hatta zellikle aranr.

VII stlerinize Kar Zafer Kazanmaktan Kann.

Tm zaferler nefret dourur, stlerinize kar kazandnz zaferler ise aptalca veya lmcldr.stnlk dier insanlarda, zellikle de stler zerinde kurulduunda her zaman tiksinti uyandrr.Genel avantajlarn zeri ihtiyatla rtlebilir; mesela gzel fiziki grnm, zensiz giyim tarz ardnasaklanabilir. Kimisi ans veya iyi huy konusunda ncelii size bahetse de, sz konusu saduyuolunca, hele de bir prensse bunu asla yapmaz. nk saduyu kraliyetin ayrcaldr, bu konudastnlk talep etmek krallara hakaret olur. Prensler, prenslere yakr zellikler tamak ister.Kendilerine yardm edilmesine izin verseler de, onlar amanza msaade etmezler; kendilerinesunulan tavsiyeleri, bulamadklar eyler iin klavuz deil, unuttuklar eylerin hatrlatlmas olarakkabul ederler. Nabza gre erbet verme ustaln bize gkteki yldzlar retir; gnein ocuklarolup onun gibi parladklar halde, onun parlaklyla asla boy lmezler.

VIII Ihtiras Yoksunluu,

en asil zihinlerin ayrcaldr. Bu yoksunluk bizi geici ve ucuz drtlerin etkisinden kurtarr.nsann kendine, nefsine hkim olmas en nemli ilkedir; zgr iradenin zaferi burada yatar. htiraskiiliimizi ynetmiyorsa, gzmz ykseklerde deilse, kk mevkiler bile en byklerindenfarkszdr. Skandallardan kanmann tek rafine yolu ve yeniden saygn bir insan olmann en ksa yolubudur.

IX Milletinizin Kusurlarndan Uzak Durun.

Su akt yolun; insan, iinde doduu artlarn iyi ve kt niteliklerini alr. Bazlar yurtlarna dahafazla ey borludur, nk zirvede daha elverili bir ortam mevcuttur. En uygar milletlerin bilekendilerine zg kusurlar vardr; bu zayf yanlar, dier milletlerin bbrlenerek veya onlar uyararakknamalarna yol aar. nsann kendi milletinden ald kusurlar dzeltebilmesi ya da en azndansaklayabilmesi zek gstergesidir; bylece kendi toplumunuzda zgn olmann itibarn kazanabilirve bu yndeki beklentiler az olduu iin daha da saygn addedilirsiniz. nsanlarn mevkilerinin,grevlerinin veya yalarnn beraberinde getirdii zayflklarnn yan sra, aileden gelen kusurlar daolabilir. Eer bu zayflklarn hepsi bir kiide toplanr ve doru dzgn nlemler alnmazsa, ortayatahamml edilemez bir canavar kar.

X Servet ve n:

Biri gelir geer, dieri kalcdr. Birincisi hayat boyu, ikincisi daha sonras iindir; birisi gptauyandrr, dieri unutulmamay salar. Para arzu edilir, bazen de hazr bulunur; n ise hak edilir. nlolma tutkusu insann en iyi ynnden kaynaklanr. alar boyu devlerin kardei olmutur, her zamanulara meyleder; ya insan dehete dren ucubeler ya da gz kamatran dhiler yaratr.

XI Sizi Eitebileceklerin Dostluunu Kazann.

Brakn dosta ilikiler bilgi ve tecrbe okuluna dnsn, sohbetlerde kltr aktarlabilsin;

bylece arkadalarnz retmenleriniz olur, sohbetin hazzna eitimin avantajlarn da eklersiniz.Akll kiiler hazlarn byle dei toku etmekten keyif alrlar: Konuurken beeni toplar, duyduklarsayesinde eitim alrlar. Dier insanlara hep karlarmz yznden ilgi duyarz ama buradaki durumdaha saygn niteliktedir. Buralar kibrin mabedi deil, grgnn sahnelendii birer tiyatro olduu iin,bilge insanlar asilzade konaklarnn mdavimidir. yle beyefendiler vardr ki, sadece kiilikleri vedavranlar ile soyluluk kerametini sergilediklerinden deil, evrelerinde dnyevi bilgeliin en iyive asil temsilcileri olan, iyi yetimi kiiler bulunduu iin de grm geirmi kimseler olarak itibargrrler.

XII Doa ve Sanat:

Malzeme ve iiliktir. Sanatla, ustalkla desteklenmeyen mkemmeliyet ve zerinde allmamgzellik olmaz, ilenmeyen kaba kalr. Sanat kt durumdakini iyiletirir, hayrl olan ise gelitirir.Doa bize en uygun olan nadiren verdii iin sanata bavurmak zorundayz. Doadaki en kusursuzgrnen yaratm bile yontulmamtr, eitim yoksa mkemmellik yarm kalr. Yzeysel eitimalnmad srece herkeste parlatlmam bir yn kalr ve mkemmelliin her tr biraz cilagerektirir.

XIII Bazen Dnerek, Bazen de Sezgiyle Hareket Edin.

nsann hayat insani ktlklere kar savamaktan ibarettir. Saduyu stratejik plan deiiklikleriaraclyla mcadele eder: Savurduu tehdidi asla gerekletirmez, tek beklentisi fark edilmedenkaabilmektir. Mcadele taktiini her zaman gizlemeye alarak ustalkla havaya nian alp hedefiniumulmadk bir ynden vurur. Kar tarafn dikkatini ekmek iin gstermelik bir maksat belirler,sonra geri dnp umulmadk bir hamleyle zafer kazanr. Fakat keskin bir zek, dikkatle gzlemleyipiin asln kavrayarak pusuya yatar. Rakibinin vermeye alt izlenimin zddn her zaman anlar,tm yanltc hileleri fark eder. lk drtnn geip gitmesine izin verir; ikinciyi, hatta ncybekler. Bunun zerine saduyu, hilesinin tahmin edildiini grerek daha yksekten uua geer vegerei kullanarak kandrmaya alr. Farkl bir dolap evirebilmek iin oyununu tersine evirir,rakibini hibir hile yapmadan aldatmaya, son derece ak yrekli davranarak kandrmaya alr.Fakat karsndaki keskin zek da artan bir dikkatle tetiktedir; kla gizlenen karanl fark eder, dahabasit olduu iin daha zor anlalsa da, her eylemin anlamn zer. Piton ejderi, Apollonun uzaklaraerien oklaryla ite byle kurnazca savamtr.[2]

XIV Bir eyin Kendisi ve Yapl ekli:

Ortaa bilginlerinin syledii gibi, z yeterli deildir, artlara da bakmak gerekir.Grgszlk her eyi, saduyu ve adaleti bile bozar; grg ise her eyin eksiini rter, olumsuzcevaplar allayp pullar, geree tat katar ve yall bile gzelletirir. lerin nasl yapldgidiatn belirlenmesinde nemli rol oynar, grgl tavrlar insanlarn duygularn derinden etkiler.Ho davranlar hayata nee katar ve i ac ifadeler zorluklar amada muazzam fayda salar.

XV Yannzda Size Hizmet Eden statlar Bulundurun.

Aklca stn kimseleri evrelerine toplamak kudretlilerin bir ayrcaldr; bu kimseler onlar hertrl cehalet korkusundan ve tartmal meseleleri dnp tanmak klfetinden kurtarr. Bilgelerden

faydalanmak nadir rastlanan bir azamettir ve esir aldklar hkmdarlar hizmetkarlar olarakkullanmay seven Dikranlarn[3] barbarca zevkini fazlasyla aar. stadmz olabilecek yaradlasahip kiileri hizmetimize almay baarmak, hayatn bize sunabilecei en byk, en benzersizstnlktr. Bilmek ok nemliyken, yalnzca yaamak o kadar da nemli deildir; bilgisiz bir yaamgerek olmaz. aba harcamadan renmek, bakalarnn deneyimlerinden yararlanmak ve bu ekildebilgelemek son derece zekicedir. Sonrasnda meclis salonunda bakalarn temsilen konutuunuzda,nceden dantnz ok sayda bilge sizin araclnzla konumu olur; bylece bakalar zahmetekerken, siz de bir uzman olarak nam salarsnz. Size bu ekilde hizmet eden statlar en iyi kitaplardamtarak bilgeliin zn karr. Bilgeleri hizmetine alamayanlar ise onlarla dostluk kurmaldr.

XVI Bilgi ve Iyi Niyet

bir arada olunca, baarnn sreklilii muhakkaktr. Kendini ktle adayan parlak bir entelektel,doad bir canavardr. Kt niyet tm mkemmellikleri zehirler, bilgiyle birlemesi ancak vereceihasar arttrr. Yalnzca ykm getiren, sefil bir stnlk salar. Saduyusuz bilgi lgnl ikiyekatlar.

XVII Farkl Taktikler Uygulayn;

bir rakip karsnda, onun dikkatini datmak iin yntem deitirmek yararldr. Her zaman ilkdrtlerinizle harekete gemeyin, rakibiniz ok gemeden tekdze davranlarnzn farkna varacak,sonraki hamlelerinizi tahmin ederek tasarlarnz gerekletirmenizi engelleyecektir. Dz uan kuuvurmak kolay, dnerek uan vurmaksa zordur. Her zaman aklnza sonradan gelen fikirlere gre dehareket etmeyin; ikinci hamlenizde plannz fark edebilirler. Dman hep tetiktedir, hakkndangelebilmek yksek beceri gerektirir. Kumarbaz, rakibin bekledii kart elinde tutar, ona istediiniasla vermez.

XVIII Uygulama ve Yetenek

olmakszn hibir mevkiye ulalmaz; ancak bu ikisi birletii zaman en ykseklere eriilir. Bazenorta zekal insanlar sadece eylem iinde olduklar iin, oturduu yerde oturan stn insanlardan dahabaarldrlar. almak itibarn bedelidir. Bedeli az olann deeri de dktr. En yksek mevkilereulamann nnde, uygulama eksiklii sk sk, yetenek eksiklii ise nadiren bir engel tekil eder.Mtevaz bir ite hret ve saygnlk kazanmaktansa byk ilerde ortalama bir baar yakalamaytercih etmek, en azndan asil bir zihnin gstergesidir. Fakat en ykseklerde parlayabilecekken,ortalama bir baaryla tatmin olmak bu ekilde mazur gsterilemez. Dolaysyla hem doal yeteneehem de onu ileme becerisine ihtiya vardr, uygulama ise insan btnle eritir.

XIX Balangta Abartl Beklentiler Uyandrmayn.

nceden yaratlan beklentileri karlayamamak, tm nllerin genel ansszldr. deallerioluturmak kolay, gerekletirmek zor olduu iin gerekler hayallerin yerini asla tutmaz. Hayal gc,umutla birleerek, ikisinden de daha stn beklentilerin ortaya kmasna yol aar. Meziyetler nekadar stn olsa da beklentileri asla tatmin etmez ve insanlar ar yksek beklentileri yznden dkrklna uradka, hayranlk duymak yerine hayal krklklar yaamaya daha meyilli olurlar. Umutgerei fena halde arptr; becerilerinizin sizi bu durumdan korumasna izin verin, nk amaca

ulamak arzular tatmin etmekten daha nemlidir. Balangta merak uyandrmak iin, nihai sonucunteminat saylmayacak, vgye deer birka giriimde bulunmak yeterlidir. Gerein beklentileriglgede brakarak onlarn tesine ulamas daha faydaldr. Ancak ayn abart onlarn en bykyardmcs olduu ve genel beeniyi zerlerine ektii iin, bu kural ktler zerinde geerliliiniyitirir: Balangta byk bir ykm gibi grnen durum, daha sonra katlanlr bulunmaya balanr.

XX an Adam...

Yaadklar adan destek alan bireylere nadiren rastlanr. Herkes hak ettii ada yaamaz, yaasada nasl deerlendireceini bilemez. Baz insanlar daha iyi bir yzylda yaamay hak eder, nkiyilik her zaman galip gelmez. Her iin kendi zaman vardr, mkemmel nitelikler bile modaya grebelirlenir. Bilgenin avantaj lmsz olmasdr; deeri yaad yzylda anlalmasa bile sonrasndaanlalacaktr.

XXI ansl Olma Sanat...

ansn kendi kurallar vardr ve akll insanlar her iini ansa brakmaz. ansa, ona ilgi gstererekde yardmc olabilirsiniz. Bazlar, kader tanras kapsn aralayana kadar beklemekle yetinir.Dierleri daha iyisini yapar; hzla ilerler, zekice ataklaryla tanraya ular, erdem ve yrekliliklerisayesinde onun desteini kazanrlar. Fakat gerek bir dnya grne gre, erdem ve igrden bakayarg yoktur; nk bilgelik ve cehalet dnda iyi ya da kt ans yoktur.

XXII Bilgili Insan Sadede Gelir.

