bal arısı (apis mellifera l.) kolonilerinde varroa jacobsoni qudemans in kontroltünde kullanılan...

8/7/2019 Bal Ars (Apis Mellifera L.) Kolonilerinde Varroa Jacobsoni Qudemans in Kontroltnde Kullanlan Organik Asitlerin Etki

1/76

I

EGE NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS

(YKSEK LSANS TEZ)

BAL ARISI (Apis mellifera L.) KOLONLERNDE Varroa

jacobsoni QudemansnKONTROLNDE KULLANILAN

ORGANK ASTLERN ETK DZEYLER VE KOLON

GELMNE ETKLER

Gzde MERT

Zootekni Anabilim Dal

Bilim Dal Kodu: 501.14.00

Sunu Tarihi:13.12.2006

Tez Danman: Do. Dr. Banu YCEL

Bornova- ZMR


2/76

II


3/76

III

Gzde MERT tarafndan Yksek Lisans Tezi olarak sunulan Bal

Ars ( Apis mellifera L.) Kolonilerinde Varroa jacobsoniQudemansn Kontrolnde Kullanlan Organik Asitlerin Etki

Dzeyleri ve Koloni Geliimine Etkileri balkl bu alma E..

Lisansst Eitim ve retim Ynetmelii ile E.. Fen Bilimleri

Enstits Eitim ve retim Ynergesinin ilgili hkmleri

uyarnca tarafmzdan deerlendirilerek savunmaya deer

bulunmu ve 13/12/2006 tarihinde yaplan tez savunma snavnda

aday oy birlii/oy okluu ile baarl bulunmutur.

Jri yeleri: mza

Jri Bakan

: Do. Dr. Banu YCEL

Raportr ye: Prof. Dr. zge ALTAN

ye : Prof. Dr. Gamze SANER


4/76

IV


5/76

V

ZET

BAL ARISI (Apis mellifera L.) KOLONLERNDE Varroa

jacobsoni QudemansnKONTROLNDE KULLANILAN

ORGANK ASTLERN ETK DZEYLER VE KOLON

GELMNE ETKLER

MERT, Gzde

Yksek Lisans Tezi, Zootekni BlmTez Yneticisi: Do. Dr. Banu YCEL

Eyll 2006, 76 sayfa

Bu almada, bal arsnn en zararl paraziti olan Varroa

akaryla mcadelede kullanlan formik asit ve oksalik asidin, ge

sonbahar ve erken ilkbahar dnemlerinde dnml olarak

kullanlmalarnn Varroa mcadelesindeki etkinlikleri ve bal ars

populasyonu geliimi zerine etkileri incelenmitir.

Bu amala Denemede bir yal anaya sahip, koloni populasyon

gc eit ve Varroa bulaklk dzeyi bakmndan benzer durumda olan

35 adet Buckfast rk bal ars kolonisi kullanlmtr. Deneme ncesi

koloniler, doal Varroa bulaklk dzeyi ve ergin-yavrulu ar

populasyonu bakmndan eitlenmitir. Aratrma, sonbahar ve onu takip

eden ilkbahar mevsimlerinde yrtlmtr. Gruplarn sonbahar ve

ilkbaharda, deneme ncesi ve sonras Varroa bulaklk dzeyleri,

organik asit etkinlii, ergin ar ve yavru populasyon geliimleri

belirlenmitir.


6/76


7/76

VII

ABSTRACT

EFFICACY LEVELS OF ORGANIC ACIDS WHICH AREUSED FOR CONTROLLING Varroa jacobsoni Qudemans AND

THEIR EFFECTS ON COLONY DEVELOPMENT OF HONEYBEES (Apis mellifera L.)

MERT, GzdeMsc. Department of Animal Science

Supervisor: Associate Prof. Banu YCELSeptember 2006, 76 Pages

This study was carried out to determine the effects of using

formic and oxalic acids which are used against Varroa Jacobsoni Q.

which is the most hazardous parasite of honey bees (Apis mellifera L.)

alternatively in different seasons on the efficiency in Varroa treatment

and colony development of honey bees.

For this purpose, total 35 honeybee colonies in same of queen

ages, natural varroa levels and adult-brood bee population from Buckfast

race had been used in the research. They were equalized for naturel

Varroa levels and adult- brood bee population. The experiment was

conducted in the late autumn and then in following early spring. Varroa

infestion values, efficiency of organic acids, adult bee and brood

population growth of groups were determined in spring, autumn, before

and after the research.

Varroa infestation levels of treatment groups were significantly

reduced after oxalic and formic acid applications in autumn and spring


8/76

VIII

experiments (P


9/76

IX

TEEKKR

Yksek Lisans renimim ve almalarm sresince her konuda

benden desteklerini esirgemeyen Sayn Hocam Do. Dr. Banu Ycele,

hayvan materyalinin salanmasnda yardmc olan Sayn Hseyin

Ceylana, tezim srasnda deerli bilgilerinden yararlandm Sayn Prof.

Dr. zge Altana istatistik analizlerin yapmnda deerli yardmlarn

aldm Sayn Prof. Dr. Turgay Takn ile Sayn Ar. Gr. Dr. Hakan

Bayraktara, denemem sresince yapt yardmlardan ve desteinden

dolay eim Ar. Gr. Selim Merte, benden maddi ve manevi

yardmlarn hibir zaman esirgemeyen annem Esin Duran ile babam Ali

Rza Durana teekkr bir bor bilirim.


10/76

X

NDEKLER

ZET ........................................................................................................VABSTRACT...........................................................................................VII

TEEKKR............................................................................................ IX

NDEKLER .........................................................................................X

ZELGELER DZN .........................................................................XIII

RESMLER DZN ............................................................................ XIV

1. GR .....................................................................................................1

2. NCEK ALIMALAR .....................................................................4

2.1. Ar akar (Varroa jacobsoni Q.) .....................................................4

2.1.1. Varroann Biyolojisi ve zellikleri ............................................5

2.1.1.1. Vcut Yaps ve Yaam Uzunluu............................................5

2.1.1.2. Gelime ve oalmas ..............................................................6

2.1.1.3. Varroann Kolonilerde Yaylm..............................................8

2.1.1.4. Varroann Belirtileri, Koloni ve Arlar zerine Etkileri...........8

2.1.1.5. Ekolojik ve Ekonomik nemi ................................................11

2.2. Varroa ile Mcadele Yntemleri .................................................12

2.2.1. Organik Asitlerin Kullanm ......................................................12

2.2.1.1. Formik Asit Kullanm............................................................15

2.2.1.2. Oksalik Asit Kullanm ...........................................................202.2.2. Organik Asit Kullanmnn Koloni Populasyon Geliimi zerine

Etkileri .................................................................................................26

3. MATERYAL YNTEM .....................................................................30

3.1. Hayvan Materyali .........................................................................30

3.2. Gruplarn oluturulmas ve Organik asit uygulamalar.................30

3.3. Gruplarn Varroa Bulaklk Deerlerinin Belirlenmesi...............32


11/76

XI

3.4. Organik Asit Etkinliklerinin Belirlenmesi ................................... 33

3.5. Organik Asit Solsyonlarnn Hazrlanmas ................................ 343.5.1. Oksalik Asit Solsyonu............................................................. 34

3.5.2. Formik Asit Solsyonu ............................................................. 34

3.6. Populasyon Geliiminin Belirlenmesi.......................................... 34

3.7. Uygulama Dnemleri ................................................................... 35

3.7.1. Ge Sonbahar Dnemi .............................................................. 35

3.7.1.1. Oksalik Asit Uygulamas

....................................................... 353.7.1.2. Formik Asit Uygulamas ........................................................ 36

3.7.2. Erken lkbahar Dnemi ............................................................. 37

3.7.2.1. Oksalik Asit Uygulamas ....................................................... 37

3.7.2.2. Formik Asit Uygulamas ........................................................ 37

3.8. statistik Analizler ........................................................................ 38

4. ARATIRMA BULGULARI ............................................................. 39

4.1. Sonbahar Dnemine Ait Bulgular................................................ 39

4.1.1. Deneme Gruplarnn Varroa Bulaklk Deerleri ve Organik

Asitlerin Etkinlikleri............................................................................ 39

4.1.2. Deneme Gruplarnn Ergin Ar Geliimleri............................... 41

4.1.3. Deneme Gruplarnn Yavru Populasyonu Geliimleri .............. 42

4.2. lkbahar Dnemine Ait Bulgular.................................................. 43

4.2.1. Deneme Gruplarnn Varroa Bulaklk Deerleri ve Organik

Asitlerin Etkinlikleri............................................................................ 43

4.2.2. Deneme Gruplarnn Ergin Ar Geliimleri............................... 46

4.2.3. Deneme Gruplarnn Yavru Populasyonu Geliimleri .............. 46

5. TARTIMA ve SONU..................................................................... 48

KAYNAKLAR ....................................................................................... 52


12/76

XII

ZGEM .............................................................................................60


13/76

XIII

ZELGELER DZN

izelge 1. Varroaya Kar AB lkelerinde Kullanlan Organik Asitler14

izelge 2. Formik Asidi Ksa Sreli Uygulama ekli ............................ 19

izelge 3. Formik Asit Uygulamas Sonular ....................................... 20

izelge 4. Oksalik Asit Uygulamas ....................................................... 25

izelge 5. Sonbahar Denemesinde Kullanlan Gruplarn emas........... 31

izelge 6. lkbahar Denemesinde Kullanlan Gruplarn emas ............ 31

izelge 7. Sonbaharda Deneme Gruplarnn, Deneme ncesi ve Sonras

Ortalama Varroa Bulaklk Deerleri (%) (Ortalama Se) ve

Organik Asit Etkinlii (%).............................................................. 40

izelge 8. Sonbahar Mevsiminde Deneme Gruplarnn Ergin Ar

Geliimleri....................................................................................... 41

izelge 9. Sonbahar Mevsiminde Deneme Gruplarnn Yavru

Populasyonu Geliimleri ................................................................. 42

izelge 10. lkbaharda Deneme Gruplarnn, Deneme ncesi ve Sonras



izelge 11. lkbahar Mevsiminde Deneme Gruplarnn Ergin Ar

Geliimleri....................................................................................... 46

izelge 12. lkbahar Mevsiminde Deneme Gruplarnn Yavru



14/76

XIV

RESMLER DZN

Resim 1. Ergin i Arlar zerinde Bulunan Varroalar ...........................4

Resim 2. Yavru Gzlerinden kartlan Ar Pupalar zerindeki

Varroalar ............................................................................................7

Resim 3. Yavru Gznde Varroa Bulunmas Sonucu Kanat

Deformasyonuna Uram Ergin Biri Ar ..................................11

Resim 4. Varroa Bulaklk Deerinin Belirlenmesi Amac ile Kapal

Yavru Gz ve Ergin Ar rneklerinin Alnmas............................33

Resim 5. Oksalik Asit Uygulamas..........................................................36

Resim 6. Formik Asit Uygulamas ..........................................................36


15/76

XIII

ZELGELER DZN

izelge 1. Varroaya Kar AB lkelerinde Kullanlan Organik Asitler14

izelge 2. Formik Asidi Ksa Sreli Uygulama ekli ............................ 19

izelge 3. Formik Asit Uygulamas Sonular ....................................... 20

izelge 4. Oksalik Asit Uygulamas ....................................................... 25

izelge 5. Sonbahar Denemesinde Kullanlan Gruplarn emas........... 31

izelge 6. lkbahar Denemesinde Kullanlan Gruplarn emas ............ 31

izelge 7. Sonbaharda Deneme Gruplarnn, Deneme ncesi ve Sonras



izelge 8. Sonbahar Mevsiminde Deneme Gruplarnn Ergin Ar

Geliimleri....................................................................................... 41

izelge 9. Sonbahar Mevsiminde Deneme Gruplarnn Yavru


izelge 10. lkbaharda Deneme Gruplarnn, Deneme ncesi ve Sonras



izelge 11. lkbahar Mevsiminde Deneme Gruplarnn Ergin Ar

Geliimleri....................................................................................... 46




16/76

XIV

RESMLER DZN

Resim 1. Ergin i Arlar zerinde Bulunan Varroalar ...........................4

Resim 2. Yavru Gzlerinden kartlan Ar Pupalar zerindeki

Varroalar ............................................................................................7

Resim 3. Yavru Gznde Varroa Bulunmas Sonucu Kanat

Deformasyonuna Uram Ergin Biri Ar ..................................11

Resim 4. Varroa Bulaklk Deerinin Belirlenmesi Amac ile Kapal

Yavru Gz ve Ergin Ar rneklerinin Alnmas............................33

Resim 5. Oksalik Asit Uygulamas..........................................................36

Resim 6. Formik Asit Uygulamas ..........................................................36


17/76

1

1. GR

Trkiye zengin floras ve uygun ekolojisi ile byk bir

arclk potansiyeline sahiptir. Koloni saysnda dnyada 2. ve bal

retiminde 3. srada yer almaktadr (FAO, 2004). lkemizde

arcln giderek gelimesine, koloni says ve toplam bal

retiminde her yl artlar olmasna ramen, kovan bana

ortalama bal verimi dktr. Bunun en nemli sebeplerinden

birisi, bal ars hastalk ve zararllar ile etkili mcadelenin

yaplamamas sonucu kolonilerin zayflamas ve verimliliin

azalmasdr.

