awao! swqwiÑdxo< ªwrw ¤cwr ki ne~ rwhy< s÷ijq kry

48
Pon : 0183-2553956-60 c<dw Byjny kw pqw sicv, Dwm~ pRcwr kmytI (iSwromixw gu{ªwrw pRb<Dwk kmytI) ‰I Am÷qsr-143006 mwisk < siqgur pRswid ] > > gur igAwn A<jn scu nyZI pweAw ] A<qir cwnxwu AigAwnu A<Dwy{ gvweAw ] vYSwwK-ÈXy†T, s<vq` nwnkSwwhI 548 c<dw swlwnw (dySw) 10 {pXy AwjIvn (dySw) 100 {pXy swlwnw (ivdySw) 250 {pXy pRiq kwpI 3 {pXy iv†wX-sU cI vˆw~ 9 A<k 9 me~ 2016 e-mail : [email protected] website : www.sgpc.net E#sty<Swn n<br ivqrxw ivBwg 303 s<pwdkIX ivBwg 304 PY #s : 0183-2553919 gurbwxwI ivcwr 4 s<pwdkIX 5 ‰I gu{ Amrdws jI kI AwDXwiËmk ivcwrDwwrw 7 -fW. rqn is<G ‰I gu{ Amrdws jI kI bwxwI my<. . . 10 -bIbI prmjIq kOr ‰I gu{ Amrdws jI 13 -bIbI ¤Iqe<« kOr syvw ky pu<j ‰I gu{ Amrdws jI 15 -s. gurdIp is<G ‰I mukqsr swihb ky SwhId : 40 mukqy 18 -fW. kSwmIr is<G 'nUr' gu{ gR<Qw jI kI bwxwI ko ²dX my< bswE< (kivqw) 20 -s. inrvYr is<G ArSwI bwbw b<dw is<G bhwdur kI Dwwim~k d÷i†t 21 -fW. jsbIr is<G swbr ¤Bu-nwm kw hogw s<cwr (kivqw) 25 -‰I ¤Sww<q AgRvwl Cotw GØlUGwrw 26 -fW. rwjy<« is<G swihl pIr bud`DwU Swwh jI 28 -s. ismrjIq is<G mn kI inm~lqw bnwm ‰m kI mhwnqw 34 -fW. sËXy<«pwl is<G gurbwxwI my< bR³-zwn 38 -fW. nrySw Bwe~ s<qoK is<G jI ky bwry my< ¤wÎq Koj 39 -fW. Dwrm is<G ely #tö Wink isgry t BI ávwáQX ky ilE hwinkwrk hY 42 -fW. nvrËn kpUr gurbwxwI ic<qnDwwrw : 100 44 -fW. mnjIq kOr Kæbrnwmw 49 ISSN 2394-8485 gur¤Iq is<G Bomw s<pwdk : sqiv<dr is<G PUlpur shwXk s<pwdk : jgjIq is<G

Upload: others

Post on 24-Feb-2020

12 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

Pon : 0183-2553956-60

c<dw Byjny kw pqwsicv, Dwm~ pRcwr kmytI(iSwromixw gu{ªwrw pRb<Dwk kmytI)

‰I Am÷qsr-143006

mwisk

< siqgur pRswid ]> >gur igAwn A<jn scu nyZI pweAw ]A<qir cwnxwu AigAwnu A<Dwy{ gvweAw ]

vYSwwK-ÈXy†T, s<vq` nwnkSwwhI 548

c<dwswlwnw (dySw) 10 {pXyAwjIvn (dySw) 100 {pXyswlwnw (ivdySw) 250 {pXypRiq kwpI 3 {pXy

iv†wX-sUcI

vˆw~ 9 A<k 9 me~ 2016

e-mail : [email protected] : www.sgpc.net

E#sty<Swn n<brivqrxw ivBwg 303 s<pwdkIX ivBwg 304

PY#s : 0183-2553919

gurbwxwI ivcwr 4s<pwdkIX 5‰I gu{ Amrdws jI kI AwDXwiËmk ivcwrDwwrw 7 -fW. rqn is<G‰I gu{ Amrdws jI kI bwxwI my<. . . 10 -bIbI prmjIq kOr‰I gu{ Amrdws jI 13 -bIbI ¤Iqe<« kOrsyvw ky pu<j ‰I gu{ Amrdws jI 15 -s. gurdIp is<G‰I mukqsr swihb ky SwhId : 40 mukqy 18 -fW. kSwmIr is<G 'nUr'gu{ gR<Qw jI kI bwxwI ko ²dX my< bswE< (kivqw) 20 -s. inrvYr is<G ArSwIbwbw b<dw is<G bhwdur kI Dwwim~k d÷i†t 21 -fW. jsbIr is<G swbr¤Bu-nwm kw hogw s<cwr (kivqw) 25 -‰I ¤Sww<q AgRvwlCotw GØlUGwrw 26 -fW. rwjy<« is<G swihlpIr bud`DwU Swwh jI 28 -s. ismrjIq is<Gmn kI inm~lqw bnwm ‰m kI mhwnqw 34 -fW. sËXy<«pwl is<GgurbwxwI my< bR³-zwn 38 -fW. nrySwBwe~ s<qoK is<G jI ky bwry my< ¤wÎq Koj 39 -fW. Dwrm is<Gely#töWink isgryt BI ávwáQX ky ilE hwinkwrk hY 42 -fW. nvrËn kpUrgurbwxwI ic<qnDwwrw : 100 44 -fW. mnjIq kOr

Kæbrnwmw 49

ISSN 2394-8485

gur¤Iq is<G Bomw

s<pwdk : sqiv<dr is<G PUlpurshwXk s<pwdk : jgjIq is<G

Page 2: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 20164

gurbwxwI ivcwr

jh bYswlih qh bYsw suAwmI jh Byjih qh jwvw ]sB ngrI mih Eko rwjw sBy pivqu hih Qwwvw ]1]bwbw dyih vsw sc gwvw ] jw qy shjy shij smwvw ]1] rhwa ]burw Blw ikCu Awps qy jwinAw Ee~ sgl ivkwrw ]ehu PurmweAw Ksm kw hoAw vrqY ehu s<swrw ]2]e<«I Dwwqu sbl khIAq hY e<dRI iks qy hoe~ ]Awpy Kyl krY siB krqw Eysw bUJY koe~ ]3]gur prswdI Ek ilv lwgI duibDww qdy ibnwsI ]jo iqsu Bwxww so siq kir mwinAw kwtI jm kI PwsI ]4]Bxwiq nwnku lyKw mwgY kvnw jw cUkw min AiBmwnw ]qwsu qwsu Dwrm rwe jpqu hY pE scy kI srnw ]5] (pºw 993)

mw} rwg my< aÇcwrxw ikE gE apro#q Swbd my< ‰I gu{ Amrdws jI ¤Bu-ÎXwro< kIs<gq kI mihmw kw bKwn kr rhy hY<[ gu{ jI ¤Bu ky Awgy smp~xw-Bwvnw sy Awm jn koapdySw dy rhy hY< ik hy ¤Bu! Awp muJy jhw< ibTwAogy mY< vhI< pr bYTw rhU<gw[ jhw< Awp muJyByjogy mY< vhI< jw‚<gw AQww~q` hr smX ¤Bu-hu#m my< rhny kw apdySw hY[ swrI s÷i†t my< muJyEk Awp hI pwqSwwh (rwjw) idKwe~ dy rhy ho[ AwpkI sv~ÛXwpkqw ky kwrxw swry áQwwn muJypivZ idKwe~ dy rhy hY<[ ¤Bu ky Awgy gu{ jI Xwcnw kr rhy hY< ik hy ¤Bu! mY< hmySww AwpkISwrxw my< rhU<, ijskI bdOlq mY< sdw shj my< rhU<, AwiËmk Afolqw my< rhU<[

‰I gu{ Amrdws jI Awgy Prmwn kr rhy hY< ik Ah< ky kwrxw mnu†X iksI ko AÇCwAOr iksI ko burw smJqw hY[ gu{ jI esy BI ¤Bu-hu#m hI mwn rhy hY< AQww~q` Xh hu#mBI ¤Bu kw hI hY jo swry s<swr my< kwm kr rhw hY[ swry s<swr my< Xh bwq ¤cilq hYik e<«I ky kwrxw swrI hlcl mcI hue~ hY[ ivrly jn smJqy hY< ik Xh BI ¤Bu kw hIhu#m hY[ s<swr kw swrw Kyl, swrw GtnwŸm ¤Bu-hu#m my< ho rhw hY[ ¤Bu-ÎXwro< kI s<gqkrny sy swrI duivDwwE< KËm ho jwqI hY<, prmwËmw ky swQw DXwn juV jwqw hY[ iPr s<swrmy< jo Gitq ho rhw hY vh AÇCw lgny lgqw hY; AwiËmk m÷ËXu vwlw P<dw KËm ho jwqwhY AQww~q` jIv vwáqv my< AwiËmk jIvn jIny lgqw hY[ ¤Bu-™pw sy jIv ky mn kw AiBmwnKËm ho jwqw hY[ iPr ¤Bu-drgwh my< Eysy jIv sy asky kmo~< kw lyKw-joKw nhI< mw<gw jwqwAQww~q` Eysw jIv mn sy inm~l hokr ¤Bu-hu#m ko svo~pir mwnny lg jwqw hY[ Eysw jIvsdw ¤Bu kI Swrxw my< rhqw hY AOr ¤Bu kI Swrxw my< qo Dwm~ rwj BI hY[

khny sy qwËpX~, ¤Bu kI rjæw my< rwjæI rhnw ¤Bu-ÎXwro< kI s<gq BlI ¤kwr sy isKwqIhY[ EysI iSw@ww ¤wÎq jIv sdw ¤Bu-hu#m my< rhqw huAw jNm-mrxw sy mu#q ho jwqw hY[

Page 3: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 20165

123456789012345678901123456789012345678901123456789012345678901123456789012345678901123456789012345678901123456789012345678901123456789012345678901

s<pwdkIX

AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry<

jUn, 2016 e~. my< bwbw b<dw is<G bhwdur kI 300 v†wI~X SwhIdI SwqwÑdI qQww jnvrI,2017 e~. my< dSwmySw ipqw ‰I gu{ goib<d is<G jI kw 350 v†wI~X ¤kwSw pv~ Aw rhw hY[ enSwqwiÑdXo< ko lykr is#K s<gq my< BwrI aËswh pwXw jw rhw hY[ vh smX sOBw^XSwwlI hoqwhY jb SwqwiÑdXo< ky jirE kOm ky vwirso< ko gurbwxwI, ApnI AmIr ivrwsq qQww lwswnIeiqhws sy Avgq krvwny kw mOkw imlqw hY[ is#K p<Qw kI isrmOr numwe<dw jËQwyb<dIiSwromixw gu{ªwrw ¤b<Dwk kmytI s<gq ky shXog sy Ab qk ke~ SwqwiÑdXw< mnw cukI hY[en SwqwiÑdXo< ky ªwrw ivSv Br my< is#KI ky ¤cwr-¤swr ko bhuq bl imlw hY[ gq idno<ivdySwo< my< bsqy is#Ko< kI koiSwSw Ev< myljol ky kwrxw Amyirkw, knwfw, AwátöyilXw qQwwNXUjæIlY<f Awid dySwo< my< is#Ko< ªwrw Ev< srkwrI }p my< BI Kwlsw s÷jnw idvs mnwXw jwnw,knwfw ky Swhr brY<ptn my< Kwlswe~ inSwwn swihb JulwXw jwnw, NXUjæIlY<f EXr lwen kyaVwn Brny sy phly jhwjæ ky k} sdáXo< ªwrw is#K muswiPro< ko Kwlsw p<Qw ky s÷jnwidvs (vYswKI) kI mubwrkbwd dynw Awid is#K smudwX ky ilE bhuq gOrvmXI bwq hY[

Awny vwlI SwqwiÑdXo< my< jhw< iSwromixw gu. ¤. kmytI ny gurmiq ivcwrDwwrw ko Gr-Grphu<cwny ky ilE kwX~Ÿmo< kI }p-ryKw qYXwr krnI Awr<B kr dI hY, vhI< is#KI ky ¤cwr-¤swr ky swQw juVI dySw-ivdySw kI p<Qwk jËQwyb<idXw< BI Apnw-Apnw Xogdwn fwly<gI[ enkyAiqir#q ivSviv´wlX qQww ANX SwY@wixwk s<áQwwE< BI esky bwry my< Apny-Apny F<g sy ¤ogRwmbnwE<gI[ en SwqwiÑdXo< ko mnwny kw sdkw ivSv Br my< is#Ko< ky AiáqËv qQww is#KI kIphcwn kI jwnkwrI dyny kw sunhrI mOkw imlw hY[

hm gurmiq zwn ky mwDXm sy dySw-ivdySw kI s<gq ky sm@w invydn krnw cwhqy hY<ik en SwqwiÑdXo< ko irvwXqI F<g ky swQw-swQw es F<g sy BI mnwXw jwE ijssy is#KIkw sv~p@wIX ¤cwr-¤swr Ply-PUly, p<Qwk Ekqw mjæbUq ho qQww is#KI kI phcwn kI smáXwjYsI cunOiqXo< kw koe~ swQw~k hl FU<Fw jw sky[

nOjvwn iksI BI kOm kI rIFæ kI hf`fI hoqy hY<, esilE Apny lwswnI eiqhws syAvgq krvwny hyqu en SwqwiÑdXo< my< nOjvwn vg~ kI ÈXwdw sy ÈXwdw SwmUilXq krvwe~ jwE[ákUlo<-kWlyjo< my< SwqwiÑdXo< sy sMb<iDwq ivSwy†w ly#cro< kI muihm clwe~ jwE[ gw<vo<, Swhro< qQwwksbo< my< ¤cwrk lhr clwe~ jwE; symInr, kY<p Awid AwXoijq ikE jwE<[ SwqwiÑdXo< sysMb<iDwq Swi$æsXqo< ky bwry my< aÇc koit kw swihËX AiDwk sy AiDwk qYXwr krvwkr bw<twjwE[ SwqwiÑdXo< sy sMb<iDwq s<dySw ko ivSv Br my< phu<cwny ky ilE ryifXo, tI. vI. qk en¤ogRwmo< kI phu<c ho[ sbsy Ahm bwq Xh hY ik en SwqwiÑdXo< ko mnwqy huE ¤ËXyk nwnk-

Page 4: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 20166

nwm-lyvw is#K Xh ¤xw kry ik hm nSwo<, piqqqw, kNXw-BRUxw-hËXw qQww dhyjæ Awid Alwmqo<ko KËm krny hyqu sdYv qËpr rhy<gy[ is#KI áv}p sy iknwrw kr rhy nOjvwno< ky mwqw-ipqw esky ¤iq ApnI pwirvwirk ijMmydwrI smJkr Apny Gro< my< gurmiq kw Eysw mwhOls÷ijq krny hyqu vcnb© ho< qwik bÇcy piqqqw ko ËXwgkr bwxwI Ev< bwxwy ky DwwrxwI bnsky<[ bÇco< ko gurmiq kI iSw@ww dyny my< mwqwE< sbsy Ahm BUimkw inBw skqI hY<[ enSwqwiÑdXo< ko mnwqy huE mwqwE< piqqqw Ev< kNXw-BRUxw-hËXw jYsI Alwmqo< ky iv{© lhrbnkr swmny AwE<[ hm 'gurmiq zwn' ky su²d pwTko<, lyKko< ko BI invydn krqy hY< ikvy BI SwqwiÑdXo< ky swQw-swQw v†w~ Br my< Awny vwly gu{pv~ qQww Eyiqhwisk idvs mnwny sMb<DwIApny bhumUØX suJwv hmy< ilKkr Byjy< qwik gurmiq ¤cwr kI ÈXwdw sy ÈXwdw s<BwvnwE< hwislkI jw sky<<[

gaVI guAwryrI mhlw 3 ]so ika ivsrY ijs ky jIA prwnw ]so ika ivsrY sB mwih smwnw ]ijqu syivEy drgh piq prvwnw ]1]hir ky nwm ivthu bil jwa ]

qU< ivsrih qid hI mir jwa ]1] rhwa ]iqn qU< ivsrih ij quDwu Awip BulwE ]

iqn qU< ivsrih ij dUjY BwE ]mnmuK AigAwnI jonI pwE ]2]

ijn ek min quTw sy siqgur syvw lwE ]ijn ek min quTw iqn hir m<in vswE ]

gurmqI hir nwim smwE ]3]ijnw poqY pu<nu sy igAwn bIcwrI ]ijnw poqY pu<nu iqn hamY mwrI ]

nwnk jo nwim rqy iqn ka bilhwrI ]4] (pºw 159)

Page 5: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 20167

‰I gu{ Amrdws jI kI AwDXwiËmk ivcwrDwwrw-fW. rqn is<G*

‰I gu{ Amrdws jI kI AwDXwiËmkivcwrDwwrw kw mUlwDwwr ‰I gu{ nwnk dyv jIkI AwDXwiËmk ivcwrDwwrw hY[ ‰I gu{ nwnkdyv jI Apny Xug ky AnuBvI Awiáqk swDwk Qwy,ijNho<ny p<jwb my< Bi#q-Aw<doln kw ¤cln krAwDXwiËmkqw ky vwáqivk mwg~ sy dUr ht cukyijzwsuAo< ko pun: sNmwg~ pr lwny kw Brsk¤Xws ikXw[ aNho<ny bR³ (¤Bu) ky ¤iq ApnIBwvnw ¤kt krqy huE smáq jgq ko prmsÁw kw Ek Kyl-mwZ mwnw hY AOr AvqwrvwdId÷i†tkoxw kw XZ-qZ K<fn ikXw hY[ p<jwb Ev<Bwrq my< ‰I gu{ nwnk dyv jI kI AwDXwiËmkivcwrDwwrw ADXwËm-jgq my< koe~ Akámwq GtnwnhI< QwI, ansy pUv~ Bwrq Ev< sBI dySwo< my< Anyk¤kwr kI AwDXwiËmk ivcwrDwwrwE< ¤cilq hocukI QwI< mgr ¤Bwv ky }p my< dyKw jwE qo ‰Igu{ nwnk dyv jI kI ivcwrDwwrw sbsy AiDwk¤yrxwwdwXk Ev< AsrdwXk is© hue~<[ Bwrq my<muslmwno< ky Awgmn sy BwrqIX Ev< swmIs<á™iqXo< AOr Dwwim~k mwNXqwAo< ky práprimln ky ªwrw Ek dUsry pr ¤Bwvo< kI iŸXw-¤iqiŸXw hue~ AOr es ¤kwr ivcwr-jgq my<sv~¤Qwm Ek AdBuq pr<qu g<BIr vwqwvrxw aËpºho gXw[ Eysy s<Ÿw<iq kwl my< hI ‰I gu{ nwnkdyv jI kw Avqrxw huAw[

‰I gu{ nwnk dyv jI Apny AqIq Ev<vq~mwn ky ¤iq iksI ¤kwr kI G÷xww kw Bwvmn my< nhI< rKqy Qwy[ hw<, eqnw AvSX hY ik

aNhy< vy pwK<f Ev< vw±wf<br qQww ináswrAnu†Twn Ev< rIiqXw< ps<d nhI< QwI<, ijnsymwnv kw vwáqivk ivkws Av{© hoqw ho[aNho<ny sBI Dwmo<~ ky ‰y†T, s÷jnwËmk AOrimQXw b<Dwn ko n†t-BR†t krny vwly ivcwro<ko AwËmswq` kr AOr ansy ApnI ic<qn-Dwwrw Ev< AnuBUiq kw swm<jáX áQwwipq krjn-kØXwxw ky ilE ¤áquq ikXw[ váquq: ‰Igu{ nwnk dyv jI ªwrw ¤áquq ikE is©w<qo<ky pICy ankI smUcI jIvnwnuBUiq, g<BIric<qn, ghn ADXXn AOr ivSwwl d÷i†tkoxwApnI BUimkw inBw rhy Qwy[ es ivSwwlsmNvvwdI ¤v÷iÁ kI iSwlw pr hI ‰I gu{nwnk dyv jI kI AwDXwiËmk ivcwrDwwrw kyBvn kw inmw~xw huAw AOr XhI ivcwrDwwrw‰I gu{ Amrdws jI ko (‰I gu{ A<gd dyvjI sy) bpOqI ky }p my< ¤wÎq hue~[prmwËmw : ‰I gu{ Amrdws jI ny prm sÁwko ingu~xw AOr sguxw dono< }po< my< dyKqy huE asyAkQwnIX, Agocr, Al@X, Agm AOr inrwkwrivSwy†wxwo< sy sMboiDwq ikXw hY :qU Awpy hI Awip Awip hY Awip kwrxwu kIAw ]qU Awpy Awip inr<kw{ hY ko Av{ n bIAw ] (pºw 585)

Xh iv†wvq` s<swr ¤Bu kw }p hY AOrasI ky ªwrw ¤Bu ky áv}p kw boDw ho rhwhY[ gu{ kI ™pw ky ªwrw hI as rháX kosmJw jw skqw hY ik sv~Z Ek bR³ hI

*4193, Ab~n Aátyt, Pys-II , pitXwlw-147001

Page 6: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 20168

iv´mwn hY :Ehu ivsu s<sw{ qum dyKdy Ehu hir kw }pu hYhir }pu ndrI AweAw ]gur prswdI buiJAw jw vyKw hir eku hY hiribnu Av{ n koe~ ] (pºw 922)

es s÷i†t ky s<cwln, pwln, r@wxw Ev<lX kI Swi#q kyvl prmwËmw ky pws hY[ vhIesko pun: aËpº krqw Ev< nXw jIvn ¤dwnkrqw hY[ as sv~z Swi#q ko ‰I gu{Amrdws jI ny rwm, hir, murwir, mDwusUdn,bnvwrI, jgdISw, jgºwQw, goswe~<, goiv<d, jgjIvn,nwrwXxw, bwsudyv, gopwl, inr<jn, mohn AwidAiBDwwn idE hY<[ lgBg Xy sBI AiBDwwn ‰Igu{ nwnk swihb kI bwxwI my< BI aplÑDw hY<['sc' AQwvw 'sËX nwm' ko gu{ jI ny AiDwkin†Tw Ev< qØlInqw sy ApnI bwxwI my< ¤Xu#qikXw hY[ bhudyvvwd AOr Avqwrvwd kw BI gu{jI ny K<fn ikXw hY[mnu†X : mnu†X ko ‰I gu{ Amrdws jI kIbwxwI my< ANX jIvo< kI Apy@ww bhuq AiDwkmhäv Ev< gOrv ¤dwn ikXw gXw hY[ XhIsv~‰y†T jNm hY AOr prmwËmw kI ¤wiÎq AQwvwApny mUl áv}p my< pun: smwe~ esI jNm my<s<Bv ho skqI hY, Swy†w jNm kyvl ¤wrÑDw-kmo~<kw Pl Bogny ky ilE bny hY<[ mnu†X SwrIrko aÁm mwnw gXw hY[ esI my< prmwËmw kw¤kwSw s<Bv hY[ Xh váquq: AwËmw kw vwhnhY[ es SwrIr kI iviSw†tqw Ev< esky A<driv´mwn váquAo< kw gu{ jI ny {icpUxw~ ivvrxwidXw hY, XQww gurbwxwI ¤mwxw hY :kweAw A<dir sBu ikCu vsY K<f m<flpwqwlw ]kweAw A<dir jgjIvn dwqw vsY sBnw kry¤iqpwlw ]. . .

kweAw A<dir rqn pdwrQw Bgiq Bry B<fwrw ]esu kweAw A<dir na K<f i¤QwmI hwt ptxwbwjwrw ]esu kweAw A<dir nwmu na iniDw pwe~Xy gurkY sbid vIcwrw ] (pºw 754)

es kwXw (SwrIr) my< AwËmw }pI p@wIkw invws hY[ jIv ko mui#q qBI iml skqIhY jb vh nwm-}pI Am÷q kw syvn kry[Eysw krny sy askw gu{-Swbd my< áQwwXIinvws ho jwEgw :kweAw ibrKu p<KI ivic vwsw ]A<imRqu cugih gur sbid invwsw ]afih n mUly n Awvih n jwhI inj Girvwsw pweAw ] (pºw 1068)

Xh SwrIr nSvr hY[ esmy< iáQwq AwËmwhI áQwwXI AOr AnSvr hY[ Xh SwrIr vwáqvmy< mwXw kw 'puqlw' Ev< iZguxwwËmk hY[prmwËmw kI ™pw sy hI Xh Swu© AOr sPlho skqw hY, ANXQww eskw ASwu© rhnwávwBwivk hY :-ehu srI{ mweAw kw puqlw ivic hamY dustIpwe~ ]Awvxwu jwxww j<mxwu mrxww mnmuiK piq gvwe~ ] (pºw 31)-esu dyhI A<dir p<c cor vsih kwmu ŸoDwu loBumohu Ah<kwrw ]A<imRqu lUtih mnmuK nhI bUJih koe n suxwYpUkwrw ] (pºw 600)-qyrI ndrI sIJis dyhw ] (pºw 112)mn : SwrIr my< iáQwq mn AËX<q Swi#qSwwlI hY[‰I gu{ nwnk dyv jI ny esy vSw my< krnyko jgq vSw my< krny ky smwn mwnw hY[ mnky BI do phlU hY<-- ÈXoiqmX mn Ev< A<DwkwrmXmn[ vwsnwAo< ky vSwIBUq mn ko A<DwkwrmX