Akll adamlar kendilerini zarif ve mkemmel bir bilgelikle donatr, evrelerinde yaplandedikodulardan uzak durup nemli bilgilerde uzmanlarlar. Anlaml, zekice vecizeleri ve soylueylemleri hafzalarna alarak iselletirip bunlar uygun frsatlarda kullanabilirler. nsan deneyerekdaha kolay renir; bir musibet bin nasihatten iyidir. Basmakalp bilgi zgrce kullanld srece,bazlarnn iine yedi sanat dalndan daha fazla yarar.

XXIII Lekesiz Olun.

Lekesizlik, mkemmelliin zorunlu, olmazsa olmaz kouludur. Pek az insan fiziksel veya ahlaki birlekesi olmadan yaar. Bu lekeler kolaylkla temizlenebilecei iin, ounlukla fazla nemsenmezler.Bakalarnn keskin zeks, yksek niteliklere ilitirilmi ufak falsolar grmekten honutsuzdur, yinede tek bir bulutun gnei tamamen rtebilecei akldan kmamaldr. Benzer ekilde, itibarmzda dakt niyetli kiilerin abucak fark edip srekli dikkat edecei baz lekeler vardr. En gelimimaharet, o lekeleri bir vn kaynana dntrmektir. Sezar doutan gelen kusurlarn bandakidefne dallarnn altna gizlemitir.

XXIV Hayal Gcnz Denetleyin.

Onu bazen dzeltmeniz bazen de desteklemeniz gerekir. nk bunu yapmak mutluluunuz asndannemlidir, hatta mantnz da glendirir. Hayal gcnz size zulmedebilir, nk hayata seyircikalmakla yetinmememize yol aar. Ayn zamanda hayatnz etkileyip, onun zerinde egemenlikkurmanz salar; fakat sizi mutlu edebilmesinin yan sra, lgnla doru srkleyerek tanmas zor

bir yke de dnebilir. Kendinizle bark olmanza ya da kendinize srt evirmenize yol aar.Bazlar iin, eylemlerinin cezalarn srekli erteleyen bir etmen haline gelir ve sonunda, aptallarperian eden ac sonulara dnmesi kanlmazdr. Bazlarnn keyifli yanlsamalara kaplmasnayol aarak, onlara mutlu ve maceral bir gelecek vaat edebilir. Eer ihtiyatl bir bireysel kontrolmekanizmasnn hakimiyeti altna alnmazsa, tm bunlar yapabilir.

XXV Leb Denmeden Leblebiyi Anlamay renin.

Bir zamanlar gzel konuabilmek en yce sanatt; bugnse hitabet yeterli deildir. zellikle degzmz ak tutabilmek iin, leb denmeden leblebiyi anlamay renmek zorundayz. Bakalarnkolayca anlayamayan biri, dierlerinin onu anlamasn nasl salayabilir ki? Dier yandan, kendiniinsan yreine ve temiz niyetlere adam gibi rol yapan kiiler de vardr. Bizi ilgilendiren gereklerinancak yarsn dile getirebilsek de, dikkatli olursak bunlarn tmn kavrayabiliriz. Olumlu bir eyduyduunuzda saf yannza gem vurun, ama duyduunuz olumsuzsa, iyice dikkat kesilin.

XXVI Insanlarn Zayf Noktalarn renin.

nsanlarn iradelerini eyleme geirmek, dzenlemek bu sanat kullanarak mmkndr. Azim deilmaharet gerektirir. Herkese nasl ulaacanz bilmelisiniz. Her iradenin harekete gemesinisalayacak, kiiye zel drtleri vardr. Her insann putlar, ilahlar vardr; bazlarnnki n,bazlarnnki kiisel menfaat, ounluunki de zevk ve sefadr. Burada hner, bu drtleri hangisrayla oyuna sokacanz bilmektir. Herhangi bir insan harekete geiren temel drty bildiinizde,onun iradesinin anahtar elinize geer. nsan doasnn yksek deil de, genellikle alak tarafndakalan itici gce snn: Kt eilimler iyilerin karsnda son derece baskndr. nceliklekarnzdakinin baskn tutkusunu tahmin edip szlerle ilgisini uyandrn, onu batan kararak hareketegeirin, sonunda onun irade zgrln alt ettiinizi greceksiniz.

XXVII Ierie Deil, Istikrara Deer Verin.

Mkemmeliyet nicelikle deil, nitelikle ilgilidir. En iyiler her zaman azdr ve onlara nadirenrastlanr; bir eyin fazla olmas onun deerini drr. nsanlar arasnda, gerek cceler bile devmigibi kabul grebilir. Bazlar kitaplarn deerini, sanki beyni deil de kas gcn snamak zereyazlmlar gibi, onlarn kalnlna gre ler. erik tek bana vasat olmaktan teye geemez;evrensel dehalarn talihsizlii her yerde kendilerini evlerinde gibi hissetmeye kalkmalardr, buyzden her yerde dlanrlar. stikrar ise kiiye saygnlk kazandrarak, grkemli konularda insankahraman mertebesine ykseltebilir.

XXVIII Hibir Konuda Sradanlamayn.

zellikle de beeniler konusunda. Ey yceler ve bilgeler, eer eylemleriniz ayak takmn, halkmemnun ediyorsa rahatsz olma zamannz gelmitir! Popler beeninin fazlal, bilgeleri kesinliklehonut etmez. Baz poplerlik bukalemunlar vardr ki, ayaktakmnda estirdikleri rzgrdanholandklar iin ilahlarn beenisine ulaamazlar. kinci olarak da, zekda ve anlayta sradanlktankann. Cehalet merakn tesine geemez; halkn merak size haz vermesin. Halk ucubelere lgncailgi duyarken, bilgelik iin hilesini zmenin peindedir.

XXIX Drst Insan

dorulua azimle, sebatla tutunur, sadk kalr; ne halkn cokusu ne de bir tirann zulm onudoruluk snrlar dna karabilir. Ama kim adaletin Anka Kuu olacak ki? Kim her eye ramen,iinde yanp yok olduu alevlerden tekrar doacak? Drstln ok az taraftar vardr. ou insanondan, sadece bakalar sz konusu olduunda vgyle sz eder. Dierleri bir tehlikeyle karlaanakadar drstle bal kalr, bir tehlike durumunda ise sahtekarlar annda onu inkr etme,politikaclar ise onun zerini rtme yoluna saparlar. nk drstlk arkadala, ynetime, hattakendi menfaatine kar bile mcadele edebilir. Bu durum terk edilmilie sebebiyet verir. O zamankurnaz insan alklanacak bir ayrm yapar; kendi stlerinin yoluna kmaz ve devletin adaletinedirenmez. z sz bir olanlar ve vefallar ise gerein stnn rtlmesini bir tr ihanet olarakalglar, bilgelie deil sebata nem verirler. Byleleri her zaman dorunun yannda bulunur; birgruptan koparlarsa bunu dnek olduklar iin deil, dierleri dorudan uzaklat iin yaparlar.

XXX Kt hretli Ilerden Uzak Durun,

size saygnlktan ziyade kt n kazandran geici heveslerden daha da uzak durun. Saduyuluinsann uzak durmas gereken ok sayda ilgi ekici konu vardr. Bilge kiilerin kalbine hitap eden,ama yine de reddedecekleri pek ok garip zevk vardr. Onlar tekilliklerini severek yaarlar. Bazen budurum onlarn saygnlkla deil, alay konusu olarak tannmalarna neden olur. htiyatl insan,bilgeliini iinden bile ayr tutar, takipilerini gln duruma dren konulardan uzak durur. Bumeseleleri tek tek belirtmek, sralamak gerekmez; toplumun genel kmsemesi onlar yeterinceortaya koymutur.

XXXI ansly Sein, ansszdan Uzak Durun.

Kt ans genellikle budalaca davranlarn ceremesidir ve ondan daha bulac bir hastalk yoktur.Kapnz kk bir ktle aralarsanz, onun hemen ardndan daha bykleri de ieri girecektir.Kt oyununda en byk hner hangi kart ne zaman skartaya kartacanz bilmektir; nk u anelinizdeki en kk kozlar, geen eldeki astan daha deerlidir. Kuku duyduunuz zaman, bilge vesaduyulu kiilerin tavrlarn benimseyin; onlar oyunu er ge kazanr.

XXXII Hayrsever Olarak Tannn.

Hayrsever olmak stn ve kudretli kimselerin balca gurur kaynadr; krallara evrensel itibarkazandran bir imtiyazdr. Baka insanlardan daha fazla iyilik yapmak, yneticilerin nemli biravantajdr. Dosta davranan arkada kazanr. Dier yandan, baz insanlar da zellikle hayrseverolmama nne sahiptir; hayrl bir davranta bulunmak zor olduu iin deil, yaradllar ktolduu iin. Onlar tanrsal zarafete aykr davranlar sergilemektedir.

XXXIII Geri ekilmeyi Bilin.

nsann hayattaki byk derslerinden biri kendini frenlemeyi bilmesi, daha da nemlisi ise kendinibaz ilerden ve insanlardan yoksun brakmay renmesidir. Deerli zamanmz yiyip bitirennemsiz uralar vardr. Sizi ilgilendirmeyen, stnze vazife olmayan ilerle megul olmak, bodurmaktan daha yanltr. zenli bir insan bakalarnn ilerine mdahale etmemeli, dierlerinin de

kendi iine karmalarn engellemelidir. nsan nce kendi iiyle ilgilenmek zorundadr, herkeseyararl olmak zorunda deildir. Arkadalar iin de ayn kural geerlidir. Arkadanzn verdikleriniktye kullanmamal veya verebileceklerinden fazlasn istememelisiniz. zellikle kiisel ilikilerde,her eyin fazlas zarardr. Bilgece ve ll bir yaklam, herkesin iyi niyetini ve itibarn en iyibiimde korur, bylece dostluun nimetleri de zamanla ypranmaz. Bylece hem en iyiyi seebilecekdeha ve zgrle sahip olur, hem de beeninin yazl olmayan kurallarna asla ters dmezsiniz.

XXXIV En Gl Yannz Bilin.

Bu size doutan bahedilen en nemli yetenektir; onu gelitirirseniz gerisi gelecektir. Gl yannbilen kiinin mkemmellie ulamas kanlmazdr. Hangi niteliinizin stn olduunu fark edin vebu konuda sorumluluk stlenin. Bazlar muhakemede iyidir, bazlar ise cesarette. ou insandoutan gelen yeteneklerine kar hain davranr, bu yzden de hibir konuda stnlk kazanamaz.Zaman bizi abartlan tutkularmzdan arndrdnda ise ok ge kaldmz fark ederiz.

XXXV Konular Iyi, nemli Konular Daha da Iyi Dnn.

Tm aptallar dnme yoksunluu yznden ac eker. Olup bitenin yarsn bile kavrayamadklarve kendi kazan veya kayplarn bile fark etmediklerinden, bu konularda aba da gsteremezler.Bazlar nemsiz konular abartr, dierleri ise nemli konular aza indirger, durumu her zaman yanldeerlendirirler. Birou saduyusunu yitirmez, nk zaten byle bir eye sahip deillerdir. Bykilgiyle izlenecek derecede nemli ve zihnin derinlerinde tutulmas gereken konular vardr. Bilge insanher eyi, zellikle de grndnden daha farkl olan konular en derin biimde dnr. Bu yzdende kavray alglarnn eriebildii kadar derine uzanr.

XXXVI Eyleme Gemeden veya Geri ekilmeden nce ansnz Iyice lp Biin.

Bunu yapmanz mizacnz fark etmenizden daha nemlidir. Krk yanda salk iin Hipokrata[4]bavuran bir adam aptalsa, ayn yata bilgelik iin Senecaya[5] bavuran da aptaldr. ansnzndnmesini beklerken bile ona nasl rehberlik edebileceinizi dnmek hnerli insanlarn erdemidir.Doru an hakkyla deerlendirmek istiyorsanz, o ann gelmesini beklerken bile ona ynelik bireyler yapmalsnz. nk talihin dnemleri ve frsatlar her zaman dzensizce kapnz alar. Talihyznze gldnde onun zerine cesaretle atln, nk o cesurlar ve kadn olduu iin de,genleri sever. Ama eer talihsizseniz bir keye ekilmeyi bilin ki, zerinizdeki talihsizlik iki katnakmasn.

XXXVII Daarcnzda Ineleyici Szler Biriktirin ve Bunlar Nasl Kullanacanz Bilin.

nsan etkileiminde ince zarafetin en stn noktas budur. Bu tr ineleyici szler genellikleinsanlarn ruh hallerini snamak iin ortaya atlr ve insan bunlar araclyla birinin kalbinin en derinnoktalarn kefedebilir. Dier ineleyici szler ise ktlk, kstahlk veya ekememezlik ya daihtirasla zehirlenmitir. Bunlar beeniyi ve itibar annda zedeleyen sert klardr. Byle bir szngazabna urayan ou kii, genellikle astlaryla veya stleriyle eritii en yakn samimiyetnoktasndan aa yuvarlanr ve aralarndaki iliki de genel ima ve zel kt niyet komplosutarafndan sarslarak, azmsanmayacak bir felaketin darbesini alr. te yandan, baz ineleyici szlerde iyi ynde etki ederek insann hretini onaylar ve destekler. Ancak bu tr szlerin sahibi ne kadar

hnerliyse, hedef ald kiinin de o kadar dikkatli ve ileriyi grebilir olmas gerekir. nkktln bilgisi bir savunma arac olarak ilev grr ve nceden sezilen bir at hedefiniskalamaya mahkumdur.