Bu hastalk ve parazitlerin banda gnmzde dnya

arclnn en byk sorunlarndan birisi olan Varroa akar(Varroa jacobsoni Qudemans)nn neden olduu Varroatosis

hastal gelmektedir. Bal arlarnn larva, pupa ve erginleri

zerinde yaayan, onlarn kan svlarn (hemolenf) emerek

beslenen ok tehlikeli bir d akar olan Varroann, kolonilerin

gelime hzn, tarlac arlarn uu etkinliini, nektar ve polen

toplama kapasitesini azaltt

, ergin ar

larda vcutdeformasyonlar ve canl arlk kayplarna neden olduu,

hastaln ileri dzeylerinde koloninin yok olduu ve bunlarn

sonunda arclkta ciddi ekonomik kay plar meydana getirdii

belirtilmektedir (Kumova, 2003).


18/76

2

Gnmze kadar bu parazite kar, eitli lkelerde kimyasal,

biyolojik, genetik ve hormonal mcadele yntemleri zerindealmalar yaplmtr. Varroa ile savamda ve onun kontrol

altna alnmasnda eitli kimyasal maddelerin kullanm

yaygnlk kazanmtr. Ancak son yllarda kullanlan fluvalinate,

flumetrin, amitraz ve coumaphos etkicil maddeli ilalara kar

Varroann baklk kazanmas, ilalarn kapal yavru gzlerinde

gelien Varroalar zerinde etkili olmamas

, balmumunda ve baldakalnt brakmas, uygulamada karlalan nemli sorunlar

olmutur (Elzen ve ark., 1999; Kumova, 2001).

Ayrca kullanlan bu ilalarn ve sentetik akarisitlerin, bal

ve balmumunda braktklar nemli dzeydeki kalnt nedeniyle,

bal ihracatnda nemli sorunlar yaanmaktadr. Fakat organik

beslenmenin giderek nem kazand gnmzde, Varroa

mcadelesinde kullanlan sentetik akarisitler, yerini baln doal

bileenleri olan organik asitlere brakmaktadr (Wehling ve ark.,

2003). Yaplan aratrmalar, nektar akm dnemi haricinde Varroa

mcadelesinde koloniye uygulanan organik asitlerin, balda kalnt

brakmadn ortaya koymaktadr (Imdorf ve ark., 1996).

Organik asitlerin (formik asit, oksalik asit, laktik asit vb.)

gnmzde Varroa ile mcadelede en ok kullanlan biyo-

pestisidler olduu ve bu organik asitlerin, uygun zamanda ve

dozda kullanldklarnda kolonide ana ar, ergin ar ve yavru

populasyonu zerinde olumsuz bir etki yaratmad


19/76

3

belirtilmektedir (Imdorf ve ark., 1996; Milani, 1999; Goodwin ve

ark., 2002).

Baln doal yapsnda da bulunan organik asitler dier

kimyasal Varroasidler gibi ar ve ar rnlerinde kalnt

yaratmamakta ve Varroann diren kazanmasna neden

olmamaktad

r. Ancak organik asitlerin farkl

mevsimlerdednml kullanmnn koloni geliimine ve etkinliine ynelik

lkemizde yaplm bir almaya rastlanmamaktadr.

Ege Blgesi, kolonilerde yavru retiminin yl boyu

srd bir iklimsel evreyi temsil etmesi ve ger arcln

blgede ok yaygn olmas nedeniyle Varroa zararlsndan ok

fazla etkilenmektedir. Organik asitlerle mcadele ise, son yllarda

doal yaam bilincinin gelimesine paralel olarak gndeme

gelmeye balamtr.

Bu almann amac lkemiz arclna zarar veren

Varroa akaryla mcadelede kullanlan formik asit ve oksalik asit

uygulamalarnn, erken ilkbahar ve ge sonbahar dnemlerinde

dnml olarak kullanlmalarnn Varroa bulaklk deeri ve

bal ars populasyonu geliimi zerine etkilerini belirlemeye

yneliktir.


20/76

4

2. NCEK ALIMALAR

2.1. Ar akar (Varroa jacobsoni Q.)

Ar akar (Varroa jacobsoni Qud.) bal arlarnn larva, pupa ve

erginleri zerinde yaayan ve uzun sre dikkati ekecek bir belirti

gstermeden oalan, tehlikeli bir d parazit akardr (Tutkun ve

Bogelmez, 2003).

Varroa, bal arsnn kan svsn (haemolymph, hemolenf) emerek

beslenmekte ve konukusunun lmne neden olmaktadr. Bu nedenle

Trkiye ve dnya arcl ciddi ekilde tehlike altnda olup, bu akar, bal

arsna ulaabildii her yerde onun asala olabilecek konumdadr

(Tutkun ve Bogelmez, 2003).

Resim 1. Ergin i Arlar zerinde Bulunan Varroalar


21/76

5

Varroa akar; Asya, Avrupa, Amerika, Yeni Zelanda ile Kuzey ve

Gney Afrikadaki bal arlar zerinde bulunmaktadr. Ongus (2006)aatfen, Sumpter ve Martin, ticari ar tamas, ger arclk, ar

srklenmesi ve uzun mesafelere uabilen oullar nedeniyle Varroann

son 20- 30 yl iinde tm dnyaya yayldn bildirmilerdir.

Trkiye ye Bulgaristandan 1976 ylnda Trakya blgesinden

girdii tahmin edilen bu akar, ilk defa 1978 yl ilkbaharnda Egede

zmir yak

nlar

ndaki kolonilerde saptanm

t

r (Tutkun ve Bogelmez2003).

2.1.1. Varroann Biyolojisi ve zellikleri

2.1.1.1. Vcut Yaps ve Yaam Uzunluu

Ergin dii Varroalar 1.1-1.2 mm uzunluunda, 1.5-1.7 mm

geniliinde koyu kzl kahverengi renkte, erkek Varroalar diilerden

daha kk (0.8- 1 mm) yapda, vcut rengi soluk kahve-sar tondadr.

Dii ve erkek Varroalar plak gzle grlebilecek byklktedir

(Sammataro ve ark., 2000). Sert bir kitin tabakas ile kapl olan srt, oval

bir yapdadr. Dii Varroalarn az yaps delici emici yapdadr. Erkek

Varroalarn az yaps dii Varroaya sperm nakli yapacak ekilde

gelimitir. Bu nedenle erkek Varroalar beslenemezler ve kapal yavru

gzlerinde iftleme ileminden ksa bir sre sonra lrler. Varroa alt

paral 4 ift bacaa sahiptir. Bacaklar ksa ve kaln yapda olup,

zerinde bir dizi duyu kllar bulunmaktadr.


22/76

6

Dii Varroalar yazn 2-3 ay, kn 5-8 ay yaayabilmektedir. DiiVarroann remesi ilkbaharda ar kolonisinde kuluka faaliyetleri ile

balamakta, sonbahara kadar srmektedir. K aylarnda ve koloninin

yavrusuz dneminde yumurta brakmadan ergin ii arlar zerinde

yaamn srdrebilmektedir (Defra, 2005).

2.1.1.2. Gelime ve oalmas

Varroann bal arlarnn larva ve pupa dnemlerinde etkileri ok

yksektir. Ergin dii Varroalar 5-5.5 gnlk ar larva gzlerine gzler

kapanmadan ksa bir sre nce girmekte, yumurtlamadan nce larva

kann emerek beslenmekte ve ilk yumurtay gzler kapandktan 60 saat

(2-3 gn) sonra brakmaktadr. Her dii Varroa 30 saat ara ile 2-6arasnda yumurta brakabilmekte ve genellikle 1. yumurtadan erkek 2.

yumurtadan dii bireyler olumaktadr. Bir ii ar gznde 3, erkek ar

gznde 5 dii Varroa ergin duruma gelebilmektedir. Petek gzne

braklan yumurtalar, 6-8 gnde ergin Varroa durumuna gelmektedir

(Wallner and Fries, 2003). Diiler kapal gz iersinde iftlemekte ve

erkek Varroalar iftlemeden sonra lmektedir. Yavru gzlerinde

olgunlamayan Varroalar, ergin ar k srasnda lmektedir. Ergin ar

ile gzden olgun dii ve yeni dllenen dii Varroalar k yapmaktadr.

Bu dii Varroalar 3 ile 150 gn arasnda, mevsime ve kolonide yavru

durumuna bal olarak tekrar petek gzlerine girebilmektedir. Diiler;

ergin arlarn karn segmentlerinde, ba veya boyun blgelerinde

tutunmakta, bulunduklar blgede arnn kann emmekte, arlarn ve


23/76

7

larvalarn besinine ortak olmaktadr. Kolonide bacaklar ve vcut kllar

yardm ile ok hzl hareket edebilme yeteneine sahiptirler. Erkek argzlerini ii ar gzlerine oranla daha ok tercih etmelerine karlk, ii

ar gzlerinde de oalabilmektedir. Bulakl ok olan kolonide bir

gzde 2den fazla Varroa grlebilmektedir. Varroalarn gelime ve

oalmasna etki eden nemli faktrler; genetik yap, koloni koullarnn

uygunluu, yavru alannn miktar ve koloninin Varroa bulaklk

oran

d

r. Varroalar

n oalmas

nda zerinde gelitii larvan

n eeyi ilerk da etkili olmaktadr. reme oran ii ar gzlerinde 1.8-2.9, erkek ar

gzlerinde 2.7-3.7 arasnda deiebilmektedir. Kolonilerde yavru retimi

ne kadar erken balar, ne kadar ge biterse Varroalarn reme hz ve

gelimesi de o oranda artmaktadr. Arlarn uu alan ierisinde fazla

sayda Varroa paraziti ile bulak koloninin bulunmas, ar armalar,

petek takviyesi ve etkisiz savam yntemlerinin uygulanmas arlktaki

dier kolonilerin de bu parazitle bulamasna neden olmaktadr (Kumova,

2003).