Page 7: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 20169

mn kI s<zw dI jwEgI AOr prmwËmw kyvwáqivk áv}p ko phcwnny vwly mn ko¤kwSwmX AQwvw ÈXoiqmX mn khw jwqw hY[mnu†X ky AwDXwiËmk ivkws my< mn kw ivSwy†wXogdwn hY[ esky inm~l rhny pr hI mnu†XAwDXwiËmk zwn ky mwg~ pr AgRsr ho skqwhY[ mn kI iáQwiq AOr mhäv ko smJqy huEhI mn ko s<boDwn kr asy askI vwáqivkqwsy jwnkwr ikXw hY AOr shI mwg~ kwAnusrxw krny kI ¤yrxww dI hY :mn qU< joiq s}pu hY Awpxww mUlu pCwxwu ]mn hir jI qyrY nwil hY gurmqI r<gu mwxwu ]mUlu pCwxwih qw< shu jwxwih mrxw jIvxw kIsoJI hoe~ ]gur prswdI Eko jwxwih qw< dUjw Bwa n hoe~ ]mn sw<iq Awe~ vjI vDwwe~ qw hoAw prvwxwu ]ea khY nwnku mn qU< joiq s}pu hY ApxwwmUlu pCwxwu ] (pºw 441)s÷i†t : ‰I gu{ Amrdws jI ny s÷i†t kIs÷jnw BI prmwËmw ky ªwrw mwnI hY[ s<swrkw mwXwvI ¤p<c BI ¤Bu kI eÇCw ky AnuswrhI AiáqËv gRhxw krqw hY[ s÷i†t-pUvw~váQwwkw icZxw krqy huE gu{ swihb ny mwnw hYik qb AwkwSw, pwqwl, qIn lok Awid iksIkI aËpiÁ nhI< hue~ QwI[ as smX mwZinrwkwr bR³ hI Qww :qdhu Awkwsu n pwqwlu hY nw ZY loe~ ]qdhu Awpy Awip inr<kw{ hY nw Aopiq hoe~ ] (pºw 509)

es s÷i†t kI rcnw prmwËmw ny kyvlEk Kyl ky }p my< kI hY[ Swbd, nwm, hu#mAwid ky ªwrw eskI rcnw-¤iŸXw kw Awr<BhuAw hY AOr es sb kI rcnw kr eskwinX<ZxwwiDwkwr Apny pws hI rKw hY[ Xh s<swr

pwrmwiQw~k d÷i†t sy imQXw hY, pr<qu ÛXvhwirkd÷i†t sy Xh s<swr sËX hY #Xo<ik ÛXvhwr my<esky AiáqËv sy eNkwr nhI< ikXw jw skqw[mwXw : es s<swr my< ¤wixwXo< ko BRimq krnyky ilE ¤Bu ny ávX< mwXw kI rcnw kI hY[es mwXw ky ¤p<c my< P<s kr mnu†X Apnyvwáqivk mwg~ sy ht jwqw hY AOr ApnyAwDXwiËmk Biv†X ko pUxw~q: n†t kr lyqwhY[ essy bcnw hI ‰yXákr hY :mweAw mohu myrY ¤iB kInw Awpy Brim BulwE ]mnmuiK krm krih nhI bUJih ibrQww jnmugvwE ] (pº 67)

es mwXw kw ¤Bwv aNhI< ÛXi#qXo< prpVqw hY jo prmwËmw AQwvw gu{ ko Bulw krvwsnwAo< ky jwl my< P<s jwqy hY<, pr<qu B#q-swDwko< ky ¤iq Xh dXw-Bwv sy rh kr ankIsyvw my< s<l^n rhqI hY :mweAw dwsI Bgqw kI kwr kmwvY ] (pºw 231)mui#q : jwgiqk ¤p<c sy bcnw vwáqv my< ApnySwu© }p my< ivlInqw hY[ XhI AváQww mui#q kIAváQww hY[ esko ‰I gu{ Amrdws jI ny ''joqIjoiq imlwe~'' kw nwm idXw hY[ esky ilE ijzwsuko kOn-sw swDwn Apnwnw cwihE, qËsMb<DwI ‰Igu{ Amrdws jI kI bwxwI my< siváqwr ivcwr huAwhY[ ámrxw rhy ik gu{ jI ny swDwnw kI iksIBI ¤wcIn p©iq kw K<fn nhI< ikXw, K<fnkyvl anky }Fæ }p kw hY[ anky shjI™q }pko gRhxw krny my< gu{ jI ko koe~ s<koc nhI< hY[zwn, km~, Xog AOr Bi#q ky BwvI™q }p kogRhxw krny ky Aiqir#q gu{ jI ny ¤ymwBi#q koivSwy†w mhäv ¤dwn ikXw hY[ klXug my< Bvswgrsy qrny kw XhI mwZ apwX hY[('gu{ Amrdws rcnwvlI' sy DwNXvwd sihq)

Page 8: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201610

‰I gu{ Amrdws jI kI bwxwI my< swmwijk smáXwAo< kw smwDwwn-bIbI prmjIq kOr*

‰I gu{ Amrdws jI mDX Xug kymhävpUxw~ Dwm~-swDwk, bwxwIkwr, B#q AOrsmwj-suDwwrk Qwy[ ‰I gu{ Amrdws jI is#KDwm~ ky q÷qIX gu{ Qwy[ 62 v†w~ kI AwXu my<Awp kw pircX iªqIX gu{ ‰I gu{ A<gd dyvjI ky swQw huAw[ anky ivcwro< AOr bwxwIkw Awp pr eqnw ghn ¤Bwv pVw ik AwpnyávX< ko vhI< pr smip~q kr idXw[ qBI sy‰I gu{ Amrdws jI ny sÇcI AwDXwiËmkijzwsw kI s<qui†t ky ilE Apny kdm AwgybFæwE[

syvw anky jIvn-dSw~n kw AwDwwr-qËvQwI, ijsy vy v÷© AwXu my< BI inBwqy rhy[aNho<ny ApnI bwxwI ky ªwrw jo s<dySw idXw,asny smUcI mwnvqw, pd-dilq Ev< duiKqjnqw ko sw<Ëvnw ¤dwn kI, mwXw Xu#qs<swr my< mwXw mu#q hokr ivcrxw krny kI¤yrxww dI, Biv†X ko aÈÈvl bnwny ky ilEaËswihq ikXw[

‰I gu{ Amrdws jI ApUv~ suDwwrvwdIQwy[ ankw suDwwrvwd Dwm~ ky @wyZ sy smwjky @wyZ qk ÛXwpk Qww[ es suDwwrvwd my<lok-ihq kI Bwvnw inihq QwI[ sqI-¤Qww,pdw~-¤Qww ko rokny AOr A<qrjwqIX ivvwh,ivDwvw-ivvwh Awid ko ávI™iq dynw ankymhq` kwX~ Qwy[ Dwm~ ky @wyZ my< aNho<ny qIQw~-XwZw ky c#kr my< pVI mwnvqw ko AwËmqIQw~ my< 'ánwn' krny ky ilE ¤yirq ikXw AOr

km~kw<fIX qQww Pokt swDwnw-p©iqXo< koËXwg kr ¤ym ªwrw s<pº hony vwlI Bi#q koApnwny ky ilE ¤yrxww dI[

mwnvIX jIvn my< km~ mwg~ kw ivSwy†wáQwwn Ev< mhäv hY[ km~ krny kI ¤v÷iÁjIvn Br mnu†X ky swQw-swQw clqI hY[ XhAiDwk ¤wcIn Bi#q-mwg~ khw jw skqw hY[s<swr my< ADXwËm km~ BI do ¤kwr ky mwnygE hY< : km~kw<f ¤Dwwn km~ AOr in†kwmkm~[ km~kw<f sy Bwv swDwnw sMb<DwI vybwhrI iŸXwE< hY< jo SwnY:-SwnY: Dwm~ ky vwáqivkáv}p ko pICy htw kr ApnI ¤DwwnqwáQwwipq kr lyqI hY<[ ¤ym-Bwvnw sy SwUNX sBIkm~ ÛXQw~ ky ¤XËn hY<[ enkw }Fæ }p hI km~kw<f hY[ ‰I gu{ Amrdws jI kI bwxwI my<svw~iDwk ivroDw km~kw<f ¤Dwwn km~ kw huAwhY[ mDX Xug ky sBI s<q-mhwpu{†w dyK cukyQwy ik km~kw<f hI mwnvqw ko vwáqivk mwg~sy bhuq dUr ly jw rhy hY<[ enkI áQwwpnw sBIDwmo~< kI mwNXqwAo< ko ináswr bnw cukI QwIAOr Dwwi~m~k Ev< swmwijk jIvn my< AmXw~dwAOr ivŒ÷<Klqw kI iáQwiq aËpº ho ge~ QwI[‰I gu{ nwnk dyv jI kI bwxwI my< en kmo~<kI ináswrqw kw iváqwr sihq aØlyK Ev<K<fn huAw hY[ ‰I gu{ Amrdws jI ny BIkm~kw<f ¤Dwwn kmo~< kw K<fn ikXw hY[ ‰Igu{ Amrdws jI pwvn Prmwn krqy hY< :-krm kw<f bhu krih Acwr ]

*rIsc~ ákwlr, gu{ nwnk is#K átfIj ivBwg, p<jwb XUnIvis~tI, c<fIgFæ[ Pon: +9198766-95506

Page 9: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201611

ibnu nwvY iDwRgu iDwRgu Ah<kwr ] (pºw 162)-Anyk qIrQw jy jqn krY qw A<qr kI hamYkdy n jwe ] (pºw 491)-eik A<nu n Kwih mUrK iqnw ikAw kIje~ ] (pºw 1285)

‰I gu{ Amrdws jI ny ApnI bwxwI kyAnyk s<dBo~< my< ADXwËm-km~ krny pr blidXw hY, jYsy kwmidk vwsnwAo< ko mwrnw,prmwËmw AOr gu{-Swbd my< d÷Fæ ivSvws rKnwsqs<giq krnw, prmwËmw ky hu#m Ev< rjwko mwnnw, jwiq BydBwv sy ‚<cy aT krsBI ky swQw smBwv sy ÛXvhwr krnw Awid[

‰I gu{ Amrdws jI Prmwn krqy hY<ik iksI BI ÛXi#q ko jwiq kw AiBmwn nhI<krnw cwihE[ jwiqgq AiBmwn sy Anykivkwro< kI aËpiq hoqI hY[ pw<c qËvo<--AwkwSw, vwXu, Ai^n, jl Ev< p÷QvI sy s÷i†tky smáq ¤wixwXo< kI rcnw hue~ hY[ kOn khskqw hY ik Amuk bVw hY, Amuk Cotw?jwiq kw grbu n krIAhu koe~ ]bRhmu ib<dy so bRwhmxwu hoe~ ]1]jwiq kw grbu n kir mUrK gvwrw ]esu grb qy clih bhuqu ivkwrw ]1] rhwa ]cwry vrn AwKY sBu koe~ ]bRhmu ib<d qy sB Aopiq hoe~ ]2]mwtI Ek sgl s<swrw ]bhu ibiDw Bw<fy GVY kuMhwrw ]3]p<c qqu imil dyhI kw Awkwrw ]Git viDw ko krY bIcwrw ]4]khqu nwnk ehu jIa krm b<Dwu hoe~ ]ibnu siqgur Byty mukiq n hoe~ ]5] (pºw 1127)

prmwËmw ky ªwr pr jwiqgq BydBwv kwkoe~ AQw~ nhI< bYTqw[ vhw< qo kmo~< ky Anuswr

inxw~X hoqw hY[ Bi#q my< Anur#q ÛXi#q hIaÁm hY< AOr ankI jwq-pwq Swbd kIAwrwDwnw pr Avl<ibq hY:Bgiq rqy sy ‚qmw jiq piq sbdy hoe ]ibnu nwvY sB nIc jwiq hY ibstw kw kIVwhoe ] (pºw 426)

mugl Swwsn kwl my< BwrqIX iáZXo< prAËXwcwr crm sImw pr phu<c cukw Qww[esky bwry my< i¤<. qyjw is<G ApnI puáqk''Emyjæ en isi#KÈm'' p÷†T 12-13 pr ilKqyhY< ik ''Xh prm SwocnIX bwq QwI ik iáZXo<kw sMmwn anky pirvwr my< hI smwÎq hogXw[ AmrËv kI swDwnw ky swry AiDwkwro< syvy v<icq kr dI ge~ QwI<[ vy AwDXwiËmkaÁrdwiXËv sy ivhIn QwI<[ g÷h pircXw~ hIkwm Qww AOr asI my< aNhy< s<qo†w krnw pVqwQww[''

as smX my< smwj my< áZI sy s<b<iDwqke~ klui†wq pr<prwE< áQwwipq ho cukI QwI<,ijnky Pláv}p smwj my< Anyk ¤kwr kyjGNX AOr hyX ™ËX ikE jwqy Qwy[ ‰I gu{Amrdws jI ny iáZXo< ky ilE pu{†w smwjªwrw ¤cilq kI ge~ kTor Ev< AmwnvIX¤QwwAo< kw ivroDw ikXw AOr Apny AnuXwiXXo<ko EysI ¤QwwAo< ivSwy†wq: sqI-¤Qww ko ËXwgnyky ilE AwdySw idXw[ es ¤kwr kI jn-cyqnwsjg krny ky pScwq hI Akbr ko vYDwwinkF<g sy sqI-¤Qww ko rokny ky ilE AwdySw jwrIkrnw pVw Qww[ gu{ jI ny vwáqivk 'sqI áZI'kw áv}p iciZq krqy huE icqw pr jlny kIApy@ww prmwËmw ko pwny kI ivrh kI cot symrny kw s<dySw idXw AOr SwIl qQww s<qo†w kIpwlnw ªwrw piq (prmwËmw) ko ámrxw krnyky ilE BI ¤yirq ikXw :

Page 10: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201612

sqIAw Eih n AwKIAin jo miVAw ligjl<iNh ]nwnk sqIAw jwxwIAiNh ij ibrhy cotmr<iNh ]BI so sqIAw jwxwIAin sIl s<qoiK rh<iNh ]syvin swe~ Awpxww inq aiT s<Mhwl<iNh ] (pºw 787)

gu{ jI ny kNXw-hnn kI ¤Qww ko BIbhuq in™†t Goi†wq krqy huE Eysy ÛXi#q sys<pk~ AQwvw asky dwn, Dwn Awid ko G÷ixwqbqwXw hY :bRhmxw kYlI Gwqu k<\kw AxwcwrI kw Dwwnu ]iPtk iPtkw koVu bdIAw sdw sdw AiBmwnu ] (pºw 1413)

iáZXo< ky ilE pdw~-¤Qww BI gu{ swihbko mwNX nhI< QwI[ pdy~ ky swQw iáZXo< kwanky drbwr my< dSw~nwQw~ ¤vySw krnw ini†w©Qww[

l<gr kI ÛXváQww kw Awr<B ‰I gu{nwnk dyv jI ny hI kr idXw Qww[ espr<prw ko ‰I gu{ A<gd dyv jI ky smX AOrAiDwk d÷Fæ ikXw gXw[ ‰I gu{ Amrdws jIny es mXw~dw ko AiDwk áQwwXI bnwny ky ilE'phly p<gq pwCY s<gq' kI Go†wxww kI[ gu{ jIky dSw~n ky ilE jo BI ijzwsu Awqw, askyilE phly p<gq my< bYTkr l<gr (Bojn)Cknw AinvwX~ bn gXw[ gu{ jI ny p<gqkI mXw~dw pr esilE AiDwk bl idXw #Xo<ikjwiq BydBwv AOr ‚<c-nIc kI Bwvnw kosmwÎq krny ky ilE XhI Apy@ww™q aicqswDwn Qww[

esI ¤kwr ‰I gu{ Amrdws jI idno<AOr vwro< my< SwuB-ASwuB ky ivcwr ko ÛXQw~AOr mUK~qw kI bwqy< mwnqy hY<[ ¤™iq ªwrw

iniScq ikE Ÿm Anuswr idn-rwq Awqy hY<[Xid Apny mUl }p my< koe~ idn AÇCw-burwnhI< ho skqw, qo iPr koe~ iqiQw AQwvw vwrSwuB Xw ASwuB kYsy ho skqy hY< :iQwqI vwr syvih mugDw gvwr ] (pºw 843)

‰I gu{ Amrdws jI piq AOr pËnI kyirSqy ko SwwrIirk irSqy sy BI Awgy AwËmw kwirSqw mwnqy hY< AOr aNhy< Ek ÈXoiq khqy hY<[Dwur AwËmw my< bsI ¤Iiq n }p ky KËm honysy tUtqI hY, n mn ky cFæ jwny sy[ Awpnydw<pËX jIvn kw AwdSw~ Eysy bqwXw hY :Dwn ip{ Eih n AwKIAin bhin ekTy hoe ]Ek joiq due mUrqI Dwn ip{ khIEy soe ] (pºw 788)

Agr Awj BI piq-pËnI Apny irSqy koes qrh mwny< qo jo hmwry smkwlIn smwjmy< qlwk kI smáXw hmwry ilE bVI cunOqIhY, vh ávq: KæËm ho jwEgI[

mwnvqw ky duK ko smJny vwly ‰Igu{ Amrdws jI as smX ky smwj my<¤cilq ke~ rIiq-irvwjæo< ko smwj kI kuCinb~l ‰yixwXo< ky swQw ANXwX mwnkr ankyiv{© jæordwr Awvwjæ aTwqy hY<[ ‰I gu{Amrdws jI kw ÛXi#qËv ‰y†T AOr AiªqIXQww, esilE BÆ Bl jI kw inMnw<ikq kQwnA@wrSw: sËX hY :Bly Amrdws guxw qyry qyrI apmw qoih binAwvY ] (pºw 1396)

Page 11: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201613

‰I gu{ Amrdws jI-bIbI ¤Iqe<« kOr*

is#K Dwm~ my< qIsry gu{-áQwwn prsuSwoiBq ‰I gu{ Amrdws jI mDX kwl kymhwn Dwm~-swDwk, s<q, B#q Ev< smwj-suDwwrk Qwy[ Awp jI aÇc koit ky bwxwIkwr,mwnvqw ky r@wk, Dwm~ ¤cwrk, suXo^X s<áQwwpkAOr ApUv~ suDwwrvwdI Qwy[ jn-kØXwxw kIsyvw-Bwvnw Awpky rom-rom my< inihq QwI[byshwro< ky shwry, AnwQwo< ky nwQw, AshwXo< kyshwXk Awid Anignq ‰©wXu#q ivSwy†wxwo< syAwpko ivBUi†wq ikXw jwqw hY[

syvw Ev< ‰©w ky pu<j ‰I gu{ AmrdwsjI kw jNm rylvy átySwn Cyhrtw, ijælw ‰IAm÷qsr sy pw<c iklomItr dUr di@wxw-piScmkI Aor bsy bwsrky gw<v my< 8 ÈXy†T, s<vq1536 qdnuswr 5 me~, 1479 e~. ko ‰IqyjBwn jI AOr mwqw sul#KxwI (lKmI) jIky Gr huAw[ ‰I qyjBwn jI Bi#q-Bwv vwlybVy SwwlIn Ev< km~T ÛXi#q Qwy[ anky cwrsupuZo< my< sy ‰I gu{ Amrdws jI sbsy bVy Qwy[ÛXwpwr AOr KyqI dono< gu{ jI ky pr<prwgqÛXvswX Qwy AOr Bi#q-Bwvnw Ev< km~in†TwAwpko bpOqI ky }p my< ¤wÎq hue~ QwI[

Awpkw jIvn AwDXwiËmk ijzwsu kwjIvn Qww[ gu{ jI ky Awr<iBk jIvn kwADXXn krny sy zwq hoqw hY ik AwpkIAiB{ic bwØX-kwl sy hI Dwwim~k kwXo~< my<QwI[ Apny jIvn-kwl my< Awpny Anyk qIQw~-XwZwE< kI pr<qu mn kI Btknw KËm n

hue~[ Ek idn ¤wq: Awpky Bwe~ kI puZ-vDwUbIbI Amro jI ªwrw gwE gE inMnw<ikq Am÷qbwxwI vwly Swbd kw mDwur ávr Awpkokxw~gocr huAw :krxwI kwgdu mnu msvwxwI burw Blw due lyKpE ]ija ija ikrqu clwE iqa clIEy qa guxwnwhI A<qu hry ] (pºw 990)

es bwxwI ky Bwvo< sy ¤Bwivq hokr,gu{-imln kI qVp bIbI Amro jI ªwrwKfUr swihb my< ‰I gu{ A<gd dyv jI ky dSw~nkrvwny ky bwd Sww<q hue~[ 62 v†w~ kI v÷©wXumy< Awpny gu{-crxwo< kI SwIqlqw ¤wÎq kI[gu{ jI ky quØX ‰©wlu syvk SwwXd hI jgqmy< koe~ ANX huAw ho[ v÷©wXu my< ¤iqidn gu{jI ky ánwn ky ilE ÑXws dirXw sy jllwnw, l<gr ky bq~n swP krnw, p<Kw JlnweËXwid Awpky jIvn ky AwdSw~ syvw-kwX~ Qwy[

‰I gu{ Amrdws jI syvw kI ¤iqmUiq~Qwy[ AiªqIX syvw-Bwv, ivnmRqw, d÷Fæqw,kÁ~ÛXpwln Awid guxwo< sy Aoq¤oq hony kyPláv}p hI ‰I gu{ A<gd dyv jI ny Awp jIko gurg¨I ¤dwn kI[ Awp jI mhwn smwj-suDwwrk Qwy[ AwpkI kQwnI AOr krnI my<koe~ A<qr nhI< Qww[ Awp jI ny jo apdySwidE phly anky Anu}p Apny jIvn koFwlw[ Awpny sw<swirk ¤wixwXo< ko Dwm~-mwg~pr lwny ky ilE s<gq Ev< p<gq kI ¤Qww kw

*irsc~ ákwlr, is<GwinXw XUnIvis~tI, pcyrI bwrI, ijælw JunJunU (rwjáQwwn), Pon: +9194633-28800

Page 12: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201614

¤wr<B ikXw[‰I gu{ Amrdws jI suXo X ¤b<Dwk Qwy,

kuSwl AwXojk, s<áQwwpk Ev< Dwm~-¤cwrk Qwy[Awpny gurg I pr suSwoiBq hony ky bwd is#KijzwsuAo< ko s<giTq krny hyqu Ev< gurmiq ky¤cwr hyqu 22 m<ijXo< (¤cwr-ky<«) kI áQwwpnwkI[ en 22 m<ijXo< kw kwX~-Bwr clwny ky ilEAwpny ivSváq ¤cwrko< ko inXu#q ikXw AOr eNhI<22 m<ijXo< ky mwDXm sy is#K Dwm~ kI AwDXwiËmkivcwrDwwrw kw ¤cwr Ev< ¤swr ikXw[ AwpnyivSv mwnvqw ky<« áQwwipq krny kI Aor DXwnidXw[ Awpny ‰I gu{ rwmdws jI ko Ek ngráQwwipq krny kw AwdySw idXw AOr vhw< srovrKudvwny kI BI ¤yrxww dI[ es ngr ko phlyc#k gu{ qQww bwd my< rwmdwspur khw jwny lgwAOr kwlw<qr my< esI ngr ko ‰I Am÷qsr kynwm sy $Xwiq ¤wÎq hue~[ SwnY:-SwnY: ‰I Am÷qsrmwnvqw kw AwDXwiËmk ky<« bn gXw[

‰I gu{ Amrdws jI ny goe<dvwl swihbmy< Ek bwalI kw inmw~xw krvwXw[ Ek Aorlok-kØXwxw kI Bwvnw sy Xu#q kwX~ krnwvy Apnw Dwm~ smJqy Qwy AOr dUsrI qrPsmwj ky lok-ivSvwso< pr AwDwwirq ankIDwwim~k mwNXqwAo< my< suDwwr krky smwj AOrDwm~ ko shI }p my< Ek dUsry ky Aiv{©krnw hI anky ilE Ek kÁ~ÛX Qww[ es¤kwr aNho<ny Dwm~ ko s<kIxw~qw ky pirpy@w syinkwlkr sv~Qww lok-ihq Ev< AwDXwiËmkaºiq kI Bwv-BUim pr áQwwipq ikXw[ 'phlyp<gq pwCY s<gq' ky is©w<q kw inmw~xw krkyaNho<ny Xh is© kr idXw ik gu{ jI ky dSw~nkw AiDwkwrI vhI ÛXi#q ho skqw hY josmwj ky BydBwv sy pry ho[ smwj ky iksIBI vg~ kw ÛXi#q ho ¤ËXyk ko gu{-dSw~n sy

pUv~ p<gq my< bYTkr l<gr Cknw AwvSXkQww[ Xhw< qk ik Ek bwr smRwt Akbr BIgu{ jI sy imlny AwXw qo asny phly p<gqmy< bYTkr l<gr Ck kr iPr ‰I gu{Amrdws jI ky dSw~n ikE[ gu{ jI ky ªwrwclwe~ ge~ l<gr-¤Qww jwq-pwq ky iKlwPjordwr Awvwjæ QwI[ gu{ jI ky kwl my<BwrqIX smwj Anyk A<DwivSvwso< Ev< swmwijkburweXo< sy gRáq Qww[ nwrI kI dud~Sww kodyKkr gu{ jI ny smwj my< nwrI ko aicqáQwwn idlwny ky Anyk ¤XËn ikE[ iáZXo< my<an idno< pdw~-¤Qww kw irvwjæ Qww[ gu{ jI nyesy ËXwgkr Dwwim~k drbwro< my< Awny kI¤yrxww dI qQww eskw ivroDw ikXw[ piq kIm÷ËXu hony pr áZI ªwrw askI icqw prAwËm-dwh krnw AQww~q` sqI ho jwnw EkAwm bwq QwI[ sqI hony my< Dwwim~k A<DwivSvwsAOr swmwijk jæbrdáqI kI Bwvnw AiDwkQwI[ gu{ jI ny es AmwnvIX ™ËX ko b<dkrny ky ilE ApnI bwxwI my< Prmwn ikXwAOr Apny iSw†Xo< ko es ¤kwr kI swmwijkburweXo< ko dUr krny ko khw[ ‰I gu{Amrdws jI kw pwvn Prmwn hY :sqIAw Eih n AwKIAin jo miVAw ligjl<iNh ]nwnk sqIAw jwxwIAiNh ij ibrhy cotmr<iNh ]BI so sqIAw jwxwIAin sIl s<qoiK rh<iNh ]syvn swe~ Awpxww inq aiT s<Mhwl<iNh ] (pºw 787)

esI ¤kwr kNXw hnn ¤Qww ko BIin†™†t Goi†wq ikXw AOr Eysy ÛXi#q koG÷ixwq khw jo kNXw hnn krqy hY< :