XXXVIII Kazanrken Brakmay Bilin.

Btn iyi oyuncular bunu yapar. yi bir geri ekilme, cesur bir saldr kadar baarldr. Yeterikadar veya gereinden fazla olduklarnda, kahramanlklarnz gizleyin. ok uzun sreli ans herzaman phe eker, deiken ans daha fazla gven uyandrr. ine kekremsi tatlar karnca,baarlar daha lezzetli bir hal alr. ans ne kadar yksek olursa, kayp dme riski de o kadar artar vebir dtnz m her ey tepetaklak olur. ans bazen insana ok iyi davransa da, bu ksa srer. Talihbir insan uzun sre omzunda tarsa daha abuk yorulur.

XXXIX Bir eylerin Olgunlatn Fark Edin ve Onlarn Keyfini karn.

Doann tm eserleri ancak geliebilecekleri kadar olgunlar, sonra da bozulurlar. Pek az sanateseri artk ilerleyemeyecei bir noktaya kadar geliir. Her eyin keyfini en olgun zamanndakarmak, gelikin bir zevkin zel ayrcaldr. Bu herkesin yapabilecei ya da nasl yaplacanbildii bir ey deildir. Zihnin meyvelerinin bile bir olgunlama noktas vardr. Fakat onudeerlendirip kullanabilmek iin, ncelikle farkna varmak gerekir.

XL Insanlarn Iyi Niyeti.

Evrensel bir hayranlk elde etmek, bunun da tesinde, evrensel sevgi kazanmak iin gereklidir. Bazeyler doal yaradln yan sra, uygulamaya da baldr. Birincisi temeli atarken, ikincisi de butemel zerine yapy ina eder. yle olduu varsaylsa da, yce yeteneklere sahip olmak yeterlideildir. yi bir gr edindikten sonra, iyi niyeti kazanmak kolay olacaktr. Dostane eylemler dostanehisler retir. Olumlu ie drt elle sarlmak, iyi szler sarf edip iyi eylemlerde bulunmak ve sevilmekiin sevmek gerekir. Nezaket byk kiiliklerin politik hilesidir. nce eyleme, sonra kaleme el atn.Kelimeler klc takip eder ve yazarlar arasnda ebedi bir iyi niyet hkm srmeye balar.

XLI Asla Abartmayn.

Dorularla elimemek ya da insanlarn idrak gcnz hakknda olumsuz fikirlere kaplmalarnengellemek iin, byk harflerle konumamaya zen gstermek gerekir. Abart, insann bilgisininveya zevkinin sln gsteren bir muhakeme savurganldr. vg merak uyandrr ve arzuya yolaar. Ancak, sonradan ortaya kan deer, bata konulan fiyata denk olmazsa (ki genelde byle olur),beklenti bu aldatmaya bakaldrp hem tavsiye edilen eyin, hem de onu tavsiye eden insann deerinidrerek intikamn alr. Saduyulu adam ie daha tedbirli girierek, sonradan yanlmaktansa iibatan sk tutar. Olaanst eyler nadirdir, bu yzden sradan deerlendirmelerle yetinmeyi bilin.Abartmak da bir yalan syleme yntemidir. Onun yznden ince zevkinize ve daha da nemlisi,saduyunuza kar beslenen gveni yitirirsiniz.

XLII Doal Liderlik

dzenbazlk sanatna bavurmak yerine, doutan gelen bir ynetme gcyle yaamak stnln

gizli gcdr. Herkes doutan gelen otoritenin gizli gcn kabul ederek, sebebini bilmeden bunaboyun eer. Bu tr hkmdar ruhlar doutan kral ve yaradltan aslandr. Onlar etrafa yaydklaritibar araclyla dier insanlarn kalplerine ve zihinlerine hkmederler. Dier nitelikleri de bunaimkn verirse, bu tr adamlar devletin temel itici gleri olmak iin domutur. Tek bir mimikle,dierlerinin uzun nutuklarndan daha fazla ey ifade ederler.

XLIII Aznlk Gibi Dnn, ounluk Gibi Konuun.

Akntya kar yzerek hatalardan uzaklamak imknsz, tehlikeye dmek kolaydr. SadeceSokrates gibi biri bunun sorumluluunu alabilir. Dierlerinin fikirlerinden ayr dmek bir hakaretolarak kabul edilir, nk bu onlar knamak anlamna gelir. Sulanan ey ve bunu ven kiiye debal olarak, duyulan tiksinti ikiye katlanr. Geree sadk kalmak pek az kiiye zg, hata yapmak isehem yaygn hem de halka zgdr. Bilge insanlar krslerde syledikleriyle tannmaz, nk oradakendi sesleriyle konumamaktadrlar; kendi isel dnceleri o anda dediklerini inkar etse de, yaygnve hatal kalabaln fikrine ayak uydurmaktadrlar. Saduyu sahibi insanlar atmaya dmez,kendileriyle atmaya dlmesine de anak tutmazlar. Dnce zgrdr, ona kar gkullanlamaz ve kullanlmamaldr. Bu nedenle akll insanlar sessizlie gmlrler. Bunun dnaksalar da glgeler ardnda konuur ve bunu ok az sayda ve uygun insanlarn nndegerekletirirler.

XLIV Byk Zihinlerle Duygudalk Kurun.

Kahramanlarla ayn fikirde olmak kahramanca bir davrantr. Gizemi ve kullanll asndan,bu doann bir mucizesidir. Kalplerin ve zihinlerin doal bir yaknl vardr. Bu yaknln etkileriyle byktr ki, banal cehalet ondan adeta bir byclk kokusu alr. Kazanlan itibar iyi niyettakip eder, bu da zaman zaman efkate dnr. Bu nitelik insanlar kelimeler olmakszn ikna eder veonlar kazanmaya gereksinim duymadan ele geirir. Bu duygudalk kimi zaman aktif, kimi zamanpasiftir, ama her iki durumda da mutluluk verici, buna bal olarak da ycedir. Bu ltfu tanmak, ayrtetmek ve ondan yararlanmak byk bir beceridir. Doann bu nimetinden yoksun olan hibir enerjiyeterli olamaz.

XLV Kurnazlktan Yararlann, Ama Onu Ktye Kullanmayn.

nsann bundan zevk almamas, hele de asla vnmemesi gerekir. Yapay olan her ey gibi, en oknefret uyandran kurnazlk da gizlenmelidir. Dalavere ok gzdedir, bu yzden herkes iki kat tedbirliolmaldr. Ama bu tedbirler ak edilmemelidir, nk bu daha fazla gvensizlie yol aar, daha fazlacan skar, intikam duygusu uyandrr ve hayal bile edemeyeceiniz kadar byk ktlkler dourur.Bir ie tedbirli girimek, eylemde en byk avantajdr ve bilgeliin bundan daha byk bir kantolamaz. Herhangi bir iteki en byk hner, onun ne kadar ustalkla uygulandna baldr.

XLVI Antipatilerinizin Efendisi Olun.

Herhangi biriyle ilgili bir ey renmeden nce, genelde onun holanmadmz ynlerini reniriz.Kimi zaman doutan gelen, ama yine de baya olan bu honutsuzluk sekin kiilere kar da kendinigsterir. Saduyu sonunda bu duyguya stn gelir, nk kendimizden daha iyilere kar duyduumuzhonutsuzluk kadar kk drc bir ey yoktur. Byk adamlara sempati duymak bizi de

asilletirirken, onlardan nefret etmek deerimizi drr.

XLVII Namus Meselelerinden Kann.

Namus meselelerinden kanmak saduyunun temel hedeflerinden biridir. Byk yetenekleri olaninsanlarda, u noktalar birbirinden ayr tutulur. Bylece bunlar arasna uzun mesafeler koyan bubyk adamlar, her zaman basiretlerinin ortasnda dururlar. Bu sayede u noktalarndan kanacakzaman bulabilirler. Namus meselelerinden kanmak, bu meseleler iin zm retmekten dahakolaydr. Bunlar bizim muhakeme gcmz test ederler; onlardan kanmak onlarla baa kmayauramaktan daha salkl olacaktr. Bir namus meselesi bir dierinin nn aar ve sonunda birnamussuzluk meselesine dnebilir. Doas gerei ya da milliyetinin etkisiyle bu ekilde davrananve bu tr zorunluluklarn penesine kolaylkla debilecek adamlar vardr. Fakat mantk ndailerleyen insanlar iin bu tr meseleler uzun bir dnme sreci gerektirir. Namus meselelerine hibulamamak, genelde bulap da baarl olmaktan daha byk bir cesaret gerektirir. Bu duruma hazrolan bir aptal karsnda, insan kendisini ikinci aptal olmaktan koruyabilmelidir.

XLVIII Titiz Olun.

Bunun miktar kiiye baldr. sel meselelerde de en azndan dsal meseleler kadar titizdavranlmaldr. Baz insanlarn karakterleri tamamen aldatcdr. Kulbe odalarna alan saraykoridorlar gibidirler. Onlar sizin cannz sksa da, ilk selamlamadan sonra hemen konumayabalayveren bu tr insanlar yznden cannz skmanza gerek yoktur. Onlar Sicilya dikenleri gibi,duyduklar ilk iltifatla annda yaylmaya balar, fakat sessizlik ksa zamanda baarya ulaacaktr.nk ardnda dnce alayan olmayan kelimelerin ak ksa sre sonra kesilir. Bakalar bu tipinsanlardan etkilenebilir, nk onlar da yzeysel bir bak asna sahiptir. Fakat onlarn iine bakanve kmseme dnda bir duygu uyandrabilecek herhangi bir malzeme bulamayan saduyulu insanlarbyle kiilerden etkilenmez.

XLIX Gzlem ve Muhakeme...

Bu zellikleri tayan insan her eyi ynetir, onu ise hibir ey ynetemez. En gizli derinlikleriannda ortaya koyar. nsanlarn d grnlerinden karakter tahlili yapabilir. Bir insan grr grmezonu anlayp, en gizli zellikleri hakknda yargda bulunabilir. Birka gzlem yardmyla, insandoasnn en mahrem ynlerini zmleyebilir. O her eyi youn gzlem, derin igr ve mantkl birkarmla kefeder, fark eder, kavrar ve anlar.

L Asla zsaygnz Kaybetmeyin,

ya da kendinize fazla aina olmayn. Drstlnzn gerek standardnn kendi saduyunuzolmasna izin verin. Dtan gelen onaylamalardan ziyade kendi z deerlendirmelerinizinsalamlna gvenin. Dsal otoriteye kar beslediiniz korku yznden deil, kendi z saygnziin, saygdan daha nemsiz olan her eyi bir kenara brakn. Buna dikkat ederseniz, Senecannhayali eitmenliine ihtiyacnz kalmayacaktr.

LI Nasl Iyi Seim Yapacanz Bilin.

Yaamn ou buna baldr. Burada hem salam beeniye, hem de doru muhakemeye ihtiyavardr; nk ne zeka ne de alma tek bana yeterli deildir. Tercih edilen biri olmak iin seimyapmalsnz ve bunun iin de iki ey gereklidir: ncelikle seim yapabilmek, ardndan da en iyisiniseebilmek. retken, incelikli bir zekaya sahip, keskin yarglar olan, iyi eitimli ve iyi gzlemyapabilen, ama yine de seim yapma zaman geldiinde uvallayan birok insan vardr. Onlar sankiyanl semek iin uramlar gibi, her seferinde en kt seenee ynelirler. Bu nedenle, iyi seimyapmay bilmek tanrnn en byk ltuflardan biridir.

LII Asla Iskartaya karlmayn.

Saduyunun bu nemli hedefinden asla utanlmamaldr. Bu, gerek insanln, asil bir kalbingstergesidir; nk asalet kolayca skartaya karlamaz. Tutkular ruhun kaprisleridir ve onlarnglenmesi saduyuyu zayflatr. Hele bir de azdan darya taarlarsa, hret de tehlikeyegirecektir. Bu nedenle, her insan yle ya da byle kendisinin efendisi olmaldr ki, en ansl veya entalihsiz artlar altnda bile, hibir ey ona soukkanlln kaybettirerek hretine glge drmesin,stnln gstermesine imkn salasn.

LIII alkan ve Zeki Olun.

Gayret, zeknn yava yava dnp bulduunu acilen gerekletirir. Tela aptallarnbaarszldr; nk onlar can alc noktay bilmezler ve ie hazrlksz giriirler. Dier yandan,aklllar da harekete gemeyi fazla erteledikleri iin baarszla urarlar; ngr dnp tanmaygerektirir ve geciken eylem genellikle hzl alnan kararlar boa karr. Srat iyi ansn annesidir.Yarna i brakmayan kii, her zaman daha fazla yol kat eder. Festina lente[6] krallara yakr birilkedir.