Resim 2. Yavru Gzlerinden kartlan Ar Pupalar zerindekiVarroalar


24/76

8

2.1.1.3. Varroann Kolonilerde Yaylm

Varroalar ergin arlar zerinden, doal oul, yamaclk ve rzgar

yardmyla bir koloniden dierine yaylrlar. Varroalar bu yolla uzun

mesafelere yaylabilmektedirler. Arclarn bulak kolonileri tamas

hastaln yaylmasnda en byk nedenlerden biridir (Defra, 2005).

Varroalarn yaylm daha ok yaygn enfeksiyon gsteren veya snen

kolonilerden, yaknda bulunan kolonilere gemeleri ile olmakta, bu

yaylmda arlar nemli rol almaktadrlar. Yaylm yl iersinde arlarn

zayf olduu her dnemde gerekleebilmektedir. Kolonilerdeki

yamaclk, arlkta Varroa yaylmnda son derece etkilidir. Snen

kolonilerdeki arlar, yamac arlar, yamaclk yaptklar kolonilerde

Varroa populasyonunun ok hzl yaylmasna neden olmaktadr.

Genellikle Varroa kolonide bulaklk tehlikeli boyuta ulaana kadar ar

yetitiricileri tarafndan fark edilememektedir. ou zaman bulaklk

belirlendiinde koloniyi korumada ge kalnmtr. Bu nedenle arclar

kolonilerini Varroa ynnden belirli aralklarla kontrol etmelidirler.

Arlkta Varroann her dnem zararl etkilerinin grlecei dikkate

alnmaldr (Kumova, 2003).

2.1.1.4. Varroann Belirtileri, Koloni ve Arlar zerine Etkileri

Kolonide Varroann oluturaca zarar, her larva gznde

bulunan Varroa saysna bal olarak deimektedir. Kolonide akar says

az ise belirgin bir zarar grlmez. Ancak yavru gznde 1-2 akar

bulunmas gzden kan arnn yaam gcn azaltmaktadr. Yavru


25/76

9

gznde 2den fazla Varroann bulunmas ise arlarn geliim

dnemlerinde fiziksel ve fizyolojik olarak olumsuz etkilemektedir.

Bu etkiler; yaam ksal, kanat kayb, abdomen ksalmas, kanat

ve n ayaklarda deformasyonlar, pupa lmleri, arlarda canl arlk

kayb, larva ve pupada protein kayb, kolonide yavru yetitirmede,

arlarn uu etkinliinde azalma, nektar ve polen toplamada nemli

azalmalar, enfeksiyonlara kar

doal direncin kaybolmas

, dierhastalklara enfeksiyon kayna oluturmas, fizyolojik yalarna gre

yapacaklar grevleri yerine getirememeleri, k aylarnda k salkm

oluturamamalar ve ana ary souktan koruyamamalar sonucunda da

k kayplarnn artmas eklinde grlebilmektedir (Goodwin ve Van

Eaton, 2001; Tutkun ve Bogelmez, 2003).

Btn bunlara ek olarak Varroalarn, eitli virsler ieren

patojenlerin tayclar olduklar bilinmektedir (Frazier, 2005).

Varroann petek gzler iindeki larvalar ve ergin arlar zerinde

beslenirken sk sk, fakat az miktarda kan emdii saptanmtr. Arlar,

sadece hemolenfin kayb ile zarar grmenin dnda, emgi yerlerindeki

ak yaralardan zararl mikroorganizmalarn dolam sistemine

girmesiyle de sekonder olarak zarar grrler. Enfeksiyonlar giderek

yaygnlar ve zellikle, yavru rklne benzer hastalklar halini alr.

Bazen de larva ve ergin arlar, septisemi ad verilen kan

zehirlenmesinden lrler (Tutkun ve Bogelmez, 2003).


26/76

10

Varroa jacobsoninin tarlac bal arlarn dier bir etkileme ekli

de, arlk yaparak arlarn faaliyetlerini yavalatmasdr. Arnn zerindetutunan akar veya akarlar, konukunun normal ekilde umasna ve iek

tozu toplamasna engel olurlar. Varroal arlar, sk sk uu dengesini

kaybettikleri iin yerde yrmeye mecbur kalrlar, kovan iinde ve

evresinde srnerek dolarlar. Bir ergin ar vcudundaki dii Varroa

arlnn, 80 kg arlndaki bir insann vcudundaki 1 kg yke eit

olduu hesaplanm

t

r (Tutkun ve Bogelmez, 2003).

Akarn zararl etkisi sonunda, kolonideki erkek arlarn says

dikkati ekecek kadar azalr, cinsel glerinde ve sperm retimlerinde

azalmalar meydana gelir (Goodwin ve Van Eaton, 2001; Tutkun ve

Bogelmez, 2003).

Akar, ana arnn yumurtlama yeteneinde gerilemeye, mr

uzunluunun ksalmasna, ana arnn grevlerini yerine getirememesi

sonucunda koloni gelime hz ile retim etkinliinin azalmasna neden

olmaktadr.

Varroa bulakl youn olan kolonilerde yaz mevsiminin sonuna

kadar olumsuz etkiler gzlenmeyebilir. Buna karn koloninin yakndan

incelenmesi sonucunda ergin arlar zerinde, erkek ve ii ar gzlerinde

Varroa says yksek kabilir. Kolonide Varroa saysnn 2500den fazla

bulunmas koloninin kmesine neden olmaktadr. Kolonilerin ou

Austos, Eyll aylarnda, bir ksm ise k mevsiminde tamamen

snmektedir. Kolonide ergin ar populasyonunda ani azalmalar, ergin

arlarn kanat, bacak ve karnlarnda deformasyonlar, yavru gzlerinde


27/76


28/76

12

Hem koloni kayplar, hem de hastal nleme veya kontrol altna

alma maliyetinin yksek olduu gznne alndnda Varroa akararclk sektrn fazlasyla kayglandrmaktadr.

Bu, arclarn ar rnlerinin satndan elde ettikleri gelirin

azalaca anlamna gelmektedir. Varroa bulakl; bal, balmumu ve

propolis gibi ekonomik deere sahip rnlerin yan sra bal ars

polinasyonu ile kazan salayan bitkisel retim sektrn de dolayl

olarak etkileyebilmektedir. Arlar, dnyann her yerinde ilek kiraz,

domates, ayiei gibi sebze ve meyvelerin tozlamasnda nemli bir rol

oynamaktadrlar. Onlarn yardm olmadan, doada bulunan ve tarmda

kullanlan ou bitki trnn remesi tehdit altnda olacaktr (Ongus,

2006).

2.2. Varroa ile Mcadele Yntemleri

2.2.1. Organik Asitlerin Kullanm

Goodwin ve Van Eaton (2001) ile Wehling ve ark. (2003),

Varroa akarna kar formik asit, oksalik asit ve laktik asit kullanmnn

etkili, basit ve maliyetinin dk olmas asndan son yllarda dnya

lkelerinde yaygn olarak kullanldn bildirmilerdir. Ayrca uygun

zaman ve dozda kullanldklarnda kolonide ana ar, ergin ar ve yavru

populasyonu zerinde olumsuz bir etki yaratmad belirtilmektedir


29/76

13

(Imdorf ve ark., 1996; Milani, 1999; Goodwin ve ark., 2002; Ycel,

2005).

Uygulamal arclkta, bu bileiklerin Varroa mcadelesinde

akarisit olarak kullanlmalar balda kalnt sorunu meydana

getirebilmektedir. Yaplan aratrmalar, farkl botanik orjinli ballarn bu

iki organik asit ierikleri bakmndan tre zg farkllklar gsterdiini

bildirmektedir. Bu nedenle, baldaki kalnt problemlerini belirleyebilmek

iin farkl botanik orjinli ballarn yapsnda doal olarak bulunan oksalik

asit ve formik asit miktarlarn bilmek gerekmektedir (Wehling ve ark.,

2003).


30/76

14

izelge 1. Varroaya Kar AB lkelerinde Kullanlan Organik Asitler (MAF, 2001).

Ticari ismi/Aktif

Maddesi/KimyasalSnf

KontrolEtkinlii

UygulamaZaman/

Sresi

Uygulamaekli

KolonideEtki

ekli

OlumsuzEtkileri

Generic/FormikAsit/OrganikAsit

%61 -98 Yaz sonu,sonbahar/deiik

Buharlatrckit iinde(%60-80 FAzeltisi)

Buharlama Erkek, yavru veerginler,yanl kullanlrsana ar ve iiar kayb,

Metal aksam

paslandrr.

Generic/Laktik Asit/OrganikAsit

%41-99 Kaylarndayavrusuzdnemlerde2-4/yl

Peteklerzerinepskrtlr.

Kontaktetkili

Yumurtakayplar

Generic/OksalikAsit/OrganikAsit

%82-99 Kaylarndayavrusuzdnemlerde

Peteklerzerinepskrtmeveyaarlar zerinedamlatlr

Kontaktetkili

lkbahardayavruda azalma,kolonide zayflkoluturabilir.


31/76

15

2.2.1.1. Formik Asit Kullanm

Varroa mcadelesinde kullanlan organik asitlerden biri olan,

doal olarak karncalarda, baz sokucu bceklerde, srgan otunda ve

sabun aacnda bulunan, renksiz, uucu ve zayf bir organik asit olan

formik asit ile yaplan uygulamalar Almanya bata olmak zere dier

Avrupa lkelerinde 1980 ylndan bu yana kullanlmaktadr (Ritter ve

Ruttner, 1980). Varroya kar etkinliinin deikenlik gstermesi ve

arclara zararl etkide bulunmasndan dolay pek ok lkede formik

asidin kullanm konusundaki almalar baarszlkla sonulanmtr.

Charrire ve ark. (1998), formik asitin Varroaya kar

etkinliinin hava koullarna, uygulama mevsimine, buharlama kab ve

bu kabn kulukala olan uzaklna bal olarak deitiinibildirmilerdir. Formik asidin etkinlii ortam nemine, koloni

byklne, kovan tipine, kullanlan materyale ve uygulanacak formik

asidin konsantrasyonuna bal olarak da deimektedir (Imdorf ve ark.

1999).

Formik asit ile Varroa kontrolnde istenilen etkinin

grlebilmesinde uygulama scakl nem tamakta, evre scaklnn

yksek veya dk olmas baarda etkili olmaktadr. Formik asidin

100Cnin altndaki scaklklarda iyi bir etki gstermedii belirtilmitir.

Formik asit buharnn kovanda yeteri kadar kalmasn salayan ve

dolays ile etkinlii arttran, plastik poetler, buharlatrma aygtlar ve

jeller gibi birok uygulama yntemi gelitirilmitir (Goodwin ve ark.,


32/76

16

2002). Gelitirilen bu kullanm ekilleri, b u h a r l a m a hzn

yavalatmakta, uygulama saysn azaltmakta, Varroa zerindeki etkiyiyaygnlatrmakta ve arclar iin kullanmda karlalan olumsuz etkileri

gidermektedir. Formik asidin etkinliinin, kullanlan uygulama ekline

bal olarak %60-92 arasnda deitii bildirilmitir (Brdsgaard ve ark.,

1998; Goodwin ve ark., 2002; Imdorf ve ark. 1997).

Formik asit, emici pedler, plastik poet veya kovan dip tahtas

zerine uygulanabilmektedir. Emici pedler formik asidi emebilecek

herhangi bir materyal olabilir (rnein; pamuklu bez peete, birka kat

havlu veya kat ocuk bezleri). Emici ped, %65lik 30 ml formik asidi

hi damlatmakszn emebilmelidir. Malzemelerin emiciliklerini

belirlemek iin materyal nceden test edilmelidir. Pedin yerletirilecei

tann zerindeki arlar duman verilerek uzaklatrlr. Emici ped talar

zerine yaylr ve birrnga ile 30 ml %65lik formik asit pede enjekte

edilir. Bu uygulama, 5 gn aralklarla 6 kez tekrarlanmaldr. Pedler

eriyip bozulmadklar srece kullanlabilirler (Goodwin ve ark., 2002).

