autoelektriČar - cso.edu.me csoa/obrazovni programi/obrazovni programi u... · redna veza...

OBRAZOVNI PROGRAM

AUTOELEKTRIČAR

2

SADRŽAJ OPŠTI DIO .................................................................................................. 3 1. NAZIV PROGRAMA: AUTOELEKTRIČAR ............................................................ 3 2. NASTAVNI PLAN ....................................................................................... 3 POSEBNI DIO ............................................................................................... 5 1.2. STRUČNO - TEORIJSKI PREDMETI ................................................................ 6 1.2.1. OSNOVE ELEKTROTEHNIKE ..................................................................... 6 1.2.2. OSNOVI TEHNIKE MOTORNIH VOZILA ....................................................... 13 1.2.3. ELEKTRIČNE INSTALACIJE I UREĐAJI NA MOTORNOM VOZILU ........................ 19 1.2.4. ELEKTRONIKA NA MOTORNIM VOZILIMA ................................................... 36 1.2.5. PREDUZETNIŠTVO .............................................................................. 41 1.2.6. PRAKTIČNA NASTAVA ......................................................................... 47 2. ZAVRŠNI ISPIT ........................................................................................ 64 2.1. ISPITNI KATALOZI ZA STRUČNO - TEORIJSKI DIO ISPITA .................................. 64 2.1.1. ELEKTRIČNE INSTALACIJE I UREĐAJI NA MOTORNIM VOZILIMA ....................... 64 2.2. PRAKTIČAN RAD SA ODBRANOM ............................................................... 67 2.2.1. ISPITNI KATALOG PRAKTIČNOG DIJELA ZAVRŠNOG ISPITA - PRAKTIČAN RAD SA ODBRANOM .............................................................................................. 67 3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA .................................................. 70 4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA ..................... 70 5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA .......... 70 6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA ZA OBRAZOVANJE ODRASLIH ...................... 70 7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA .......................... 71 8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA .............................. 71 8.1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE .................... 71 9. PROFESIONALNA PRAKSA .......................................................................... 72 10. SLOBODNE AKTIVNOSTI .......................................................................... 72

3

OPŠTI DIO 1. Naziv programa: AUTOELEKTRIČAR 2. Nastavni plan

Redni broj

Nastavni predmeti – grupe predmeta

I II III Ukupno

sed. god. sed. god. sed. god. A Opšteobrazovni predmeti 1. Maternji jezik i književnost 3 108 2 72 2 66 246

2. Matematika 3 108 2 72 2 66 246

3. Strani jezik 2 72 2 72 2 66 210

4. Informatika 2 72 72

5. Fizičko vaspitanje 2 72 2 72 2 66 210

Društvena grupa predmeta

1. Istorija 1 36 36

2. Geografija 1 36 36

3. Sociologija 2 72 72 Prirodna grupa predmeta

1. Fizika 1 36 36

2. Hemija 1 36 36

3. Biologija sa ekologijom 2 72 72

UKUPNO A 16 576 12 432 8 264 1272 B Stručno-teorijski predmeti 1. Osnove elektrotehnike 3 108 108

2. Osnovi tehnike motornih vozila 2 72 72

3. Električne instalacije i uređaji na motornim vozilima

3 108 3 108 3 99 315

4. Elektronika na motornim vozilima 2 72 72

5. Preduzetništvo 1 33 33

UKUPNO B 8 288 5 180 4 132 600 C Praktična nastava 7 252 14 504 19 627 1383 D Slobodne aktivnosti 1 36 1 36 1 33 105 E Profesionalna praksa 10 dana 10 dana 20 dana F Broj časova 32 1152 32 1152 32 1056 3360 G Broj radnih sedmica 36 36 33 105

Ukupno (A+B+C+D) = 3360

3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa - Sticanje kompetencija za planiranje, pripremu i kontrolu procesa rada. - Razvijanje onovnih kompetencija za samostalan rad u struci. - Razvijanje smisla za organizovan praktičan rad, tačnost, sistematičnost i

urednost. - Osposobljavanje za rukovanje alatima, mjernim instrumentima, uređajima i

opremom. - Osposobljavanje za tumačenje električnih šema instalacija motornih vozila. - Poznavanje svih neophodnih metoda i postupaka ispitivanja i montaže instalacija

motornih vozila.

4

- Upoznavanje sa korišćenjem prateće dokumentacije i kataloga proizvođača opreme.

- Osposobljavanje za primjenu standarda u elektrotehnici. - Praktična obučenost za korišćenje informatičkih sredstava za ispitivanje motornih

vozila. - Razvijanje motivacije za usavršavanje u struci. - Osposobljavanje za primjenu mjera higijensko–tehničke zaštite životne i radne

sredine. - Sticanje radnih navika i tehnološke discipline. - Osposobljavanje za komunikaciju sa korisnicima.

4. Uslovi za upis, odnosno za uključivanje u program za obrazovanje odraslih - U školu za sticanje srednjeg stručnog obrazovanja u trogodišnjem trajanju mogu

se upisati lica koja su završila osnovnu školu, ili završila dvogodišnju stručnu školu, i nisu starija od 17 godina. Izuzetno, u školu se mogu upisati lica do 18 godine uz odobrenje Nastavničkog vijeća škole. Lica koja su napunila 18 godina uključuju se u program za obrazovanje odraslih.

- Ako se za upis prijavio veći broj kandidata od broja raspisanih mjesta, upis se vrši prema odgovarajućem pravilniku, koji donosi Ministarstvo prosvjete i nauke.

5. Trajanje obrazovanja - Obrazovanje po obrazovnom programu Autoelektričar traje tri godine.

6. Prohodnost - U redovnom obrazovanju učenici napreduju u viši razred ako su iz svih nastavnih

predmeta u toku tekuće godine postigli pozitivnu ocjenu i obavili profesionalnu praksu.

- Lica koja su završila dvogodišnju stručnu školu mogu se uključiti u odgovarajući razred, u zavisnosti od vrste programa prethodnog obrazovanja, uz polaganje dopunskih i diferencijalnih ispita.

- Odrasli napreduju po programu u skladu sa pravilnikom (planom) za izvođenje obrazovnog programa za odrasle, koji donosi nadležna institucija.

7. Obrazovanje koje se stiče - Završetkom obrazovnog programa Autoelektričar, učenik stiče srednje stručno

obrazovanje u trogodišnjem trajanju - AUTOELEKTRIČAR.

5

POSEBNI DIO 1. PREDMETNI PROGRAMI 1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI 1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST 1.1.2 . MATEMATIKA 1.1.3. STRANI JEZIK 1.1.4. FIZIČKO VASPITANJE 1.1.5. INFORMATIKA 1.1.6. ISTORIJA 1.1.7. GEOGRAFIJA 1.1.8. SOCIOLOGIJA 1.1.9. FIZIKA 1.1.10. HEMIJA 1.1.11. BIOLOGIJA SA EKOLOGIJOM Napomena: Katalozi opšteobrazovnih predmeta su u nadležnosti Zavoda za školstvo.

6

1.2. STRUČNO - TEORIJSKI PREDMETI 1.2.1. OSNOVE ELEKTROTEHNIKE 1. Naziv predmeta: OSNOVE ELEKTROTEHNIKE 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred Vrste nastave

Ukupno Teorija Vježbe Praktična nastava

I 108 108 II III

Ukupno 108 108 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa osnovnim zakonima elektrotehnike u kolima jednosmjerne i

naizmjenične struje. - Upoznavanje zakonitosti elektrostatičkog i elektromagnetnog polja. - Upoznavanje uloge različitih materijala, njihovih fizičkih i hemijskih

karakteristika. - Razvijanje sposobnosti rješavanja elementarnih problemskih zadataka. - Prepoznavanje i razumijevanje primjene osnovnih fizičkih zakona kod električnih

instrumenata, mašina i uređaja. - Razumijevanje i pravilna upotreba stručne terminologije.

7

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI

Informativni ciljevi i sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski

ciljevi Preporuke za

izvođenje nastave učenik učenik učenik

Uvodni dio - Električna svojstva materije - Objašnjava

strukturu materije

- Opisuje električna svojstva materijala

- Navodi međunarodni SI sistem jedinica

- Uočava strukturu materije i njenu valentnost na primjerima atoma

- Razlikuje i upoređuje izolatore, provodnike i poluprovodnike

- Upoređuje mjerne veličine i navodi primjere

- Razvija sposobnost logičkog razmišljanja

- Razvija svijest o uređenosti u sistemu prirodnih nauka i nastoji da samostalno izvodi analogije

- Prikazati modele različitih atoma i analizirati strukturu

- Dati primjere izvedenih jedinica i pretvaranja jedinica

Elektrostatika - Opisuje

elementarno naelektrisanje

- Definiše vektorske veličine

- Navodi Kulonov zakon

- Objašnjava električno polje i veličine koje ga karakterišu

- Definiše fluks elekričnog polja

- Definiše potencijal električnog polja i napon

- Definiše osnovne električne karakteristike kondenzatora

- Navodi načine vezivanja kondenzatora

- Na primjeru uočava probno naelektrisanje

- Primjenjuje osnovne operacije sa vektorima

- Na primjerima određuje silu koja djeluje između naelektrisanja

- Crta sile električnog polja za različite primjere naelektrisanja

- Razlikuje homogeno od nehomogenog električnog polja

- Izračunava potencijal i napon na različitim primjerima naelektrisanih tijela

- Razlikuje vrste kondenzatora i proračunava kapacitivnost

- Šematski prikazuje vezivanje kondenzatora u grupe i proračunava ekvivalentnu

- Razvija odgovornost o zaštiti životne sredine

- Stiče radne navike


- Uraditi zadatke sabiranja i oduzimanja vektora

- Praktično pokazati primjere manifestacije elektrostatičkog polja

- Uraditi računske primjere određivanja potencijala i razlike potencijala naelektrisanih tijela

- Uraditi primjere za: rednu, paralelnu i

8




- Objašnjava

ponašanje dielektrika u elektrostatičkom polju

kapacitivnost - Upoređuje

kapacitivnosti kondenzatora koji imaju različite dielektrike

mješovitu vezu kondenzatora

Jednosmjerna električna struja - Objašnjava pojam

jednosmjerne struje i definiše njene parametre

- Definiše elektromotornu silu

- Definiše električnu

otpornost i provodnost

- Definiše Omov zakon

- Definiše Džulov zakon

- Definiše Prvi i Drugi Kirhofov zakon

- Navodi načine

vezivanja otpornika - Navodi i objašnjava metode rješavanja složenih električnih kola

- Izračunava jačinu i gustinu električne struje na primjerima

- Razlikuje realne izvore elektromotorne sile

- Izračunava električnu otpornost i provodnost na primjerima i uočava uticaj temperature na njihove vrijednosti

- Radi zadatke za prosto električno kolo sa primjenom Omovog zakona

- Izračunava gubitke snage pomoću Džulovog zakona

- Radi zadatke koristeći Prvi i Drugi Kirhofov zakon

- Crta šeme vezivanja otpornika i izračunava ekvivalentnu otpornost

- Primjenjuje principe pojednostavljivanja složenih električnih kola prilikom rješavanja prostijih zadataka

- Stiče svijest o važnosti čuvanja energetskih izvora

- Razvija sistematičnost u radu

- Razvija tačnost i sposobnost upoređivanja

- Razvija sposobnost za saradnju

- Mjerenje otpora, struje, napona i provjera Omovog zakona

- Provjera I Kirhofovog zakona

- Izračunavati nepoznati otpor pomoću ampermetra i voltmetra

- Određivanje pada napona na otporima vezanim na red

- Određivanje napona na redno vezanim kondenzatorima

- Mjerenje napona, struje i otpora multimetrom

- Uraditi računske primjere izračunavanja ekvivalentnog otpora

- Mjerenje snage UI metodom

- Složena kola obraditi samo na najprostijim primjerima

Elektromagnetizam - Objašnjava

magnetno polje, njegove zakonitosti i veličine koje ga

- Uočava pojavu magnetnog polja kao poslijedicu električne struje i

- Razvija sposobnost opažanja

- Demonstrirati linije sila magnetnog polja pomoću magneta i

9




karakterišu

- Opisuje magnetno polje u materijalnoj sredini

- Definiše magnetna kola i veličine koje ga karakterišu

- Definiše veličine koje karakterišu vremenski promjenljivo električno i magnetno polje

- Objašnjava princip rada transformatora

- Objašnjav princip rada elektromotora

proračunava vrijednosti magnetne indukcije, magnetnog fluksa...

- Na različitim primjerima određuje silu na provodnik sa strujom, pravilom desnog zavrtnja

- Razlikuje vrste magnetnih materijala i grafički prikazuje krivu magnećenja

- Na različitim primjerima izračunava magnetne veličine u jednostavnim magnetnim kolima

- Na različitim primjerima izračunava veličine koje su karakteristične za vremenski promjenljivo električno i magnetno polje

- Na primjeru analizira rad transformatora i njegovu primjenu

- Uočava princip primjene elektromagnetne indukcije i pojavu elektromagnetne sile

- Razvija odgovornost u radu

- Razvija sposobnost za prepoznavanje problema i nalaženje rješenja

- Stiče sposobnost apstraktnog razmišljanja i zaključivanja

- Prepoznaje povezanost teorije i ptrakse

željeznih opiljaka

- Koristeći programe za simulaciju (Tina, Electronics Workbench, Mentor OE i dr.), prikazati djelovanje elektrotehničkih veza i zakonitosti

- Principe transformatora i elektromotora demonstrirati na didaktičkim modelima

Naizmjenična struja - Definiše

trigonometrijske funkcije

- Objašnjava nastanak

- Grafički predstavlja vektore naizmeničnih veličina u koordinatnom sistemu

- Analizira nastanak indukovane

- Stiče sposobnost posmatranja, analize i zaključivanja

- Crtati pravougli trougao i izračunavati trigonometrijske funkcije za uglove 30, 60 i 45 stepeni

10




prostoperiodične elektromotorne sile (generator naizmjenične struje)

- Definiše parametre naizmjeničnih veličina

- Objašnjava elemente linearnih kola naizmjenične struje

elektromotorne sile i crta talasni oblik naizmjenične struje

- Crta i analizira zavisnost trenutne vrijednosti naizmjenične veličine od položaja obrtnog vektora

- Crta fazne i vremenske dijagrame

- Mjerenje naizmjeničnog napona pomoću osciloskopa

- Koristeći programe

za simulaciju prikazati naizmjenične veličine

Napomena: - Oblast

naizmjeničnih struja obraditi informativno

Redna veza elemenata u kolu naizmjenične struje - Objašnjava redne

načine vezivanja elemenata u kolu naizmjenične struje

- Opisuje pojavu redne (naponske) rezonanse

- Definiše snagu i faktor snage kod redne veze elemenata

- Crta šemu za svaku rednu vezu, na šemi označava električne veličine i radi prostije računske primjere

- Na primjerima analizira uticaj frekvencije na redno RLC kolo

- Razlikuje aktivnu, reaktivnu i prividnu snagu i određuje faktor snage

- Razvija sposobnost za analiziranje i jednostavnije proračunavanje

- Rješavati računske primjere rednih veza sa realnim podacima

- Upoređivanje talasnih oblika napona na elementima redne veze pomoću osciloskopa ili simulacijom na računaru