LIV Di Gstermeyi Bilin.

Bir tavan bile l bir aslann yelesini yolabilir. Cesaretin akas olmaz. lk gelene izin verirseniz,ikincisine de teslim olmak zorunda kalrsnz ve bu durum byle srp gider. Hakknz en sonundakorumak, banda korumu olmanzdan daha pahalya mal olacaktr. Yrekteki cesaret fizikselcesaretin tesine geer. Cesaret, gerekli anlarda kullanmak zere knnda hazr bekletilen bir klgibi olmaldr. O sizin kalkannzdr. Yrekteki korkaklk fiziksel korkaklktan daha alaltcdr.Birok insan sekin nitelikleri olmasna karn, cesur bir yrekleri olmad iin tatsz tuzsuz hayatlaryaayp, sonunda da miskinliklerini belgeleyen mezar talarna sahip olmutur. Bilge doa, balntatlln ve inenin keskinliini, arnn bedeninde birletirmitir.

LV Bekleyin.

Beklemek, acele ve ihtirastan arnm, sabrla bezenmi, asil bir kalbin gstergesidir. Eerbakalarnn efendisi olmak istiyorsanz, nce kendinizin efendisi olun. Frsatn merkezine ulamadannce felein emberinden gemek zorundasnz. Akll bir n hazrlk hedeflerinizi ve aralarnzolgunlatrr. Zamann koltuk denei, Herkln sihirli deneinden daha etkilidir. Tanr da insansopayla deil zamanla terbiye eder. Zaman ve ben, herhangi iki eye kar koyabiliriz diyen kiibyk bir laf etmitir. Talih de beklemeyi bileni byk dlle karlayacaktr.

LVI Soukkanl Olun.

Soukkanllk ruhun kaygsz dakikliinin rndr. Bu canllk ve uyanklk sayesinde, hibirtehlike ve talihsizlik korkusu insan ele geiremez. ou kii sadece sonunda duvara toslayacandnr; dierleri ise hibir plan yapmadan amalarna ularlar. En iyi performanslarn acildurumda sergileyen kiiler elikili karakter zelliklerine sahiptir. Onlar rastgele yaptklar her itebaarl olan, ancak zerinde dndkleri konularda baarszla urayan canavarlara benzer. Birey onlarn bana ya hemen gelir ya da asla gelmez. Hz takdir kazanr, nk kayda deer birkapasitenin, muhakeme ustalnn ve saduyulu eylemlerin kantdr.

LVII Yava ve Emin Admlarla Ilerleyin.

Ge olsun da g olmasn. Sratle yaplan sratle de yklabilir. Sonsuza dek yaamak sonsuz birhazrlk evresi gerektirir. Sadece mkemmellik ie yarar, sadece baarlar ayakta kalr. Derin birzek lmszln tek temelidir. Deeri yksek olann fiyat da yksektir. En deerli madenler enar olanlardr.

LVIII Etrafnzdakilere Ayak Uydurun.

Yeteneinizi herkesin nnde sergilemenize gerek yok. Gereinden fazla g harcamayn. Fazladang ya da bilgi harcanmasna izin vermeyin. Becerikli bir ahinci, sadece o anki srek avna yetecekkadar ku uurur. Eer bugn fazla gsteri yaparsanz, yarna sergilenecek hibir ey kalmaz. Birkede, her zaman herkesin gzn kamatrabilecek bir yeniliiniz olsun. Her gn yeni bir eylersunmak beklentileri canl tutar ve kapasitenin snrlarn gizlemeye yardmc olur.

LIX Son Noktay Iyi Koyun.

Eer talihin evine zevk kapsndan girerseniz, hzn kapsndan kmanz gerekir. Bunun tam terside geerlidir. Bu nedenle sonunuzu dnmek zorundasnz. Gsterili bir giritense, zarif bir kdaha fazla nemsemelisiniz. ok baarl bir girie ramen, trajik bir sonla karlamak ansszlarnalameti farikas gibidir. nemli olan neredeyse herkese bahedilen- giriteki baya alklar deil,kta edinilen genel izlenimdir. Hayatta pek az kiinin yeniden sahneye arlma ansn hak ettiineinanlr. Talih pek az kiiyi kapya kadar uurlar, yeni geleni her zaman scak karlasa da, ayrlanziyaretiye genelde souk davranr.

LX Salam Muhakeme.

Bazlar doutan aklldr ve almalarna bu doal avantajla giriirler, ellerinde zaten nemli birkazanmlar vardr. Ya ve tecrbeyle birlikte mantklar da olgunlar ve bylece salam birmuhakeme gcne sahip olurlar. Saduyuyu zedeledikleri gerekesiyle, deiken olan her eydennefret ederler. zellikle de netliin ok nemli olduu devlet meselelerinde, sz konusu meselelerinnemi nedeniyle byle bir tutum sergilerler. Bu adamlar, klavuzlar ya da src koltuunda oturanadamlar olarak devlet ynetimi zerinde sz sahibi olmay hak ederler.

LXI Mkemmel Olan Glgede Brakmak,

mkemmeller arasnda pek ender rastlanan bir niteliktir. z zaten sekin olmayan birinden bykbir adam karamazsnz. Sradan insanlar asla takdir kazanmazlar. Baz sekin makamlarda stnlkkazanmak, insan grgsz ayak takmndan ayrr ve sekinler arasna sokar. Kk bir makamdasekinlik kazanabilmek, kkler arasnda byk olabilmektedir: Bu da daha fazla rahatlk, ama dahaaz baar anlamna gelir. Byk meselelerde stn baar kazanmak ise asil niteliklere sahip olmaygerektirir, heyecan ve hayranlk uyandrarak, kiiye iyi niyetle yaklalmasn salar.

LXII Iyi Yardmclar Kullann.

Bazlarnn zekas, kullandklar yardmclarn bayalyla zedelenerek anlalmaz bir hal alr. Butehlikeli bir tatmin yntemidir ve lmcl bir cezay beraberinde getirir. Bir rahibin stnltanrsnn bykln asla glgede brakmaz. Btn kahramanlklarn an ve thmeti temelyaratcya geri dner. hret sadece en iyilerle i yapar. O, bunun yardmclar iyidir, ununyardmclar ktdr deil, bu iyi bir ustayd, u kt bir ustayd, der. hretinizin lmszlkonusunda onlara gvenmek zorunda olduunuz iin, yardmclarnz dikkatle sein ve snayn.

LXIII Bir eyin Ilk rnei Olmak stnlktr,

ayn zamanda sekin de olunabiliyorsa, bu iki kat iyidir. Oyuncularn ikisinin de eit olduudurumlarda ilk hamleyi yapan byk bir avantaj kazanr. Eer herhangi bir konuda ilk olabilselerdi,insanlarn birou gerek bir Anka Kuuna dnp, yok olduka kendi kllerinden yenidendoabilirlerdi. Bir konuda ilk olmay baaranlar hretin miraslardrlar; dierleri ise, sadece evinkk olunun payna deni elde edebilir. Onlar ne yaparlarsa yapsn, bir papaandan daha stnolduklarn dnyaya kabul ettiremezler. Dhilerin becerilerinden faydalanarak stnle ulaan yeniyollar bulabilir, fakat btn bu yol boyunca saduyu da onlara elik edecektir. Giriimlerininzgnl, bilgelerin ismini kahramanlarn eref listesine yazdrr. Baz insanlar da kk venemsiz konularda birinci olmay, daha byk atlmlarda ikinci olmaya tercih ederler.

LXIV Endieden Kann.

Bu tr bir saduyu kendi dln kendisi getirir. Birok eyden kanmanz salayabilecei iin;rahatln, dolaysyla da mutluluun yardmcsdr. Bir eye yardm dokunmad srece, kt habervermekten ve size kt haber verilmesinden kann. Baz insanlarn kulaklar yacla karbesledikleri zaaflar yznden tkanmtr; dierlerinin zihni ise tatsz skandallarla doludur. BazlarMitridatn[7] zehirlenmeden yaayamad gibi, bir can sknts olmakszn yaayamazlar. Her nekadar yaknnz ve sevdiiniz de olsa, bir bakasn geici olarak elendirebilmek iin kendinizemr boyu srecek bir ac vermeniz olacak ey deildir. Dier yandan, sizi skntlardanuzaklatrabilecek kiileri mutlu etmek iin elinize geen frsatlar karmak da anlamszdr. Eer birbakasna iyilikte bulunmak, kendinize ktlk etmeniz anlamna geliyorsa, sizin daha sonra boubouna ac ekmenizdense, o kiinin imdi ac ekmesi daha iyidir.

LXV Ykseltilmi Zevk.

Zevki de zek gibi eitebilirsiniz. Eksiksiz bilgi arzu uyandrr ve hayattan aldmz keyfi arttrr.Asil bir ruhu, yksek beenilere sahip olmasndan tanyabilirsiniz; byk bir dehay tatmin eden eyde byk olmaldr. Byk lokmalar byk azlara, yce eyler yce ruhlara gredir. Onlarn

muhakemesi nnde en cesurlar bile rperir, en mkemmel kiiler bile gvenlerini kaybeder. Hayatinemi olan eyler ok azdr, bu yzden ok az ey beeniyi hak eder. Zevkler ilikiler araclylaaa vurulabilir; iyi ans ancak en yce zevke yarar. Fakat hibir eyden tatmin olmama hatasnada dmeyin. Bu, budalaln en st snrdr ve eer Don Kiota esinlenmekten deil de,yapmacklktan kaynaklanyorsa, daha da iren bir tutumdur. Baz insanlar fantastik hayal glerinidoyurabilmek iin, Tanrdan baka bir dnya ve baka fikirler yaratmasn isteyecek kadar ilerigidebilirler.

LXVI Her eyin Sonunun Iyi Bittiini Grn.

Bazlar oyunu kazanmaktan ziyade mcadele etmeye daha fazla nem verir. Fakat insanlara gre,sondaki baarszln itibarszl nceden gsterilen tm abalar da silip sprmektedir. Zaferkazanann aklamalara ihtiyac yoktur. Dnya gsterilen abalar umursamaz, sadece baarpbaaramadnzla ilgilenir. Eer sonuta baarya ularsanz hibir ey kaybetmezsiniz. Aradayaptklarnz tatmin edici olmasa da, iyi bir son her eyin gzel grnmesini salar. Yani, eerbaarya ulamak iin baka are yoksa dzgn yaama sanatnn kurallarn biraz arptmak da busanatn bir parasdr.

LXVII Gze arpan Meslekleri Tercih Edin.

Birok ey dier insanlarn memnuniyetine baldr. Esinti iekler iin neyse, itibar da stnlkiin odur; yaamn nefesidir. Evrensel itibar gren birtakm meslekler vardr. Dier baz mesleklerdaha nemli olmalarna karn, neredeyse hibir itibarlar yoktur. ncekiler bakalarnn nndeyapldklarnda tm evrensel itibar kazanr, dierleri ise daha ender ve daha deerli olmalarnaramen, karanlkta kalr ve anlalmaz, hrmet grseler de alklanmazlar. Prensler arasnda fatihleren nl olanlardr. Bu nedenle Aragon krallar da savalar, fatihler ve byk adamlar olaraksaygnlk kazanmlardr. Kabiliyetli bir adam btn insanlarn bildii ve yararland, gze arpanmeslekleri tercih eder ve bylece, evrensel kabul araclyla lmszle kavuur.

LXVIII Hafzayla Yardm Etmektense Zek ile Yardm Etmek Daha Iyidir.

Birincisini gerekletirmek iin sadece hatrlamaya, ikincisi iin de dnmeye ihtiya vardr.Birok insan frsatlar es geer. Bu tr durumlarda bir arkadan tavsiyesi onlarn avantajlargrmesini kolaylatrabilir. Yaplmas gerekenin ne olduu konusunda tam zamannda teklifsunabilmek, akln en byk ltuflarndan biridir; nk bu, genellikle karlalmayan bir durumdur.Eer bu yetenee sahipseniz, zeknzn n paylan, sahip deilseniz bakalarndan yardmisteyin. Paylam ihtiyatla, yardm isteinizi endieyle dile getirin. Sadece ima edin; bu inceliigstermeniz, ilgisini uyandrdnz kiinin karlar sz konusu olduunda zellikle gereklidir. lkadmda sadece bir tadmlk vermelisiniz. Sonrasnda, bu miktar yeterli olmadnda daha fazlayadoru ilerlersiniz. Eer o hayr demeyi dnyorsa, siz evetin peinde komaya devam edin.Birok ey sadece istenmedii iin elde edilemediinden dolay, kvrak zek burada yatmaktadr.

LXIX Her Basit Drtye Yol Vermeyin.