Plastik poet ynteminde, iinde %65lik 250 ml formik asidi tamamen

emebilecek bir materyal bulunan 27cm * 28 cm ebatlarnda fermuarl

plastik poetler kullanlr. Bu poetlerin st ksmlarna 1 cm* 24 cmlik

bir delik alr ve kovan st talar zerine yerletirilir (Goodwin ve ark.,

2002). Bir dier uygulama, formik asit birrnga yardm ile kovan dip

tahtasnn alt ksmndan kovan iine pskrtlerek verilmesidir. Ancak

burada dikkat edilmesi gereken nokta; kovan dip ksmndaki arlarn

zarar grmesinin engellenmesidir. Bunun iin kovan giri deliinden

krkle duman verilerek arlarn uzaklamas salanmaldr. Bu


33/76

17

uygulamada 15 ml %65lik formik asit kullanlr. Uygulama toplam 5-6

uygulama olacakekilde tekrarlanmaldr (Goodwin ve ark., 2002).

ABD ve Avrupa lkelerinde formik asidin jele emdirilmi

formlleri kullanlmaktadr (Eguaras ve ark. 2001). Formik asit jel

uygulamasnn Varroaya kar %84, trake akarna kar ise %100

dzeyinde etkili olduu belirlenmitir. Formik asidin jele emdirilmi

deiik miktarlar

n

n, kulukaya yak

nl

na bal

olarak %94.48 ile%97.49 arasnda etkinlik gsterdii saptanmtr (Eguaras ve ark., 2002).

Formik asit jel uygulama yntemi, sprey yntemine gre kullanm

riskini azaltmaktadr. Formik asidin sprey ile uygulanmas daha etkili

olsa da, ok hzl buharlamas toksik etkiyi artrmaktadr (Imdorf ve

ark., 1999). Formik asidin ilkbaharda sub-tropikal iklimlerde hava

scaklnn aniden artmas ile hzla buharlat ve kolonide kapal yavru

gzleri ierisindeki ar pupalarnn lmne neden olduu

belirtilmektedir (Underwood ve Currie, 2003).

Bahreini ve ark. (2004) Varroa ile mcadelede kullanlan Apistan

ve formik asidin etkinliklerini kyaslamak iin 1998 ve 2000 yllarnda

yrttkleri denemelerinde 5 uygulama grubundan oluan toplam 20

kovan kullanmlardr. Bir gruba Apistan (AP) uygulamlar, dier

gruplara ise kovan bana 4 gn aralklarla 4 kez 20 ml, 30 ml, 40 ml ve

50 ml dozunda %65lik formik asit solusyonu (FA) vermilerdir. Varroa

lm dzeyini yapkan tahta metodu ile deerlendirmilerdir.

Aratrclar, denemenin ilk iki ylnda, AP grubunda Varroa lmnn


34/76

18

FA gruplarna gre daha fazla olduunu ve FA gruplar arasnda da fark

bulunmadn belirtmilerdir. Deneme periyodu boyunca ortalamascakln 19.440C olduu, 3. deneme ylnda ise Varroa lmn %83

(AP), %89.25 (FA80), %95.25 (FA120), %75.67 (FA160) ve %92

(FA200) olarak bulmular ve bu dnemde formik asidin Apistan kadar

etkili olduunu bildirmiler ve FAnn neden olduu Varroa lm ile

evre scaklnn nemli dzeyde ilikili olduunu saptamlardr.

Formik asit ksa veya uzun sreli uygulanmaktadr. Ksa sreli

uygulamalarda formik asit konsantrasyonu yksek tutulmaldr. Formik

asitin bir kez uygulanmas %60-80 dzeyinde, 2 kez uygulanmas %90-

95 dzeyinde etkili olmaktadr. Formik asit kapal yavru gzlerindeki

Varroalara ve trake akarna kar da etkilidir. Entegre kontrol sistemleri

ile birlikte kullanldnda Varroa populasyonunu istenilen dzeyde

tutabilmekte, pek ok lkede entegre mcadelenin bir paras olarak

kullanlabilecei belirtilmektedir (Imdorf ve ark., 1999).

Her lke ya da her blge farkl iklim koullarna, kovan tiplerine

ve manejman sistemlerine sahip olduu iin genel bir formik asit

uygulamasndan sz etmek mmkn deildir. Akdeniz koullarnda

formik asit uygulamas yksek ve deiken hava scaklndan dolaydaha zordur. Formik asit uygulamas, bulunulan blgeye gre adapte

edilmelidir (Imdorf ve ark., 1999).


35/76

19

izelge 2. Formik Asidi Ksa Sreli Uygulama ekli(Imdorf ve ark,1999).

Uygulama Emici bir materyal zerine dklen formik asitsolsyonunun buharlamas

UygulamaDnemi

lk Uygulama: Bal Hasad sonras. Austos bandaSon Uygulama: evre scaklna bal, Eyllsonunda(Uygulama sresi: 1 hafta)

Uygulama Says Dnem iinde 2-3 kez

Gnlk Scaklk 12-20 C (Gn ii uygulamalarnda)20-25 C (Gece ve sabah uygulamalarnda)>25 C (Sabah erken saatlerinde)

Konsantrasyon sten uygulamada %60lk formik asit solsyonuAlttan uygulamada %60-85lik formik asit solsyonu(evre scaklna bal)

Doz (Kovanbyklnebal)

sttenAlttan

1 Katl (ml)20-3020-30

2 Katl (ml)40-5040-60

Emici Materyal Viskoz snger (Yava buharlama iin)Kaba dokulu sunta (Hzl buharlama iin)

BuharlamaYzeyi

Yaklak 15x20 cm

UygulamaEtkinliininKontrol

Sayma balama: son uygulamadan14 gn sonra 2 hafta sre ile doal Varroabulaklnn belirlenir ve gnde 1den daha fazlaVarroa olursa2. uygulama nerilir.

Uygulamadakoruyucukullanm

Gzlk, lastik eldiven ve su


36/76

20

izelge 3. Formik Asit Uygulamas Sonular(Imdorf ve ark, 1999).

Olumlu Ynleri Olumsuz Ynleri

Yavrulu kolonilerde uygulanabilir Etkinlii deiebilir

Yavru gzleri iersindekiVarroalara etkilidir

Yavruya zararl etkisi olabilir

Bal kalitesine negatif etkisi yoktur Birka uygulamay gerektirir

Varroalarn FA diren kazandkonusunda bir bilgibulunmamaktadr

Yresel koullara adapte edilmeli,kullanmnda arclaraydnlatlmaldr.

Entegre Varroa kontrol yntemindekullanlr

Baln aroma ve tadnda olumsuzetki yapabilir

2.2.1.2. Oksalik Asit Kullanm

Oksalik asitin Avrupa da Varroaya kar en yaygn olarak

kullanlan doal akarisitlerden biri olduu ve bu akara kar olan

etkisinin en az 1980lerin ortasndan beri bilindii belirtilmektedir

(Nanetti ve ark., 2003).

Bu uygulamann baarya ulamas oksalik asit uygulamalar

srasnda kolonilerde yavrunun bulunmamasna baldr. Imdorf ve ark.

(1997) ile Brdsgaard ve ark. (1999) spesifik akarisit kontrol

maddelerine alternatif olan oksalik asidin, yavrusuz kolonilerin

tedavisinde olduka yksek bir etkinlie sahip olduunu belirtmilerdir.


37/76

21

Oksalik asitin, kapal yavru gzleri ierisine etki etmediinden,

yavru gzlerinde bulunan Varroalar zerinde etkisinin bulunmad, bunedenle kolonide kuluka retiminin en az olduu dnemlerde

kullanlmas gerektii Nanetti (1999); Prandin ve ark. (2000) tarafndan

da desteklenmektedir. Bu ekilde yaplan Varroa mcadelesinde ortalama

%90-95 dzeyinde bir baar saland bildirilmektedir. Gregorc ve

Planinc (2001) kovanda yavru varken yaptklar 3 oksalik asit

uygulamas

ndan sonra %39.2 dzeyinde bir etkinlik, yavru bulunmad

zaman yaptklar oksalik asit uygulamasndan sonra ise %99.4 dzeyinde

bir etki bulduklarn belirtmilerdir.

Varroa kontrolnde oksalik asit uygulamasnda etkili ve kolay

yntemlerin gelitirilmesi 1995-1996 da ortaya konmutur. Oksalik asit

solsyonunun kovana spreyle, evoporasyon ve damlatma eklinde

uygulanmas ile birok deneme yaplmtr. Charrire ve Imdorf (2002)

oksalik asitin yavrusuz dnemde ve damlatma yntemiyle

uygulanmasnn imdiye kadar en kolay uygulama yntemi olduu ifade

etmilerdir.

Spreyle oksalik asit uygulamasnda, 30 gr dehidrat oksalik asit

1000 ml suda zdrlmekte ve arlarn bulunduu kmeler zerine, her

petee 3- 4 ml zelti hesaplanarak, el spreyi ile pskrtlmektedir. Bu

doz arlar tarafndan ok iyi tolere edilebilmektedir. zellikle tek katl

yavrusuz kolonilerde ergin ar zerindeki Varroalara dorudan etkili

olmaktadr. Uygulama etkinliinin %95'in zerinde olmasna karlk,

youn igc ve zaman kaybna neden olmaktadr (Higes ve ark. 1997;


38/76

22

Imdorf ve ark. 1997; Mutinelli ve ark. 1997; MAF, 2001). Damlatma

ynteminde ise, zeri tamamen aryla kapl ereveler arasndaki herboluk iin %3.2 lik 5 ml ekerurubu/oksalik asit solsyonu kullanlr

(arlar ereveler aras boluu tamamen doldurmu olmaldr). Bu

amala, 1 litre 35-400C scaklkta temiz su ile 1 kg toz eker temiz bir

kapta ve gvenli bir yerde kartrlr daha sonra oda scaklna (200C)

ulaana dek soutulur. Solsyona 75 gr kristal okzalik asit ilave edilir ve

iyice kar

t

r

l

r (Charrire ve Imdorf, 2002). Kovandaki ar

mevcudunagre uygun miktar alnr ve peteklerin st talarnn arasndan petek

aras boluktaki arlar zerine damlatlr. rnein zerleri tamamen ergin

aryla kapl 10 ereve ar iin toplam 50 ml solsyon kullanlr

(Goodwin ve ark., 2002). Uygulamann kolonilerde herhangi bir zararl

etkisi belirlenmemitir. Ancak kolonilere yksek dozlarda uygulanmas

durumunda arlar zayflatmaktadr. Damlatma yntemi ile oksalik asit

etkinlii %95in zerinde bulunmutur (Nanetti, 1999; MAF, 2001).

Imdorf ve ark (1997) yavrusuz dnem boyunca oksalik asit

kullanmann Varroalar ldrmede olduka etkili olduunu ve spreyle,

evoporasyonla ve damlatma eklinde uygulanan oksalik asidin srasyla

%97.3, %98.3 ve %99.5 dzeyinde bir baar salandn bulmulardr.

Staghellini ve Raybold (2004) ise ge sonbaharda, damlatma

eklinde uygulanan oksalik asit uygulamasndan elde edilen etkinliin

(%92), emici ped yntemi ile uygulanan formik asit uygulamasndan

(%79) nemli derecede yksek olduunu bildirmilerdir.