Paralelna veza elemenata u naizmjeničnim kolima - Objašnjava

paralelne načine vezivanja elemenata

- Objašnjava pojavu paralelne (strujne) rezonanse

- Definiše snagu i faktor snage kod

- Crta šemu za svaku paralelnu vezu, na šemi označava električne veličine

- Određuje ekvivalentnu admitansu

- Crta vremenski i vektorski dijagram napona i struja

- Analizira trougao struja, admitansi i snaga

- Na primjeru paralelenog RLC kola, analizira uticaj frekvencije

- Uočava uticaj faktora snage na

- Razvija sposobnost da teorijsko znanje poveže sa praktičnim

- Posmatranje rezonantnih pojava na osciloskopu

- Provjera I Kihofovog zakona u kolima naizmjenične struje

- Određivanje nepoznate otpornosti Vitstonovim mostom

- Određivanje nepoznate

11




paralelne veze elemenata

ukupnu snagu u kolu i način popravke faktora snage

kapacitivnosti UI metodom

Oscilatorna kola - Definiše redno i

paralelno oscilatorno kolo

- Na primjerima izračunava odgovarajuće elemente oscilatornih kola

- Stiče preciznost pri rješavanju primjera iz prakse

Trofazni sistemi - Upoznaje se

sapojmovima trofaznih sistema i objašnjava princip rada trofaznih mašina

- Objašnjava

simetrični i nesimetrični trofazni sistem

- Navodi načine vezivanja u trofaznim sistemima

- Definiše snage i energije trofaznih sistema

- Objašnjava pojavu obrtnog magnetnog polja i njegovu upotrebu u trofaznim sistemima u praksi

- Upoređuje rad trofaznog generatora i motora

- Upoređuje

karakteristike trofaznih i jednofaznih sistema

- Uočava razliku između linijskih i faznih napona, kao i linijskih i faznih struja

- Izračunava snage

trofaznog sistema: aktivnu, reaktivnu i prividnu, izražene preko linijskih i faznih napona i struja

- Uočava princip rada asinhronog motora i analizira primjere njegove praktične primjene

- Stiče sposobnost posmatranja, analize i zaključivanja

- Razvija pozitivnu orijentaciju prema zanimanju

- Mjerenje snage u

monofaznim kolima pomoću 3 voltmetra

- Mjerenje snage u trofaznom sistemu

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - R. Opačić, Osnove elektrotehnike za I razred trogodišnjeg obrazovanja za

elektrotehničke škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003. - M. Piroćanac, Osnove elektrotehnike I, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,

Beograd, 2003. - J. Menart, Zbirka zadataka iz osnova elektrotehnike I, Zavod za udžbenike i

nastavna sredstva, Beograd, 2003. - Z. Pendić, M. Pendić, J. Menart, Osnove elektrotehnike II, Zavod za udžbenike i

nastavna sredstva, Beograd, 2003.

12

- N. Nikolić, M. Milošević, Zbirka zadataka iz osnova elektrotehnike II, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003.

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Mjerni instrumenti, ispitni stolovi, makete, osciloskopi, računar sa odgovarajućim

softverom, projektor i projekciono platno 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno i pismeno . - Usmena provjera znanja (najmanje jednom u svakom klasifikacionom periodu). - Pismene vježbe (najmanje jednom u svakom klasifikacionom periodu). - Zaključna ocjena na kraju klasifikacinog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u

klasifikacinom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se iz svih datih ocjena u

klasifikacinim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer elektrotehnike - Profesor elektrotehnike 10. Povezanost predmeta

Znanja Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja

- Električna svojstva materije - Elektronika na motornim vozilima

- Struktura materije - Provodnici, poluprovodnici

- Elektromagnetizam - Matematika - Elektronika na motornim

vozilima - Praktična nastava

- Magnetni materijali - Elektromagnetna indukcija - Elektromagneti

- Naizmjenična struja - Praktična nastava - Uticaj struje na čovjeka - Obrtno magnetno polje

13

1.2.2. OSNOVI TEHNIKE MOTORNIH VOZILA 1. Naziv predmeta: OSNOVI TEHNIKE MOTORNIH VOZILA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



I 72 72 II III

Ukupno 72 72 3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje osnovnih znanja o motornim vozilima. - Sticanje osnovnih znanja o SUS motorima. - Upoznavanje rada pojedinih sistema motornih vozila. - Upućivanje na praćenje inovacije u tehnici motornih vozila. - Ovladavanje i korišćenje stručne terminologije. - Korišćenje i analiziranje kataloga, šema i tehničkih crteža. - Razumjevanje i primjenjivanje ekoloških zahtjeva. - Sticanje radnih navika i razvijnje tehnološke discipline. - Razvijanje osnovne kompetencije za samostalan rad u struci.

14





Motori sa unutrašnjim sagorijevanjem - Upoznaje se sa

istorijskim razvojem motornih vozila

- Definiše podjelu motora sa unutrašnjim sagorijevanjem (SUS)

- Objašnjava konstrukciju četvorotaktnog OTO motora

- Navodi pokretne i nepokretne djelove motora SUS

- Opisuje ulogu i funkciju razvodnog mehanizma (pogon, bregasto vratilo ventilski sklop, podizači)

- Opisuje funkcionisanje sistema za sinhronizovanje rada ventila

- Obrazlaže ciklus rada četvorotaktnog Dizel motora

- Navodi i objašnjava konstruktivna rješenja dvotaktnih motora

- Navodi i objašnjava konstruktivno rješenje motora sa rotacionim klipom

- Prezentira istorijski razvoj motornih vozila i motora sa unutrašnjim sagorijevanjem

- Na osnovu modela ili slike prepoznaje vrste motora

- Na modelu uočava konstruktivne dijelove četvorotaktnog OTO motora i navodi ih

- Na modelu uočava pokretne i nepokretne dijelove motora, navodi nazive i uloge

- Prepoznaje i razlikuje konstruktivna riješenja razvodnog mehanizma u zavisnosti od položaja bregastog vratila

- Analizira dijelove razvodnog mehanizma

- Upoređuje osnovne karakteristike OTO i Dizel motora

- Poznaje radni cikus dvotaktnih motora

- Navodi primjere primjene dvotaktnih motora

- Uočava prednosti i nedostatke motora sa rotacionim klipom

- Pozitivno ocjenjuje važnost novih saznanja iz struke

- Razvija logičko mišljenje

- Razvija logičko zaključivanje

- Razvija pozitivan stav prema novim saznanjima

- Preko računara prezentirati film ili slajdove o istorijskom razvoju motornih vozila

- Postaviti model otvorenog izgleda na kome će učenici prepoznavati dijelove

- Prikazati odvojeno različite djelove motora, klipove, ventile i dr.

- Postaviti model Dizel motora

- Postaviti model dvotaktnog motora

- Preko računara predstaviti rad motora sa

15




- Objašnjava radni ciklus motora sa rotacionim klipom

- Pronalazi primjere motora koja imaju ovakvu konstrukciju motora

rotacionim klipom

Sistem za napajanje motora gorivom - Definiše osnovni

zadatak i navodi elemente sistema za napajanje gorivom OTO motora

- Objašnjava pripremu smješe i navodi odnos goriva i maziva

- Navodi i objašnjava napajanje OTO motora putem karburatora

- Navodi i objašnjava princip indirektnog i direktnog ubrizgavanja

- Nabraja osnovne zadatke i dijelove sistema za napajanje dizel motora gorivom

- Opisuje princip direktnog i indirektnog procesa ubrizgavanja goriva

- Objašnjava princip rada rotacione pumpe visokog pritiska

- Navodi i opisuje funkciju brizgaljki

- Objašnjava konstrukciju i rad turbopunjača

- Analizira proces formiranja radne smješe u karburatoru

- Analizira potrošnju goriva u zavisnosti od režima rada motor

- Prepoznaje i analizira različite vrste ubrizgavanja goriva: putem karburatora, indirektnim i direktnim ubrizgavanjem

- Razlikuje Dizel-motore prema konstrukciji prostora za sagorijevanje

- Čita i analizira šemu instalacije za dovod goriva

- Analizira rad PVP

(pumpe visokog pritiska)

- Navodi funkciju brizgaljki u sistemu

- Analizira funkcionalne šeme motora sa turbopunjačem


- Razvija analitičnost i logičko mišljenje

- Shvata potrebu povezivanja terije i prakse

- Prikazati

funkcionalnu šemu za napajanje motora gorivom

Sistem za podmazivanje motora - Navodi načine

podmazivanja motora

- Objašnjava princip

podmazivanja

- Uočava neophodnost podmazivanja pokretnih dijelova motora

- Razlikuje motorna ulja na osnovu

- Razumije odnos između tehnike i prirode

- Prikazati funkcionalnu šemu sistema za podmazivanje motora

16




pljuskanjem - Objašnjava princip

podmazivanja pod pritiskom

oznake (SAE klasifikacija)

- Čita i analizira šemu podmazivanja motora

Sistem za hlađenje motora - Objašnjava potrebu

hlađenja motora

- Navodi i opisuje funkciju sistema za hlađenje tečnošću

- Objašnjava funkciju sistema i automatike vazdušnog hlađenja

- Uočava neophodnost hlađenja pojedinih dijelova motora

- Čita i analizira šemu sistema za hlađenje tečnošću ili vazduhom

- Analizira posljedice neispravnosti dijelova sistema za hlađenje


- Prikazati na panou ili preko računara funkcionalnu šemu za hlađenje motora

Noseći sistem - Navodi osnovne

karakteristike nosećeg sistema

- Definiše ulogu karoserije u nosećem sistemu

- Objašnjava pojam aerodinamičnosti karoserije

- Analizira dijelove karoserije

- Analizira rješenja karoserije sa stanovišta bezbijednosti putnika

- Uočava uticaj aerodinamičnosti karoserije na otpore kretanja vozila

- Uviđa važnost očuvanja kvaliteta

- Preko računara prikazati noseće sisteme za različite tipove vozila

Sistem prenosa snage - transmisija - Navodi elemente

za prenos snage

- Navodi i obrazlaže funkcije mehaničkog prenosnika u transmisiji

- Upoznaje se sa ostalim vrstama mjenjača: hidraulični, električni i

- Uočava funkciju spojnice u transmisiji

- Razlikuje mehaničke, hidrodinamičke i elektromagnetne spojnice

- Uočava uloge servopojačivača

- Analizira šeme mjenjačkih prenosnika

- Razlikuje principe rada različitih vrsta mjenjača

- Navikava se na tačnost

- Obezbijediti očigledne modele mjenjača i diferencijala

- Putem računara prikazati funkcije hidrauličnih i električnih

17




kombinovani - Upoznaje se sa

funkcijom automatskih mjenjača

- Objašnjava funkcije zglobnog i diferencijalnog prenosnika

- Uočava osnovni

princip rada automatskih mjenjača

- Razlikuje ulje za mjenjače na osnovu oznaka

- Stiče samopouzdanje i sigurnost

mjenjača

Sistem za oslanjanje - Opisuje funkciju

sistema za oslanjanje

- Navodi funkciju prednjeg upravljačkog mosta

- Objašnjava funkciju elastičnih oslonaca amortizera i stabilizatora

- Razlikuje zavisno i nezavisno oslonjene sisteme

- Razlikuje sisteme poprečnog i uzdužnog oslanjanja

- Razlikuje ulogu prednjeg i zadnjeg mosta i Makfersonov mehanizam oslanjanja

- Razvija pozitivan

stav prema novim saznanjima

- Obezbijediti

različite uzorke amortizera

Sistem za upravljanje - Navodi osnovne

elemente i funkciju sistema za upravljanje

- Navodi i obrazlaže funkciju pužnog i zupčastog upravljačkog mehanizma

- Navodi i objašnjava ulogu servopojačivača u mehanizmu za upravljanje

- Uočava funkciju sistema za upravljanje na vozilu

- Razlikuje različite konstruktivne sisteme za upravljanje

- Upoređuje načine postavljanja upravljačkih točkova

- Razvija osjećaj

odgovornosti

- Obezbijediti modele ili slike različitih tipova upravljačkih mehanizama

Sistem za kočenje - Opisuje funkciju

kočionog sistema

- Navodi i objašnjava podsisteme u sistemu kočenja

- Upoznaje se sa sistemom protiv

- Navodi vrste i karakteristike pojedinih vrsta kočnica

- Uočava funkciju hidraulične kočnice

- Obrazlaže princip rada doboš i disk kočnice

- Uočava potrebe korišćenja sistema ABS, ASR, BAS, ESP

- Uviđa važnost

postizanja i očuvanja kvaliteta

- Na panou prikazati

funkcionalnu šemu hidrauličnog kočionog sistema

- Preko računara prikazati funkcije

18




blokiranja točkova (ABS), protiv proklizavanja (ASR), kočenja u kritičnim situacijama (BAS), elektronskim programom stabilnosti (ESP)

- Razlikuje i upoređuje osnove principa rada sistema: ABS,ASR, BAS, ESP

sistema: ABS, ASR, BAS i ESP

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - J.Lenasi, T.Ristanović, Motori i motorna vozila,Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva, Beograd, 2006. - D.Janković, Tehnologija obrazovnog profila za automehaničare II, Zavod za

udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004. - D.Janković, Tehnologija obrazovnog profila za automehaničare III, Zavod za

udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004. - A. Čevra, Motori i motorna vozila I i II, Školska knjiga, Zagreb, 2003. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa didaktičkim softverom i projektorom - Uzorci, modeli, makete, skice i šeme dijelova motornih vozila 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno i pismeno. - Usmena provjera znanja (najmanje jednom u svakom klasifikacionom periodu). - Pismene vježbe. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacinog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


klasifikacinim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer mašinstva - Profesor mašinstva 10. Povezanost predmeta


- Sistem paljenja kod OTO motora

- Praktična nastava

- Nafta i destilacija nafte - Sistemi paljenja

- Sistem za podmazivanje - Sistem za kočenje - Praktična nastava

- Elektronski sistemi motornih vozila

- Sistem za hlađenje - Trenje - Toplotna energija

19

1.2.3. ELEKTRIČNE INSTALACIJE I UREĐAJI NA MOTORNOM VOZILU 1. Naziv predmeta: ELEKTRIČNE INSTALACIJE I UREĐAJI NA MOTORNOM VOZILU 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



I 108 108 II 108 108 III 99 99

Ukupno 315 315 3. Opšti ciljevi nastave - Usvajanje znanja o komponentama motornlh vozila koja proizvode, prenose i

koriste električnu energiju. - Upoznavanje komponenata automatskog upravljanja motornim vozilom. - Osposobljavanje za čitanje svih vrsta šema električnih instalacija motornih vozila. - Razumijevanje načina rada pojedinih električnih i automatskih sistema motornog

vozila. - Razvijanje sposobnosti analize rada pojedinih sistema motornog vozila. - Pripremanje za primjenu stečenih znanja pri realizaciji zahtjeva klijenata. - Razumijevanje i pravilno korišćenje stručne terminologije. - Korišćenje prateće dokumentacije i različitih kataloga proizvođača. - Upoznavanje mjera zaštite na radu i važnosti njihove primjene. - Usvajanje informatičkih znanja potrebnaih za praćenje dostignuća u svjetu iz

struke. - Razvijanje motivacije za dalje i stalno usavršavanje u struci.