Dierlerinin izlenimlerinin kendisini etkilemesine asla izin vermeyen kii byk bir insandr.Kiinin kendi hakknda dnmesi erdem yolunda atlm bir admdr; insann mizacn bilerek onu

hesaba katmas, hatta doa ve sanat arasndaki orta yolu bulabilmek iin u noktalara gidebilmesi...Kendini tanmak bireysel geliimin balangcdr. Her zaman unun ya da bunun etkisi altnda kalan,hatta bu eilimlerini kendi dnceleri zanneden, korkun mizal kiiler olagelmitir. Bu uyumsuzlukiinde iki paraya blnp, tutarsz ykmllkler altna girerler. Bu tr arlklar sadece iradeninsalamln paralamakla kalmaz; tm muhakeme gcnn kaybolarak, arzu ve bilginin zt ynleresrklenmesine yol aar.

LXX Nasl Reddedeceinizi Bilin.

nsan her eye ya da herkese boyun ememelidir. Bundan tr, reddetmeyi renmek, nasl boyuneeceini bilmek kadar nemlidir. Bu durum, zellikle de belli bir mevkiye ulam insanlar iingeerlidir. Btn mesele bunun nasl yaplacadr. Yaldzl bir hayr kuru bir evetten dahatatminkr olduu iin, baz insanlarn verdii hayr yantnn dierlerinin evetinden daha deerliolduu dnlr. Her zaman hayr demeye hazr baz insanlar vardr, bu yzden her eyin tadnkarrlar. Hayr onlar iin her eyden nce gelir ve sonunda bundan vazgetiklerinde, tatsz birbalang yaptklar iin, bu durumun onlara hayr dokunmaz. Sizin reddediinizin aikr olmasnagerek yoktur. Hayal krklnn yavaa kmesine izin verin. Reddediiniz son kararnz da olmasn.Bu karnzdakinin size duyduu ball yok edebilir. Bir para umudu canl tutmaya zen gsterin.Nezaketiniz durumunuzu telafi etsin ve gzel szler vaatlerin yerini doldursun. Evet ve hayrkolaylkla sylenir, ama siz iyice dnp yle karar verin.

LXXI Kararsz Olmayn.

Mizacnzdan ya da gsteri sebebiyle de olsa, hareketleriniz anormal olmasn. Muktedir biradamn en iyi nitelikleri her zaman sabittir. O, gvenilirlii nedeniyle beeni toplar. Eerdeiecekse de bunu iyi bir sebeple ya da itibar kazanmak iin yapar. Ynetim konularnda deiimnefret uyandrr. Her gn baka birine dnen kiiler vardr. Onlarn zeklar, bununla birlikteiradeleri ve anslar da deiir. Dn beyaz olan, onlar iin bugn siyahtr; bugnn hayr isednn evetidir. Onlar her zaman kendi karlar iin yalan syleyerek, bakalarnn gzndeitibarlarn yerle bir ederler.

LXXII Azimli Olun.

Tasarlarnz gerekletirmek konusundaki baarszlklar, onlar olutururken yaadnztutarszlktan daha az zarar verir. Akan su, nne set ekilen suya oranla daha az zararldr. Gayebakmndan yle zayf insanlar vardr ki, her zaman dierlerinin kendilerini ynlendirmesine ihtiyaduyarlar. Zihinleri bulank deildir, muhakemelerinde hibir sorun yoktur, ama eyleme gemekkonusunda yeterli kapasiteye sahip deillerdir. Zorluklar saptamak biraz, onlara zm bulmak dahada fazla hner gerektirir. Bunun da tesinde, onlardan syrlmann bir yolunu bulmak iin yeterlibeceriye sahip olmak gerekir. Asla skntya girmeyen baz insanlar vardr. Onlar ak muhakemeyetenekleri ve kararl kiilikleri sayesinde, her zaman yksek grevler stlenirler. Zekalar onlaratakozun ince yann nereye yerletireceklerini her zaman syler, bylece arabalar asla yolda kalmaz.Onlar ksa srede her eye ularlar. Eylemin bir aamasn tamamlarken, bir sonraki iin oktanhazrlanmlardr. Talihle kol kola ilerlerken, baarya ulaacaklarndan emin tutumlar sergilerler.

LXXIII Kaamaklardan Yararlann.

Akll insanlar zorluklardan byle syrlr. Zekice yaplm bir nkteden yola karak, en karmaklabirentlerden k yollarn bulurlar. Onlar en ciddi mnakaalardan haval bir tavrla hibir eysylemeyerek ya da sadece glmseyerek kurtulurlar. Byk liderlerin ou bu sanatta ustalamtr.Birini reddetmek zorunda kaldnz zaman, konuyu deitirmek her zaman kibar bir yntemdir. Bazenbir eyi anlamazdan gelmek, aslnda en yksek anlayn gstergesidir.

LXXIV Ulalmaz Olmayn.

En vahi hayvanlar en kalabalk yerlerde yaar. Ulalmaz olmak kendilerine gvenmeyen,mevkileri tavrlarn belirleyen kiilerin hatasdr. Huysuzluk etmek insanlarn iyi niyetini kazanmannbir yolu deildir. Bazen de bu ekingen canavarlardan birinin kstah davranmaktan gurur duyduunugrrz. Onlara baml olan ve kendileriyle konumak zorunda kalan ansz kiiler de, bu insanlarnyanna bir kaplanla savamaya hazrlanr gibi, sabr ve korkuyla donanm halde gelirler. Bu insanlarmevkilerini elde etmek iin kendilerini herkese sevdirmek zorundadr, ama bir defa o konumaulatlar m, herkesi gcendirme pahasna kendilerine dokunulmazlk salama peine derler.Onlarn herkes iin ulalabilir olmas mevkilerinin bir gereidir, fakat gururdan m yoksahuysuzluktan mdr bilinmez, hi kimseye kar yle tavrlar sergilemezler. Bu tr insanlar yalnzbrakmak ve etkileim frsatlarn kstlayarak onlar gelime frsatndan yoksun brakmak, bu tiplericezalandrmann en uygar yoludur.

LXXV Kahramanca Bir Ideal Sein,

ama amacnz onu taklit etmek deil, amak olsun. Onur belgelerinde yaayan kahramanlk rneklerivardr. nsanlar mesleklerinin nceki pirlerini taklit etmek yerine, onlar yol gsterici olarakbenimsemelidir. Byk skender, Ail ld ve gmld iin deil, kendisi iin gzya dkt;nk hreti henz dnyaya yaylmamt. Hibir ey kalbin hrslarn baka birinin hretinin ilanedilmesi kadar kamlayamaz. Kskanl bileyen, zengin bir ruhun beslenmesini de salar.

LXXVI Her Zaman Espritel Olmayn.

Ciddi meselelere bilgelikle yaklamak, kuru nktedanlktan daha fazla takdir edilir. Espri yapmayaher zaman hazr olan insanlar, ciddi eyler iin asla hazr olamazlar. nsanlarn hibir zamaninanmadklar yalanclara benzerler. Yalanclarn her sylediinin yalan olmasnn beklendii gibi,bunlarn her lafnn altnda da bir espri aranr. Ne zaman mantkl konuacaklarnn bilinmemesi, himantkl olmamalaryla ayn anlama gelebilir. Srekli yaplan espri ksa zamanda tadn kaybeder.Birok kii esprili olmann keyfini karr, fakat bunun bedelini mantkl olmann getirecei primikaybederek der. Espriye ok az vakit ayrlr, fakat ciddiyet geri kalan btn zaman alr.

LXXVII Herkesin Her eyi Olun.

Yani, ketum Proteus [8] gibi, limlerle lim, ermilerle ermi olun. Herkesin oyunu alabilmekgerekten byk bir beceridir; nk bunu baaran kiilerin iyi niyetleri genelde kabul grr.nsanlarn ruh hallerini fark edin ve herkese ayak uydurun; mesele ister neeli, ister ciddi olsun.Deiiklikleri mmkn olduunca kurnazlkla yorumlayarak, onlarn gsterdikleri yolu izleyin. Bu,bakalarna baml olan insanlar iin vazgeilmez bir beceridir. Fakat bu beceri byk bir zekgerektirir. Onlar, yani bilgi bakmndan evrensel bir dehaya ve esprilerinde evrensel bir ustala

sahip olanlar, hibir zorluk yaamayacaktr.

LXVIII Sorumluluk Alma Sanat.

Aptallar kapdan ieri hzla dalar; nk budalalk her zaman kabak gibi ortadadr. Onlar her trlnlemden azade klan ayn basitlik, uvallama halinde her trl utanmadan da mahrum eder. Fakatsaduyu, kapdan her zaman ihtiyatla girer. Onun ncleri tedbir ve dikkattir. Siz tehlikesiz birekilde ilerleyesiniz diye, onlar nden girip ieriyi kolaan eder. leriye doru atlan her dncesizadm, ancak tedbir sayesinde tehlikeden arnm olacaktr. Ancak baz durumlarda ans dayardmnza koabilir. phelendiiniz yerde tedbirli adm atn. Tedbirler mekan kollarken, bilgelikdaima dikkatle ileriye doru adm atar. Bugnlerde insan ilikilerinde beklenmeyen uurumlarlakarlamak mmkn olduu iin, her adm dikkatle atmak gerekir.

LXXIX Iyi Huylu Yaradl.

Eer lmllk sz konusuysa, bu bir kusur deil baardr. Neenin tohumlar her eyi tatlandrr. Enbyk adamlar bile zaman zaman elenceye katlr ve bu da onlarn herkes tarafndan sevilmesinisalar. Fakat bu tr durumlarda her zaman asaletlerini korumal ve edep snrlarn amamaldrlar.Dier insanlar her halkarda, kendilerini bir esprinin yardmyla zor durumdan kurtarrlar. Siz de iiakaya vurmak zorunda kalabileceiniz durumlarla karlaabilirsiniz ama bunu samimiyetle yapmayazen gsterin. Bylece, btn kalplerde sevgi uyandran sknet dolu tavrlar sergilersiniz.

LXXX Bilgi Edinmeye zen Gsterin.

ou konuyla ilgili bilgi edinmekle yetinir, her eyi ahsen yaamayz. Dierlerine gvenerekvarlmz srdrrz. Kulak gerein avlu kaps, yalanlarn ise n kapsdr. Gerek genelliklegrlse de, nadiren duyulur. zellikle de uzaktan gelen bilgi, nadiren safln korur. Her zamanyolda karlat kiilerin ruh hallerinin bir karmn da beraberinde tar. htiraslar herdokunduklarnda gerei kendi renkleriyle donatr, bu bazen olumlu, bazen de olumsuz yndegerekleir. Gerek, insanlarn kiiliklerini her zaman ortaya serer. Bu nedenle, gerei onuyceltenlerden dinlemeye zen gsterin. Sizi knayan kiilerin szlerine ise daha byk dikkatleyaklan. Konuann niyetine dikkat edin. Onun kafasnda hangi fikirlerin olduunu ncedenbilmelisiniz. Szler zerine kafa yorup, onlarn sahte ya da abartl olup olmadna kendiniz kararverin.

LXXXI Parltnz Yenileyin.

Bu, kllerinden yeniden doan Anka Kuunun ayrcaldr. Yetenek bymeye meyillidir vehret araclyla geliir. Eskiyen alkanlklar hayranl azaltr ve yeni sradanlk, eskimkemmellii bile glgede brakr. Bu nedenle yiitlik, deha, ans ve tm dier konularda yenidendomay deneyin. artc yenilikler gerekletirin. Gne gibi, her gn yeniden doun. zerindeparldadnz sahneyi de deitirin. Bylece, eski baarlarnzn sahnesinde yokluunuzhissedilirken, yeni sahnenizde yeni glerinizin arpcl size her trl beeniyi kazandrr.

LXXXII Hibir eyde Arya Kamayn, Ne Iyide Ne de Ktde.

Bir bilge zamannda tm erdemleri en doru orana indirgemiti. Doruyu en u noktaya iterseniz,yanla dnr. Portakaln btn suyunu skarsanz, geriye kalan kabuu aclar. Elencede bile aslasnr amayn. ok kurnaz geinmek ahmaklktr. Eer bir inei ok fazla saarsanz, st yerine kanelde edersiniz.

LXXXIII Kendinize Affedilebilir Hatalar Yapma Iznini Verin.

Bu tr baz dikkatsizlikler yetenein en byk belirtileridir. Gpta edilmek dlanmay daberaberinde getirdii iin, insann en kibar olduu zaman en zehirli olduu andr. Bu durum, onuhibir hatas olmad ynnde, yanl mkemmellie srkler. Her konuda mkemmel olduu iin deherkesi ayplar. O bir Argus [9] olur, btn aray kusura ynelir; nk bu onun tek avuntusu halinegelir. Sulama bir imektir, sadece en yksek tepeye der. Homeros sizi onayladktan sonra,cesaret ve zeka konusunda ama saduyu konusunda deil birtakm ihmalkarlklara izin verin.Bylece kt niyeti savunmasz brakr, en azndan iinizde zehirli patlamalara yol amasnengellersiniz. Bylece kendi lmsz paralarnz korumak iin, pelerininizle kskanlnboynuzlarn (bir matador gibi) rtm olursunuz.

LXXXIV Dmanlarnzdan Yararlann.