(Soˆw p÷ T 17 pr)

Page 13: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201615

syvw ky pu<j ‰I gu{ Amrdws jI-s. gurdIp is<G*

AwDwuink kwl my< hr koe~ syvw kymhäv pr jæor dy rhw hY[ dUsro< ko suKphu<cwny hyqu ikE jwny vwly kwX~ ko hI syvwkhqy hY<[ ‰I gu{ Amrdws jI kw ‰I gu{A<gd dyv jI ky ¤iq ivSvws Ev< ÎXwr ankyA<g-A<g my< smwXw huAw Qww[ vy hr smX syvwmy< m^n rhqy Qwy[ aNho<ny Apny ²dX my< XhiSw@ww AÇCI ¤kwr d÷Fæ kr lI QwI ik is#KqBI gu{ ky dr kI ávI™iq ¤wÎq kr skqwhY jb vh Apnw qn, mn, Dwn gu{ ko A£pqkrky in†kwm syvw my< m^n rhy[

Ek idn ¤Bwq ky smX ‰I gu{ AmrdwsjI ko swQw vwly Gr sy mDwur Awvwjæ sunwe~dI :krxwI kwgdu mnu msvwxwI burw Blw due lyKpE ]ija ija ikrqu clwE iqa clIEy qa guxwnwhI A<qu hry ]icq cyqis kI nhI bwvirAw ]hir ibsrq qyry guxw gilAw ] (pºw 990)

Xh Swbd ‰I gu{ A<gd dyv jI kI supuZIbIbI Amro jI pFæ rhI QwI< jo ‰I gu{Amrdws jI ky Coty Bwe~ kI puZ-vDwU QwI[ esbwxwI kw ‰I gu{ Amrdws jI pr bhuq ¤Bwvpfæw[ idl my< Xh am<g aTI ik ijs pu{†w kIbwxwI eqnI mITI hY anky dSw~n AvSX krnycwihE[ swQw hI swQw Xh BI AwSww jwgI ikSwwXd anky dr sy hI mn ko Sww<iq iml sky[

idn cFæny pr Awpny bIbI Amro jI sy pUCwik ''ijs bwxwI kw vh pwT kr rhI QwI vhiknkI bwxwI hY AOr vy khw< iml skqy hY<?''bIbI Amro jI ny aNhy< bqwXw ik ''Xh bwxwI‰I gu{ nwnk dyv jI kI hY ijnkI g¨I pres smX myry ipqw-gu{ jI KfUr swihb my<ivrwjmwn hY<['' Xh sunkr ‰I gu{ AmrdwsjI ny ‰I gu{ A<<gd dyv jI ky dSw~n krnyAOr anko 'gu{' bnw lyny kw PYslw kr ilXwqQww KfUr swihb ky ilE rvwnw ho gE[ KfUrswihb phu<ckr ‰I gu{ Amrdws jI ‰I gu{A<gd dyv jI kI hjUrI my< gE[ anky crxwo<my< nqmáqk ho gE[ dSw~n-dIdwr krky mnko Sww<iq imlI[ ‰I gu{ Amrdws jI vhw<anky crxwo< my< hI bYT gE[ ‰I gu{ A<gd dyvjI ny anko aTwXw AOr Apny pws bYTny kokhw[ ‰I gu{ Amrdws jI ny khw-- ''inQww<vy<ko Qww<v do AOr ingury ky gu{ bn jwAo['' qb‰I gu{ A<gd dyv jI ny khw-- ''gu{ nwnkpwqSwwh kI is#KI s<gq kI syvw sy imlqI hY[syvw kro! ijsny BI kuC pwXw hY, vh syvwkrky hI pwXw hY['' ‰I gu{ Amrdws jI asIsmX syvw my< jut gE[ ijqnI ‰©w, ÎXwr,sËkwr sy ‰I gu{ A<gd dyv jI ny ‰I gu{nwnk dyv jI kI syvw kI QwI aqny hI ÎXwr-sËkwr AOr ‰©w-Bwv sy ‰I gu{ Amrdws jIsyvw krqy rhy[ s<gq ko p<Kw Julwnw, gu{ jIky ánwn ky ilE pwnI lwnw, l<gr ky ilE

*302, ikdvwe~ ngr, luiDwXwnw-141008; mo: 9888126690

Page 14: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201616

lkfæI lwnw, s<gq ky jUTy bq~n swP krny,pUrI qndyhI sy syvw my< ilÎq rhy[

Ek idn sd¡ pUry XOvn pr QwI[ brswqho rhI QwI[ kfæwky kI T<f, ibjlI kI cmk,bwdlo< kI gfægfæwht[ ‰I gu{ Amrdws jIinËX kI Bw<iq pwnI kI gwgr Brkr isr praTwE cly Aw rhy Qwy[ KfUr swihb phu<cy qoA<Dwyrw hony ky kwrxw Tokr Kwkr Ek julwhykI K¦I my< igr gE pr<qu Awpny gwgr ko isrpr sy n igrny idXw[ Ktwk kI Awvwjæsunkr julwhI ny A<dr sy hI guásy my< Awkrkhw, ''Am} inQww<vw< hoxww E, ijs nU< nw idnivc cYn E qy nw hI rwq nU<! rotI dy bdlykufæmw< dy drvwjy 'qy {l irhw E['' Xh Awvwjæsunkr ‰I gu{ Amrdws jI ky muK sy vcninkly-- Ao JØlIE! Am} inQww<vw< iks qrw<hoeAw? myry isr 'qy myry gu{ ‰I gu{ A<gd dyvjI dw hËQw E[ gu{ vwly kdI inQww<vy< nhI<hu<dy['' khqy hY< ik julwhI asI smX JØlI(bwvrI) ho ge~[ idn ky smX ‰I gu{ A<gddyv jI ky crxwo< my< hwijær hokr s<gq ªwrwswrI bwq bqwe~ ge~ qo gu{ jI ny s<gq kos<boiDwq krky khw ik ''Xy qo inQww<vo< ky Qww<v,inmwxwo< ky mwxw, inAoitAo< kI Aot AOrinAwsro< ky Awsrw hY<[''jl BirAo siqgu{ ky duAwry[qb eh pweAo mhl Apwry[ (vwr 41:21)

jb ‰I gu{ Amrdws jI phlI bwr ‰Igu{ A<gd dyv jI ky dSw~n krny gE Qwy qbankI AwXu kwPI ho cukI QwI[ ¤wX: dyKwjwqw hY ik muSw~d AwXu my< AOr Ajmq my<hmySww bfæw hoqw hY pr is#K mq my< Xhpr<prw nXw }p Dwwrxw kr cukI QwI[ is#Kmq my< g¨I kw rháX Xh hY ik Xhw< Ajmq

kI mihmw dyKI jwqI hY, AwXu kI ignqI nhI<kI jwqI[ ‰I gu{ Amrdws jI jb ‰I gu{A<gd dyv jI kI Swrxw my< AwE qo ‰I gu{A<gd dyv jI kI AwXu 47 v†w~ AOr ‰I gu{Amrdws jI kI 62 v†w~ QwI[

syvw kI Bwvnw ‰I gu{ Amrdws jI kyphly jIvn my< BI QwI[ ‰I gu{ A<gd dyv jIkI s<gq my< Awny sy Xh pUrI qrh sy ¤PuiØlqhue~[ Awpny ijs ¤kwr ¤ym-Bwv sy, pUrIin†Tw ky swQw qn, mn, Dwn sy syvw kI vhis#Ko< ky ilE Ek Swi#qSwwlI ¤yrxww-sRoq bnge~[ AwpkI syvw my< sdw Aifgqw bnI rhIjo smX ky swQw-swQw bFæqI ge~[ syvw krqyhuE Awp Awn<d kI EysI AváQww qk phu<c gE.jhw< pr iksI ¤kwr kI koe~ Qwkwn Xwakqwht nhI< biØk nXw aËswh AOr qwjægIQwI[ essy syvw-Swi#q my< v÷i© hoqI hY[ XhAwXu ky swQw bUFæw nhI< hony dyqI[ syvw hIBi#q kw drvwjæw KolqI hY AOr pUxw~qw kIqrP ly jwqI hY[

syvw my< ËXwg hY, Apny Awp kw ËXwg[Xh Ek kubw~nI hY[ gu{ swihbwn ky pd-icNho<pr hI is#K clqy rhy[ Bwe~ mwnk c<d kIkuubw~nI BrI syvw eskw adwhrxw hY[ Xhjwnqy huE ik bwalI kw kfæ qofæny vwlwÛXi#q bIc my< hI fUb jwEgw, Bwe~ mwnk c<dny KuSwI sy Xh kiTn syvw inBwe~[‰I gu{ Amrdws jI kI bwxwI : ‰I gu{ gR<Qwswihb my< ‰I gu{ Amrdws jI ky 17 rwgo<my< 891 Swbd hY<[ ‰I gu{ Amrdws jI nyjIvn-mnorQw, ¤Bu-¤wiÎq ky swDwn, AkwlpurK pr d÷Fæ ivSvws, mwXw ky ¤Bwv, nwm-ismrn, mnmuK, gurmuK, ¤Bu kI isPq-slwh, kwm-ŸoDw, loB-moh, Ah<kwr ky bwry

Page 15: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201617

my< bwxwI aÇcwrxw kI hY[ ‰I gu{ AmrdwsjI ky vcno< ky Anuswr gu{ kI sIK komwnny vwlw mnu†X gu{ ky dr pr ¤vwn hoqwhY[ gu{ kI syvw sy hI sb kuC ¤wÎq hoqwhY[ syvw krqy smX Ah<kwr ko mn syinkwl dynw cwihE[ jwq-pwq kw is#K Dwm~my< koe~ áQwwn nhI< hY[ is#K mihlw kw GU<Gtinkwlkr s<gq my< Awnw mnmiq hY[ gu{ jIky apdySwo< ky Anuswr clny sy hI mnu†X koKuSwI AOr Awn<d kI AváQww ¤wÎq hoqI hY[essy jIvn aÇc ho jwqw hY[

gu{ pwqSwwh kI mihmw AkQX hY[ BÆBl jI khqy hY< ik bwdlo< sy inklqI hue~ bU<do<,DwrqI kI swrI vnápiq, bs<q ky PUlo<, sUX~

AOr c<«mw kI ikrxwo<, smu« ky adr ko, g<gwkI lhro< ko qo ignw jw skqw hY, enkwSwwXd koe~ A<q pw sky mgr ‰I gu{ AmrdwsjI ky guxwo< kw vxw~n krnw As<Bv hY[ esilEXhI khnw aicq hogw ik ‰I gu{ Amrdws jIkI qulnw iksI sy nhI< kI jw skqI :Gnhr bU<d bsuA romwvil kusm bs<q gn<qn AwvY ]riv sis ikrixw ad{ swgr ko g<g qr<g A<quko pwvY ]{dR iDwAwn igAwn siqgur ky kib jn BØXanh juo gwvY ]Bly Amrdws guxw qyry qyrI apmw qoih binAwvY ] (pºw 1396)

bRhmxw kYlI Gwqu k<\kw AxwcwrI kw DwwnuiPtk iPtkw kofu bdIAw sdw sdw AiBmwnu ] (pºw 787)

‰I gu{ Amrdws jI aÇc koit kybwxwIkwr Qwy[ sËX ky mwg~ pr clnw,prmwËmw ky ¤iq in†Tw rKnw, ÛXi#q AOrsmwj ky ¤iq kwXw~iNvq rhnw anky ÛXi#qËvkw A<g Qww, ijskw s<kyq hmy< anky ªwrwaÇcirq bwxwI my< BI imlqw hY[ ApnI bwxwImy< inÁnym sy lykr mwnv jIvn ky jNm-m÷ËXu, h†w~-Swok, aËQwwn-pqn, suK-duK, vYrw^X-moh Awid ky pir†kwr hyqu apdySwwËmk Swbdkhy hY<[ ‰I gu{ gR<Qw swihb my< ‰I gu{Amrdws jI ky 891 Swbd 17 rwgo< my<Swwiml hY<[

A<qq: hm Xh kh skqy hY< ik ‰I gu{

Amrdws jI AnuBvI, swDwk, AËX<q dXwvwn,dIn-duiKXo< kI shwXqw krny vwly, gu{-Bi#qEv< gu{-syvw my< qËpr, smwj ky ¤iq BRwq÷-Bwv Dwwrxw krny vwly, dUrdSwI~, mwnv-¤ymI,adwr d÷i†tkoxw vwly, smwj my< pnpy A<DwivSvwso<kw inrwkrxw krny vwly, smwj-kØXwxw koApnw Dwm~ mwnny vwly, suXo^X ¤b<Dwk, kuSwlapdySwk, in†kwm swDwk Ev< mhwn smwj-suDwwrk Qwy[ ankw ÛXi#qËv mhwn qyjávIkw ÛXi#qËv Qww[ váquq: ankw ÛXi#qËv‰y†T AOr AiªqIX Qww[ BÆ Bl jI kwinMnw<ikq kQwn gu{ jI kI apmw my<¤ws<igk hY :Bly Amrdws guxw qyryqyrI apmw qoih bin AwvY ] (pºw 1396)

‰I gu{ Amrdws jI (p÷ T 14 kw Soˆw)

Page 16: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201618

‰I mukqsr swihb ky SwhId : 40 mukqy-fW. kSwmIr is<G 'nUr'*

SwhId AOr Swhwdq ArbI Bw†ww ky SwÑdhY<[ Swhwdq kw SwwiÑdk AQw~ hY : gvwhI dynw[gvwhI dyny vwly ko 'SwhId' khw jwqw hY[mOiKk Xw iliKq gvwhI dyny vwly ko SwhIdnhI< khw jw skqw[ EysI hjæwro< gvwihXw<Adwlqo< my< rojæwnw dI v idlvwe~ jwqI hY<[ANX áQwwno< pr BI[ AslI SwhId vhI hoqwhY, jo ANXwX, AËXwcwr, jæbR, Dw#kySwwhI,ADwm~ ky iKlwP ApnI AwËmw kI Awvwjæbul<d krqy huE AOr jUJqy huE ApnI jwn kIkubw~nI ªwrw gvwhI dyqw hY[ vwáqv my< koe~SwUrvIr, bhwdur, infr ÛXi#q hI Swhwdq Xwinkubw~nI dy skqw hY[ B#q kbIr jI kykQwnwnuswr :sUrw so pihcwnIEy ju lrY dIn ky hyq ]purjw purjw kit mrY kbhU n CwfY Kyqu ] (pºw 1105)

jb ‰I An<dpur swihb my< is<Go< ky ed~-igd~ duSmno< kI synwAo< kI ke~ mhIno< qkGyrwb<dI bnI rhI, qb ikly ky BIqr Kwny-pIny vwlI váquE< KËm ho ge~<[ BUKy pyt Xu©jwrI rKnw kuC is<Go< ko muiSkl lgnylgw[ qb vy smJ n sky ik vwihgu{ ankyDwYX~ kI prI@ww ly rhw hY[ Gyrwb<dI ky dOrwnEk idn vy is<G ‰I gu{ goib<d is<G jI kypws AwE AOr invydn ikXw ik hmy< Awzw dIjwE[ hm Apny Gro< ko lOt jwnw cwhqyhY<[ gu{ jI ny khw ik Agr Awp EysI iáQwiq

my< jwnw cwhqy ho qo muJy ilKkr do ik Awjsy n Awp hmwry gu{ hY< AOr n hm Awpkyis#K[ Xy cwlIs is<G gu{ jI ko bydwvwilKkr dyny ky aprw<q rwiZ ky A<Dwyry my< ‰IAn<dpur swihb ky ikly ko CoV Apny Gro< kocl idE[ 'mhwn koSw' ky Anuswr Xy cwlIsis<G Qwy-- Bwe~ mhw is<G, Bwe~ KuSwwl is<G,Bwe~ inhwl is<G, Bwe~ srjw is<G, Bwe~ gulwbis<G, Bwe~ inDwwn is<G, Bwe~ swDwU is<G, Bwe~g<gw is<G, Bwe~ bUV is<G, Bwe~ suhyl is<G, Bwe~g<fw is<G, Bwe~ Bwg is<G, Bwe~ sulqwn is<G,Bwe~ Grbwtw is<G, Bwe~ Bolw is<G, Bwe~ soBwis<G, Bwe~ c<bw is<G, Bwe~ B<gw is<G, Bwe~ s<qis<G, Bwe~ jwdo is<G, Bwe~ smIr is<G, Bwe~hrsw is<G, Bwe~ jogw is<G, Bwe~ mÈjw is<G,Bwe~ hrI is<G, Bwe~ j<g is<G, Bwe~ mwn is<G,Bwe~ krn is<G, Bwe~ dXwl is<G, Bwe~ mYXwis<G, Bwe~ krm is<G, Bwe~ drbwrw is<G, Bwe~rwe is<G, Bwe~ kwØhw is<G, Bwe~ idlbwg is<G,Bwe~ lCmxw is<G, Bwe~ kIrq is<G, Bwe~ Dwrmis<G, Bwe~ iŸpwl is<G, Bwe~ Dw<nw is<G[

jb Xy is<G Apny gw<v phu<cy, qb vhw<Xh Kæbr PYlqy dyr n lgI ik Xy is<G gu{jI ko bydwvw ilKkr dy AwE hY<[ hr iksIny enky es kwX~ kI in<dw kI[ iáZXo< nyeNhy< qwnw dyqy huE khw, ''cUiVXw< phn lo!bÇco< ko s<Bwlo! qum log iáZXo< vwly kwmkro AOr hm jwE<gI gu{ mhwrwj ky swQw

*bI-E#s 925, mohØlw s<qoKpurw, hoiSwXwrpur rof, jl<Dwr-144004, Pon : +9198722-54990

Page 17: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201619

mYdwn-E-j<g my<[''mwqw Bwg kOr jI (mwe~ Bwgo jI) ny

eNhy< bVI sUJ-bUJ sy ¤yirq ikXw AOr pun:mYdwn-E-j<g my< gu{ jI kw swQw dyny ky ilEaËswihq ikXw[ gu{ jI ko CoVkr Awny vwlyis<Go< kI soe~ AwËmw AOr gYrq jwg aTI[ vyGor AwËm^lwin qQww pScwqwp krqy huE jÈæbwv joSw lykr pun: Xu© my< Swwiml hony ky ilEmwqw Bwg kOr jI ky nyq÷Ëv my< Swhwdq kIEk ne~ imswl kwXm krny hyqu cl pVy[

gu{ jI cmkOr swihb ky Xu© ky bwdmwCIvwVw ky j<gl my< phu<cy Qwy[ Ab qk gu{jI ky cwr swihbjæwdy qQww mwqw gujrI jISwhId ho cuky Qwy[ vhw< sy gu{ jI jÆpurw hoqyhuE dInw nwmk áQwwn pr phu<c gE[ muglsynw Awpkw pICw kr rhI QwI[ mugl srkwrko pqw Qww ik gu{ jI jhw<-jhw< BI jwE<gylogo< my< nXw joSw, nXw aËswh Brqw jwEgw[mugl POj iŸXwSwIl QwI ik ‰I gu{ goib<dis<G jI ko Gyr ilXw jwE ANXQww is#Ko< kIqwkq bhuq bFæ jwEgI[

gu{ jI iKdrwxww kI Fwb, ijsy Ab ‰Imukqsr swihb khw jwqw hY, pr phu<cy[ mwJw@wyZ sy BI is<Go< kw Ek jËQww (dl) jo gu{jI ko ‰I An<dpur swihb my< bydwvw ilKkrdy AwXw Qww mwqw Bwg kOr jI sihq vhw< prphu<c gXw[ Fwb ky inkt hI as jËQwy nypVwv fwlw[ SwwhI POj BI pICw krqI hue~phu<c ge~[ SwwhI POj ny AwŸmxw kr idXw[dono< Aor sy Gmwswn Xu© huAw[ as smX‰I gu{ goib<d is<G jI kuC dUrI pr ryq kyEk ‚<cy tIly pr KVy hokr Xh swrw d÷SXdyK rhy Qwy AOr ApnI kmwn sy qIro< kI v†ww~kr rhy Qwy[ es mOky pr is<Go< ny EysI

SwUrvIrqw idKwe~ AOr qyg clwe~ ik SwwhIsynw ky hOsly páq ho gE[ asy kwPI jwnInukswn Jylkr Bwgnw pVw[ SwwhI POj koEk AOr ivpdw Awn pVI ik asy pIny hyqupwnI qk n imlw[ ‰I gu{ goib<d is<G jIny Apny jIvn-kwl my< ijqny BI Xu© lVy,anmy< sy ‰I mukqsr swihb kw Xu© A<iqmXu© Qww[ Xh Xu© 1705 e~. my< lVw gXw[ Xhw<pr mugl synw ko bhuq bVI prwjX JylnIpVI[

jb Xu© KËm huAw qo ‰I gu{ goib<dis<G jI j<gy-mYdwn my< SwhId AOr GwXl huEis<Go< ky pws AwE[ aNho<ny jb njædIkAwkr dyKw qo pwXw ik Xy qo vhI is<G hY<,jo aNhy< ‰I An<dpur swihb my< bydwvw ilKkrdy AwE Qwy[ mYdwn-E-j<g my< SwhId huE Apnyis<Go< ko gu{ jI ny dyKkr ¤ËXyk kw SwISwbwrI-bwrI ApnI god my< lykr ÎXwr ikXw;Apnw ányh NXoCwvr ikXw[ iksI ko 'pw<chjæwrI' qo iksI ko 'ds hjæwrI' khkrinvwjæw[ aNho<ny jb Ek is<G kw SwISw ‚praTwXw, qb dyKw ik vh ABI issk rhw hY[gu{ jI ny asky muK pr bhqy lhU ko po<CkrgOr sy dyKw qo phcwn ilXw ik Xh Bwe~ mhw<is<G hY[ qur<q asky mu<h my< pwnI fwlw[ Bwe~mhw< is<G kI Aw<Ky< ADwKulI QwI<[ ávX< koApny rhbr, Apny gu{ kI god my< pwkraskw rom-rom q÷Îq ho gXw[ vh DwNX hoaTw[ gu{ jI ny ÎXwr sy pUCw ''is<Gw, quMhwrIkoe~ eÇCw hY, qo bqwAo!''

Bwe~ mhw< is<G kw aÁr Qww, ''AwpkydSw~n kI eÇCw QwI, vh pUrI ho ge~[ Ab ™pwkro AOr vh bydwvw PwV do[ Apny crxwo<ky swQw joVo[ tUtI gw<T do[''

Page 18: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201620

gu{ jI ny Ek @wxw kI dyrI n kI qQwwkwgjæ kw vh tukVw jyb my< sy inkwlkrBwe~ mhw< is<G ky swmny PwV idXw[ tUtI hue~¤Iiq gw<T dI[ esky qur<q bwd Bwe~ mhw< is<G¤wxw ËXwgkr Swhwdq kw jwm pI gE[

es qrh ‰I mukqsr swihb ky Xu© my<Swhwdqy< dykr ‰I An<dpur swihb my< bydwvw dynyvwly is<G Amr ho gE[ gu{ jI ªwrw ankwilKw bydwvw PwVny pr qQww AwSwIvw~d dyny prvy is<G mu#q ho gE[ qb sy 'iKdrwxwy kI Fwb'kw nwm '‰I mukqsr swihb' ¤cilq ho

gXw[ mwqw Bwg kOr jI BI es Xu© my<duSmno< kw mukwblw krqI hue~ g<BIr }p syGwXl ho ge~ QwI<[

en cwlIs mukqo< kI Xwd my< ¤ËXyk v†w~‰I mukqsr swihb my< joV-mylw AwXoijqhoqw hY[ esmy< Swwiml hony ky ilE dySw-ivdySwo<sy is#K s<gq ekt`Tw hoqI hY[ en mhwn`cwlIs is<Go< ko koit-koit ¤xwwm! gu{ jImhwn hY<, jo BUl krny vwlo< ko @wmw krdyqy hY<[ BUl ko suDwwrny pr jIvn suDwr jwqwhY; jNm sPl ho jwqw hY[

gu{ gR<Qw jI kI bwxwI ko ²dX my< bswE<-s. inrvYr is<G ArSwI*

gu{ gR<Qw swihb jI ko, ‰©w sy sr invwE<[gu{ gR<Qw jI kI bwxwI ko, ²dX my< bswE<[koe~ SwZu n bygwnw, sb my< ¤Bu kw nUr[idÛX-d÷i†t sy jo dyKy<, vo hY jæwihr-jæuhUr[Bwe~ Gne~Xw jI jYsI, soc hm bnwE<[gu{ gR<Qw jI kI bwxwI ko, ²dX my< bswE<[ih<dU Xw is#K, muiálm, sb asI ky sjwE[mwtI qo Ek, brqn Bw<iq-Bw<iq ky bnwE[AwAo BRm kw cSmw, Aw<Ko< sy hm htwE<[gu{ gR<Qw jI kI bwxwI ko, ²dX my< bswE<[n koe~ ‚<cw-nIcw, n koe~ Awm-Kws[bwxwI qo bw<tqI hY, sv~q: ko imTws[AwAo idlo< sy G÷xww AOr ªYq ko imtwE<[gu{ gR<Qw jI kI bwxwI ko, ²dX my< bswE<[m<ijæl ne~ idKwE, jpu jI kI Amr bwxwI[suK-Sww<iq sy invwjæy, suKmnI suK kI KwxwI[lt-lt zwn-dIpk, chu< Aor hm jlwE<[

gu{ gR<Qw jI kI bwxwI ko, ²dX my< bswE<[dyKo ik ikqnw ‚<cw, svo~Ám zwn hY[mhwrwjwAo< kI jnnI, AOrq mhwn hY[Ab nwrI nhI< bycwrI, brwbr esy bYTwE<[gu{ gR<Qw jI kI bwxwI ko, ²dX my< bswE<[b<dgI my< ijæ<dgI hY, syvw sy imlqw myvw[gu{ gR<Qw jI kw pujwrI, mwny n dyvI-dyvw[prcm Akwl kw hI, kul ivSv my< JulwE<[gu{ gR<Qw jI kI bwxwI ko, ²dX my< bswE<[n burw iksI kw socy<, sbsy kry< Blwe~[sc kI fgr n CoVy<, XhI qo hY dwnwe~[JUTy rso<-kso< sy, hig~jæ n ÎXwr pwE<[gu{ gR<Qw jI kI bwxwI ko, ²dX my< bswE<['ArSwI' Anmol Avsr, n AwE idn imly<gy[es vwidE-cmn my<, n sdYv gul iKly<gy[so nwm vwihgu{ kw, hm dm-b-dm DXwE<[gu{ gR<Qw jI kI bwxwI ko, ²dX my< bswE<[