39/76

23

Yavrusuz dnemde (Kasm-Aralk) yaplan bir baka denemede

ise, 1 litre ekerurubunda (eker:su 1:1) zndrlen 60 g oksalik asittoplam 11 arlkta bulunan 95 kovana kovanlarn gcne bal olarak 30-

50 ml olacak ekilde damlatma yntemiyle uygulanmtr. Uygulamay

takip eden 3 hafta sonra kontrol iin sprey yntemiyle oksalik asit

uygulamas ve perizin uygulamas yaplmtr. Damlatma yntemi ile

yaplan oksalik asit uygulamasndan %95in zerinde bir etkinlik elde

edilmitir (Charrire, 2002).

Mutinelli ve ark. (1997), kovanda kapal yavru gzleri bulunduu

dnemde 3 kez %5lik oksalik asit uygulamasndan sonra %95 dzeyinde

bir etkinlik saptamalarna karlk Brdsgaard ve ark. (1999) ilkbaharda

bir kere damlatma eklinde uygulanan oksalik asitin %24 dzeyinde bir

etkinlik gsterdiini belirtmilerdir.

Damlatma yntemiyle uygulanan oksalik asidin yavru bulunan

kolonilerde snrl bir akarisidal etkiye sahip olduu fakat yavrusuz

periyotta olduka yksek bir etkinlie sahip olduu Gregorc ve Planinc

(2001) tarafndan da desteklenmitir.

svire de yaplan bir baka almada ise talyan solusyonu (1:1

orannda hazrlanan eker urubunun 1 lt sinde 60 g oksalik asit

dehidratnn zndrlmesi ile elde edilen karm) eklinde hazrlanan

oksalik asit, Austos, Eyll ve yavrunun olmad Kasm aylarnda birer

kez olmak zere kolonilere damlatma yntemiyle uygulanmtr. Oksalik

asit damlatma uygulamasnn, ok miktarda yavruya ve olduka yksek


40/76

24

bulaklk dzeyine sahip olan kolonilerde yaplan Varroa mcadelesinde

yeteri kadar etkili olamad bildirilmitir (Charrire, 2002).


41/76

25

izelge 4. Oksalik Asit Uygulamas (Charrire ve Imdorf, 2001).

Oksalik Asit Uygulama Yntemleri ve neriler

Damlatma yntemizelti Konsantrasyonu 35 g Oksalik asit dehidrat 1/1 urup

Miktar 30 ml kk koloniler40 ml orta koloniler50 ml byk kolonilerereveye gre uygulama yaplrsa

5-6 ml/ ereve

Uygulama zaman Yavrusuz Kolonilerde (Kasm-Aralk)

Dikkat Edilecek Noktalar*Sonbaharda 1 uygulama yaplmal,*zelti dorudan ereler arasndaki arlar zerine damlatlmal,*Uygulamalarlk zeltilerle yaplmal,

*evre scakl 0 C zerinde olmal,*Solsyonlar taze hazrlanarak kullanlmal veya en fazla 15 C de 6aydan fazla depolanmam olmal,*Baz zel koullarda oksalik asidin damla eklinde uygulanmasilkbaharda kolonileri zayflatabilir,*Oksalik asit uygulamalar deneyimli kiiler tarafndan yaplmaldr.*Oksalik asidin solunmamas iin az maskesi kullanlmaldr.*Oksalik asidin pskrtme (sprey) eklinde uygulanmas arlar tarafndandaha iyi tolere edilebilmektedir.

Pskrtme Yntemizelti Konsantrasyonu 30 g OA dehidrat/ 1 litre suyatamamlanacak

Miktar Ar ile kapl her petek yzeyine 3-4ml

Uygulama zaman Sonbahar ve ilkbaharda


42/76

26

Oksalik doal olarak balda bulunmasna karn akara kar

kullanldnda balda tat kalnts brakabilmektedir. Baln kalitesininetkilenmemesi iin sonbaharda uygulanmas nerilmektedir (MAF,

2001).

2.2.2. Organik Asit Kullanmnn Koloni Populasyon Geliimizerine Etkileri

Brdsgaard ve ark. (1999) Danimarkada 5 farkl

ar

l

kta bulanan35 bal ars kolonisinde, Varroaya kar oksalik asidin sprey ve

damlatma eklinde kullanlmasnn ar kolonisi zerine etkilerini

incelemilerdir. Sprey uygulamas iin 1:1 saf su ierisinde

zndrlm 30 g kristalize oksalik asit ile hazrlanan solsyonu bir el

atomizr yardmyla her petek yzeyinde 3-4 ml gelecek ekilde

uygulamlardr. Damlatma yntemi iin ise 10 ksm saf su ve 10 ksm

ekerle hazrlanan solsyona 1 ksm oksalik asit ilavesiyle elde ettikleri

solsyonu bir rnga yardm ile arlar tarafndan doldurulmu petekler

arasndaki boluklara 3 ml gelecek ekilde damlatmlardr. Yavru

miktarn, yavrulu alann grsel olarak karelere blnmesi yntemiyle

(dm2)cinsinden hesaplamlardr. Koloni geniliini ise arlar tarafndan

igal edilen petek boluklarnn says olarak belirlemilerdir. Uygulama

sezonu boyunca oksalik asit uygulamas yaplan gruplarn, kontrol grubu

kolonileri kadar iyi gelitiini bildirmilerdir. Oksalik asit

uygulamalarndan 1 yl sonra koloni genilii 4,93-6,25 petek aral ve

yavru miktar da 0,89-1,53 dm2 olarak belirlenmitir. Oksalik asidin

sprey veya damlatma eklinde uygulanmasnn koloni geliimi zerinde

nemli bir etkisinin bulunmadn belirtmilerdir.


43/76

27

Gregorc ve Planinc (2002), 24 kovan kullanarak yaptklar

almada ekerurubu ierisinde zndrlerek hazrlanm %2.9lukoksalik asit solsyonun, birrnga yardm ile Austos, Eyll, Ekim ve

Kasm aylarnda her kovana 50 ml damlatlarak verilmesinin, deneme

boyunca koloni geliimleri, ii arlar ve ana arlar zerinde herhangi bir

yan etkisinin olmadn bildirmilerdir.

Ar

tolerans

, oksalik asidin damlat

larak uygulanmas

ynteminde nemli bir kriter olarak belirtilmektedir (Charrire ve

Imdorf, 2002). Bu sebeple Charrire ve Imdorf (2002) svirede toplam

200 koloni kullanarak bir deneme yapmlar ve 1:1 orannda hazrlanan

eker urubunun 1 litresinde 60 g oksalik asit dehidratnn

zndrlmesiyle hazrlanan (talyan metodu) solsyonun Varroa ya

karn etkili bir ekilde savatn fakat arlar tarafndan iyi tolere

edilemediini saptamlardr. Bu iki art da yerine getirebilecek en

uygun solsyon younluunu saptamak amac ile 1:1 eker urubu

ierisinde srasyla, 0 g, 30 g, 37 g ve 45 g OA ieren solsyonlar

hazrlamlardr. Ayrca en uygun eker konsantrasyonunu saptamak iin

son gruba 1:2 orannda hazrlanm uruba 45 g OA ilave etmilerdir.

Denemede 10 farkl arlkta bulunan 200 kovan kullanmlar ve bu

kovanlarda arlar tarafndan doldurulmu her ereve aralna 5-6 ml

olacak ekilde OA solsyonlarn damlatarak uygulamlardr. ki farkl

arlkta da kullanlan solsyonun yapsna bakmakszn, kolonilerin k

boyunca gzle grlrekilde zayflad, sadece urup verilen

kovanlarda bile %40a varan k kayplar meydana geldiini

bildirmilerdir. En iyi klama sonularnn OA iermeyen, sadece eker


44/76

28

urubu verilen gruptan elde edildiini ve solsyondaki OA miktarnn

artmas ile k kayplarnn arttn bulmular ve ayrca ayn miktardaOA ieren (45 g) iki farkl orandaki (1:1 ve 1:2) eker urubu

solsyonlarn tolere edilebilirlikleri bakmndan kyasladklarnda, dk

miktarda eker ieren solsyonun arlar tarafndan daha iyi tolere

edilebildiini bildirmilerdir. Fakat dk miktarda eker ieren urubun

(1:2) Varroa ya kar etkinlik zerinde negatif bir etkiye sahip olduunu

bununla beraber bu farkl

l

n nemli olmad

n

belirtmilerdir. Sonuolarak 30 g OA ieren solsyonun Varroa mcadelesinde 37 g ve 45 g

OA ieren zeltiye gre daha az etkili olduu, fakat arlarn klamasn

zerine olumsuz etkisinin ok az olduunu, 37 g ve 45 g OA ieren

solsyonlarn Varroa ya kar benzer dzeyde etki gsterdiini ve etkili

bir ekilde kullanlabildiini fakat baz durumlarda 45 g OA ieren

solsyonun arlar tarafndan iyi bir ekilde tolere edilemediini

bildirmilerdir.

Ostermann ve Currie (2004), yava salnm gsteren iki farkl

formik asit (FA) uygulamasnn ii ar populasyonu, ii ve erkek ar

yavru retimi ve bal retimine olan etkisini incelemilerdir. Birisi kontrol

olmak zere 3 grup oluturmular ve 4 Haziran da 2. gruptaki

kolonilere emici pedlere uyguladklar 200 ml %65 lik formik asidi,

stnde 1*22 cm boyutlarnda 3 yark bulunan fermuarl 27*28 cm

boyutlarndaki buzdolab poetleri iine yerletirip kovanlara vermiler,

dier gruba ise yine emici pedlere uyguladklar 200 ml %65 lik formik

asidi, zerlerine toplu ine ile delikler alm sebze poetleri iine

yerletirerek kovanlara uygulamlar ve 29 Haziranda son lmleri


45/76

29

yapmlardr. Deneme sonunda FA in yava salnm gsteren uygulama

ekillerinin kolonilerdeki ii ar populasyonu, erkek yavru retimi ve balverimine etkisi olmadn bildirmilerdir. 4 Haziran, 16 Haziran ve 29

Haziranda yaplan lmlerden sadece 16 Haziranda yavrulu alan

bakmndan FA in stnde yarklar bulunan buzdolab poetleri

ierisinde uyguland grupta dier gruplara gre nemli derecede az

miktarda yavrulu alan bulunduunu, dier iki grup arasnda da incelenen

bu zellik bak

m

ndan fark olmad

n

bildirmilerdir.

svire de yaplan bir almada ise, talyan solusyonu eklinde

hazrlanan oksalik asit Austos, Eyll ve yavrunun olmad Kasm

aylarnda birer kez olmak zere kolonilere damlatma yntemiyle

uygulanm, sonu olarak kolonilerin sonbaharda Varroasis yznden

hzla zayflad ve olduka dk bir klama baars elde edildii

bildirilmitir (Charrire, 2002).

Spinks (2001) tarafndan yaplan bir almada da, sprey yntemi

ile uygulanan oksalik ve laktik asit ile damlatma yntemi ile uygulanan

oksalik asidin

kolonilerin ilkbahar geliimleri zerine etkisi belirlenmitir. Bunun iin

kovanlarn arl ereve saylar ve yavrulu alan yzeyleri belirlenmitir.

Kovanlar, ilk nektar uuu yaplana kadar dzenli aralklarla kontrol

edilmitir. Deneme sonunda oksalik asit damlatma ynteminin

kolonilerin geliimini olumsuz etkilemediini belirtmitir.