Baz eyleri de elinizi kesen bakla deil, sizi koruyan kabzayla ele geirmeyi renmelisiniz. Bu,zellikle dmanlarnzn yaptklaryla ilgili bir kuraldr. Akll bir adam, aptallarn dostlarsayesinde elde ettiklerinden daha fazlasn dmanlarndan faydalanarak elde eder. Dmanlarnznkt niyeti, normalde asla ulaamayacanz yksek dalarla ayn seviyededir. Birok kii,dmanlar tarafndan onlar iin hazrlanm yce bir konuma sahiptir. Yaclk nefretten dahatehlikelidir. nk yaclk, nefretin temizleyebilecei lekelerin zerini rter. Aklllar kt niyeti,nezaketin olabileceinden daha sadk bir aynaya dntrerek, kendilerine atfedilen hatalar dzeltirya da yok ederler. Rekabet ve kt niyet kap komumuz olduu zaman, daha ihtiyatl olmayreniriz.

LXXXV On Parmanda On Marifet Olan Insan Olmayn.

ok fazla kullanlmann, ktye de kullanlmak anlamna gelmesi mkemmelliin bir kusurudur.Herkes mkemmel olmaya abalad iin, bu durum herkesin cann skar. Kimsenin iineyaramamak byk bir talihsizlik, herkesin iine yaramaksa bir baka talihsizliktir. Bu aamaya ulaaninsanlar kazanrken kaybederek, sonunda daha nce onlar yannda istemi olan kiilerin bile cannskarlar. Bu insanlar her eit mkemmellii ypratr. Sonunda kendilerine nceden itibar eden birkakiinin de saygsn kaybederek, baya insanlarn bile itibar etmedii bir konuma derler. Buarln zm, dehanz lml hale getirmektir. Sra d bir mkemmellie eriseniz bile, bunusergilerken sradan tutumlar benimseyin. Bir kandil ne kadar fazla k verirse, o kadar hzl erir veenerjisi tkenir. Kendinizi daha az ortaya koyun; bunun dln daha fazla sayg ve itibar grerekalacaksnz.

LXXXVI Skandallar Engelleyin.

Gruh oluturmak iin ok insan hazr bekler ve hepsinde de ktye kullanacak kem gzler vededikodu yapacak pis diller mevcuttur. Kk bir kt duyumun yaylmas bile, sizin hakl

hretinize leke srlmesine yol aar. stnze bir de lakap yapp kalrsa, hretiniz hepten tehlikealtna girecektir. Dedikodulara yol aan eyler, genellikle gze arpan bir fiziksel kusur ya da glnbir zelliinizdir. Bazen de genel honutsuzlua anak tutan bir kiisel ekememezliin gazabnaurarsnz. nk byk bir hreti dorudan bir sulamayla deil de imal bir kmsemeyleykmaya muktedir lanet diller her zaman etraftadr. Herhangi birinin kt zellikleri olduunainanmak kolay olduu iin, kt bir hret kazanmak kolaydr. Fakat kendini temize karmak kolaydeildir. Akll kiiler bu anszlklardan uygun bir ekilde syrlarak, kendilerini gayretke biruyanklkla baya skandallardan korurlar. Onlar batan engellemek sonradan dzeltmekten ok dahakolaydr.

LXXXVII Kltr ve Zarafet...

nsanlar barbar doar ve kltr araclyla hayvanlktan uzaklar. Bu nedenle, insan yaratan eykltrdr. Ne kadar insan olursak o kadar ykseliriz. Yunanistan ite bu sayede dnyann gerikalanna barbar diye hitap edebilmitir.[10] Cehalet ok idir. Hibir ey kltre bilgi kadarhizmet etmez. Ancak zarafet olmaynca bilgi bile hamdr. Yalnzca zekmz deil, arzularmz ve hereyden te sohbetimiz de ince olmaldr. Baz insanlarn hem ii hem de d doutan zariftir;dnceleri, ynelimleri, ruhlarnn kabuu olan giyimleri ve meyvesi olan yetenekleri bunu bellieder. te yandan, kendileriyle ilgili her konuda patavatsz davranan insanlar da vardr. Onlarn enbyk stnlkleri bile ekilmez grnr ve benlikleri barbarca bir zarafet yoksunluuylalekelenmitir.

LXXXVIII Davrannz Gzel ve Asil Olsun.

Byk adamlar kk eylere taklmamaldr. Hibir eyi en ufak detayna kadar kurcalamamal,zellikle de sevimsiz meselelere burunlarn sokmamaldr. Zira her konu hakknda bilgi sahibi olmaknemli olmasna ramen, her konu hakknda her eyi bilmek gerekmez. Bu tr durumlarda birbeyefendinin byklyle, kibar kimselere yakacak ekilde hareket edilmelidir. dari meselelerdehogrnn yeri byktr. Akrabalar, arkadalar ve hatta dmanlar arasnda birok ey grmezdengelinmelidir. zellikle de can skc konularda, ayrntlarla uramak insan usandrr. Cannz skaneyin evresinde dolanp durmaksa, bir tr saplantdr. zetle, herkes gnlne ve anlayna gredavranr.

LXXXIX Kendinizi Tanyn;

yeteneklerinizi, kapasitenizi, kararlarnz ve eilimlerinizi doru deerlendirin. Kendinizitanmazsanz kontrol de edemezsiniz. Aynalar size yznz gsterse de, zihninizin iindekilerigsteremez. zin verin, kendiniz hakkndaki derin dnceleriniz size ayna olsun. D grntnzunutulduu zaman, onu gelitirmek ve mkemmelletirmek zere isel olana sarln. Zeknzn gcnve ilerin stesinden gelme kapasitenizi renin. Gerektiinde gsterebilmek iin cesaretinizingcn snayn. Her eye kar, temellerinizi salam atn, zihninizi ferah tutun.

XC Uzun Yaamn Srr...

yi bir yaam srn. ki ey yaam hzl bir ekilde sonlandrr: Budalalk ve lmszlk. Bazlarhayatn, onu koruyabilecek zekya sahip olmad iin kaybeder, bazlarysa hayatta kalma istei

tamad iin. Erdem kendi kendini dllendirdii gibi, ahlak knts de kendi kendinicezalandrr. Hzl bir yaam srenler hayatlarn da hzla tketirler. Erdemli bir yaamsa asla sonaermez. Ruhun salaml vcudun salamlyla etkileim iindedir ve iyi bir yaam sadece zihinseldeil, fiziksel adan da uzundur.

XCI Saduyu Bakmndan phenizi Uyandran Hibir Ie Girimeyin.

Bir ie kalkan kiinin zihnindeki hata yapma endiesi, karsndaki kii iin (zellikle dearalarnda rekabet varsa) hata yaplacana dair kesin bir kant nitelii tar. Eer hareketegetiinizde kararllnz yitirirseniz, daha sonra soukkanllkla baktnzda yaptklarnz aptallkolarak nitelendirirsiniz. Eer saduyu bakmndan pheniz varsa harekete gemek tehlikelidir, byledurumlara hi bulamamak en iyisidir. Bilgelik olaslklara gvenmez, her zaman mantn parlaknda ilerler. Akla der dmez zihnin mahkum ettii bir giriim nasl baarl olur? Zihinmahkemesinden itirazsz geen kararlarn bile bazen talihsizlikle sonuland dnlrse, phe vekararszlk iinde alnan kararlardan ne beklenebilir ki?

XCII Akn Bilgelik.

Her eyde akn bilgelii kastediyorum. nemli ve saysz grevlerde uygulanmas gereken, btndavran ve konumalarn en nemli kural udur: Bir gram bilgelik, tonlarca zekdan daha deerlidir.Bu, o kadar takdir grmese de tek gvenli yoldur. Bilgelik nam kazanmak, hretin son zaferbasamadr. Bilgelerin karar mihenk ta olduu iin, onlar tatmin etmek yeterli olmaldr.

XCIII ok Ynllk.

Birok stnl olan bir insan, birok insana edeerdir. O kiisel yaam zevkini aa vurarakbakalarnn hayatn da zenginletirir. Farkl konularda stnlk sahibi olmak hayatn mutluluudur.Doa insanolunu (kendisinin bir yansmas olarak) en yksek mertebede yaratt iindir ki, iyi olanher eyden yarar salamak byk bir beceri olmutur. yleyse brakn, sanat insann beenisini vezekasn eiterek, herkesin iinde bir mikrokozmos olutursun.

XCIV Yeteneklerinizin Snrn Belli Etmeyin.

Eer bilge bir insan herkes tarafndan onurlandrlmak istiyorsa, bilgi ve yeteneklerinin sonunakadar didiklenmesine izin vermemelidir. O, insanlarn bilgi ve yeteneklerini anlamalarna deil,onlardan haberdar olmalarna izin verir. Hi kimse onun yeteneklerinin snrlarn bilmemelidir,yoksa hayal krklna urayabilir. Hi kimse onun derinliini tamamen lme frsat bulamamaldr.nk bilge kiinin yeteneklerine dair zihinlerde dolaan tahmin ve pheler, (asllar ne kadarbyleyici olsa da) bu yeteneklerin tam olarak bilinmesinden daha fazla sayg uyandrr.

XCV Beklentileri Canl Tutun.

Hatta onlar coturmaya devam edin. Daha fazla beklentinin daha da fazla umut vaat etmesinisalayn. Byk ilerin daha byk ilerin habercisi olmalarna olanak tanyn. Tm servetiniziatacanz bir zara emanet etmeyin. Beklentilerin azalmamas iin glerinizi kontrol etmek byk birbeceri gerektirir.

XCVI Ileri Derece Ketumluk.

Bu konu mantn taht ve saduyunun temelidir; bu sayede baar, kk bir bedel karlnda eldeedilir. Bu, Tanrdan gelen bir armaandr ve kiinin en baskn, en iyi zelliinin bu olmas iin duaedilmelidir. Bu nitelik insan koruyan zrhn en temel parasdr ve ok nemlidir. Bu parannyokluu insanlar mkemmellikte noksan klar, hlbuki dier zelliklere sahip olmak, sadece dahafazlas veya daha azyla yetinmeyi gerektirir. Yaamn btn hareketleri bunun doruuygulanmasna baldr, tm hareketlerin bunun desteine ihtiyac vardr nk her ey zekgerektirir. Ketumluk en aklc gdmz olan gvenli yaama arzusuna ynelik doal bir eilimdir.

XCVII Bir Nam Kazann ve Onu Koruyun.

Bu, hretin kullanm hakkdr. Bir nam sahibi olmann bedeli ardr; nk o sadece zelyetenekler sayesinde kazanlr ve sradanlk ne kadar yaygnsa, bu zel yeteneklere de o derece azrastlanr. Nam bir defa ele geirildiinde kolayca muhafaza edilir. Biroklarna grevler ykler, amabu kadaryla da yetinmez. Yksek glere veya afili hareketlere borlu olunduu zaman, bir trhrmete dnr, sonra da yerini bir eit hamete brakr. Fakat sadece salam temelli bir namkalc olacaktr.

XCVIII Niyetlerinizi ifreleyin.

Tutkular ruhun kaplardr. En ie yarar bilgi, bunlar gizlenmesini salk verendir. Duygularn aavuran oyuncu, ortaya koyduklarn kaybetme riskini tar. Aldnz nlemlerin derecesi, sorusoranlarn meraklaryla savaacak boyutta olmaldr. Mrekkep balnn politikasn benimseyin.Zevklerinizin bile bilinmesine izin vermeyin ki, bakalar onlara ters giderek veya yaclk yaparaksizden yararlanmaya kalkmasn.

XCIX Gerek ve Grn.

Nesneler zlerinden deil, grntlerinden tr itibar grr. ok az insan z grr, birousadece d grne bakar. Eer doru sahte veya irkin grnyorsa, doru olmak da yeterlideildir.

C Aldanlar Olmayan Adam, Akll Bir Hristiyan ve Filozof Bir Saray Grevlisi.

Yalnzca bunlarm gibi grnmeyin, bunlarn hepsi olun. Ama sakn bu niteliklere sahipmi gibidavranmayn. Bugnlerde felsefeye pek itibar edilmiyor; fakat o hl, bilge insanlarn en temelmeselesidir. Dnme sanat eski nn kaybetti. Seneca onu Romaya tantt, felsefe bu yzdenbirka kez mahkemelik de oldu, fakat u anda oralarda esamisi bile okunmuyor. Yine de dalavereninkefi, her zaman dnen bir beynin gerek gdas, erdemli bir ruhun gerek zevki olarak kabul edildi.

CI Dnyann Bir Yars Dierine Glyor ve Aslnda Hepsi Aptal.

Oylama sonularna gre, her ey iyidir ya da her ey ktdr. Birinin peinde kotuu ey,dierinin ba belasdr. Her eyi kendi fikirlerine gre dzenleyen kii, ekilmez bir pisliktir.stnlkler tek bir insann zevkine bal deildir. ok fazla insan ve ok fazla beeni vardr, hepsi

de birbirinden farkldr. Herhangi birinin etkilenmedii bir kusur yoktur. stelik baz eyler bazkiileri memnun etmezse lmeyiz, naslsa onlar da beenenler kacaktr. Alklar bamzdndrmesin, naslsa arada bizi lanetleyenler de olacaktr. Gerek vg snav, hretli insanlar veyakonunun uzmanlar tarafndan takdir edilmektir. Herhangi birinin oyundan, herhangi bir modadan,herhangi bir yzyldan bamsz olmay hedeflemelisiniz.