*ibiØf<g XUko bY<k, ne~ AwbwdI, ‰I An<dpur swihb-140118, Pon: +9198886-36413

kivqw

Page 19: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201621

bwbw b<dw is<G bhwdur kI Dwwim~k d÷i†t-fW. jsbIr is<G swbr*

is#K Dwm~ my< is#K gu{ swihbwn kyAiqir#q bhuq swry Eysy nwXk huE hY<, ijNho<nyn kyvl Apny Dwm~ ko hI ¤PuiØlq krny hyquApnw jIvn smip~q ikXw biØk jnmwns kykØXwxw hyqu qËkwlIn hwikmo< ky jæbR-juØm kyiv{© Dwm~-Xu© krqy huE swmwNX AwdmI ko''jy jIvY piq lQwI jwe ] sBu hrwmu jyqw ikCuKwe ]'' kI Bwvnw ky Anuswr isr ‚<cw krávwiBmwn ky swQw jIvn ÛXqIq krny kwÛXvhwirk mwg~ dSw~n BI ikXw[ lCmxw dyv symwDwodws bYrwgI AOr K<fy-bwty kI pwhul ¤wÎqkr mwDwodws sy bny bwbw b<dw is<G bhwdur EysypropkwrI nwXko< my< sy Ek Qwy[

in:s<dyh bwbw b<dw is<G bhwdur kISwi$æsXq bhup@wIX hY AOr eiqhwskwro< nyanky Anyko< p@wo< ko klmb<d BI ikXw hY,pr<qu mu$X eiqhwskwr (PwrsI sRoq) bhus<$Xwmy< eálwimk Dwwrw ky swQw juVy hony ky kwrxwbwbw jI ky jIvn inmw~xw ko shI ¤s<g my<¤áquq krny sy AsmQw~ hI rhy lgqy hY<[ Eysylgqw hY ik es ¤kwr ky eiqhwskwr kIqrh qQXmUlk GtnwE< ¤áquq krny kI jgheálwm kw p@w ly rhy< ho<[ XhI kwrxw hY ikankI iliKq ky Anuswr qo bwbw b<dw is<Gbhwdur eálwm ky iv{© AOr KU<Kwr v÷iÁ vwlyind~XI pu{†w Qwy[ jb hm bwbw b<dw is<Gbhwdur kI nw<dyV sy srih<d Pæqih krny qkkI smUcI giqiviDwXo< kw e~mwndwrI ky swQw

in†p@w d÷i†t sy mUØXw<kn krqy hY< qo eálwimkr<gq vwly eiqhwskwro< kw mq qQXmUlk nhokr ankI eálwimk r<gq vwlI soc kykwrxw sc kI prK-ksOtI pr Krw nhI<aqrqw[

bwbw jI ky pUxw~ jIvn-inmw~xw ko ¤áquqkrny kI es lGu inb<Dw my< gujæweSw nhI< hY,esilE anky Anyk bhumUØX p@wo< my< sy ankIDwwim~k d÷i†t vwly Ek hI p@w ko es inb<Dwkw ky<«-ib<du bnwXw gXw hY[

sÇcwe~ Xh hY ik jb hm eálwimkDwwrw kw cSmw aqwrkr qËkwlIn piriáQwiqXo<kw ADXXn krqy hY< qo Xh qQX hmwry swmnyaBr kr Awqw hY ik bwbw b<dw is<G bhwdurkw s<G†w~ n qo muslmwno< ky AOr n hIeálwm ky ¤cwr-¤swr ky iv{© Qww, ankws<G†w~ Qww hwikmo< ky ªwrw ikE jw rhy byksUrlogo< pr jæbR-juØm ky iv{©[ aNho<ny qËkwlInhwikm vg~ kI lok-ivroDwI mnmwnI kyiv{© s$æq ÛXvhwr ApnwXw[ ankw XhÛXvhwr kyvl muslmwn Swwsko< ky iv{© hInhI< Qww biØk aNho<ny EysI mnmwnI krnyvwly ih<dU AOr phwVI hwikmo< ko BI AwVyhwQwo< ilXw[ s. krm is<G ihstorIAn es¤s<g my< TIk hI ilKqy hY< ik ''b<dw (bwbwb<dw is<G bhwdur) logo< ky swQw imlkrjæwilmo< ky swQw lVny lgw Qww[ ankw XhkwX~ logo< kw hI kwX~ Qww[ Xh bwdSwwh ky

*13, gu{ qyg bhwdr ngr, fwk: Kwlsw kWlyj, ‰I Am÷qsr-143001, Pon: +9198884-60180

Page 20: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201622

swQw lVwe~ nhI< QwI, biØk logo< kw jæwilmo<kw mukwblw krny aT KVy honw Qww Xwrwjw qQww ¤jw kI lVwe~ QwI[''1

mu$X }p sy bwbw b<dw is<G bhwdurjnswDwwrxw ky ihqY†wI Qwy jo ankI qklIPæo<ko bhuq DXwn sy sunqy AOr ankw smwDwwnkrny ky ilE ke~ bwr qo Apny Awp ko Kqrymy< fwl lyqy Qwy[ fW. g<fw is<G kw mq ibØkulTIk hY ik ''aNho<ny an grIbo< AOr byshwro<kI AwSwI†wy< ¤wÎq kr lI<, ijnky duK sidXo<sy iksI ny nhI< suny Qwy[''2

bwbw b<dw is<G bhwdur kI Dwwim~k d÷i†tkw zwn es qQX sy hI BlI-Bw<iq ho jwqwhY ik aNho<ny Apny sMpUxw~ s<G†w~ my< kBI BIgYr is#K logo< ky Dwwim~k áQwwn Xw Dwm~-gR<Qwkw n qo Apmwn ikXw AOr n hI an prhmlw ikXw[ eskI ijæ<dw imswl hY, srih<d my<is#K Dwm~ ky kÆr ivroDwI SwyKæ Ahmd srih<dIkI mjæwr qQww fyry kw 300 v†w~ bIqny kyaprw<q BI jYsy kw qYsy kwXm rhnw[ esIqrh srih<d kI lwl miájæd, mIry mIrw< kymjæwr kI slwmqI AOr vhI purwny d÷SX kwnjæwrw Awid Eysy qQX hY< jo muslmwnI iliKqky ivprIq bwbw b<dw is<G bhwdur kI smdSwI~Dwwim~k d÷i†t ko ¤kt krqy hY<[

vwáqv my< Dwm~-@wyZ my< ivcrxw krnyvwly nwnk nwm-lyvw is#K ko jo jNm GuÆI‰I gu{ nwnk dyv jI ky s<dySwo< sy ¤wÎq hue~QwI, asky Anuswr vh iksI BI Dwm~ AOr asDwm~ ky gR<Qw kw Apmwn Xw hwin krny ky bwrymy< soc hI nhI< skqw[ XhI kwrxw hY ikgurbwxwI my< ¤ËXyk Dwm~ vg~ ko ApnI phcwn,Apny-Apny Dwm~ kI Bwvnw kwXm rKny kIsMpUxw~ ávq<Zqw hY[ adwhrxw ky }p my< gurmiq

gwfI rwh ky bwxwIkwro< ko iksI ÛXi#q kymuslmwn hony pr koe~ prySwwnI nhI<[ ankwmq hY ik koe~ ÛXi#q sÇcw muslmwn qb hIhoqw hY Agr vh momidl ho[ bygunwho< koduK-qklIPæ dyny vwlw, bye~mwnI kI kmwe~krny vwlw muslmwn ho hI nhI< skqw :muslmwxwu mom idil hovY ] (pºw 1084)

esI qrh muØlw< :so mulw< jo mn isa lrY ]gur apdys kwl isa jurY ] (pºw 1159)

esI qrh kwjI :scu kmwvY soe~ kwjI ] (pºw 1084)

esI qrh hwjI :jo idlu soDwY soe~ hwjI ] (pºw 1084)

gurmiq kw XhI d÷i†tkoxw ih<dU Dwm~ sysMb<iDwq ÛXi#qXo< ky bwry my< BI hY[ XybwxwIkwr 'bRw³xw' AOr 'p<ifq' vg~ ky ivroDwInhI< hY<, enkw ivroDw anky as km~kw<f,kÆrvwd AOr nPærqvwd ky swQw hY jojnswDwwrxw ko duKI krny vwlw AOr ankIKUn-psIny kI kmwe~ ko hVpny vwlw hY[esilE gurmiq gwfI rwh ky Anuswr sÇcwAOr shI p<ifq vhI ho skqw hY, jo sbsyphly Apny Awp ko mn sy zwnvwn bnwkrApnI AwËmw ko s<swr ky kxw-kxw my< rmyhuE ¤Bu-nwm ky ªwrw Swu© kr lyqw hY :so p<ifqu jo mnu prboDwY ]rwm nwmu Awqm mih soDwY ] (pºw 274)

XhI rvYXw bRw³xw vg~ ky bwry my< hYBwvwQw~ bRw³xw khlwny kw AiDwkwr kyvl asÛXi#q ko hI hY jo bR³ kI ivcwr krqw hY :so bRwhmxwu jo bRhmu bIcwrY ] (pºw 662)

Agr Xy dono< vg~ en guxwo< sy v<icq hY< qoenko p<ifq Xw bRw³xw nhI< khw jw skqw[

Page 21: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201623

dSwmySw ipqw ‰I gu{ goib<d is<G jI kyAwdySwwnuswr nw<dyV sy rvwnw huE bwbw b<dwis<G bhwdur ‰I gu{ nwnk dyv jI AOr ‰Igu{ goib<d is<G jI ky AwSwX AOr a ySX kyivprIq kwX~ krny ky bwry my< soc BI nhI<skqy Qwy[ ankI ns-ns my< is#KI Bwvnwsmwe~ hue~ QwI, ijsky sm@w aNho<ny jæbR AOrjuØm ky iv{© lwswnI s<G†w~ ikXw[ Xh bwbwb<dw is<G bhwdur kI smdSwI~ Dwwim~k d÷i†t kwhI kirSmw Qww ik anky pws n qo koe~ Xu©lVny vwlI isKlwe~ ¤wÎq POj QwI, n hIbiVXw hiQwXwr, n duSmn POjo< kI qrhqopKwnw AOr golI-is#kw qQww bw}d Qww,iPr BI ankI ¤ËXyk j<g my< ivjX ny kdmcU<my[ eskw áp†t kwrxw Qww, anko ¤wÎqhuAw lok-Swi#q kw AQwwh ¤ym ky swQw BrpUrswQw[ Awp jI ko ¤wÎq huE es lok-Swi#qky swQw my< Anyko< Eysy j<gjU SwUrvIr Qwy joDwm~-Xu© kI Bwvnw ky A<qg~q isr-DwV kIbwjæI lgwny vwly Qwy[ XhI kwrxw hY ik ankypr<prwgq hiQwXwro< ny duSmn ky Eysy dw<q KÆyikE ik vy Apny hjæwro< swQwI mrvwkrmYdwn-E-j<g sy hrn ho gE AOr 'Pæqih' kwishrw bwbw b<dw is<G bhwdur ky j<gjU SwUrvIro<ky isr pr b<Dww[ Xh Ek Atl sÇcwe~ hYik lok-Swi#q Ek Eysw 'bR³ AáZ' hoqw hYjo bVI sy bVI hkUmq ko n†t krny kysmQw~ hoqw hY[ ivSwy†wqw Xh hY ik bwbw b<dwis<G bhwdur kI lok-Swi#q my< ¤ËXyk Dwm~-vg~ky bÇcy, nvXuvk, bujug~, iáZXw< Swwiml Qwy[anky mn my< Dwm~-Xu© kw cwv eqnw ¤c<fQww ik vy Gro< my< pVy hiQwXwr aTwkr eslok-Swi#q my< Swwiml ho gE[

in:s<dyh es lok-Swi#q kI mwniskqw,

jæwilm hkUmq ªwrw ikE gE AËXwcwro< kykwrxw BXBIq hue~ QwI[ jæwilm hkUmq ny engrIbo< ky Gr ajwVy AOr Apny Kjæwny Brnyky ilE n kyvl Dwn lUtw biØk hkUmq kynSwy my< glqwn eNho<ny ApnI kwm-vwsnw kIpUiq~ ky ilE iáZXo< ky jæbrn sq BI B<g ikEAOr ivroDw krny vwlo< ko mOq ky Gwt aqwridXw[ mlyrkotlw ky Swyr muhMmd Kæwn nyjhw< vjæIr Kæwn ky drbwr my< mwsUm swihbjæwdo<pr juØm aTwny kw ivroDw kr is#Ko< kwivSvws ¤wÎq ikXw, vhw< asny bqOr Ekmugl sUbydwr kw Apnw cirZ dwgdwr BIis© ikXw hY[ Swyr muhMmd Kæwn ny Ek is#KbIbI AnUp kOr ko ApnI hvs kw iSwkwrbnwny kw ¤XËn ikXw AOr jb es is#KbIbI ny es iáQwiq my< ApnI jwn pr Kylkr ApnI jIvn-lIlw smwÎq kr lI qoesny as bIbI ko ApnI hI hvylI my< kbRKodkr dPn kr idXw Qww[

is<Go< ny es is#K bIbI kI lwSw kokbR Kodkr jæ}r bwhr inkwlw AOr askwis#K rIiq ky Anuswr A<iqm s<ákwr BI ikXwpr<qu ANX iksI kbR ko koe~ nukswn nhI<phu<cwXw gXw[

bwbw b<dw is<G bhwdur kI Dwwim~k d÷i†tkI prK es bwq sy BI ho jwqI hY ik ankISwrxw my< jo BI AwXw aNho<ny askw nwm is<GrK kr asko pUxw~ mwn-sMmwn idXw[ esnIiq ky A<qg~q hI srih<d ky pVosI @wyZ kyEk hwikm dIndwr Kæwn kw nwm dIndwris<G rKw gXw AOr srih<d ky Kæbr-nvIsmIr nsI{¨In ko mIr nsIr is<G kw nwmiml gXw AOr Xy sBI is#K pirvwr kwihásw bn gE[3

Page 22: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201624

bwbw b<dw is<G bhwdur Ek DwYX~vwnAm÷qDwwrI is<G Qwy, ijnky rom-rom my< gu{-¤ymsmwXw huAw Qww[ nw<dyV sy Awr<B huAw ankwgu{-¤ym AOr inScX inr<qr Atl qQwwAfol rhw[ eskw ¤mwxw hY Apny rwÈX kIáQwwpnw ky smX anky ªwrw Swu} ikE is#kyAOr muhro< pr ‰I gu{ nwnk dyv jI-‰I gu{goib<d is<G jI ky nwm pr akyrI XwdgwrIilKqy<[ bwbw jI kw d÷Fæ ivSvws Qww ik XysMpUxw~ sPlqwE< AOr bi$æSwSwy< gu{ jI kIApwr ™pw-d÷i†t sdkw hI ¤wÎq hue~ hY<[ jhw<vy ávX< Kwlsw rihq ky p#ky DwwrxwI Qwy vhw<vy Apny swiQwXo< ko Kwlsw rihq my< pirp#vrhny ky ilE jæor dykr khqy Qwy, ijskwpirmwxw anky ªwrw jwrI ikE hukmnwmo< syBlI-Bw<iq iml jwqy hY<, jo es ¤kwr hY,''myrw hukm hY jo Kwlsy dI rihq rhygw iqsdIgu} bhuVI krygw[''4

bwbw b<dw is<G bhwdur kI smdSwI~Dwwim~k d÷i†t kw sbsy mhävpUxw~ p@w Xh hYik jhw< Ek qrP jæwilm hwikm vjæIr Kæwnny jyhwd ky nwm pr is#K gu{ swihbwn AOris#Ko< ky iv{© muslmwno< ko lwmb<d hony kyilE BVkwXw, vhw< bwbw b<dw is<G bhwdur nyeálwm Dwm~ AOr asky s<cwlk hjærq muhMmdswihb AQwvw iksI ANX eálwm ky pYg<br kyiv{© Ek SwÑd BI ¤Xog nhI< ikXw[ ankws<G†w~ jæwilm hwikmo< ky AËXwcwro< ky iv{©Qww[ Xhw< qk ik AËXwcwrI ih<dU rwjy, suÇcwn<d jYsy cwplUs AOr Ah<kwrI ms<d BI bwbwb<dw is<G bhwdur ky guásy sy nhI< bc sky[5ankI njæro< my< hr AmIr, grIb, is#K,gYr-is#K Ek smwn Qww[ vy gurmiq gwfIrwh ky es is©w<q ky DwwrxwI Qwy :

-qKiq rwjw so bhY ij qKqY lwek hoe~ ]. . .Eih BUpiq rwjy n AwKIAih dUjY Bwe duKu hoe~ ] (pºw 1088)-rwjw qKiq itkY guxwI BY p<cwexw rqu ] (pºw 992)

bwbw jI vh juØm krny vwly koimswlI sjæw dyqy smX asky {qby, jwiq, Dwm~kI ¤vwh nhI< krqy Qwy[ es s<dB~ my< Bwe~kysr is<G iCÑbr ny Apny b<swvlInwmy my<bwbw b<dw is<G bhwdur kI Dwwim~k d÷i†t kwcirZ es ¤kwr dSww~Xw hY :rwjy culI inAwa< kI ea igr<Qw ivc iliKAwlihAw[inAwa< n kry q nrk jwE[ rwjw hoe kYinAwa< kmwE[purK bcn muJ ko Eysy hY kIqw[mwir pwpI mY vYr purK dw lIqw[jy qusI as purK ky isK AKwAo[qw pwp ADwrm AinAwa n kmwAo[isK abwir AisK s<Gwro[purK dw kihAw ihrdy Dwwro[ByKI, l<pt, pwpI cuin cwro[ (b<d 43-45)

es qrh bwbw b<dw is<G bhwdur smdSwI~d÷i†t ky DwwrxwI Qwy[ vy juØmI rwÈX ky iv{©jæ}r Qwy, jæwilmo< kw nwSw krny kI v÷iÁvwly BI Qwy pr<qu anky Dwm~, Dwm~-gR<Qwo<, Dwm~-áQwwno<, Dwm~-muiKXo< ky iv{© nhI< Qwy jos<XogvSw muslmwn AOr eálwm Dwm~ ky pYrokwrQwy[ Agr Eysw n hoqw qo vy prgnw bUiVEky jmI<dwr jwn muhMmd Kæwn ko soDwny njwqy[ XhI< bs nhI<, aNho<ny Apny dl my<Swwiml huE muslmwno< pr hr ¤kwr kIDwwim~k b<idSwy< smwÎq kr dI<, ijsky pirxwwmáv}pklwnOr ky @wyZ sy pw<c hjæwr muslmwn

Page 23: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201625

anky dl my< Swwiml ho gE, jbik muglbwdSwwh bhwdur Swwh ny is<Go< ky iv{© hu#mjwrI kr idXw Qww ik vy jhw< BI khI< njærAwE< kËl kr idE jwE<[ eskw pirxwwmrbI-al-Avl 1123 ihjærI ko asky pwsasky jwsUso< kI irpot~ sy BI imlqw hY joes ¤kwr hY :

''asny vcn idXw AOr ekærwr ikXw hYik mY< muslmwno< ko koe~ duK nhI< dU<gw[cunw<ic jo BI muslmwn askI qrP {jU(Jukwv) hoqw hY, vh askI idhwVI AOr pgwrinXu#q kr askw DXwn rKqw hY AOr asnyXh Awzw BI dI hue~ hY ik muslmwn nmwjæAOr Kuqbw Apny mq ky Anuswr jYsy cwhypFæy<[ cunw<ic pw<c hjæwr muslmwn asky swQwIbn gE hY< AOr is<Go< kI POjæ my< bw<g qQwwnmwjæ kw suK ¤wÎq kr rhy hY<[''6

apro#q hvwlw bwbw b<dw is<G bhwdur kI

adwrvwdI AOr smdSwI~ Dwwim~k d÷i†t kI EyiqhwiskqQww ik<qu rihq imswl hY[ vy iksI BI Dwm~ kyivroDwI nhI< biØk dIn AOr duiKXo< ky shwrwAOr bygunwho< pr juØm krny vwlo< kw nwSwkrny vwly, shI AQwo~< my<, is<G-SwUrvIr, ivSv ky¤is© POjI jrnYl AOr ¤ËXyk Dwm~, Dwm~-gR<Qw,sÇcy Dwwim~k AguAo< qQww Dwwim~k áQwwno< kwsMmwn krny vwly mhwnwXk Qwy[sRoq-sUcI :1. s. krm is<G ihstorIAn, 'b<dw bhwdr', iSwromixwgu. ¤. kmytI, ‰I Am÷qsr, 1982, p÷†T 58.2. fW. g<fw is<G, 'b<dw is<G bhwdr', p<jwbI XUnIvis~tI,pitXwlw, 1990, p÷†T 144.3. apro#q4. apro#q5. Em. E. mYkwilP, 'dw is#K irlIjæn E<f etsgu}jæ', Es. cw<d E<f k<pnI, idØlI, 1950, p÷†T 2486. fW. g<fw is<G, apro#q, p÷†T 154.

¤Bu-nwm kw hogw s<cwr

jb A<Dwyrw ghrwqw hY, qBI svyrw Awqw hY[jb pqJV hoqw pUrw, v÷@wo< pr XOvn Cwqw hY[v†ww~ bwd Kuly jb A<br, sUrj AiDwk cmkqw hY[jb gmI~ bFæ jwqI A<dr, qb ÈvwlwmuKI Ptqw hY[bhuq dbwXw jwqw hY qo, guÑbwrw Pt pVqw hY[

bhuq sqwXw jnqw ko qo, Ÿw<iq-Èvwr sw aTqw hY[Pl jb ÈXwdw pk jwqw hY, ávX< pyV sy igr jwqw[ÈXo<-ÈXo< duK bFæqw jwqw hY, duK kw A<q inkt Awqw[

jb DwrqI pr pwp bFæy hY<, ¤Bu-ÎXwry Awqy hY<[mwnvqw ko mui#q imlqI, dwnvqw hr jwqy hY<[

juØmo< kw qb crm AwEgw, jæwilmo< kw hogw s<hwr[jgygI Bi#q jn-jn my<, ¤Bu-nwm kw hogw s<cwr[

-‰I ¤Sww<q AgRvwl, 40, bjirXw moqIlwl, brylI-243003 (a. pR.)[ Pon. : 09411607672

kivqw

Page 24: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201626

Cotw GØlUGwrw-fW. rwjy<« is<G swihl*

ATwrhvI< SwqwÑdI ky pUvw~Dw~ my< ‰I gu{goib<d is<G jI ky Akwl-clwny AOr bwbwb<dw is<G bhwdur kI SwhIdI ky bwd BI is#Ko<ny dilq-Swoi†wq mwnvqw kI r@ww ky ilEAËXwcwirXo< ky iv{© Apnw s<G†w~ jwrIrKw[ lwhOr ky sUbydwr jækirXw Kæwn kois#Ko< ky iKlwPæ jæbrdáq dmn-cŸ clwkrBI AsPlqw hI hwQw lg rhI QwI[ is#Ko< kIcFædI klw AOr AwËmivSvws sy jæwilm burIqrh bOKlwXy huE Qwy[ jhw< khI< BI AËXwcwrhoqw Cwpwmwr is#K dáqy vhw< phu<c krjæwilm ko d<f dyqy[ mwnvqw kI r@ww ky ilEXu© krny vwlo< ko BI kBI-kBI jæbrdáqnukswn aTwnw pV hI jwqw hY[ is#Ko< kyswQw 2 ÈXy†T s<vq` 1803 (me~, 1746 e~.)ko kuC Eysw hI huAw[ eiqhws my< Xh Gtnw'Cotw GØlUGwrw' khlwqI hY[ 'GØlUGwrw' XwnI'kËl-E-Awm'[

is#Ko< kI Swi#q sy phly hI nwrwjæ clrhy mugl swmRwÈX ko 1746 e~. my< GtI EkGtnw ny is#Ko< kw kËl-E-Awm krny kwmOkw dy idXw[ huAw XU< ik is#Ko< kw EkjËQww phlI pwqSwwhI ‰I gu{ nwnk dyv jIsy sMb<iDwq pivZ gu{Dwwmo< ky dSw~n krny kyilE Eymnwbwd gXw huAw Qww[ Xhw< iksI bwqko lykr Ek mugl lSkr AOr is#Ko< kyjËQwy my< JVp ho ge~[ es muTByV my< lwhOrky dIvwn lKpq rwX kw Cotw Bwe~ jspq

rwX mwrw gXw[ Bwe~ kI mOq kI Kæbrsunkr dIvwn lKpq rwX ŸoDw sy pwgl hoaTw[ asny jækirXw Kæwn ky byty AOrqËkwlIn lwhOr ky sUbydwr XwihAw Kæwn kois#Ko< pr hmlw krny ky ilE qYXwr ikXw[es qrh BwrI POj kw lSkr qYXwr ikXwgXw[ es lSkr ko swry p<jwb my< is#Ko< kwkËl-E-Awm krny kw hu#m dy idXw gXw[is#K qo phly sy hI j<glo< my< iCpy iPr rhyQwy[ jo QwoVy-bhuq gw<vo< my< bsy huE Qwy vy BIApnI r@ww ky ilE j<glo< my< jw iCpy[ bhuqswry is#K gurdwspur ijæly ky kwhnU<vwn gw<vky pws dldlI BUim vwly j<gl my< fyrw fwlyhuE Qwy[ mugl lSkr ko eskI Kæbr hue~ qoasny kwhnU<vwn ky dldlI C<b ko Gyry my< lyilXw[ is#Ko< ko ivSvws Qww ik mugl synwj<gl my< ¤vySw nhI< krygI lyikn jb lSkrny j<gl kwtqy huE Awgy bFænw Swu} kr idXwqo is#Ko< ny Kud ko cwro< Aor sy iGrw pwXw[do qrP phwV, Ek Aor rwvI ndI AOr cOQwIqrP BwrI POj. . . A<q my< nvwb kpUr is<GAwid synw nwXk jËQwydwro< kI phl prPYslw huAw ik qyjI sy Xu© krqy huE lSkrko cIrkr rwáqw bnwqy huE inklw jwXy[is#Ko< ny jæbrdáq hØlw bol idXw[ GmwswnXu© Swu} ho gXw[ ke~ mugl isphswlwr mwrygXy[ is#Ko< kw BI BwrI jwnI nukswnhuAw[ hjæwro< is#K SwhId ho gXy[ eqnI