46/76

30

3. MATERYAL YNTEM

3.1. Hayvan Materyali

Denemede Langstroth tipi kovanlarda barndrlan Buckfast rk

35 adet bal ars kolonisi kullanlmtr. Aratrma, sonbahar ve onu takip

eden ilkbahar olmak zere iki mevsimde yrtlmtr. Sonbahar

denemesi 9 Ekim-12 Kasm tarihleri arasnda Mula ilinin Bodrum

ilesine bal Yukar Maz kynde, ilkbahar denemesi 8 Nisan-29 Nisan2005 tarihleri arasnda zmirin Karaburun ilesine bal Parlak kynde

yaplmtr.

3.2. Gruplarn oluturulmas ve Organik asit uygulamalar

Denemeye sonbahar mevsiminde balanmtr. Bu dnemde 1

yal anaya sahip, 35 adet bal ars kolonisi, doal Varroa bulaklk

dzeyleri ve ergin-yavrulu ar populasyonu bakmndan eitlenmitir.

Koloniler rasgele seilmi ve 3 deneme grubuna ayrlmtr. Ge

sonbaharda birinci gruptaki kovanlara oksalik asit, ikinci gruptaki

kovanlara formik asit uygulanm, nc grup ise kontrol grubu olarak

deerlendirilmitir (izelge 5). Erken ilkbaharda ise ge sonbaharda

oksalik asit uygulamas yaplan kovanlarn 2ye ayrl p yarsna formikasit, dier yarsna da yine oksalik asit uygulamas yaplmas ile 1. grup

(O/F) ve 2. grup (O/O) oluturulmutur. Ge sonbahar dneminde formik

asit uygulamas yaplan kovanlar da yine 2ye ayrlarak bir gruba oksalik

asit dier gruba da yine formik asit uygulamas yaplarak 3. (F/O) ve 4.

(F/F) gruplarn oluturulmas planlanm, fakat ge sonbaharda formik

asit verilip bu mevsimde oksalik ait uygulanmas gereken 3. grup ktan


47/76

31

ktktan sonra yalnzca bir kovan kald iin deneme d braklmtr.

Bu yzden erken ilkbaharda gruplar; 1. grup (O/F), 2. grup (O/O), 3. grup(F/F) ve 4. grup (K) olarak belirlenmitir (izelge 6). Kontrol grubundaki

kolonilere muamele gruplarndaki kovanlarla benzer stres koullarn

salamak iin eker ve su ile hazrlanm olan urup bir rnga

yardmyla ereveler arasna damlatlmak suretiyle verilmitir (Spinks,

2001). lalarn uygulanma tarihleri blgedeki arclk faaliyetlerinin

durumu izlenerek belirlenmitir.

izelge 5. Sonbahar Denemesinde Kullanlan Gruplarn emas

Grup no Ge sonbahar Kovan says (adet)

I, Oksalik asit 14

II, Formik asit 14

III, Kontrol (ekerli su) 7

izelge 6. lkbahar Denemesinde Kullanlan Gruplarn emas

Grup no Ge sonbahar Erken ilkbahar Kovan says

(adet)

I, O/F Oksalik asit Formik asit 4

II, O/O Oksalik asit Oksalik asit 5

III, F/F Formik asit Formik asit 3

IV, K ekerli su 4


48/76

32

Her iki mevsimde de, ilalama ncesi ve sonras ergin ar ve

yavru gzlerindeki Varroa bulaklk deerleri belirlenerek organikasitlerin Varroa populasyonu zerine olan etkinlikleri belirlenmitir.

Ayrca ergin arl ereve says ve yavrulu alan yzeyleri llerek

organik asit uygulamalarnn koloni performansna etkileri

deerlendirilmitir (Spinks, 2001).

3.3. Gruplarn Varroa Bulaklk Deerlerinin Belirlenmesi

Ge sonbahar ve erken ilkbahar denemelerinde kolonilerin Varroa

bulakln belirlemek amacyla, organik asit uygulamalarndan nce ve

sonra, ergin arlar zerindeki ve kapal yavru gzlerindeki Varroa

miktarlar belirlenmitir. Her koloniden yaklak 200-250 adet ergin ii

ar, iinde deterjanl su bulunan kavanozlara alnm, alkalanm ve

Varroalarn arlardan ayrlmas salanmtr (Goodwin ve ark., 2001).Ergin ar ve Varroalar saylm, uygulama sonunda kolonilerdeki ergin

arlar zerindeki Varroa bulaklk oran (%); rnekte saylan toplam

Varroa saysnn rnekte saylan ergin ar saysna blnmesi ile

hesaplanmtr. Ayrca her koloniden 200 adet kapal yavru gz

alarak, gzlerdeki Varroalar saylm, kolonilerin kapal yavru

gzlerindeki Varroa bulaklk oran (%); rnekte saylan toplam Varroa

saysnn alan kapal yavru gz saysna blnmesi ile belirlenmitir.

Ergin arlar zerindeki ve kapal yavru gzlerindeki Varroa bulaklk

oranlar birlikte deerlendirilerek kolonilerin toplam Varroa bulaklk

dzeyi hesaplanmtr (DeJong ve ark., 1982; Kumova, 2001).


49/76

33

Resim 4. Varroa Bulaklk Deerinin Belirlenmesi Amac ile KapalYavru Gz ve Ergin Ar rneklerinin Alnmas

3.4. Organik Asit Etkinliklerinin Belirlenmesi

Organik asit etkinlikleri Henderson-Tilton eitliine gre

hesaplanmtr (Ycel, 2005).

Etkinlik, % = 100 x [1- [(OAU KGdaki n x OAUS MGdakin)/(OAUS KGdaki n x OAU MGdaki n)]]

OAU: Organik asit uygulamalarndan nce

OAUS: Organik asit uygulamalarndan sonra

KG: Kontrol grubu

MG: Muamele grubu

n: Varroa populasyonu


50/76

34

3.5. Organik Asit Solsyonlarnn Hazrlanmas

3.5.1. Oksalik Asit Solsyonu

%50 eker:su solsyonu ile hazrlanan 1 litre uruba lk halde

iken 44,8 g oksalik asit kristali ilave edilmi ve bylece % 3.2lik OA

solsyonu elde edilmitir (Goodwin ve ark., 2002; Charrire ve Imdorf,

2002; Stanghellini ve Raybold, 2004).

3.5.2. Formik Asit Solsyonu

Kovan bana 20 ml formik asit solsyonu verilmesi

planlanmtr. Bunun iin 186.5 ml formik asite 93.5 ml saf su ilave

eklenmi bylece %65lik 280 ml formik asit solsyonu elde edilmitir

(Bahreini ve ark., 2004).

3.6. Populasyon Geliiminin Belirlenmesi

Populasyon geliiminin belirlenmesinde, kuluka alanlar ve arl

ereve saylar birlikte ele alnarak, ila uygulamalarnn koloni

geliimleri zerine etkileri ortaya konulmutur (Spinks, 2001). Gruplarn,

hem sonbahar hem ilkbahar mevsimlerinde, uygulama ncesi ve sonras

yavrulu alan yzeyleri ve arl ereve saylar belirlenmitir. Puchta

yntemine gre (S=.A/2.B/2 S: elipsin alan, A: uzun ap, B: ksa ap)

deerlendirilen kuluka alanlar; bir elips oluturacakekilde uzun ap ve

ksa ap llerek hesaplanmtr (Doarolu, 1981).


51/76

35

3.7. Uygulama Dnemleri

3.7.1. Ge Sonbahar Dnemi

Bu dnem 9 Ekim 2005de kovanlarn arl ereve saylar,

yavrulu alan miktarlar ve Varroa bulaklk dzeylerinin belirlenmesi ve

benzer gruplar oluturulmas ile balamtr. 12 Kasm 2005de ayn

zellikler saptanarak ve Varroa bulaklk dzeylerinin belirlenmesi iin

rnek alnarak son bulmutur.


Kovanlarn yavrusuz veya en az dzeyde yavruya sahip olduklar

ge sonbahar dneminde, oksalik asit uygulamas

yap

lacak olan I.gruptaki kolonilerine, %50 eker:su solsyonu ile hazrlanm % 3.2lik

oksalik asit solsyonu, birrnga yardm ile her ereve aralna 5 ml

gelecek ekilde arlar zerine damlatlarak uygulanmtr. Bu dnemde

oksalik asit sadece bir kere, 22 Ekim tarihinde uygulanmtr (Goodwin

ve ark., 2002).


52/76

36

Resim 5. Oksalik Asit Uygulamas

3.7.1.2. Formik Asit Uygulamas

Formik asit uygulanmas planlanan II. gruptaki kovanlara,

%65lik formik asit solsyonu, kovan bana 20 ml olacakekilde 4 gn

aral

klarla 4 kere (22 Ekim, 27 Ekim, 1 Kas

m, 6 Kas

m tarihlerinde)verilmitir. Bu solsyon emici pedlere bir rnga yardm ile homojen

olarak enjekte edilmi ve pedler, kuluka alan zerine gelecek ekilde

kovanda ereveler zerine yerletirilmitir (Bahreini ve ark., 2004).

Resim 6. Formik Asit Uygulamas


53/76

37

3.7.2. Erken lkbahar Dnemi

Aratrma erken ilkbaharda zmirin Karaburun ilesine bal

Parlak kynde yrtlmtr. Bu dnem kovanlarn arl ereve says

ve yavrulu alan miktarlarnn belirlenmesi ve Varroa bulaklk

dzeylerinin saptanmas iin rnek alnmas ile 8 Nisan 2006da

balam, 29 Nisanda lm ve rnek alnmas ile son bulmutur.


Klama sonras erken ilkbaharda yavru geliim dzeyinin en az

olduu dnem, kovanlar izlenerek belirlenmi ve bu dnemde (10

Nisanda) %50 eker:su ile hazrlanm % 3.2lik oksalik asit

solsyonunun ikinci gruptaki deneme kolonilerine bir

r

nga yard

m

ileher ereve aralna 5 ml gelecekekilde arlar zerine damlatlmas ile

yalnzca bir uygulama yaplmtr (Goodwin ve ark., 2002).

3.7.2.2. Formik Asit Uygulamas

Bu dneminde, birinci ve nc gruptaki deneme kolonilerinekovan bana 20 ml olacakekilde 4 gn aralklarla 4 kere (10 Nisan, 14

Nisan, 18 Nisan ve 22 Nisan tarihlerinde) formik asit solsyonu

verilmitir. Bu solsyonu emici pedlere bir rnga yardm ile homojen

olarak enjekte edilmi ve pedler, kuluka alan zerine gelecek ekilde

kovanda ereveler zerine yerletirilmitir (Bahreini ve ark., 2004).


54/76

38

3.8. statistik Analizler

almada Tesadf Parselleri Deneme Deseni uygulanmtr. Elde

edilen veriler SAS istatistik program, One-way ANOVA ilem

prosedr kullanlarak analiz edilmitir (SAS, 1999). Yaplan

analizlerde, sonbahar ve ilkbahar iin ayr ayr deerlendirmeler

yaplarak organik asit uygulamalarnn kolonilerin ergin ar ve yavru

populasyon geliimleri ile Varroa bulaklk dzeylerine etkisi

belirlenmi ve kullanlan organik asitlerin etkinlikleri saptanmtr.

Tesadf parselleri deneme plannn matematik modeli;

Yij=+i+eijeklindedir. Burada;

Yij = i-inci muameleye (faktrn i-inci seviyesine) ait j-inci tekerrrn

gzlem deerini,

= Genel populasyon ortalamasn,

i = i-inci muamele etkisini,

ei = i-inci muamelenin j-inci tekerrrne ait tesadfi hatay ifade

etmektedir.