CII Byk ans Lokmalarn Sineye ekmeyi Bilin.

Erdemin gerektirdii en nemli organlardan biri byk bir midedir; nk byk kapasite bykparalar anlamna gelir. ansn byk lokmalar, daha byk olanlar da sindirebilecek kiileriutandrmaz. Birinin doygunluu bir dierinin al olabilir. ou kimse sindirim sorunlarylabouur; bu, byk eyleri sindirebilecek ekilde yaratlmam veya eitilmemi olmalarndankaynaklanr. Hareketleri tatszlar, hak edilmemi ereflerinden kaynaklanan yabanclama duygularbalarn dndrr ve yksek mevkilerde byk risklere maruz kalrlar. Gerek yerlerini bulamazlar,nk ans da onlarn iinde kendine uygun bir yer bulamaz. Bu nedenle yetenek sahibi bir insan dahabyk giriimler iin bile msait yeri olduunu gstermeli ve her eyin tesinde, en kk biryreksizlik belirtisi sergilemekten kanmaldr.

CIII Brakn Herkes Kendi Onurunu Ayakta Tutsun.

Herkesin ii kendi mertebesinde olsun. Bir insan kral olmasa bile prens olmaya layksa, eylemleride kendi snrlar iinde, prenslere yakr bir ekilde olsun. Harekette grkemli, dncede kibirli,kudrette olmasa bile, en azndan erdemde kral gibi olsun. Gerek bir kralln z lekesiz birdrstlkte olaca iin, kendisini model alacak kiiyi kskanmaya ihtiyac yoktur. zellikle de tahtayakn olanlar gerek stnl hedeflemelidir; sadece trenlerde yer almaktan ziyade, kralnkusurlarndan etkilenmeden, onun gerek niteliklerini ve gerek itibarn paylamaldrlar.

CIV Bir Makam Sahibi Olmaya aln.

Makam sahibi olmak eitli nitelikler gerektirir ve bunlarn hangileri olduunu bilmek ilgi ve stnanlay yetenei gerektirir. Bazlarna ulamak iin nabza gre erbet vermek, bazlarna ulamakiinse cesaret lazmdr. Sadece drstlk gerektirenler ulalmas en kolay olanlar, ulalmas en zorolanlarsa zek gerektirenlerdir. Drstlk gerektirenler iin ihtiya duyulan tek ey karakterdir, zekagerektirenler iinse dikkat ve evk yeterli olmayabilir. nsanlar ynetmek zor itir; kaln kafallar veahmaklar ynetmekse daha da zordur. Bu gruplara bile dahil olmayanlar iinse iki kat dikkatlidavranmak gerekir. Bir ofisin insann hayatn sabit saatlerle ve yerleik bir dzenle igal etmesikabul edilemez bir durumdur. nsan kendi yntemleri konusunda rahat brakan yerler daha iyidir,nk deiiklikler zihni yeniler. En saygn kiiler, dierlerine en az ya da en uzak bamll olan,en ktleri ise bizi hem imdi, hem de daha sonras iin endielendiren kiilerdir.

CV Can Skc Olmayn.

Bir i ya da bir meseleyle ilgilenen kii, ar olma eilimindedir. Bir fikrin zl ifade edilmesi herzaman ie yarar. zllkle kaybedilen nezaketle geri kazanlr. Bir eyin ksa olmas, onu iki kat iyiklar. Konunun zeti ayrntlarn yarataca kargaadan daha etkilidir. Meselenin kendisiyle ya daresmi uygulamayla ilgilenirken, konuan kiilerin nadiren mantkl davrand iyi bilinen bir

gerektir. Onlar konunun zne hizmet etmekten ziyade ayrntlara taklan ve herkesin yolunakabilen gereksiz kerestelerdir. Bilgeler, zellikle de her zaman megul olan saygn insanlarnkarsnda can skc olmaktan kanrlar. Saygn birini rahatsz etmek halkn tamamn rahatszetmekten daha ktdr. En iyi dert, en abuk dile getirilen derttir.

CVI Konumunuzla Hava Atmayn.

Ciddiyette herkesi glgede brakmak, kk atraksiyonlarla insanlar glgede brakmaktan dahautan vericidir. ahsiyetli biriymi gibi davranmak nefret edilen bir durumdur. Ne kadar oksaygnlk ararsanz, onu o kadar az elde edersiniz. nk o, dierlerinin fikirlerine baldr. Onukendiniz edinemezsiniz, kazanmak ve dierlerinden almak zorundasnz. Byk mevkiler kalcolabilmek iin otoriteye gereksinim duyar. Onun eksikliinde, bu mevkiler gerektii ekildedoldurulamazlar. Bu nedenle mevkiinizin sorumluluklarn yerine getirebilmek iin yeterince ciddiyetsahibi olun. Saygy zorlamayla elde etmeyin, onu yaratmay deneyin. Mevkilerinin ciddiyetindesrarc olan insanlar, onu gerekten hak etmediklerini, bu konumun onlara fazla geldiini gsterirler.Eer deerli olmak istiyorsanz, rastlantsal eyler deil, yetenekleriniz sayesinde deerli olmayaaln. Krallar bile mevkilerinden ziyade kiilikleriyle sayg uyandrmay tercih ederler.

CVII Asla Kendinizden Memnun Olmayn.

Kendinizden ne memnuniyetsiz, ne de ar memnun olun; ilki ruhsuzluk, ikincisi ise budalalktr.Kiisel tatmin genellikle cehaletten kaynaklanr; eer itibarmza zarar vermeseydi, bu mutlu bircehalet olurdu. Kii, mkemmellik konusunda bakalarndan ok fazla oy alamad iin, kendisininorta karar yetenekleriyle tatmin olur. Kazalardan kanmak iin ya da kazalar yaandnda tesellibulmak iin bile olsa, bakalarna gvenmemek akllca, hatta yararl bir tutumdur. nk talihsizlik,ona hazrlkl olan insan korkutamaz. Homeros bile zaman zaman ban emi, Byk skender bilehem yce makamn hem de hayallerini kaybetmitir. Bu tr durumlar birok arta baldr; birdurumda zafer kazandran, baka bir durumda yenilgiye yol aabilir. Her eyin ortasndaki iflaholmaz budala, kendine kar besledii bo memnuniyette hibir deime olmakszn, tomurcuklanr,ieklenir ve tohuma kaar.

CVIII Bykle Giden En Ksa Yol Bakalarndan Geer.

Doru insanlarla iliki kurmak her zaman ie yarar. Huylar ve beeniler paylalr. Farknavarlmadan, salam duyular ve hatta yetenekler bile geliebilir. nce sabrsz, sonra arkanl, sonrada dier mizataki kiilerle birlikte olun. Bylece, orta yolu hi zorlanmadan bulacaksnz.Dierleriyle ayn fikirde olmak byk bir sanattr. Ztlklarn deiimi dnyay gzelletirerek, onundnmesini salar. Eer bu durum fiziksel dnyada bir uyum yaratyorsa, bundan daha fazlasn manevidnyada da yapabilir. Arkadalarnzn ve yandalarnzn seiminde bu politikay benimseyin: En unoktalardakilerle de birlikte olun ki, daha ilevsel olan orta yolu bulabilesiniz.

CIX Eletirici Olmayn.

Her eyi hatal ve yanl olarak alglayan ktmser insanlar vardr. Kt bir amalar yoktur; busadece mizalarnn bir parasdr. Yaptklar ve hatta yapacaklar eyler iin herkesi sularlar. Buktden de kt, hatta cani bir yapya sahip olmann gstergesidir. Onlar her eyi knarlar. yle

byk bir abartyla sularlar ki, bir bardak suda frtna kopartrlar. Onlar bir cenneti hapishaneyeevirebilen igzarlardr; eer tutkular da araya girerse, meseleleri u noktalara tarmakta tereddtetmezler. Bunun aksine, asil bir doaya sahip olan insanlar, dikkatsizlik sonucu ortaya kanbaarszlklara hogryle yaklamak iin her zaman bir mazeret bulabilirler. Ortada bir kt niyetolmadn ya da sadece nemsiz bir hata yapldn ifade etmeyi karlarndakine ok grmezler.

CX Batan Bir Gne Oluncaya Kadar Beklemeyin.

Bir eyler kendisini terk etmeden, onun sahneyi terk etmesi bilge insanlarn nemli bir dsturudur.Bir insan en sonunda zirveyi ele geirebilmelidir. Gne en parlak olduu anda bile, battgrnmesin diye bir bulutun arkasna snr ve geride batp batmadna ynelik bir phe brakmakister. Bir aksilik yaanmas sadece olasyken bile geri ekilmeyi bilin ki, gerekletii zaman oradaolmayasnz. nsanlar size srt evirene ve bedenen yaayan, ama itibar lm biri olarak mezaragmene dek beklemeyin. Akll seyisler yar atlarn nce kra salarlar ki, pistte dmenin utancnrenmeden nce bol bol dsnler. Gzel bir kadn, bunu daha sonra gzleri aldnda yapmakzorunda kalmamak adna, aynasn erkenden krmaldr.

CXI Arkadalar Edinin.

Arkada insann ikinci benliidir. Her arkada, arkadana gre iyi ve aklldr. Onlar arasnda herey iyiye dnr. Herkes dierlerinin istedii gibidir, ama insan kendisi hakknda iyi eyleristenmesi iin, arkadalarnn gnllerini ve tatl dillerini kazanmaldr. Sra sizi geldiinde bunu iyideerlendirmek kadar byl bir gzellik yoktur. Dostane duygular elde etmenin yolu dostanedavranlar sergilemektir. oumuz ve en iyimiz bile baka insanlara muhtatr. Ya dostlarmzn yada dmanlarmzn arasnda yaamak zorundayz. Bir arkada olmasa bile, sizin hakknzda iyi eylerdileyecek birilerini bulmaya aln. Gnler sren denemelerden sonra, bunlardan bazlar sizinsrdanz olacaktr.

CXII Iyi Niyetli Olun.

Bunun iin en iyi ve en yce neden, en byk hedefleri nceden grp onlara ulaabilmektir.nsanlarn iyi niyetlerini zerinize ekerek onlarn gzel fikirlerini de kazanrsnz. Bazlar liyakate okadar ok gvenirler ki zarafeti ihmal ederler. Fakat akll adamlar destek olmadan ilerleyecekleriyolun ok zorlu ve uzun bir hal alacan bilirler. yi niyet her konuda kolaylk ve destek salar. Bazyeteneklerin yerini alr ve hatta cesaret, evk, bilgi ve saduyu gibi ltuflar da beraberinde getirir.Fakat kusurlar grmez, nk kusur yakalama peinde deildir. yi niyet; yaradl, milliyet, aile, rk,meslek gibi maddi ya da kapasite, ykmllk, nam, liyakat gibi resmi baz ortak ilgilerden doar. Enbyk zorluk iyi niyeti kazanabilmektir, onu elde tutmak nispeten daha kolaydr. Ama yine de bu gzelnitelik aranp bulunmal, bulunduu zaman da ondan yararlanlmaldr.

CXIII Iyi Gnlerinizde Ktlere Hazrlann.

K hazrln yazdan yapmak hem daha akllca hem de daha kolaydr. Varlk annda iyilik etmekkolay, arkadalar pek oktur. Bu nedenle, sahip olduklarnz kt gnleriniz iin saklayn; nkdknlk insana pahalya mal olur ve denin dostu olmaz. Size minnet duyan arkadalardan veinsanlardan bir ksmn elinizde tutun, bir gn gelecek, bedelleri ykselecektir. Aptal insanlar asla

arkada sahibi olamaz; ansl gnlerinde onlar arkadalarn, talihsiz gnlerinde ise arkadalaronlar tanmaz.

CXIV Asla Rekabet Etmeyin.

Her rekabet insann saygnlna zarar verir. Rakiplerimiz bizi glgede brakmak iin frsat kollar.ok az kii onurlu bir savan hakkn verebilir. Rekabet nezaketin gizleyebildii kusurlar aakarr. Birok insan rakibi yokken iyi bir hrete sahiptir. atmann scakl unutulmuskandallara yeniden can verir ve uzun zaman nce gmlm iskeletleri gn yzne karr. Rekabetkmsemeyle balar ve gereksinim duyduu yerde deil, bulabildii her yerde destek arar.Ktlemenin silahlar amalarna ulamak iin yetersiz kaldnda (ki genelde yle olur) rakiplerimizintikam peine derek, bu silahlar gemiteki unutulmu skntlarmzn zerindeki tozu silkmekiin kullanrlar. yi niyetli insanlar her zaman huzur iindedir. yi hret ve iyi itibar sahibi insanlarda her zaman iyi niyetlidir.