20





Izvori električne energije na motornim vozilima - akumulatori - Nabraja i

objašnjava principe pretvaranja hemijske energije u električnu i obrnuto

- Opisuje primarne i sekundarne elemente

- Obrazlaže elektrohemijske procese za vrijeme punjenja i pražnjenja

- Upoznaje tehničke karakteristike olovnih akumulatora

- Upoznaje pravila eksploatacije i postupak održavanja olovnih akumulatora

- Upoređuje principe pretvaranja energije iz jednog oblika u drugi

- Razlikuje osobine akumulatora i baterije

- Uočava elektrohemijske procese kod olovnog akumulatora

- Razlikuje dijelove akumulatora: ćelije,pozitivne i negativne ploče,separator, polove i drugo

- Razlikuje: nazivni napon, napon punjenja, napon pražnjenja, napon mirovanja, stepen iskorišćenja, unutrašnji otpor

- Određuje kapacitet akumulatora i njegovu zavisnost od struje opterećenja i temperature

- Poznaje postupak pripreme akumulatora za punjenje

- Poznaje kako se priprema elektrolit i postupak mijerenja gustine

- Upoznaje postupke punjenja stalnom strujom i stalnim naponom

- Poznaje razne

- Razumije odnos

tehnike i prirode - Uočava važnost

nauke u svakodnevnom životu

- Razvija logičko

rasuđivanje - Navikava se na

pridržavanje propisa

- Shvata potrebu

povezivanja terije i prakse

- Prikazati presjek

akumulatora ili sam akumulator koji se može otvoriti

21




- Navodi postupke

ispitivanja ispravnosti akumulatora

- Nabraja primjere

nepravilnog korišćenja akumulatora i prateće posljedice

- Nabraja postupke održavanja olovnog akumulatora

- Nabraja postupke stavljanja akumulatora van pogona

- Upoznaje alat i pribor za održavanje olovnih akumulatora

- Upoznaje opasnosti po rukovaoca koje se mogu javiti tokom rada sa akumulatorom

- Upoznaje princip rada čeličnog akumulatora i njegove dijelove

- Objašnjava rad

nikl-kadmijum akumulatora

vrste ispravljača za punjenje akumulatora

- Primjenjuje postupak ispitivanja pod opterećenjem

- Mjeri gustinu elektrolita bometrom i analizira različite slučajeve

- Uočava posledice prekomjernog punjenja, većim naponom i jačom strujom

- Razlikuje posledice prebrzog pražnjenja i dubokog pražnjenja

- Uočava različite postupke, zavisno od tipa olovnog akumulatora

- Razlikuje mokro i suvo konzerviranje

- Razlikuje alat i pribor za održavanje akumulatora

- Uočava opasnost pri radu sa akumulatorom i primjenjuje pravilan postupak i zaštitnu opremu

- Uočava prednosti i mane čeličnog akumulatora u odnosu na olovne akumulatore

- Poznaje rad nikl-kadmijum akumulatora i osnovne karakteristike istih

- Povezuje uzroke i

posljedice - Razvija osjećaj

odgovornosti u ispunjavanju radnih obaveza

- Razvija osjećaj

lične odgovornosti prema higijeni i zdravlju

- Razvija pozitivan

odnos prema novim saznanjima

- Preko računara

prikazati različite vrste akumulatora

- Prikazati alat i

pribor za održavanje akumulatora

22




Provodnici i instalaciona oprema - Nabraja i opisuje

tipove provodnika po JUS-u

- Opisuje niskonaponske, visokunaponske i kablove za prenos upravljačkih signala

- Upoznaje alat i opremu za provjeru ispravnosti i popravku kablova

- Navodi uslove za proračun presjeka provodnika

- Upoznaje ulogu osigurača u električnim instalacijama

- Nabraja vrste i veličine osigurača u motornom vozilu

- Definiše ulogu prekidača u električnoj instalaciji

- Upoznaje razne vrste ručnih prekidača u auto instalaciji

- Upoznaje princip rada i ulogu releja kao daljinskog prekidača

- Razlikuje vrste provodnika i upoređuje njihove karakteristike

- Razlikuje razne vrste kablova

- Uočava vrste alata

i opreme potrebne za popravke

- Odabira provodnike obzirom na termičko opterećenje i pad napona

- Uočava važnost osigurača i posledice koje bi nastale da nije njih

- Razlikuje osigurače u kutiji i samostalne viseće osigurače

- Uočava ulogu prekidača i pratećeu pojavu električnog luka

- Određuje mijesta i potrošače koji se uključuju ručnim prekidačima

- Identifikuje ulogu i princip rada releja

- Razlikuje potrošače koji se napajaju preko releja

- Uviđa vezu između

teorije i prakse - Razvija analitičnost

i logičko mišljenje - Razvija osjećaj o

potrebi zaštite na radu

- Razvija pravilan

odnos prema zanimanju

- Prkazati uzorke različitih niskonaponskih i visokonaponskih autmobilskih kablova

- Pikazati uzorke različitih vrsta i veličina auto-osigurača

- Prikazati uzorke ili slajdove različitih ručnih prekidača

- Prikazati uzorke releja koji se najčešće koriste u vozilima

Svjetlosna oprema i signalni uređaji na motornom vozilu - Upoznaje zakonske

propise u vezi postavljanja, karakteristika i korišćenja

- Uočava konstrukciju farova

- Poznaje ulogu i konstrukciju

- Navikava se učenje

i pridržavanje propisa

- Prikazati različite

uzorke sijalica za automobil

23




svjetlosne opreme

- Definiše razloge i načine podešavanja farova

- Upoznaje ulogu i principe rada dodatne svjetlosne opreme

- Objašnjava svjetlosne i zvučne signalne uređaje vezane za bezbjednost saobraćaja

- Navodi ulogu i značaj raznih kontrolnih lampica

- Nabraja i opisuje kontrolne instrumente

dodatnih farova - Uočava princip

rada i konstrukciju Bilux-sijalice, i halogenih sijalica

- Razlikuje opremu za ručno i automatsko podešavanje

- Razlikuje ulogu i način izvođenja svjetlosne sirene, svijetla za hod unazad, osvjetljenja kabine i prtljažnika

- Razlikuje ulogu i princip rada i spajanja : pozicionih svijetala, stop-svijetala, opokazivača pravca, parkirnih svijetala, električne sirene

- Uočava značaj kontrolnih lampica za: gorivo, pregrejanost motora, pritisak ulja, dugo i oboreno svijetlo, migavce, ručnu kočnicu i drugo

- Identifikuje kontrolne instrumente koji se obično nalaze u vozilu kao standardna oprema: ampermetar i voltmetar za kontrolu punjenja, obrtomjer, mehanički ili elektronski, pokazivač nivoa goriva,

- Razvija osjećaj

odgovornosti - Razvija moć

zapažanja - Razvija pozitivan

stav prema novim saznanjima

24




termometar za rashladnu tečnost, mjerač pritiska ulja, brzinomjer i kilometar sat

Osnovi električnih instalacija na vozilu - Upoznaje simbole i

oznake na razvijenoj šemi el.instalacije vozila

- Definiše pravila propisnog postavljanja instalacija

- Opisuje ispitivanje ispravnosti instalacije

- Prepoznaje elemente el. šeme i njihovu ulogu

- Poznaje pravila za postavljanje instalacija

- Poznaje postupke provjere ispravnosti u odnosu na masu, provjera spojeva, pronalaženje mjesta kvara


- Navikava se na pridržavanje pravila i propisa

- Pripremiti panoe

ili prikazati preko slajdova razvijene šeme raznih dijelova elektricne instalacije vozila na kojima će učenici prepoznavati simbole i oznake

25

Razred: DRUGI Informativni ciljevi i

sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski ciljevi

Preporuke za izvođenje nastave

učenik učenik učenik Šeme električnih instalacija na vozilu - Upoznaje i

objašnjava rad pojedinih funkcionalnih cjelina u električnim šemama

- Razlikuje osnovne principe rada i analizira šeme: napajanja, uređaja za startovanje, signalizacije na vozilu, osvjetljenja, brisača i ispiranja, grijanja i hlađenja, farova i signalizacije, dodatne opreme (alarm, radio, sat...)

- Razvija pravilan odnos prema zanimanju

- Pripremiti panoe ili slajdove šema koje će se analizirati

Sistemi paljenja kod OTO motora - Navodi i opisuje

elemente baterijskog sistema paljenja OTO motora

- Objašnjava konstruktivne dijelove bobine i princip dobijanja niskog napona

- Objašnjava ulogu prekidača paljenja i njegove dijelove

- Objašnjava princip rada tranzistorskog sistema paljenja

- Objašnjava principe tranzistorskog paljenja pomoću induktivnog i holovog senzora

- Navodi postupke podešavanja trenutka paljenja

- Definiše centrifugalni i vakumski regulator predpaljenja

- Čita i analizira šemu veze i princip dobijanja niskonaponske varnice na svjećici

- Crta i analizira dijagram napona na sekundaru bobine

- Određuje ugao paljenja prekidača paljenja

- Uočava princip i prednosti tranzistorskog sistema u odnosu na klasičani sistem

- Navodi osobine i prednosti bezkontaktnog sistema paljenja

- Obrazlaže značaj tačnog regulisanja paljenja kao i posljedice lošeg podešenog paljenja

- Uočava ulogu regulatra u regulisanju predpaljenja

Razvija logičko zaključivanje

- Razvija

analitičnost i logičko mišljenje

- Pozitivno

ocjenjuje nova saznanja iz svoje struke

- Pripremiti šemu baterijskog sistema paljenja preko panoa ili računara

- Prikazati uzorke bobina, prekidača paljenja, razvodnika i svjećica

26




- Opisuje ulogu i dijelove razvodnika paljenja

- Objašnjava ulogu svjećica u sistemu paljenja

- Objašnjava metode dijagnosticiranja kvarova u sistemu paljenja prema stanju svjećica

- Opisuje magnetni sistem paljenja

- Razlikuje dijelove razvodnika i visokonaponske kablove

- Razlikuje osnovne dijelove i vrste svjećica

- Uočava osobine svjećica i toplotnu moć svjećice

- Analizira različite slučajeve kvarova i određuje uzroke istih

- Uočava princip

djelovanja sa obrtnom kotvom i princip sa nepomičnim magnetima i namotajima sa obrtnim segmentima

- Povezuje uzroke i posledice

- Povezuje teoriju i

praksu

Dinamo mašine – generatori jednosmjernog napona i njihovi regulatori - Objašnjava ulogu

dinamo mašine i regulatora u snabdijevanju vozila električnom energijom

- Opisuje konstrukciju i označavanje dinamo mašine

- Objašnjava uloge regulatora dinamo mašine

- Objašnjava principe rada regulatora

- Objašnjava ulogu automatskog prekidača povratne struje

- Uočava principe pretvaranja mehaničke energije u električnu

- Uočava elemente konstrukcije dinamo mašine, razne vrste spojeva i označavanje priključnih krajeva

- Razlikuje uloge i principe rada naponskog regulatora i strujnog regulatora

- Analizira rad elektromehaničkog regulatora

- Analizira rad tranzistorskog regulatora i njegove prednosti

- Uviđa veze između tehnike i prirode

- Povezuje uzroke i posjledice

- Pripremiti pano ili slike preko računara presjeka dinamo-mašine

- Prikazati uzorak manje dinamo-mašine

27




Alternatori-generatori naizmjeničnog napona i njihovi regulatori - Objašnjava

konstrukciju alternatora i nabraja njegove osnovne dijelove

- Objašnjava princip rada alternatora preko principijelne šeme

- Opisuje funkcionisanje cijele šeme alternatora sa glavnim i pomoćnim usmjeračem i priključenim regulatorom napona

- Navodi i opisuje najčešće kvarove kod alternatora

- Uočava osnovne dijelove alternatora i razumije njihovu ulogu

- Analizira principijelnu šemu alternatora i ispravljača sa diodama

- Tumači razvijenu šemu alternatora i princip funkcionisanja

- Analizira funkcionisanje reglera-regulatora i njegovo djelovanje

- Uočava prednosti i mane alternatora u odnosu na dinamo

- Čita sadržaj tablice kvarova alternatora i određuje načine njihovih otklanjanja

- Razvija pozitivnu

orijentaciju prema zanimanju

- Pozitivno

ocjenjuje važnost novih saznanja iz svoje struke

- Pripremiti pano ili preko računara prikazati presjek alternatora

- Prikazati rastavljeni alternator sa svim dijelovima

Elektropokretači - starteri - Opisuje ulogu

elektropokretača na motornom vozilu i konstrukciju sa elektromagnetnim uključenjem

- Opisuje postupak i svrhu prigušenja rotora

- Objašnjava

- Razlikuje dijelove elektropokretača: stator sa elektromagnetima, rotor sa namotajima, kolektor sa četkicama, poklopci sa ležajima, pogonski zučanik sa mehanizmom za uzubljivanje i proklizavanje, elektromagnetna sklopka (automat)

- Uočava vrste konstrukcije i elemente koji u njima vrše prigušenje rotora

- Na principijelnoj



- Pripremiti pano ili slajdove preko kompjutera cijelog elektropokretača i njegovih dijelova

28




elektropokretače: sa navojem na osovini rotora po sistemu BENDIX i sa pomičnim rotorom po sistemu BOSCH

- Opisuje ulogu i princip sklopke za redno i paralelno vezivanje akumulatora

- Opisuje najčešće moguće kvarove elektropokretača

šemi uočava dijelove i principe rada elektro-pokretača po principu BENDIX i BOSCH

- Razlikuje ulogu i princip rada sklopke za redno i paralelno vezivanje akumulatora

- Analizira tablicu kvarova alternatora i opredjeljuje načine njihovog otklanjanja


29

Razred: TREĆI Informativni ciljevi i



učenik učenik učenik Dodatna električna oprema na motornom vozilu - Opisuje električne

brisače, vjetrobrana

- Opisuje princip rada brisača i sastavne dijelove

- Opisuje radio prijemnik u vozilu i pripadajuću antenu

- Navodi uzroke radio smetnji i elemente koji služe za njihovo otklanjanje

- Opisuje električni upaljač za cigarete

- Uočava sastavne dijelove i opisuje princip rada

- Uočava način rada: višebrzinskih brisača, uređaj za periodično uključenje brisača, sistema grijanja zadnjeg stakla, automatskog vraćanja metlica, električne pumpe za pranje vjetrobrana

- Planira radove koje treba izvršiti da bi se ugradio i povezao radio prijemnik i antena

- Uočava vrste antena i vrši izbor mijesta za njenu ugradnju

- Uočava uzroke i izvore radio smetnji i navodi elemente za njihovu neutralizaciju : otpornike , kondezatore, prigušnice i filtere, koaksijalne kablove

- Uočava način ugradnje električnog upaljača za cigarete

- Određuje prenosne potrošače koji se mogu priključiti preko postolja upaljača


- Pozitivno ocjenjuje važnost novih saznanja iz svoje struke

- Shvata važnost očuvanja životne sredine

- Prikazati uzorak elektromotora i reduktora za brisače vjetrobrana

- Pripremiti šemu

veze na kojoj su prikazani elementi za otklanjanje radio smetnji

Sistemi udobnosti i bezbjednosti na motornom vozilu - Opisuje sistem za

kontrolu odstojanja vozila kao pomoć prilikom parkiranja

- Uočava ulogu i princip rada

- Uočava važnost nauke u svakodnevnom životu

30




- Objašnjava elektronsko upravljanje automatskim mjenjačem

- Opisuje elektronsku regulaciju spojnice-kvačila

- Opisuje elektronsku

regulaciju brzine-tempomat


regulaciju klima uređaja

- Objašnjava sistem centralnog zaključavanja

- Opisuje sistem električnih podizača prozora

- Objašnjava principe rada sistema vazdušnih jastuka i pojaseva

- Opisuje sistem za električno podešavanje spoljnih retrovizora i ogledala

- Opisuje sistem za električno podešavanje sjedišta

- Opisuje ulogu i princip rada webasto-grejača

- Opisuje ulogu i princip rada navigacionog sistema

- Opisuje uređaje pasivne zaštite i

- Razlikuje elemente sistema za kontrolu odstojanja vozila

- Uočava princip

rada i navodi pripadajuću opremu

- Uočava ulogu tempomata i ulazno-izlazne signale

- Analizira šemu klima uređaja

- Razlikuje pribor sistema centralnog zaključavanja

- Uočava princip rada i vezu sa ostalim sistemima

- Analizira šemu veze i razlikuje opremu potrebnu za rad sistema podizača

- Razlikuje elemente sistema vazdušnih jastuka i pojaseva

- Razlikuje elemente sistema za električno podešavanje spoljnih retrovizora i ogledala