*1/338, 'ávÎnlok', dSwmySw ngr, m<fI muØlw<pur dwKw (luiDwXwnw), p<jwb-141101, Pon : 94172-76271

Page 25: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201627

qbwhI pr BI is#K bc inklny my< kwmXwbho gXy[ mugl lSkr ny is#Ko< kw pICwikXw[

BUKy-ÎXwsy, GwXl, byhwl is#K me~ kIBX<kr gmI~< my< jYsy-qYsy sqluj pwr krkybrnwlw phu<cy[ dIvwn lKpq rwX ky mugllSkr ny sqluj ndI qk qbwhI mcwqy huEis#Ko< kw pICw ikXw AOr iPr lwhOr lOtgXw[ pitXwlw irXwsq ky s<áQwwpk bwbwAwlw is<G ny is#Ko< kI shwXqw kI[ es¤kwr ªwrw 'Cotw GØlUGwrw' is#Ko< ky mwnvqwky ilE ikE jw rhy s<G†w~ kI BwrI kImqlyqw huAw smwÎq huAw[

nvwb kpUr is<G : ATwrhvI< SwqwÑdI kIinqw<q ivprIq piriáQwiqXo< my< is#Ko< kw nyq÷Ëvkrny vwly mhwn jËQwydwro< my< nvwb kpUris<G kw nwm bhuq mhävpUxw~ hY[ nvwb kpUris<G ny muglo< ky dmn-cŸ my< ips rhy is#Ko<kI sn` 1733 sy lykr 1753 e~. qk Aguvwe~kI AOr Coty GØlUGwry my< jæbrdáq jwnInukswn aTwny vwly is#Ko< ko pun: Swi#qSwwlIbnwXw[

nvwb kpUr is<G kw jNm PYjælpurnwmk gw<v my< srdwr swDwU is<G ky Gr huAw[ikSworwváQww my< phu<cqy hI Awp ny Bwe~ mnIis<G jI sy Am÷q Ckw AOr is<G sj gXy[esky bwd Awp jËQwydwr drbwrw is<G ky jËQwymy< Swwiml ho gE[ lwhOr ky sUbydwr jækirXwKæwn ny is#Ko< ko KuSw krny ky ilE Bwe~subyg is<G ky hwQwo< Ek jwgIr srdwr drbwrwis<G ko ByjI qo sv~sMmiq sy Xh jwgIrsrdwr kpUr is<G ko sO<pI ge~ AOr Awpnvwb kpUr is<G bn gXy[

sn` 1735 e~. my< jËQwydwr drbwrw is<G

Akwl clwnw kr gXy AOr is#Ko< ky nyq÷ËvkI smáq ijMmydwrI nvwb kpUr is<G ky hwQwo<my< Aw ge~[ Awpny nwidr Swwh ky AwŸmxw,jækirXw Kæwn AOr mIr mºU ky dmn-cŸo<qQww AhmdSwwh AÑdwlI ky swQw JVpo< kysmX is#Ko< kw kuSwl nyq÷Ëv ikXw[

bVy kiTn smX my< nvwb kpUr is<G nyis#Ko< ko s<Bwlw AOr mhj qIn v†w~ my< hIaNhy< AhmdSwwh AÑdwlI ky swQw Cwpwmwr Xu©krny lwXk Swi#qSwwlI bnw idXw[ AnykXu©o< my< is#Ko< kw nyq÷Ëv krqy rhny vwlynvwb kpUr is<G PYjælpuirXw sn` 1753 e~. my<is#Ko< kI kmwn s. jásw is<G AwhlUvwilXwko sO<p kr Akwl clwnw kr gXy[ AwpkwA<iqm s<ákwr ‰I Am÷qsr my< gu{ªwrw swihbbwbw Atl rwX ky smIp ikXw gXw[

Page 26: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201628

pIr budDwU Swwh jI-s. ismrjIq is<G*

sFOrw Ek Eyiqhwisk ngr hY jo pwa<twswihb sy lgBg 75 iklomItr kI dUrI prhY[ sFOrw ngr iSwvwilk kI phwiVXo< kI hdpr nwhn (ihmwcl ¤dySw) ko jwny vwlIsVk pr iáQwq hY[ Xhw< phu<cny ky ilEA<bwlw Swhr sy nwrwXxwgFæ ky rwáqy XwbrwVw ky rwáqy Swwhbwd mwrk<fw vwlI sVksy jwXw jw skqw hY[ sFOrw ksbw mhmUdgjænvI ky smX my< Awbwd huAw Qww[ Xhngr Swu†k @wyZ my< hY[ Xhw< koe~ dáqkwrI BInhI< hY[ ed~-igd~ kw @wyZ BI km apjw‚ hY[boiDwXo< ky smX Xh ankw Dwm~-áQwwn Qww,ijsko swDwwvr khw jwqw Qww, jo bdlkrswDwUbVw ho gXw[

purwny smX sy hI sFOrw an XwiZXo< kwpVwv rhw hY jo dUsry pwr phwV ky bIc vwlyqIQwo~< ko jwXw krqy Qwy, ijs kwrxw es ngrko 'swDwU rwhI' AQww~q` 'swDwU-s<qo< kw mwg~' khwjwqw Qww jo smX ky swQw bdlqw-bdlqw'sFOrw' khw jwny lgw[ pIr bud`DwU Swwh jIky es ngr ky invwsI hony ky kwrxw sFOrwpUrI duinXw Br my< mSwhUr hY[

pIr bud`DwU Swwh jI sdw ¤Bu-rjæw my<rhny vwly bhuq hI nyk idl eNswn Qwy,ijnkw Asl nwm sYXd bd{d`dIn Qww[ pIrbud`DwU Swwh jI kw jNm sFOrw ky invwsIsYXd gulwm Swwh ky Gr huAw Qww[ Awp jIkw Kæwndwn AÇCw-Kwsw sYXd Kæwndwn Qww[

Awp jI kw {Jwn ÈXwdwqr }hwinXq kIAor Qww[ Awp jI ky Kæwndwn ko mugl rwÈXªwrw jwgIr imlI hue~ QwI[ Awp bcpn sy hIcupcwp rhny vwly máq ávBwv ky mwilk Qwy[es kwrxw logo< ny Awpko bud`DwU Swwh khnwSwu} kr idXw[ Awpky pUv~j smwxww ngr syAwkr sFOrw ngr my< Awbwd huE Qwy[ sFOrwmy< ijs muhØly my< Awkr rhny lgy vh muhØlwsYXdo< vwly muhØly ky nwm sy ¤is© ho gXwQww[ pIr bud`DwU Swwh jI kw inkwh 17-18v†w~ kI amR my< SwwhI synw ky aÇc AiDwkwrIsYd Kæwn kI bhn nsIrw< ky swQw huAw[ AwpjI ky Gr cwr puZo<-- sYXd ASwrP, sYXdmuhMmd Swwh, sYXd muhMmd b$æSw qQww sYXdSwwh husYn kw jNm huAw[

pIr bud`DwU Swwh jI kI pUry @wyZ my< bhuqeÈjæq QwI[ pIr bud`DwU Swwh jI dSwm pwqSwwh‰I gu{ goib<d is<G jI ky prm ‰©wlu Qwy[jb pIr jI ko es bwq kw pqw clw ikgu{ jI ny nwhn irXwsq my< pwa<tw swihbnwmk nXw ngr Awbwd ikXw hY qo ankymn my< gu{ jI ky dSw~n kI lwlsw AOr bFæge~ qQww Xh lwlsw idn-¤iqidn AOr qIvRhoqI ge~[ Ek idn pIr jI Apny murIdo< koswQw lykr pwa<tw swihb phu<c gE[ gu{ jIky dSw~n kr pIr jI DwNX ho gE[ gu{ jIky swQw vcn-ivlws kr vy gu{ jI ky hIhokr rh gE[ gu{ jI ky dSw~n kr vy bhuq

*ap sicv, iSwromixw gu{ªwrw ¤b<Dwk kmytI, ‰I Am÷qsr[

Page 27: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201629

¤sºicÁ huE[ jb kÆr muslmwno< ko esbwq kw pqw clw qo aNho<ny mn my< bhuqburw mnwXw[ ke~ qo anko 'kwiPr' qkkhny lgy[ pIr bud`DwU Swwh jI qo ¤Bu-r<gmy< r<gI hue~ }h Qwy[ aNho<ny iksI kI koe~prvwh n kI qQww s<gq ko gu{ jI ªwrwbqwE sc ky rwáqy pr clny kI ¤yrxwwkrqy rhy[

Ek idn krnwl ky pws gw<v dwmlw kykwlw Kæwn, BIKxw Kæwn, injæwbq Kæwn kyswQw 700 ky lgBg pTwn pIr bud`DwU Swwh jIky pws Awkr hwQw joVkr ivnqI krny lgyik bwdSwwh AOr<gjæyb ny anko nOkrI syinkwl idXw hY AOr vy byrojægwr hokr tky-tky ko qrs rhy hY<[ ™ÎXw ankI mdd kIjwE, nhI< qo anky bwl-bÇcy BUKy mrjwE<gy[ pIr jI ankI hwlq pr qrs Kwkranko gu{ jI ky pws ly AwE AOr khny lgy,''sÇcy pwqSwwh jI! Awp sc kI r@ww hyquPOj qYXwr kr rhy hY<[ asmy< en pTwno< koBI BqI~ kr ly<['' gu{ jI ny ApnI pwrKUd÷i†t sy ankI qrP dyKw qo sBI ny gd~ny<Jukw lI<[ gu{ jI smJ gE ik dwl my< kuCkwlw hY, iPr BI aNho<ny pIr jI ky sMmwnmy< an pTwno< my< sy kwly Kw<, injæwbq Kw<qQww amr Kw< ko pw<c {pE qQww ANX ko Ek{pE ¤iqidn kI qn$ævwh pr Apny pwsnOkr rK ilXw[

Bwe~ vIr is<G ky Anuswr, ''pIr bud`DwUSwwh jI ky pws jo pTwn AwE Qwy vo khqyQwy ik AOr<gjæyb ny anko nOkrI sy inkwlidXw hY[ drAsl Xh Ek cwl QwI[ AOr<gjæybko gu{ jI kI bFæ rhI loki¤Xqw kI Kæbry<phu<c rhI QwI< qQww AOr<gjæyb ko Xh BI mwlUm

Qww ik pIr bud`DwU Swwh jI bhuq hI rhm idlPkIr hY<[ vy en pTwno< kI cwl my< P<s krenko AvSX gu{ jI ky pws nOkr rKvw dy<gyAOr jb kBI BI j<g kw mwhOl bnw qo XypTwn j<g Swu} hoqy hI gu{ jI ko DwoKw dykrmYdwn CoVkr Bwg jwE<gy[''

gFævwl ky rwjw Pæqih Swwh kI lVkIkI sgwe~ kihlUr irXwsq ky rwjw BIm c<dky lVky ky swQw qX ho ge~[ rwjw PæqihSwwh kI ‰I gu{ goib<d is<G jI ny nwhn kyrwjw mydnI ¤kwSw ky swQw sulh krvw dI QwIpr<qu BIm c<d gu{ jI ky swQw ivroDwqw rKqwQww[ jb askI irSqydwrI rwjw Pæqih Swwh kyswQw bn ge~ qo vo Kud ko AOr BI qwkqvrsmJny lg gXw[ vo Xh BI jwnqw Qww ikrwjw Pæqih Swwh gu{ jI kw bhuq mwn-sMmwn krqw hY[ SwwdI kw NXOqw rwjw PæqihSwwh ªwrw gu{ jI ko Byjw gXw[ es bwq syrwjw BIm c<d BVk gXw[ bwq Xhw< qk bFæge~ ik rwjw BIm c<d irSqy sy jvwb dyny koqYXwr ho gXw[

gu{ jI ny pUry mwhOl kw A<dwjæw lgwkrKud SwwdI my< jwnw aicq n smJqy huEdIvwn n<d c<d ko rwjw Pæqih Swwh kI lVkIky ilE Swgun Ev< q<bol dykr Byj idXw[rwjw BIm c<d ny Apny swiQwXo< sy imlkrdIvwn n<d c<d kw Apmwn krnw Swu} kridXw[ dIvwn n<d c<d ny bdly hwlwq kodyKkr q<bol qQww Swgun kI váquE< smytkrpwa<tw swihb kI Aor jwnw hI TIk smJw[rwjw BIm c<d ny asko rwáqy my< lUtny kIXojnw bnwe~ ik<qu dIvwn n<d c<d phly hIcOks ho cukw Qww AOr asny BIm c<d kIEk n clny dI[ dIvwn n<d c<d ny Awkr

Page 28: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201630

gu{ jI ko swrI Gtnw ky bwry my< bqw idXw[gu{ jI ny hwlwq kw A<dwjæw lgwkr is#KPOj ko qYXwr-br-qYXwr rhny kw AwdySw dyidXw[

rwjw Pæqih Swwh Apny bhwdur Xo©wlykr pwa<tw swihb pr cFæwe~ krny Aw gXw[asny Xmunw ky iknwry Awkr mocy~ lgw ilE[guÎqcro< ny gu{ jI ko swrI Kæbr bqwe~[ gu{jI ny is#Ko< ko cFædI klw my< rhny kI¤yrxww dI[ lgBg pw<c hjæwr is#K EkZ hogE[ gu{ jI ny enko hjæwr-hjæwr kI pw<ctukiVXo< my< bw<t idXw[ ¤ËXyk tukVI kw EkjËQwydwr áQwwipq kr idXw[ gu{ jI nyXojnwmXI F<g sy PYslw ikXw ik pwa<twswihb sy 20 iklomItr kI dUrI pr B<gwxwIky mYdwn my< duSmn POj ky swQw do hwQw ikEjwE<gy[

gu{ jI kI qYXwr-br-qYXwr lwVlI POjny B<gwxwI kI Aor kUc ikXw[ jb anpTwno< ko pqw clw, jo pIr bud`DwU Swwh jIkI isPwirSw pr gu{ jI kI POj my< BqI~ huEQwy, ik j<g hony vwlI hY qo anmy< sy Akylykwly Kw< ko CoVkr bwkI sBI pTwn hrnho gE[ es sMb<Dw my< Bwe~ s<qoK is<G '‰Igur ¤qwp sUrj gR<Qw' my< ilKqy hY< :apwl<B bhu iqsY pTwE[ nOkr jy pTwnrKvwE[pwivq rhy roj drmwhw[ Dwn gn lInisApny pwhw[Abih j<g ko kwrj prXo[ dyiK gIdIAn komn frXo[liK rwjn kI sYn GnyrI[ bin kwqur ciFgYiqs byrI[

gu{ jI kI POj my< s<gq amVkr phu<c

rhI QwI[ ijsko BI pqw clqw Qww ik PæqihSwwh gu{ jI pr cFæwe~ krny AwXw hY vo hwQwmy< jo BI SwáZ Awqw, lykr gu{ jI ky swQwAw imlqw[ Bwe~ s<go Swwh, Bwe~ jIq ml,Bwe~ gulwb c<d, Bwe~ g<gw rwm jYsy SwUrvIrgu{ jI kI POj my< Qwy[ j<g Swu} hony sy pUv~gu{ jI ny Bwe~ dXw rwm jI ko duSmn kIPOj kI sUcnw lwny ko Byjw[ Bwe~ dXw rwmjI ny duSmn kI POj kw jwXjæw lykr gu{jI ky pws hwijær hokr bqwXw, ''pwqSwwh jI!pICy kI qrP duSmn kI POj kqwry< bw<DwyKVI hY[ vy pTwn, jo hmwrI POj sy BwggE Qwy, duSmn kI POj ky swQw imly huE hY<[vy pTwn Ab dwe~< qrP golwkr }p my< KVyhY< AOr hmwry swQw lVny ko qYXwr hY<[ sbsypICy rwjw Pæqih Swwh ApnI POj ky swQwKVw hY[ rwjw hrI c<d h<fUirXw sbsy AwgyKVw hY[''

gu{ jI ny swrI iáQwiq kw jwXjæw lyilXw Qww[ aNho<ny Apny jrnYlo< ko áQwwnbqwkr ft jwny ko kh idXw[ Bwe~ s<goSwwh ko gu{ jI ny hu#m idXw ik vo AwDwIPOj ko lykr Awgy kI Aor cl pVy AOrEk bVw rxwQwm mYdwn my< gwV idXw[ swryXo©wAo< ko hu#m idXw ik koe~ BI essy pICyn AwE[

gu{ jI Kud qIro< ky qrkSw Brkr‚<cy itÑby pr ft gE, jhw< sy duSmn kIPOj pr sIDww vwr ikXw jw skqw Qww[j<g Swu} ho ge~[ pIr bud`DwU Swwh jI ky pwspTwno< ªwrw g¨wrI krny kI Kæbr phu<ccukI QwI[ Kæbr imlqy hI pIr jI Apny700 murIdo< Ev< cwr puZo< qQww BweXo< koswQw lykr j<g ky mYdwn my< phu<c gE[

Page 29: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201631

aNho<ny gu{ jI kI POj ky swQw imlkrduSmn POj my< BgdV mcw dI[ pIr jI nyXmunw ky iknwry vwlI qrP SwZu dl kI KUbiptwe~ kI[ phwVI rwjwAo< ky pw<v aKVgE[ es Xu© my< pIr bud`DwU Swwh jI ky dopuZ ASwrP Swwh qQww muhMmd Swwh, Ek Bwe~BUry Swwh sihq Anyko< murId SwhIidXw< ¤wÎqkr gE[ gu{ jI kI POj my< mh<q ikrpwldws, lwl c<d hlvwe~ Apny Kurcny qQwwkuqky ky swQw hI duSmno< kw sPwXw krqyjw rhy Qwy[ jb mh<q ikrpwl dws ny ApnyGoVy pr bYTy hI ‚pr kI Aor aTkr dono<hwQwo< sy lwTI ko pkVkr hXwq Kw< ky isrpr mwrw qo vh vhI< igr pVw[ Xh dyKkrduSmn kI POj my< BgdV mc ge~[ duSmnPOj hYrwn QwI ik gu{ jI ky is#K lwiTXo<ky swQw hI sPwXw krqy jw rhy hY<[

gu{ jI ky is#Ko< ny jIq ky inSwwnswihb Julw idE[ gu{ jI es j<g my< SwhIdhuE is#Ko< ky m÷q SwrIr aTvwkr pwa<twswihb ly AwE AOr ankw Apny hwQwo< syA<iqm s<ákwr Xmunw ndI ky iknwry ikXw[pIr bud`DwU Swwh jI BI Aw gE[ pIr bud`DwU SwwhjI kI bhwdurI Ev< vPwdwrI sy KuSw hokr gu{jI ny khw, ''pIr jI! AwpkI kubw~nI kois#K p<Qw hmySww Xwd rKygw[ Awpny sc kyilE Apny Bwe~, puZ qQww murId kubw~n ikEhY<[ hm Awp pr KuSw hY<[ Awp mw<go jo cwhqyho! hm AwpkI mw<g pUrI krky idl sy KuSwImhsUs kry<gy[''

pIr jI gu{ jI ky vcn sunkr dono<hwQw joVkr khny lgy, ''hy do jhwn kymwilk sÇcy pwqSwwh jI! Awp jI kw idXwhuAw bhuq kuC hY[ Awp jI ijsko eqnw

mwn-sMmwn do asko AOr #Xw cwihE? AgrAwp qut`Ty (dXwlu) ho qo Apny SwISw kykImqI rom jo Awpky k<Gy my< hY<, b$æSw do!''

Xh khqy huE pIr jI ny dono< hwQwo< kIA<juil-sI bnwkr gu{ jI ky Awgy kr idE[pIr jI kI mw<g pr gu{ jI ny Apny pivZkySwo< sihq k<Gw pIr jI ko b$æSw idXw[

pIr bud`DwU Swwh jI ªwrw ‰I gu{ goib<dis<G jI kI B<gwxwI kI j<g my< mdd krny kyPláv}p duSmno< ªwrw bwdSwwh AOr<gjæyb kybhuq kwn Bry gE[ phwVI rwjwAo< ny EkZqwbulwkr ApnI prwjX ky kwrxwo< pr ivcwrkI[ rwjw Pæqih Swwh ny es bwq kw BydbqwXw ik pIr bud`DwU Swwh jI Apny sgy-sMb<iDwXo< qQww murIdo< sihq gu{ jI kI mddhyqu AwXy Qwy, ijssy phwVI POj ko dono< qrPsy lVnw pV rhw Qww esI kwrxw ankIprwjX hue~ hY[

rwjw Pæqih Swwh ko Xh sUcnw askyEk BrosyXo^X guÎqcr ny dI QwI[ es bwqpr shmq hokr phwVI rwjwAo< ny bwdSwwhAOr<gjæyb ko idØlI my< iSwkwXq ilKkrByj dI[ pIr bud`DwU Swwh jI ky irSqydwrsYd Kw< ko pqw clw qo asny Xh iSwkwXqbwdSwwh ky pws n phu<cny dI[ srih<d kyPOjdwr ny sFOrw ky hwikm aámwn Kæwnko pIr jI ko kËl krny ky AwdySw dyidE[ pIr bud`DwU Swwh jI ko srkwr kIswijSw kw A<dwjæw ho gXw Qww, esilEaNho<ny Apnw swrw pirvwr nwhn qQwwsmwxww Byj idXw[ aámwn Kæwn ny pIr jIko bhuq hI byddI~ sy tukVy-tukVy kr kËlkrvw idXw Qww[

sn` 1710 e~. my< jb bwbw b<dw is<G

Page 30: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201632

bhwdur sFOrw AwE qo aNho<ny sFOrw prhmlw krky aámwn Kæwn ko Pw<sI prltkwkr asy asky ikE kI sjæw dI[ Xhw<ky muslmwno< ny bwbw jI kI ADwIngIávIkwr kr lI AOr ankI hr Awzw kwpwln krny kw Brosw idlwXw[ bwbw b<dwis<G bhwdur ny an pr Eqbwr krky ankyswQw SwuBic<qko< jYsw ÛXvhwr krnw Swu}kr idXw, ik<qu eNho<ny bwbw b<dw is<G bhwdurky swQw DwoKw ikXw[ eNho<ny srih<d kysUbydwr vjæIr Kw< ko Ek guÎq pZ Byjkrbwbw b<dw is<G bhwdur ky iv{© Xo^XkwX~vwhI krny kI ivnqI krny kI slwhbnwe~ qQww Apnw pUrw shXog dyny kw vwdwkrky Xh pZ bw<s kI porI my< iCpwkr EkGuVsvwr ªwrw vjæIr Kw< ky pws phu<cwny kIkoiSwSw kI[ Ek is#K ko an pr Swk honykI vjh sy ansy porI CInkr jæor syDwrqI pr Py<kI ijsky kwrxw vo tUt ge~qQww asmy< sy iCpw pZ inklkr is#Ko< kyhwQw lg gXw[ Xh pZ bwbw b<dw is<G bhwdurky swmny pySw ikXw gXw[ aNho<ny sFOrw kyswry muslmwno< ko EkZ ikXw qQww ansypUCw ik DwoKw dyny vwlo< ky swQw kYswÛXvhwr krnw cwihE ? sbny Ek Awvwjæmy< khw ik anko m÷ËXu ky Gwt aqwr dynwcwihE[ bwbw b<dw is<G bhwdur ny qur<qElwn kr idXw ik pZ pr háqw@wr krnyvwly swry AwdimXo< ko m÷ËXu ky Gwt aqwridXw jwE[ ijs áQwwn pr an swry dgwbwjæo<ko sjæw dI ge~, as áQwwn kw nwm kËlgFæIpV gXw[ Awjkl es áQwwn pr jYn hwe~ákUl cl rhw hY[

sFOrw Pæqih krny ky bwd as áQwwn

pr Ek ikly kw inmw~xw krvwXw gXw, ijsmy<hr v#q POj qYnwq rhqI QwI[ es ikly sybwbw b<dw is<G bhwdur kw mukwm lohgFælgBg swq-AwT iklomItr kI dUrI pr Qww[Awjkl es ikly ky kuC inSwwn hI Swy†w hY<[

bwbw b<dw is<G bhwdur ny sFOrw Pæqihkrny ky bwd vhI< ikly kw inmw~xw krny kyaprw<q Kwlswe~ inSwwn swihb Julw idXw[Xh inSwwn swihb bhuq hI pwvn mwnw jwqwhY[ hr v†w~ eskw colw bdlw jwqw hY AOrBwrI mwZw my< s<gq bhuq hI aËswh sy EkZhoqI hY[ ijn ÛXi#qXo< ko bwbw b<dw is<Gbhwdur ny es inSwwn swihb kI dyKBwl kyilE inXu#q ikXw Qww vy pIFæI-dr-pIFæI eskIsyvw-s<Bwl krqy Aw rhy hY<[ vy ‰I Am÷qsrijæly ky hY<[ ikly ky mu$X ªwr ky swmnybwbw b<dw is<G bhwdur ny Ek gu{ªwrw swihbBI bnvwXw Qww qQww bhuq swrI jæmIn askynwm lgvwe~ QwI[ sFOrw sy bwhr pUrb idSwwkI Aor Ek gu{ªwrw swihb kw inmw~xw ikXwjw rhw hY[ esky swQw hI Ek Cotw-swkuAw< hY[

es ngr kI AwbwdI sn` 1947 e~. my<Bwrq ky ivBwjn sy phly p<«h hjæwr kykrIb bqwe~ jwqI QwI[ sn` 1947 my< huEivBwjn ky smX muslmwn AwbwdI pwikáqwnclI ge~ QwI[ anmy< sy kuCyk log mwhOlSww<q hony ky bwd iPr Xhw< vwips Aw gE Qwy[

sFOrw my< is#Ko< kI AwbwdI bhuq kmhY[ Xhw< ky kuCyk is#Ko< ny imlkr pIr budDwUSwwh jI kI Xwd my< gu{ªwrw swihb kw inmw~xwkrny kw swhisk kwX~ ikXw hY[ Ek is#KAlwtI sy jgh KrIdkr Xh gu{ªwrw swihbbnwXw gXw hY[