55/76

39

4. ARATIRMA BULGULARI

Bu almada oksalik ve formik asidin ge sonbaharda ve erken

ilkbaharda dnml olarak kullanlmalarnn Varroa bulaklk deeri

ve koloni geliimi zerine etkisi incelenmitir. Deneme balangcnda bir

rnekliliin salanmas iin ayn rk ve ayn yal anaya sahip, doal

Varroa bulaklk dzeyi, arl ereve says ve yavrulu alan yzeyi

bakmndan benzer ortalama deerlere sahip gruplar ile allmtr.

4.1. Sonbahar Dnemine Ait Bulgular

Sonbaharda denemenin yrtld Mula ili, Bodrum ilesinde

22 Ekim- 12 Kasm tarihleri arasnda gnlk hava scakl ortalamas

17.222.910

C olarak belirlenmitir.

4.1.1. Deneme Gruplarnn Varroa Bulaklk Deerleri ve OrganikAsitlerin Etkinlikleri

Sonbahar dneminde, organik asit uygulamalarndan nce Varroa

bulaklk deeri bakmndan deneme gruplar arasnda nemli bir

farkllk olmad ve gruplarn ortalama Varroa bulaklk deerlerinin

%13.58 ile %14.17 arasnda deitii saptanmtr. Varyans analizi

sonularna gre sonbahar mevsimi oksalik ve formik asit

uygulamalarndan sonra gruplarn Varroa bulaklk deerlerinde kontrol

grubuna gre nemli (P


56/76

40

Formik asit uygulamasnn ortalama Varroa bulaklk deerini

%11.29 azaltt, oksalik asit uygulamasnn ise deneme ncesi %13.94ortalama Varroa bulaklk deerini %3.71 e drd belirlenmitir.

Deneme sonunda kontrol grubunun Varroa bulaklk deerinin

deimedii, muamele gruplarnn Varroa bulaklk deerinin ise nemli

(P0.05) bir fark

saptanmamtr (izelge 7).

izelge 7. Sonbaharda Deneme Gruplarnn, Deneme ncesi ve SonrasOrtalama Varroa Bulaklk Deerleri (%) (Ortalama Se) ve OrganikAsit Etkinlii (%)Gruplar Kovan

says

(adet)

Deneme

ncesi Varroa

bulaklk

deeri, %

Deneme

sonras

Varroa

bulaklk

deeri, %

Organik asit

etkinlii, %

I, Oksalik

asit

14 13.942.56a 3.711.16b 80.956.40

II, Formik

asit

14 13.582.47a 2.290.87b 76.366.71

III, Kontrol 7 14.173.39a 13.353.20a

Ortalama - 13.841.53 5.271.18 78.774.55a,b: farkl harflerle gsterilen ortalamalar arasndaki farkllk nemlidir

(P


57/76

41

4.1.2. Deneme Gruplarnn Ergin Ar Geliimleri

Sonbaharda deneme ncesi kolonilerde ergin ar bakmndan

eitleme yaplmasna karlk, deneme sonunda ortalama arl ereve

says gruplar arasnda 3.7 ile 4.08 arasnda deien deerler almtr

(izelge 8).

Deneme sonras arl ereve says kontrol ve oksalik asit

grubunda deimezken, formik asit uygulanan grupta nemli (P


58/76

42

4.1.3. Deneme Gruplarnn Yavru Populasyonu Geliimleri

Sonbahar dneminde organik asit uygulamalarndan nce

gruplarn ortalama yavrulu alan yzeylerinin 2.34 dm2 ile 2.39 dm2

arasnda deitii saptanmtr (izelge 9).

Bu mevsimde deneme sonras gruplar arasnda en dk (2.66

dm2) yavrulu alan yzeyi formik asit grubunda, en fazla (4.9 dm2)

yavrulu alan yzeyi ise oksalik asit grubunda belirlenmitir (izelge 9).

Oksalik asit uygulamas yaplan grupta deneme sonras ortalama

yavrulu alan yzeyi, deneme ncesine gre nemli (P0.05) bulunmamtr (izelge 9).

izelge 9. Sonbahar Mevsiminde Deneme Gruplarnn YavruPopulasyonu Geliimleri

Gruplar Deneme ncesi

yavrulu alan yzeyi

(dm2)

Deneme sonras

yavrulu alan yzeyi

(dm2)

I, Oksalik asit 2.360.25a 4.90.62b

II, Formik asit 2.390.44a 2.660.37a

III, Kontrol 2.340.90a 4.090.89a

Ortalama 2.370.26 3.930.39a,b: farkl harflerle gsterilen ortalamalar arasndaki farkllk nemlidir

(P


59/76

43

4.2. lkbahar Dnemine Ait Bulgular

lkbahar dnemi deneme sresince zmir ili, Karaburun ilesinde

10 Nisan - 29 Nisan tarihleri arasnda gnlk hava scakl ortalamas

15.91.94C olarak belirlenmitir.

Sonbahar dneminden sonra kovanlar ktan ktklarnda deneme

gruplarndaki kovanlardan bazlar kaybedilmi ve ilkbahar dnemine 1.grup (O/F) 4 kovanla, 2. grup (O/O) 5 kovanla, 4. grup (F/F) 3 kovanla

ve kontrol grubu da 4 kovanla girmitir. Sonbaharda formik asit

uygulanan ve bu mevsimde oksalik asit verilmesi gereken 3. grup, ktan

ktktan sonra yalnzca 1 kovan kald, dolays ile istatistik analiz

yapmak iin yeterli gzlem deerine sahip olmad iin ilkbahar

dneminde deneme d braklmtr.

4.2.1. Deneme Gruplarnn Varroa Bulaklk Deerleri ve OrganikAsitlerin Etkinlikleri

lkbahar dneminde, organik asit uygulamalarndan nce

gruplarn ortalama Varroa bulaklk deerlerinin %3.2 ile %7.47

arasnda deitii saptanmtr. En yksek deneme ncesi ortalama

Varroa bulaklk deeri (%7.47) sonbaharda oksalik ilkbaharda formik

asit uygulamas yaplan ilk gruptan elde edilmi ancak dier gruplardan

istatistik olarak farkl bulunmamtr (P>0.05). Deneme ncesi Varroa

bulaklk deerleri bakmndan gruplar arasnda nemli (P>0.05) bir fark

bulunmamtr (izelge 10).


60/76

44

lkbahar mevsiminde formik asit uygulamas yaplan O/F

grubunun deneme sonras ortalama Varroa bulaklk deeri denemencesine gre nemli (P0.05) bulunmamtr

(izelge 10).

lkbahar denemesi ncesi %3.21 orannda ortalama Varroa

bulaklk deerine sahip olan F/F grubunda bu deer, bu mevsimde

yaplan formik asit uygulamasndan sonra %1.17ye dm fakat bu

fark istatistiksel olarak nemli (P>0.05) bulunmamtr (izelge 10).

Kontrol grubunun ilkbahar denemesi balangcnda %3.29 olan

ortalama Varroa bulaklk deeri ise deneme sonunda %9.04e ulaarak

nemli (P


61/76

45

grupta saptanm ancak incelenen bu zellik bakmndan gruplar arasnda

istatistik adan nemli (P>0.05) bir fark bulunmamtr (izelge 10).

izelge 10. lkbaharda Deneme Gruplarnn, Deneme ncesi ve SonrasOrtalama Varroa Bulaklk Deerleri (%) (Ortalama Se) ve OrganikAsit Etkinlii (%)

Gruplar Kovan

says

(adet)

Deneme

ncesi

Varroa

bulaklk

deeri, %

Deneme

sonras

Varroa

bulaklk

deeri, %

Organik asit

etkinlii, %

I, O/F 4 7.471.14a 1.310.54bx 94.102.46

II, O/O 5 6.282.15a 2.861.46ax 88.814.39

III, F/F 3 3.211.45a 1.170.00ax 74.4515.97

IV, K 4 3.290.55a 9.040.83by

Ortalama - 5.250.85 3.591.03 85.795.65a,b: satrlarda farkl harflerle gsterilen ortalamalar arasndaki farkllk

nemlidir (P


62/76

46

4.2.2. Deneme Gruplarnn Ergin Ar Geliimleri

lkbaharda, gruplarn deneme ncesi ve sonras arl ereve

saylar arasnda istatistik olarak nemli (P>0.05) bir fark bulunmamtr

(izelge 11).

izelge 11. lkbahar Mevsiminde Deneme Gruplarnn Ergin ArGeliimleri


arl ereve

says (adet)

Deneme sonras

arl ereve

says (adet)

I, O/F 3.50.64 4.330.66

II, O/O 4.81.01 4.331.33

III, F/F 2.660.33 30.57

IV, K 2.750.62 3.330.88

Ortalama 3.560.42 3.750.42

4.2.3. Deneme Gruplarnn Yavru Populasyonu Geliimleri

lkbaharda deneme ncesi ortalama yavrulu alan yzeyleri 8.15

dm2 ile 19.32 dm2 arasnda deien deerler alm ve bu zellik

bakmndan gruplar arasnda nemli (P>0.05) bir fark saptanmamtr

(izelge 12).

Deneme sonras ortalama yavrulu alan yzeyinin en yksek

deeri 19.34 dm2 ile O/F grubundan, en dk deeri ise 4.94 dm2 ile F/F


63/76

47

grubundan elde edilmi ancak gruplar arasnda incelenen bu zellik

bakmndan nemli (P>0.05) bir farkllk bulunmamtr (izelge 12).

statistik olarak nemli (P>0.05) olmamakla beraber, F/F

grubunun deneme sonras yavrulu alan yzeyi olduka azalm, kontrol

grubunun deneme sonras yavrulu alan yzeyinde ise byk bir art

meydana gelmitir (izelge 12). F/F grubunun yavrulu alan yzeyinin

4.94 dm

2

ye dmesine kar

l

k dier gruplardan farkl

bulunmamas

,gruplarn ktan ktktan sonra az sayda kovana sahip olmalar ve bu

kovanlar arasnda da yavrulu alan yzeyi bakmndan olduka geni bir

varyasyon olmasndan kaynaklanmaktadr.


Populasyonu Geliimleri


yavrulu alan

yzeyi (dm2)

Deneme sonras

yavrulu alan

yzeyi (dm2)

I, O/F 19.328.5 19.344.37

II, O/O 18.866.70 13.157.98

III, F/F 17.058.59 4.941.24

IV, K 8.152.37 18.194.81

Ortalama 15.963.30 13.902.79


64/76

48

5. TARTIMA ve SONU

Denemede kolonilere uygulanan organik asitlerden en yksek

etkinlii, ilkbaharda %94.1 ile, sonbaharda oksalik asit, ilkbaharda

formik asit uygulamas yaplan birinci grup gstermitir. Bu etkinlik

dzeyi, Mutinelli ve ark. (1997) ile Higes ve ark.( 1997)nn bildirdikleri

%95 ve Cornelissen ve Blacquiere (2004) tarafndan bildirilen %98

organik asit etkinlii ile uyumlu bulunmutur. Denemede btn

uygulama gruplarnda, Varroa ile mcadelede %74n zerinde baar

salanmtr.

En yksek organik asit etkinliinin; yavrulu alann az olduu

sonbahar mevsiminde oksalik asit, yavrulu alann fazla olduu ilkbahar

mevsiminde formik asit uygulanan gruptan elde edilmesi, benzerkoullarda %80in zerinde organik asit etkinlii elde eden Ycel (2005)

ve Gregorc ve Planinc ( 2001) ile uyumlu, %60 organik asit etkinlii elde

eden Imdorf ve ark. (2003)dan ise farkl bulunmutur. Her iki mevsimde

oksalik asit uygulamasndan elde edilen %88.81 organik asit etkinlii,

Nanetti ve Stradi (1997)nin bildirdii, damlatma ynteminin %89.6 ve

%96.8 arasnda bulduu etkinlie olduka yakndr.