- Uočava elemente sistema za električno podešavanje sjedišta

- Razlikuje način postavljanja i povezivanja webasto-grejača

- Uočava elemente navigacionog sistema i način priključivanja

- Razlikuje ulazne signale i


- Razumije odnos tehnike i prirode

- Stiče samopouzdanje i sigurnost

- Pripremiti

didaktičke materijale za prikazivanje preko računara raznih sistema udobnosti i bezbednosti na vozilu

31




alarmnog sistema

- Objašnjava ABS -antiblokadni sistem

- Objašnjava ASR -sistem za kontrolu proklizavanja

- Opisuje ESP - sistem za regulaciju dinamike vožnje


ragulaciju amortizera

pripadajuće elemente pasivne zaštite

- Uočava elemente ultrazvučne zaštite unutrašnjosti vozila

- Uočava zaštitu točkova i zaštitu od pomjeranja

- Uočava konstrukciju, senzore, upravljačku jedinicu ABS

- Analizira električnu šemu sistema ASR

- Uočava elemente

ESP u različitim radnim stanjima i raznim ulaznim signalima

- Analizira funkcionalnu šemu elektronske ragulacije amortizera

- Pozitivno ocjenjuje važnost novih saznanja iz struke

Osnovi automatike - Navodi i objašnjava

elemente uopštenog sistema automatskog upravljanja (AU)

- Navodi i objašnjava elemente sistema automatskog upravljanja realnog elektromehaničkog sklopa (primjer: ABS)

- Uočava rad sistema AU i ulogu svakog elementa pojedinačno: objekta upravljanja, senzora, pretvarača, pojačavača, komparatora, regulatora, izvršnog organa

- Analizira princip rada senzora i planira njegov smještaj

- Uočava elektronsku upravljačku jedinicu, regulator i ulazno-izlazne priključnice

- Poznaje elektromagnetni



- Pripremiti pano sa

kompletnom blok šemom jednog sistema automatskog upravljanja

32




- Nabraja i objašnjava elemente automatskog upravljanja realnog elektro-mehaničkog sklopa (primjer:ASR,ESP)

ventil za upravljanje radnom tekućinom

- Uočava glavni ventil pedala kočnice

- Uočava električnu, pneumatsku i hidrauličnu povezanost elemenata

- Analizira rad ABS-sistema

- Opredeljuje ulogu pojedinih elemenata u krugu automatskog upravljanja

- Analizira posebne šeme električnu, hidrauličnu, pneumatsku

- Analizira zajedničku šemu cijelog sklopa

- Povezuje uzroke i posledice


- Pripremiti

didaktičke materijale preko CD-a svih sistema

Napomena: - (ASR-zaštita od

proklizavanja) (ESP-elektronski program stabilnosti)

CAN-BUS sistemi prenosa podataka - Objašnjava potrebu

uvođenja CAN-BUS sistema na savremenim vozilima

- Objašnjava cio CAN-BUS sistem i njegove prednosti preko uprošćene šeme

- Navodi osnovna područja primjene CAN-BUS-sistema

- Razlikuje sisteme koji se najčešće povezuju u zajednički CAN-BUS sistem

- Uočava principe umrežavanja svih upravljačkih i regulacionih sistema na vozilu

- Razlikuje primjenu CAN-BUS-sistema za mobilnu komunikaciju, primjenu za dijagnostičku komunikaciju, primjenu u sistemu za regulaciju motora i kretanja vozila

- Provjerava oblik signala na sabirnici

- Dijagnosticira

- Pozitivno procenjuje važnost novih saznanja iz struke


- Prikazati slajdove sa elementima CAN-BUS sistema

33




greške na magistrali

- Koristi računarsku opremu za testiranje, unimjer i osciloskop

Mjerenje i dijagnostika - Navodi uređaje za

dijagnostiku i objašnjava šta se sa njima može uraditi

- Navodi postupke testiranja podešavanja i povezivanja mehaničkih, hidrauličkih, pneumatskih, električnih i elektronskih sistema

- Objašnjava postupak dijagnoze rada motora, uređaja za snabdijevanje gorivom i vazduhom

- Upoznaje postupak dijagnoze sistema za paljenje smješe kod benzinskih motora

- Upoznje postupak kontrole sastava izduvnih gasova

- Upoznaje postupak

kontrole akumulatora

- Upoznaje postupak dijagnostikovanja startera i alternatora

- Razlikuje sastavne djelove uređaja za dijagnostiku, funkcije i primjenu dijelova pojedinačno

- Razlikuje postupke testiranja pojedinačnih komponenti za regulaciju rada motora

- Razlikuje postupke testiranja električnih vodova i konektora, mjeri otpor,napon, struju

- Identifikuje opremu za testiranje (univerzalni tester, mototester, osciloskop i dr.)

- Očitava i koristi dijagnostičke parametre

- Poznaje način korišćenja uređaja za kontrolu izduvnih gasova

- Mjeri i kontroliše stanje akumulatora

- Mjeri i kontroliše

pomoću mjernih uređaja parametre alternatora i startera

- Razvija pozitivan odnos prema zanimanju

- Razvija logičko

zaključivanje - Uočava važnost

nauke u svakodnevnom životu

- Pokazati uređaj za dijagnostiku i na njemu objasniti ulogu pojedinog dijela i način priključenja

Ispitivanje i podešavanje električnih uređaja - Nabraja - Uočava opasnosti

34




bezbjednosne mjere pri radu sa opremom za ispitivanje

- Navodi mjere u radu pod naponom opasnim po život

- Upoznaje postupak ispitivanja električnih komponenti posmatranog električnog podsistema motornog vozila

- Upoznaje postupke provjeravanja, podešavanja i povezivanja sistema paljenja OTO motora

pri radu na raznim pozicijama na motornom vozilu

- Razlikuje opasnost

od udarnog napona pri radu sa opremom koja se napaja iz el.mreže

- Provjerava oštećenja na el.instalaciji i komponentama i dovodi u ispravno stanje

- Uočava postupke demontaže i montaže komponenti sklopova saglasno tehničkim uputstvima

- Razlikuje razloge i načine obilježavanja demontiranih elemenata

- Raspoznaje podsisteme i elemente sistema za paljenje

- Provjerava el. vodove i povezanost konektora

- Mjeri otpor, napon i struju

- Lokalizuje neispravnost

- Provjerava ispravnost senzora

- Provjerava i analizira signal sistema za paljenje uz pomoć mototestera i osciloskopa

- Provjerava uređaj za podešavanje paljenja u pogledu emisije izduvnih

- Preuzima

odgovornost za sopstveno zdravlje

- Uviđa vezu između

teorije i prakse - Razvija analitičnost

i logičko mišljenje

- Obaviti posjetu

auto servisu sa savremenim uređajima za dijagnostiku

35




gasova i podesi tačku paljenja

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - J. Dekanj, Enciklopedija autoelektrike, Građevinska knjiga, Beograd, 2006. - J. Dekanj, Električne instalacije na vozilu, za drugi razred, Zavod za udžbenike i

nastavna sredstva, Beograd, 2004. - J. Dekanj, Električne instalacije i uređaji na vozilima, za treći razred, Zavod za

udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa didaktičkim softverima i projektorom - Uzorci, makete, modeli, skice i šeme elektronskih uređaja i opreme 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno i pismeno. - Usmena provjera znanja (najmanje jednom u svakom klasifikacionom periodu). - Pismene vježbe. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacinog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


klasifikacinim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer elektrotehnike - smjer energetika 10. Povezanost predmeta


- Akumulatori - Praktična nastava - Akumulatori - Sistemi paljenja kod OTO

motora - Osnovi elektrotehnike - Indukcija i samoindukcija

- Alternatori i elektropokretači

- Osnovi elektrotehnike - Elektromagntna indukcija

36

1.2.4. ELEKTRONIKA NA MOTORNIM VOZILIMA 1. Naziv predmeta: ELEKTRONIKA NA MOTORNIM VOZILIMA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



I II 108 108 III IV

Ukupno 108 108 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa elektronskim elementima i sklopovima. - Upoznavanje sa elektronskim uređajima na motornim vozilima. - Osposobljavanje za ugradnju, instalisanje i podešavanje elektronskih uređaja na

motornim vozilima. - Osposobljavanje za jednostavnije popravke elektronskih uređaja i sistema na

motornim vozilima. - Razumijevanje i pravilna upotreba stručne terminologije. - Upoznavanje mjera zaštite na radu i principa očuvanja čovjekove okoline.

37

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI




Osnovne elektronske komponente i sklopovi - Opisuje osnovne

elektronske komponente

- Objašnjava osnovne elektronske sklopove

- Razlikuje pasivne elektronske komponente (otpornici, kondenzatori, kalemovi)

- Koristi aktivne elektronske komponente (diode, zener diode, LED, tranzistore, integralna kola)

- Upoređuje osnovne elektronske sklopove sa diskretnim elementima: ispravljači, pojačavači (NF i VF), oscilatori i dr.

- Razlikuje osnovne šeme elektronskih sklopova sa integralnim kolima



- Pokazati primjerke elektronskih komponenata

- Pokazati i analizirati šeme osnovnih elektronskih sklopova sa diskretnim elementima i integralnim kolima Napomena:

- LED - Light Efect Diode ili Light Emiting Diode (svjetleća dioda)

- NF - niskofrekventni,

- VF - visokofrekventni

Elektronski sistemi motornih vozila - Upoznaje tipove

elektronskih sisteme na motornim vozilima

- Objašnjava elektronski upravljane podizače stakala

- Upoznaje audio i video uređaje na motornom vozilu

- Razlikuje tipove elektronskih sistema na motornim vozilima: sisteme konfora, informacione sisteme, sisteme zaštite i sisteme stabilonosti

- Uočava elemente automatike i šeme elektronski upravljanih podizača stakala

- Razlikuje vrste audio i video uređaja na motornim vozilima

- Montira audio uređaje: radio-kasetofone, CD uređaje i audio

- Razvija sposobnost opažanja i upoređivanja

- Razvija tačnost i sposobnost upoređivanja

- Prikazati i analizirati šemu automatike podizača stakala

- Prikazati i analizirati šeme povezivanja audio sistema

- Prikazati i

38




- Objašnjava elektronske sisteme zaštite od krađe i provale

- Upoznaje sistem za navigaciju i globalno pozicioniranje motornih vozila

- Opisuje ostale elektronske uređaje na motornim vozilima: elektronsko paljenje, klima uređaji, centralno zaključavanje, podešavanje sjedišta i retrovizora, kontrola rastojanja

pojačala, sa zvučnicima

- Povezuje i podešava video uređaje na motornim vozilima (kamere, displeji)

- Upoređuje vrste i osobine elektronskih sistema zaštite od provale i krađe

- Analizira načine postavljanja i podešavanja zaštitnih sistema

- Uočava princip rada, povezivanje i podešavanje sistema za navigaciju i globalno pozicioniranje (GPS) motornih vozila

- Upoređuje elektronsko paljenje motornog vozila: elemente, šeme i način povezivanja

- Razlikuje elemente i način povezivanja elektronike klima uređaja

- Razlikuje vrste, elemente i načine povezivanja sistema centralnog zaključavanja

- Rukuje elementima sistema podešavanja sjedišta

- Razlikuje elemente sistema elektronskog podešavanja retrovizora

- Uočava princip rada i razlikuje

- Razvija sistematičnost i odgovornost u radu


- Razvija sposobnost opažanja, upoređivanja, analize i zaključivanja

- Razvija odgovornost u radu

analizirati šeme povezivanja sistema zaštite (alarma) motornog vozila

- Prikazati video demonstraciju sistema satelitske navigacije

- Prikazati i analizirati osnovne šeme dodatnih elektronskih uređaja i sklopova motornog vozila

- Koristeći računar Internet pretraživač, nalaziti šeme elektronskih uređaja na motornim vozilima

- Napomena: - CD - Compact Disk

GPS - Global Positioning System (sistem satelitsko pozicioniranja)

39




elemente sistema za elektronsko mjerenje i kontrolu rastojanja pri parkiranju

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - J. Dekanj, Enciklopedija autoelektrike - Električne instalacije i uređaji,

Građevinska knjiga, Beograd, 2006. - J. Dekanj, Električne instalacije na vozilu - za drugi razred - autoelektričar,Zavod

za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, Zavod za školstvo, Podgorica, 1993. - J. Dekanj, Električni uređaji na motornom vozilu - za autoelektričare,Zavod za

udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1988. - M. Filipović, Komponente i praktična realizacija elektronskih uređaja,

Mikroelektronika, Beograd, 2008. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Makete, modeli električne šeme automobila, elektronske šeme uređaja na

motornim vozilima, elektronski uređaji motornih vozila - Računar sa odgovarajućim softverima, projektor i projekciono platno 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika

Provjera znanja vrši se usmeno i pismeno. - Usmena provjera znanja (najmanje jednom u svakom klasifikacionom periodu). - Pismene vježbe. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacinog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u


klasifikacinim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer elektrotehnike 10. Povezanost predmeta


- Tipovi elektronskih sisteme na motornim vozilima

- Električne instalacije i uređaji na motornom vozilu

- Sistemi udobnosti i bezbjednosti na motornom vozilu

- Ostali (dodatni) elektronski uređaji na motornim vozilima...



- Dodatna električna oprema na motornom vozilu

- Elektronski upravljani podizači stakala




40


- Elektronski sistemi zaštite od krađe i provale - Praktična nastava - Sistemi zaštite od krađe i

provale

41

1.2.5. PREDUZETNIŠTVO 1. Naziv predmeta: PREDUZETNIŠTVO

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



I II III 33 33

Ukupno 33 33 3. Opšti ciljevi nastave - Razvijanje preduzetničkih sposobnosti. - Sticanje znanja o razvoju biznis ideje. - Sticanje znanja o izradi biznis plana. - Sticanje znanja i vještina za osnivanje privrednog društva. - Sticanje znanja i vještina za upravljanje malim privrednim društvom. - Osposobljavanje za rad u timu. - Osposobljavanje za primjenu moderne vrste komunikacije. - Osposobljavanje za prezentovanje rezultata rada uz pomoć savremenih

tehnologija.