Page 31: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201633

sYXd bd{¨In Asmw}P (pIr bud`DwU Swwh) kI b<swvlISwwh injæwmu¨In

[Swwh AÑdul hmId, g<j-E-elm (ijskw mjwr e~dgwh my< hY)

[Swwh AÑdul vwhwb Akqwb (eskw mkbrw mhØlw svwnIAw miájd my< hY)

[sYXd AÑdul hmId

[Swwh AlI Asgr

[rwjw Swwh ebRwhIm bwlw

[sYXd muhMmd ASwrP

[sYXd gulwm Swwh (B<gwxwI ky Xu© my< SwhId huE)

[sYXd bd{d`dIn Asmw}P (pIr bud`DwU Swwh)

[sYXd Swwh husYn-sYXd muhMmd b$æSw-sYXd muhMmd Swwh-sYXd ASwrP Swwh

[sYXd Aqw Swwh

[sYXd emwm Swwh

[sYXd muhMmd husYn-sYXd Awlm Swwh-sYXd milk husYn sYXd qsd`duk husYn-sYXd qhÛvr husYn

[

[ [ [ [

sYXd mksUdul husYn sYXd mnjUr husYn sYXd msIh husYn sYXd muhMmd hmId[ [ [

sYXd SwrwPq husYn (Xy J<g pwikáqwn cly gE Qwy) sYXd hYdr husYn [[

sYXd nwqk husYn-sYXd SwPIh AlI-sYXd elm husYn (Xy Ÿw<cI cly gE Qwy)[[[

sYXd munÛvr husYn-sYXd jæPr husYn-sYXd qsÛvr husYn-sYXd njær husYn (Xy J<g pwikáqwn cly gE Qwy)

Page 32: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201634

mn kI inm~lqw bnwm ‰m kI mhwnqw-fW. sËXy<«pwl is<G*

is#K Dwm~ mUlq: jIvn ko nXy isry sydyKny AOr smJny kw Dwm~ hY, ijsny ke~purwqn mwNXqwAo< ko bdlny kw swhs Brw,jo sidXo< sy clI Aw rhI QwI< AOr mnu†X komwXw-moh my< fwlny qQww km~kw<fo< my< alJwnyvwlI is© ho rhI QwI<[ gu{ swihbwn nymnu†X ko smwnqw kw AiDwkwr idlwny my<bVI Ahm BUimkw inBwe~ jo qËkwlIn vxw~-ÛXváQww pr ghrI cot QwI[ vxw~-ÛXváQww kwsbsy bVw Avguxw smwj ko Awzw dyny vwlo<AOr Awzw kw pwln krny vwlo< ko Awpsmy< bw<t dynw Qww[ Awzw dyny vwly inTØly AOrAkm~xX hony ky bwvjUd Ek qQwwkiQwq jwiqivSwy†w sy sMb<Dw ky kwrxw sMmwn AOrsËkwr ky AiDwkwrI ho gXy Qwy[ aNhy< AwjIivkwkI koe~ ic<qw nhI< QwI AOr anky injI kwXo~<ky ilE syvko< kI kqwr QwI[ Awzw kw pwlnkrny vwly idn-rwq Ktqy, Bw<iq-Bw<iq kykwX~-rojægwr krqy, iPr BI iqrákwr shnkrqy AOr ABwvgRáq jIvn hI ÛXqIq krqy[vy ke~ an AiDwkwro< sy v<icq Qwy jo kiQwqaÇc vg~ ko hwisl Qwy[ ANXwX, Swo†wxw krkylog Swwn sy rh rhy Qwy AOr idn-rwq ‰mkrny vwly duKo< my< jIvn ibqw rhy Qwy[ ‰Igu{ nwnk swihb ny sc AOr sMmwn ky ilEBwe~ lwlo jI jYsy ‰m krny vwlo< ky p@w my<KVy hokr milk Bwgo jYsy inTØlo< ko ankIvwáqivk jgh bqwny kw Xugw<qrkwrI swhs

ikXw, ijsny smwj ky pird÷SX ko bdlidXw[ smwj my< dwqw bn bYTy vg~ kw Ah<kwrAOr BRm qoVqy huE ‰I gu{ nwnk swihb nye~Svr ky sÇcy áv}p ko swmny rKw jo sBIkw s÷jk AOr pwlk hY[ askI s÷jnw my<smwnqw kI d÷i†t ko gu{ swihb ny iváqwrpUv~ks<swr ko Avgq krwXw[Ekw suriq jyqy hY jIA ]suriq ivhUxww koe n kIA ] (pºw 24)

prmwËmw ny sb ko Ek jYsw qn AOrqn ky BIqr Ek jYsI AváQww dI hY joanky mDX smwnqw kw sbsy bVw AOr sblAwDwwr hY[ jwiq, vxw~, smudwX ky AwDwwr logo<ny bnwXy huE hY< jo prmwËmw kI d÷i†t kyiv{© hY<[ smwj my< duK, s<qwp, ivroDw esIkwrxw hY< #Xo<ik smwj kI ÛXváQww prmwËmwkI d÷i†t AOr asky NXwX ky iv{© cl rhIhY[ SwwrIirk ‰m krny vwlo< ko hyX mwnwjwqw hY[ ‰I gu{ nwnk swihb ny do tUkSwÑdo< my< khw ik qQwwkiQwq aÁm, nIc kIsmwj ªwrw bnwe~ ge~ swrI pirBw†wwXy< inrQw~kAOr swrhIn hY< #Xo<ik sBI jIv prmwËmw kybnwXy huE AOr askI s<qwn hY< :Ey jI nw hm aqm nIc n miDwm hirsrxwwgiq hir ky log ] (pºw 504)

gu{ swihb ny mwnvIX smwnqw AOrsMmwn ko suiniScq krny ky ilE sw<swirkSwi#qXo< ko isry sy nkwrqy huE khw ik s<swr

*e~-1716, rwjwjI purm, lKn‚-226017, Pon: +9194159-60533

Page 33: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201635

my< hu#m mwZ prmwËmw kw clqw hY AOr sBIpr clqw hY[ koe~ BI Eysw nhI< hY jo askyhu#m ky ADwIn n ho :kudriq krnYhwr Apwrw ]kIqy kw nwhI ikhu cwrw ]jIA apwe irjku dy Awpy isir isir hukmuclweAw ] (pºw 1042)

gu{ swihb ny prmwËmw ko AQwwh Swi#qXo<kw ávwmI bqwXw jo s÷i†t ko ApnI soc veÇCw sy clw rhw hY AOr askI Xh eÇCwsvo~Çc hY[ es pr iksI kw koe~ vSw nhI<hY[ koe~ askI eÇCw pr svwl aTwny kIswmQX~ nhI< rKqw[ vhI sb jIvo< ko jNmdy rhw hY, pwln-po†wxw kr rhw hY[ Xh asqQwwkiQwq aÇc vg~ kw imQwk qoVny vwlwg<BIr s<dySw Qww jo ávX< ko inMn vgo<~ kypwlk ky }p my< pySw kr rhy Qwy AOr es BRmkw lwB aTwkr AmwnvIX ™ËX krny my<s<l^n Qwy[ es imQwk ko qoVny ky ilE hI‰I gu{ nwnk swihb ny AiBmwnI jæmI<dwrmilk Bwgo ky pkvwn ávIkwr krny syeNkwr kr idXw Qww[

gu{ swihb ny jhw< mwnvIX smwnqw kymUØXo< ko Awgy bFæwXw vhI< as ‰m koAwdrxwIX mwnw jo e~mwndwrI AOr lgn syikXw jwXy[ vxw~-ÛXváQww my< qQwwkiQwq @wiZXAOr bRw³xw vg~ ny rwÈX krny AOr Dwm~-km~Kud krny ky AiDwkwr ko Apny qk sIimqkr rKw Qww[ qQwwkiQwq vYSX smudwX ÛXwpwrAOr vwixwÈX my< lgw huAw Qww[ ANX sBIkwX~ inMn khy jwny vwly vg~ ky k<Dwo< prAwn pVy Qwy[ gu{ swihbwn kI d÷i†t QwI ikprmwËmw kI Swrxw my< jwny sy hI a©wr hYAOr Xh Swrxw sBI ky ilE hY[ prmwËmw kI

Swrxw my< zwn, sm÷i©, mwn hY :soe~ igAwnI ij ismrY Ek ]so Dwnv<qw ijsu buiDw ibbyk ]so kulv<qw ij ismrY suAwmI ]so piqv<qw ij Awpu pCwnI ] (pºw 1150)

gu{ swihbwn ny mnu†X ky swry guxwo<AOr swrI swmQX~ ko prmwËmw kI ™pw syjoV mnu†X ky swry kwXo~< ko AwdrxwIX bnwidXw AOr sBI mnu†Xo< ko smwn }p sysMmwn kw AiDwkwrI bnw idXw[ mnu†X kwA<qr Swu© ho qBI asky km~ Swu© AOrPldwXI ho<gy[pUrY Bwig gu{ pUrw pweAw ]A<qir nwmu inDwwnu idKweAw ]gur kw sbdu Aiq mITw lweAw ]nwnk iZsn buJI min qin suKu pweAw ] (pºw 798)

mnu†X kw inm~l mn asy A<qr kISww<iq AOr suK qo dyqw hI hY, s<swr my< BIasky suKo< kw inimÁ bnqw hY[ ijsky mnmy< prmwËmw kI mihmw bs rhI hY vh askykmo<~ my< BI ÛX#q hoqI hY AOr asky kmo~< kI‰y†Tqw ko suiniScq bnwqI hY[ mnu†X vhIkm~ krqw hY jo prmwËmw ky guxwo< ky AnukUlhoqy hY< :soe~ k<mu kmwe ijqu muKu ajlw ](pºw 397)

vq~mwn my< Xh sbsy ávixw~m is©w<q hYik mnu†X ‰I gu{ Arjn dyv jI ky apro#qindy~Sw kw A@wrSw: pwln kry[ Awj BR†twcwr,Anwcwr AOr kÁ~ÛXhInqw kw vwqwvrxwmwnvqw kw dm Go<t rhw hY[ logo< kwivSvws cUk gXw hY[ e~mwndwrI sy ‰m krkyjIivkw-Aj~n krnw log BUlqy jw rhy hY<AOr Eysy kmo~< kI Aor aNmuK ho rhy hY< jo

Page 34: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201636

Ëvirq lwB vwly ho< Bly hI asky ilE A<qrkI inm~lqw kw @wX ho AOr AsËX ko Dwwrxwkrnw pVy[ mn kI inm~lqw ko ËXwg krikE gXy km~ kBI BI suKdwXk nhI< hoqy AOrankw Pl Bognw hI pVqw hY :bwbw bolIEy piq hoe ]‚qm sy dir ‚qm khIAih nIc krm bihroe ] (pºw 15)

mnu†X Eysy kwm kry ijssy askImXw~dw AOr sMmwn bnw rhy[ vh kOn-sykwX~ kry AOr kYsy kry eskw inxw~X askymn kI inm~lqw AOr prmwËmw pr AwáQwwAOr smp~xw hI krqw hY[ Xid mnu†X ny mnsy prmwËmw ko d÷Fæqw sy Dwwrxw ikXw huAw hYqo asky km~ BI ‰y†T ho<gy AOr asy ehlokmy< hI nhI< prlok my< BI sMmwn imlygw[ mnkw prmwËmw ky mwg~ sy ivcilq honw askykmo~< my< BI ¤kt hoqw hY, ijssy mnu†X kod<f Bognw pVqw hY[ gu{ swihbwn ny AvDwwrxwwáQwwipq kI hY ik mnu†X ‰m kry AOr mwZ‰y†T km~ kry[ ‰y†T km~ ko srlqw sypirBwi†wq krqy huE ‰I gu{ Arjn dyv jIny khw ik ijn kmo~< sy mnu†X ko Biv†X my<AQwvw prmwËmw ky sm@w Swim~<dw honw pVy Eysykm~ mnu†X n kry[ km~, ‰m kI es AiªqIXÛXw$Xw sy hr vh ‰m AOr ‰m krny vwlw‰y†T ho jwqw hY, ijsky mUl my< prmwËmw kwic<qn AOr a ySX my< pivZqw ho[ Eysw km~koe~ BI ho AOr asy krny vwlw koe~ BI hoessy Kws A<qr nhI< pVny vwlw[ ‰I gu{rwmdws jI ‰I gu{ Amrdws jI ky dwmwdQwy[ (smwj my< dwmwd kw Awj BI iviSw†táQwwn mwnw jwqw hY[) esky bwvjUd vy ‰Igoe<dvwl swihb my< bwalI ky inmw~xw hyqu isr

pr imt`tI ky tokry Foqy rhy[ jb ankypirvwr ky logo< ny es pr AwpiÁ jwihr kIqo ‰I gu{ Amrdws jI ny khw Qww ik ''‰Igu{ rwmdws jI ky isr pr gwry, imt`tI kItokrI nhI< vrn` dIn duinXw kw CZ hY[mwnvIX ‰m kI qulnw dIn duinXw kIbwdSwwhq sy krnw ‰m kw sbsy bVw sMmwnhY jo s<swr my< Awj qk nhI< huAw[ essy BIAiDwk mhäv kI bwq Xh hY ik Xh gu{ËvkI prI@ww kI ksOtI bnw AOr Awgy cl kr‰I gu{ Amrdws jI ny ‰I gu{ rwmdws jIko gurg¨I pr AwsIn ikXw[

bwbw buf`Fw jI ko ankI AwiËmkaºiq ky kwrxw bR³zwnI khw gXw AOr ‰Igu{ nwnk swihb ny ávX< aNhy< Apwr sMmwnkw hkdwr bnwqy huE ansy ‰I gu{ A<gd dyvjI kI gu{qw kI rámy< krvwe~ QwI<[ Xh pr<prwA<q qk clI ijsy bwbw buf`Fw jI ky v<Swjo<ny BI inBwXw[ Eysy mhwn bwbw buf`Fw jIjIvn ky A<iqm crxw my< T§w gw<v my< rhkrgu{-Gr kI syvw ikXw krqy Qwy[ gu{-Gr kIsyvw vy bVI ‰©w AOr ¤ym sy krqy Qwy[ jb‰I Am÷qsr ngr bswXw gXw qo ‰I gu{rwmdws jI ny iBº-iBº @wyZo< ky kuSwlkwrIgro<, rojægwr krny vwlo< ko sMmwnsihq bulwvw Byj kr ‰I Am÷qsr bulwXwAOr Xhw< bsny my< ankI shwXqw kI[ eskyswQw hI is#Ko< ko BI a´og, ÛXwpwr ky ilE¤yirq ikXw gXw[ Xh smwj ky AwiQw~k ivkwskI idSww my< bhuq bVw kdm Qww[

Awj ky AwiQw~k ivkws kI AvDwwrxwwAOr gu{ swihbwn ky ic<qn my< mOilk A<qrhY[ gu{ swihbwn ny ijs ‰m, rojægwr kIbwq kI vh mwnvIX smwnqw ko áQwwipq

Page 35: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201637

krny vwlw AOr A<qr kI Swuicqw sy Anu¤wixwqQww[igAwn ivhUxww gwvY gIq ]BuKy mulw< Gry msIiq ]mKtU hoe kY k<n pVwE ]Pk{ kry ho{ jwiq gvwE ]gu{ pI{ sdwE m<gxw jwe ]qw kY mUil n lgIEy pwe ]Gwil Kwe ikCu hQwhu dye ]nwnk rwhu pCwxwih sye ] (pºw 1245)

‰I gu{ nwnk swihb ny apro#q vcnmy< sw<swirk loB-moh vSw ikE jw rhy kmo~<AOr A<qr kI Swu©qw sy AiBBUq hokr ikEjwny vwly ‰m my< A<qr ikXw[ aNho<ny khwik ‰m kI svw~iDwk Avzw Dwm~ jgq my< horhI hY[ Dwm~ ky nwm pr nwnw km~ ikE jwrhy hY< AOr jIivkw ky ilE ANX sw<swirklogo< pr Awi‰q honw pV rhw hY joAkm~xXqw, Azwnqw AOr ADwm~ hY[ Eysy logkdwip sMmwn ky Xo^X nhI< hY<[ vy vwáqv my<jwnqy hI nhI< hY< ik Dwm~ #Xw hY AOr kÁ~ÛX#Xw hY[ e~Svr ny mnu†X ko jo qn idXw hYeskI swr, s<Bwl mnu†X ko ávX< krnI hY,ijsky ilE ‰m AwvSXk hY[ esI ilE gu{swihbwn ny pirvwr, smwj, s<swr ky ËXwgkw in†wyDw ikXw Qww, vn, k<drwAo< my<, pv~qo<pr vws, hT, vRq Awid ko ÛXQw~ bqwXw Qww[aNho<ny qn kI swDwnw ky áQwwn pr mn kIswDwnw kI bwq kI, ijsy swDwny sy jg kojIqw jw skqw hY AOr Xh s<swr, smwjAOr Gr my< rh kr Apny dwiXËvo< kw inv~hnkrqy huE ikXw jw skqw hY[ gu{ swihbwnny en dwiXËvo<, ‰m ko as mn sy joVw joprmwËmw ky swQw hI joVw jw skqw hY[

mnu ku<c{ kweAw aidAwnY ]gu{ A<ksu scu sbdu nIswnY ]rwj duAwrY soB su mwnY ] (pºw 221)

Apny mn ko swDwnw Aiq AwvSXk hY[mn pr gu{ ky zwn kw A<kuSw honw cwihE,jo ivkwro< ko jIq lynw AOr prmwËmw kISwrxw my< jwny kI Xui#q isKwqw hY[ es zwnsy mnu†X inil~Îq AOr iniv~kwr ho jwqw hY[asky A<dr kw áv n†t ho jwqw hY AOr vh¤Bu kw ho jwqw hY[ jo ¤Bu kw hY qQww ¤BujYsw AOr ¤Bu ky AnukUl hI ÛXvhwr krqwhY[ vh jo kuC Aij~q krqw hY assy AOro<kI shwXqw krny kI llk rKqw hY, jYsIdwnv÷iÁ AOr apkwr kI Bwvnw prmwËmw my<¤kt ho rhI hY[ ‰m vh hY ijssy mnu†XKud ky swQw-swQw ANX kw Blw krny myy< BIsmQw~ ho[ gu{ swihbwn ªwrw clwe~ ge~ dsv<DwkI rIiq es rwh ko pu†t krny vwlI hY[dsv<Dw mwZ AwiQw~k mdd nhI< guris#K kIas d÷i†t kw BI pircwXk hY jo mwnvIXsmwnqw AOr sMmwn ky ilE ¤yirq krnyvwlI hY[ Xh AqulnIX hY ijsy Dwwrxw krkys<swr Awj qmwm smáXwAo< sy mu#q ho skqwhY AOr ‰y†T smwj kI rcnw kI Aor AgRsrho skqw hY[ hr ‰m krny vwlw ¤wxwI mnko prmwËmw ky BX my< rKkr ‰m kry qoXh hmwry smwj ky ivkws kw aÁm bIj-m<Z hogw[ esky ibnw AwiQw~k nIiqXo< ky do†wBogny ky ilE hm ivvSw rhy<gy[

Page 36: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201638

gurbwxwI my< bR³-zwn-fW. nrySw*

gurbwxwI my< Prmwn hY-- ''bRhm igAwnIprapkwr amwhw ]'' bR³zwnI ky mn my<propkwr kw amwh (aËswh) hoqw hY[ kwrxwXh ik askw ic<qn-mnn bR³zwnI kobqwqw hY ik s÷i†t ky ¤ËXyk ¤wxwI ky swQwaskw Ek sMb<Dw hY, Ek irSqw hY, #Xo<ikasky BIqr BI vhI AwËmw mOjUd hY, jo myryA<dr hY[ es nwqy sy s÷i†t kw ¤ËXyk ¤wxwImyrw sgw hY[ Apno< kI Blwe~ ky ilE, Apno<ky kØXwxwwQw~, Apno< kI shwXqw ky ilE kuCBI krnw mwnv-¤™iq hY[ bR³-zwn ho jwnypr propkwr asky ilE idKwvw-mwZ nhI<rhqw[ iksI dUsry ky ilE kuC BI krny kwaËswh asy prmwQw~ my< ¤v÷Á krqw hY qQwwprmwQw~ kw ¤ËXyk ¤Xws asy prm Awn<d dyqwhY[ XhI asky amwh kw ¤yrk qäv hY[

zwn iksI ko idXw nhI< jw skqw,kyvl iSw@ww Xw iv´w dI jw skqI hY[ iv´wzwn qb bnqI hY, jb vo ávwnuBUq ho jwqIhY[ iksI ky ªwrw BI bR³ (¤Bu) ky iv†wX my<kuC BI bqwXw jwE, bqwny vwlw Apnw bR³-iv†wXk zwn hI #Xo< n bqw dy, Xh dyny vwlykw zwn hI rhygw, lyny vwly kw nhI<[ lynyvwly kw zwn qb bnygw, jb vh eskwAnuBv ávX< kr lygw[ esIilE gu{ kyvlmwg~dSw~n krqw hY, rwáqw bqwqw hY, rwáqy prclny kI iviDw bqwqw hY, lyikn clnw iSw†Xko ávX< hI hoqw hY[ iSw†X jb pUrI in†Tw ky

swQw, pUxw~ smp~xw-Bwv ky swQw bR³-mwg~ kwpiQwk bnqw hY qo askw miáq†k asky mn Xwivvyk ky swQw alJnw CoV dyqw hY[ qb asyjo BI AnuBv hoqw hY, vh askw Apnw zwnhoqw hY[ iSw†X kw ávwnuBv gu{ ªwrw ¤dÁ zwnkw sËXwpn krqw hY, qb iSw†X zwnI bnqw hY[gurbwxwI bR³zwnI ko pirBwi†wq krqI hY :min swcw muiK swcw soe ]Av{ n pyKY Eksu ibnu koe ]nwnk eh lCxw bRhm igAwnI hoe ] (pºw 272)

ijsky mn my< kyvl sËX bsqw hY,ijskI vwxwI sdw sËX bolqI hY, jo bR³ kyAiqir#q iksI ANX ko nhI< jwnqw, ‰I gu{Arjn dyv jI khqy hY< ik vhI bR³zwnI hY[

sËX #Xw hY? jo bR³zwnI ky ²dX my<bsqw hY[ XhI ik smáq AwËmwE< prmwËmwkw A<Sw hY<, ijNhy< iviBº ¤kwr ky SwrIr¤dwn krky km~ ky b<Dwn my< bw<Dw idXw gXwhY[ ÛXi#q ijs ¤kwr ky km~ krqw hY, asIky AwDwwr pr asky Agly jNm kw inDww~rxwhoqw hY[ kuC mqwvl<ibXo< ky Anuswr ensmáq AwËmwAo< ko bR³ Ek idn Apny my<smyt lygw, vwips bulw lygw[ ijs idn Eyswhogw asI idn kw nwm 'mhw¤lX', 'kXwmq''fUMsfy' Awid rKw gXw hY[ gurmiq ky Anuswrvwáqivkqw Xh hY ik jo AwËmwE< ¤bu© hY<[

*169, sy#tr-17, p<ckUlw-134109

(Soˆw p÷ T 43 pr)

Page 37: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201639

Bwe~ s<qoK is<G jI ky bwry my< ¤wÎq Koj-fW. Dwrm is<G*

mhwkiv Bwe~ s<qoK is<G mDXkwl kyis#K eiqhws, ivSwy†wq: gur-eiqhws, gurmiqivcwrDwwrw, AwDXwiËmk dSw~n qQww ¤c<f ivªqwkw tkswlI nmUnw Qwy[ vy s<á™q ky p<ifq,bRj Bw†ww my< inpuxw qQww aÇc koit ky kivAOr p<jwbI s<vydnw ky ghn zwqw Qwy[ is#Kjgq ky cuin<dw guris#Ko<, jo eÁPwk sylyKk BI Qwy, jYsy Bwe~ gurdws jI, Bwe~ n<dlwl jI qQww Bwe~ mnI is<G jI Awid ky swQwBwe~ s<qoK is<G jI kw nwm bhuq sMmwnsihq ilXw jwqw hY[ Bwe~ swihb ky ªwrwricq gR<Qwo< my< sbsy ¤is© ''‰I gur ¤qwpsUrj'' gR<Qw hY, ijskI kQww gu{ªwrw swihb my<purwny smX sy hoqI Aw rhI hY[

pcws hjæwr sy AiDwk b<do< my< ilKy gEapro#q gR<Qw my< Eyiqhwisk ¤s<g ApnI-ApnIjgh mhävpUxw~ hY<, ik<qu Agr s<i@wÎq my< EkhI bwq krnI ho qo Bwe~ jI ªwrw ‰I gu{goib<d is<G jI ky BwrqIX smwj, eiqhws Ev<s<á™iq ko idE gE Xogdwn ky bwry my< ilKwgXw Ek kibÁ dyKnw hI kwPI hogw[ esb<d my< Bwe~ s<qoK is<G jI bXwn krqy hY< ikAgr ‰I gu{ goib<d is<G jI n hoqy qoBwrqIX AQwvw ih<dU smwj v s<á™iq kw kuCBI Swy†w nhI< bcnw Qww :Cwe jwqI Ekqw Anykqw iblwe jwqI,hovqI kucIlqw kqybn kurwn kI[pwp hI ¤pk jwqy Dwrm Dwsk jwqy,

brn grk jwqy sihq ibDwwn kI[dyvI dyv dyhury s<qoK is<G dUr hoqy,rIq imt jwqI kQww bydn purwn kI[‰I gu} goib<d is<G pwvn Dwrm sUr,mUrq n hoqI ja pY ikrpw inDwwn kI[