Denemede en dk organik asit etkinlii, sonbahar ve ilkbaharda

formik asit uygulanan gruptan elde edilmitir. Formik asit grubunda elde

ettiimiz %74.4 organik asit etkinlii, Imdorf ve Kilchenmann ( 1990),

Kaftanolu ve ark. (1992), Eguaras ve ark. (2002), Ycel (2005)in

srasyla bildirdikleri, %98.2, % 93.3, % 94.48 ve %80 deerlerinden


65/76

49

daha dktr. Bu sonu, formik asit etkinliinin hava scaklna, dier

organik asitlerden daha duyarl olduunu bildiren Ycel (2005) ileparalellik gstermektedir. Nitekim, Goodwin ve ark. (2002) formik asit

etkinliinin, farkl iklim blgelerinde hatta ayn arlkta yer alan kovanlar

arasnda dahi olduka deiken bir etkinlie sahip olduunu

bildirmektedir. Benzerekilde, Charriere ve ark. (1998), formik asit

etkinliinin koloniler arasnda olduka geni varyasyon gsterebildiini

saptam

lard

r. Bu durum, formik asidin kovan ierisinde yavabuharlamasn salayacak (jel veya benzeri) formlarnn gelitirilmesi

ile daha belirleyici sonular elde edilebileceini ortaya koymaktadr.

Deneme gruplarnda ergin ar geliimi bakmndan sonbahar ve

ilkbaharda olumsuz bir etki grlmemesi Fries ve ark.( 1991)nn

bulgular ile uyum ierisindedir.

Yavru geliimi asndan sonbahar ve ilkbaharda formik asit

uygulamas yaplan grubun, istatistik olarak nemli olmamakla birlikte,

dier gruplardan olduka dk bulunmas, Ostermann ve Currie

(2004)nin belirttii, formik asidin bal ars kolonilerinde yavru

geliimini olumsuz ynde etkileyebilecei grn desteklemektedir.

Bu durum, Hansen ve Guldborg (1998)un belirttii gibi, formik asidin

petek yzeyinde dier organik asitlere gre daha uzun sre etkili olmas

nedeniyle ana arnn yumurtlamasn ve yavru geliimini geriletmesi ile

ilikili olabilir. Nitekim elde ettiimiz sonu, Bolli ve ark. (1993)nn

gen larvalarn formik aside kar ok hassas ve dayanksz olmas


66/76

50

nedeniyle, yavru populasyonunda azalmaya neden olduunu yanstan

gr ile benzerlik gstermektedir.

Denemede oksalik asit uygulamasndan sonra, yavru geliiminde

deneme ncesine gre nemli dzeyde art grlmesi, Brodsgaard ve

ark (1999), Spinks (2001), Imdorf ve ark. (2003)in bildirdii, oksalik

asidin yavru geliimini olumsuz ynde etkilemedii ve arlar tarafndan

baar

ile tolere edildiini yans

tan bulgular

ile uyumludur.

Aratrmada organik asit etkinlii, ergin ar ve yavru geliimi

bakmndan en yksek baarnn; sonbaharda oksalik asit ve ilkbaharda

formik asit uygulanan gruptan elde edilmesi, Imdorf ve ark (2003)nn,

organik asitlerin dnml olarak kullanlmasnn, Varroa ile organik

mcadelede en iyi sonucu verdii bulgusunu desteklemektedir.

Sonu olarak, denemede kullanlan organik asit

kombinasyonlarnn hepsinin Varroa ile organik mcadelede etkili

olduu, ancak ge sonbaharda organik asit uygulamasndan sonra, takip

eden ilkbaharda formik asit uygulamasnn Varroa ile mcadelede,

istatistik olarak nemli bir fark gstermemesine karlk, daha baarl

sonu verdii saptanmtr. Bu kombinasyonun, kolonilerde ergin ar ve

yavru geliimini de olumsuz ynde etkilememesi, Varroa mcadelesinde

baar ile kullanlabileceini gstermektedir.

Gnmzde artan salkl yaam bilincine dayal olarak, Varroa

ile organik mcadelede kullanlan, kovanda ar rnlerinde kalnt


67/76

51

brakmayan, insan sal asndan risk tamayan dier organik asitlerin

ve organik asit kombinasyonlarnn denenmesi, her yreye uygun Varroamcadele yntemlerinin belirlenmesi iin daha fazla sayda aratrma

yaplmasna gereksinim vardr.


68/76

52

KAYNAKLAR

Bahreini, R., Tahmasebi, GH., Nowzari, J., Talebi, M., 2004 AStudy

of the Efficacy of Formic Acid in Controlling Varroa Destructorand

Its Correlation with Temperature in Iran, Journal of Apicultural

Research, 43 (4):158-161.

Bogdanov, S., Kilchemann, V., Fluri, P., Bhler, U., Lavanchy, P.,

1999. Influence of Organic Acids and Components of Essential Oils

on Honey Taste, Swiss Bee Research Center, Dairy Research Station

Notes, Liebefeld, Ch-3003 Bern, 12p.

Bolli, H. K., Bogdanov, S., Imdorf, A., Fluri, P., 1993. Action of

Formic Acid on Varroa Jacobsoni Qud. and The Honeybee (Apis

Mellifera L.), Apidologie, 24: 51-57.

Brdsgaard, C., Jensen, S.E., Hansen, H., Carsten, W.H. Calis

J.N.M., Boot, W.J., Beetsma, J. Van Den E jnde, J.H.P.M., De

Rujiter, A., Van Der Steen, J.J.M., 1998. Control of Varroa by

Combining Trapping in Honey Bee Worker Brood with Formic Acid

Treatment of The Capped Brood Outside The Colony: Putting

Knowledge on Brood Cell Invasion into Practise, Journal of

Apicultural Research, 37 (3):205-215.

Brdsgaard, C. J., Jansen, S.E., Hansen, C.W., Hansen, H., 1999.

Spring Treatment with Oxalic Acid in Honeybee Colonies as Varroa

Control, Danish Inst. Agric. Sci. Report No. 6, Horticulture, 16p.

Charrire, J. D., Imdorf, A., Bachofen, B., 1998. Five Formic Acid

Dispensers for Long Term Treatments in Comparison, Swiss Bee


69/76

53

Research Centre, Dairy Research Station, Liebefeld, CH-3003-Bern,

Switzerland.

Charrire, J. D., Imdorf, A., 2001. Trickling Treatment with Oxalic

Acid Trials During 1999/2000 and Recommendations for Central

Europe, Swiss Bee Research Centre, FAM Liebefeld, CH-3003-Bern.

Charrire, J. D., Imdorf, A., 2002. Oxalic Acid Treatment by Trickling

Against Varroa Destructor: Recommendations for Use in Central

Europe and Under Temperate Climate Conditions, Bee World, 83 (2):

51-60.

Charrire, J. D., 2002. Optimisation of the Oxalic Acid Tricikling

Method and Bee Tolerability of Different Winter Treatments: Trials in

Liebefeld During The Last 3 Years. 7th Meeting of The European

Group on Integrated Varroa Control, Bologna-Italy, May/June.

Cornelissen, B, Blackquiere, T., 2004. Effectiveness of Autumn and

Winter Treatments for Varroa Control, 1st Europe Conference of

Apidology, Udine, September 19-23:109-110.

Defra, 2005. Managing Varroa. www.defra.gov.uk

Dejong, D., De Andrea Roma, D., Goncalves, L.S., 1982. A

Comparative Analysis of Shaking Solutions for The Detection of

Varroa Jacobsoni on Adult Honeybees, Apidologie, 13:297-306.

Doarolu, M., 1981. Trkiyede Yetitirilen nemli Ar Irk ve

Tiplerinin ukurova Blgesi Koullarnda Performanslarnn

Karlatrlmas, Doktora tezi (Baslmam), ukurova niversitesi

Ziraat Fakltesi, Adana.
http://www.defra.gov.uk/http://www.defra.gov.uk/


70/76

54

Eguaras, M., Del Hoyo, M. L., Palacio, A., Ruffinengo, S.,

Bedascarrasbure, E. A., 2001. New Product with Formic Acid forVarroa jacobsoni Control. Part 1. Efficacy, J. Vet. Med (Series B) 48,

11-14.

Eguaras, M., Palacio, M.A., Claudia, B.M., Del Hoyo,M.L., Velis, G.,

Bedascarrasbure, E., 2002. Efficiancy of Formic Acid in Gel for

Varroa Control inApis Mellifera L. Importance of Dispenser Position

Inside for The Hive, Veterinary Parasitology, 2488:1-5.

Elzen, P., Baxter, J. R., Spvak, M., Wilson, W. T., 1999. Control of

Varroa jacobsoni Oud. Resistant to Fluvalinate and Amitraz Using

Coumaphos, Apidologie, 31:437-441.

FAO, 2004.

Frazier, M., 2005. Varroa Mites, Maarec Publication 4. 7.

Fries, L., Aarhus, A., Hansen, H., Korpela, S., 1991. Development of

Early Infestations by The Mite Varroa jacobsoni in Honey Bee (Apis

Mellifera L.) Colonies in Cold Climates, Experimental and Applied

Acarology, 10:279-287.

Goodwin, M., Van Eaton, C., 2001. Control of Varroa, A Guide for

New Zealand Beekeepers, New Zealand Ministry of Agriculture and

Forestry, PO Box 2526, Wellington, New Zealand.

Goodwin, M., Taylor, M., Mcbrydie, H., Cox, H., 2002. Control of

Varroa Using Formic Acid, Oxalic Acid and Thymol, Apicultural

Research Unit of Ruakura, NZ Booklet, pp.3.

Gregorc, A., Planinc, I., 2001. Acaricidal Effect of Oxalic Acid in

Honey Bee (Apis Mellifera L.) Colonies, Apidologie,32 : 333-340.


71/76

55

Gregorc, A., Planinc, I., 2002. The Control of Varroa Destructror

Using Oxalic Acid, The Veterinary Journal, 163, 1-6.

Gregorc, A., Planinc, I., 2004. Using Oxalic Acid for Varroa Mite

Control in Honeybee Colonies During The Beekeeping Season,

Slovenian Veterinary Research, 41 (1):35-9.

Hansen, H., Guldborg, M., 1988. Residues in Honey and Wax after

Treatment of Bee Colonies with Formic Acid, Tidsskr. Planteavl.,

92:7-10.

Higes, M., Llorente, J., Suarez, M., 1997. Field Trial on The

Effectiveness of Oxalic Acid in The Control of Varroatosis in Apis

Mellifera Colonies, XXXVth International Apicultural Congress of

Apimondia. 15-19 August, Lausanne, Switzerland, 417p.

Imdorf, A., Charrire, J.D., Maquelin, C., Kilchenmann, V.,

Bachofen, B., 1996. Alternative Varroa Control, American Bee

Journal, 136 (3):189-193.

Imdorf, A., Charrire, J.D., Bachofen, B., 1997. Efficiency Checking

of The Varroa jacobsoni Control Methods by means of Oxalic Acid,

Apiacta, 32:89-91.

Imdorf, A., Charrire, J. D., Rosenkranz, P., 1999.Varroa Control

with Formic Acid, Coordination in Europe of Research on Integrated

Control of Varroa Mites in Honey Bee Colonies. Commission of The

European Commission, Concerted

bal arısı (apis mellifera l.) kolonilerinde varroa jacobsoni qudemans in kontroltünde kullanılan...

Documents