42

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREĆI




Biznis ideja i biznis plan Biznis ideja - Upoznaje pojam

biznis ideja - Opisuje nastanak

biznis ideje - Nabraja i

opredjeljuje se za poslovnu ideju

- Nabraja moguće vrste djelatnosti

- Suočavajući argumente kritički procjenjuje kvalitet poslovne ideje u skladu sa postulatima tržišnog poslovanja

- Razvija kreativnost - Razvija sposobnost

postizanja kompromisa

- Razvija analitičko

mišljenje - Razvija

odgovornost u radu - Razvija komunika-

tivnost, efikasnost u radu, marljivost i preciznost

- Uočava važnost

očuvanja zdrave životne sredine

- Razvija marljivost i

preciznost

- Poželjno je učenicima ukazati na primjere uspješnih preduzetnika

- Organizovati

gostovanje predstavnika realnog privrednog društva

- Primjena tehnika

za unapređenje razmišljanja, npr. eksperiment, Šest šešira

- Kao model može da

posluži biznis plan realnog privrednog društva

- Pripremiti

integralnu cjelinu od elemenata Biznis plana

- Opisuje pojam biznis plan

- Uviđa važnost izrade biznis plana u kontekstu obezbjeđivanja podrške, kako unutar samog privrednog društva tako i od strane eksternih partnera (investitora, kreditora)

Element biznis plana - Upoznaje pojmove:

vizija, misija, strategija, ciljevi

- Razlikuje pojmove: vizija, misija, strategija

- Kroz primjere obrazlaže ciljeve privrednog društva

- Upoznaje postupak istraživanja tržišta

- Kroz primjere obrazlaže postupak istraživanja tržišta na novom primjeru

- Izvodi zaključke o potencijalnoj konkurenciji

- Izvodi zaključak o potencijalnim kupcima/korisnicima usluga

- Upoznaje pojam i elemente marketing miksa: proizvod, cijena, promocija i distribucija

- Upoznaje pojmove marketing plan i plan prodaje

- Vrši opis proizvoda/usluge

- Sprovodi postupak formiranja cijene proizvoda/usluge

- Upoređuje moguće forme i sadržaje reklamnog materijala

- Kroz primjere

43




obrazlaže moguće načine distribucije

- Kroz primjere objašnjava značaj sprovođenja kontrole kvaliteta proizvoda/usluge

- Opisuje elemente finansijskog plana privrednog društva

- Kroz primjere obrazlaže elemente finansijskog plana privrednog društva

- Objašnjava neophodnost očuvanja životne sredine

- Izrađuje plan očuvanja životne sredine za konkretno privredno društvo

- Rezimira biznis plan

- Prezentuje biznis plan

- Oblikuje dinamiku realizacije biznis plana

- Kritički procjenjuje slabosti sačinjenog biznis plana

Osnivanje preduzeća Ime privrednog društva: - Nabraja moguća

rješenja za ime privrednog društva

- Opredjeljuje se za ime privrednog društva u skladu sa propisima i poštujući principe jednostavnosti i jedinstvenosti

- Razvija logičko mišljenje i sposobnost za pravilno rasuđivanje i zaključivanje

- Rad u grupama: Učenici predlažu moguća rješenja, a nakon toga kroz diskusiju donose odluku

- Rad na računaru: Učenici koriste programe za obradu teksta i slika

Vježbe: - Izrada

organograma privrednog društva

Vizuelni identitet privrednog društva: - Upoznaje elemente

i značaj oblikovanja vizuelnog identiteta privrednog društva

- Oblikuje vizuelni identitet privrednog društva

Registracija privrednog društva: - Upoznaje postupak

registracije privrednog društva

- Opisuje moguće oblike organizovanja privrednog društva

- Popunjava formulare za registraciju privrednog društva

- Sprovodi aktivnosti na pribavljanju pečata i štambilja

Otvaranje računa kod poslovne banke: - Opisuje postupak

- Popunjava formulare za otvaranje računa

44




otvaranja računa kod poslovne banke

kod poslovne banke - Obavlja postupak

otvaranja računa kod poslovne banke

Poslovni kodeks preduzeća: - Upoznaje pojam

poslovni kodeks privrednog društva

- Nabraja elemente poslovnog kodeksa privrednog društva

- Uočava važnost poštovanja poslovnog kodeksa privrednog društva za njegov uspješan rad

Organizaciona struktura privrednog društva: - Upoznaje tipove

orgaizacione strukture privrednog društva

- Pronalazi sličnosti i razlike između različitih tipova organizacionih struktura privrednog društva

Poslovanje privrednog društva - Upoznaje različite

nivoe upravljanja privrednim društvom

- Upoznaje postupak zasnivanja radnog odnosa u privrednom društvu

- Pronalazi sličnosti i razlike u nivoima upravljanja privrednim društvom

- Popunjava prijavu o slobodnom radnom mjestu

- Razvija pozitivnu orjentaciju prema zanimanju

- Stiče radne navike - Razvija analitičko

mišljenje - Podstiče razvoj

odgovornosti

- Kao model može da posluži konkurs za prijem u radni odnos objavljen u dnevnoj štampi

- Upotrebljava

kancelarijsku opremu (telefon, fax, fotokopir aparat, skener, štampač)

- Rad na računaru:

učenici koriste programe za obradu teksta, slika, kao i programe za elektronsku komunikaciju

Vježbe: - Izrada reklamnog

materijala

- Nabraja i opisuje aktivnosti u okviru službe opštih poslova

- Obavlja usmenu i pisanu komunikaciju unutar privrednog društva i sa eksternim partnerima

- Šalje, prima i raspoređuje poštu i druge službene materijale

- Upoznaje vrste i elemente dokumentacije koja prati poslove nabavke i prodaje

- Izrađuje ponudu, porudžbenicu, predračun, upit, račun i ostala dokumenta iz oblasti poslova nabavke i prodaje

- Opisuje postupak obračuna zarada

- Opisuje način obračuna poreza i

- Kroz primjere obrazlaže način obračuna zarada, poreza i doprinosa

45




doprinosa - Upoznaje

blagajničke poslove

- Upoznaje postupak plaćanja dospjelih obaveza i naplate dospjelih potraživanja

- Obavlja blagajničke poslove

- Obavlja poslove plaćanja dospjelih obaveza i naplate dospjelih potraživanja

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - V. Vukotić, Preduzetništvo i biznis, Ekonomski fakultet u Podgorici, 1996. - D. Bogdanović, G. Ivanišević, Osnovi ekonomije za prvi razred, Zavod za

udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004. - D. Dragišić, B. Ilić, B. Medojević, M. Pavlović, Osnovi ekonomije za drugi razred,

Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004. - J. Manojlović, S. Ignjatović, Poslovna i službena korespondencija za prvi razred,

Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2005. - R. Rajović, Osnovi prava za prvi razred, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,

Beograd, 2004. - Publikacija Moj biznis – Montenegro Biznis Alijansa, Podgorica, 2004. - H. Potit, Kako započeti sopstveni biznis, CID Podgorica, 1997. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Najmanje pet računara snabdjevenih adekvatnom programskom opremom, fax,

telefon, skener, štampač, fotokopir aparat 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno i pismeno. - Usmena provjera znanja (najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom

periodu). - Pismene vježbe. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u

klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se iz svih datih ocjena u

klasifikacionim periodima.

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani ekonomista 10. Povezanost predmeta

Znanja Povezanost sa predmetom Predmet Znanja

- Oblikovanje vizuelnog identiteta privrednog društva

- Usmena i pisana komunikacija

- Održavanje Internet sajta

- Informatika - Informacije u tekstualnom vidu

- Multimedijalno predstavljanje informacija

- Internet

46

Znanja Povezanost sa predmetom Predmet Znanja

- Izrada reklamnog materijala - Korišćenje računarskih programa kao vida komuniciranja

47

1.2.6. PRAKTIČNA NASTAVA 1. Naziv predmeta: PRAKTIČNA NASTAVA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



I 252 252 II 504 504 III 627 627

Ukupno 1383 1383 Napomene: - Odjeljenje se dijeli na grupe do 17 učenika. - Praktična nastava se obavlja u školskim radionicama, kod poslodavca ili

kombinovano. 3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje kompetencija za planiranje, pripremu i kontrolu procesa rada. - Razvijanje onovnih kompetencija za samostalan rad u struci. - Razvijanje smisla za organizovan praktičan rad, tačnost, sistematičnost i

urednost. - Osposobljavanje za rukovanje alatima, mjernim instrumentima, uređajima i

opremom. - Osposobljavanje za tumačenje električnih šema instalacija motornih vozila. - Poznavanje svih neophodnih metoda i postupaka ispitivanja i montaže instalacija

motornih vozila. - Upoznavanje sa korišćenjem prateće dokumentacije i kataloga proizvođača

opreme. - Osposobljavanje za primjenu standarda u elektrotehnici. - Praktična obučenost za korišćenje informatičkih sredstava za ispitivanje motornih

vozila. - Razvijanje motivacije za usavršavanje u struci. - Osposobljavanje za primjenu mjera higijensko–tehničke zaštite životne i radne

sredine. - Sticanje radnih navika i tehnološke discipline. - Osposobljavanje za komunikaciju sa korisnicima.

48





Uvod - Upoznaje se sa

školskom radionicom i radnim mjestom

- Upoznaje se sa vođenjem dnevnika praktične nastave

- Uviđa vezu između teorije i prakse, pojedinačnog i grupnog rada

- Poznaje vođenje dnevnika praktične nastave

- Razvija odgovornost

- Izvršiti podjelu učenika po grupama

- Objasniti prethodno definisanu strukturu dnevnika praktične nastave i način vođenja

HTZ, elektro zaštita, prva pomoć - Upoznaje se sa

osnovnim ciljevima, principima i sredstvima higijrnsko-tehničke zaštite (HTZ)

- Upoznaje osnovne zahtjeve, zadatke i lična i kolektivna sredstva elektro zaštite

- Primjenjuje principe HTZ i elektro zaštite

- Pruža prvu pomoć povrijeđenima

- Primjenjuje norme i pravila HTZ i upotrebljava sredstva lične i kolektivne zaštite

- Razvija i podstiče potrebu poštovanja principa zaštite u radnom okruženju i zaštite čovjekove okoline

Vježbe: - Pokazivanje i

demonstracija upotrebe ličnih sredstava HTZ

Vježbe: - Uvježbati postupke

pružanja prve pomoći

Alati i rukovanje alatima - Nabraja i opisuje

osnovne tipove mehaničarskih i električarskih ručnih alata, osobine i načine njihovog korišćenja

- Upoznaje osnovne mehaničarske alate i rad sa njima pri: mjerenju, stezanju, obilježavanju, sječenju, bušenju, brušenju i td.

- Razlikuje ulogu pojedinih alata i njihovih djelova

- Razlikuje osnovne mehaničarske od električarskih alata

- Upotrebljava alate pri radu

- Koristi alate za mjerenje: metar i pomično mjerilo

- Rukuje alatima za obilježavanje, stezanje, sječenje, bušenje i brušenje i dr.

- Razvija pravilan odnos prema upotrebi i održavanju alata

Vježbe: - Izvršiti spajanje

provodnika prostim vezivanjem, sa i bez alata, i vršiti poređenje

Vježbe: - Koristeći izolovana

kliješta napraviti završne stopice provodnika

Vježbe: Na datim predmetima izmjeriti dimenzije pomičnim mjerilom

Osnovni mašinski elementi - Nabraja i opisuje

osnovne vrste mašinskih elemenata prema njihovoj upotrebi u elektrotehnici

- Upoznaje vrste,

osobine i značaj

- Razlikuje mašinske elemente i njihovu upotrebu: navoji, matice, podloške, ležajevi, osovine, klinovi, remeni, remenice, zupčanici, opruge, zakovice i dr.

- Poznaje vrste, osobine i značaj

- Razvija odgovornost o zaštiti na radu

Vježbe: - Odrediti prenosne

odnose za date parove remenica ili zupčanika

49




upotrebe maziva upotrebe maziva Elektrotehnički materijali - Upoznaje se sa

osnovnim podjelama, vrstama i osobinama tehničkih materijala

- Upoznaje različite oblike i profile elektrotehničkih materijala

- Razlikuje vrste i osobine osnovnih elektrotehničkih materijala

- Vrši upoređenje raznih materijala, oblika i profila prema njihovim osobinama

- Razvija preciznost i sigurnost u radu

Vježbe: - Testerom,

kliještima i makazama iskidati razne materijale prema skici: žice, profile, cijevi i sl. i porediti ih prema osobinama

Električni simboli, provodnici i izolatori - Upoznaje

standardne oznake i simbole u elektrotehnici: za različite uređaje, komponente, postrojenja i sl.

- Upoznaje različite vrste provodnika, njihove osobine i upotrebu

- Upoznaje

standardne oznake provodnika (po grupama oznaka)

- Upoznaje osnovne vrste izolacionih materijala, njihova svojstva i upotrebu

- Upotrebljava elektrotehničke simbole u električnim šemama

- Uočava sve elemente presjeka provodnika

- Oblikuje i priprema zavšetke provodnika za upotrebu

- Upoređuje tipske oznake različitih provodnika i kablova

- Razlikuje razne primjere upotrebe izolacionih materijala

- Razvija pravilan odnos prema ekonomičnoj upotrebi materijala za rad

Vježbe: - Prema zadatku nacrtati električnu šemu, koristeći elektrotehničke simbole Vježbe: - Za zadate

standardne oznake protumačiti osnovne karakteristike provodnika

Vježbe: - Pripremiti krajeve

provodnika za elementarnu montažu (npr. u prekidaču i sl.)

Lemljenje - Upoznaje postupak

lemljenja, karakteristike lemljenih spojeva i materijala

- Poznaje postupak mekog lemljenja

- Koristi osnovne materijale, aparate i alate za lemljenje


Vježbe: - Mekim lemljenjem

spojiti pripremljene krajeve provodnika

Elementi električnih instalacija na motornim vozilima - Upoznaje osnovne

elemente električnih instalacija na motornim vozilima, njihovu ulogu i način spajanja

- Razlikuje osnovne instalacione komponente: releji, prekidači, osigurači, sijalična grla, sijalice i dr.

- Razlikuje signalne elemente na motornim vozilima

- Izvodi različite vrste spojeva u električnom kolu

- Stiče odgovornost o potrebi zaštite na radu

Vježbe: - Izvršiti pojedinačno

spajanje elemenata električne instalacije

Vježbe: - Izvršiti spajanje

pojedinih strujnih krugova potrošača i uređaja na motornim vozilima

50




Akumulatori - Upoznaje postupak

demontaže, montaže, eksploatacije i održavanja olovnih akmulatora

- Koristi zaštitnu opremu pri radu sa akumulatorima

- Koristi postupak pripreme akumulatora za punjenje

- Upotrebljava alat i pribor za održavanje akumulatora

- Primjenjuje postupke pripreme elektrolita i mijerenja gustine bometrom

- Poznaje postupke punjenja stalnom strujom i stalnim naponom

- Primjenjuje različite postupke održvanja olovnog akumulatora

- Izvodi mokro i suvo konzerviranje

- Razvija preciznost i analitičnost

Vježbe: - Izvršiti skidanje i

pripremu akumulatora za punjenje

Vježbe: - Izvršiti pripremu

akumulatora za suvo konzerviranje

Vježbe: - Koristeći bometar

provjeriti stanje kisjeline akumulatora

Vježbe: - Izvršiti

priključivanje akumulatora za punjenje i puniti ga na ispitnom stolu

Vježbe: - Izvršiti postavljanje

i priključivanje akumulatora i zaštitu priključnica

Svjetlosna oprema i signalni uređaji na motornom vozilu - Upoznaje načine

podešavanja farova - Navodi svjetlosne i

zvučne signalne uređaje

- Upoznaje signalne i kontrolne insrumente na komandnoj tabli

- Vrši podešavanje farova

- Vrši povezivanje pozicionih svjetala, štop-svjetala, pokazivača pravca, parkirnih svjetala i električne sirene

- Provjerava funkcionalnosti signalnih i kontrolnih uređaja: obrtomjer, mehanički ili elektronski, pokazivač nivoa goriva, termometar za rashladnu tečnost, mjerač pritiska ulja, brzinomjer i km sat

- Razvija svijest o značaju timskog rada


podešavanje farova na zidu


podešavanje farova uređajem za kontrolu i podešavanje

Vježbe: - Izvršiti audio-

vizuelnu provjeru funkcionalnosti signalnih i kontrolnih uređaja

51

Razred: DRUGI Informativni ciljevi i



učenik učenik učenik Rukovanje mjernim instrumentima - Upoznaje vrste,

principe rada i načine korišćenja univerzalnih mjernih instrumenata (unimjera)

- Upoznaje rad

instrumenta za mjerenje gustine elektrolita - areometar (bometar)

- Upoznaje mjernu viljušku za mjerenje napona akumulatora pod opterećenjem

- Rukuje univerzalnim mjernim instrumentima pri mjerenju jednosmjernih i naizmjeničnih električnih i neelektričnih veličina (napona, struja, otpora i dr.)