Bwe~ s<qoK is<G jI 19vI< SwqwÑdI ky¤Qwm mDX ky eiqhwskwr Qwy[ eiqhws lyKnkw Ek sIDww-sw is©w<q hY ik as v#q qkiksI BI iv†wX pr ilKy gE sRoq gR<Qw ekt`TwikE jwE<[ anky ADXXn ky aprw<q pirxwwminkwly jwE< qQww ankw Apny koxw qQww m<Swwky muqwibk ÛXw$Xwn kr idXw jwE[ Bwe~s<qoK is<G jI ny ''‰I gur ¤qwp sUrj'' qQww'‰I gur nwnk ¤kwSw' gR<Qwo< my< XhI iviDwApnwe~ hY qQww as smX qk ijqny BI gR<QwgurmuKI A@wro< my< aplÑDw Qwy, an sBI sRoqo<sy shwXqw lI hY[

Bwe~ s<qoK is<G jI ªwrw ricq gR<Qwo< '‰Igur nwnk ¤kwSw' qQww '‰I gur ¤qwp sUrj'ko kuC ivªwno< ny eiqhws kw nwm idXw hY,kuCyk ny Eyiqhwisk kwÛX qQww kuCyk ny esyeiqhws kw imiQwhwsIkrxw khw hY[ ik<qu scXh hY ik is#K eiqhws pr Koj krny vwlwkoe~ BI ÛXi#q Bwe~ s<qoK is<G jI koAndyKw nhI< kr skqw[ Anyk puáqky< EysIdyKny ko imlqI hY< jo apro#q gR<Qwo< kI srlÛXw$Xw v tIky hY<[ Xh Alg bwq hY ik iksIlyKk ny AwDwwr gR<Qwo< ky }p my< enkw nwm

*BUqpUv~ ADX@w, p<jwbI ADXXn ákUl, gu{ nwnk dyv XUnIvis~tI, ‰I Am÷qsr, Pon: +9198889-39808

Page 38: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201640

idXw hY AOr iksI ny nhI<[ is#K eiqhws kybwry my< ''‰I gur ¤qwp sUrj'' gR<Qw ky hvwlydynw swDwwrxw bwq hY[ esky mhäv koávI™q krqy huE iSwromixw gu{ªwrw ¤b<DwkkmytI ny es gR<Qw ky pun: s<pwdn kw kwX~hwQwo< my< ly rKw hY[

Bwe~ s<qoK is<G jI kI mihmw qo kwPIpurwnI hY, ik<qu Koj kÁw~Ao< kw DXwn eskIAor ÈXwdw nhI< gXw[ bIsvI< sdI ky Awr<Bmy< ''is<G sBw lhr'' ky ¤Bwv ky ADwIn is#Keiqhws ky bwry my< nvIn vYzwink d÷i†tkoxwo<sy Koj hony lgI[ Bwe~ s<qoK is<G jI kybwry my< Koj kw sbsy phly kwm Bwe~ vIris<G jI ªwrw anky gR<Qw kw s<pwdn hY[ Xhs<pwidq gR<Qw 1934 e~. my< 'Kwlsw smwcwr'ªwrw cOdh ijØdo< my< Cwpw gXw[ phlI ijØdBUimkw Xw ¤áqwvnw kI hY jbik bwkI qyrhijØdo< my< AQwo~< qQww itÎpixwXo< sihq mUl pwThY[ ¤áqwvnw my< Bwe~ vIr is<G jI ny Bwe~s<qoK is<G jI kI koe~ sdIvI qQww aicqXwdgwr kwXm n hony ky kwrxw is#K kOmky ¤iq iglw BI ikXw Qww[ essy aËswihqhokr AorIE<tl kWlyj, lwhOr ky p<jwbIADXwpk zwnI Kjæwn is<G ny Bwe~ s<qoK is<GjI kI Xwdgwr kwXm krny qQww esky bwrymy< Koj krny kw kdm aTwXw[ enky ¤XËno<sdkw Bwe~ s<qoK is<G jI ky pYq÷k gw<v nUrdI srw< my< gu{ªwrw swihb ky }p my< XwdgwrkwXm hue~[ gw<v kw nwm bdlkr 'iklw kivs<qoK is<G' rKw gXw qQww 1966 e~. my< zwnIKjæwn is<G kI s<pwidq puáqk ''jIvn kQwwcUVwmixw kiv s<qoK is<G jI'' ¤kwiSwq hue~[es ¤kwr Koj kI bwq Swu} ho ge~[ Kojky Xy dono< ¤XËn apwiDw inpy~@w Qwy[ s. ipAwrw

is<G pdm kI puáqk ''mhwkiv s<qoK is<G''(1964 e~.) BI esI ‰yxwI my< rKI jw skqIhY[ Awr<iBk ¤XËn hony ky kwrxw Koj my<enkw Apnw mhäv hY[

Bwe~ s<qoK is<G jI ky bwry my< apwiDwswpy@w Koj kwX~ fW. jX Bgvwn goXl kyih<dI Koj ¤b<Dw ''nwnk ¤kwSw AOr gur ¤qwpsUX~ ky kwÛX qËvo< kw ADXXn ivSwy†wq: C<dAOr Al<kwr kI d÷i†t sy'' sy hoqw hY, joaNho<ny ApnI pI. Ec. fI. kI ifgRI ky ilEku{@wyZ XUnIvis~tI, ku{@wyZ ko 1964 e~. my<pySw ikXw qQww jo 1970 e~. my< puáqkIX }pmy< Cpw[ fW. goXl kI Bwe~ swihb ky bwry my<Koj kI do ANX ilKI puáqky< BI hY< : ''gur¤qwp sUrj gR<Qw'' s<i@wÎq qQww ''mhwkiv Bwe~s<qoK is<G'' (1992 e~.)[ pI.Ec. fI. áqr prhI A<gRyjI my< huAw fW. swib<drjIq is<G swgrkw Koj kwX~ Historical Analysis of Nanak

Parkash gu{ nwnk dyv XUnIvis~tI, ‰IAm÷qsr ªwrw 1993 e~. my< ¤kwiSwq huAw[apwiDw swpy@w Koj my< Aglw kwX~ fW. {ip<drkOr (kwhlo<) kw Bwe~ s<qoK is<G jI ™qqQww Bwe~ vIr is<G jI ªwrw s<pwidq ''‰I gur¤qwp sUrj gR<Qw'' (14 ijØdy<) kw sMb<DwsUck iv†wX sUcI, sihq Bwe~ vIr is<G jI kysitÎpxw s<pwdn ky jo ''mhwkiv Bwe~ s<qoKis<G ricq ‰I gur ¤qwp sUrj gR<Qw kIAnuŸmixwkw'' nwm ky ADwIn p<jwbI XUnIvis~tI,pitXwlw ªwrw 1998 e~. my< Cp cukw hY[ es¤kwr myrI jwnkwrI ky Anuswr ih<dI, A<gRyjIqQww p<jwbI my< qIn SwoDw ¤b<Dw ¤vwn hokr¤kwiSwq ho cuky hY<[ esky smwnw<qr apwiDwinpy~@w Koj BI jwrI hY[ es Œ÷<Klw my< fW.hrmIq is<G kI s<pwidq puáqk ''Bwe~ s<qoK

Page 39: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201641

is<G dw rcnw s<swr'' (1991 e~.) hY[ espuáqk ky inb<Dw vwáqv my< p<jwbI AkwdmI,idØlI ªwrw Bwe~ swihb ky bwry my< krvwe~ ge~Ek s<goi†T my< pFæy Ev< ivcwrxw ikE gEKoj-pZ hY<[ Xy eiqhwskwrI, dSw~n, kwÛXklw qQww Bw†ww kI d÷i†t sy ilKy huE hY<[ Bwe~s<qoK is<G jI ky gR<Qwo< my< iBº-iBº ¤kwr kIeqnI swmgRI hY ik enmy< sy AOr ke~ Koj-iv†wX FU<Fy jw skqy hY<[ mDXkwlIn p<jwbIswihËX ky bwry my< Koj krnI idn-b-idndu†vwr ho rhI hY qQww Xid aËswhI vsmQw~vwn Kojkwr Bwe~ s<qoK is<G jI ky bwrymy< Koj ko hwQw fwl sky< qo vy esmy< syAvSX hI kuC mOilk qQww swQw~k FU<Fny kyXo^X ho jwE<gy[

e<jI: s. krmjIq is<G ªwrw s<pwidq''swihq ggn dy sUrj : mhwkiv Bwe~ s<qoKis<G'' puáqk Bwe~ s<qoK is<G jI ky jIvn,smkwlIn eiqhws, swihËX syvw, kwÛX kOSwlqwqQww eiqhws d÷i†t pr Koj my< Ek mhävpUxw~bFæOqrI hY[ s. krmjIq is<G kw Apnw @wyZqo cwhy e<jInIXir<g qQww qknIkI iSw@ww hYik<qu Apny idv<gq ipqw s. rxwjIq is<G KVgkI rcnwAo< ko Xo^X F<g sy s<pwidq krny,Cwpny qQww ivªwno< ky swQw myl-jol ny ankyA<dr BI Koj krny kI AlK jgw dI hY[Xh puáqk esI AlK AOr SwOk kw ¤iqPlhY[ esmy< lgBg 25 inb<Dw hY<[ enmy< sy C:inb<Dw idv<gq rxwjIq is<G KVg kI klm syhY<[ Xy sBI mhwkiv Bwe~ s<qoK is<G jI kISwi$æsXq, jIvnImUlk ivvrxwo<, qËkwlIn eiqhws,swihËX syvw, kwÛX klw qQww eiqhws d÷i†t kybwry my< hY<[ en inb<Dwo< my< KVg jI ny Bwe~jI ky bwry my< imlqy ¤ËXyk qQX kI CwnbIn

kr asky sMb<Dw my< Apnw inxw~X idXw hY[Ek suXo^X Kojkwr kI Bw<iq aNho<ny ¤ËXykpUv~ Kojkwr ky swQw s<vwd rcwkr bhuqaicq SwÑdo< my< ApnI Dwwrxww pySw kI hY[s<i@wÎq my< khnw ho qo Xy C: inb<Dw hI puáqkkw mUl AwDwwr hY<[ ANX inb<Dw enmy< pySw ikEnukqo< kw iváqwr hY<[ idv<gq Bwe~ KVg is<Gko Bwe~ s<qoK is<G jI ky bwry my< Koj kIlgn zwnI Kjæwn is<G ny lgwe~, #Xo<ik dono<ky mn my< Bwe~ jI kI dyn kI bhuq k« QwI[zwnI Kjæwn is<G Kud BI Bwe~ s<qoK is<G jIky bwry my< Ek puáqk qYXwr krky Cpvw cukyQwy qQww anko Xh ¤yrxww Bwe~ vIr is<G jIªwrw ¤wÎq hue~[ zwnI Kjæwn is<G ky bwry my<es puáqk my< s. rGbIr is<G (Brq) kw EkbiFæXw AwlyK Swwiml hY jo Koj kI d÷i†t syAËX<q mUØXvwn hY[ s. rxwjIq is<G KVg kybwry my< BI qIn jIvnImUlk inb<Dw hY<[ fW.hrmIq is<G, fW. gurmuK is<G, fW. rwm mUiq~,fW. rwij<dr is<G, fW. AwSww n<d vohrw, fW.hrb<s kOr (s^gU) qQww zwnI ibSwn is<GAwid lyKko< ky inb<Dw BI hY< Bwe~ s<qoK is<GjI ky bwry my<[ e<jI. s. krmjIq is<G ky qIninb<Dw Bwe~ s<qoK is<G jI kI rcnwAo<,'mhwn koSw' my< imlqy ''‰I gur ¤qwp sUrjgR<Qw'' ky hvwlo< qQww Bwe~ jI kI Bw†wwXIinpuxwqw ky bwry my< hY<[ e<jI. s. krmjIq is<Gny Bwe~ s<qoK is<G jI ky bwry my< ÈXwdwqrhr qrh kI swmgRI kI smI@ww krny kyaprw<q es puáqk my< nXy ¤swr joVny kw¤XËn ikXw hY[ Xh puáqk phly huE Koj kwX~my< inScX hI mhävpUxw~ bFæoqrI hY[

Page 40: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201642

ely#töWink isgryt BI ávwáQX ky ilE hwinkwrk hY-fW. nvrËn kpUr*

ely#töWink isgryt kw Awiv†kwr sn`2003 my< Ek cInI AO†wiDw-ivŸyqw hWn ilkny ikXw Qww[ an idno< Xh ÛXi#q 'goØfnföygn holif< jæ' nwmk k<pnI my< kwm krqwQww[ es k<pnI kw nwm Ab '{Xwn' hY, joik sn` 2005 sy es X<Z kw inXw~q kr rhIhY[ es X<Z kw lGu nwm e~-isgryt (E-

Cigarette) hY[ esmy< Ek nlI hoqI hY[ mu<hmy< fwlny vwly ‚prI Bwg ko mwaQwpIs khqyhY<[ e~-isgryt ky inmw~qw esy 'kwrqUs'(Cartridge) khqy hY<[ es nlI my< iviBºmwZwAo< my< Gulw huAw q<bwkU kw iv†w (Absorbent

Nicotine) Brw jwqw hY[ es iv†wYly rs koBwp bnwny vwly AOr nlI ky BIqr rKy gEX<Z ko prmwxwukrxw klw X<Z (Atomizer)

khqy hY<[ esmy< Ek bhuq hI hØkI Dwwqu-inim~q bYtrI (Lithium-ion battery) hoqIhY[ Xy dono< X<Z q<bwkU ky iv†wYly qËv(Nicotine) ko Gulwny my< shwXk hoqy hY<[t`XUb ky BIqr gE q<bwkU ky iv†wYly qËv(Nicotine) ko e~-ili#vf AQwvw ''e~-jUs''BI khqy hY<, jo ik sY<kVo< ávwd vwly(Hundreds of Flavors) hoqy hY<[

l<dn ky luiXsivly ivSviv´wlX ky ²dX-DwmnI AO†wiDw ivBwg (Cardiovascular

Medicine Department) kI ADX@ww fW. A{xwwBtnwgr kw mq hY ik Bly hI e~-isgryt my<DwuE< vwly isgryt sy nSwIly qËv km hY<, iPr

BI esmy< iv´mwn q<bwkU kw iv†wYlwpn ¤Xogkqw~ky ávwáQX ky ilE hwinkwrk hY[

e< lY<f ky imfl AOr hwe~ ákUlo< kycwlIs hjæwr bÇco<, jo ik bVI AváQww kylogo< kI qrh e~-isgryt ko hwin rihqsmJkr pIqy hY<, ny bqwXw ik anmy< syAiDwkw<Sw log sw<s ky {kny AOr essy juVIbImwirXo< sy prySwwn rhqy hY<[ EysI hwinkwrkbwqo< ko dyKkr Amyirkw kI ²dX rog s<áQwwny suJwv idXw hY ik CotI amR ky bÇco< kodukwndwr eNhy< n bycy<[1

ÑlUm vg~ ky ákUl AWP piÑlk hYØQw kyvYzwink jWn hWpik<s kw khnw hY ik e~-isgryt kI Bwp sU<Gny sy Ek hI ks my<1014 q<bwkU ky mUl iv†wYly qËv mnu†X kySwrIr my< Gus jwqy hY<, jo ik DwminXo< sys<<cwr krny vwly r#q-kxwo< ko hwin phu<cwskqy hY<[ e~-isgryt cwhy KulyAwm pIXw jwEAQwvw iksI b<d kmry my<, askw hwinkwrk¤Bwv ávX< ky swQw-swQw pws my< bYTy ÛXi#qpr BI hoqw hY[ e~-isgryt my< Bry jwny vwlydm qQww ANX rog-invwrk AO†wiDwXo< sy Xu#qq<bwkU ky iv†wYly qËvo< vwly X<Zo< kw cUho< pr¤Xog krky apXu~#q vYzwink ny Xy qQX ¤ktikE hY<[2

di@wxw-pUv~ EiSwXw kI ivSv ávwáQX s<áQwwkI @wyZIX indy~iSwkw pUnm KyZpwl is<h kwkQwn hY ik sn` 2005 my< q<bwkU ky iv†wYly

*1697, jIvn s<q kWtyj, dyvwn mUl c<d átöIt, njdIk AwX~ smwj, pitXwlw-147001 (p<jwb)

Page 41: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201643

qËvo< ko bYtrI kI Swi#q sy Bwp bnwkrsU<Gny vwlI swmgRI kw ivSv ÛXwpwr 30 Krb{pE kw Qww[ es swmgRI my< lgBg AwThjæwr sug<iDwXo< kw ¤Xog hoqw hY, ijnkw ávwdPlo< AOr murÑbo< kI KuSwbU jYsw hoqw hY[esky kwrxw ikSworo< my< e~-isgryt kw ¤clnbFæ jwny sy syvn-kqw~Ao< kI s<$Xw sn`2012 my< sn` 2008 kI qulnw my< dugnI hoge~[ Eysy bhuq sy ¤mwxw imly hY< ik q<bwkU kwiv†wYlw qËv Bly hI kyvl isgryt ky DwuE< ky}p my< n ho, iPr BI mw< ky gB~ my< pl rhybÇcy qQww ikSworo< ky mwnisk ivkws my<pro@w }p sy sU<Gny ky kwrxw bwDwk bnqw hY[XhI nhI<, eskI mwZw BI q<bwkU sy Bry gEisgryt AOr cu{t ijqnI hI hoqI hY[

en sBI kwrxwo< sy is<gwpur AOr bRwjæIlkI srkwro< ny e~-isgryt ky inmw~xw pr¤iqb<Dw lgw idXw hY[ ivSv ávwáQX s<gTn kIdi@wxw-pUvI~ @wyZ kI SwwKw ny julwe~, 2014 my<

Bwrq my< AwXoijq gol myjæ sMmyln my<ivcwr-ivinmX ky pScwq qQww }s kI rwjDwwnImWáko my< A#qUbr, 2014 my< huE q<bwkUinX<Zxw sMmyln my< XhI suJwv idE ik Gro<,kwX~-áQwlo< qQww KulyAwm e~-isgryt pr ¤iqb<Dwlgwny ky Aiqir#q ivzwpno< ªwrw enky ¤Xogky ¤cwr pr BI rok lgwe~ jwE[3s<dB~-sUcI :1. Times of India, Mumbai; 26th August,

2014 (Konteya Sinha : U.S. Health body

Classifies e-cigs as cigarettes.)

2. Ibid, 6th February, 2015 (Konteya Sinha:

E-Cigarettes as bad for lungs as traditional

ones.)

3. Ibid, 10th October, 2014 (Poonam

Khetrapal Singh: only a smoke screen,

Electronic Cigarettes are not entirely

harmless and need to be regulated.)

vy km~b<Dw nhI< bnwqI hY< AOr SwrIr ky rhqyhI bR³ ky swQw Apnw qwdwËMX bnw lyqI hY<;asky swQw Apnw sMb<Dw bnw lyqI hY<; nSvr,BOiqk SwrIr kw pirËXwg krqy hI bR³ my<lIn ho jwqI hY< AOr CotI ÈXoiq (AwËmw)bVI ÈXoiq (prmwËmw) my< jwkr ivlIn hojwqI hY[ Eysw qBI smJ Awqw hY Xid hmwrymn my< gurbwxwI kw s<dySw, swr-qäv smwXwhuAw ho[ ‰I gu{ qyg bhwdr swihb kwPrmwn hY :gur ikrpw ijh nr ka kInI iqh eh jugiq

pCwnI ]nwnk lIn BeAo goib<d isa ija pwnI s<igpwnI ] (pºw 633)

km~b<Dw n bny<, eskw EkmwZ apwXmn-vwxwI ko sËX pr ky<i«q rKnw hY[gurbwxwI ny bR³zwnI kI pirBw†ww ko ÛXw$XwiXqkrqy huE asy sdw inly~p, sdw indo~†w,smdSwI~, DwYX~vwn, inm~lqm, mn: ¤kwSw, ‚<cysy ‚<cw, b<Dwnmu#q, zwnB@wI, nwmwDwwirq,Aic<q, bR³vyÁw qQww sv~ kw DwnI khw hY[

gurbwxwI my< bR³-zwn (p÷ T 38 kw Soˆw)

Page 42: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201644

Awsw kI vwr : ivcwr ÛXw$Xw-fW. mnjIq kOr*

paVI ]AwpINhY Bog Boig kY hoe BsmiV Ba{isDwweAw ]vfw hoAw dunIdw{ gil s<glu Giq clweAw ]AgY krxwI kIriq vwcIEy bih lyKw kirsmJweAw ]Qwwa n hovI padIe~ huixw suxwIEy ikAw}AweAw ]min A<DwY jnmu gvweAw ]3] (pºw 464)

es paVI my< ‰I gu{ nwnk pwqSwwh nyBogo< (ivkwro<) my< glqwn huE mn ko ¤boiDwqikXw hY[ swQw hI Xh áp†t ikXw hY ikeNswn ko Apny kmo~< kw Pl as mwilk kIdrgwh my< jwkr AvSX hI Bognw pVqw hY[Aq: mnu†X ko km~ krqy huE sucyq rhnwcwihE ANXQww pCqwvw hI Swy†w rh jwqw hY[

gu{ pwqSwwh pwvn Prmwn krqy hY< ikjIv (eNswn) sw<swirk pdwQwo<~ ko Bogqw huAwmr kr rwK kI FyrI ho jwqw hY AOrjIvwËmw prlok isDwwr jwqI hY AQww~q` pw<cqËvo< sy bnw SwrIr imÆI kI FyrI ho jwqwhY AOr jIvwËmw prlok gmn kr jwqI hY[jIv ko m÷ËXu Apny j<jIr }pI p<jo< my< jkVAwgy lgw lyqI hY AQww~q` ApnI pkV my< lylyqI hY[ ¤Bu-drgwh my< kyvl jIv ky ikEkmo~< pr hI ivcwr hoqI hY AQww~q` mwqlok my<jIv ny AÇCy Xw bury jo-jo kwm ikE hoqyhY<, ankw lyKw-joKw hoqw hY AOr asy AÇCI

qrh smJw idXw jwqw hY ik qUny ikqny AÇCyAOr ikqny bury kwm ikE hY<[ jIv ko askyªwrw ikE huE bury kmo~< kI sjæw imlqI hY[as sjæw sy bcny kw asy koe~ bhwnw XwiTkwnw nhI< imlqw[ askw ronw-Dwonw AQww~q`pScwqwp krnw koe~ nhI< sunqw[ khny syAiB¤wX, prmwËmw kI drgwh my< jIv ªwrwikE kmo~< kw Pl jIv ko ávX< hI BognwpVqw hY[ vhw< askI koe~ bwq pUCny vwlwXw duK b<twny vwlw nhI< hoqw[ Aq: hy mUK~mn! Xh bySwkImqI jIvn qUny ÛXQw~ hI g<vwilXw[

es paVI my< jIv ko gu{ pwqSwwh nysucyq ikXw hY ik jIv kw Apny hI kmo~< kyAnuswr inxw~X honw hY[ Aq: jIv komwqlok my< km~ krqy huE AËXiDwk sucyqrhny kI AwvSXkqw hY[ gurbwxwI km~ iPlwsPIpr jæor dyqI hY[ jpu jI swihb my< BI ‰Igu{ nwnk swihb ny XhI smJwXw hY ik hyjIv! prmySvr kI drgwh my< qyry ¤ËXyk km~kw ihswb-ikqwb honw hY[ vhw< pr NXwXkrny vwlw ¤Bu ávX< hY :krmI krmI hoe vIcw{ ]scw Awip scw drbw{ ] (pºw 7)

gurbwxwI my< áp†t ihdwXq hY ik es s<swr(km~-BUim) my< jIv mn-vcn-km~ sy ijsqrh ky BI km~ krygw asy s<ákwr }p my<akyr kr Apny swQw prlok lykr jwXygw :

gurbwxwI ic<qnDwwrw : 100

*2/104, jvwhr ngr, jXpur-302004, Pon : 99297-62523

Page 43: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201645

kpVu }pu suhwvxww Cif dunIAw A<dir jwvxww ]m<dw c<gw Awpxww Awpy hI kIqw pwvxww ] (pºw 470)

jb Apny ikE kmo~< kw Pl Awp hIBognw hY qo km~ }ip bIj bury #Xo< boEjwE<? gurbwxwI es s<dB~ my< BI hmwrw mwg~dSw~nkrqI hY :ijqu kIqw pwe~Ey Awpxww sw Gwl burI ikaGwlIEy ] (pºw 474)

lok ¤cilq khwvq hY ''boE pyV bbUlkw qo Awm khw< qy hoE['' TIk esI qrhkoe~ iv†w bokr Am÷q ¤wÎq nhI< kr skqw[gurbwxwI hmy< bIj boqy smX AQww~q` km~ krqyhuE sucyq rhny ky ilE ¤yirq krqI hY ANXQwwhm swrw jIvn dUsro< ko do†w dyqy rhy<gy :ddY dosu n dy‚ iksY dosu kr<mw AwpixwAw ]jo mY kIAw so mY pweAw dosu n dIjY Avrjnw ] (pºw 433)

vwáqv my< gurbwxwI kI Ek p<i#q pr BIhm pUxw~ qOr sy Aml kry< qo hmwrw lok-prlok sPl ho jwXy[ Aq: jæ}rq hY qo bskm~ krqy huE sucyq rhny kI ANXQww AvsrcUk jwny pr b<dy ky pws pCqwnw hI Swy†wrh jwqw hY, jYsw ik es paVI kI A<iqmp<i#q my< smJwXw gXw hY ik mwilk kI drgwhmy< hmwry ªwrw mwqlok my< ikE gE kmo~< kwihswb-ikqwb hogw AOr Agr hmwry lyKy my<bury kmo~< kI AiDwkqw hue~ qo hmwry pws hmwrwswQw dyny vwlw koe~ nhI< hogw[ ijnky ilEbury km~ ikE vy BI nhI<, kyvl hm hIjvwbdyh ho<gy[ hmy< es qQX sy mu<h nhI<Pyrnw cwihE[ gu{-crxwo< my< Ardws kry<qwik hm nyk km~ krqy huE shjqw sy nykPl ky BwgIdwr bn jwXy< AOr hmwrw jIvn

sPl ho jwE[slok m: 1 ]BY ivic pvxwu vhY sdvwa ]BY ivic clih lK drIAwa ]BY ivic Agin kFY vygwir ]BY ivic DwrqI dbI Bwir ]BY ivic e<du iPrY isr Bwir ]BY ivic rwjw Dwrm duAw{ ]BY ivic sUrju BY ivic c<du ]koh kroVI clq n A<qu ]BY ivic isDw buDw sur nwQw ]BY ivic Awfwxwy Awkws ]BY ivic joDw mhwbl sUr ]BY ivic Awvih jwvih pUr ]sgilAw Ba iliKAw isir lyKu ]nwnk inrBa inr<kw{ scu Eku ]1]

apro#q slok my< ‰I gu{ nwnk dyv jIny ¤™iq ky kxw-kxw ko prmySvr ky BX}ip hu#m ky inXm my< kwX~rq dyKw hY, Xhw<qk ik bVy-bVy is© pu{†w, dyvqw, XogI AwidqQww mhwbil, SwUrvIr, Xo©w BI asky BX my<hI ivcrxw krqy hY<[ asI ky BX my< AQww~q`hu#m my< hI jNm-m÷ËXu kw Kyl inr<qr clqwhY[ kyvl Akwl purK hI BX sy rihq inB~Xáv}p hY[ sbky mwQwy pr BX inXm kw lyKilKny vwlw BI prmySvr Awp hI hY[

gu{ pwqSwwh pwvn Prmwn krqy hY< ik(Xh Atl sÇcwe~ hY ik ¤™iq kI ¤ËXykváqu as prmySvr ky BX my< kwX~rq hY) sdYvclny vwlI hvw prmySvr ky BX my< bh rhIhY AQww~q` hvw kw clnw ¤Bu ky BX }ipinXm my< hY[ lwKo< dirXw (nidXw<) prmySvrky BX my< cl rhy hY<[ Ai^n (Awg) BI ¤Buky BX }ip hu#m my< s÷i†t ky jIvo< kI syvw