CXV Etrafnzdakilerin Baarszlklarna Aln,

irkin yzlere altnz gibi. Eer siz onlara muhtasanz ve onlar size muhtasa, bu durumkanlmazdr. nsann ne onlarla ne de onlarsz yaayamad, berbat karakterli insanlar vardr. Zekiinsanlar irkin yzlere alkn olduklar gibi, bu insanlara da alktrlar. Bylece, ihtiyacn basksaltnda birdenbire bu ekilde davranmak zorunda kalmazlar. Bu tr irkin yzler ilk anda tiksintiuyandrr, fakat gittike etkisini yitiren bu tiksintinin yerini, onlarn bizde yaratt derin izlenimleralr.

CXVI Sadece Onurlu Insanlarla Hareket Edin.

Siz onlara gvenebilirsiniz, onlar da size gvenebilirler. Onlarn onuru yanl anlaldklardurumlarda bile tavrlarnn en mkemmel kefilidir. nk onlar her zaman karakterlerine gredavranrlar. Onursuz insanlara kar zafer kazanmaktansa, onurlu insanlarla anlamazlk yaamakdaha iyidir. Drstlk iin tutunacak dallar olmadndan, yklm insanlarla iyi geinmekimkanszdr. nk onlarn namus konusunda bir teminatlar yoktur. Onlarla gerekten arkadaolunamaz; her ne kadar gvenilir grnseler de onlarn anlamalar balayc deildir. nk onlaronur duygusundan yoksundur. Bu tr insanlarla asla iiniz olmasn. Onur onlar dizginleyemiyorsa,erdem de dizginleyemez. nk onur drstln saltanatdr.

CXVII Asla Kendinizden Bahsetmeyin.

nsann kendini vmesi bouna, kendini sulamas ise aptallktr. Kendinden sz etmek, konuan kiiiin yakksz, dinleyen iinse tatszdr. Bundan gnlk konumalarnzda kanyorsanz, ikonularnda tamamen kann, hele halk arasnda bunu yapmay aklnzdan bile geirmeyin. nkhalk arasnda bilge deil, ancak bir aptal gibi grnrsnz. Bir bakasnn yannda, onun hakkndakonuurken de ayn taktie bavurmaya gereksinim duyarz. Bunun nedeni de yaclk ya da knamagibi iki u noktaya kayma tehlikesinden korunmaktr.

CXVIII Nezaketli Olma hretini Kazann.

nk bu sizi sevilen biri yapar. Kibarlk, kltrn temel bileenidir. Aynen nezaketsizliininsanlarn honutsuzluuna ve muhalifliine yol amas gibi, kibarlk da herkesin kalbini kazanr.Nezaketsizlik eer gururdan kaynaklanyorsa iren bir eydir; ama eer kt yaradltankaynaklanyorsa tamamen alaklktr. Nezaketin azlndansa fazla olmasnda bir zarar yoktur, yeter kiayrm gzetmeden herkese gsterilmesin; nk o zaman da adaletsizlik ortaya kacaktr. Rakiplerarasnda nezaket, ayn zamanda bir cesaret gsterisi olduu iin zel bir nem tar. Nezaketin bedeliaz, ama karl ok fazladr. Karsndakini onurlandran herkes onurlandrlr. Kibarlk ve onuryle erdemlerdir ki, kime datrsanz datn, yine de en ou sizde kalacaktr.

CXIX Sevilmeyen Biri Olmaktan Kann.

Sevilmemenin peinde komann hibir mazereti olamaz, naslsa siz peinde komasanz da, oeninde sonunda sizi bulacaktr. Neden veya nasl olduunu bile bilmeden bir eylerden nefret edenok insan vardr. Onlarn kt niyeti, bizim memnun etme arzumuzun azalmasna yol aar. Agzlyaplarna ramen kendilerine avantaj salayacak eyler peinde komaktan ziyade, hasta doalarnnesiri haline gelerek bakalarna ktlk yapmaya daha yatknlardr. Bazlar herkesle kt geinmeyibaarr; her zaman bir ruh sknts retir ya da byle bir skntnn etkisi altnda kalrlar. Aynen ktn gibi, nefret de bir kk sald m onu skp atmak kolay deildir. Akll insanlardan korkulur, ktniyetlilerden tiksinilir, kibirliler hafife alnr, soytarlar kk grlr, garip tavrllara ise aldredilmez. Bu nedenle sayg duyun ki sayg grebilesiniz. tibar grebilmek iin itibar gstermekzorunda olduunuzu bilin.

CXX Pratik Yaayn.

Bilginin bile bir tarz olmak zorundadr, olmad yerdeyse cahil rol yapmak akllcadr.Dnceler ve zevkler zamanla deiir. Dnme yntemlerinizde geri kafal olmayn, zevkleriniz degnn modasna uygun olsun. Her eyde ounluun zevki ba eker ve u anda, bir gn ba sizinekeceiniz umuduyla onlar takip etmelisiniz. Gemi daha iyi grnyor olsa bile, vcudunsslenmesi gibi beynin de donatlmasnda kendinizi bugne uydurun. yilik her zaman geerli olduuiin, bu kural nezakete uygulanamamaktadr. Bu gnlerde iyilik ihmal edilerek modas gemi kabuledilmektedir. Doruluk, verilen sz tutmak ve iyi insanlar artk eski gnlerde kalm gibigrnmektedir. Yine de, bunlar her eye ramen sevilir. Varlklarn srdrmelerine ramen gzdendmlerdir ya da takip edilmemektedirler. Ne acdr ki zamanmzda erdem bir yabanc gibigrlrken, ahlakszlk herkesin arkadadr! Eer akllysanz yaayabildiiniz kadar yaayn, bunuyapamyorsanz yaamanz gerektii gibi yaayn. Ara sra talihin size bahettikleri kadar, bahetmeyireddettiklerini de dnn.

CXXI I Olmayan Bir eyi I Haline Getirmeyin.

Baz insanlarn her konuda dedikodu yapt gibi, bazlar da her durumdan kendilerine bir ikarr. Onlar her zaman byk konuur, her eyi ciddiye alr ve bunu da bir tartmaya ya da bir srradntrrler. Kanmann mmkn olduu can skc durumlar o kadar da ciddiye alnmamaldr. Bireyi omzunuzun stnden frlatp atabilecekseniz, onu yreinize dert etmek aptalcadr. ok olsalardert saylacak eyler, tek balarna bir hitir. Ayn ekilde, tek bana brakldklarnda bir hisaylacak eyler bir araya getirilirse dert olur. Batan her ey kolayca ayarlanabilir, ama ya i itengetikten sonra? Genellikle ilacn ta kendisi hastal yaratr. Her halkrda hayatn kural budur:

leri akna brakn.

CXXII Lafta ve Uygulamadaki Ayrm.

Buna dikkat ederseniz, her toplulukta yeriniz olur ve itibar kazanrsnz. Bu durum her eyde etkisinigsterir. Konumada, bakta, hatta yry eklinde bile kendini belli eder. nsanlarn kalbinikazanmak byk bir zaferdir. Bu aptalca bir cretten ya da aaal bir konumadan kaynaklanmaz,gerek erdemle birlemi stn yetenekten doan otoriter bir havaya sahip olmakla salanr.

CXXIII Yapmacklktan Kann.

Kii ne kadar erdemliyse o kadar az yapmack davranr. nk yapmack davranlar her eye birbayalk katar. Yapmacklk bakalar iin bktrc, uygulayan iin ise zahmetlidir; yapmack kiiilgiyi zerine toplamak iin adeta ikence eker. En yce erdemler yapmacklk yznden kaybolur,nk artk doal deil, yapmack grnmektedirler. Doallk ise her zaman yapaylktan daha honutedicidir. Bir erdeme sahipmi gibi rol yapan kii, genellikle o erdeme sahip deildir. Bir eyyznden ne kadar fazla ac ekerseniz, onu o kadar ok gizlemeniz gerekir. Bylece o, sanki sizinkarakterinizden kaynaklanyormu gibi grnr. Fakat yapmacklktan kanmak iin de yapmackdavranma tuzana dmeyin. Bilgeler hibir zaman kendi erdemlerinin farkndaym gibigrnmezler. Erdemlerinizi fark etmeyerek, dierlerinin dikkatlerini onlarn zerine ekebilirsiniz.Kendisinin mkemmel olduunu dnmeden bunu herkese dndrtebilen insan, iki kat mkemmelinsandr. Bylece zt fikirlerin de takdirini kazanrsnz.

CXXIV Kendinizi zletin.

ok az kii ounluun tevecchne eriir. Aklllar iinse bu, mutluluun zirvesidir. Herhangibirinin sizinle ii kalmad zaman souk davranmas genel kuraldr. Fakat iyi niyetin karlnalmann yollar vardr. En emin yol iinizde ve yeteneklerinizde kendinizi amanzdr. Byledavranrsanz sizin ie deil, iin size ihtiya duyduu bir noktaya ularsnz. Bazlar bulunduklarmevkii onurlandrr, bazlarnda ise durum tam tersidir. Eer baarsz bir insan atalarnn daha iyigrnmesini salyorsa, bunda hibir marifet yoktur; nk bu durum atalarn zlendiini deil,imdikinin orada olmasnn istenmediini gsterir.

CXXV Bakalarnn Hatalarnn etelesini Tutmayn.

Bu, bakalarnn kt hretiyle fazla ilgilenme konusunda kt bir nama sahip olduunuzungstergesidir. Bazlar kendi kusurlarn dierlerininkilerin ardna gizlemeyi, kusurlarn bakakusurlarla temizlemeyi ya da en azndan kusurlar konusunda yalnz olmadklarn gstermeyi sever.Bu sadece zrt tesellisidir. Herkesin kuyusunu kazann yaptklar, sonunda kendi ayana dolar.Herhangi biri bu tr meseleleri ne kadar eelerse, kendini o kadar aptal duruma drr. ok azkusursuz insan vardr. Sadece az tannan insanlarn kusurlar az bilinir. Dikkatli olun ve kusurlarnsicil memuru olmaktan kann. Bu, kalpsiz yaayan bir insan olmak kadar iren bir eydir.

CXXVI Ahmaklk, Ahmaklk Yapmamak Deil, Yapnca Onu Saklamamaktr.

Hayalleriniz de kusurlarnz da mhrl kalsn. Bazen her ey tersine dner. Fakat aklllar

kusurlarn gizlemeye alrken, aptallar onlarla vnr. hret, yaplm eylerden ziyade gizlenmieylere baldr. Bir insan erdemli bir ekilde yaamyorsa, en azndan tedbirli bir ekildeyaamaldr. Byk insanlarn hatalar, daha fazla ycelmeden nce geirdikleri dnemler gibidir.Dostlukta bile, bir insann baarszlklarn srdana anlatmasna pek sk rastlanmaz. nsan eeryapabiliyorsa, baarszlklarn kendinden bile gizlemelidir. Burada hayatn bir dier altn kuraliimize yarayabilir: Unutmay renin.

CXXVII Her eyde Zarafet.

Her konuda zarafet sahibi olmak yeteneklerin pf noktas, konumann nefesi, eylemin ruhu ve ssnen nemli unsurudur. Mkemmellikler bizim doamzn ziynetleridir. Ama her konuda zarafetmkemmelliin can alc unsurudur. Bu konu dncelerde bile kendini gsterir. Bu, insana doannbir ltfudur ve eitimle hibir ilgisi yoktur, hatta eitimden baskn bile kabilmektedir. Zarafetkolaylktan da fazlasdr. zgrle ve rahatla yaklar. Utangal yener ve mkemmellie sonrtuu yapar. Zarafet olmadan gzellik cansz, incelik kaba sabadr. Zarafet cesareti, saduyuyu,nezaketi, hatta grkemi bile geride brakr. Zarafet baarya giden kestirme yol ve utantan en kolaykurtulutur.

CXXVIII Yce Gnlllk.

Bir insann sahip olmas gereken temel niteliklerden biri yce gnlllktr. Bu, bizi tm asilniteliklere sahip olmaya tevik eder. Zevki gelitirir, kalbi yceltir, zihni ykseltir, duygularcanlandrr ve itibar glendirir. Yce gnlllk insan yceltir. Bazen talihin cilvelerine kar bilebir deva olur, nk bunlarn nedeni genellikle ekememezliktir. Yce gnlllk eylemlerdeuygulanamasa bile, iradede tam karlk bulabilen bir duygudur. Ycelik, cmertlik ve dier tmkahramanca nitelikler kaynaklarn bu zellikten alrlar.

CXXIX Asla Mzmzlanmayn.

Mzmzlanmak her zaman itibarszlk getirir. Bakalarndan merhamet bekleyeceinize, onlarntutkularna karn bir zgven modeli olmak her zaman daha iyidir. ikayet etmek dinleyenlerde,ikayeti olduklarmz gibi davranma istei uyandrr ve bir hakareti ortaya atmak, bir dieriniiitmek iin bahane yaratr. Gemite kalan aclardan tr szlanmak, yeni aclara zemin hazrlar.Yardm ve akl danma peindeyk