- Koristi instrument za mjerenje gustine elektrolita - bommetar pri mjerenju stanja elektrolita akumulatora

- Koristi mjernu viljušku za provjeru stanja napunjenosti i ispravnosti akumulatora

- Razvija osjećaj preciznosti i sistematičnosti u radu

Vježbe: - Na kolu

automobilske sijalice spojene na akumulator, unimjerom mjeriti napon akumulatora i struju kroz sijalicu

- Mjeriti otpor sijalice

Vježbe: - Koristeći mjernu

viljušku provjeriti stanje akumulatora

Osnovni elektronski elementi i sklopovi - Upoznaje osnovne

pasivne i aktivne elektronske komponente

- Upoznaje načine

povezivanja osnovnih elektronskih komponenata u električnim šemama

- Nabraja osnovne

- Razlikuje pasivne elektronske komponente: otpornike, kalemove, kondenzatore i aktivne: diode, tranzistore, LED diode, Zener diode, analogna i digitalna IC

- Provjerava ispravnost komponenata direktnim mjerenjem unimjerom

- Povezuje osnovne diskretne elektronske komponente u jednostavna strujna kola

- Povezuje osnovne


Vježbe: - Prema šemi

povezati potrošač (sijalicu ili sl.), direktno i preko diode, na izvor naizmjeničnog napajanja, (na sekundaru transformatora); uporediti napone na potrošaču

Vježbe: - Povezati po šemi

osnovno kolo ispravljača i stabilizatora jednosmjernog napona sa tranzistorom : a) sa potenciometrom, b) sa Zener

52




praktične elektronske sklopove

elektronske sklopove ispravljača i sl. sa diskretnim elementima

- Spaja ispravljače za punjenje akumulatora

diodama na bazi - Mjeriti napone na

bazi i izlazu

Šeme električnih instalacija na vozilu - Upoznaje rad

pojedinih funkcionalnih cjelina u električnim šemama

- Analizira šeme i principe rada osnovnih električnih šema: napajanja, uređaja za startovanje, signalizacije na vozilu, osvjetljenja, brisača i ispiranja, grijanja i hlađenja, farova i signalizacije, dodatne opreme (alarm, radio, sat i sl.)

- Razvija sposobnost povezivanja teorijskih znanja sa praksom

Vježbe: - Na probnom stolu

povezati po šemi sistem pokretanja (startovanja) motora


povezati po šemi sistem pokazivača pravca

Sistemi paljenja - Opisuje

konstruktivne dijelove i šemu spajanja bobine

- Navodi ulogu prekidača paljenja i njegove djelove

- Objašnjava princip rada tranzistorskog sistema paljenja

- Navodi postupke podešavanja ugla paljenja

- Opisuje centrifugalni i vakumski regulator predpaljenja

- Opisuje ulogu i dijelove razvodnika paljenja

- Prati šemu veza i poznaje princip dobijanja varnice na svjećici

- Podešava i postavlja ugao prekidača paljenja

- Povezuje sistem tranzistorskog sistema paljenja

- Navodi osobine i prednosti bezkontaktnog sistema paljenja

- Uočava značaj tačnog regulisanja paljenja kao i posledice loše podešenog paljenja

- Analizira ulogu regulatra u regulisanju predpaljenja

- Povezuje dijelove razvodnika i visokonaponske kablove

- Razvija sistematičnost i odgovornost u radu


povezati po šemi elemente sistema paljenja


priključivanje elektronskog (tranzistorskog ili tiristorskog) paljenja

Vježbe: - Vršiti na motoru

podešavanje ugla paljenja i ugla predpaljenja

Vježbe: - Prateći tabelu

kvarova izvršiti ispitivanje sistema paljenja na pretpostavljeni kvar

53




- Objašnjava ulogu

svjećica u sistemu paljenja

- Objašnjava metode dijagnosticiranja kvarova u sistemu paljenja

- Razlikuje vrste, osnovne dijelove i ulogu svjećica

- Analizira različite slučajeve kvarova i određuje uzroke istih

Dinamo mašine - Opisuje razne

konstrukcije dinamo mašina, vrste spojeva i označavanje priključnih krajeva

- Objašnjava funkcionisanje regulatora napona dinama

- Povezuje razne spojeve dinama i poznaje oznake priključaka

- Provjerava rad elektromehaničkog regulatora

- Ispituje rad tranzistorskog regulatora i njegove prednosti


Vježbe: - Izvršiti demontažu,

rasklapanje, provjeru četkica, sklapanje i montažu dinama

Alternatori - Objašnjava princip

rada, konstrukciju i osnovne dijelove alternatora

- Opisuje funkcionisanje šeme alternatora sa glavnim i pomoćnim usmjeračem i priključenim regulatorom napona

- Objašnjava funkcionisanje tranzistorskog regulatora napona

- Navodi i analizira najčešće kvarove kod alternatora

- Analizira principijelnu šemu alternatora i ispravljača sa diodama

- Tumači razvijenu šemu alternatora i objašnjava princip funkcionisanja reglera-regulatora

- Određuje prednosti i mane alternatora u odnosu na dinamo

- Ispituje rad tranzistorskog regulatora alternatora

- Prati sadržaj tablice kvarova alternatora pri ispitivanju i određuje načine njihovih otklanjanja



rasklapanje, provjeru ispravnosti elemenata, sklapanje i montažu alternatora


kvarova, izvršiti ispitivanje sistema alternatora na pretpostavljeni kvar

Elektropokretači - starteri - Opisuje dijelove i

konstrukciju elektropokretača

- Ispituje ispravnost dijelova elektropokretača:



povezati po šemi

54




- Objašnjava elektropokretač po sistemima BENDIX i BOSCH

- Opisuje ulogu i princip sklopke za redno i paralelno vezivanje akumulatora

- Navodi najčešće moguće kvarove elektropokretača

stator, rotor, kolektor sa četkicama, pogonski zupčanik sa mehanizmom za uzubljivanje i proklizavanje, elektromagnetna sklopka (automat) i dr.

- Na električnoj šemi prepoznaje i objašnjava dijelove i principe rada elektropokretača po sistemu BENDIX ili BOSCH

- Montira sklopke za redno i paralelno vezivanje akumulatora

- Koristeći tablicu kvarova alternatora opredjeljuje načine njihovog otklanjanja

elektropokretač i testirati njegov rad


rasklapanje, provjeru ispravnosti elemenata, sklapanje i montažu elektropokretača


najčešćih kvarova, izvršiti ispitivanje elektropokretača na pretpostavljeni kvar

Elektronski sistemi motornih vozila - Navodi tipove

električnih i elektronskih sisteme na motornim vozilima

- Objašnjava elektronski upravljane podizače stakala

- Upoznaje audio i video uređaje na motornom vozilu

- Razlikuje tipove elektronskih sistema na motornim vozilima: sisteme konfora, informacione sisteme, sisteme zaštite i sisteme stabilonosti

- Ispituje po šemi elemente automatike elektronski upravljanih podizača stakala

- Montira audio uređaja: radio-kasetofone, CD uređaje i audio pojačala, sa zvučnicima

- Povezuje i podešava video


Vježbe: - Prikazati i

analizirati šemu automatike podizača stakala


analizirati šeme povezivanja audio sistema

Vježbe: - Prikazati,

analizirati šeme i izvršiti povezivanje sistema zaštite (alarma) motornog vozila

55




- Objašnjava elektronski sistem zaštite od krađe i provale

- Upoznaje sistem za navigaciju i globalno pozicioniranje motornih vozila

- Opisuje ostale (dodatne) elektronske uređaje na motornim vozilima: elektronsko paljenje, klima uređaji, centralno zaključavanje, podešavanje sjedišta i retrovizora, kontrola rastojanja

uređaja na motornim vozilima (kamere, displeji)

- Montira i podešava razne vrste i elektronskih sistema zaštite od provale i krađe

- Analizira načine postavljanja i podešavanja zaštitnih sistema

- Povezuje i podešava sisteme za navigaciju i globalno pozicioniranje (GPS) motornih vozila

- Montira i povezuje elektronsko paljenje motornog vozila: elemente, šeme i način povezivanja

- Razlikuje elemente i način povezivanja elektronike klima uređaja

- Povezuje sisteme centralnog zaključavanja

- Rukuje elementima sistema podešavanja sjedišta

- Rukuje elementima sistema podešavanja retrovizora

- Razlikuje elemente sistema za električno mjerenje i kontrolu rastojanja pri parkiranju

Vježbe: - Prikazati,

analizirati šeme i izvršiti povezivanje elemenata centralnog zaključavanja

Vježbe: - Prikazati video

demonstraciju sistema satelitske navigacije


analizirati osnovne šeme dodatnih elektronskih uređaja i sklopova motornog vozila

Napomena:

- CD - Compact Disk - GPS - Global

Positioning System (sistem globalnog - satelitskog pozicioniranja)

56

Razred: TREĆI Informativni ciljevi i



učenik učenik učenik Dodatna električna oprema na motornom vozilu - Opisuje princip

rada i sastavne dijelove električnih brisača vjetrobrana

- Upoznaje sistem grijanja zadnjeg stakla

- Opisuje radio prijemnik - CD u vozilu i pripadajuću antenu

- Navodi uzroke radio smetnji i elemente koji služe za njihovo otklanjanje

- Opisuje električni upaljač za cigarete

- Ispituje ispravnost dijelova i vrši povezivanje električnih brisača

- Spaja električnu pumpu za pranje vjetrobrana

- Povezuje i podešava višebrzinske brisače sa uređajem za periodično uključivanje

- Ispituje grijač i instalaciju grijanja zadnjeg stakla

- Vrši ugradnju i povezivanje radio - CD uređaja i antene

- Vrši izbor mjesta i montira razne vrste antena

- Pronalazi uzroke i izvore radio smetnji i postavlja elemente za njihovu neutralizaciju : otpornike, kondezatore, prigušnice i filtere, koaksijalne kablove

- Povezuje prenosne potrošače koji se mogu priključiti preko postolja upaljača


Vježbe: - Dijagnostika

demontaža,servis, montaža i provjera električnih brisača

Vježbe:

- Ugradnja i priključenje radio-CD uređaja,montaža antene i provjera

Vježbe:

- Pronaći elemente za otklanjanje radio smetnji, provjeriti i po potrebi zamijeniti

Vježbe:

- Ugradnja postolja za upaljač za cigarete, postavljanje osigurača i priključenje

Sistemi udobnosti i bezbjednosti na motornom vozilu - Upoznaje sistem za

kontrolu odstojanja vozila pri parkiranju

- Objašnjava elektronsko upravljanje automatskim mjenjačem

- Opisuje elektronsku regulaciju spojnice-

- Postavlja opremu sistema za kontrolu odstojanja vozila pri parkiranju

- Ispituje elemente elektronskog upravljanja automatskim mjenjačem

- Provjerava ispravnost


Vježbe: - Na vozilu

kontrolisati reagovenje senzora i rad cijelog sistema

Vježbe: - Pronaći senzore na

vozilu, objasniti njihovu ulogu,

57




kvačila

- Objašnjava elektronsku regulaciju brzine - tempomat

- Opisuje elektronski regulisani klima uređaj

- Navodi ulogu i princip rada webasto - grijača

- Objašnjava sistem centralnog zaključavanja

- Opisuje sistem električnih podizača stakala

- Objašnjava sistem za električno podešavanje spoljnih retrovizora i ogledala

- Opisuje sistem za električno podešavanje sjedišta

- Navodi ulogu i princip rada navigacionog sistema

- Opisuje sisteme pasivne zaštite

- Objašnjava ulogu i rad alarmnih uređaja

elemenata elektronske regulacije spojnice - kvačila

- Ispituje tempomat i provjerava ulazno-izlazne signale

- Vrši povezivanje elemenata šeme elektronskog klima uređaja

- Povezuje webasto - grijače

- Povezuje po šemi veza elemente sistema centralnog zaključavanja

- Povezuje elemente i opremu električnih podizača stakala

- Montira elemente i pribor po šemi veza spoljnih retrovizora i ogledala, i vrši podešavanje

- Po šemi veza ispituje opremu za električno podešavanje sjedišta

- Provjerava po šemi veza ispravnost navigacionog sistema

- Ispituje elemente sistema vazdušnih jastuka i pojaseva

- Montira elemente alarmnih uređaja i provjerava ulazne signale

- Postavlja elemente ultrazvučne zaštite unutrašnjosti vozila

- Montira zaštitu točkova i zaštitu od pomjeranja

- Provjerava

princip rada automatskog mjenjača i automatsku regulaciju spojnice kvačila

Vježbe: - Na vozilu locirati

elemente sistema centralnog zaključavanja, objasniti njihovu ulogu i po potrebi popraviti ili zamijeniti

Vježbe: - Na vozilu pokazati

elemente sistema centralnog zaključavanja, opisati ulogu svakog i po potrebi popraviti ili servisirati

Vježbe: - Simulirati rad

navigacionog sistema, odrediti i postaviti putanje za predpostavljene destinacije

Vježbe: - Simulirati rad,

aktivirati senzore i objasniti princip djelovanja pojedinih elemenata i rad cijelog alarmnog sistema


elemente sistema,

58




- Objašnjava ABS-antiblokadni sistem

- Objašnjava ASR - sistem za kontrolu proklizavanja

- Opisuje ESP - sistem za regulaciju dinamike vožnje

- Opisuje elektronsku ragulaciju amortizera

konstrukciju, senzore, upravljačku jedinicu i veze sistema ABS

- Provjerava opremu po električnoj šemi ASR sistema

- Provjerava opremu po električnoj šemi sistema ESP u različitim radnim stanjima

- Vrši provjeru elektronske ragulacije amortizera, sa raznim ulaznim signalima

objasniti ulogu pojedinih elemenata i rad cijelog sistema


dijelove i objasniti princip elektronske regulacije amortizera

Elementi automatike - Navodi elemente

sistema automatskog upravljanja realnog elektromehaničkog sklopa (primjer: ABS)

- Navodi elemente automatskog upravljanja realnog elektromehaničkog sklopa (primjer: ASR, ESP)

- Prepoznaje senzore i načine njegovog postavljanja

- Spaja elektronsku upravljačku jedinicu, regulator i ulazno-izlazne priključnice

- Ispituje elektromagnetni ventil za upravljanje radnom tečnošću

- Provjerava električnu, pneumatsku i hidrauličnu povezanost elemenata

- Analizira rad ABS-sistema po šemi

- Ispituje ispravnost pojedinih elemenata u krugu automatike

- Analizira posebne šeme: električnu, hidrauličnu, pneumatsku

- Analizira zajedničku šemu


Vježbe: - Na vozilu

prepoznati elemente sistema ABS i ASR, uočiti njihovu povezanost i objasniti princip rada