Page 44: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201646

kr rhI hY[ ¤Bu ky hu#m my< hI DwrqI byA<qBwr my< dbI pVI hY[ prmySvr ky BX my< hIe<«rwj (bwdl) AwkwSw m<fl my< jl kw BwraTw kr GUm rhw hY[ Dwm~rwj kw drbwr BIe~Svr ky BX my< kwX~rq hY[ c<«mw AOr sUX~BI asI ky BX my< hI kroVo< mIl kw sPrqX krqy hY<[ isDw, buDw, dyvqw qQww nwQw BIprmySvr ky BX my< hI hY< AOr Xh jo AwkwSw‚pr qnw huAw hY AQww~q` iváq÷q PYlw huAwAwsmwn hY, Xh BI e~Svr ky BX my< hI hY[bVy-bVy blSwwlI Xo©w, SwUrvIr, sUrmy< BIprmySvr ky BX my< hY<[ smáq jIv-j<quAo< kysmUh s<swr my< ¤Bu ky BX my< hI jNm-mrxwky c#kr my< hY<[ smáq ¤wixwXo< ky mwQwy pr¤Bu-BX kw lyK ilKw huAw hY[ gu{ pwqSwwhA<iqm p<i#q my< áp†t krqy hY< ik kyvl sdYviáQwr (kwXm) rhny vwlw Akwl purK hIpUxw~qXw BX sy mu#q hY AQww~q` sdw kwXm rhnyvwly ¤Bu ko iksI BI qrh kw fr nhI< hY[

váquq: ¤™iq kw ¤ËXyk kxw, hryk jnsv~klw smQw~ ¤Bu ky inXmwDwIn hY, asky BXmy< hY AOr asky ªwrw lwgU inXmo< my< hI kwX~kr rhw hY[ Ek eNswn hI hY jo ¤™iq kyinXmo< ko qoVny kI guáqwKI krqw hY AOriPr asky duKd pirxwwm BI Bogqw hY[

prmySvr ky BX ky ibnw Bi#q nhI< hoskqI AOr ivvyk jwg÷q nhI< hoqw[ B#q SwyKæPrId jI kI pwvn bwxwI hmwrw mwg~dSw~nkrqI hY ik Agr scmuc prmySvr ny quJysbsy ÈXwdw smJ b$æSwI hY qo qU bury km~krny CoV dy[ dUsro< ko apdySw dynw qo srlhY, lyikn kiTn hY an pr ávX< Amlkrnw[ dUsro< ky do†w dyKnw bVw srl hY,kiTn hY Apny do†w dyKnw AOr aNhy< dUr

krny ky ilE ¤Xws krnw[ jo Apnyigrybwn my< Jw<k kr jIvn bsr krqy hY< khskqy hY< ik vhI ¤Bu-BX my< hY< :PrIdw jy qU Akil lqIPu kwly ilKu n lyK ]AwpnVy igrIvwn mih is{ nIvw< kir dyKu ] (pºw 1378)

gurbwxwI ky bySwkImqI s<dySwo< ko Agrhm ‰©w Ev< ¤ym-Bwvnw sy pFæ-sunkr Amlmy< lwXy<gy qBI hmwrw Xh mwnv jIvn sPlho skygw[ e~Svr kw BX hmy< duinXw my< inB~Xbnw dyqw hY jbik duinXw kw ÛXQw~ BX hmy<kwXr bnw dyqw hY AOr lokwcwr Ev< ÛXQw~ kyAwf<bro<, km~kw<fo< my< glqwn kr dyqw hY[e~Svr ky BX sy mnu†X Bi#q kI Aor ¤v÷Áhoqw hY, ijssy asy AwiËmk bl imlqw hY[¤Bu ky BX my< b<dw nyk kmo~< my< lgw huAw,¤Bu-b<dgI krqw huAw Apnw lok-prloksPl kr lyqw hY[m: 1 ]nwnk inrBa inr<kw{ hoir kyqy rwm rvwl ]kyqIAw k<Nh khwxwIAw kyqy byd bIcwr ]kyqy ncih m<gqy igiV muiV pUrih qwl ]bwjwrI bwjwr mih Awe kFih bwjwr ]gwvih rwjy rwxwIAw bolih Awl pqwl ]lK tikAw ky mu<dVy lK tikAw ky hwr ]ijqu qin pwe~Aih nwnkw sy qn hovih Cwr ]igAwnu n glIe~ FUFIEy kQwnw krVw sw{ ]krim imlY qw pwe~Ey hor ihkmiq hukmuKuAw{ ]2] (pºw 464-465)

apro#q slok my< ‰I gu{ nwnk pwqSwwhjI ny kyvl pirpUxw~ prmySvr Akwl purK kohI inB~X áv}p mwnw hY AOr Xh áp†t ikXwhY asky sm@w sBI quÇC hY< AOr smáq¤kwr kI isXwnpy< BI quÇC hY<[ Aq: as

Page 45: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201647

inr<kwr ko jwnny kI cy†tw qo mwZ nto<Ev< bwjæIgro< kI Bw<iq n÷ËX krnw hI hY[ esSwrIr pr phny gE kImqI AwBU†wxwo< kI #XwkImq jbik SwrIr hI A<qq: rwK kI FyrIho jwXygw[ ¤Bu-zwn kyvl bwqo< Ev< Poktkmo~< sy nhI< biØk kVI (kiTn) swDwnw hYAOr Xh ¤Bu-™pw sy hI s<Bv hY[

gu{ pwqSwwh pwvn Prmwn krqy hY< ikhy nwnk! pirpUxw~ prmySvr hI BX sy (pUxw~qXw)rihq hY[ ‰I rwmc<« jI qQww ‰I ™†xw jIBly Apny Xug ky mhwpu{†w Qwy, mgr Qwy sBI¤Bu ky ADwIn hI; ¤Bu ky BX my< hI[ (¤Bu-zwn ky mukwbly) vydo< Awid ky zwn BI koe~mhÁw nhI< rKqy Xid mn my< ¤Bu-BX nhI<[prmySvr kw zwn hwisl krny hyqu mnu†Xnto< (bwjæIgro<) kI Bw<iq n÷ËX krqy hY<,iBKwrI bn kr bwr-bwr nwcqy hY< qQww qwlTokqy hY<[ rwsDwwirXy (rws-lIlw krny vwly)bwjæwro< my< Awkr rws-lIlw krqy hY<[ vyrwjy-rwinXo< ky ávw<g bnw kr gwqy hY< AOrlogo< ko ¤Bwivq krny hyqu Anwp-Swnwp(mngFæq) bwqy< bolqy hY<[ kwno< my< kImqIghny AOr gly my< hwr fwlqy hY<[ qn pr XybySwkImqI ghny (AwBU†wxw) phnqy hY<[ vy XhnhI< jwnqy ik jb es SwrIr ny hI Bámhokr rwK kI FyrI bn jwnw hY qb es prphny kImqI AwBU†wxwo< kw #Xw ¤Xojn? zwn(¤Bu-Bi#q) ko bwqo< sy nhI< pwXw jw skqwAQww~q` km~kw<fo< sy ¤Bu kI ¤wiÎq mumikn nhI<hY[ ¤Bu-¤wiÎq kw vxw~n krnw AËX<q kiTnkwX~ hY[ ¤Bu kw zwn qo ¤Bu-™pw sy hI s<BvhY[ ANX cqurweXw< (isXwnpy<) qQww hu#mclwnw Awid ÛXQw~ hI hY<[

apro#q slok my< kuC iviSw†t qQXo< kI

Aor klXugI jIvo< kw DXwn Awki†w~q ikXwgXw hY[ phlw qQX, e~Svr Ek hY qQwwsv~klw smQw~ hY[ asky ªwrw Anyko< hIrhbrI pu{†w huE hY<[ jpu jI swihb my< ‰I gu{nwnk pwqSwwh jI ny áp†t ikXw hY ik ¤Bu-rjæw my< ikqnI hI hvwE<, jl qQww Ai^nXw< hY<[ikqny hI bR³wAo< kI s÷jnw hoqI hY[ ikqnyhI e<«, c<«mw, sUX~ qQww qwrw-m<fl hY<[ Anyko<hI Swi#qXw< swDwny vwly is© pu{†w, mhwpu{†w,mhwn AváQwwAo< vwly XogI Awid hY<[ zwnvwnko hI mwilk sUJ b$æSwqw hY[ asy hI byA<qkI An<q kudrq kw AnuBv hoqw hY :kyqy pvxw pwxwI vYs<qr kyqy kwn mhys ]kyqy brmy GwViq GVIAih }p r<g ky vys ]. . .kyqy e<d c<d sUr kyqy kyqy m<fl dys ]kyqy isDw buDw nwQw kyqy kyqy dyvI vys ] (pºw 7)

dUsrw qQX Xh ik en mhwpu{†wo< kIkQwwAo< ky AwDwwr pr ke~ log Anyko< ávw<grcwqy hY<[ lok kQwwAo< ky AwDwwr pr hwr-Œ÷<gwr BI krqy hY<[ Xy sb adr pUiq~ kyswDwn-mwZ ho skqy hY<[ Xy logo< kw mnor<jnqo kr skqy hY< lyikn esky ªwrw e~Svr ko¤sº nhI< ikXw jw skqw AOr n hI ¤Bukw zwn ¤wÎq ikXw jw skqw hY[ qIsrw qQXXh ik AwiËmk zwn n bwqo< sy AOr n hInwtk, cytko< sy s<Bv hY[ vh qo kyvle~Svr kI rhmq, dXw-d÷i†t, e~SvrIX zwn syhI mumikn hY[ jb ²dX-Gr my< gu{-™pw syzwn kw dIpk jl aTqw hY qb Azwn kwiqmr (A<Dwyrw) dUr ho jwqw hY, XQww :pweAw rqnu Grwhu dIvw bwilAw ]scY sbid slwih suKIE sc vwilAw ] (pºw 149)

Page 46: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201648

klXugI jIvo< ky a©wr hyqu ‰I gu{nwnk dyv jI pwvn Prmwn krqy hY< :nwnk lyKY ek gl ho{ hamY JKxww JwK ] (pºw 467)

áp†t hY ik mwZ bwqo< sy n Xogmumikn hY AOr n hI zwn kI ¤wiÎq[ vwáqvmy< ijNhy< ¤Bu-zwn kI ¤wiÎq hue~ hY ankIAwiËmk AváQww bhuq ‚<cI ho jwqI hY[ vyiksI ko Xh Byd nhI< dyqy, XQww gurbwxwI-¤mwxw hY :sbr A<dir swbrI qnu EvY jwlyiNh ]hoin njIik Kudwe dY Byqu n iksY dyin ] (pºw 1384)paVI ]ndir krih jy AwpxwI qw ndrI siqgu{pweAw ]Ehu jIa bhuqy jnm Br<imAw qw siqguirsbdu suxwweAw ]siqgur jyvfu dwqw ko nhI siB suixwAhu loksbweAw ]siqguir imilEy scu pweAw ijNhI ivchu AwpugvweAw ]ijin sco scu buJweAw ]4] (pºw 465)

apro#q paVI my< gu{ nwnk pwqSwwh nygu{ kI mihmw kw gwXn ikXw hY[ prmySvr kIjb jIv pr ™pw hoqI hY qo asy pUxw~ gu{ kI¤wiÎq hoqI hY AOr pUxw~ gu{ ky mwDXm sy hIsËX kw rháX shI }p sy smJ my< Awqw hY[

gu{ pwqSwwh pwvn Prmwn krqy hY< ikhy Akwl purK vwihgu{ jI! Agr Awp jIvpr rhmq BrI d÷i†t kro qo AwpkI ™pw-d÷i†t sy siqgu{ iml jwqw hY[ Xh jIvAnyko< jNmo< my< Btk cukw Qww[ jb AwpkIrhmq es jIv pr hue~ qb siqgu{ ny esy

Apnw Swbd (apdySw) ‰vxw krvwXw[ hysmáq loko< ky ¤wxwI! DXwnpUv~k suno! siqgu{sd÷SX AOr koe~ dwqw nhI<[ ijn jIvo< nyApny A<q:krxw sy Ah<kwr g<vw idXw hY, aNhy<hI siqgu{ ky imlny sy sÇcy prmySvr kI¤wiÎq ho ge~ hY[ siqgu{ smQw~ hY ijsny jIvko sËX áv}p ¤Bu kI sUJ-bUJ ¤dwn krvwdI hY[

apro#q paVI my< gu{ swihb ny es gUFærháX ko áp†t kr idXw hY ik jb qk jIvky A<dr Ah< Bwv kI lySw-mwZ BI mOjUdgIhY qb qk ¤Bu khI< idKwe~ nhI< dyqw AQww~q`XU< ¤qIq hoqw hY ik mY< hI hU< AOr koe~ hY hInhI<[ gu{-™pw sy Ah< Bwv kw pdw~ ht jwqwhY qQww ¤Bu kI sv~ÛXwpkqw kw boDw shj hIho jwqw hY[ ibnw gu{ kI rhmq sy prmySvrko pwnw Xw askI sv~ÛXwpkqw kw boDw honwnwmumikn hY :ibnu siqgur iknY n pweAo ibnu siqgur iknYn pweAw ] (pºw 466)

gu{ hI hY jo hir-nwm kI AO†wiDw dyqwhY; Avguxwo< sy bcny hyqu prhyjæ BI bqwqw hY[jYsy SwwrIirk }p sy koe~ mrIjæ hY qo asyaicq AO†wiDw ky swQw-swQw prhyjæ BI fW#trªwrw bqwXw jwqw hY[ fW#tr ky indy~Swwnuswrcl kr bImwrI sy Cutkwrw pwXw jw skqwhY[ TIk esI ¤kwr gurbwxwI my< gu{ ko vYBI bqwXw gXw hY, ijsky indy~Swwnuswr jIvnmy< ivcrxw krqy huE smáq sw<swirk rogo< symu#q huAw jw skqw hY :myrw bYdu gu} goiv<dw ]hir hir nwmu AaKDwu muiK dyvY kwtY jm kIP<Dww ] (pºw 618)

Page 47: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201649

123456789012345612345678901234561234567890123456123456789012345612345678901234561234567890123456Kæbrnwmw

ivdySwo< my< bsqy is#Ko< ko drpySw cunOiqXo< kybwry my< jw<c-pVqwl krny hyqu sb-kmytI giTq

‰I Am÷qsr : 9 A¤Yl : ivdySwo< my< bsqy is#Ko<pr ho rhy nslI hmlo< ky smwDwwn hyquiSwromixw gu: ¤: kmytI ªwrw is#K jËQwyb<idXo<qQww is#K bui©jIivXo< kI bulwe~ ge~ EkZqw my<¤wÎq suJwvo< ko ivcwrny qQww ankI smI@wwkrny ky ilE jËQwydwr Avqwr is<G, ADX@w,iSwromixw gu. ¤. kmytI, ‰I Am÷qsr ny Ek sb-kmytI kw gTn ikXw hY[ es kmytI ky ko-AwfI~nytr kI ijMmydwrI s. idljIq is<G Aiqir#qsicv ko sO<pI ge~ hY[ sb-kmytI ky sdáXo< my<s. rij<dr is<G mihqw, kwX~kwirxwI sdáX, fW.ikrpwl is<G ihátorIAn, s. qrlocn is<GBUqpUv~ sdáX pwil~Xwmy<t, ¤o. i¤QwIpwl is<G BUqpUv~ap-kulpiq gu{ nwnk dyv XUnIvis~tI, ‰IAm÷qsr, fW. blkwr is<G BUqpUv~ ¤oPysr p<jwbIXUnIvis~tI pitXwlw, fW. blv<q is<G BUqpUv~¤oPysr gu{ nwnk dyv XUnIvis~tI, fW. e<drjIqis<G gogoAwxwI ADX@w, is#K eiqhws ivBwg,Kwlsw kWlyj, ‰I Am÷qsr, fW. hrc<d is<GBUqpUv~ ¤oPysr gu{ nwnk dyv XUnIvis~tI, fW.jsbIr is<G swbr, BUqpUv~ ¤oPysr gu{ nwnkdyv XUnIvis~tI, fW. srbij<dr is<G qQww fW.prmvIr is<G p<jwbI XUnIvis~tI pitXwlw, fW. }p

is<G sicv iSwromixw gu. ¤. kmytI, bwbw hrnwmis<G Kwlsw, muKI dmdmI tkswl, bwbw blbIris<G muKI iSwromixw p<Qw AkwlI bufFw dl, s. qyjwis<G inrmly KufFw kurwlw, i¤<. rwm is<G, s.jsiv<dr is<G Efvokyt, s. ¤qwp is<G luiDwXwnw,fW. Dwrim<dr is<G aÑBw, bIbI ¤Bjoq kOr c<fIgFæ(Efvw<s is#K átfIj) qQww fW. gurbcn is<Gbcn ky nwm Swwiml hY<[

ijæŸXo^X hY ik jËQwydwr Avqwr is<G nyivdySwo< my< bsqy is#Ko< ko drpySw cunOiqXo< kybwry my< bui©jIvI vg~, ákWlro<, inh<g is<G dlo<,is#K s<¤dwAo<, SwY@wixwk s<áQwwAo< ky i¤<sIplo<qQww is#K Dwwim~k jËQwyb<idXo< ky muiKXo<, is<GsBwAo<, syvw soswXitXo< v ANX is#K gxwmwNXlogo< kI EkZqw s. qyjw is<G smu<drI hwl my<ivcwr-ivmSw~ krny hyqu bulwe~ QwI[ esky bwdjËQwydwr Avqwr is<G ny EkZqw my< phu<cy suJwvo<ky AwDwwr pr sb-kmytI kw gTn ikXw hY[

jËQwydwr Avqwr is<G ny khw ik Xh sb-kmytI ¤muK Swi$æsXqo< ªwrw AwE suJwvo< kIjw<c-pVqwl krny ky bwd irpot~ pySw krygIqQww esky aprw<q iSwromixw gu. ¤. kmytI Awgy kIkwX~vwhI krygI[

iSwromixw gu. ¤. kmyytI ªwrw aTwE gE mu o< ky bwry my<AwátöyilXw srkwr ko sUicq kry<gy : jyMs igØbt~

‰I Am÷qsr : 9 A¤Yl : imátr jyMs igØbt~Aisáty<t fwXry#tr ivdySwI mwmly qQww ÛXwpwr,AwátöyilXw ‰I hirm<dr swihb, ‰I Am÷qsrnqmáqk huE[ anky swQw imátr AwrI nwgr

syk<f syŸytrI AwátöyilXn hwe~ kimSwn qQwwne~ idØlI my< iáQwq AwátöyilXn hwe~ kimSwn kIrIsc~ AwPIsr ‰ImqI AidqI mnohr ny BISwmUilXq kI[ aNho<ny ‰I hirm<dr swihb ky

Page 48: AwAo! SwqwiÑdXo< ªwrw ¤cwr kI ne~ rwhy< s÷ijq kry

gurmiq zwn me~ 201650

dSw~n krny ky aprw<q kwXw~lX iSwromixw gu. ¤.kmytI my< jËQwydwr Avqwr is<G, ADX@w, iSwromixwgu. ¤. kmytI ky swQw Ek ivSwy†w mulwkwq kIqQww iSwromixw gu. ¤. kmytI kI smáq kwrgujæwrIkI jwnkwrI hwisl kI[

s. hrcrn is<G, mu$X sicv, iSwromixw gu.¤. kmytI ny imátr jyMs igØbt~ ko jËQwydwrAvqwr is<G ky kuSwl ¤b<Dw qly clwE jw rhygu{ªwrw swihbwn ky ¤b<Dw, iv´wiQw~Xo< ko ¤wQwimkqQww aÇc iSw@ww ¤dwn krny hyqu Koly gEákUlo<, kWlyjo< qQww XUnIvis~itXo< Ev< smáqmwnvqw kI Blwe~ hyqu Koly gE Aápqwlo< kybwry my< jwnkwrI dI[ aNho<ny imátr jyMsigØbt~ ko bqwXw ik Apny gu{ swihbwn ªwrwb$æSwy syvw ky is©w<q pr clqy huE Xh s<áQwwdUr-dUráQw sy Awe~ s<gq ko muÏq l<gr qQwwirhwXSw muhYXw krvwqI hY[ aNho<ny bqwXw ikAkyly ‰I hirm<dr swihb my< hI ¤iqidn 70 sy80 hjæwr qQww gu{pv~ v ANX pwvn idvso< prlgBg svw sy fyFæ lwK kI s<$Xw my< s<gq gu{kw l<gr Ck kr q÷Îq hoqI hY[ aNho<ny khwik is#Ko< kI es isrmOr s<áQww ªwrw jhw<Apny Aápqwlo< my< kY<sr qQww ANX GwqkbImwirXo< sy pIiVq mrIjæo< ko hr ¤kwr kIivSwy†w fW#trI suivDww dyny ky swQw-swQw ankIAwiQw~k mdd BI kI jwqI hY vhI< dySw ky iksIBI ihásy my< Awe~ ¤w™iqk Awpdw ky smX ibnwiksI BydBwv ky pIiVqo< ko hr ¤kwr kIfW#trI qQww ANX AwvSXk suivDwwE< BI ¤dwnkI jwqI hY<[ imátr jyMs igØbt~ ªwrw pUCygE Ek svwl ky jvwb my< aNho<ny bqwXw ik

dySw-ivdySw my< bsqy pUry is#K smudwX kIisrmOr s<áQww hony ky nwqy iSwromixw gu. ¤.kmytI ivdySwo< my< bsqy is#Ko< ky mwmlo< kosulJwny hyqu smX-smX pr vhw< kI srkwro<qQww ¤iqiniDwXo< ky swQw bwqcIq krny kyilE ¤XËnSwIl rhqI hY[ mu$X sicv nyjËQwydwr Avqwr is<G kI Aor sy imátr jyMsigØbt~ ky swQw bwqcIq krqy huE AwátöyilXwmy< is#K iv´wiQw~Xo< ko vIjæy sMb<DwI AwqImuiSklo<, is#Ko< ky Dwwim~k mwmlo<, an prhoqI nslI itÎpixwXo< qQww hmlo< ky bwry my<BI bwq kI[ aNho<ny khw ik is#K kOmsrbÁ kw Blw cwhny vwlI kOm hY[ is#Kjhw< khI< BI bsy hY< aNho<ny vhw< ky AwiQw~kivkws my< bhumUØX Xogdwn fwlw hY[ is#Ko< nyivdySwo< my< bVy-bVy pd hwisl kr ApnIivl@wxw phcwn hwisl kI hY[

imátr jyMs igØbt~ ny iSwromixw gu. ¤.kmytI ky ADX@w ko ivSvws idlwqy huE khwik iSwromixw gu. ¤. kmytI ªwrw AwátöyilXw my<rhqy is#K smudwX ky bwry my< aTwE gE mu o<pr vy AwátöyilXw srkwr ko sUicq kry<gy[aNho<ny khw ik ‰I hirm<dr swihb sw<JIvwlqwkw ¤qIk hY qQww Xhw< Awkr mn ko ivl@wxwAwn<d kw Ehsws hoqw hY AOr Sww<iq imlqIhY[ jËQwydwr Avqwr is<G ny anko ‰Ihirm<dr swihb kw mWfl, Dwwim~k puáqko< kwsyt, Swwl qQww isropw dykr sMmwinq ikXw[

es Avsr pr s. mnjIq is<G sicv,s. siq<dr is<G injI shwXk qQww s. guriv<dris<G hwijær Qwy[

i¤<tr v piÑlSwr s. idljIq is<G ny goØfn AwPsyt ¤ys, gu{ªwrw rwmsr swihb, ‰I Am÷qsr sy Cpvwkr mwilk iSwromixw gu{ªwrw ¤b<Dwk kmytI ky ilE kwXw~lX, iSwromixw gu{ªwrw ¤b<Dwk kmytI, ‰IAm÷qsr sy ¤kwiSwq ikXw[ pRkwiSwq krny kI iqiQw : 01-05-2016