Napomena: - ABS - anti-blokirni

sistem - ASR - zaštita od

proklizavanja, - ESP - elektronski

program stabilnosti

59




cijelog sklopa CAN-BUS sistemi prenosa podataka - Objašnjava potrebu

uvođenja CAN-BUS sistema na savremenim vozilima

- Navodi osnovna područja primjene CAN-sistema

- Opisuje postupke

provjeravanja parametara i ispravnosti umreženih sistema na motornom vozilu

- Kosristi sisteme koji se najčešće povezuju u zajednički CAN-BUS sistem

- Analizira po šemi umrežavanja svih upravljačkih i regulacionih sistema na vozilu

- Analizira multipleks - primjene za: mobilnu komunikaciju, dijagnostičku komunikaciju, u sistemu za regulaciju motora i kretanja vozila

- Provjerava oblik signala na sabirnici

- Dijagnosticira greške na magistrali


Vježbe: - Na vozilu pronaći

CAN-BUS sabirnice i ostale elemente, objasniti njihovu ulogu u prenosu informacija

Napomena: - Koristiti računarsku

opremu, unimjer i osciloskop za testiranje

Ispitivanje i podešavanje električnih uređaja - Navodi opasnosti i

mjere zaštite pri radu sa opremom koja se napaja iz električne mreže

- Opisuje postupak ispitivanja električnih komponenti i podsistema motornog vozila

- Upoznaje postupke

- Poznaje opasnosti od udarnog napona pri radu sa opremom koja se napaja iz električne mreže

- Provjerava oštećenja na električnoj instalaciji i komponentama i dovodi ih u ispravno stanje

- Vrši postupke demontaže i montaže komponenti i sklopova, saglasno tehničkim uputstvima

- Koristi razne načine obilježavanja demontiranih elemenata

- Raspoznaje


Vježbe: - Na radnom stolu

priključiti senzor temperature, ispitati mu ispravnost i snimiti karakteristiku senzora

Vježbe: - Na randnom stolu

ispitati ispravnost indukcionog kalema - bobine

Vježbe: - Na vozilu povezati i

podešavati elemente sistema za paljenje

- Odrediti ugao

60




provjeravanja, podešavanja i povezivanja sistema paljenja OTO motora

podsisteme i elemente sistema za paljenje

- Vrši provjeru el. vodova i ispituje povezanost konektora

- Lokalizuje neispravnosti

- Provjerava ispravnost senzora

- Provjerava i analizira rad sistem za paljenje uz pomoć mototestera i osciloskopa

- Provjerava uređaj za podešavanje paljenja u pogledu emisije izduvnih gasova i da podesi tačku paljenja

predpaljenja i provjeriti rad regulatora

Vježbe: - Na vozilu uz pomoć

moto-testera vršiti regulaciju paljenja u pogledu emisije izduvnih gasova

Mjerenje i dijagnostika - Navodi uređaje za

dijagnostiku i opisuje njihovu upotrebu: postupke testiranja, podešavanja i povezivanja mehaničkih, hidrauličnih, pneumatskih, električnih i elektronskih sistema

- Objašnjava postupak dijagnoze rada motora, uređaja za snabdjevanje gorivom i vazduhom

- Upoznaje postupak dijagnoze sistema za paljenje smješe kod benzinskih motora

- Opisuje postupak kontrole sastava izduvnih gasova

- Ispituje sastavne djelove i funkcije i uređaja za dijagnostiku motornog vozila

- Primjenjuje postupke testiranja pojedinačnih komponenata za regulaciju rada motora

- Vrši testiranje električnih vodova i konektora

- Koristi opremu za testiranje (univerzalni tester, mototester, osciloskop, ispitne sonde i dr.)

- Koristi dijagnostičke aparate za provjeru parametara sistema za paljenje

- Vrši kontrolu izduvnih gasova uređajem za


Vježbe: - Na uređaju za

dijagnostiku objasniti ulogu i princip rada pojedinih dijelova, kao i njihovo spajanje prilikom rada

Vježbe: - Koristeći uređaj za

dijagnostiku vršiti provjeru ispravnosti sistema na vozilu

61




- Opisuje postupak

kontrole akumulatora, dijagnostikovanja startera i alternatora

kontrolu - Mjeri i kontroliše

pomoću mjernih uređaja parametre akumulatora, alternatora i startera

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - M. S. Branković, Praktična nastava, Niš 1998. - M. S. Branković, Priručnik - sa uputstvima za električarske radove, Niš, 1995. - J. Dekanj, Enciklopedija autoelektrike - Električne instalacije i uređaji,

Građevinska knjiga, Beograd, 2006. - J. Dekanj, Električne instalacije na vozilu - za drugi razred - autoelektričar,Zavod

za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, Zavod za školstvo, Podgorica, 1993. - J. Dekanj, Električni uređaji na motornom vozilu - za autoelektričare,Zavod za

udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1988. - J.Lenasi, T.Ristanović, Motori i motorna vozila,Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva, Beograd, 2006. - M. Filipović, Komponente i praktična realizacija elektronskih uređaja,

Mikroelektronika, Beograd, 2008. - D. Dimić, Električna mjerenja u energetici, Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva, Beograd, 1989. - Elektromonterski priručnik, Tehnička knjiga, Zagreb, 1987. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave

Redni Broj Opis – alati, instrumeni i uređaji Oznaka Kom

1. Univerzalni radni-ispitni sto, sa elementima: osigurači, ispravljači 12 i 24 V, priključnice, mjerni instrumenti i dr.

- 8

2. Digitalni multimetar univerzalni (U,I,R,...) ~/= - 16

3. Mjerna viljuška 12 V - 2

4. Mjerna viljuška 24 V - 1

5. Bometar - 2

6. Akumulatorska bušilica – odvijač, 14 mm, 0 – 1800 min-1, sa opremom - 4

7. Ručna bušilica, 220V~, sa opremom 2

8. Ručna brusilica, 220V~, sa opremom - 2

9 Lemilica 220V~, 300 W - 2

10. „Pištolj“ lemilice, 220V~, 100 W - 8

11. Kompleti ručnog mehaničarskog alata (razni mehaničarski ključevi, izolovana kliješta, odvijači i dr.)

- 8

12. Kompleti ručnog električarskog alata (razna izolovana kliješta, odvijači i sl.) - 8

13. Ručna testera za metal - 4

62

Redni Broj Opis – alati, instrumeni i uređaji Oznaka Kom

14. Kompleti turpija za metal raznih profila - 4

15. Makaze za lim - 4

16. Pomično mjerilo ("šubler") - 2

17. Fen za zagrijavanje termobužira, za izolovanje spojeva - 2

18. Personalni računar, sa štampačem i projektorom - 1

19. Univerzalni uređaj za testiranje vozila - 1

20. Priključne sonde za razne tipove vozila -

21. Kompleti zaštitne opreme: radni mantil, rukavice, zaštitne naočari i dr. - 18

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno i u toku praktičnog rada. - Usmena provjera znanja (po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu). - Praktičan rad (najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu).

Ocjenjuje se kvalitet vođenja dnevnika praktične nastave, razumijevanje zadataka i poslova, urednost, preciznost, tačnost, poštovanje propisa, odgovoran odnos prema instrumentima, alatima i materijalu.

- Zaključna ocjena na kraju klasifikacinog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacinom periodu.

- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacinim periodima.

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer elektrotehnike – smjer energetika - Diplomirani inženjer elektrotehnike – smjer elektronike i automatike (u I

razredu) - Inženjer elektrotehnike – smjer energetika - Inženjer elektrotehnike – smjer elektronike i automatike (u I razredu) - Autoelektričar specijalista - V stepen - Pogonski električar specijalista - V stepen (u I razredu) 10. Povezanost predmeta


- Izvori električne energije

- Električne instalacije I uređaji na motornom vozilu

- Standardne vrijednosti mrežnih napona

- Elektrotehnički simboli - Crtanje električnih šema pomoću grafičkih simbola

- Električni provodnici

- Električne i mehaničke osobina materijala za provodnike

- Standardni presjeci provodnika i vrste kablova

- Električni izolatori - Električne (izolacione) i mehaničke osobine

63


materijala za izolatore


- Električne instalacije I uređaji na motornom vozilu

- Elektronika na motornom vozilu

- Ostali (dodatni) elektronski uređaji na motornim vozilima...


- Elektronski upravljani podizači stakala

- Elektronski sistemi motornih vozila

- Elektronika na motornom vozilu

- Elektronski sistemi zaštite od krađe i provale

64

2. ZAVRŠNI ISPIT 2.1. ISPITNI KATALOZI ZA STRUČNO - TEORIJSKI DIO ISPITA 2.1.1. ELEKTRIČNE INSTALACIJE I UREĐAJI NA MOTORNIM VOZILIMA 1. Naziv Ispitnog kataloga: Električne instalacije i uređaji na motornim vozilima 2.Ciljevi ispita Na ispitu se ocjenjuje: - da li je učenik upoznao vrste i uloge električnih instalacija i uređaja na motornom

vozilu; - da li je učenik upoznao i razumije ulogu komponenti električnih uređaja na

vozilu; - da li je učenik osposobljen za pravilno rukovanje električnim uređajima; - da li je učenik osposobljen za čitanje električnih šema na motornom vozilu; - da li je učenik razvio svijest o potrebi očuvanja životne sredine ,a posebno o

potrebi reciklaže i deponovanja pokvarenih i istrošenih komponenti električnih uređaja.

3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na završnom ispitu Izvori električne energije na motornim vozilima-akumulatori 1. Nabrojati principe pretvaranja hemijske energije u električnu i obrnuto 2. Poznavati i razumijeti elektrohemijske procese za vrijeme punjenja i

pražnjenja 3. Definisati pravila eksploatacije i održavanja olovnih akumulatora 4. Navesti primjere nepravilnog korišćenja akumulatora i prateće posljedice Provodnici i instalaciona oprema 5. Navesti vrste niskonaponskih i visokonaponskih kablova i mjesta njihove

primjene na vozilu 6. Definisati uslove za proračun presjeka provodnika elektične instalacije 7. Objasniti ulogu osigurača u električnoj instalaciji 8. Objasniti uloge prekidača u električnoj instalaciji 9. Definisati ulogu elektromagnetnog releja u električnoj instalaciji Svjetlosna oprema i signalni uređaji na motornom vozilu 10. Definisati zakonske propise u vezi svjetlosne opreme na vozilu 11. Navesti načine podešavanja farova na motornom vozilu 12. Definisati ulogu i principe rada dodatne svjetlosne opreme na vozilu 13. Navesti svjetlosne i zvučne signalne uređaje na motornom vozilu 14. Navesti ulogu i značaj raznih kontrolnih instrumenata i lampica na vozilu Osnovi električnih instalacija na vozilu 15. Definiše pravila propisnog postavljanja elektičnih instalacija na vozilu 16. Objašnjava načine ispitivanja električne instalacije na vozilu Sistemi paljenja kod OTO motora 17. Navesti elemente i njihove uloge u sistemu paljenja OTO motora 18. Objasniti princip rada bobine u sistemu paljenja 19. Objasniti princip rada vakumskog regulatora predpaljenja 20. Objasniti princip rada centrifugalnog regulatora predpaljenja 21. Navesti ulogu i dijelove razvodnika paljenja

65

22. Objasniti dijagnosticiranje kvarova prema stanju svjećica Dinamo mašine i njihovi regulatori 23. Navesti ulogu dinamo mašine i njen princip rada 24. Objasniti ulogu regulatora napona dinamo mašine 25. Analizirati ulogu automatskog prekidača povratne struje Alternatori i njihovi regulatori 26. Objasniti konstrukciju alternatora i navesti njegove osnovne dijelove 27. Objasniti princip rada alternatora preko principijelne šeme 28. Objasniti funkcionisanje tranzistorskog regulatora napona 29. Analizirati prednosti alternatora u odnosu na dinamo mašinu Elektropokretači – starteri 30. Objasniti ulogu i osnovne dijelove startera sa elektromagnetnim uključenjem 31. Definisati ulogu automata-anlasera prilikom paljenja motora 32. Objasniti princip rada elektropokretača po sistemu BENDIX 33. Objasniti princip rada elektropokretača po sistemu BOSCH 34. Objasniti princip rada sklopke za redno i paralelno vezivanje akumulatora 35. Navesti najčešće kvarove elektropokretača i načine njihovog otklanjanja Dodatna električna oprema na vozilu 36. Objasniti dijelove i princip rada brisača vjetrobranskog stakla 37. Objasniti višebrzinske brisače i uređaj za periodično uključenje 38. Analizirati šemu uređaja za automatsko vraćanje metlica brisača 39. Objasniti postupak povezivanja radio prijemnika i pripadajuće antene 40. Analizirati radio-smetnje i načine njihovog otklanjanja Sistemi udobnosti i bezbjednosti na motornom vozilu 41. Objasniti sistem za kontrolu odstojanja kao pomoć pri parkiranju 42. Analizirati postupak elektronskog upravljanja automatskim mjenjačem 43. Objasniti elektronsku regulaciju spojnice – kvačila 44. Analizirati šemu veze i principijelnu šemu klima-uređaja 45. Objasniti principijelnu šemu sistema centralnog zaključavanja 46. Objasniti princip elektronskog podešavanja sjedišta i retrovizora 47. Objasniti ulogu i princip rad WEBASTO grijača 48. Objasniti ulogu i princip rada navigacionog sistema 49. Objasniti principe rada sistema vazdušnih jastuka i pojaseva 50. Objasniti ulogu i princip rada alarmnog uređaja 51. Analizirati konstrukciju i princip djelovanja antiblokadnog sistema ABS 52. Analizirati princip djelovanja sistema za kontrolu proklizavanja ESP 53. Objasniti princip djelovanja ESP-sistema za regulaciju dinamike vožnje 54. Objasniti princip djelovanja sistema za elektronsku regulaciju amortizera Osnovi automatike 55. Analizirati osnovne elemente jednog opšteg sistema automatskog upravljanja 56. Analizirati elemente i rad jednog realnog sistema automatike na vozilu Mjerenje i dijagnostika 57. Analizirati uređaj za dijagnostiku uz navođenje svih ispitivanja koja se sa njim

mogu izvesti 58. Objasniti postupak dijagnoze rada uređaja za snabdijevanje gorivom i

vazduhom 59. Objasniti postupak dijagnoze rada sistema za paljenje smješe kod OTO motora

66

60. Analizira postupak kontrole sastava izduvnih gasova 61. Objašnjava postupak kontrole akumulatora Ispitivanje i podešavanje električnih uređaja 62. Definisati bezbjedonosne mjere pri radu sa opremom za ispitivanje 63. Definisati bezbjedonosne mjere pri radu pod naponom opasnim po život 64. Analizira postupke provjeravanja i podešavanja sistema za paljenje OTO

motora 4. Tip ispita - Usmeni. - Prema Pravilniku o načinu i postupku polaganja praktičnog, završnog, stručnog i

diplomskog ispita formulišu se pitanja na ispitnom listu i sastavlja detaljan spisak ispitnih pitanja na osnovu okvirnog spiska pitanja, datih u Ispitnom katalogu.

- Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja kombinovana po složenosti na odgovarajući način, da budu iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih tematskih oblasti.

- Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 20 minuta. - Usmeni ispit traje najviše 10 minuta. - Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na prijedlog ispitivača. 5. Dozvoljena pomagala - Razni modeli, uzorci, panoi, grafoskop ili kompjuterska slika, animacija i sl. 6. Literatura i drugi izvori - Literatura i drugi izvori su dati u Katalogu znanja i Godišnjem planu nastavnika.

67

2.2. PRAKTIČAN RAD SA ODBRANOM 2.2.1. ISPITNI KATALOG PRAKTIČNOG DIJELA ZAVRŠNOG ISPITA - PRAKTIČAN RAD SA ODBRANOM 1. Naziv ispitnog kataloga: PRAKTIČAN RAD SA ODBRANOM 2. Cilj ispita Na praktičnom dijelu završnog ispita kandidat treba da pokaže: - poznavanje gradiva, principa i zakonitosti, vezanih za zadatu temu; - stručno i kvalifikovano prezentiranje obrađene teme; - povezanost stručno-teorijskih i praktičnih znanja; - stepen osposobljenosti za rješavanje praktičnih zadataka ; - odgovarajući pristup i izbor postupaka kod obavljanja zadataka; - pravilnu upotrebu stručne terminologije; - samostalnost u odabiru i upotrebi mjernih instrumenata i uređaja; - stepen osposobljenosti za primjenu gotovih programa (softvera) za rješavanje

zadataka; - racionalnu upotrebu energije, materijala i vremena; - poštovanje propisa iz područja zaštite na radu i zaštite životne sredine; - odgovornost za kvalitet vlastitog rada. 3. Spisak tema/zadataka OLOVNI AKUMULATORI - Princip rada, konstrukcija i osobine olovnih akumulatora - Praktični dio: Postupci ispitivanja i kontrole akumulatora UREĐAJ ZA BRISANJE PREDNJIH STAKALA - Princip rada uređaja i šema spajanja pogonskog elektromotora - Praktični dio: Servisiranje pogonskog elektromotora i prateće opreme ELEKTROPOKRETAČ - Konstrukcija, princip rada , djelovi uređaja i električna šema - Praktični dio: Demontaža, popravka, ispitivanje i montaža

UREĐAJ ZA GRIJANJE I VENTILACIJU - Princip rada, dijelovi i šema djelovanja - Praktični dio: Demontaža, servisiranje, montaža i kontrola

ALARMNI UREĐAJ - Vrste, princip djelovanja, dijelovi i električna šema - Praktični dio: Ugradnja alarmnnog uređaja u motorno vozilo

RADIO-CD APARAT I ANTENA - Šema za povezivanje aparata, antene i otklanjanje smetnji - Praktični dio: Ugradnja aparata u vozilo, povezivanje antenei blokada

SISTEM ZA OSVJETLJENJE PUTA – FAROVI - Vrste farova, dijelovi instalacije, elektična šema - Praktični dio: Otkloniti simulirane kvarove u električnoj instalaciji farova

68

BATERIJSKI SISTEM PALJENJA - Električna šema, dijelovi, princip djelovanja - Praktični dio: Obaviti zamjenu dijelova za servis i podesiti paljenje

BEZKONTAKTNI SISTEM PALJENJA - Električna šema, dijelovi, princip djelovanja - Praktični dio: Servisirati sistem i ponovo podesiti paljenje CENTRIFUGALNI REGULATOR PALJENJA - Uloga, dijelovi i princip rada - Praktični dio: Popravka i ponovno podešavanje centrifugalnog regulatora paljenja VAKUMSKI REGULATOR PALJENJA - Uloga dijelovi i princip rada - Praktični dio: Popravka i ponovno podešavanje vakumskog regulatora DINAMO-MAŠINA I REGULATOR NAPONA - Uloga, osnovni dijelovi, električna šema i princip rada - Praktični dio: Demontaža, servisiranje, montaža i kontrola rada na vozilu ALTERNATOR I NJEGOV REGULATOR NAPONA - Uloga, osnovni dijelovi, električna šema i princip rada - Praktični dio: Demontaža,servisiranje, montaža i kontrola rada na vozilu SISTEM ELEKTRIČNOG OTVARANJA PROZORA - Princip rada, osnovni dijelovi i električna šema sistema - Praktični dio: Popravka uređaja za otvaranje prozora na vozilu ABS-ANTIBLOKADNI SISTEM KOČNICA - Uloga, osnovni djelovi, električna šema i princip djelovanja - Praktični dio: Izvršiti servisiranje kočionog sistema i kontrolu ABS-a SISTEM ZA CENTRALNO ZAKLJUČAVANJE VOZILA SA ELEKTROMOTORIMA - Uloga, osnovni dijelovi, električna šema i princip djelovanja - Praktični dio: Simulirati kvar u sistemu i izvršiti popravku WEBASTO- GRIJAČI - Uloga, osnovni dijelovi, električna šema i princip djelovanja - Praktični dio: Dijagnosticirati kvar, popraviti i servisirati cio sistem

NAVIGACIONI SISTEM - Uloga, osnovni dijelovi, električna šema i princip djelovanja - Praktični dio: Otkloniti simulirani kvar i provjeriti uređaj pri navođenju na cilj

ELEKTRONSKO PODEŠAVANJE SJEDIŠTA VOZAČA I RETROVIZORA - Uloga, osnovni dijelovi, električna šema i princip djelovanja - Praktični dio: Otkloniti kvar i izvršiti podešavanje i memorisanje položaja sjedišta ELEKTRIČNI PRIKLJUČAK NA KUKI ZA VUČU PRIKOLICE - Uloga, osnovni dijelovi, električna šema i šema EURO-priključnice - Praktični dio: Montirati utičnicu, povezati je prema šemi i isprobati sve funkcije

SISTEM ZA CENTRALNO ZAKLJUČAVANJE SA PNEUMATSKIM PODIZAČIMA - Uloga, osnovni dijelovi, električna šema i princip djelovanja

69

- Praktični dio: Otkloniti kvar i prekontrolisati funkcije cijelog sistema POKAZIVAČI PRAVCA - MIGAVCI - Uloga, osnovni dijelovi, električna šema i princip djelovanja - Praktični dio: Pronaći kvar, otkloniti ga i provjeriti rad sistema ZVUČNI SIGNALNI UREĐAJ – ELEKTRIČNA SIRENA - Uloga, osnovni dijelovi, električna šema i princip djelovanja - Praktični dio: Pronaći kvar, otkloniti ga i provjeriti rad sirene POKAZIVAČ NIVOA GORIVA - Uloga, osnovni dijelovi, električna šema i princip djelovanja - Praktični dio: Pronaći kvar, otkloniti ga i provjeriti rad pokazivač

TERMOMETAR ZA MJERENJE TEMPERATURE RASHLADNE TEKUĆINE - Uloga, osnovni dijelovi, električna šema i princip djelovanja - Praktični dio: Pronaći kvar, otkloniti ga i provjeriti tačnost pokazivanja ELEKTRIČNI BRZINOMJER I KILOMETAR-SAT - Uloga, osnovni dijelovi, električna šema i princip djelovanja - Praktični dio: Pronaći kvar, otkloniti ga i provjeriti ispravnost 4. Uputstva za sprovođenje praktičnog rada sa odbranom - Praktični rad na završnom ispitu obuhvata samostalan rad na zadatku sa

odbranom, uz odgovarajuću tehničko-tehnološku dokumentaciju. - Konkretan sadržaj praktičnog zadatka određuje se na osnovu okvirnog spiska

zadataka, datih u Ispitnom katalogu. - Ispitni odbor za svaki pojedinačni zadatak propisuje uslove rada – da li se

kompletan zadatak radi pred komisijom,ili je zadatak moguće do određene faze, uz odgovarajuću tehničko-tehnološku dokumentaciju uraditi prije ispita, a da se finalizacija zadatka uradi na samom ispitu.

- Ako se dio zadatka radi prije ispita, član Ispitnog odbora, kao mentor, treba da ima uvid u tok rada.

- Tehničko-tehnološka dokumentacija radi se pod nadzorom mentora, kao i sam zadatak, što mentor garantuje svojim potpisom.

- Sprovođenje praktičnog rada, i ocjenjivanje učenika se obavlja u skladu sa Pravilnikom o načinu i postupku polaganja praktičnog, završnog i dipolomskog ispita.

5. Dozvoljena pomagala Prilikom praktičnog dijela završnog ispita dozvoljena su slijedeća pomagala: - mašine, oruđa, alati, oprema, materijal i pomagala u skladu sa ispitnim

zadatkom; - priručnici, udžbenici, pribor za crtanje, računar, Siemens Logo. 6. Literatura i drugi izvori - Za kandidate je preporučena literatura data u Katalogu znanja i Godišnjem planu

rada nastavnika.

70

3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA Redni broj Naziv predmeta Naziv predmeta

1. Osnove elektrotehnike - Usmeni odgovori - Pismene vježbe

2. Osnovi tehnike motornih vozila - Usmeni odgovori - Pismene vježbe


- Usmeni odgovori - Pismene vježbe

4. Elektronika na motornim vozilima - Usmeni odgovori - Pismene vježbe

5. Preduzetništvo - Usmeni odgovori - Pismene vježbe

6. Praktična nastava - Usmeni odgovori - Praktičan rad

4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA - Za završetak srednjeg stručnog obrazovanja u trogodišnjem trajanju za obrazovni

program Autoelektričar, potrebno je da završi treću godinu obrazovanja sa pozitivnim ocjenama iz svih nastavnih predmeta, i da odradi sve slobodne aktivnosti, obaveze iz praktičnog obrazovanja u procesu rada, i položi završni ispit.

- Obrazovanje se završava polaganjem završnog ispita. Završni ispit za obrazovni program Autoelektričar sastoji se iz:

- pismenog ispita iz maternjeg jezika i književnosti, - usmenog ispita iz stručno-teorijskog predmeta: Električne instalacije i uređaji na

motornim vozilima, - praktičnog rada sa odbranom. 5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA - U skladu sa Zakonom o usmjeravanju djece sa posebnim potrebama, škola je

obavezna da na osnovu važećeg programa izradi poseban program. Posebni program omogućava prilagođeno izvođenje nastave kako bi učenici dostigli propisani stručni standard u svim predmetima, a time i stručne kompetencije.

6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA ZA OBRAZOVANJE ODRASLIH - Programi stručnog obrazovanja koji su pripremljeni za mlade, izvode se i za

odrasle, u skladu sa polaznim osnovama za prilagođavanje izvođenja obrazovnih programa obrazovanju odraslih, tako da: - se iz nastavnog plana izostavljaju predmeti fizičko vaspitanje i slobodne

aktivnosti, koji time prestaju biti uslov za završetak obrazovanja. Škola je obavezna da odraslim ponudi sportske aktivnosti u koje se oni mogu dobrovoljno uključiti;

- škola izradi prilagođen program praktičnog obrazovanja s obzirom na poslove i zadatke koje obavlja učesnik obrazovanja;

- za odrasle ne vrijede uslovi za napredovanje koji su određeni u programima, nego uslovi koje utvrdi škola u nacrtu izvođenja obrazovnog programa za odrasle. Provjeravanje znanja se izvodi putem ispita, pri čemu se uzimaju u obzir načini provjeravanja znanja (usmeno, pismeno, vježbe, praktični rad), određeni obrazovnim programom;

- odrasli ne polažu međuispit iz uspješnosti praktičnog obrazovanja.

71

7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA Redni broj Nastavni predmeti Profil stručne spreme nastavnika i stručnih

saradnika

1. Osnove elektrotehnike - Diplomirani inženjer elektrotehnike - Profesor elektrotehnike

2. Osnovi tehnike motornih vozila - Diplomirani inženjer mašinstva - Profesor mašinstva


- Diplomirani inzenjer elektrotehnike – smjer energetike

4. Elektronika na motornim vozilima - Diplomirani inženjer elektrotehnike - smjer

elektronike, telekomunikacija ili automatike

5. Preduzetništvo - Diplomirani ekonomista

6. Praktična nastava

- Diplomirani inženjer elektrotehnike – smjer energetika

- Diplomirani inženjer elektrotehnike – smjer elektronike i automatike (u I razredu)

- Inženjer elektrotehnike – smjer energetika - Inženjer elektrotehnike – smjer

elektronike i automatike (u I razredu) - Autoelektričar specijalista - V stepen - Pogonski električar specijalista - V stepen

(u I razredu) 8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA - Obrazovni program izvodi se u školskom obliku. 8.1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE

Redni broj Nastavni predmeti Razred Ukupno

časova

Vrsta nastave Broj časova kod

kojih se odjeljenje dijeli

na grupe T V P

1. Osnove elektrotehnike I 108 108

2. Osnovi tehnike motornih vozila I 72 72


I 108 72 II 108 72 III 99 99

4. Elektronika na motornim vozilima II 72 72

5. Preduzetništvo III 33 33

6. Praktična nastava

I 252 252 252 II 504 504 504 III 627 627 627

T – Teorija V - Vježbe P – Praktična nastava

72

9. PROFESIONALNA PRAKSA - Učenici poslije završenog I i II razreda obavljaju profesionalnu praksu u skladu sa

nastavnim planom. - Praksa se obavlja u proizvodnim objektima izvan škole. Program profesionalne

prakse je u korelaciji sa programima stručno-teorijskih predmeta i praktične nastave.

- Za izradu programa profesionalne prakse zadužena je škola. Profesionalna praksa se ne ocjenjuje, ali je uslov za završetak razreda.

10. SLOBODNE AKTIVNOSTI - Slobodne aktivnosti učenika sastavni su dio nastavnog plana i obrazovnog

programa. Koncepcija slobodnih aktivnosti zasniva se na tome da doprinose kako rekreaciji i opštekulturnom uzdizanju učenika, tako i upotpunjavanju stručnog znanja. Slobodne aktivnosti sadrže obavezne i sadržaje po izboru učenika.

- Program slobodnih aktivnosti priprema škola, polazeći od utvrđenog broja časova u nastavnom planu (u I i II razredu po 36 časova, a u III – 33 godišnje).

- Program slobodnih aktivnosti je sastavni dio godišnjeg plana rada škole, a sastoji se iz tri cjeline:

Obavezni sadržaji vezani za opšteobrazovno područje: - dani sporta; - ekološke aktivnosti; - filmske, pozorišne, muzičke predstave i likovne izložbe; - posjeta istorijskim spomenicima, muzejima, sajmu knjiga i dr. Obavezni sadržaji vezani za stručno-teorijsko područje: - posjete institucijama i preduzećima koja su stručno vezana za obrazovni program

koji se realizuje; - posjete sajmovima informatike, tehnike i nastavne tehnologije; - učešće na stručnim predavanjima i takmičenjima u poznavanju određenih oblasti. Sadržaji po izboru učenika: - učešće u raznim sekcijama (sportska, dramska, literarna, muzička, likovna); - informatička, prva pomoć, saobraćajni propisi, tehnički i Internet klub i dr.); - socijalni rad učenika i dr. - Uspješnost učenika na slobodnim aktivnostima se ne ocjenjuje, ali su učenici

obavezni da realizuju sadržaje slobodnih aktivnosti jer je to uslov za napredovanje u viši razred, kao i za završetak obrazovnog programa.

11. SPISAK UČESNIKA KOJI SU UČESTVOVALI U IZRADI OBRAZOVNOG PROGRAMA - Marjan Drašković, dipl. elektroing., SSŠ – Nikšić - Miloš Plavšić, dipl. elektroing., SMŠ »Mladost« - Tivat Koordinator: - Sandra Brkanović, dipl. elektroing., CSO - Podgorica

autoelektriČar - cso.edu.me csoa/obrazovni programi/obrazovni programi u... · redna veza...

Documents